sosyal bİlgİlerİn temellerİ · bÖlÜmler ve yazarlar bÖlÜm 1: sosyal bİlgİler...
TRANSCRIPT
SOSYAL BİLGİLERİN TEMELLERİ
EDİTÖRLER
Prof. Dr. Re# k TURAN
Doç. Dr. Kadir ULUSOY
3. Baskı
Editörler: Prof. Dr. Re# k TuranDoç. Dr. Kadir Ulusoy
SOSYAL BİLGİLERİN TEMELLERİ
ISBN 978-605-364-222-0
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© 2013, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.
3. Baskı: Ekim 2013, Ankara
Yayın-Proje Yönetmeni: Selcan ArslanDizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Tasarımı: Gürsel AvcıBaskı: Sarıyıldız Matbaacılık Ltd. Şti.
İvogsan Ağaç İşleri Sanayi Sitesi 523. Sk. No:31Yenimahalle-ANKARA
(0312-395 99 94)
Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 23593
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: [email protected]
ÖN SÖZ
Bilgi, tarih boyunca önemli olmuştur. Özellikle 19. yüzyıldan sonra, bilginin kul-lanılması, üretilmesi ve işlevselselliği daha da önem kazanmıştır. Sosyal bilgilerin de 19. yüzyıldan itibaren önemini arttırması, toplumsal olayların belirlenmesi ve çözüm-lenmesi sürecini hızlandırmıştır. Zamanla eğitim-öğretim kurumlarına giren sosyal bilgiler dersi bu süreçte önemli bir rol almıştır.
Sosyal bilgiler nedir? sorusu sorulduğunda ilk verilen cevaplar arasında; “tarih, coğrafya ve vatandaşlık bilgisi konularının birlikte anlatıldığı ders” tanımı görülmek-tedir. 2005 yılına kadar sosyal bilgiler derslerinde, bir ünite tarih, bir ünite coğrafya konularının işlendiği dikkatte alınırsa, bu tanımların söylenmesine çok şaşırmamak gerekir. Sosyal bilgilerin sadece tarih, coğrafya ve vatandaşlık konularından ibaret ol-madığının anlatılabilmesi için sosyal bilgilerin temellerini ve sosyal bilgileri oluşturan disiplinleri tanımak önem kazanmaktadır.
Sosyal bilgilerin birçok amacı vardır. Bu amaca ulaşabilmek için birçok disip-linden de yararlanılmaktadır. Bu süreç disiplinler arası işbirliği ve disiplinler arası yaklaşımı da gerekli kılmaktadır. Çünkü toplumsal olaylar birçok disiplini ilgilendi-rebilmektedir. Bir olaya, tarihçi kendi açısından, felsefeci kendi açısından, din bilim-cisi kendi açısından, psikolog kendi açısından bakarsa sağlıklı bir analiz ve tespitte bulunulmuş olamaz. Bu nedenle sosyal bilgilerin temellerini oluşturan disiplinlerin bilinmesi ve bu disiplinlerin sosyal bilimler içindeki yerinin kavranması faydalı ola-caktır. Ülkemizde 2003 Kasım’ında hazırlıkları başlayan ve 2005 yılında uygulanmaya başlanan sosyal bilgiler programında da disiplinler arası işbirliğinin önemli bir yer tuttuğu görülmektedir.
Bu kitabın hazırlanması aşamasında; sosyal bilgiler derslerini okutacak öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin ihtiyaç duyabileceği bilgilere yer verilmeye çalışılmıştır.
Bu eserin ortaya çıkmasında ülkemizin çeşitli üniversitelerinde görev yapmakta olan birçok akademisyenin katkısı olmuştur. Emeği geçen herkese teşekkürü borç bi-liriz. Kitabın basım aşamasında emeği geçen Servet SARIKAYA’ya ve PEGEM Akade-mi çalışanlarına teşekkür ederiz.
Çalışmanın sosyal bilgiler öğretimi alanında emek veren tüm eğitimcilere faydalı olması dileğiyle…
Prof. Dr. Refik TURAN & Doç.Dr. Kadir ULUSOY
Ekim-2013
BÖLÜMLER VE YAZARLAR
BÖLÜM 1: SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNİN DÜNÜ BUGÜNÜ VE YARINI
Yrd. Doç. Dr. Bayram TAY
Ahi Evran Üniversitesi
BÖLÜM 2: TÜRK EĞİTİM TARİHİNDE SOSYAL BİLGİLER
Doç. Dr. Handan DEVECİ
Anadolu Üniversitesi
BÖLÜM 3: SOSYAL BİLGİLERİN FELSEFİ TEMELLERİ
Yrd. Doç. Dr. Yusuf KESKİN
Sakarya Üniversitesi
BÖLÜM 4: TÜRKİYE’DEKİ SOSYAL BİLGİLER EĞİTİM LİTERATÜRÜ
Doç. Dr. Yılmaz GEÇİT
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
BÖLÜM 5: SOSYAL BİLGİLERDE TARİHİN YERİ VE ÖNEMİ
Prof. Dr. Refik TURAN
Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Kadir ULUSOY
Mersin Üniversitesi
BÖLÜM 6: SOSYAL BİLGİLERDE COĞRAFYANIN YERİ VE ÖNEMİ
Doç. Dr. Ali MEYDAN
Nevşehir Üniversitesi
BÖLÜM 7: SOSYAL BİLGİLERDE SOSYOLOJİNİN YERİ VE ÖNEMİ
Prof. Dr. Hacı DURAN
Adıyaman Üniversitesi
BÖLÜM 8: SOSYAL BİLGİLERDE PSİKOLOJİNİN YERİ VE ÖNEMİ
Yrd. Doç. Dr. Barış KAYA
Bülent Ecevit Üniversitesi
BÖLÜM 9: SOSYAL BİLGİLERDE ULUSLARARASI İLİSKİLERİN YERİ VE ÖNEMİ
Yrd. Doç. Dr. Gülmisâl EMİROĞLU
Necmettin Erbakan Üniversitesi
BÖLÜM 10: SOSYAL BİLGİLERDE İLETİSİMİN YERİ VE ÖNEMİ
Yrd. Doç. Dr. Tuba ÇENGELCİ
Anadolu Üniversitesi
BÖLÜM 11: SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE HUKUK
Doç. Dr. Kubilay YAZICI
Yük. Lis. Öğrn. Sule Erdilmen
Niğde Üniversitesi
BÖLÜM 12: VATANDASLIK VE İNSAN HAKLARI EĞİTİMİNİN SOSYAL BİLGİLER
ÖĞRETİMİNDEKİ YERİ
Yrd. Doç. Dr. Hakan AKDAĞ
Gaziantep Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Serdarhan Musa TASKAYA
Mersin Üniversitesi
BÖLÜM 13: SOSYAL BİLGİLER VE YEREL TOPLUM ÇALISMALARI
Yrd. Doç. Dr. Tuğba Selanik AY
Afyon Kocatepe Üniversitesi
BÖLÜM 14: SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE MÜZELERİN ÖNEMİ
Doç. Dr. Bahri ATA
Gazi Üniversitesi
BÖLÜM 15: SOSYAL BİLGİLERDE EĞİTİMİN YERİ VE ÖNEMİ
Prof. Dr. Tuğba Yanpar YELKEN
Mersin Üniversitesi
BÖLÜM 16: SOSYAL BİLGİLERDE SANATIN YERİ VE ÖNEMİ
Yrd. Doç. Dr. Besime Arzu Güngör AKINCI
Bülent Ecevit Üniversitesi
BÖLÜM 17: SOSYAL BİLGİLERDE EKONOMİNİN YERİ VE ÖNEMİ
Yrd. Doç. Dr. Nadire Emel Akhan
Akdeniz Üniversitesi
BÖLÜM 18: SOSYAL BİLGİLERDE ARKEOLOJİ İLE ANTROPOLOJİNİN YERİ VE ÖNEMİ
Yrd. Doç. Dr. Hakan Akdağ
Gaziantep Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. İbrahim Sarı
Dumlupınar Üniversitesi
İ Ç İ N D E K İ L E R
1. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNİN DÜNÜ BUGÜNÜ VE YARINI
Giriş .............................................................................................................................................................. 2
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Temel İlkeler ...................................................................................... 7
Etkili Vatandaşlık ........................................................................................................................... 7
Kültürleme ....................................................................................................................................... 8
Çocuğa Görelik .............................................................................................................................. 9
Bilgi Temeli ...................................................................................................................................... 9
Yöntem ...........................................................................................................................................10
Zaman (Geçmiş-Bugün-Gelecek) ..........................................................................................10
Alan ve Ders ..................................................................................................................................11
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yaklaşımlar .......................................................................................11
Vatandaşlık Aktarımı Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi ..........................................................11
Sosyal Bilim Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi ...........................................................................12
Yansıtıcı İnceleme Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi ...............................................................12
Dünyada Sosyal Bilgiler Öğretimi Geleneği ................................................................................13
Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretimi Geleneği ..............................................................................14
Sonuç ........................................................................................................................................................16
Kaynakça..................................................................................................................................................16
2. BÖLÜM
TÜRK EĞİTİM TARİHİNDE SOSYAL BİLGİLER
Tanzimat Öncesi Dönemde Sosyal Bilgiler Eğitimi ..................................................................20
Tanzimat Döneminde Sosyal Bilgiler Eğitimi .............................................................................23
II. Meşrutiyet Döneminde Sosyal Bilgiler Eğitimi ......................................................................26
Cumhuriyet Döneminde Sosyal Bilgiler Eğitimi ........................................................................28
Ders Örneği.............................................................................................................................................30
Sonuç ........................................................................................................................................................34
Kaynakça..................................................................................................................................................35
Sosyal Bilgilerin Temelleriviii
3. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERİN FELSEFİ TEMELLERİ
Giriş ............................................................................................................................................................39
Felsefe ve Çalışma Alanları ................................................................................................................43
Felsefe Nedir? ....................................................................................................................................43
Felsefenin Çalışma Alanları ...........................................................................................................44
1. Epistemoloji (Bilgi Felsefesi) ...............................................................................................45
2. Ontoloji (Varlık Felsefesi) .....................................................................................................45
3. Aksiyoloji (Ahlâk/Değerler Felsefesi) ...............................................................................46
4. Mantık (Logic) ..........................................................................................................................46
Felsefe ve Bilim ......................................................................................................................................47
Felsefe ve Eğitim ...................................................................................................................................49
Felsefi Akımlar .......................................................................................................................................50
1. İdealizm (Ülkücülük) ..............................................................................................................51
2. Realizm (Gerçekçilik) .............................................................................................................51
3. Natüralizm (Doğalcılık/Tabiatçılık) ...................................................................................53
4. Pragmatizm (Yararcılık) ........................................................................................................54
5. Existensiyalizm (Varoluşçuluk) ..........................................................................................56
Eğitim Felsefeleri ..................................................................................................................................57
1. Daimicilik (Perennializm) .....................................................................................................57
2. Esasicilik (Essentializm) ........................................................................................................58
3. İlerlemecilik (Progressivizm) ...............................................................................................60
4. Yeniden Kurmacılık (Reconstructionism) .......................................................................62
Eğitim Felsefeleri ve Türkiye .............................................................................................................63
Sosyal Bilgiler ve Felsefe İlişkisi .......................................................................................................65
Sonuç ........................................................................................................................................................68
Kaynakça..................................................................................................................................................70
İçindekiler ix
4. BÖLÜM
TÜRKİYE’DEKİ SOSYAL BİLGİLER EĞİTİM LİTERATÜRÜ
Giriş ............................................................................................................................................................74
Tez Çalışmaları .......................................................................................................................................76
Makale Çalışmaları ............................................................................................................................ 112
Bildiri Çalışmaları ............................................................................................................................... 123
Sonuç ..................................................................................................................................................... 135
Kaynakça............................................................................................................................................... 135
5. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE TARİHİN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 138
Sosyal Bilgiler ve Alt Disiplinleri .................................................................................................. 138
Tarih Nedir? ......................................................................................................................................... 140
Tarih Dersinin Genel Amaçlarına Bakıldığında .............................................................. 146
Sosyal Bilgiler İçinde Tarih ............................................................................................................ 148
Tarihe Yardımcı Olan Bilimler ........................................................................................................ 149
Tarihin Sosyal Bilimler Disiplinleri İle İlişkisi ............................................................................ 151
Sonuç ..................................................................................................................................................... 152
Kaynakça............................................................................................................................................... 153
6. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE COĞRAFYANIN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 158
Sosyal Bilgiler Programı ................................................................................................................... 158
İlköğretimde Sosyal Bilgiler Dersinin Önemi ........................................................................... 160
Sosyal Bilgilere Olan İhtiyaç ........................................................................................................... 161
Coğrafya Eğitiminin Önemi ........................................................................................................... 162
İlköğretimde Coğrafya Öğretiminin Önemi ............................................................................ 165
Kaynakça............................................................................................................................................... 170
Sosyal Bilgilerin Temellerix
7. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE SOSYOLOJİNİN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 174
Sosyolojinin Tanımı ve Konusu ..................................................................................................... 175
Sosyal Bilgilerin Tanımı ve Konusu .............................................................................................. 179
Sosyal Bilimler, Sosyoloji ve Sosyal Bilgiler ............................................................................... 180
Sosyal Bilgiler Dersinin Konuları ve Sosyoloji .......................................................................... 183
Birey ve Toplum .............................................................................................................................. 184
Gruplar, Kurumlar ve Sosyal Örgütler .................................................................................... 186
Güç, Yönetim ve Toplum, İnsanlar ve Yönetimler ............................................................... 189
Sonuç ..................................................................................................................................................... 190
Kaynakça............................................................................................................................................... 191
8. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE PSİKOLOJİNİN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 194
Sosyal Bilgiler Programında (2005) Psikolojinin Kullanım Alanları ve
Sosyal Bilgiler-Psikoloji İlişkisi ....................................................................................................... 194
Sosyal Bilgiler-Psikoloji İlişkisi ....................................................................................................... 198
Sonuç ..................................................................................................................................................... 202
Kaynakça............................................................................................................................................... 203
9. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 206
Uluslararası İlişkilerin Temel Özellikleri ..................................................................................... 207
Uluslararası İlişkilerin Mahiyeti ve Kapsamı ......................................................................... 207
Uluslararası İlişkilerin Tarihçesi ................................................................................................. 209
Uluslararası İlişkilerde Temel Yaklaşımlar .............................................................................. 210
Uluslararası İlişkilerde Aktörler ve Aktörlerin İlişki Türleri ................................................... 214
Uluslararası İlişkilerin Aktörleri ................................................................................................. 214
İçindekiler xi
Devlet ................................................................................................................................................ 214
Devlet Dışı Örgütler ...................................................................................................................... 216
Hükûmetler Arası Uluslararası Örgütler ........................................................................... 216
Hükûmet Dışı Uluslararası Örgütler .................................................................................. 217
Aktörlerin İlişki Türleri .................................................................................................................. 218
Uluslararası İlişkilerin Amaç ve Araçları ..................................................................................... 220
Dış Politikada Amaç ..................................................................................................................... 220
Dış Politikanın Araçları ................................................................................................................. 221
Dış Politikayı Belirleyen Faktörler ............................................................................................ 224
Uluslararası Sorunlar ........................................................................................................................ 227
Uluslararası İlişkiler ve Eğitim ...................................................................................................... 230
Uluslararası İlişkiler, Vatandaşlık Eğitimi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi İlişkisi ........... 230
ABD, İngiltere, Almanya ve Fransa’da Uluslararası İlişkilerin Öğretimi ...................... 234
Türkiye’de Sosyal Bilgiler (4. ve 5. Sınıf ) Programı ve Uluslararası İlişkiler ................ 240
Sonuç ..................................................................................................................................................... 243
Kaynakça............................................................................................................................................... 246
10. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE İLETİŞİMİN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 250
İletişimin Tanımı, Öğeleri ve İletişim Türleri ............................................................................. 250
Sosyal Bilgiler Dersinde İletişim Becerilerinin Kullanılması ve Geliştirilmesi ............... 252
Sosyal Bilgiler Öğretim Programında İletişim Becerilerinin Yeri ....................................... 253
Sosyal Bilgiler Dersinde Dinleme Becerilerinin Geliştirilmesi ............................................ 257
Örnek Etkinlik ............................................................................................................................ 258
Sosyal Bilgiler Dersinde Yazma Becerilerinin Geliştirilmesi ................................................ 260
Örnek Etkinlik ............................................................................................................................ 260
Sosyal Bilgiler Dersinde Konuşma Becerilerinin Geliştirilmesi .......................................... 261
Örnek Etkinlik ............................................................................................................................ 262
Sosyal Bilgiler Dersinde Okuma Becerilerinin Geliştirilmesi .............................................. 264
Sosyal Bilgiler Dersinde Empati Becerilerinin Geliştirilmesi ............................................... 265
Sosyal Bilgilerin Temellerixii
Sosyal Bilgiler Dersinde Çatışma Çözme Becerilerinin Geliştirilmesi .............................. 266
Sonuç ..................................................................................................................................................... 268
Kaynakça............................................................................................................................................... 269
11. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE HUKUK
Giriş ......................................................................................................................................................... 273
Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ile Hukuk Bilimi Arasındaki İlişki ................................ 273
Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Hukuk ile İlgili
Kavramlarının Öğretimi .................................................................................................................. 281
Toplumsal Düzen Kuralları ............................................................................................................. 282
Hukuk Kavramı ................................................................................................................................... 282
Hukuk Kurallarının Temel Nitelikleri ve Çeşitleri .................................................................... 284
Hukukun Kaynakları ......................................................................................................................... 285
A- Asıl Kaynaklar: ........................................................................................................................... 286
Yazılı Kaynaklar: ....................................................................................................................... 286
Yazısız Kaynaklar: .................................................................................................................... 286
B- Yardımcı Kaynaklar: ................................................................................................................. 287
Hukukun Dalları ........................................................................................................................ 287
Özel Hukuk ............................................................................................................................. 287
Kamu Hukuku ....................................................................................................................... 288
Karma Nitelikli Hukuk Dalları ........................................................................................... 289
Sonuç ..................................................................................................................................................... 290
Kaynakça............................................................................................................................................... 291
12. BÖLÜM
VATANDAŞLIK VE İNSAN HAKLARI EĞİTİMİNİNSOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDEKİ YERİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 295
Vatandaşlık Eğitimi............................................................................................................................ 297
Vatandaşlık (Yurttaşlık) ................................................................................................................... 298
İçindekiler xiii
Vatandaşlık Hakları............................................................................................................................ 299
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Vatandaşlık Eğitimi .................................................................... 300
Vatandaşlık Eğitiminde Öğretmenlere Düşen Görevler ...................................................... 301
İnsan Hakları Eğitimi ......................................................................................................................... 302
İnsan Hakları ....................................................................................................................................... 303
Günümüze Kadar İnsan Haklarının Gelişmesine Katkı Sağlayan Gelişmeler ............... 304
Sosyal Bilgiler Öğretiminde İnsan Hakları Eğitimi ................................................................. 307
İnsan Hakları Eğitiminde Öğretmenlere Düşen Görevler ................................................... 308
Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimine Ait Kavramlar .......................................................... 310
Sonuç .................................................................................................................................................... 315
Kaynakça............................................................................................................................................... 316
13. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER VE YEREL TOPLUM ÇALIŞMALARI
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yerel Toplum Çalışmaları: Tanım, Kapsam ......................... 320
Sosyal Bilgiler Dersinde Yerel Toplum Çalışmalarından Yararlanmaya
Yönelik Olarak Gerçekleştirilebilecek Etkinlikler .................................................................... 323
Yerel Toplumda Yer Alan Kurum ve Kuruluşlardan Yararlanma
Kapsamında Gerçekleştirilebilecek Etkinlikler .................................................................... 326
Yerel Toplumda Yer Alan Kişilerden Yararlanma Kapsamında
Gerçekleştirilebilecek Etkinlikler .............................................................................................. 327
İnternet ve Kütüphane Kaynaklarından Yararlanma......................................................... 330
Özel Günler ve Güncel Olaylardan Yararlanma ................................................................... 331
Yerel Toplum Çalışmaları Bakımından Sosyal Bilgiler Programının İncelenmesi ........ 333
Sonuç ..................................................................................................................................................... 336
Kaynakça............................................................................................................................................... 339
Sosyal Bilgilerin Temellerixiv
14. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE MÜZELERİN ÖNEMİ
Giriş ........................................................................................................................................................ 342
Küreselleşme, Eğitimbilim ve Müzeler ....................................................................................... 343
2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Müzelerle İlgili
DirektiW er ve Etkinlikler ................................................................................................................... 344
Sosyal Bilgiler Öğretim Programıyla Bazı Müzelerin İlişkilendirilmesi............................ 345
2005 Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Müzeler ..................................................................... 348
Oluşturmacılık Yaklaşımı ve Müzelere Yansımaları ............................................................... 351
Sonuç ..................................................................................................................................................... 353
Kaynakça............................................................................................................................................... 354
15. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE EĞİTİMİN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 358
Eğitim ve Eğitim Bilimleri Kavramları ......................................................................................... 358
Eğitim Bilimleri Alanları ve Sosyal Bilgilerle İlişkileri ............................................................. 359
Eğitimin İşlevleri ................................................................................................................................. 363
Sosyal Bilgiler Eğitiminde Kullanılacak Temel Eğitim İlkeleri ............................................. 364
Eğitim Alanında Yapılan Yeniliklerden Bazıları ve Sosyal Bilgiler Eğitimi ....................... 365
Oluşturmacılık ve Sosyal Bilgiler Eğitimi .............................................................................. 365
İnovasyon ve Sosyal Bilgiler Eğitimi ...................................................................................... 366
Demokrasi, Eğitim ve Sosyal Bilgiler ...................................................................................... 367
Avrupa Birliği ve Sosyal Bilgiler Eğitimi .................................................................................... 367
Sonuç ..................................................................................................................................................... 368
Kaynakça............................................................................................................................................... 369
İçindekiler xv
16. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE SANATIN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 372
Sanat ve Sanat Eğitimi ..................................................................................................................... 372
Sanat ............................................................................................................................................. 372
Sanat Eğitimi .............................................................................................................................. 374
Görsel Materyallerden Yararlanma .............................................................................................. 375
Stratejiler .......................................................................................................................................... 375
İnsanlar, Yer ve Zaman Stratejisi ......................................................................................... 375
Benzerlikler ve Farklılıklar Stratejisi ................................................................................... 376
Çeyrek ya da Yarım Dilimlerin Analizi .............................................................................. 376
Görselin Önemi .............................................................................................................................. 378
Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Sanat ................................................................................................. 379
Resim ..................................................................................................................................................... 381
Minyatür ............................................................................................................................................... 382
Fotoğraf................................................................................................................................................. 384
Sonuç ..................................................................................................................................................... 385
Kaynakça............................................................................................................................................... 386
Ekler ........................................................................................................................................................ 387
17. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE EKONOMİNİN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 390
Ekonomi Disiplininin Tarihçesi ...................................................................................................... 390
Ekonominin Temel Kavramları ...................................................................................................... 392
Ekonominin İlgilendiği Temel Sorular ........................................................................................ 394
Ekonominin Dalları ........................................................................................................................... 394
Ekonomik Sistemler .......................................................................................................................... 395
Sosyal Bilimler İçerisinde Ekonomi Disiplininin Yeri .............................................................. 396
Üniversite Öncesinde Ekonomi Eğitiminin Önemi ................................................................ 398
Sosyal Bilgiler Dersinde Ekonomi Konularının Öğretilmesi ............................................... 401
Sonuç ..................................................................................................................................................... 404
Kaynakça............................................................................................................................................... 405
Sosyal Bilgilerin Temellerixvi
18. BÖLÜM
SOSYAL BİLGİLERDE ARKEOLOJİ İLE ANTROPOLOJİNİN YERİ VE ÖNEMİ
Giriş ......................................................................................................................................................... 410
Arkeoloji Nedir? .................................................................................................................................. 411
Bazı Arkeolojik Kavramlar ............................................................................................................... 412
Arkeolojinin Amacı ....................................................................................................................... 412
Arkeolojinin Gelişimi .................................................................................................................... 413
Türkiye’de Yapılan Bazı Arkeolojik Kazılar ............................................................................. 414
Sosyal Bilgiler Öğretimi Açısından Arkeoloji ....................................................................... 415
Antropoloji Nedir? ............................................................................................................................. 417
Antropolojinin Amacı .................................................................................................................. 418
Antropolojik Devirler .................................................................................................................. 419
Antropolojinin Tarihsel Gelişimi ............................................................................................... 419
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Antropoloji ............................................................................... 420
Sonuç ..................................................................................................................................................... 420
Kaynakça............................................................................................................................................... 421
1. Bölüm
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNİNDÜNÜ BUGÜNÜ VE YARINI
Yrd. Doç. Dr. Bayram TayAhi Evran Üniversitesi
Öğrenme Hedefleri
Bu bölüm sonunda aşağıdaki kazanımlara ulaşmanız beklenmektedir:
1. Sosyal bilgilerin tanımını yapabileceksiniz.
2. Sosyal bilgiler öğretiminin dayandığı temel ilkeleri fark edebileceksiniz.
3. Dünyada sosyal bilgiler öğretim geleneğinin gelişimini kavrayabileceksiniz.
4. Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim geleneğinin gelişimini kavrayabileceksiniz.
İçindekiler
• Giriş
• Sosyal Bilgiler Öğretiminde Temel İlkeler
• Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yaklaşımlar
• Dünyada Sosyal Bilgiler Öğretimi Geleneği
• Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretimi Geleneği
• Sonuç
• Kaynakça
Sosyal Bilgilerin Temelleri2
Giriş
İlk insandan günümüze kadar değişmeyen unsurlardan biri insanoğlunun yaşa-dığı dünyayı anlama ve anlamlandırma çabasıdır. Merak, hayret gibi duygular insan-ları araştırma yapmaya itmiş ve bu da önce felsefenin sonra da bilimin doğmasına ne-den olmuştur. “Bilim nedir?” sorusu geçmişten günümüze cevabı bulunmaya çalışılan soruların başında gelmektedir. Bilim şudur demek zor olduğundan, bazı tanımlara bakmak faydalı olabilecektir.
Sönmez (1998) bilimi, gerçeğin bir kısmı ile kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bu süreç sonunda elde edilen dirik bilgiler olarak tanımlamaktadır. Tanıma göre bilim, gerçeğin hepsi ile ilgilenmez, onu parçalara ayırır ve bu parçalardan biri ile ilgilenir. Bu ilgi belli bir süreçte ve kanıtlamaya dayalı olarak gerçekleşir. Yani kanıt-lama olmadan bilim olamaz. Kanıtlama bilimsel yöntemin kullanılması ile mümkün olabilir. Geçmişten günümüze bilimsel yöntem, iki farklı bakış açısını yansıtacak şe-kilde ifade edilebilir. Bunlardan birincisi, bilimin gözlem ve deney boyutunu ön plana almakta; bilimsel yöntemi, olguları saptama, düzenleme ve öylece edinilen bilgileri genelleme olarak ifade etmektedir. İkincisi ise bilimin kuramsal boyutunu ön plana alan, bilimi bir açıklama, bir kavramsal problem çözme yöntemi olarak gören anlayış-tır (Yıldırım, 1998).
Einstein, bilimi, her türlü düzenden yoksun duyu verileri (algılar) ile mantık-sal olarak düzenli düşünme arasında uygunluk sağlama çabası olarak ifade ederken, Russell; gözlem ve gözleme dayalı uslama (akıl yürütme) yoluyla önce dünyaya ilişkin olguları, sonra bu olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabasını bilim olarak tanımlamaktadır. Her iki tanım incelendiğinde ortak noktanın akıl yürütme oldu-ğu görülmektedir. Farklar açısından bakıldığında Einstein’ın bilimi, düzensiz duyu verileri ile akıl yürütme arasındaki uyum sürecini kastettiği görülürken, Russell akıl yürütmenin, olgular arasındaki ilişkileri çözümlemede kullanıldığını ifade etmekte-dir. Bir başka ifade ile Russell’in bilim tanımı, olguların düzenlenmesi ile değil olgular arası ilişkileri belirleme ile ilgilidir (Yıldırım, 1998).
Yaşar (1998) geçerliği kanıtlanmış sistemli bilgiler bütünü olarak tanımladığı bilimin, günümüze kadar ortak bir tanımının yapılamadığını ifade eder ve bilimin tanımı için bilim adamlarının değişik tanımlarını verir. Bunlar;
1. “... nesnel sağlamlığı olan bilgiler bütünü”,
2. “neden-sonuç ilişkilerinin ifade edildiği sistematik bilgiler birikimi”,
3. “insanoğlunun biriktirdiği kaydedilmiş sistematik bilgi”,
4. “kanıtlanmış ve sistemli hale getirilmiş bilgiler ...” şeklindedir.
Sosyal Bilgiler Öğretiminin Dünü Bugünü ve Yarını 3
Yrd. Doç. Dr. Bayram Tay
Tanımların hemen hemen hepsinde, bilimin bilgiyi elde edişi ya da bilimin elde ettiği bilginin bir özelliği ifade edilmektedir. Bir yerde bilimsel bilginin özellikleri ifa-de ediliyor denilebilir. Bunlar; bilginin sağlam olması, neden-sonuç ilişkisini içerme-si, sistematik olması ve kanıtlanmış olmasıdır.
Bilim ile ilgili yapılan tanımları toplu bir bakış açısıyla değerlendirecek olursak bilim ve bilimsel etkinliğin daha çok doğa bilimleri ile özdeş olacak şekilde açıklan-dığı görülür. Bu durumun nedeni doğa bilimlerinin toplumsal (sosyal) bilimlerden önce doğmuş ya da yöntemlerinin daha önce belli çizgilere oturtulmuş olması olabilir (Günay, 2004). Toplumsal bilimler günümüze değin farklı isimlerle ifade edilmiştir. Bunlar sosyal bilimler, tarih-toplum bilimleri, kültür bilimleri, tin bilimleri, tarih bi-limleri, insan bilimleri olarak ifade edilebilir. Bu ifadelendirmeler farklı felsefi tavır ve bilimsel anlayışlardan kaynaklanmaktadır. Nitekim Pozitivist gelenekte sosyal bi-limler, Hermeneutik gelenekte tin bilimleri, Yeni Kantçı gelenekte kültür bilimleri, Marksist gelenekte tarih bilimleri adı kullanılmıştır. Tarih-toplum bilimleri adını ise Özlem (2003) yukarıdaki isimlerin hepsini kapsar ve hepsi karşısında da nötr kalaca-ğını düşünerek kullanmıştır (Özlem, 2003).
Sosyal bilimler ifadesi ondokuzuncu yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır. Sosyal bilimler içindeki bölünmeler de ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında netleşme eği-limine girmiş ve 1850 ve 1945 yılları arasında ortaya çıkan bu bölünmelerle birlikte bu yeni alana sosyal bilimler adı verilmiştir (Gulbenkian Komisyonu, 2005). Sosyal bilimler dünyanın ve yaşamın insanî ve toplumsal yönlerini inceleyen bir akademik disiplinler grubuna verilen addır (http1). Bir başka ifade ile insan tarafından üretilen gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bu süreç sonunda elde edilen dirik bilgiler bütünü sosyal bilimlerdir (Sönmez, 2005). Tanımların insan ve onun etkileşi-mini, kanıtlama ve disiplinleri içerdiği görülür. Bu bağlamda sosyal bilimler, insanın insanla ve çevresiyle etkişiminden doğan bilgilerin insani ve toplumsal yönlerinin ka-nıtlama temel prensibi ile oluşturulan bilimler topluluğuna denilebilir.
Sosyal bilimlerin kapsamı içerisine giren disiplinler; antropoloji, iletişim bilim-leri, ekonomi, eğitim bilimleri, coğrafya, tarih, uluslararası ilişkiler, dil bilimi, siyaset bilimi, psikoloji, sosyoloji, müzikoloji, hukuk ve suç bilimidir. Bu disiplinlerin her biri insan olgusu üzerinde araştırmalar yapar. Birbirinden ayrıldıkları nokta insan olgusunda ele aldıkları boyuttur. Bu boyutlar şöyledir;
Sosyal Bilgilerin Temelleri4
Sosyal Bilimler ve İlgilendikleri Boyutlar
Antropoloji : İnsanın kültürü
İletişim Bilimleri : İnsanın iletişi
Ekonomi : İnsanın üretim, dağıtım, tüketim, ticaret, değişim ve bölüşümü
Eğitim Bilimleri : İnsanın eğitimi
Coğrafya : İnsanın yaşadığı doğal çevre
Tarih : İnsanın geçmişi
Uluslararası İlişkiler : İnsanın uluslararası ilişkileri
Dil Bilimi : İnsanın dili
Siyaset Bilimi : İnsanın yönetimi
Psikoloji : İnsanın davranışları
Sosyoloji : İnsanın toplumsal çevresi
Müzikoloji : İnsanın müziği
Hukuk : İnsanın hak, özgürlük ve bunlarla ilgili kuralları
Suç Bilim : İnsanın suç sayılan davranışları
Sosyal bilimlerin insan ile ilgili yukarıdaki ilgi boyutları düşünüldüğünde sosyal bilimlerin ürettiği bilgilerin geniş kapsamlı olduğu görülür. Bu bilgiler insan yararına hizmet etmesi amacıyla üretilmektedir. Dolayısıyla üretilen bu bilgilerin birçok yol-la insanlara ulaştırılması söz konusudur. Eğitim bu yollardan birini oluşturmaktadır. Eğitimle sosyal bilimlere ait bilgi, beceri, değer ve tutumların kazandırılması, sosyal bilimlerin tek tek disiplinler halinde okutulması ya da çok disiplinli ve disiplinlerarası yaklaşımlarla sosyal bilgiler dersi aracılığı ile yapılmaktadır.
Sosyal bilgiler ile ilgili tanımlardan en kapsamlısı 2005 yılında değiştirilen sosyal bilgiler programını hazırlayan komisyon tarafından yapılmıştır. Buna göre sosyal bil-giler; bireyin toplumsal var oluşunu gerçekleştirebilmesine yardımcı olması amacıyla; tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi ve hu-kuk gibi sosyal bilimleri ve vatandaşlık bilgisi konularını yansıtan; öğrenme alanları-nın bir ünite ya da tema altında birleştirilmesini içeren; insanın sosyal ve fizikî çev-resiyle etkileşiminin geçmiş, bugün ve gelecek bağlamında incelendiği; toplu öğretim anlayışından hareketle oluşturulmuş bir ilköğretim dersidir (MEB 2005).
Sosyal Bilgiler Öğretiminin Dünü Bugünü ve Yarını 5
Yrd. Doç. Dr. Bayram Tay
Bu tanımda sosyal bilgiler ile ilgili dört boyut ortaya çıkmaktadır. Bunlardan ilki sosyal bilgilerin bireyin toplumsal var oluşunu gerçekleştirmek amacında olması, ikincisi sosyal bilgilerin sosyal bilimler ve vatandaşlık bilgisi konularını yansıtması, üçüncüsü sosyal bilgilerin insanın sosyal ve fizikî çevresiyle etkileşimini zaman bo-yunda ele aldığı ve dördüncüsü de sosyal bilgilerin toplu öğretim anlayışından hare-ketle oluşturulmuş bir ders olduğudur (Safran, 2008).
Doğanay (2005) ise sosyal bilgileri, sosyal ve insanla ilgili diğer bilimlerin içe-rik ve yöntemlerinden yararlanarak, insanın fiziksel ve sosyal çevresiyle etkileşimini zaman boyutu içerisinde disiplinler arası bir yaklaşımla ele alan ve küreselleşen bir dünyada yaşamla ilgili temel demokratik değerlerle donatılmış, düşünen ve becerili demokratik vatandaşlar yetiştirmeyi amaçlayan bir çalışma alanı olarak tanımlamak-tadır. Bu tanımda sosyal bilgilerin demokratik vatandaş yetiştirme boyutu ön plana çıkartıldığı görülür. Bununla birlikte sosyal bilgilerin sosyal ve insanla ilgili bilimlerin içerik ve yöntemlerinden yararlandığı, bunu yaparken de zaman boyutunun önemli olduğu bir çalışma alanı olarak ifadelendirilmiştir.
Sosyal bilgilerin etkili vatandaş yetiştirme amacına hizmet ettiği düşüncesine da-yanan bir diğer tanımda Erden (Tarihsiz) sosyal bilgileri; ilköğretim okullarında iyi ve sorumlu vatandaş yetiştirmek amacıyla, sosyal bilimler disiplinlerinden seçilmiş bilgilere dayalı olarak, öğrencilere toplumsal yaşamla ilgili temel bilgi, beceri, tutum ve değerlerin kazandırıldığı bir çalışma alanı olarak tanımlamaktadır.
Sönmez (2005) ise toplumsal gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bu süreç sonunda elde edilen dirik bilgiler olarak tanımladığı sosyal bilgilerin genel olarak toplum bilimlerinden oluştuğunu ve yeri geldiğinde edebiyat başta olmak üze-re matematik ve sanatla ilgili bilimlerin de bilgilerinden yararlanılması gerektiğini belirtmiştir.
Sosyal bilgilerin bilgiyi elde etme ve bunu çocuklara uygun hale getirme boyu-tunu ön plana çıkaran tanımında Sözer (1998) sosyal bilgileri “temel kültür öğelerini, birçok alandaki çalışmalardan sağlanan bulgulardan, disiplinler arası bir yaklaşımla seçilip yoğrularak oluşturulmuş bilgileri içinde bütünleştiren; ilköğretim düzeyine ve çocuğun küresel algılama özelliğine uygun duruma getirilmiş bir ders olarak tanım-lamıştır.
Öztürk (2006) ise sosyal bilgileri, hemen her bakımdan değişen ülke ve dünya koşullarında bilgiye dayalı karar alıp problem çözebilen etkin vatandaşlar yetiştirmek amacıyla sosyal ve beşeri bilimlerden aldığı bilgi ve yöntemleri kaynaştırarak kulla-nan bir öğretim programı olarak ifade eder. Tanımın sosyal bilgilerin etkili vatandaş yetiştirme boyutunu ön plana çıkardığı ve bunun sosyal ve beşeri bilimleri kullanarak bir öğretim programı çerçevesinde gerçekleştirildiği görülmektedir. Safran (2008), sosyal bilimler disiplinlerinden ilköğretim dönemi çocuklarının seviyesine uygun
Sosyal Bilgilerin Temelleri6
olarak seçilmiş bilgilerin, disiplinlerarası bir yaklaşımla verildiği bir müfredat prog-ramı olarak ifade ettiği tanımında sosyal bilgilerin, çocukların seviyesine uygun se-çilmiş sosyal bilim konularından oluştuğunu ve bunun bir müfredat programı olduğu vurgulanmaktadır.
Sosyal bilgilerin bizim literatürde yapılan tanımlarının yanında uluslararası lite-ratürde de bir çok tanımının yapıldığı görülür. Bu tanımlardan en kısa olanı Dewey’in “sosyal olan şeylerin çalışmasıdır” şeklindeki tanımıdır (Welton ve Mallan, 1999). Dewey bu tanımda sosyal bilgilerin sosyal olan her şeyi kapsadığını ifade etmiştir. Engle ve Ocha (1988) ise sosyal bilgileri, demokratik vatandaşlık için toplumsallaşma süreci olarak tanımlayarak sosyal bilgilerin demokratik vatandaş yetiştirme boyutuna değinmekte ve bunun toplumsallaşma ile mümkün olabileceğini ifade etmektedir.
Amerika’da Milli eğitim derneğinin orta dereceli okulları yeniden teşkilatlandır-ma komisyonu sosyal bilgiler komitesi sosyal bilgileri, ‘konusu doğrudan doğruya insan toplumunun teşkilatına ve gelişimine ve bu sosyal birliklerin bir öğesi olması dolayısıyla insana dair olan bilgiler’ şeklinde tanımlamıştır. Bu tanım sosyal bilgiler için yapılan ilk tanım olma özelliğindedir (Mo> att, 1957).
Barr, Barth ve Shermis (1978) sosyal bilgilerin vatandaşlık eğitimi amacıyla sosyal bilimler ve insan bilimlerinin bütünleştirilmesinden oluştuğunu ifade ederek sosyal bilgilerin vatandaşlık eğitimi amacında olduğunu ve bunu yaparken sosyal bilimler ile insan bilimlerinden yararlandığını belirtmiştir. Bu tanıma benzer bir tanım Savage ve Armstrond (1996) tarafından yapılmıştır. Onlara göre sosyal bilgiler, vatandaşlık be-cerilerini geliştirmek üzere insani ve sosyal bilimlerden oluşmuş bir çalışma alanıdır.
Sosyal bilgiler dersi ilk kez Amerika’da okutulmaya başlanmıştır ve sosyal bilgi-ler ile ilgili tüm gelişmeler Sosyal Bilimler Ulusal Konseyi [National Council of the Social Studies (NCSS)] tarafından yürütülmektedir. Sosyal Bilimler Ulusal Konseyi Amerika’da sosyal bilgiler programlarının da hazırlayıcısı konumundadır. Bu özelliği ile bu kurulun sosyal bilgiler tanımı önemli kabul edilmekte ve sosyal bilgiler ile ilgili çalışma yapanlar tarafından kullanılmaktadır. Bu tanım şöyledir:
‘Sosyal bilgiler, vatandaşlık yeterlilikleri kazandırmak için, sanat, edebiyat ve sosyal bilimlerin disiplinler arası bir yaklaşımla birleştirilmesinden oluşan çalışma alanıdır. Okul programı içinde sosyal bilgiler, antropoloji, arkeoloji, ekonomi, coğraf-ya, tarih, hukuk, felsefe, siyaset bilimleri, psikoloji, din, sosyoloji ve sanat, edebiyat, matematik ve doğa bilimlerinden uygun ve ilgili içeriklerinden alınan sistematik ve eşgüdümlü bir çalışma alanı sağlar. Sosyal bilgilerin öncelikli amacı, karşılıklı olarak birbirine bağımlı bir dünyada, kültürel farklılıkları olan demokratik bir toplumun va-tandaşları olarak kamu yararına bilgiye dayalı, mantıklı kararlar verebilme yeteneği geliştirmek için genç insanlara yardımcı olmaktır’ (NCSS, 1993).
Sosyal Bilgiler Öğretiminin Dünü Bugünü ve Yarını 7
Yrd. Doç. Dr. Bayram Tay
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Temel İlkeler
Sosyal bilgiler ile ilgili yapılan tanımların sosyal bilgiler alanının ve dersinin özelliklerini yansıtma eğilimi içinde olduğu söylenebilir. Bu bağlamda sosyal bilgiler tanımlarında geçen ana ifadeler şu şekilde maddeleştirilebilir;
1. Etkili vatandaş yetiştirme,
2. Kültürleme,
3. Çocuğa görelik,
4. Bilgi temeli,
5. Yöntem,
6. Zaman (geçmiş, bugün, gelecek),
7. Alan ve ders boyutudur.
Etkili Vatandaşlık
Ülkelerin kendi eğitim sistemlerinden beklentileri kendilerinin devamını sağla-yacak bireyler yetiştirmektir. Bu amaca ulaşabilmenin yolu o ülke için etkili vatandaş yetiştirmekle mümkün olabilecektir. Ülkelerin eğitim sistemleri incelendiğinde etkili vatandaş yetiştirme programlarının farklı şekillerde olduğu görülür. Bazı ülkelerde etkili vatandaş yetiştirme programları tek disiplinli anlayışta tarih, coğrafya ve vatan-daşlık ile, bazı ülkelerde de çok disiplinli ve disiplinler arası anlayışla sosyal bilgiler ile verilmektedir. Bu bağlamda sosyal bilgiler etkili vatandaş yetiştirme programları-nın vazgeçilmez bir unsurunu oluşturmaktadır. Nitekim sosyal bilgiler ile ilgili ola-rak yapılan tanımların hemen hepsi etkili vatandaşlık kavramını içermektedir. Sosyal bilgiler dersi, ülkemizde de vatandaşlık eğitimi kapsamında ilköğretim okullarında okutulmakta olan Hayat Bilgisi dersinin toplumsal boyutunun devamı niteliğindedir.
Ülkemizde etkili vatandaşın özellikleri şunlardır: demokrasiye inanmış ve ona gönül vermiş, vatandaş olma bilincine ulaşmış, vatanının önemini analiz etmiş ve onu her türlü tehlikeden korumaya adanmış, Atatürk ilkelerine gönülden bağlanmış ve onu geliştirip yüceltme sorumluluğuna erişmiş, hak, sorumluluk, özgürlük ve ödev-leri konusunda anayasa ve onun temel ilkelerini uygulama noktasında bunu hayat felsefesi haline getirmiş, laik, demokratik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ni ilelebet yaşatma bilincine ulaşmış ve vatanperverlik sıfatını taşıyabi-len yurttaş olmaktır. Bu özelliklerin kazandırılması gerekliliği Milli Eğitimin genel amaçları madde 2 ile belirlenmiştir. Buna göre Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini;