HSM 3023

MALAYSIA ABAD KE-19

SEMESTER DUA 2014/2015

TAJUK :

SOSIOEKONOMI NEGERI-NEGERI MELAYU ABAD KE-19 SETELAH KEDATANGAN KOLONIAL BRITISH

NAMA AHLI KUMPULAN NO MATRIKS

1

1.0 PENGENALAN

Malaysia merupakan sebuah negara yang unik dan dikenali seantero dunia dari segi

masyarakatnya yang terdiri daripada pelbagai bangsa, agama dan budaya. Kepelbagaian

bangsa dan budaya inilah telah melahirkan semangat perpaduan yang utuh dalam kalangan

masyarakatnya. Namun begitu, keharmonian dan keutuhan negara kecapi pada hari ini

tidaklah semudah yang kita fikirkan kerana negara ini mengalami pengalaman sejarah yang

sangat getir dan hebat sehinggalah mencapai kemerdekaan pada 31 Ogos 1957. Jika kita

imbas sejarah lalu, Malaysia ataupun dahulunya dikenali sebagai Tanah Melayu telah

mengalami beberapa siri penjajahan asing yang bermula daripada penjajahan Portugis,

Belanda, British dan Jepun. Penjajahan asing ini telah meninggalkan impak yang sangat besar

kepada Tanah Melayu termasuklah Borneo ketika itu apatah lagi semasa zaman kolonial

British.

Senario yang mewarnai sejarah Tanah Melayu telah membuka satu episod baru

apabila berlaku perubahan yang besar terutamanya dari struktur ekonomi yang ada pada masa

kini apatah lagi boleh dianggap sebagai zaman pemodenan dari konteks sejarah melayu itu

sendiri. Perdebatan dalam kalangan ahli sejarahwan telah banyak membuktikan bahawa

perubahan struktur ekonomi Tanah Melayu banyak dipengaruhi oleh pengaruh barat yakni

British. Bermula dari penjajahan inilah telah memberi impak yang besar dari sosioekonomi

masyarakat Melayu pada zaman tersebut. Oleh itu, fokus utama penulisan ini adalah melihat

perkembangan sosioekonomi Tanah Melayu pada awal abad ke-19 dan secara tidak langsung

menyentuh perkembangan sosioekonomi di Borneo iaitu Sabah dan Sarawak.

2

2.0 STRUKTUR MASYARAKAT

Penguasaan British di Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak telah membawa perubahan

yang besar kepada sosioekonomi masyarakat Melayu, bumiputera dan bangsa asing yang

menetap di Tanah Melayu. Jika kita melihat pada sistem lapisan masyarakat dan struktur

masyarakat Melayu terdapat perubahan yang ketara dan menonjol. Sebelum kedatangan

penjajah asing, kelompok tertinggi dalam lapisan masyarakat adalah golongan pemerintah

yang terdiri daripada masyarakat Melayu. Namun segalanya berubah apabila kedatangan

British ke Tanah Melayu apabila mereka telah menguasai struktur pemerintahan dan menjadi

golongan pemerintah dalam kelompok tertinggi.

Semasa zaman tradisi, pemerintah tertinggi adalah raja yang merupakan peneraju

utama dalam tampuk pemerintahan dan diikuti oleh kerabat diraja iaitu golongan yang berasal

daripada keturunan diraja.1 Golongan kerabat diraja ini diberi keistimewaan terutamanya

dalam jawatan yang disandang seperti menjadi bendahara ataupun temenggung. Bagi kelas

pemerintah ini ia dapat dikelompokkan berdasarkan kedudukan dan jawatan yang mereka

sandang.2 Di bawah golongan kerabat diraja pula terdiri daripada golongan pemerintah yang

bukan daripada keturunan diraja iaitu pembesar dan penghulu yang bertanggungjawab

sebagai penasihat diraja ataupun pembesar daerah. Golongan inilah yang menjadi tulang

belakang dalam menjalankan pemerintahan dan pentadbiran kerajaan serta bertanggungjawab

sepenuhnya kepada golongan pemerintah iaitu raja.

Walaupun begitu, semasa abad ke-19 telah berlaku satu perubahan dalam

pemerintahan masyarakat Melayu tradisi. Abad ini seringkali digambarkan oleh para

sejarahwan sebagai satu kayu ukur perubahan dalam struktur pemerintahan masyarakat

1 Azmah Abdul Manaf, 2001. Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia, Kuala Lumpur, Utusan Publications, hlm. 55.

2 Yab Beng Liang, 1989. ”Stratifikasi Sosial dan Masyarakat Melayu”, Masyarakat Melayu : Struktur, Organisasi dan Manifestasi. Kuala Lumpur : DBP, hlm. 74-75.

3

Melayu tradisi. Hal ini demikian kerana kedatangan British telah mengubah corak

pentadbiran dalam aspek politik malah secara amnya juga telah mengubah aspek ekonomi

dan sosial masyarakat di Tanah Melayu. Jika dahulunya sultan yang berkuasa dalam aspek

pemerintahan namun semasa zaman kolonial British, raja telah kehilangan kuasanya sebagai

golongan pemerintah. Secara prinsipnya rakyat bukan lagi dibawah kekuasaan dan

pemerintahan oleh golongan pemerintah. Hal ini kerana kuasa pemerintahan dipegang oleh

golongan residen yang telah diperkenalkan di Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang.3

Melalui sistem ini, kuasa mutlak raja telah digantikan oleh kuasa Residen kecuali

perkara agama Islam dan adat istiadat orang Melayu. Pada peringkat awalnya, tugas residen

hanyalah sebagai pelindung kepada rakyat British dan pedagang asing. Mereka juga

berperanan menguruskan hal ehwal luar negeri-negeri di Tanah Melayu dan agen perubahan

dalam membentuk birokrasi pentadbiran corak Barat serta menjadi pelaksana dasar-dasar

kerajaan. Namun, setelah berlakunya Perjanjian Pangkor pada tahun 1874, residen berkuasa

menjadi penasihat sultan kecuali agama Islam dan adat istiadat Melayu. Secara tidak

langsungnya, sistem residen telah mula menguasai pentadbiran dan pemerintahan negeri-

negeri Melayu apatah lagi dari sudut ekonominya.

3 Azmah Abdul Manaf, 2001. Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia

4

3.0 SISTEM EKONOMI

Semasa penjajahan British, pihak kolonial telah melaksanakan beberapa dasar dalam sistem

pentadbiran di Tanah Melayu yang dilihat sebagai satu agenda tersembunyi dengan

melakukan satu bentuk penjajahan yang halus terutamanya kepada masyarakat Melayu. Hal

ini sekaligus mempengaruhi perkembangan sosioekonomi masyarakat di Tanah Melayu.

3.1 DASAR EKONOMI DUALISME

Sebelum tahun 1945, perkembangan sosioekonomi masyarakat di Tanah Melayu

dilihat mendatangkan perubahan dalam sistem sosioekonomi tradisional. Hal ini demikian

kerana sebelum penjajahan British golongan yang diperintah tertakluk sepenuhnya di bawah

pemerintahan golongan pemerintah iaitu raja bertetapan dengan kedudukan tertinggi yang

dimilikinya. Cara yang diamalkan oleh golongan yang diperintah yang mengeluarkan hasil

untuk pemerintahan adalah dengan mempersembahkan cukai ataupun hasil tanaman yang

diperoleh kepada raja melalui pembesar-pembesar yang dilantik oleh raja untuk memungut

hasil cukai dan hasil-hasil ekonomi yang lain.4

Namun setelah Tanah Melayu dijajah, pihak British telah memperkenalkan sistem

ekonomi dualisme. Ekonomi dualisme ini adalah merujuk kepada dua tumpuan ekonomi yang

berbeza namun ianya bergerak seiringan dengan garis etnik. Dua bentuk eksploitasi ekonomi

utama yang dilakukan oleh kolonial British ialah perlombonngan dan perladangan getah.

Bahkan bukan iru sahaja, pihak British juga telah mewujudkan pembahagian pekerjaan

berdasarkan etnik di mana masyarakat Melayu bekerja dalam pentadbiran dan sektor

pertanian, masyarakat Cina dalam sektor perlombongan dan peniaga manakala masyarakat

India bekerja sebagai pekerja ladang.

4 Amarjit Kaur, 1991. “Semenanjung Tanah Melayu abad ke-19 : Satu Tinjauan Ekonomi”, Masyarakat Melayu Abad Ke-19. (Kuala Lumpur : DBP), hlm. 4.

5

Sistem ekonomi penjajah tertumpu kepada perdagangan moden yang berasaskan

perusahaan getah dan perlombonan bijih timah. Sistem ini berasaskan pasaran bandar dan

diletakkan di bawah kawalan British apatah lagi sistem ini melibatkan masyarakat Cina dan

India. Manakala sistem ekonomi tradisional ialah sektor pertanian di mana komoditi

utamanya ialah penanaman padi dan perikanan. Teknik pemasaran dan pengeluaran serta

tenaga kerja masih lagi didominasi oleh masyarakat Melayu tradisional yang masih jauh

ketinggalan di belakang. Hal ini jelas dapat dibuktikan masyarakat Melayu yang tinggal di

kawasan pedalaman tidak disentuh arus kemodenan. Khoo Kay Kim juga menyatakan

bahawa kedatangan British tidak membawa perubahan dari segi pembangunan kawasan

pedalaman dan pembukaan bandar-bandar baru di kawasan kediaman masyarakat Melayu.5

3.1.2 Pengenalan Sistem Residen

Pada tahun 1860 hingga 1870 beberapa negeri di Ttanah Melayu iaitu Perak,

Selangor, Pahang dan Negeri Sembilan telah mengalami kekacauan seperti perebutan takhta,

pergaduhan pembesar, pergaduhan antara pelombong Cina dan sebagainya. Kekacauan

tersebut telah dilihat oleh British sebagai satu peluang yang emas untuk mula campur tangan

di Tanah Melayu. Berikutan daripada kekacauan tersebut Perjanjian Pangkor telah

ditandatangani antara Raja Muda Abdullah dan Sir Andrew Clarke pada 20 januari 1874 dan

merupakan titik bermulanya campur tangan British secara rasmi di Tanah Melayu. Kesan

daripada campur tangan tersebut Sistem Residen telah diperkenalkan di Tanah Melayu6.

Dalam sistem residen ini Sultan akan menerima seorang residen ataupun penasihat yang akan

menasihati baginda dalam segala hal kecuali berkaitan dengan agama islam dan adat resam

orang melayu. Hal ini membawa maksud bahawa kerajaan British akan mengawal hal ehwal

5 Khoo Kay Kim, 1974, “Malay Society 1914-1920s,” JSEAS, vol. 5, No. 2, hlm. 182.6 Mohd Hazi Rahim, 2009, Pelaksanaan Sistem Residen, Time Edition ,hlm. 12.

6

di Tanah Melayu dan Sultan hanyala sekadar boneka yang digunakan sebagai perantara

dengan rakyat.

Sistem residen yang diperkenalkan oleh British ini telah memberi pengaruh yang

besar kepada Tanah Melayu terutamanya dari segi ekonomi. Hal ini kerana salah satu tugas

penting yang perlu dilaksanakan oleh residen adalah untuk membangunkan ekonomi di

negeri-negeri yang terdapat di Tanah Melayu. Berdasarkan matlamat yang dipegang oleh

setiap residen, kelancaran aktiviti ekonomi di Tanah Melayu lebih terjamin pada ketika itu.

Umumnya negeri-negeri melayu seperti Perak dan Selangor amat kaya dengan hasil bumi

yang pelbagai terutamanya bahan-bahan mentah sebagai contohnya bijih timah. Berdasarkan

sistem residen ini pihak British telah mengeluarkan satu polisi di mana bahan-bahan mentah

yang terdapat di Tanah Melayu akan digunakan sepenuhnya untuk memajukan ekonomi yang

bukan sahaja akan memberi manfaat yang lumayan kepada negeri-negeri melayu malahan

juga kepada pihak British.

Selain itu, dalam usaha untuk menjayakan rancangan-rancangan pembangunan

ekonomi, residen telah membuat perancangan untuk membina alat-alat perhubungan,

kemudian mendapatkan tanah dan mewujudkan kemudahan pinjaman wang untuk

memudahkan pengusaha baru menjalankan aktiviti ekonomi mereka. Perniagaan bijih timah

di Tanah Melayu semakin pesat apabila residen telah bertindak membina kereta api dan jalan

raya yang memudahkan kerja-kerja mengangkut bijih timah ke pelabuhan untuk dieksport ke

negara lain. Kemajuan pengangkutan tersebut telah membawa kepada pembukaan lombong

yang lebih banyak dan sekali gus telah meningkatkan pengeluaran bijih timah di tanah

melayu. Dalam memastikan peningkatan pelabur asing British telah memastikan tidak

berlaku lagi pertikaian mengenai penggunaan tanah7 di kawasan-kawasan perlombongan

7 Azmah Abdul Manaf, 2001. Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia, Kuala Lumpur, Utusan Publications, hlm. 24

7

terutamanya bijih timah seperti yang telah berlaku antara kongsi gelap Ghee Hin dan Hai San

sebelum wujudnya sistem residen.

Negeri-negeri melayu yang majoritinya mempunyai ekonomi berasaskan pertanian

juga mengalami kemajuan yang pesat. Sewaktu pemerintahan residen beberapa jabatan

tanaman telah diperkenalkan. Pada awal tahun 1880an residen telah memperkenalkan

beberapa tanaman lain untuk dijadikan ekonomi sampingan setelah bijih timah di Tanah

Melayu. Antara tanaman tersebut adalah tebu, lada, gambir, getah dan juga kopi. Salah

seorang residen British iaitu Frank Swettenham telah memperkenalkan tanaman tembakau

dan kopi di Selangor dan pada tahun 1885 dan terdapat kira-kira 2000 ekar tanah untuk jenis

tanaman tersebut di Selangor. Di negeri Perak pula, Hugh Low telah memperkenalkan

penanaman kopi dan gula sejak tahun 1883 dan negeri tersebut telah berjaya mengeksport

tanaman mereka tersebut.

Pada tahun 1888 pula H.N Ridley telah memperkenalkan kaedah menoreh getah yang

baru iaitu Sistem Tulang Ikan Hering. Melalui kaedah torehan ini penoreh-penoreh getah

mampu mendapatkan hasil yang lebih banyak dalam memenuhi permintaan yang tinggi pada

ketika itu. Dengan kemajuan pengangkutan dan perusahaan bahan-bahan mentah yang

berlaku di Tanah Melayu, nilai perdagangan di negeri-negeri melayu telah bertambah dan

sangat menguntungkan misalnya, nilai perdagangan negeri Selangor pada tahun 1887 ialah

$11 juta sementara negeri Perak dalam tahun yang sama ialah $19 juta.

Walaupun kemajuan dan perkembangan ekonomi telah dicapai hasil daripada

pelaksanaan sistem residen, namun pada realitinya orang-orang Melayu tidak merasai

kenikmatan tersebut. Sebaliknya orang-orang asing terutama orang Cina dan India telah

menguasai sektor ekonomi sedangkan orang-orang Melayu masih kekal dengam corak

tradisionalnya iaitu bertani dan menjadi nelayan. Keadaan ini telah menyebabkan berlakunya

8

jurang ekonomi antara kaum. Akibat daripada kekurangan tenaga buruh di Tanah melayu

British telah memperkenalkan undang-undang buruh yang longgar yang telah menggalakkan

kemasukan imigran-imigran dari China dan India. Tumpuan British terhadap Tanah Melayu

adalah perlombongsn bijih timah dan mereka telah bertindak membawa buruh asing khasnya

buruh Cina untuk mengusahakan lombong-lombong bijih timah. Apabila tanaman komersil

seperti getah pula diperkenalkan, mereka turut membawa buruh asing untuk

mengusahakannya iaitu buruh India. Keadaan ini jelas memperlihatkan masyarakat tempatan

iaitu orang Melayu telah diketepikan daripada kegiatan ekonomi moden.

Selain itu juga, sebelum kedatangan British orang-orang tempatan telah menjalankan

aktiviti memungut cukai yang akan di urus oleh pembesar-pembesar tempatan. Namun

kedatangan sistem residen telah mengubah amalan ini. Ianya dapat dibuktikan apabila

J.W.W. Birch telah membuat penyusunan semula sistem pungutan cukai di mana para

pembesar di larang sama sekali untuk memungut cukai dan keadaan ini telah menyebabkan

para pembesar kehilangan kuasanya di Tanah Melayu.

3.1.3 Undang-undang Tanah

Abad ke-19 ekonomi dunia tertumpu kepada pengeluaran bijih timah dan juga getah.

Kedua-dua komoditi tersebut merupakan komoditi yang mudah diperoleh di Tanah Melayu.

Namun British menghadapi masalah pemilikan tanah yang masih terikat dengan sistem feudal

di mana pemilikan tanah terletak di bawah kuasa sultan dan pembesar. Sebelum British

datang ke Tanah Melayu, hal berkaitan penggunaan dan pemilikan tanah tidak menjadi

persoalan yang utama dalam kehidupan masyarakat tempatan. Keadaan ini adalah disebabkan

oleh kewujudan kawasan tanah yang luas dengan kepadatan penduduk yang rendah di Tanah

Melayu. Segala hal yang berkaitan dengan tanah seperti aktiviti yang ingin dijalankan

ataupun kadar cukai haruslah mendapat kebenaran daripada pembesar-pembesar tempatan.

9

Menurut undang-undang adat, sesebuah tanah itu akan menjadi milik seseorang yang

meneroka dan mengusahakannya. Tanah tersebut boleh di diwarisi oleh generasi selepasnya.

Sistem tanah dan corak penggunaan yang diamalkan di Tanah Melayu adalah amat

berbeza dengan sistem tanah yang dipraktikkan oleh Barat. Hal ini kerana sistem pemilikan di

Tanah Melayu tidak mempunyai rekod dan catatan yang boleh dijadikan bukti sebagai

pemilikan terhadapnya. Bagi pihak British rekod dan catatan adalah amat penting bagi

menjamin dan mengesahkan hak pemilikan tanah serta memudahkan dalam urusan

pentadbiran seperti cukai dan pembelian tanah.8 Dalam sistem Barat juga tanah boleh

dijadikan sebagai cagaran bagi mendapatkan modal untuk mengusahakan sesuatu.

Sistem tanah berkonsepkan barat telah mula diperkenalkan di Tanah Melayu ketika

bermulanya campur tangan British. Perak merupakan diantara negeri pertama yang telah

menggunakan sistem tanah berkonsepkan Barat. Ini telah dilakukan melalui Peraturan Tanah

Perak 1879. Seterusnya adalah negeri Selangor iaitu Kanun Tanah Selangor pada tahun 1891.

Berdasarkan konsep barat British telah membahagikan tanah mengikut nilai komersilnya iaitu

tanah ladang, tanah peribumi dan tanah perlombongan. Melalui pengenalan undang-undang

tanah yang berkonsepkan barat ini kerajaan British telah membangunkan sistem ekonomi

wang dalam kalangan masyarakat Melayu. Misalnya, masyarakat tempatan harus membayar

cukai yang telah ditetapkan. Selain itu, semua urusan seperti jual beli, sewa tanah dan

perkhidmatan perlu dibayar menggunakan wang.

Ketika Maxwell menjadi persuruhjaya di negeri-negeri Selat pada tahun 1890, beliau

telah menyelaraskan dan menyeragamkan pentadbiran tanah di negeri-negeri Melayu dengan

memperkenalkan sistem pengurusan tanah yang digunakan di Australia yang dikenali sebagai

Sistem Torrens. Beliau berpendapat Tanah Melayu memerlukan undang-undang yang

8 V.M.Johnson & R. Borlowe, 1954, Land Problem and Policie Newyork, hlm. 251.

10

memberi pengiktirafan kekal kerana dengan cara tersebut kerajaan dapat menjamin hasil

pendapatan melalui kutipan cukai.9 Namun begitu semuanya harus bermula dari segi status

pendaftaran tanah sama ada sebagai tanah kerajaaan, swasta ataupun persendirian. Di bawah

sistem ini semua tanah akan diberi hak milik dalam bentuk pajakan dalam tempoh beberapa

tahun .

Peraturan tanah baru ini telah mewujudkan sistem hak milik tanah persendirian

berdasarkan sistem pendaftaran dan pengeluaran sijil hak milik tanah dan boleh bertukar

milik. Krastoka berpendapat undang-undang tanah british ini adalah bertujuan untuk

mewujudkan suasana yang boleh menarik pelabur asing dan mengawal tanah-tanah dan

kebun-kebun kecil orang Melayu.10 Pada masa yang sama sistem pentadbiran tanah Torrens

memudahkan penguasaan ekonomi yang diterajui oleh kapitalis British dan Cina. Keadaan ini

disebabkan oleh tanah yang boleh dijual beli dan terdedah kepada spekulasi jangka panjang.

Jesteru itu, tidak menghairankan jika tanah-tanah di Tanah Melayu yang menggunakan sistem

Torrens telah menjadi sumber dan modal kepada sesetengah pihak untuk mendapatkan

keuntungan.

3.1.4 Kemasukan Imigran

Seterusnya dasar ekonomi yang dibawa oleh kolonial British di Tanah Melayu ialah

dengan membawa masuk imigran Cina dan India di Tanah Melayu. Bagi memenuhi hasrat

imperialisme British di Tanah Melayu, pihak British merancang pelbagai agenda untuk

mencapai hasrat mereka termasuklah membenarkan berlakunya penghijrahan secara beramai-

ramai imigran Cina dan India ke Tanah Melayu. Seperti yang kita ketahui, campur tangan

British di Tanah Melayu hanyalah untuk kepentingan ekonomi mereka. Perkembangan

perlombongan timah dan penanaman getah pada lewat abad ke-19 dan awal abad ke-20 telah

menggalakkan British mengusahakan perlombongan Timah dan perladangan secara besar-

9W.E.Maxwell, 1894, Memorandum on the Introduction of Land Code in the Native States in the Malay Peninsula, Singapore, hlm. 3.10 Kratoska ,Paul.H, “Peasants, Yeoman & Rice Farmers Cultural Categories In British Malay” tesis Ph.D University of Chicago, hlm. 135.

11

besaran.11 Justeru, tenaga buruh yang ramai dan murah diperlukan bagi mengusahakan

lombong bijih timah dan ladang-ladang bagi menjayakan hasrat kolonialisasi mereka.

Faktor penolakan dan faktor penarik menjadi punca utama kemasukan imigran Cina

dan India di Tanah Melayu. Atas desakan masalah dalaman dari negara mereka yang tidak

stabil menyebabkan penghijrahan beramai-ramai buruh Cina dan India ke Tanah Melayu.

Tanah Melayu menjadi sasaran utama mereka kerana peluang ekonomi yang banyak di Tanah

Melayu. Kebetulan pula pihak British di Tanah Melayu ketika itu telah membuka peluang

kepada mereka untuk datang ke Tanah Melayu. Peluang yang diberikan British kepada

mereka ibarat orang mengantuk disorongkan bantal. Buruh Cina seumpamanya, Negeri-

negeri Selat telah menjadi pangkalan mereka memasuki kawasan perlombongan di negeri-

negeri Melayu dan bekerja di sektor perniagaan, pertanian dan perladangan seperti di ladang-

ladang gambir, lada hitam dan tebu.12

Galakan daripada British merupakan faktor penarik kemasukan buruh-buruh Cina dan

India. British menggalakkan kedatangan orang Cina dengan menyediakan pelbagai

kemudahan seperti subsidi tambang, jaminan keselamatan dan sebagainya memandangkan

keperluan tenaga buruh yang murah dan banyak. Selain itu, kerajaan British telah

memperkenalkan undang-undang dan peraturan emigresen di Tanah Melayu bagi

mempercepatkan kemasukan tenaga buruh dari luar.13 Keadaan ini mewujudkan banyak

peluang pekerjaan dan menarik minat buruh asing untuk datang ke Tanah Melayu.

Kewujudan buruh Cina di Tanah Melayu terbukti dengan jelas sehingga masa kini apabila,

orang Cina yang dulunya tinggal di kawasan-kawasan berdekatan lombong bijih timah yang

kini berkembang menjadi Bandar.14 Tidak hairanlah jika kini kita melihat bahawa di

kawasan-kawasan Bandar penduduk majoritinya adalah orang Cina.

Fenomena kemasukan buruh India pula disebabkan pihak British memerlukan tenaga

buruh untuk mengusahakan sektor perladangan mereka. Contohnnya perusahaan getah telah

menggalakkan kedatangan buruh India ke Tanah Melayu. Perkembangan pertanian ladang

telah mewujudkan banyak peluang pekerjaan sekaligus mendorong kedatangan imigran asing

11 Sivachandralingam Sundra Raja …(et al.), 2008, Sejarah Masih Relevan. Selangor : Karisma Publication Sdn.Bhd, hlm. 242.12 Ruslan Zainuddin (ed.), Mohd.Mahadee, Zaini Othman, 2010, Kenegaraan Malaysia Edisi Kedua. Selangor : Oxford Fajar Sdn.Bhd, hlm 59.13 Ibid. hlm 59.14 Azmah Bdul Manaf, 2001, Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia, Kuala Lumpur, Utusan Publications & Distributors Sdn Bhd, hlm 17.

12

ini ke Tanah Melayu secara besar-besaran.15 Permintaan yang tinggi terhadap getah untuk

menghasilkan pelbagai jenis barang seperti tayar, kasut, penebat barangan elektrik di Eropah

dan Amerika Syarikat telah menggalakkan kerajaan Inggeris mengusahakan penanaman

getah secara besar-besaran.16 Keperluan ini semakin mendesak apabila orang-orang Melayu

tidak gemar untuk berladang getah. Oleh sebab itu, orang India dibawa masuk untuk bekerja

di ladang-ladang getah. Sebelum kedatangan kolonial British, golongan India sememangnya

sudah bertapak di Tanah Melayu melalui hubungan perdagangan dengan Melaka. Namun

hanya dengan kelompok yang kecil. Berbeza dengan penghujung abad ke-19, kedatangan

orang India ke Tanah Melayu adalah melalui pihak British. Robert A.A Ankiah mengatakan,

bermula dari abad ke-19, masyarakat India tidak lagi datang sebagai pengeksploit keuntungan

di Tanah Melayu seperti tempoh sebelumnya, tetapi sebagai golongan yang dieksploit oleh

British.17

Disebabkan kemasukan beramai-ramai imigran Cina dan India di Tanah Melayu,

secara tidak langsung kehadiran mereka telah mengubah sosioekonomi di Tanah Melayu.

Kehadiran mereka telah membawa banyak perubahan kepada masyarakat tempatan

terutamanya dalam sektor ekonomi. Bagi kolonial British, kepentingan ekonomi mereka

adalah keutamaan mereka. Sebarang masalah yang dihadapi masyarakat tempatan tidak

menjadi masalah mereka asalkan hasrat mereka untuk menguasai ekonomi di Tanah Melayu

tercapai.

Sememangnya tidak dinafikan perubahan yang ketara berlaku terhadap masyarakat

tempatan di Tanah Melayu ekoran daripada kemasukan imigran-imigran Cina dan India.

Terutamanya kepada golongan pembesar Melayu ketika itu. Kesan segera dasar penjajah

yang memberi keutamaan kepada kaum imigran selepas menguasai politik orang-orang

Melayu adalah terlepasnya penguasaan para pembesar Melayu terhadap perusahaan

melombong bijih timah.18 Dengan bertapaknya kerajaan British ini di Negeri-negeri Selat

yang kaya dengan hasil bumi peranan ini telah diambil alih oleh pemodal China dari Negeri-

negeri Selat dan syarikat-syarikat Inggeris sendiri. Selain itu, golongan pembesar tradisional

juga turut kehilangan kuasa cukai dan hilang punca pendapatan mereka. Sebelum ini sultan

dan pembesar Melayu berkuasa memungut cukai berkaitan perlombongan dan perniagaan

15 Cheah Boon Kheng dan Ali Abdul Talib Ahmad, 1990, Kolonialisme di Malaysia dan Negara-Negara Lain, Kuala Lumpur: Fajar Bakti, hlm 17216 Azmah Abdul Manaf. Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia, Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn Bhd. 2001. Hlm 8.17 Azharudin Mohd Dali, 2012, Sejarah Masyarakat India di Malaysia, Kuala Lumpur: Universiti Malaya, hlm. 318 Ibid. hlm 426.

13

jajahan takluk mereka. Namun semua ini berubah dengan ketara selepas pengenalan sistem

Residen. Keruntuhan sistem ekonomi tradisional yang menjadi tunjang kekuasaan pembesar

Melayu itu telah menyebabkan kelemahan sistem politik bumiputera.19

Dari aspek yang lain, imigran-imigran ini di Tanah Melayu juga boleh dipandang

mengikut sudut dimensi yang positif. Kehadiran mereka tidak seharusnya dipandang sebelah

mata menyebabkan adanya konklusi yang berat sebelah terhadap mereka. Perubahan yang

positif turut berlaku lantaran daripada kehadiran mereka. Setelah kehadiran mereka ke Tanah

Melayu, wujudnya sistem ekonomi moden berteraskan industri buruh. Seperti yang kita sedia

maklum, masyarakat Melayu hanya menumpukan perusahaan ekonomi sara diri terutamanya

dalam sektor pertanian dan perikanan yang nyata tidak menyumbang banyak kepada

pemangkinan ekonomi negara.

Apabila British membawa masuk kaum Cina khususnya untuk berkhidmat dalam

sektor ekonomi yang lebih komersial, ekonomi Tanah Melayu menjadi lebih maju dan

moden. Kemasukan Imigran Cina menyebabkan Tanah Melayu menjadi pengeluar bijih

timah yang besar di dunia. Dari segi perniagaan pula, banyak kedai dibuka oleh orang-orang

Cina terutamanya di Bandar-bandar yang terletak dikawasan perlombongan.20 Rentetan

sumbangan daripada imigran-imigran ini, ekonomi Tanah Melayu meningkat dengan

mendadak. Namun perkembangan yang berlaku lebih kepada kepentingan dasar penjajahan

British semata-mata.

3.2 JENIS-JENIS EKONOMI YANG DIPERKENALKAN

Selaras dengan perluasan kuasa British, ekonomi negeri-negeri Melayu turut

dikembangkan dan dikuasai oleh British yang bertujuan untuk mencari kekayaan hasil tanah

dan hasil bumi di Tanah Melayu. Atas dasar inilah British berusaha untuk meningkatkan

kegiatan perladangan dan perlombongan di negeri-negeri Melayu.21 Begitulah hasrat kolonial

British di Tanah Melayu. Bagi mencapai agenda mereka, pelbagai jenis ekonomi telah

diperkenalkan untuk mengaut keuntungan di Tanah Melayu.

British telah memperkenalkan sistem ekonomi yang bersifat lebih komersial dan

moden dimana adanya perdagangan import dan eksport secara besar-besaran yang seterusnya 19 Malaysia Kita, 1991, Institusi Pentadbiran Awam Negara Malaysia. Intan. Hlm. 426.20 Hairi Abdullah, 1989, Penduduk Semenanjung Malaysia. Bangi, Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia, hlm. 71.21 Sivachandralingam Sundra Raja …(et al.)(2008). Sejarah masih relevan. Selangor: Karisma Publication Sdn.Bhd. hlm. 242.

14

mewujudkan sistem perbankkan dan pelaburan. Ekonomi Tanah Melayu juga terlibat dengan

syarikat-syarikat yang besar khususnya syarikat pihak Inggeris sendiri. Corak ekonomi yang

lebih moden menjadikan sistem ekonomi Tanah Melayu berubah daripada ekonomi tempatan

kepada ekonomi yang lebih moden. Setelah British menduduki keseluruhan negeri di Tanah

Melayu, British memperluas perlombongan bijih timah dengan cepat dan memperkenalkan

pertanian secara komersial seperti perladangan getah. Britain menjadi orang tengah yang

menyalurkan timah dan getah dari kerajaan Melayu ke Amerika yang akhirnya

menguntungkan pihak mereka. Segala hasil dapatan dari hasil bumi di Tanah Melayu di

kawal oleh pihak British.

Bagi mengaut keuntungan terhadap ekonomi di Tanah Melayu, British telah

memperkenalkan banyak sistem ekonomi baru yang lebih moden. Antaranya ialah wujud

sistem pelaburan dan perbankan memandangkan adanya eksport hasil bumi Tanah Melayu

secara besar-besaran ke luar negara. Tanah Melayu yang sebelum ini tidak mempunyai sistem

perniagaan yang sistematik akhirnya menjadi sebuah negeri yang mempunyai ekonomi yang

meningkat. Seperti yang kita ketahui, aktiviti melombong bijih timah hanyalah dilakukan

secara kecil-kecilan malah hanya dengan menggunakan cara yang tradisional namun setelah

kehadiran kolonial British, cara melombong bijih timah adalah lebih canggih dengan

teknologi mereka yang lebih cepat untuk menggali bijih timah.

Walaupun berkembangnya sektor perlombongan bijih timah ketika itu, namun aktiviti

perlombongan pada zaman britih didominasi oleh orang Cina. Selepas pedagang Cina

dibenarkan untuk terlibat secara langsung dalam perkembanagn ekonomi negeri-negeri

Melayu, peranan elit pemerintah Melayu hanya dihadkan kepada pengutipan cukai eksport

dan import dan urusan memperuntukan konsesi kepada pelabur. 22Lantaran daripada

perkembangan ini, British mengeksport hasil bijih timah secara besar-besaran ke luar negara

seperti Amerika. Atas dasar inilah golongan elit Melayu diminta untuk mengendalikn segala

cukai dan konsesi kepada pelabur.

Pihak British ketika di Tanah Melayu memberikan penekanan terhadap sektor

pertanian yang berasaskan eksport. Pertanian komersial dianggap sebagai penyumbang utama

kepada sumber pendapatan British di Tanah Melayu pada zaman sebelum merdeka. Antara

tanaman komersial yang digalakkan oleh British di Tanah Melayu pada abad ke-19

termasuklah ubi kayu, lada hitam, gambir, tembakau, dan kopi. British juga menggalakkan 22 Mohammad Redzuan Othman, Sejarah Pembinaan Negara Bangsa. Kuala Lumpur. Universiti Malaya. 2006. Hlm 85

15

penanaman Gambir dan lada hitam dengan lebih banyak. British menyedari keuntungan

daripada hasil penanaman Gambir dan lada hitam. Seawal 1830-an penanaman gambir dan

lada hitam Singapura berpindah ke lembah sungai di Johor atas perancangan pihak British.23

Pada abad ke-20, pemodal British telah mula mengusahakan getah untuk tujuan eksport.

Permintaan yang tinggi terhadap getah untuk menghasilkan pelbagai jenis barang seperti

tayar, kasut, penebat barangan elektrik di Eropah dan Amerika Syarikat telah menggalakkan

kerajaan Inggeris mengusahakan penanaman getah secara besar-besaran.24

Disamping itu, perdagangan yang berskala besar turut wujud di Tanah Melayu.

Adanya perdagangan yang melibatkan jumlah wang yang besar serta keuntungan yang besar

mengubah serta merta corak perdagangan di Tanah Melayu dari tempoh yang sebelumnya.

Adalah dianggarkan pada 1863, perdagangan antara Negeri-negeri Selat dan negeri-negeri

Melayu bernilai hampir 1 juta pound sterling setaun. Dengan adanyanya pelaburan serta

eksport secara besar-besaran, ekonomi Tanah Melayu meningkat yang sebelum ini tidak

pernah berlaku peningkatan sedemikian. Menurut Khoo Kay Kim, menjelang penghujung

1860 dan awal 1870-an, ekonomi negeri-negeri Melayu pantai barat mula digerakkan kearah

memenuhi kehendak negara-negara Eropah yang maju dan pengeluaran negeri-negeri ini

telah meningkat ke satu tahap yang tidak pernah disaksikan dalam sejarah negeri-negeri

Melayu.25

4.0 KESAN PENJAJAHAN

i) Kewujudan Ekonomi Dualisme

23 Ibid. Hlm 8024 Azmah Abdul Manaf, 2001, Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia. Kuala Lumpur : Utusan Publications & Distributors Sdn Bhd, hlm. 8.25 Ibid. hlm. 80.

16

Sebelum kedatangan kolonial British ke negeri-negeri Melayu kegiatan ekonomi

masyarakat hanya tertumpu kepada ekonomi sara diri iaitu pertanian. Padi merupakan

tanaman utama. Kawasan penanaman padi yang utama ialah di Kedah, Perlis, Seberang Prai,

Negeri Sembilan, Pahang dan Kelantan. Hanya sistem pengairan yang digunakan untuk

penanaman padi pada awal abad ke-19 seperti terusan, kincir air dan empangan.

Pada tahun 1885, sebuah terusan telah dibina di Kedah iaitu terusan Wan Mat Saman

sepanjang 32 kilometer untuk mengairi sawah padi dari negeri Kedah dan Perlis. Selain itu,

Kedah turut menjalankan sistem pajak yang dianugerahkan oleh raja kepada tauke-tauke dari

Pulau Pinang untuk menguasai ekonomi tersebut. Selain itu, sebelum campur tangan British,

penduduk Tanah Melayu juga menjalankan sistem ekonomi komersial berlandaskan pertanian

dagangan. Pada awal abad ke-19, ladang-ladang gambir diusahakan di Johor, Melaka, Negeri

Sembilan dan Selangor. Lada hitam dan gambir diusahakan di antara tahun-tahun 1840an-

1850an di Johor. Sistem Kangchu digunakan untuk menanam tanaman ini. Kedua-dua

tanaman ini mendapat pasaran yang menguntungkan di Singapura dan Eropah.

Selain penanaman lada hitam dan gambir sebagai sistem ekonomi komersial, aktiviti

perlombongan bijih timah turut dijalankan secara kecil-kecilan terlebih dahulu. Pembesar-

pembesar Melayu memainkan peranan sebagai pemodal seperti Long Jaafar dan Ngah

Ibrahim di Perak. Perlombongan bijih timah tertumpu di kawasan pantai Barat Semenanjung

Tanah Melayu seperti di kawasan hilir Perak dan Kinta. Pada abad ke-19, semasa di bawah

Dato’ Bandar Kulup Tunggal dan Dato’ Kelana, eksport bijih timah meningkat sebanyak 13

000 pikul iaitu daripada 7000 pikul pada 1830-an kepada 20 000 pikul pada tahun1855 untuk

dieksport ke negeri-negeri Selat terutama Melaka. Namun, setelah kedatangan dan campur

tangan British, ekonomi komersial di Tanah Melayu berubah kepada ekonomi dualisme.

17

Kesan Kolonialism dari aspek ekonomi dapat dilihat melalui kewujudan sistem

ekonomi dualisme. Sistem ekonomi dualisme merujuk kepada dua tumpuan ekonomi yang

berbeza namun ianya bergerak seiringan dengan garis etnik. Dua bentuk eksploitasi ekonomi

utama yang dilakukan oleh Koloni British ialah perlombongan dan perladangan getah. Koloni

British telah mewujudkan pembahagian etnik berdasarkan pembahagian pekerjaan dimana

Melayu berada dalam sektor kerajaan dan pertanian, manakala Cina sebagai pelombong dan

peniaga, dan orang India sebagai pekerja estet dan ladang.26

Sistem ekonomi penjajah tertumpu kepada perdagangan moden yang berasaskan

perusahaan getah dan perlombongan bijih timah. Sistem ekonomi ini berasaskan pasaran

bandar dan diletakkan di bawah kawalan British. Sistem ini banyak melibatkan kumpulan

etnik Cina dan India. Manakala sistem ekonomi tradisional ialah sektor pertanian di mana

komoditi utamanya ialah penanaman padi dan perikanan.

Secara tidak langsung, ekonomi dualisme ini telah melambangkan agihan tenaga kerja

mengikut tiga etnik utama di Malaysia. Etnik Melayu tertumpu di sektor pertanian tradisional

iaitu pekebun kecil getah, kelapa, pesawah padi, dan nelayan kecil-kecilan. Dalam sektor

ekonomi moden pula, ianya didominasi oleh kumpulan etnik Cina di mana mereka menceburi

aktiviti perlombongan, perkilangan, dan perkhidmatan. Ketidakseimbangan antara etnik jelas

dilihat dalam sektor ketiga di mana separuh daripada sektor ini didominasi oleh etnik cina

manakala etnik Melayu dan India hanya sedikit sahaja. Sektor ini menjadikan jurang etnik

menjadi lebih luas lagi.

Pokok getah berasal dari Brazil. Sir Henry Wickham berjaya membawa sejumlah biji

getah ke England. Biji-biji getah tersebut disemai di Royal Botanical Garden, Kew,

London.  Di Singapura, pokok getah ditanam di Botanical Garden. Di Tanah Melayu pula,

26 Just Faaland, John Richard Parkinson, Rais Saniman, 2005, Dasar Ekonomi Baru: Pertumbuhan Negara dan Pencapaian Ekonomi Orang Melayu. Utusan Publications, hlm. 5.

18

sebanyak Sembilan batang anak getah mula ditanam oleh Sir Hugh Low (Residen Perak) di

halaman kediamannya di Kuala Kangsar. H.N.Ridley telah mempopularkan penanaman getah

sehingga memberi sumbangan seperti memperkenalkan sistem torehan ibedem atau system

tulang herring pada tahun 1897. Beliau turut memperkenalkan cara mengangkut anak benih

secara membungkus dalam arang yang lembap dan keghairahan beliau menjalankan kempen

“tanaman getah” dalam kalangan peladang kopi, tebu dan gambir menyebabkan beliau

digelar “Ridley Gila” atau “Ridley Getah”.

            Pokok getah mula ditanam secara komersial pertama kali pada pertengahan 1890 an di

ladang-ladang yang mula-mulanya dibuka untuk tanaman seperti kopi. Para peladang kopi

yang mempunyai sumber modal sedia, tenaga pengurusan serta buruh dari India yang dibawa

masuk adalah yang mula-mula mencuba menanam getah disebabkan kemerosotan harga kopi.

Getah menjadi tanaman yang ideal bagi memenuhi keperluan Eropah dan pada tahun 1897

peraturan tanah khas telah diperkenalkan di Negeri-Negeri Melayu Bersekutu untuk

menggalakkan penanaman padi. Disebabkan peningkatan permintaan dan harga getah yang

tinggi bagi menampung pembuatan tayar banyak syarikat ditubuhkan untuk menanam getah

yang ditaja oleh firma-firma besar di Singapura seperti Guthrie dan Harrisons & Crosfield.

Selain getah sebagai salah satu tanaman ekonomi dualisme, kesan kedatangan

kolonial juga turut mewujudkan tanaman bijih timah sebagai tanaman ekonomi dualisme.

Perlombongan bijih timah sudah dijalankan oleh orang-orang Melayu sekian lama.

Kemasukan British juga disebabkan oleh bijih timah. Perkembangan perlombongan bijih

timah ini dapat dilihat apabila pembesar tempatan  membawa masuk buruh cina dan kira-kira

80,000 orang cina di perak sebagai buruh ikatan. Kemasukan ini hasil daripada permintaan

yang banyak kesan daripada Revolusi Perusahaan di British dan Amerika. Bijih timah

digunakan dalam perusahaan membuat tin, motokar, wayar, dan kereta api. Industri ini

berkembang dengan kemasukan buruh daripada cina ini. Perkembangan industri ini secara

19

besar-besaran iaitu selepas penemuan longgokan bijih timah yang banyak di Larut, Perak

iaitu pada tahun 1848 dan di Kinta pada tahun 1880. Dalam pertengahan pertama abad ke 19,

pelombong cina memperkenalkan pembaharuan dalam teknik perlombongan seperti

pam  rantai bagi mengeringkan lombong-lombong yang bertakung.

Disebabkan oleh penemuan  longgokan timah yang banyak, pelombong ini telah

memajukan perusahaan bijih timah mengikut Barat. Pelombong cina juga memperkenalkan

sistem lombong yang lebih baik seperti sistem lombong dedah, pam  kelikir, dan palung.

Pada 1877, Enjin wap dan pam emper diperkenalkan di Perak  bagi mengatasi masalah banjir

di kawasan perlombongan dan dapat mendalamkan lagi aktiviti melombong. Teknik

Hidraulik dan pam kelikir adalah kaedah yang dibawa dari Australia dan diterima oleh

pelombong Cina pada tahun 1898. Kemajuan buruh cina ini telah membawa masuk pemodal-

pemodal British dari negeri-negeri Selat yang menyokong perlombongan. Pada akhir kurun

ke-19 orang cina menguasai kegiatan melombong bijih timah dan antara tahun 1898-1905

Tanah Melayu menjadi pengeluar utama bijih timah.

ii) Perkembangan Infrastruktur : Sistem Perhubungan Dan Pengangkutan Zaman

Tradisi

Sistem pengakutan amat penting kerana ianya berkait rapat dengan sosioekonomi

penduduk Malaysia. Pembinaan jalan-jalan raya dan jalan-jalan kereta api mula berkembang

di Malaysia demi memenuhi keperluan ekonomi yang semakin meningkat sejak kurun ke-18.

Masyarakat Melayu pada awalnya agak asing terhadap kedua-dua sistem pengangkutan ini

kerana mereka lebih cenderung menggunakan laluan sungai sebagai alat perhubungan dan

pengangkutan.27 Negeri-negeri Melayu seperti Sabah dan Sarawak menjadikan sungai sebagai

laluan utama dan alat perhubungan. Sungai menjadi laluan yang penting dan utama bagi

27 Azmah Abdul Manaf, 2001, Sejarah Sosial Masyarakat Melayu. Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd Terbitan Pertama, hlm. 24.

20

negeri-negeri yang mempunyai banyak sungai berbanding jalan darat. Sebelum abad ke-19,

masyarakat Melayu banyak mendiami kawasan-kawasan yang berhampiran kuala-kuala

sungai. Contohnya Kuantan, Bandar Diraja Pekan terletak berhampiran sungai Pahang, Kuala

Kangsar berhampiran sungai Perak, Kota Tinggi berhampiran sungai Johor, Bandar Kuching

berhampiran sungai Rajang atau sungai Sarawak, Kinabatangan berhampiran sungai

Kinabatangan dan begitu juga bandar-bandar lain. Tidak dapat dinafikan lagi bahawa sungai

amatlah penting.28 Petempatan dan pembukaan Bandar-bandar berhampiran sungai

memudahkan perhubungan antara satu sama lain terutama aktiviti perdagangan.

iii) Pembinaan Jalan Raya

Negeri-negeri Melayu mula dikunjungi oleh pedagang-pedagang daripada Eropah dan

Cina pada pertengahan abad ke-19. Pedagang-pedagang daripada kedua-dua buah negera ini

datang secara beramai-ramai. Bijih timah yang banyak ditemui ialah di daerah Larut dan

Kinta di Perak dan Lembah Kelang Selangor. Pedagang-pedagang terpaksa mengeluarkan

modal kewangan yang banyak bagi membina sistem pengangkutan iaitu jalan-jalan darat bagi

menghubungkan antara kawasan perlombongan dengan kilang-kilang untuk diproses dan

seterusnya dihantar ke pelabuhan untuk dieksport. Pada pertengahan abad ke-19, jalan-jalan

darat yang dibina adalah jalan-jalan kecil atau denai untuk laluan pedati atau kereta lembu

sahaja. Pembinaan dan pembukaan jalan-jalan raya di Ulu Langat Selangor, tauke-tauke

lombong dan para pembesar Melayu telah membelanjakan wang sendiri seperti Sultan Abdul

Samad dan Sultan Selangor. Ini menunjukkan bahawa kepentingan jalan darat mula dirasai.

Pada tahun 1874, pihak British secara rasminya mentadbir negeri Perak melihat

kepentingan sistem pengangkutan di Perak untuk kemajuan industri perlombongan.

Pembersihan sungai dan muga anak-anak sungai turut dilakukan sebagai permulaan

mempertingkatkan sungai sebagai sistem pengangkutan. Jalan-jalan darat turut dibina walau 28 Ibid. Hlm. 25 & 26.

21

dalam keadaan sederhana. Jabatan Kerja Awam turut ditubuhkan oleh kerajaan British untuk

membina jalan-jalan darat. Pada peringkat permulaan, jalan-jalan darat hanya dibina ialah

jalan denai dengan menggunakan batu kerikil dan yang tidak berkerikil. Penemuan sumber

galian yang berharga dan serentak pula dengan campur tangan British berkait rapat dengan

perkembangan pembinaan jalan-jalan darat di Perak dan Selangor.29 Sehingga tahun 1874,

telah terbina sepanjang tiga belas batu jalan denai di daerah Larut sahaja dan pada tahun-

tahun berikutnya juga telah dibina jalan-jalan darat untuk menghubungkan Larut dengan

kawasan berhampiran seperti Taiping, Krian, Kemunting dan terus ke pelabuhan Pulau

Pinang.30

Manakala pembinaan jalan-jalan darat di Selangor agak perlahan kerana terpaksa

menanggung kos yang agak tinggi walaupun ia amat diperlukan. Ini adalah kerana kedudukan

lombong-lombong bijih timah agak jauh ke pedalaman. Menjelang tahun 1880, jalan darat

yang menghubungkan Damansara hingga ke Kuala Lumpur yang dilanjutakan ke Pelabuhan

Kelang telah dibina. Jalan raya utama dinaik tarafkan apabila kepentingan Kuala Lumpur

sebagai pusat pentadbiran ditingkatkan. Pada akhir abad ke-19, pembinaan jalan darat rancak

dijalankan di negeri-negeri pantai Barat seperti Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Johor.

Pada tahun 1906, terdapat lebih kurang 1600 batu jalan denai berkerikil dibina dan 270 batu

jalan yang tidak berkerikil siap dibina di negeri-negeri pantai Barat tersebut. Sehubungan

dengan kemajuan dan peningkatan pembinaan jalan-jalan darat, kenderaan baru turut

diperkenalkan seperti kereta kuda dan beca. Walau bagaimanapun, kereta lembu masih

menjadi kenderaan utama.31

Bagi Sabah dan Sarawak pula, pembinaan jalan darat bermula apabila kedatangan

orang-orang asing yang berminat menguasai tanah-tanah di negeri-negeri itu. Perkembangan 29 Nik Hasnaa, Nik Mahmood, 1997, Orang-orang Cina di Tanah Melayu, Penerbit: UTM. hlm. 265.30 Azmah Abdul Manaf, 2001, Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia, Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn Bhd Terbitan Pertama, hlm. 29.31 Ibid.Hlmn.34.

22

pembinaan jalan darat di Sabah lebih cepat berbanding Sarawak apabila pihak pentadbiran

North Borneo Chatered Company terpaksa berbuat demikian. Jalan darat yang dibina di

Sabah banyak dihubungkan dengan negeri-negeri pantai Barat. Perlahannya pembinaan jalan

raya di Sarawak dipengaruhi oleh faktor iklim dan faktor alam semula jadi yang berbukit

bukau dan berpaya.

iv) Pembinaan Jalan Kereta Api

Jalan kereta api merupakan salah satu alat pengangkutan yang turut penting dan ianya

merupakan satu jenis alat pengangkutan yang baru bagi negeri-negeri Melayu. Kedatangan

orang Eropah telah memperkenalkan sistem pengangkutan tersebut. Pembinaan jalan kereta

api dihubungkan dengan perlombongan bijih timah kerana potensinya membawa muatan

yang banyak berbanding kenderaan lain. Di samping itu, kos pembinaan dan penggunaanya

lebih murah.32

Terdapat tiga fasa atau peringkat dalam sejarah pembinaan jalan kereta api di

semenanjung. Peringkat pertama ialah antara tahun 1885-1896 lebih kurang sebelas tahun.

Jalan kereta api yang pertama dibina dalam fasa ini ialah Taiping ke Sungai Larut sejauh 8

batu dan terus ke Port Weld yang dibina pada tahun 1885, diikuti jalan kereta api Kuala

Lunpur ke Sungai Kelang (Bukit Kuda) setahun kemudian dan dilanjutkan ke Kelang melalui

jambatan Connought pada tahun 1890 sejauh lebih kurang 20 batu. Pada tahun 1891 dan

1892, dibina pula jalan kereta api dari Seremban ke Port Dickson dan akhirnya dari Tapah ke

Teluk Anson pada tahun 1893. Kos pembinaan jalan kereta api ini ditanggung oleh kerajaan

Inggeris melalui cukai-cukai yang dipungut atau melalui pinjaman yang dibuat daripada

Negeri-Negeri Selat.33

32 Azmah Abdul Manaf, 2001, Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia, Kuala Lumpur:Utusan Publications & Distributors Sdn Bhd. Hlmn.34.33 Ibid. Hlmn.35 & 36.

23

Peringkat kedua pula ialah antara tahun 1877 hingga 1909, jalan kereta api dibina

lebih condong ke arah menghubungkan bahagian utara Semenanjung dengan bahagian

Selatan. Proses pembinaannya berkait rapat dengan pembentukan Negeri-Negeri Bersekutu

yang terdiri daripada empat buah negeri iaitu Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang.

Ia dibentuk pada tahun 1896.34 Menjelang tahun 1903, satu rangkaian kereta api dibina di

antara Perai di Seberang Perai hingga ke Seremban dan terus ke Port Dickson, Negeri

Sembilan hingga ke Melaka pada tahun 1905 dan Gemas pada tahun 1906. Jalan kereta api

Kuala Lumpur telah dipanjangkan hingga ke Port Swettenham pada tahun 1899.

Corak pembinaan jalan kereta api pada peringkat kedua ini memperlihatkan

kecenderungan untuk memperluaskan penggunaan sistem pengangkutan ini bukan sekadar

atas kepentingan industry perlombongan semata-mata tetapi kepentingan pentadbiran juga.

Kesungguhan kerajaan British dalam memajukan sistem pengangkutan ini terserlah apabila

pada tahun 1908 mereka telah mengambil alih pengurusan jalan kereta api dari Seremban ke

Port Dickson daripada Syarikat Sungai Ujung.

Peringkat ketiga yangmerupakan peringkat terakhir berlaku dalam tempoh masa 1910

hingga 1931. Jalan kereta api yang dibina pada peringkat ini meliputi seluruh negeri Melayu

seperti Kelantan, Terengganu, Kedah, Perlis dan Johor dan bukan sahaja Negeri-Negeri

Melayu Bersekutu. Jalan kereta api di Perai diteruskan ke utara hingga ke Padang Besar

Perlis dan kemudian terus ke Thailand. Jalan kereta api di Gemas pula dipanjangkan hingga

ke Tumpat, Kelantan melalui Kuala Lipis, Pahang dan terus ke Sungai Golok, siam di sebelah

utara pantai timur. Setiap negeri di Semenanjung telah dihubungkan dengan laluan kereta api

meliputi utara, barat, timur dan selatan. Jalan kereta api sepanjang 580 batu telah dibina dari

Perai hingga ke Singapura, manakala Gemas ke Tumpat, Kelantan sepanjang 327 batu.

34 Ibid. Hlmn.36.

24

Sejarah pembinaan jalan kereta api di Sabah bermula pada tahun 1900. Jalan kereta

api yang pertama dibina ialah menghubungkan Beaufort dengan Jesselton dan diteruskan

pembinaannya sehingga ke Tenom pada 1905, sepanjang 116 batu. Pembinaan ini secara

tidak langsung telah membantu kegiatan pembukaan lading-ladang getah kerana ia telah mula

diperkenalkan pada tahun-tahun tersebut.35 Di Sarawak pula tidak ada catatan tentang

pembinaan jalan kereta api.

Selepas mencapai kemerdekaannya, kerajaan begitu menitikberatkan pembangunan

dan perkembangan sistem pengangkutan terutamanya di kawasan-kawasan luar bandar.

Sehingga tahun 1973 boleh dikatakan setiap kawasan dan daerah telah dihubungi oleh jalan

darat.36 Pembinaan jalan darat banyak membantu memakmurkan sosioekonomi Malaysia.

Dalam aspek perkembangan sistem pengangkutan darat, ia memberi kesan ke atas kegiatan

sosioekonomi penduduk di negeri-negri Melayu. Berbeza pula dengan keadaan di Sabah iaitu

dengan latar belakang kegiatan ekonomi tempatan dan tumpuan pembinaan jalan

pengangkutan ini. Lantaran corak pembinaan jalan pengangkutannya yang agak berbeza

daripada negeri-negeri Melayu. Pembinaan jalan pengangkutannya melalui kawasan tanaman

getah dan padi. Di Sarawak, kesannya sukar digambarkan lantaran aktiviti pembinaan jalan-

jalan pengangkutan ini terlalu lewat dan perlahan. Namun begitu apa yang pastinya pada

peringkat awal, aktiviti pembinaan jalan hanya tertumpu di Bandar Kuching terutamanya.

v) Sistem Komunikasi

Sejak abad ke-19, aktiviti perniagaan yang dijalankan oleh syarikat-syarikat Inggeris

telah bermula sejak terjumpanya longgokan bijih timah terutamanya di Selangor dan juga

Perak. Disebabkan kepentingan dan juga keperluan perniagaan inilah, syarikat-syarikat yang

berkenaan telah memasang talian telekomunikasi bagi memudahkan urusan mereka. 35 Azmah Abdul Manaf, 2001, Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia, Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn Bhd. Hlmn.37 & 38.36 Ibid. Hlmn.39.

25

Misalnya, talian telegraf untuk menghubungkan antara daerah-daerah atau bandar berkenaan

dengan pusat-pusat utama perniagaan mereka di England.37 Dengan ini dapat dibuktikan

bahawa keperluan perniagaan bagi system komunikasi ini amat mendahului keperluan

pentadbiran. Maka sejarah perkembangan system telekomunikasi di negara ini berkembang

seiring dengan keperluan pentadbiran dan perniagaan.

Kebanyakkan syarikat-syarikat perniagaan yang berpusat di Negeri-Negeri Selat

terutamanya Singapura yang telah merintiskan pembinaan sistem telekomunikasi di negara

ini. Pada peringkat awalnya, talian telekomunikas ini dipasang mengikut corak perhubungan

antarabangsa dan ia lazimnya menghubungkan negara-negara Eropah dengan Singapura

ataupun Pulau Pinang. Cadangan untuk pemasangan talian telegraf ini antara negeri-negeri

Melayu, contohnya pada tahun 1866 telah ada cadangan untuk memasang talian telegraf

antara Ragoon dan Singapura yang melibatkan negeri-negeri Melayu terbengkalai begitu

sahaja.38 Namun alasan sebenar bagi kegagalan sebegitu tidak dapat dikenal pasti, namun

mempunyai kebarangkalian perbelanjaan pemasangannya yang tinggi dan masa yang lama.

Kerana itulah tumpuan pemasangan talian ini lebih kepada Pulau Pinang dan Singapura yang

lebih berfungsi sebagai pusat perkembangan ekonomi pada ketika itu.

Walaupun sejarah pemasangan talian telegraf yang pertama di Malaysia masih lagi

samar, walaubagaimanapun pada tahun 1886 telah ada talian telegraf yang dipasang dan ia

menghubungkan Kuala Lumpur dan Melaka. Pada tahun 1895, pemasangan talian kabel

telegraf mula berjalan dengan rancaknya apabila tertubuhnya Negeri-Negeri Melayu

Bersekutu. Sehingga tahun 1904 sepanjang 2000 batu talian kabel elektrik telah dipasang di

negeri-negeri berkenaan.39 Keperluan pentadbiran juga merupakan salah satu faktor

pemasangan kemudahan talian kabel berkenaan.37 Azmah Abdul Manaf, 2001, Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia, Kuala Lumpur: Utusan Publication & Distributors Sdn. Bhd. Hlmn. 42.38 Ibid. Hlmn. 43.39 Ibid. Hlmn. 43.

26

Perkhidmatan pos pula telah bermula di Kuala Lumpur sejak tahun 1880-an.

Perkhidmatan ini bermula sejak campur tangan Inggeris pada tahun 1874 kerana kepentingan

komunikasi pada ketika itu. Sehingga tahun 1904 dikatakan bahawa perkhidmatan pos telah

mengendalikan sehingga 10 juta naskhah surat. Perkembangannya mula berkembang dari

tahun ke tahun dan telah meliputi keseluruhan negeri-negeri Melayu. Kenyataan ini

menunjukkan bahawa pemasangan talian telegraf dan perkhidmatan pos lebih cepat

berkembang untuk memenuhi keperluan pentadbiran Inggeris di negeri-negeri berkenaan.

Perkhidmatan pos dan juga talian kabel ini juga dipasang di Negeri-Negeri Melayu Tidak

Bersekutu yang lain kerana terdapat juga kepentingan pihak Inggeris apabila pelantikan

penasihat bagi setiap negeri tersebut. Sehingga tahun 1954, hampir semua negeri-negeri

Melayu telah dipasang dengan talian telegraf. Selain daripada pekhidmatan pos, ini

menunjukkan betapa pentingnya talian telegraf sebagai salah satu alat komunikasi atau

perhubungan yang cepat dan cekap.40

Di Sabah dan Sarawak pula, hanya selepas Perang Kedua bekembangnya sistem

komunikasi ini selepas terpasangnya talian kabel telegraf. Sehingga tahun 1949 terdapat

lapan belas telefon di Sarawak, enam di Kuching, empat di Bahagian Keempat dan empat lagi

di Bahagian Kelima. Sistem telegraf di Sarawak bergantung kepada radio telegraf, kerana

dengan muka bumi yang berbukit bukau dan dipenuhi dengan hutan rimba. Oleh yang

demikian, pemasangan talian kabel telegraf akan mengambil masa yang lebih panjang.

Bagaimanapun kerana kepentingannya, penggunaan telefon diperluaskan lagi di seluruh

Sarawak.41

Di Sabah, pada awal 1894, ada usaha untuk memasang talian telegraf oleh Chartered

Company untuk menghubungkan Labuan dengan Sandakan dan seterusnya London. Namun,

40 Ibid. Hlmn .43.41 Ibid. Hlmn. 43 & 44.

27

pelbagai masalah dihadapi iaitu berkaitan dengan pentadbiran dan kesukaran dalam

pembinaan. Hanya pada April 1897, talian itu disiap pasang. Pemasangan itu telah menelan

perbelanjaan yang amat besar. Oleh itu sehingga abad ke-20,tiada pemasangan talian telegraf

itu sehinggalah perhubungan diadakan menerusi penggunaan radio yang mula digunakan

pada tahun 1914, di samping penggunaan perkhidmatan pos.42

vi) Kewujudan Masyarakat Majmuk

Sifat kepelbagaian kaum dan bangsa mewujudkan kepelbagaian budaya, bahasa,

agama dan adat resam. Suatu waktu dahulu terutama sebelum abad ke-18 dan ke-19

masyarakat Tanah Melayu (kini dikenali Malaysia) tidak begini coraknya. Corak masyarakat

Malaysia seperti ini berlaku akibat perubahan masa dan suasana seperti mana yang berlaku

terhadap perubahan struktur politik, sosial dan ekonominya. Aktiviti migrasi merupakan

aktiviti biasa dalam sesebuah masyarakat bagi memenuhi keperluan hidup mereka. Aktiviti

migrasi ini boleh terjadi di mana-mana sahaja, secara dalaman lain satu kampong ke satu

kampong yang lain atau luaran dari satu negeri ke negeri yang lain. Seperti yang dikatakan

oleh Leonard & Barbara Andaya, sejarah asal-usul petempatan kependudukan di

Semenanjung serta Sabah dan Sarawak tidak banyak diketahui kerana tiada peninggalan

sebarang bukti-bukti yang nyata.43 Melalui teori T. G. Mc Gee dalam rencananya bertajuk

“Population: A Preliminary Analysis” mencadangkan lima peringkat petempatan di

Semenanjung serta Sabah dan Sarawak sejak beribu tahun dahulu.

Pada awal abad ke-19, aktiviti penghijarahan berlaku dengan amat mendadak dengan

bilangan yang amat besar sehingga abad ke-20. Hal ini kerana kedatangan Inggeris ke negeri-

negeri Melayu bagi mencari kekayaan dengan hasil bumi Tanah Melayu serta sejak peristiwa

Pengambilam Pulau Pinang pada tahun 1786, diikuti dengan Singapura pada tahun 1819,

42 Ibid. Hlmn. 44 & 45.43 B. W. Andaya & L. Y. Andaya, 1983. Sejarah Malaysia. hlm. 10.

28

Melaka pada tahun 1824, Perak pada tahun 1874 dan juga negeri-negeri Melayu yang lain

pada tahun-tahun yang berikutnya. Malah kedatangan pihak Ingeris ini juga, kegiatan

perlombongan diusahakan dengan lebih banyak, system perladangan diperkenalkan misalnya

getah yang mampu hidup subur di muka bumi Tanah melayu dan mendapat permintaan yang

tinggi daripada Negara Eropah dan juga Amerika Syarikat.

Tenaga buruh dari luar telah diimport kerana ingin menjayakan kegiatan ekonomi ini

serta tidak mahu menggangu struktur masyarakat Melayu yang sedia ada. Malah pada ketika

itu, buruh-buruh luar mudah dicari terutamanya di Negara China, India dan juga Indonesia.

Dengan jumlah buruh yang banyak. Buruh-buruh dari Negara China telah ditempatkan di

lombong-lombong bijih timah, manakala buruh-buruh dari India telah ditempatkan di lading-

ladang getah. Maka bermula pada era inilah Tanah Melayu mula dibanjiri dengan kaum

pendatang dan kerajaan Inggeris pula tidak pernah menghalang kemasukan buruh-buruh ini

tanpa mengira risikonyan yang bakal akan hadapinya kelak.44

Ketidakstabilan politik dan ekonomi, masalah pengganguran, masalah kebuluran

merupakan pendorong utama orang Cina dan orang India untuk berhijrah keluar dari tanah air

mereka. Malah terdapat juga kemasukan buruh dari Indonesia yang kebanyakannya dari

Jawa, Sumatera, Kalimantan, Celebes dan Timor disebabkan kepadatan penduduk yang

terlalu tinggi khususnya di Pulau Jawa dan di Madura, tekanan pemerintahan colonial

Belanda terhadap penduduk tempatan dan jiran terdekatnya mempunyai banyak peluang

ekonominya dan sesuai menjadi petempatan baru mereka.

Fenomena migrasi ini juga wujudkan sifat kepelbagaian kaum yang mendiami Tanah

Melayu dan lahirlah masyarakat majmuk di Malaysia. Terdapat juga pembahagian dan

perubahan yang berlaku pada pola kependudukan, pekerjaan dan ekonomi orang Melayu dan

44 Azmah Abdul Manaf, 2001, Sejarah Sosial Masyarakat Melayu. Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd Terbitan Pertama. Hlmn.8 & 9.

29

juga Orang Asli. Ada juga segelintir orang Melayu yang tinggal di bandar terutamanya yang

mempunyai peranakan Arab dan juga peranakan India yang lebih cenderung untuk

menjalankan aktiviti perniagaan. Di samping mereka ialah orang Melayu daripada kelas

atasan yang bekerja dalam bidang pentadbiran dan pendidikan.45

Orang Cina yang tinggal di kawasan-kawasan lombong bijih timah telah berkembang

menjadi bandar utama, misalnya Kuala Lumpur yang dahulunya merupakan satu pusat

melombong bijih timah tetapi kini telah telah pesat berkembang sebagai pusat pentadbiran

yang penting dan sebuah bandar yang maju. Maka tidak hairanlah jika kawasan bandar

mempunyai jumlah penduduk Cina yang ramai.

Secara ringkasnya, mereka tinggal di kawasan-kawasan yang yang berpotensi untuk

berkembang dengan maju berdasarkan prestasi ekonomi kawasan tersebut seperti negeri-

negeri Pantai Barat kerana lombong-lombong bijih timah dan juga ladang-ladang kebanyakan

tertumpu di kawasan tersebut. Orang India pula pola kependudukan mereka adalah kawasan

estet dan lang terutamanya di negeri-negeri Pantai Barat juga. Secara tidak langsung, lebih

banyak kawasan telah diterokai dan didiami, maka kawasan ini telah berkembang menjadi

kawasan kediaman yng mempunyai pelbagai kemudahan asas. Bandar-bandar bar uterus

berkembang dan memenuhi keperluan penduduknya. Walaupun bilangan orang India yang

berhijrah ke Tanah Melayu adalah besar, namun bilangan mereka semakin merosot kerana

kebanyakkan mereka pulang semula ke tanah airnya. Di Sabah dan Sarawak pula, jumlah

kaum imigran lebih kurang daripada di Tanah Melayu, maka ini jelaslah tidak begitu

menjejaskan corak atau taburan kependudukan di Sabah dan Sarawak. Kaum pendatang

hanya lebih tertumpu ke kawasan-kawasan bandar yang memang mendapat peluang ekonomi

yang lebih banyak berbanding dengan kawasan pendalaman.

45 Ibid. Hlmn. 9 – 16.

30

Pada peringkat awal pembentukan masyarakat majmuk amat terbatas dan tidak begitu

baik disebabkan keterpisahan dari segi kawasan kediaman, pekerjaan dan sistem pendidikan,

maka hubungan antara setiap kaum tidak dapat dipupuk dan disebabkan hal ini tercetusnya

rusuhan kaum. Pada peringkat awal, kebanjiran kaum pendatang ini tidak dipandang serius

oleh masyarakat Melayu. Malah terdapat juga pembesar-pembesar yang mengadakan

kerjasama yang rapat dengan tauke-tauke dan kapitan-kapitan Cina untuk mengusahakan

lombong-lombong bijih timah mereka. Pembesar-pembesar ini tidak merasakan ragu-ragu

untuk mengambil buruh berbangsa Cina untuk bekerja dengan mereka. Keadaan ini boleh

digambarkan melalui hubungan baik dan kerjasama yang terjalin antara Raja Jumaat dengan

Saudagar Chee Yam Chuan dari Melaka yang sama-sama mengusahakan lombong bijih di

Lukut Selangor. Temenggung Ibrahim Johor yang mengalakkan orang Cina untuk meneroka

tanah untuk penanaman lada hitam dan gambir.

Dipercayai bahawa kaum pendatang ini tidak akan berkekalan di negara ini kerana

dijangka datang dan bermastautin dalam jangka waktu tertentu untuk mencari kekayaan dan

kemudahan serta akan pulang ke negara asal masing-masing. Malah sikap prasangka juga

tidak wujud kerana kebanyakan kaum pendatang ini datang secara bersendirian dan tidak

berkeluarga serta kaum pendatang ini tidak mengambil kisah mengenai hal ehwal pentadbiran

dan politik negeri-negeri Melayu. Namun sikap tidak ambil kisah ini mula berubah pada

tahun 1920-an kerana kalangan para pedatang yang telah lama tinggal di sini atau yang telah

dilahirkan di sini telah memperoleh kerakyatan British serta berpendidikan Inggeris. Malah

kaum pendatang juga telah mula menyuarakan pelbagai tuntutan sebagai penduduk tetap

Tanah Melayu dan juga masuk campur dalam hal politik. Malah mereka juga telah

menyatakan hasrat mereka untuk terus tinggal di Tanah Melayu dengan menjanjikan

ketaatsetiaan yang tidak berbelah bagi yang akan ditumpukan kepada negara ini.

31

Golongan ini juga merasakan mereka amat berasa selesa dengan keadaan di Tanah

Melayu pada waktu tersebut dan mereka telah mencurahkan banyak bakti untuk kerajaan

negara ini, maka mereka tidak seharusnya dilayan seperti kaum pendatang malah lebih

daripada itu. Orang Melayu yang berpendidikan tinggi di bandar merasakan tidak puas hati

terhadap tuntutan golongan pendatang tersebut,maka mereka menyatakannya secara terbuka

dengan alasan bahawa mereka bukanlah penduduk asal negara tersebut.

Orang Melayu mula sangsi terhadap kedudukan mereka sebagai penduduk bumiputera

bahkan mereka berasa tergugat, malah mereka sedar juga bahawa kedudukan mereka sebagai

bumiputera terasa tergugat kerana mereka amat jauh ketinggalan dari segi kemajuan ekonomi

dan pendidikan kalau dibandingkan dengan kaum imigran. Pertikaian dan hubungan yang

tidak begitu baik berlanjutan sehinggalah Tanah Melayu capai kemerdekaan. Orang Melayu

terpaksa menerima hakikat bahawa kerajaan Inggeris memenuhi tuntutan golongan imigran

ini apabila Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu 1984 dilaksanakan.46 Tuntasnya,

dengan kemerdekaan Tanah Melayu yang mengakui hak-hak penduduk bukan Melayu secara

undang-undang melalui Perlembagaan Malaysia, maka lahirlah satu bentuk masyarakat baru.

5.0 KESIMPULAN

Kesimpulannya, penjajahan oleh beberapa kuasa asing apatah lagi oleh colonial

British di Tanah Melayu telah membuka satu episode baru apabila berlaku perubahan yang

besar terutamanya dari struktur ekonomi yang ada pada masa kini apatah lagi boleh dianggap

sebagai zaman pemodenan dari konteks sejarah melayu itu sendiri. Perdebatan dalam

kalangan ahli sejarahwan telah banyak membuktikan bahawa perubahan struktur ekonomi

Tanah Melayu banyak dipengaruhi oleh pengaruh barat yakni British. Permulaan dari

46 Ibid. Hlmn. 19-21.

32

penjajahan inilah tela memberi impak yang besar dari sosioekonomi masyarakat Melayu pada

zaman tersebut dan secara tidak lansung menyentuh perkembangan sosioekonomi di Sabad

dan Sarawak. Pengaruh penjajah ini amat memberi kesan yang amat mendalam dari segi

politik, ekonomi dan juga sosial dan pengaruh itu masih diikut sampai sekarang tetapi tidak

begitu menonjol. Maka keseluruhannya adalah Malaysia telah menjadi sebuah negara yang

aman dan makmur dengan penduduknya yang bebilang bangsa serta politik dan ekonominya

disamaratakan tanpa mengugat kedudukan bumiputera apabila bentuknya Perlembagaan

Persekutuan Tanah Melayu 1984.

BIBLIOGRAFI

Amarjit Kaur. (1991). “Semenanjung Tanah Melayu abad ke-19 : Satu Tinjauan Ekonomi”,

Masyarakat Melayu Abad Ke-19. (Kuala Lumpur : DBP).

Azmah Abdul Manaf. (2001). Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia, Kuala Lumpur, Utusan

Publications.

33

Azharudin Mohd Dali. (2012), Sejarah Masyarakat India di Malaysia, Kuala Lumpur:

Universiti Malaya.

Cheah Boon Kheng dan Ali Abdul Talib Ahmad. (1990), Kolonialisme di Malaysia dan

Negara-Negara Lain, Kuala Lumpur: Fajar Bakti.

Hairi Abdullah, (1989), Penduduk Semenanjung Malaysia. Bangi, Penerbit Universiti

Kebangsaan Malaysia.

Just Faaland, John Richard Parkinson, Rais Saniman, (2005), Dasar Ekonomi Baru:

Pertumbuhan Negara dan Pencapaian Ekonomi Orang Melayu. Utusan Publications.

Khoo Kay Kim. (1974), “Malay Society 1914-1920s,” JSEAS, vol. 5, No. 2.

Kratoska ,Paul.H, “Peasants, Yeoman & Rice Farmers Cultural Categories In British

Malay”, tesis Ph.D University of Chicago.

Malaysia Kita, 1991, Institusi Pentadbiran Awam Negara Malaysia. Intan.

Mohd Hazi Rahim. (2009), Pelaksanaan Sistem Residen, Time Edition.

Nik Hasnaa, Nik Mahmood, (1997), Orang-orang Cina di Tanah Melayu, Penerbit: UTM.

Ruslan Zainuddin (ed.), Mohd.Mahadee, Zaini Othman. (2010), Kenegaraan Malaysia Edisi

Kedua. Selangor : Oxford Fajar Sdn.Bhd.

Sivachandralingam Sundra Raja …(et al.). (2008), Sejarah Masih Relevan. Selangor :

Karisma Publication Sdn.Bhd.

W.E.Maxwell. (1894), Memorandum on the Introduction of Land Code in the Native States in

the Malay Peninsula, Singapore publication Sn Bhd .

34

Yab Beng Liang. (1989) . ”Stratifikasi Sosial dan Masyarakat Melayu”, Masyarakat Melayu :

Struktur, Organisasi dan Manifestasi. Kuala Lumpur : DBP.

35