sorumluluklar - imo.org.tr · pdf fileolabileceğini tahmin ettiğim fritz leonhardt'ın...

10
DEPREMLER inşaat M:ühendisligi xv" Teknik Kongresi "Deprem Özel oturumu" konuşmalan ÜLKEMİZDEKİ ı 999 DEPREMLERİNİN İNŞAAT MÜımNDİsLİöİ PKAT"Öi AÇıSıNDAN GETİRDİöİ SORUMLULUKLAR Polat GÜLKAN* S an meslektaşlarım, iki güncesine kadar, . bu konuşmanın ana konusunu tamamıyla başka bir zemine oturtmak niyetindeydim. Nasıl olsa burası Inşaat Mühendisleri Teknik Kongresi, diyedüşündüm. Bunun için yerbilimcilere biraz da alaybir tarzda birtakım laflar yetiştirmeye niyetlenmiştim. Doğrusunu isterseniz, belki de hak etmediler değiL. ÇünMarmara fayının nereye kadar gideceği veya Istanbul'u ne kadar et- kileyeceği konuları, son zamanlarda medyanın en fazla ilgi gösterdiği alanlardan biri oldu. Yerbilimcilerimiz de bu showlarda k sık boy göstermekte bir sakınca görmediler. Daha sonra bundan vazgeçtim. Madem burası, inşaat mühendislerinin ırlıklı bir şekilde bulunduğu bir platformdur, o takdirde önce kendimize bakalım, ondan sonra da başkalarına z etme hakkını kendimizde belki görürüz, diye düşündüm. O bakımdan bir özeleştiri yapacağım. Söyleyeceklerimin hepsiyle hemfikir olmanıbek- lemiyorum, hatta belki de bana kızanlarınız ola- caktır. Ama, bazı gerçekleri ve inşaat mühendis- liğinin" bu son depremlerin yarattığı olaylar zinciri sonucunda takınması gereken sorumluluklar zin- ciri hakkındaki düşüncelerimi sizlere aktarmak ve paylaşmak isterim. Buna başlarken, adını çoğunuzun duymuş olabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat hendisi ve Onun Ödevleri" diye terme edebileceğimiz kitandan çok kısa bazı alıntılar yapmak isterim. Leonhardt, bugün 90 yaşlarına gelmiş olan bir mühendistir. Hem harp öncesinde, hem de sonrasında Almanya'daki özellikle köprüler. kuleler ve diğer önemli inşaat y-apılarında damgası vardır. Bunun ötesinde, bir eğitici olarak, bir mühendislik felsefecisi olarak da çağına, en 'ODTÜ Iaat Mühendisliği mü Öğretim Üyesive Afet Yönetimi Merkezi Başkaazından Orta Avrupa'da bir damga vurmuş bir meslektımızdır, diyebiliriz. Leonhardt, bu kitabında diyor ki, "Nasıl ki hekimler, mesleklerine başlarken bir yemin ediyorlar, bizim de bir yemini- miz olsun". Bu yeminle ilgili uzunca bir paragraf vardır; fakat oradan şu ibareyi tercüme ettim: Diyor ki, "Mühendisler, özetükle inşaat mühendisleri; planlayıp tasarladıkları ve bütün yapılara, insanlar üzerinde yaratacakları etkiler ve onların esenlikleri ve dirline yapacakları katlar ısından önem vermelidirler". Yani, bir binanın tasarımıyaparken; sadece ve sadece o an andaki işveren değil, belki de birkaç nesil sonra bile o yapıdan yararlanacak olan insanların esenlikleri ve dirliğinin, mühendisin her zaman aklında tutması gereken şeyolması gerekir, diyor. Geekten de baktığınızda inşaat mühendisinin meslek sorumlu- luğunun di~er disiplinlerden daha ağır olduğunu görmektesiniz, çünkü afet sırasındaki öm ile kalırnın, yıkımla ayakta kalmanın anahtarı mühen- disin tasarımında gizli oluyor. Deprem Masası Bu reklamı da gördüğünüzü tahmin ediyorum. Gerçekten insan ilk gördüğü zaman, komiğine gidiyor. Bir masa yapmışlar. Deprem olduğu zaman o masanın altına giriyorsunuz, bu sizin TÜRKIYE MÜHENDISLIK HABERLERI 404 - 1999_6

Upload: trinhdien

Post on 09-Feb-2018

225 views

Category:

Documents


6 download

TRANSCRIPT

Page 1: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

DEPREMLER

inşaat M:ühendisligi xv" Teknik Kongresi "Deprem Özel oturumu" konuşmalan

ÜLKEMİZDEKİ ı999 DEPREMLERİNİNİNŞAAT MÜımNDİsLİöİ PKAT"Öi AÇıSıNDAN GETİRDİöİ

SORUMLULUKLARPolat GÜLKAN*

Sayınmeslektaşlarım, iki gün öncesine kadar,. bu konuşmanın ana konusunu tamamıyla

başka bir zemine oturtmak niyetindeydim. Nasılolsa burası Inşaat Mühendisleri Teknik Kongresi,diye düşündüm. Bunun için yerbilimcilere biraz daalaycı bir tarzda birtakım laflar yetiştirmeyeniyetlenmiştim. Doğrusunu isterseniz, belki de haketmediler değiL. Çünkü Marmara fayının nereyekadar gideceği veya Istanbul'u ne kadar et-kileyeceği konuları, son zamanlarda medyanın enfazla ilgi gösterdiği alanlardan biri oldu.Yerbilimcilerimiz de bu showlarda sık sık boygöstermekte bir sakınca görmediler. Daha sonrabundan vazgeçtim. Madem burası, inşaatmühendislerinin ağırlıklı bir şekilde bulunduğu birplatformdur, o takdirde önce kendimize bakalım,ondan sonra da başkalarına söz etme hakkınıkendimizde belki görürüz, diye düşündüm. Obakımdan bir özeleştiri yapacağım.Söyleyeceklerimin hepsiyle hemfikir olmanızı bek-lemiyorum, hatta belki de bana kızanlarınız ola-caktır. Ama, bazı gerçekleri ve inşaat mühendis-liğinin" bu son depremlerin yarattığı olaylar zincirisonucunda takınması gereken sorumluluklar zin-ciri hakkındaki düşüncelerimi sizlere aktarmak vepaylaşmak isterim.

Buna başlarken, adını çoğunuzun duymuşolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın"Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercümeedebileceğimiz kitabından çok kısa bazı alıntılaryapmak isterim. Leonhardt, bugün 90 yaşlarınagelmiş olan bir mühendistir. Hem harp öncesinde,hem de sonrasında Almanya'daki özellikleköprüler. kuleler ve diğer önemli inşaat y-apılarındadamgası vardır. Bunun ötesinde, bir eğitici olarak,bir mühendislik felsefecisi olarak da çağına, en

'ODTÜ Inşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi ve AfetYönetimi Merkezi Başkanı

azından Orta Avrupa'da bir damga vurmuş birmeslektaşımızdır, diyebiliriz. Leonhardt, bukitabında diyor ki, "Nasıl ki hekimler, mesleklerinebaşlarken bir yemin ediyorlar, bizim de bir yemini-miz olsun". Bu yeminle ilgili uzunca bir paragrafvardır; fakat oradan şu ibareyi tercüme ettim: Diyorki, "Mühendisler, özetükle inşaat mühendisleri;planlayıp tasarladıkları ve bütün yapılara, insanlarüzerinde yaratacakları etkiler ve onların esenliklerive dirliğine yapacakları katkılar açısından önemvermelidirler". Yani, bir binanın tasarımınıyaparken; sadece ve sadece o an andaki işverendeğil, belki de birkaç nesil sonra bile o yapıdanyararlanacak olan insanların esenlikleri vedirliğinin, mühendisin her zaman aklında tutmasıgereken şeyolması gerekir, diyor. Gerçekten debaktığınızda inşaat mühendisinin meslek sorumlu-luğunun di~er disiplinlerden daha ağır olduğunugörmektesiniz, çünkü afet sırasındaki ölüm ilekalırnın, yıkımla ayakta kalmanın anahtarı mühen-disin tasarımında gizli oluyor.

Deprem MasasıBu reklamı da gördüğünüzü tahmin ediyorum.Gerçekten insan ilk gördüğü zaman, komiğinegidiyor. Bir masa yapmışlar. Deprem olduğuzaman o masanın altına giriyorsunuz, bu sizin

TÜRKIYE MÜHENDISLIK HABERLERI 404 - 1999_6

Page 2: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

DEPREMLER

hayatınızı kurtarıyor. Eğer o küçük yazıları okuya-cak olursanız, çekmecelerinde balta, fener gibi bir-takım aletleri de koyabileceğinit yerlerin olduğusöyleniyor. Işte, "Bu masa hem hayatınızı kurtara-cak, hem de şıktır, deprem olmadığı zaman da kul-lanabilirsiniz", diye reklamını yapmışlar. Sayınmeslektaşlarım., acaba bu, inşaat mühendislerinebir hakaret değil midir? Bunu bir daha düşünelim.Eğer günün birinde gazetede bir reklam, bir ilangörürsek, -sözgelimi söylüyorum- "Dişhekiminegitmeyin, onlar beceriksizdir. En iyi diş hekimliğiniBerber Adem yapar. Acısız bir şekilde ve çokucuza sizin dişlerinizi tedavi eder," diye bir reklamgörsek, acaba o kitle bundan alınmaz mı? Bizim,bu reklamdan alınmamız gerekmez mi? Verilenmesaj şudur: Türkiye'de inşa edilen bütün yapılardepremde yıkılmakla yükümlü, bunların ayaktadurmalarını sağlamak mümkün değil ve birtakıminsanlar, böylesine bir kaderin yaratacağı can

Müşavirlik Bürosu" yazıyor. Düşünün, siz yoldangeçen sade bir vatandaşsınız. Bunu okuduğunuzzaman ne düşünürsünüz? Belki, Bayındırlık veıskan Bakanlığı, orada vatandaşlara yardım olsundiye proje müşavirlik bürosu kurmuş ve deprem-den hasarlı binalarda -ki, bu pankartın asıldığı binada, yakından baktığınız zaman, hiç de azımsan-mayacak ölçüde hasarlı bir blnadır- bir yardımbürosu açmış. Tabii hepimiz biliyoruz ki, işin aslıöyle değiL.Birtakım insanlar, sanki kendi yaptıklarıbinaların hasar görmüş ve yıkılmış olmaları yet-mezmiş gibi, bir de çıkıp hasarlı yapıların tamiriiçin aynı hizmetlerini bu pankartın arkasınagizlenerek sunmak niyetlisiler. Hep böyle çarpıcıresimler seçtim, çünkü gerçekten de bizimmühendislik ailesi açısından, başımızı iki elimizinarasına alıp düşünmemiz gerektiren bazı şeylervar.

Körfez Belediyesi Yıkılan Bina Enkaz Depolama Yeri

kaybını önlemek amacıyla ortaya böyle bir icatlaçıkıyorlar.Bu resimde de bir ironi vardır; okuduğunuz zaman,"Bayındırlık ve ıskan Bakanlığı, Proje Kontrol

TÜRKIYE MÜHENDisLIK HABERLERI4Q4· 1999.6

Bu görüntü, sadece Körfez Belediyesinin yetkialanındaki yıkılmış binaların meydana getirdiğienkaz yığın ı. Bu enkazın yüksekliğini, buradakiinsanların boylarından oranlayarak görebilirsiniz;

35

Page 3: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

kapladığı alan da 1 kilometreye 1 kilometre. Yani,yaptığımız binalar. diyelim ki faya 10 kilometreötede. Şiddetli bir deprem olduğunu tabii ki hasarolabileceğini kabul ediyoruz; ama, böylesine birmutlak yokolma, acaba 2. Dünya Savaşındaki osavaş şehirlerinin olduğu gibi öylesine total biryıkılmayla sonuçlanması, acaba birtakım şeylerineksik olduğunun göstergesi değil midir? Bütünsuçları, tabii ki inşaat mühendislerinin üzerineyığmak mümkün değildir; ama biz önce kendimizaçısından bunu değerlendirip, "acaba neyi daha iyiyapabiliriz?" sorusunu herhalde sormak durumun-dayız,

ülkelerde yaparlardı, diye düşünürum. Banabirazcık Arşimetvari bir meydan okuma gibi geldi.Hani "siz bana yeteri kadar bir kaldıraç verin,dünyayı kaldırırım" demiş. "Bana da imkan verir-seniz, ben de depremleri önceden bilirim" diyor.Ben, o kadar iyimser olmak için bir neden görmü-yorum, ama elimizde eski veya yeni depremlerinhangi yörelerimizde daha fazla etkileryaratacağına ilişkin bir gösterge var; deprem böl-geleri haritası. Bir de Anayasamız var: "AfetBölgelerinde Yapılacak Yapılar HakkındaYönetmelik." Herkesin uyması gereken şartlarıveren yönetmelik. Onun başında der ki, "Bu yönet-meliğin içerdiği şartlar, asgari şartlardır. Mühendis,

Proje Müşavirlik Bürosu Reklamı

Fayların aktifliği, boyları, nereye kadar her zaman için gerekli gördüğü durumlarda bun-uzandıklan gibi şeyler yerbilimcilerin uzmanlık ların üzerine çıkmak durumundadır". Acaba,alanları oluyor. Ne zaman kırılacağını, benim Almanya'da, yani bir deprem dizaynınınbildiğim kadarıyla önceden kestirmek mümkün yapılmadığı bir ülkede yapılmış olan binalan. birdeğildir ama "yeteri" kadar imkan verilirse, bunun şekilde alsak getirsek, lzrnit'e koymuş bulun-da mümkün olduğunu jfade eden bazı insanların saydık, yıkım acaba daha fazla mı olurdu, yoksavarlığından haberdar oldum. Benim bildiğim çok daha az mı olurdu? Herhalde çok daha azkadarıyla, öyle bir şeyolsaydı bunu, herhalde olurdu. Hiçbir deprem dizaynı olmamasına rağmenTürkiye'den önce Japonya'da veya ABD'de ve bazı ülkelerdeki bina stokunun genel kalitesi,depremlerden en az bizim kadar ağzı yanmış yapım olarak, dizayn olarak bizden çok daha iyidir.

36 TÜRKIYE MÜHENDisLIK HABERLERI 404 . 1999.6

Page 4: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

DEPREMLER

Deprem Haritası ve Faylar

Çınarcrk Kartpostalı

TÜRKIYE MÜHENDISLIK HABERLERI 404 - 1999.6 37

Page 5: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

DEPREMLER

Inşaat mühendisliği, şimdiye kadar birçok alandaönderlik etmiştir. Yetkin mühendislik veyamühendislikte yeterlilik kavramı, zannedersemTMMOB'da ilk defa Inşaat Mühendisleribünyesinde ele alınmış ve birkaç yıldan berideğerlendirilmiştir. Bence, inşaat mühendislericamiası. bu yönde de bir önderlik yapabilir. Biz,kendilerinden özellikle Imar Mevzuatının düzen-lenmesi konusundaki çabalarımız sırasında çokdestek gördük. Bunun tabii ki kamuoyuna maledilmesi de, en az o kadar önemli olan bir ödevdir.Gene, inşaat mühendislerinin, imar düzeninin birreforma kavuşturulması amacıyla önderlik etmesi

Resim 1

şarttır. Aksi takdirde bu gördüğümüz enkazyığınları sürmeye devam edecektir. Bizbinalanrmzı sağlam yapalım, bırakalım başkalarıda depremleri önceden kestirsin.

Tabii ki, meydana gelen hasarın bir sürünedenleri, bir sürü aktörleri, bir sürü sorumlu insanıvar. Çok kısa olarak, belki de bu resimde bunedenlerin bazıları gizli. Bu, Çmarcık'ın, yanioldukça büyük ölçüde ölüme sahne olan bu güzel

tatil kasabasının kartpostalı. Işte goruyorsunuz,birkaç tane yeşil alan hala arkalarda falan kalmış,ama denizin kenarı olduğu gibi ve koyun etrafı,yerel yönetimlerin hiçbir zaman kontrol edemediğikalitede binalarla dolu. çoğuna dikkat edin, bubinaların hepsi çerçeveli sistemle yapılmıştır.Halbuki Çınarcık da -biraz evvelki haritada göster-diği gibi- kırmızı, yani en fazla deprem tehlikesinemaruz olan yerlerdendir. Sadece bu şehirde 400tane ölü olduğunu duydum. Nüfusu da, zanneder-sem 10 bin civarındaymış. Yani, hiçbir şekildekabul edilmesi mümkün olmayan bir kayıp yüzde-si..

Işin hissi tarafına ağırlık vermek isterim.Gölcük'te ve Adapazarı'nda meydana gelen bubüyük depremden sonra oraya gelip, tıbbihizmetler veren bir "Sınır Tanımayan DoktorlarGrubu" vardır; bunların ağırlığını Fransızlar çeker-ler. Bunlar o ekiple beraber gelip, Gölcük'teçadırda yaşayan çocukların ruhi durumuyla ilgile-nen bir Fransız doktorun bana verdiği resimlerdir.Üç tane peş peşe resim. Sekiz yaşındaki kız

38 TÜRKIYE MÜHENDISLIK HABERLERI 404·1999.6

Page 6: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

DEPREMLER

Resim 2

Resim 3

TÜRKIYE MÜHENDiSLIK HABERLERI 404·1999.6 39 ~

Page 7: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

çocuğunun izlenimleri. Bu deprem öncesi.Görüyorsunuz, her şey güllük gülistanlık, çevrerenkli, çocuklar oynuyorlar, insanlar işlerinde güç-lerinde. Dükkanıar, mağazalar ve saire var, güneşte parlak bir şekilde parlıyor. Sekiz yaşındaki bukız çocuğunun deprem anının tespiti, ikinci resimile oluyor. Biraz evvelki evleri temsilen gene bun-ları çizmiş. Belki, oturduğunuz yerden göre-mezsiniz; ama şunların her birisi "irndat" gibi ses-lerin harflere çevrilmiş halidir. Tabii ki çocuğun her-halde belleğinden hiçbir zaman silinmeyecek birderinlikte birtakım şeyler oraya kazındı. Belki de

prensiplerin uygulandığı durumlarda, böylesine biryıkım meydana gelmiyor; daha doğrusu, yıkımmeydana gelmiyor. Yani, insanlar ölmüyor.Biliyorsunuz, bizim yönetmeliğimizin temel felsefiayaklarından bir tanesi, en şiddetli depremde bileölmeye yol açmamaktır. Halbuki, öyle görüyoruzki, depremin ana şokunun meydana geldiği yerler-den oldukça uzak mesafelerde bulunan yerlerdedahi bazı durumlarda can kaybı bayağı da ola-bilmekte. Tabii, mühendislik yapıları her zamankendi içindeki dinamiğin meydana getir-diği süreçler sonucunda şekillendirilmiyor. Bunu da

Gölcükailesinden birileri de öldü. Bilemiyorum. Ondan herhalde herkes biliyordur. Bolu Dağından, tünelsonraki üçüncü aşama, Sol üst köşeye, "şimdi ağzından itibaren viyadükün görünümü. Eskidenoturduğumuz yer" diye yazmış: çadırkent. Tabii çok daha başka bir qörürıürne sahip olan bubunun gibi çok insan var; hayatını kaybedenler de vadinin. şimdiki ortasında duran eser. Halbukivar. Hele bu ikinci depremde kaybedenlere, insan baktığınız zaman, -bu da benim ödünç aldığım re-daha da fazla yanıyor. Meslektaşlarım, buna ben- sirndir- tay hattı böyle geliyor ve bu ayaklarınzeyen resimleri çok sayıda gösterdiler. Gölcük'ten arasından geçip gidiyor. Zannedersem, o dönmebir resim. Ayakta duran bina hemen hemen yok hadisesi, yer hareketinin dönme bileşenindengibi. Halbuki, örnekleri de yok değil, bir parça özen def;lil,tam manasıyla fay üzerine yerleştirilmiş olangösterildiği, bir parça deprem mühendisliğinin bir viyadük ayağının artık diferansiyel hareketininsanlığın hizmetine kazandırmayı başardığı bazı hangi yönde olacağını kestirmek mümküntemel ve basit olması gerekir diye düşündüğüm olmadığı için meydana gelmiş gibi gösterdiğ.!

""_ 40 TÜRKIYE MÜHENDISLIK HABERLERI 404 . 1999.6

Page 8: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

DEPREMLER

Bolu Viyadüğü

Köprü Ayakları ve Fay Kırığı

TÜRKIYE MÜHENDISLIK HABERLERI 404 ·1999.6 41 ~

Page 9: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

DEPREMLER

dönme hareketidir. 1.5 metreya yakın bir deptas-man olduğunu ölçrnüştük. Böyle olduğu zaman,diyelim ki öteki binaları kusurlu, mesleğini tamolarak şu veya bu nedenle icra etmek imkanınıbulamayan mühendisler yaptılar ve onun için bukayıplar meydana geldi. Peki, bunun nedenihangisidir diye sormak gerektiğinde, tabii ki par-mak, (danışıimış ise) yerbilimcisine doğru tutulmakdurumundadır. Çünkü, bakıldığı zaman fay vadisiolduğu ve geçmişte de buralarda kırılmalar mey-dana geldiği biline biline, tabiatla sanki boyölçüşürcesine, "ben, buraya illa ki bir viyadükyapacağım, bir tane de tünel yapacağım ve sen dehiçbir şekilde bunda hareket etmeyeceksin" dergibi, viyadükü buraya getirmek, acaba Türktoplumuna neler kaybettirmiştir; onu sormarnizgerekir. Görüyorsunuz ki, kirişlerden bazılarınındüşmesine neredeyse ramak kalmış. Düşmeseydidahi, altından aktif fay geçen ve bu kadar uzun -2400 metre- bir viyadükün, dünyada bir başkaörneği var mıdı r: ben bilmiyorum ve Türkiye'nin enönemli arteridir; Istanbul'u Ankara'ya bağlayankarayolu. Üstelik de hem buraların yakınında, hemde birkaç başka yerde E5'le hemen hemen paralelolarak gitmekte ve birinin elden çıkması, otomatik-man diğerinin de elden çıkması manasına gelecekkadar bir yakınlık göstermektedir.

Imar düzenini, yeni baştan ele almak duru-mundayız. Inşaat mühendisleri camiası olarak dayapmamız gereken şeylerden bir tanesi, meslek içikarşılıklı denetleme disiplini getirmek olmalıdır.Yani birinin yaptığı hesap ve dizaynları, bir başkasıtarafından bağımsız ve mal sahibi adına denetlen-meli. Fakat her iki hizmetin de karşılığı, bizimcamiamızca alınmalıdır. Tabii yapım denetiminiberaberinde getirmek lazım. Yani müteahhitlerinde bir şekilde disiplin altına alınması lazım, amabiz kendimizden bahsedelim. Aynı Almanya'daolduğu gibi, bir mühendisin yaptığı bir projenin,başka Prüfingenieur tarafından değerlendirilip,eleştirel bir gözle düzeltilmesi adımını getirmekdurumundayız. Böylesine bir düzenlemeyapılmadıkça, bu işlerin içinden çıkma imkanınıben görmüyorum. Bir başka adım, tabii kimühendislikte yeterlilik müessesesininkurulmasıdır. Eğer biz herkesi aynı potada, aynıkalıptan çıkmış gibi düşünecek olursak, büyük birsaflık içerisinde hareket etmiş oluruz. Insanlar aynıdeğildir. Tecrübeleri, mesleki becerileri farklıdır.Tabii ki, mühendislik icra etme kabiliyelleri de aynıdeğildir. Belirli bir olgunluğun bulunduğu ispatlan-

madıkça, önemli projelerin sorumluluğunu O

aşamaya gelmemiş insanlara vermemeyi -diğermühendislik dalları ne yaparsa yapsın- gerçek-leştirmemiz gerekir. Gördüğünüz gibi, inşaatmühendisi diğer branşların aksine ölümle kalımarasındaki farkı yaratabiliyor. Bu bakımdan da birönderlik fırsatı, inşaat mühendisliği camiasınınelinde bulunmaktadır.

Öne sürülen çarelerden bir tanesi de şu: "Binasigortası yapılsın" diyoruz. Bina sigortasının,bugünkü şartlar içinde Türkiye'de yapılması sonderece güçtür. Elimizde konut olarak kullanılantahminen 14 milyon tane bağımsız birim vardır.Yine, tahminen 4 milyon tane de işyeri olarak kul-Janılan bağımsız birim olduğu söyleniyor. Bunugeçenlerde Türkiye'de 18 milyon tane emlak ver-gisi mükellefi olduğundan doğrulamış bulunuyo-rum. Türkiye'deki etüd, planlama, proje ve yapırnaşamaları genelde başka bir yörüngeye oturtut-madıkça, Türkiye'deki binaların sigortasını yap-mayı veya reasüransıru yapmayı göze alacak bircesur sigorta şirketini, ben bilmiyorum. Böyle birşey, o şirketin veya o sermaye grubunun kendikuyusunu ve ölümünü hazırlaması manasına gele-cektir. Sigorta edilebilir mahiyette bir yapı stokunasahip değiliz. Yapabilirsiniz, öyle bir zorlamagetirebilirsiniz. En fazla tehlikeye maruz olan, yanien çürük bina sahipleri, en yüksek derecededeprem tehlikesine maruz yörelerdeki insanlar, busigortayı alırlar. Böylelikle bir tersine seçim olur; enufak bir yer hareketinde de sigorta şirketleri büyüktazminatlar ödemek durumunda olurlar.Biliyorsunuz, sigortanın temel prensibi, çok sayıdainsanın, herhangi bir ayrım gözetmeden herkesinsigorta poliçesi satın almasıyla olur. Yani, BüyükSayılar Kanunu; sigortacıya, ancak bu şartlaraltında bir kar etme imkanı verir.

ÜJkemizdeki yapı stokunun genelde deprem-den etkilenebilirligi konusunda da sağlıklı bilgile-rimiz yoktur. Bu şekilde hangi yer hareketişiddetinde, hangi derecede hasar görüle-bileceğinin veya görülmesinin beklenebileceğiningrafikleri vardır. Bunlar, bizdeki yapı stokununbüyük varyabilitesinden dolayı pek iyi bilinmemek-tedir. Buna rağmen size şu haberi de vermek iste-rim: Sakarya depreminden sonra, hükümet bir debina sigortası getiriyor. Aslında bir bina vergisi ola-cak. Her bağımsız birim sahibinden yılda ortalama50 dolar gibi bir para alınması, şu anda çok ciddi

42 TÜRKIYE MÜHENDISLIK HABERLERI 404 . 1999.6

Page 10: SORUMLULUKLAR - imo.org.tr · PDF fileolabileceğini tahmin ettiğim Fritz Leonhardt'ın "Inşaat Mühendisi ve Onun Ödevleri" diye tercüme edebileceğimiz kitabından çok kısa

Son olarak size, Bolu'da kaydedilen bu herhareketini veya yer ivmesini göstermek isterim.Gerçekten de şimdiye kadar -eğer doğruysa- şupik nokta, Türkiye'de kaydedilen en yüksek yerivmesini temsil etmektedir. Yalnız, bu kaydınalındığı binaya baktığınız zaman, yüzde 80 g'lik bir

hasar ileJ.'J. 'LIII.!.hL'.CUIA!ı..:....ıd Y.....ıa.. • ~••,ı... ~~ ~ıı:ıı...cıkarşılaşmamak-tasınız. Bina, şuanda ayakta duru-yor. Tip proje,ülkenin her yerinde

. , Bayındırlık ve ıskan., i ii.

_..... "'" _1' ••-..: Müdürlükleri için{>i,_-----------------------;......;;.~::;.;:;.....:..:;;..:...;.;;..:::;•.•.:.. ~ yapılmış binalar" L gibi. Büyük bir ihti-

: ~ rı.' """""'-~J~i~ı»:..,·-~'.J..'r:·-s: (•• ; •••• - ••. ' .••••.••. ~.-~ -',-. -.- '?-. "'--.-. -- ~-. -. malle tamir edilmesi<u. i de mümkün olabile-

AJ cektir. Zaten,',L . 1., .. :,.(, Bolu'nun genelinde

('t' <- ----!-.~I...;=_J__=_;"JA=_:!!!:..,ı::..!:.ı!.!!LlII~ri~ de; yolun kuzey~::~ tarafında daha ağır,

güney tarafındadaha hafif olmaküzere yüzde 80 9 ileuyum çösterrneye-cek bir hasardağılımı var. Birazevvelki o yüzde 80

9 pik ivmenin kaydedildiği yere 3 kilometre olan biryerde, sanayi sitesinde -zeminin sert olduğunutahmin ediyorum- istiflenmiş kalaslar vardı. Onlarınfotoğratıarını çektim. Bakın şu, narinlik oranıaçısından oldukça tehlikeli olan bir şey, kaymamukavemeti olmayan bir şey. Sadece şu kadar birtepede oynama göstermiş ve bu istiflenmiş olanbiçilmiş kalasların hiçbir tanesinde oynama yoktu.O bakımdan, yer hareketi bazı yerlerdeyoğunlaşıyor, bazı yerlerde daha zayıf oluyor, bazıyerlerde altında kilolursa zayıflayabiliyor kumolursa sıvılaşabiliyor. Bunların hepsi mümkündür.Eğer mühendisliğin bize vermiş olduğu prensip-lerin hepsini eksiksiz olarak uygulayacak olursak,yıkılmayan bina yapma şansına sahip olan birzümreyi temsil ediyoruz ve benim öneri m şudur:Topluma karşı olan ödevimizi yerine getirmek içinbirtakım öneriler ortaya konulmuştur. Bunlar bizimdisiplinimiz bakımından makul önerilerdir. Bunlarınkabulü konusunda ağız birliği edelim.

Çok teşekkürler.

bir şekilde düşünülüyor. Bu, tabii hükümetin belkide benimsediği bir şeydir: fakat hükümete bunuempoze eden, deprem sonrası hasarı gidermeküzere kendisinden kredi talebinde bulunduğumuzuluslararası finans kuruluşlarının başında gelenDünya Bankasıdır.

. ,( ,

.>:.

i ••~ •

-; ..,.•..•......., ,

DEPREMLER

.I' I· '-;. • ·11." - •• "",="(, •• J.;

ı·' .

Bolu Kaydı

Bolu Sanayi Sitesi Görüntüsü

TÜRKIYE MÜHENDIsUK HABERLERI 404 . 1999.6 43