AMAÇ: Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği Bağlı 16 Sağlık Tesisinde çalışan hekimlerin yaşına ve sağlık tesisinin rolüne bağlı olarak ortalama hastalardan istenen test sayıları ve laboratuvar kullanım alışkanlıkları karşılaştırılmıştır.

MATERYAL METOD: Ankara 2. Bölge Kamu hastane Birliği Bağlı Sağlık Tesislerinin 21 farklı poliklinik ve 15 farklı servisinden alınan laboratuar test istem ortalamaları Eğitim ve Araştırma Hastanesi (4'ü branş hastanesi olmak üzere 6 sağlık tesisi) ve Hizmet Hastaneleri (10 sağlık tesisi) için ayrı ayrı ve gruplar halinde sağlık tesisi bazında ortanca, minumum ve maksimum değerleri alınarak incelendi. Her sağlık tesisinin ortalama test istem sayıları toplam test sayısının poliklinik sayısına bölünmesi ile bulundu. Sağlık tesislerinde görevli hekimlerin branşlarına göre yaş dağılımları 30 yaş altı, 31-40 yaş, 41-50 yaş ve 50 yaş üstü olarak sınıflandırıldı ve toplam sayıları ve grup yüzdeleri hesaplanarak gösterildi. Her yaş grubunun ortanca,minimum, maksimum değerleri alındı.

EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANELERİ HİZMET HASTANELERİPOLİKLİNİKLER

1.EAH 2.EAH 3.EAH 4.EAH 5.EAH 6.EAH ortanca minimummaksimum 1.DH 2.DH 3.DH 4.DH 5.DH 6.DH 7.DH 8.DH 9.DH 10.DH ortanca minimummaksimumAcil Polikliniği 10,3 8,1 5,3 6,8 2,3 0,7 6 0,7 10,3 1,9 0,8 11,4 0,5 4,3 6,6 0,4 0,9 1,2 1,1 1,1 0,4 11,4Dahiliye Polikliniği 14,5 11,9 12,3 11,4 2,5 11,9 2,5 14,5 15,9 5,4 15,3 5,3 6,2 7,1 1,2 2,6 2,1 6,2 5,8 1,2 15,9Çocuk Polikliniği 3,2 6 6,8 3,3 6,1 0,9 4,7 0,9 6,8 13,3 1,7 8 2,9 4,4 3 0,6 4,3 2,3 1,3 2,9 0,6 13,3Gastroenteroloji Polikliniği 13,2 11,4 13,5 5,9 12,3 5,9 13,5 7,7 1,9 4,8 4,8 1,9 7,7Beyin Cerrahi Polikliniği 8,7 16,3 0,5 8,7 0,5 16,3 0,1 0,7 4,3 2,1 2,7 2,1 0,1 4,3Genel Cerrahi Polikliniği 9,6 10,6 6,6 2,3 2,2 6,6 2,2 10,6 1,8 5,5 1,4 3,4 2,4 0,8 3,1 2,1 1,9 2,1 0,8 5,5Kalp ve Damar Polikliniği 3,2 3,4 1,1 1,8 1,9 1,9 1,1 3,4 0,1 3,4 3,5 3,4 0,1 3,5Kulak Burun Boğaz Polikliniği 8,3 11,2 4,2 0,1 0,7 4,2 0,1 11,2 0,2 1,1 0,3 3,1 4 0,1 0,9 0,7 0,8 0,1 4Ortopedi ve Travmatoloji Polikliniği 2,5 13,7 1,6 2,5 1,6 13,7 1,3 0,5 2 0,3 1,1 0,1 0 0,5 0 2Plastik Cerrahi polikliniği 8,2 10 0,4 8,2 0,4 10 1,7 1,2 1 1,2 1,2 1 1,7Üroloji Polikliniği 5,4 6,1 1,5 3,9 2,2 3,9 1,5 6,1 2,2 12 2,4 3,1 3,6 1 2,5 1,9 2,5 1 12Kadın Doğum Polikliniği 5,5 4,9 4,4 2,4 1,5 2,1 3,4 1,5 5,5 9,5 2,9 7,3 2,6 5,2 4,7 1,5 4,1 4,4 1,5 9,5İntaniye Polikliniği 6,7 8,5 8,6 8,6 4,8 8,5 4,8 8,6 5,6 5,7 4,7 2,3 4,4 2,3 5,4 4,7 2,3 5,7Göğüs Polikliniği 2,3 4,5 2,2 1,4 2,3 2,3 1,4 4,5 1,3 18,3 1,2 1,2 1,6 0,6 2,2 1,3 0,6 18,3Anestezi Polikliniği 5,4 6,7 2,2 3,5 0,4 3,5 3,5 0,4 6,7 2,1 1 6,6 2,6 2,6 1,4 0,2 2,6 3,1 2,6 0,2 6,6Cildiye Polikliniği 5,6 9 2,4 1,3 4 1,3 9 0,5 0,9 3,2 1,1 2 6,7 0,2 1,1 0,2 6,7Endokrin Polikliniği 12,7 8,8 14,3 8,8 10,8 8,8 14,3 3,2 6,5 0,6 3,2 0,6 6,5Fizik Tedavi Polikliniği 4,5 4,4 3,9 0,4 1,7 3,9 0,4 4,5 5,2 0,3 1,7 19,7 0,4 2,3 2 0,3 19,7Kardiyoloji Polikliniği 9,7 12,1 5,2 8,5 8,8 8,8 5,2 12,1 2,6 3,5 14,8 2,3 1,5 4,6 0,8 2,6 0,8 14,8Nefroloji Polikliniği 11,3 9,9 10,5 10,2 10,3 9,9 11,3 8,1 8,1 8,1 8,1Nöroloji Polikliniği 5,6 7 4,8 4,8 0,6 4,8 0,6 7 3,1 7,5 0,5 3,1 4,6 0,4 3,1 0,4 7,5 Poliklinik ortanca 6,7 8,8 5,3 3,5 1,9 2,2 4,4 1,9 8,8 2,9 1,8 6,5 1,8 2,6 4,5 0,6 2,5 2,1 2 2,3 0,6 6,5 Poliklinik minimum 2,3 3,4 1,1 0,1 0,4 0,7 0,1 0,1 0,7 0,3 1,1 1,6 0,1 0,2 0,9 0 Poliklinik maksimum 14,5 16,3 14,3 12,3 11,4 3,5 15,9 5,7 18,3 5,3 6,2 19,7 2,3 4,3 2,6 6,2

SERVİSLERDahiliye Servisi 71,2 64,4 67,8 64,4 71,2 22,2 71,7 19,7 23,4 11 8,6 40,5 13,5 12,4 19,7 8,6 71,7Çocuk Servisi 17,1 56,5 25 25 17,1 56,5 77,3 8,4 40,7 2,7 18,3 8,4 3,1 8,4 2,7 77,3Gastroenteroloji Servisi 92,6 83,9 88,2 83,9 92,6 299,6 113,1 206,4 113,1 299,6Beyin Cerrahi Servisi 24,6 13,5 36,3 24,6 13,5 36,3 0,9 34,7 19 39,3 26,8 0,9 39,3Genel Cerrahi Servisi 25,3 18,2 35,6 1,9 21,7 1,9 35,6 5,4 1,3 13,2 2,4 2,3 1,6 3,5 2,4 1,3 13,2Kulak Burun Boğaz Servisi 15,6 19 8,6 15,6 8,6 19 8,4 3,3 2,2 12,1 11,5 0,1 4,9 2,3 4,1 0,1 12,1Ortopedi ve Travmatoloji Servisi 24,5 22,5 23,9 23,9 22,5 24,5 1,6 11 47,9 2,9 4,2 7,9 2,6 4,2 1,6 47,9Plastik Cerrahi Servisi 12,7 21,6 0,4 12,7 0,4 21,6 55,3 1,3 24,2 12 18,1 1,3 55,3Üroloji Servisi 24,3 18,9 32,3 24,3 18,9 32,3 5,9 12,7 2,3 17,9 1 1,1 10,3 5,9 1 17,9Kadın Hastalıkları ve Doğum Servisi 19,3 20,7 30 31,2 25,4 19,3 31,2 1,8 8,3 10,3 6,5 3,5 10,2 7,1 6,2 15 7,1 1,8 15İntaniye Servisi 18 18,3 121,5 18,3 18 121,5 14,5 27,6 190,3 4 5,3 14,5 4 190,3Göğüs Servisi 24 20,6 207,1 207,1 115,5 20,6 207,1 38,7 99 2 9 50 38,7 2 99Kardiyoloji Servisi 56,8 73,6 38,3 56,8 38,3 73,6 62,5 3,8 56,5 7 4,3 2,1 5,6 2,1 62,5Nöroloji Servisi 88,3 26,4 56,2 56,2 26,4 88,3 69 69,4 22,6 4,7 45,8 4,7 69,4Yoğun Bakım 214,6 198,5 178,9 214,6 95 56,6 188,7 56,6 214,6 124,2 118,5 86,5 40,8 102,5 40,8 124,2Servis ortanca 24,6 20,7 89 210,8 31,1 28,1 29,6 20,7 210,8 55,3 8,4 52,2 2,7 13,2 10,6 4,3 3,2 3,5 12,4 20,7 2,7 55,3Servis minimum 12,7 13,5 38,3 207,1 0,4 1,9 1,6 0,9 3,3 1,3 3,5 2,4 0,1 1,1 2,1 10,3Servis maksimum 214,6 198,5 207,1 214,6 95 56,6 299,6 124,2 190,3 86,5 23,4 40,8 50 40,5 13,5 39,3TÜM HASTANE ORTANCA 11,3 12 9,6 3,9 3,9 2,2 6,7 2,2 12 5,6 3,2 11,4 2,3 3,1 6,7 1,1 2,5 2,3 3,1 3,9 1,1 11,4

BULGULAR: Eğitim ve Araştırma Hastaneleri ile Hizmet hastaneleri arasında hekimlerin branşlara göre yaş dağılımları incelendiğinde 30 yaş altı, 31-40 yaş, 41-50 yaş ve 50 yaş üstü gruptaki hekim yaş dağılımlarının oranları EAH’lar için sırasıyla %4-%48-%32-%16 iken DH için %1-%46-%32-%16’dir. İki grup arasında çalışan hekim sayısı ve yaş gruplarının dağılımı açısından farklılık izlenmemiştir. Hizmet Hastanelerinde toplam 492 hekimin yaş gruplarına göre dağılımı (30 yaş altı, 31-40 yaş, 41-50 yaş ve 50 yaş üstü için) sırasıyla 19, 235, 157, 81dir. EAH da ise toplam 453 hekimin yaş gruplarına göre dağılımı sırasıyla 5, 207, 146, 95 dir. Ankara İli 2. Bölge Kamu Hastaneleri Birliği (KHB) bağlı 16 sağlık tesisindeki hekimlerin toplam sayıları 945 ortanca 40 (4-117) dır. Sayısı 40’ın üzerinde olan bölümler Hizmet Hastanelerinde genel cerrahi (n=57), anestezi ve Reanimasyon (n=50), kadın hastalıkları ve doğum (n=48), dahiliye (n=46), çocuk hastalıkları (n=40), EAH da kadın hastalıkları ve doğum (n=71), olarak Anestezi ve Reanimasyon (n=61), çocuk hastalıkları bölümleri (n=50) olarak izlenmiştir. DH de dahiliye ve genel cerrahi bölümlerinde çalışan hekim sayısının EAH'a göre daha fazla olduğu gözlenmiştir. Her 2 grupta da en genç hekim grubunun (30 yaş altı) çocuk hastalıkları bölümünde olduğu izlenirken, en yaşlı çalışan grubu (50 yaş üstü) Hizmet Hastanelerinde genel cerrahi EAH da kadın hastalıkları ve doğum bölümlerinde olduğu gözlenmektedir. EAH da dahiliye hekim sayısının azlığı yan dal uzmanlığı bölümü olarak çalışmalarına bağlıdır.EAH test istem sayılarının ortanca değerleri servisler için 29.6 (20.7-210.8) poliklinikler için 4.4 (1.9-8.8) iken servis ve poliklinik beraber değerlendirildiğinde ortanca değer 6.7 (2.2-12) test olarak bulunmuştur. Bu değerler Hizmet Hastaneleri için ise sırasıyla 20.7 (2.7-55.3), 2.3 (0.6-6.5) ve 3.9 (1.1-11.4) olarak bulunmuştur. EAH’larda hasta başına test istem sayılarının fazla olduğu izlenmektedir.

SONUÇ VE TARTIŞMA: Hekim yaş gruplarının her iki sağlık tesisi grubunda farklı olmamasından dolayı test isteme alışkanlığına olan etkileri tam olarak değerlendirilememiştir. Ancak bu konuda daha geniş kapsamlı anket çalışmalarına gereksinim vardır. EAH de en kalabalık olan kadın hastalıkları ve doğum polikliniği aynı zamanda en yaşlı (50 yaş üzeri) hekim bulunduran gruptur. Bunun nedeni Ankara İli 2. Bölge Kamu Hastaneleri Birliği’ne (KHB) bağlı Kadın Hastalıkları ve doğum hastanesinin varlığına bağlıdır. Her 2 grupta da 30-40 ve 40-50 yaş arası grup en kalabalık gruplar olup yaklaşık % 80 ini oluştururken, 50 yaş üzeri ve 30 yaş altı çalışan hekim sayısının azlığı gözlenmektedir.

EAH’larda Hizmet Hastanelerine göre hasta başına düşen test sayısının yüksekliğinin sebebi EAH hastanelerine başvuran hastaların genellikle kronik hastalar olması ve devlet hastanelerinde tedavi ve takipleri zor olan komplike vakaların başvurması olabilir. Eğitim hastanelerinin eğitim rolü (1), asistan eğitimlerinin verilmesi, asistan doktorların polikliniklerde zaman zaman tek başlarına çalışıyor olmaları (2), eğitim ve bilgi eksikliği (3), vaka atlama korkusu laboratuar tetkik istemini arttıran unsurlardan sayılabilir (4). Ayrıca hekim test isteme istem alışkanlıkları, araştırma amaçlı istemlerin eğitim ve araştırma hastanelerinde daha sık olması (5), hastanın beklentisi, laboratuar kapasitelerinin daha yüksek olması (6), İstem-sonuç verme süresinin (Turn-around time) kısalması ve çalışılan parametre çeşitliliğine bağlı olabilir (7).

KAYNAKLAR

1.Bunting PS, Van Walraven C. Effect of a controlled feedback intervention on laboratory test ordering by community physicians.. Clin Chem. 2004 Feb;50(2):321-6. Epub 2003 Dec 18. 2.Kristiansen IS, Hjortdahl P. Fam Pract. 1992 Mar;9(1):22-7. The general practitioner and laboratory utilization: why does it vary?..3.María Salınas, Maıte López-Garrıgós, Julıán Díaz, Marıo Ortuño, Martın Yago, Begoña Laíz, Arturo Carratala, Vırtudes Chınchılla, Goızane Marcaıda, Enrıque Rodrıguez-Borja, Angel Esteban, Marcos Guaıta, Crıstına Aguado, Mıguel A. Lorente, Emılıo Flores & Joaquín Urıs. Regional variations in test requiring patterns of general practitioners in Spain. 4.Verstappen WH, ter Riet G, Dubois WI, Winkens R, Grol RP, van der Weijden T. . Variation in test ordering behaviour of GPs: professional or context-related factors? Fam Pract. 2004 Aug;21(4):387-955. JB Hemel..Journal of Automatic Chemistry Vol. 11, No. 2 (March-April 1989), p. 55-63.,Patterns in clinical chemistry requests.Various sections of the department for Internal Medicine.order laboratory tests with different frequency.6.Calderon-Margalit R, Mor-Yosef S, Mayer M, Adler B, Shapira SC. Int J Qual Health Care. 2005 Jun;17(3):243-8. Epub 2005 Apr 18.An administrative intervention to improve the utilization of laboratory tests within a university hospital. .7.Axt-Adam P, van der Wouden JC, van der Does E. Med Care. 1993 Sep;31(9):784-94. .Influencing behavior of physicians ordering laboratory tests: a literature study.