solunum sistemi ilaçları

Öğr. Gör. Pınar Irmak 1

Solunum sistemi ilaçları


• Antitusif İlaçlar, öksürük refleksini inhibe eden ilaçlardır.


• Öksürük, koruyucu ve fizyolojik bir reflekstir. Trakeobronşiyal içeriğin hızla dışarı atılma durumudur.

• Öksürük, trakea, larenks ve büyük bronşların temizlenmesini sağlayan ana mekanizmadır.

• Buna yardımcı mekanizma, mukosiliyer transporttur.


• Yani, ufak bronşların ve bronşiyollerin epitel hücrelerinin lumene bakan yüzlerindeki kirpiklerin larenks yönünde yaptığı süpürme hareketidir.

• Beyin sapında bir öksürük merkezinin bulunduğu genellikle kabul edilir.


• Öksürük olayına eşlik eden iki refleks olay vardır.

• ■ Bronkokonstrüksiyon• ■ Mukus salgılanması


• Öksürük refleksini santral veya periferik etkileri ile kısmen inhibe eden ilaçlara antitusif ilaçlar denir. Bu ilaçlar ağız yolundan kullanılırlar.


• Antitusifler öksürük refleksini 3 şekilde deprese ederler;

• ■ Öksürük merkezinin inhibisyonu,• ■ Periferik, yani akciğerler ve diğer yerlerdeki sinir

uçlarının depresyonu,• ■ Spazmolitik etki sonucu akciğerlerdeki öksürük

reseptörlerinin duyarlılığının azaltılması. Spazmolitik etkili ilaçlar, bronkokonstrüksiyonu inhibe ederek bronkodilatasyon yaparlar ve öksürük refleksini deprese ederler.


ANTİTUSİF İLAÇLAR

• Opioidler• Opioidlerden bazıları antitusif olarak

kullanılmaktadır. • Santral sinir sistemindeki öksürük merkezini

inhibe ederler.


• Kodein (Jucodine, İpekod, Corex, Kodis, Gayakodin, Ludicodine) : Metil morfindir.

• Antitusif etkisinden başka analjezik ve konstipan etkilidir.

• Aspirin ve diğer analjeziklerle kombine edilirse analjezik etkisi artar.


• Bağımlılık yapma potansiyeli, morfine kıyasla çok düşüktür. Diğer opiyatlar gibi solunum yolları mukozasındaki bezlerin salgısını azaltır ve mukozada kuruluk yapar.


Periferik Etkili Antitusif İlaçlar

• Noskapin (Arbitus): Afyon içinde bulunan bir alkaloiddir. Bağımlılık oluşturmaz. Spazmolitik etkisi vardır.

• Bronkodilatör etki de gösterir. Ancak yüksek dozlarda histamin salıverilmesine yol açar. Bu nedenle bronşiyal astımlılarda kullanılmamalıdır.


• Klobutinol (Silomat) : Spazmolitik ve lokal anestezik etkilidir.• Oksolamin fosfat (Perebron): Spazmolitik ve bronkodilatör

etkilidir.• İzoaminil (Peracon) : Bronkodilatör etkilidir.• Karbetapentansitrat (Gayaben): Spazmolitik ve lokal

anestezik etkilidir. Kodein kadar güçlü antitusif etkilidir, yan etkileri de daha azdır.

• Demulsent maddeler: Arap zamkı şurubu, meyan balı ve gliserin gibi maddeler ağız yolundan alındığında, farenks mukozasını kaplayarak tahrişi azaltırlar ve öksürüğü hafifletirler.


EKSPEKTORAN İLAÇLAR

• Solunum yollarında birikmiş balgamı sulandırıp yapışkanlığını azaltarak öksürükle dışarı atılmasını kolaylaştıran ilaçlardır.

• Ekspektoran ilaçların etkili olabilmeleri için hastanın bol su veya sulu içecekler alması gerekir. Su, bronş salgısını artırarak etki yapan iyi bir ekspektorandır.


• Ekspektoran ilaçların bir kısmı yüksek dozda alındıkları zaman emetik (kusturucu) özellik gösterir. (İpeka, terpin, NH4Cl gibi).

• Bu ilaçlar, mide mukozasını tahriş ederek refleks yolla akciğerlerde solunum yolları mukoza bezlerinin salgısını azaltırlar. Bunlara indirekt etkili ekspektoranlar denir.


• İpeka (İpekakuanha)• İpeka, bitkisel kaynaklıdır. İçindeki aktif

maddeler emetin ve sefelin alkaloidleridir. İçindeki alkaloidlerden dolayı ufak dozlarda ekspektoran, yüksek dozda kusturucu etki yaparlar.

• İpekanın etkisi, mide mukozasını stimüle etmesi sonucu refleks olarak bronş bezlerinin salgısını artırmasına bağlıdır.


• İpeka şurubu ağızdan alınan ilaçlarla olan akut zehirlenmelerde kusturucu olarak kullanılır.


• Tuz Ekspektoranlar• Mide mukozasını tahriş ederek, refleks olarak

veya direkt etkileriyle bronş mukoza bezlerinin algısını artırırlar.

• Bu tuzlar; Sodyum iyodür (NaI), potasyum iyodür (KI), amonyum asetat (CH3COONH4), amonyum klorür (NH4 Cl), sodyum benzoat ve sodyum sitrattır.


• Bromheksin Klorür (Bromeksin)• Bronş salgısını artırır, viskozitesini azaltır. Mide

barsak kanalında ülser yapabilir.


• Mukolitikler• İnhalasyon suretiyle lokal uygulanan ve

proteolitik etkileriyle balgamı yumuşatan ilaçlardır.

• Bu gruptaki ilaçlar; Asetilsistein (Fluimucil), Karbosistein (Mukotik). Asetilsistein genellikle inhalasyon suretiyle, Karbosistein oral yoldan kullanılır.


BRONKODİLATÖR İLAÇLAR

• Bronş ve bronşiyollerin düz kaslarını gevşeterek hava yollarının rezistansını düşüren ilaçlardır.


• Bronş ve bronşiyollerin tonusu, sempatik sinirlerin genişletici etkisi ile, parasempatik sinirlerin daraltıcı etkisi arasındaki dengeye bağlıdır. Sempatik sinir uçlarından salınan noradrenalin, bronş düz kaslarında β2 adrenejik reseptörleri uyararak bu kasları gevşetir.


• Antihistaminikler, dışardan verilen histaminin etkisini antagonize ederler.

• Fakat bronşiyal astmalı hastanın krizini önleyemezler. Bu durum, patojenezde sadece histaminin katkısının olmadığını gösterir


• Bronkodilatör ilaçlar, bronş ve bronşiyollerin düz kaslarını gevşeterek hava yollarının rezistansını düşüren ilaçlardır.

• Bu ilaçlar, bronşiyal astma ve onun gibi bronkospazmın eşlik ettiği, diğer tür alerjik hastalıklarla kullanılırlar.


• Bronşiyal astma olguları ya alerjiye bağlı spazmdan ileri gelir ya da alerjik olmayan çeşitli etkenler, spazmı artırarak soluma güçlüğü yaparlar.

• Bu etkenler; alt solunum yolları infeksiyonu, soğuk hava, sigara dumanı, ekzersiz olabilir. Her iki durumda da bronş düz kasları hiperreaktif durumdadır.


• Bronkodilatör ilaçlar, genellikle inhalasyon suretiyle lokal olarak uygulanırlar. İlaç solüsyonunun aerosolü ağızdan solunum yollarına çekilir.

• Aerosol içindeki partiküllerin çapının 5 mikrondan ufak olması gerekir.


Beta-Adrenerjik Reseptörleri Aktive Eden İlaçlar

• Bu grup ilaçlar, bronş düz kaslarının β2 reseptörlerini uyararak bronş ve bronşiyolleri genişletirler.

• Bazıları β1 reseptörleri de uyarırlar ve kalp ile ilgili yan etkiler yaparlar (örneğin, İzoprenalin). Bazılarının α - mimetik etkileri de vardır, kan basıncını yükseltirler (örneğin, adrenalin ve efedrin).


Selektif Olmayan Beta-Mimetik İlaçlar

• Adrenalin: Sıklıkla kullanılan sempatomimetik bir ilaçtır. β2 reseptörler yanında, β1 reseptörleri de uyaracağından kalp atış sayısını artırabilir. α reseptörleri de uyardığından kan basıncında yükselme yapabilir.

• Vazokonstriktör etkisiyle bronş mukozasını büzmesi ve mukoza ödemini azaltması da bronkodilatör etkisine katkıda bulunur.


• İzoprenalin (= İzoproterenol) (Isuprel): Adrenalin gibi β1 ve β2 reseptörleri etkiler fakat α- reseptörleri etkilemez. Vazokonstriktör değil, vazodilatör etkisi vardır. Mukozanın şişkinliğini azaltmaz. Adrenalin gibi barsakta inaktive edildiğinden ağız yolundan kullanılmaz.

• Bronşiyal astma nöbetinin önlenmesi veya tedavisi için inhalasyon suretiyle kullanılır.

• Kalple ilgili yan etkileri adrenalinden daha belirgindir. İskemik koroner hastalığı olanlarda kontrendikedir.


• Efedrin (Ephedrin) : α ve β reseptörleri uyarır. Sempatomimetik etkileri adrenalinden zayıftır. Bronkodilatör etkisinden başka vazokonstriktör etkisi vardır.

• SSS'ni zayıf olarak stimüle eder.


• Adrenaline göre üstünlüğü ağız yolundan alınabilmesidir.Hafif astmalı hastalarda nöbetleri önlemek için ve akut bronşit tedavisinde kullanılabilir.

• Yan etkiler olarak, SSS stimülasyonuna bağlı sinirlilik, uykusuzluk, tremor oluşabilir. Kan basıncı yükselmesi ve prostat hipertrofili hastalarda ise idrar retansiyonu oluşturabilir.


Fosfodiesteraz İnhibitörleri

• Teofilin: Ksantin türevi diüretik bir ilaç olan teofilin, aynı zamanda bronkodilatör olarak da bronşiyal astma tedavisinde kullanılmaktadır.

• Bronş düz kaslarında fosfodiesteraz enzimini inhibe ederek sitoplazmada siklik AMP düzeyini yükseltmek suretiyle gevşeme yapar.


• Uzun süre kullanıldığı zaman tolerans gelişir. Karaciğerde metabolize edilerek inaktive edilir.

• Metabolizma hızı bireysel değişkenlik gösterir. Bu nedenle dozunun bireyselleştirilmesi gerekir. Ayrıca sigara tiryakiliği ve fenobarbital tedavisi gibi karaciğer mikrozomal enzimlerini indükleyen faktörler, teofilin metabolizmasını hızlandırır ve etkinliğini azaltır.

• Karaciğer hastalıkları ve konjestif kalp yetmezliğinde eliminasyonu yavaşlar.


• Glukokortikoidler• Antikor oluşumunu inhibe ederek, mukozadaki

ödemi azaltarak ve β adrenerjik reseptörlerin adrenerjik nörotransımiterlere duyarlığını artırarak, akut astma nöbetini önlerler.


• Antimuskarinik İlaçlar• Solunum yollarının muskarinik reseptörlerini

etkileyerek parasempatik büzücü tonusu ortadan kaldırırlar.


MAST HÜCRESİ STABİLİZATÖRLERİ

• Solunum yollarındaki mast hücrelerinin membranlarını stabilize ederek histamin ve diğer otakoidlerin salıverilmesini inhibe ederler.

• Astma krizinin önlenmesi için profilaktik olarak kullanılırlar.


TEŞEKKÜRLER

solunum sistemi ilaçları

Documents