solunum sistemi hastalıklarında hasta bakımı yönetimi · hemġĠrelĠk bakim yÖnetĠmĠ hafta...

24
HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; 1. Tüberküloz, akciğer apsesi ve plevra hastalıklarını tanımlayabilme, belirtilerini bilme ve yapılacak hemşirelik girişimlerini planlayabilme, 2. Pulmoner ödemi tanımlayabilme, belirtilerini bilme ve yapılacak hemşirelik girişimlerini planlayabilme, 3. Akut solunum yetmezliği ve ARDS’yi tanımlayabilme, belirtileri izleme ve gerekli hemşirelik girişimlerini planlayabilme, 4. Pulmoner hipertansiyon ve pulmoner kalp hastalığını tanımlayabilme, belirtilerini izleme ve gerekli hemşirelik bakım planını oluşturabileceksiniz. ĠÇĠNDEKĠLER 1. Tüberküloz 1.1. Tanım 1.2. Etyoloji 1.3. Klinik Belirtileri 1.4. Olası Hemşirelik Tanıları 1.5. Hemşirelik Bakımı 2. Akciğer Apsesi 2.1. Tanım 2.2. Etyoloji 2.3. Klinik Belirtileri 2.4. Olası Hemşirelik Tanıları 2.5. Hemşirelik Bakımı 3. Plevra Hastalıkları 3.1. Plörazi 3.2. Plevral Efüzyon

Upload: lythuy

Post on 25-May-2018

265 views

Category:

Documents


5 download

TRANSCRIPT

Page 1: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

HEMġĠRELĠK

BAKIM

YÖNETĠMĠ

HAFTA

7

Solunum Sistemi Hastalıklarında

Hasta Bakımı Yönetimi

HEDEFLER

Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

1. Tüberküloz, akciğer apsesi ve plevra hastalıklarını

tanımlayabilme, belirtilerini bilme ve yapılacak hemşirelik

girişimlerini planlayabilme,

2. Pulmoner ödemi tanımlayabilme, belirtilerini bilme ve

yapılacak hemşirelik girişimlerini planlayabilme,

3. Akut solunum yetmezliği ve ARDS’yi tanımlayabilme,

belirtileri izleme ve gerekli hemşirelik girişimlerini

planlayabilme,

4. Pulmoner hipertansiyon ve pulmoner kalp hastalığını

tanımlayabilme, belirtilerini izleme ve gerekli hemşirelik

bakım planını oluşturabileceksiniz.

ĠÇĠNDEKĠLER

1. Tüberküloz

1.1. Tanım

1.2. Etyoloji

1.3. Klinik Belirtileri

1.4. Olası Hemşirelik Tanıları

1.5. Hemşirelik Bakımı

2. Akciğer Apsesi

2.1. Tanım

2.2. Etyoloji

2.3. Klinik Belirtileri

2.4. Olası Hemşirelik Tanıları

2.5. Hemşirelik Bakımı

3. Plevra Hastalıkları

3.1. Plörazi

3.2. Plevral Efüzyon

Page 2: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

2

GĠRĠġ

Kanser çağımızın en korkutucu hastalıklarından birisidir. Tedavi edilmediği

durumlarda ölümle sonuçlanmaktadır.

Özellikle gelişmiş ülkelerde çok yaygın olan ve her üç kişiden birinde görülen

kanser tek bir hastalığın adı değildir. Çeşitli dokularda gelişen 200 den çok hastalık

kanser adı altında toplanır. Bu hastalıkların ortak özelliği aşırı biçimde kontrolsüz

çoğalan hücrelerin diğer dokulara yayılmasıdır.

Kanser erken teşhis edildiğinde tedavi edilme oranları çok yükselmektedir. Bu

nedenle özellikle kanserin oluşumunu engellemek için halkın korunma yöntemleri ve

erken teşhis için kanserin erken belirtileri konusunda eğitimlerinin yapılması çok

önemlidir. Burada eğitici rolü nedeniyle hemşirelere büyük görev düşmektedir. Ayrıca

4. Pulmoner Ödem

4.1. Tanım

4.2. Etyoloji

4.3. Klinik Belirtileri

4.4. Olası Hemşirelik Tanıları

4.5. Hemşirelik Bakımı

5. Akut Solunum Yetmezliği

5. 1. Tanım

5. 2. Etyoloji

5. 3. Klinik Belirtileri

5. 4. Olası Hemşirelik Tanıları

5. 5. Hemşirelik Bakımı

6. ARDS

6. 1. Tanım

6. 2. Etyoloji

6. 3. Klinik Belirtileri

6. 4. Olası Hemşirelik Tanıları

6. 5. Hemşirelik Bakımı

7. Pulmoner Hipertansiyon

7. 1. Tanım

7. 2. Etyoloji

7. 3. Klinik Belirtileri

7. 4. Olası Hemşirelik Tanıları

7. 5. Hemşirelik Bakımı

8. Pulmoner Kalp Hastalığı

8. 1. Tanım

8. 2. Etyoloji

8. 3. Klinik Belirtileri

8. 4. Olası Hemşirelik Tanıları

8. 5. Hemşirelik Bakımı

9. Kaynaklar

Page 3: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

3

1. Tüberküloz

1.1. Tanım: Tüberküloz bulaşıcı, infeksiyöz, inflamatuar, akut veya kronik gidişli

bakteriyel bir infeksiyondur. Bildirimi zorunlu olan bir hastalıktır. 2006 yılında tüm

Dünyada 9.2.000.000 yeni tüberküloz hastasının ortaya çıktığı ve gene aynı yıl yaklaşık

1,7 milyon kişinin tüberkülozdan öldüğü tahmin edilmektedir. Ülkemizde ise

tüberkülozlu vaka sayısı Sağlık Bakanlığı Verem Savaş Daire Başkanlığının 2007 yılında

yayınladığı rapora göre 20.526 kişidir .

1.2. Etyoloji: 1882 yılında Robert Koch tüberküloz hastalığına neden olan

mikroorganizmayı saptamış ve üretmeye başlamıştır. Bu nedenle de tüberküloz etkenine

Koch basili adı verilmiştir. Tüberküloz basili mycobacteria ailesinden, mycobacterium

tuberculosis ve m. bovis ile insanlarda ve hayvanlarda tüberküloz hastalığını yapar.

Tüberküloz vücudun herhangi bir bölgesinde meydana gelebilmesine rağmen pulmoner

infeksiyon genellikle yaygın olarak görülür. Bununla birlikte tüberküloz kan akımı ve lenf

yolu ile diğer organlara yayılabilir. Ekstra pulmoner tüberküloz en sık genitoüriner, kas,

iskelet, lenfatik ve santral sinir sisteminde gelişir.Hastalığın oluşumunda %97 -99

oranında m. tuberculosis sorumludur. Basil aerob, hareketsiz, sporsuz olup asit ve

alkalilere oldukça dirençlidir. Fakat bu basil ısı ve ışığa karşı oldukça duyarlıdır.

1.3. Tüberkülozun BulaĢma Yolları

İnfeksiyon insandan insana damlacık infeksiyonu yoluyla bulaşır. Bireyin

bulaştırıcı olması için aktif tüberküloz hastası olması gerekmektedir. Hasta kişinin

öksürmesi, konuşması ya da hapşırması sırasında solunum yollarından dışarı atılan

mikroskobik tükürük damlacıkları havada asılı kalarak su içeriklerini kaybeder. Küçük

partiküller inhale edilerek havayollarına ulaşır ve yerleşir. Daha büyük partiküller

alveollere kadar inemez. Üst solunum yollarında tutularak mukasiliyar aktivite ile dışarı

atılır .

Tüberküloz yalnız solunum yoluyla bulaşmaz. İnek sütü ile bulaşan (bovin)

tüberküloz basili insan vücuduna sindirim sisteminden girer. Özellikle süt veren ineklerde

tüberküloz basili hayvanın memesinde enfeksiyona yol açmışsa, hastalık sütten çevreye

yayılır. Böylece inek tüberkülozu basili insanda sindirim sistem enfeksiyonlarına neden

olur. Tüberküloz basilinin vücuda diğer giriş yolları deri, gözler ve cinsel organlardır.

Page 4: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

4

1.4. Tüberkülozda BulaĢmayı Etkileyen Faktörler

1. Kaynak olguya ait nedenler

a) Balgamdaki basil durumu: Kültür pozitifliği olan yayma (+) olgular, yayma (-)

olgulara göre yaklaşık 10 kat daha bulaştırıcıdırlar.

b) Öksürük sayısı arttıkça bulaştırıcılık artar.

c) Kavite ve larinks tüberkülozu olanlarda bulaştırıcılık artar.

d) Çocuk tüberkülozunda ve ekstrapulmoner tüberkülozda bulaştırıcılık nadirdir.

e) Tedavi süresi: 15. günden sonra azalır.

f) Hastanın öksürürken ağzını kapatması, maske kullanması bulaşmayı azaltır.

2. Konakçıya (temaslıya) ait nedenler

a) Ev içi temas bulaşmayı arttırır.

b) BCG aşısı, önceden tbc geçirmiş olması bulaşmayı azaltır.

c) Temaslıda diyabet, alkolizm, silikosis, HIV infeksiyonu gibi durumlarda bulaşma artar.

d) Meslek: Doktor, hemşire, diş hekimi, hastabakıcı, öğretmenlerde risk fazladır.

3. Çevresel Etkenler

a) Isı ve nem oranı: Nemli ortamlar bulaştırıcılığı arttırır.

b) Küçük ve kalabalık ortam: Bulaştırıcılığı arttırır.

c) Ortam havasının havalandırılması: Bulaştırıcılığı azaltır.

d) Ultraviyole: Bulaştırıcılığı azaltır.

1.5.Patofizyoloji

Tüberkülozun patogenezi iki bölümde incelenir.

1. Primer TBC: Çok az basilin alveollere ulaşması ile alveollerde enfeksiyon başlamış

olur. Çoğunlukla basil vücuda girdikten sonra bir süre sessiz kalır. Bireyin vücut

direncine göre lezyon tamamen iyileşir ya kalsifkiye (kireçlenme) olur, ya da etrafı

fibröz doku ile çevrilip sessiz kalır.

2. Reenfeksiyon TBC: En sık primer enfeksiyondan sonraki 2 yıl içinde yada

konakçının direncinin düştüğü durumlarda ortaya çıkar.

Genetik etmenler, fizyolojik etmenler, beslenme ve çevre ile ilgili etmenler,

kortikosteroid kullanımı gibi bir çok faktör tüberkülozun ortaya çıkmasında hazırlayıcı

rol oynamaktadır.

1.6. Belirtileri: Akciğer tüberkülozu genellikle semptom vermez. Belirtiler,

Page 5: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

5

lezyon röntgen filminde görülebilecek büyüklüğe eriştiği zaman ortaya çıkar. Ateş,

gece terlemesi, halsizlik, kilo kaybı iştahsızlık, sedimentasyon hızında artma gibi siste-

mik belirtilerin yanında öksürük, balgam çıkarma (pürülan) gibi pulmoner semptomlar

da vardır. Bronş damarlarının tutulumu ile hemoptizi olabilir. Plevranın etkilendiği

durumlarda yan ağrısı olabilir. Kadınlarda mensturasyon bozuklukları olabilir. Ateş

genellikle sabahları normaldir. Öğleden sonra, giderek akşama doğru 38-39°C'a kadar

yükselir, gece terlemesi ile düşer.

1.6. Tanı: Fiziksel muayene, akciğer grafısi, balgam, bronş lavajı, plevra sıvısı,

idrar, bos, mide yıkama suyunda Aside Rezistan Bakterilerin (ARB) aranması ile konur.

Kesin tanı tüberküloz basilinin kültürde gösterilmesi ile konur.Bunun için tercihen sabah

aç karnına çıkartılan balgam ince bir cam üzerine yayılıp özel boyalarla boyandıktan

sonra mikroskopta incelenir. Hasta balgam çıkarmakta zorlandığında, hipertonik serum

fizyolojik inhalasyonu ile balgam çıkarılmasına yardımcı olunur. Balgamda 15 gün ara

ile ikişer kez bakılmasına rağmen tüberküloz basili görülemez ise klinik bulgular,

akciğer grafisi, bazı kan tahlilleri ve PPD testi gibi diğer yöntemlerle uzman hekim

tarafından karar verilip tedaviye başlanabilir.

Tüberkülün Deri Testi: Test için rutin olarak 5 -TU dozunda 0.1cc 26 No 10mm

uzunlukta, önkol iç yüzeyinde deri içine uygulanır. İntrakütan injeksiyon ile deri içinde

5-6 mm çaplı bir kabarıklık oluşmalıdır. Test sonucu 48-72 saat sonra okunur. Oluşan

endurasyonun çapının en az 10mm olması durumunda sonuç pozitif olarak kabul

edilmektedir. Bağışıklığı baskılanmış, malnütrisyonlu ve HIV (+)'lerde 5mm ve üzeri

(+) olarak değerlendirilir.

1.7. Tedavi: Tedavi proğramı başlangıç ve idame olarak iki bölüme ayrılır. İlk

iki ay bakterisidal faz olarak bilinir. Bu fazda üç-beş major ilaç verilir ve izoniasid,

rifampisin ve pirazinamid daima bunların içinde yer alır. İki aydan sonra ise idame faza

geçilir. İdame fazı dört-yedi ay sürer ve içinde izoniasidin olduğu en az iki ilaç verilir.

Bir ülkedeki izoniasid direnci başlangıç tedavisini oluşturan ilaçların sayısı ile tedavi

süresini etkiler. Son verilerin ışığında izoniasid direncinin %4’den az olduğu gelişmiş

ülkelerde izoniasid + rifampisin + pirazinamid den oluşan üçlü ilaç rejimin 2 ay

verildikten sonra izoniasid + rifampisinin 4 ay daha verilerek tedavinin 6 aya

tamamlanmasının yeterli ve etkili olduğu bildirilmiştir.

Page 6: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

6

Tüberküloz Tedavisinde Kullanılan ilaçlar ve Yan Etkileri

1- İzoniazid(INH); Periferik nevrit, toksik hepatit, döküntü.

2- Streptomisin (SM); Ototoksisite, nefrotoksite, alerji

3- Paraaminosalisilik asit (PAS); Bulantı, toksik hepatit, kusma

4- Ethambutol(EMB); Optik nevrit, döküntü

5- Pirazinamid (PZ A) ; Hiperürisemi, toksik hepatit, artralji

6- Rifampisin (RİF); Bulantı, toksik hepatit, kusma, trombositopeni, gripal

sendrom.

İlaç tedavisinin yan etkilerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi, hastanın planlanan tedaviyi

aksatmamamsı açısından son derece önemlidir. Hemşire hastaya ilaçlarını aç karnına

almasının (yemeklerden bir saat önce) nedenini anlatmalıdır. Aksi takdirde ilaç emilimi

olumsuz etkilenmektedir.

Doğrudan Gözetim Altında Tedavi Stratejisi (DGTS)

DGTS, günümüzde bilinen en etkin tüberküloz kontrol programıdır ve bir seri sistematik

yaklaşımdan oluşmaktadır. Tüberkülozlu hastaların ilaçlarını görevlendirilen bir kişinin

gözetimi altında içmeleri DGTS olarak adlandırılmaktadır. DSÖ 2004 yılı raporuna göre

2001 yılında DGTS stratejinin uygulandığı bölgelerde tedavi başarı oranı %82 iken,

uygulanmadığı ülkelerde bu oran %40'tır. 2002 yılı itibarı ile dünyada bulunan 210

ülkeden 180'inde DGTS çeşitli düzeylerde uygulanmaktadır.

DGTS stratejisinin beş temel bileşeni bulunmaktadır. Beş bileşenin bir arada

uygulanması halinde ancak bu stratejiden ve etkin bir tüberküloz kontrol programı

uygulamasından söz edilebilir.

Kapsamlı ve kalıcı tüberküloz kontrol etkinlikleri için hükümet kararlılığı,

Kendisi başvuran semptomlu hastalarda balgam yayma mikroskopisi ile vaka

bulma,

Gözetim altında kısa süreli ilaç tedavisi,

Temel anti-tüberküloz ilaçların düzenli ve kesintisiz sağlanması,

Her bir hastanın olgu tanımı ve tedavi sonuçları ile tüm tüberküloz kontrol

programının performansım değerlendirebilecek bir standart kayıt ve bildirim

sistemi

Page 7: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

7

1.8. HemĢirelik Bakımı

Tüberkülozlu hastalarda ortaya çıkarı en önemli sorunlar:

a.Tedaviye uyumda yetersizlik- uyumsuzluk,

b.İlaç yan etkileri

c.İlaçlara direnç gelişmesi

d.Tbc infeksiyonun yayılımıdır.

Olası HemĢirelik Tanıları

Tedavi planı ve koruyucu sağlık önlemleri hakkında bilgi eksikliği nedeniyle "Tedaviye

uyumda yetersizlik-uyumsuzluk."

Trakeobronşial sistemdeki yapışkan balgam nedeniyle "Hava yollarının yetersiz

temizlenmesi ya da açıklığı."

Yorgunluk, beslenmede değişim ve ateş nedeniyle "Aktivite intoleransı."

1. Hava yollarının açıklığının sağlanması

Birçok hastada hava yollarındaki yapışkan balgam nedeniyle, gerekli oksijen-

karbondioksit değişimi olamaz. Sıvı alımı artırılınca, sistemik hidrasyon artar ve böylece

balgam çıkarılması kolaylaşır. Hasta bol sıvı içmesi için teşvik edilir ve nedenleri anlatılır.

Hemşire, hastaya balgamı daha kolay çıkarabilmesi için gerekli olan pozisyon hakkında

bilgi verir.

2. Tedavi planına uyum sağlama ve devam etme

Hastanın uyması gereken karmaşık tedavi planına uyması zor olabilir.

Hastanın, ilaçların etkilerini, yan etkilerini ve ne zaman alacağı hakkında bilmesi

önemlidir. Hastaya tbc'nin bulaşıcı bir hastalık olduğu ve ilaçlarını düzenli aldığı takdirde,

hastalığın bulaşmasının önleneceği anlatılır. Tedavinin başarıya ulaşmamasının temel

nedeni, ilaçların planlanan süre içinde düzenli alınmamasıdır.

Hemşire hastaya uygulaması gereken önemli hijyen kurallarını öğretir; Örneğin; ağız

bakımı, öksürürken, aksırırken ağız ve burnunu kağıt mendil ile kapatması, ellerini

yıkaması gibi.

3. Yeterli beslenmenin sağlanması ve aktivite toleransının artırılması

Tüberküloz hastalığı kronik ve tedavisi uzun süren bir hastalık olduğundan genelde

hastaların beslenme durumu bozulur. Tüberküloz hastaları için özel bir diyet yoktur.

Beslenmenin dengeli ve vitamince zengin olması yeterlidir, iştahsızlık, kilo kaybı

Page 8: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

8

malnütrisyon, tbc hastalarında sık sık görülür. Sık sık öksürme, balgam çıkarma göğüs

ağrısı nedeniyle yorgun olan hastada, yemek yeme isteği de azalır. Hastaya sık sık ve az

miktarlarda yemek yemesi anlatılır. Hasta yemek yiyemeyecek kadar iştahsız ise, doktoru

ile konuşulup, hazır sıvı besinler ile desteklenerek gerekli kaloriyi alması sağlanır.

Aktivite toleransını ve kas gücünü artırmak için, giderek artan aktivite planı yapılır.

Hastanın her gün temiz ve güneşli havada oturarak ya da yatarak dinlenmesi yararlı olur.

4. Potansiyel komplikasyonların önlenmesi

Malnütrisyon; hastanın yaşam biçimi, dengeli beslenme hakkında bilgi eksikliği,

ekonomik yetersizlik, yorgunluk, öksürük ve balgam çıkarma ve iştahsızlık nedeniyle

olabilir. Hemşire, bu faktörleri dikkate alarak, olası komplikasyonları önlemek için; doktor,

diyetisyen, varsa sosyal çalışman, hasta ve bakımından sorumlu aile bireyleri ile birlikte,

durum değerlendirmesi yaparak, hastanın olanakları doğrultusunda yeterli ve dengeli

beslenmesini sağlar.

Hastanın ekonomik durumu yeterli olmadığında, sosyal yardım kuruluşları ile ilişkili

kurularak gerekli yardımı alması sağlanır.

Beklenen hasta sonuçları

1. Hava yollarının sekresyondan temizlenmesi

2. İlaçlar hakkında yeterli bilgi sahibi olması

3. İlaçalarını düzenli olarak alıp tedavi planına uyması

4. Korunma yöntemlerine katılması

5. Kendisi için hazırlanan aktivite planlarına katılması

6. Komplikasyon gelişmemesi

7. İlaçları yan etkilerinin gelişmemesi için gerekli önlemleri alması

-Periferik nöropatiyi önlemek için gerekli vitaminleri (B6-vit) alması

-Alkol kullanmamamsı

-Düzenli fizik muayene, görme,nöropati, karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını

değerlendirmek için kan testlerini yaptırması.

Hasta ve Ailesinin Eğitimi

•Hastalık ile ilgili bilgi düzeyi, korku ve yanlış anlamalarının olup olmadığı

değerlendirilir,

•Hastalığın oluşum şekli, bulaşma yolları ve tedavinin amaçları konusunda,

Page 9: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

9

•Hijyen ve el yıkamanın önemi hakkında,

•Solunum izolasyonunun nedenleri ve önemi konusunda,

•Egzersiz yapması, dinlenmeye zaman ayırması ve yorgunluktan kaçınması

gerektiği ile ilgili,

•Bulaşmayı önlemek amacıyla hekim söyleyene kadar diğer kişilerle yakın temastan

kaçınması gerektiği konusunda,

•Kalabalık ortamlardan ve üst solunum yolu infeksiyonu olan kişilerden uzak durması

gerektiği konusunda,

•Hemoptizi, göğüs ağrısı, solunum güçlüğü, işitme kaybı ve baş dönmesi gibi

semptomları hekime bildirmesi gerektiği konusunda,

•Protein ve karbonhidrat yönünden zengin beslenmesi gerektiği konusunda,

•Kontraendike olmadığı sürece günlük 2000-3000 ml sıvı alması gerektiği konusunda,

Hekimin önerdiği ilaçlar dışında kendi kendine ilaç kullanmaması gerektiği

konusunda,

•İlaç tedavisini bırakmaması gerektiği konusunda hasta ve ailesine eğitim verilir.

Taburculuk / Evde Bakım Planı

Bulaştırıcılık ortadan kalkıncaya kadar hastanın evde solunum izolasyonunu sürdürüp

sürdüremeyeceği değerlendirilir,

Hastanın evinde hijyeni sürdürmeye yönelik yeterli araç ve gerecin olup olmadığı

değerlendirilir,

Evin hastanın uyku gereksinimini karşılayacak özellikte olup olmadığı değerlendirilir,

Evde kaç kişinin yaşadığı, üst solunum yolu infeksiyonu olan bireyler ve infeksiyona

yakalanma açısından riskli bireyler olup olmadığı değerlendirilir,

Ekonomik durumu değerlendirilir, gerektiğinde yardım alabileceği kurum ve kuruluşlara

yönlendirilir,

Evde bakımın önemi konusunda eğitim verilir,

Aile üyelerini ve yakın temasta bulunanları PPD testi yaptırmaya teşvik edilir.

Korunma

1-En önemlisi hastalığın doğru zamanda ve hızlı biçimde tanılanması ve iyileşene kadar

uygun tedavinin yapılmasıdır.

2- BCG ile aşılama

Page 10: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

10

3- İlaçla koruyucu tedavi; TBC ile enfekte olmuş ve infeksiyon hastalığı gelişme olasılığı

yüksek olan kişilere, hastalığın ortaya çıkışını önlemek amacıyla verilen tedavidir.

4- Dengeli beslenme, yeterli uyuma, uzun süre kapalı ve havasız yerlerde bulunmama gibi

genel sağlık kurallarını kapsamaktadır.

2Akciğer Apsesi

21. Tanım Akciğer absesi infeksiyonlara bağlı olarak akciğer parankimde infekte

nekrotik lezyonlar ve kavite oluşumuna neden olan, sınırları düzgün bir iltihabı oluşum

olarak tanımlanır.

2.2.Patofizyoloji: Orofarenjiyal alandaki mikroorganizmaların aspire edilmesiyle

olur. Mukosiliyer aktivitede azalma ve öksürük refleksinin kaybı aspirasyonlara bağlı

abse gelişimini hızlandırır. Giderek kapsül fibröz doku ile çevrilir. Kapsül içindeki

nekrotik süreç devam eder, bronşa ya da plevral boşluğa kadar ilerleyerek solunum

yollarına açılır. Bronşa açılmış ise pürülan ve pis kokulu balgam çıkarılır. Eğer plevraya

açılmış ise ampiyem (plevral kavitede iltihap toplanması) gelişir. Eğer hem bronşa hem de

plevraya açılım olursa bronkopulmoner fistül gelişir.

2.3Etyoloji: Akciğer apsesine genellikle Stafilokok, Klepsiella ve diğer gram (-)

bakteriler neden olmaktadır. Predispozan faktörlere bağlı olarak etiyolojide yer alan

organizma da değişebilir.

Bilinç bulanıklığına neden olan durumlar; sedatif ilaç ve alkol kullanımı, gastrik

tüp ile beslenme, epilepsi, kafa travması, serebrovasküler hastalıklar, diyabetik koma ve

diğer genel durumu bozan hastalıklarda öğürme refleksinin baskılanması da orafarenjiyal

floranın aspirasyonunu kolaylaştıran önemli risk faktörleridir. Oral kavite enfeksiyonları;

diş ve dişeti hastalıkları, tonsilektomi gibi enfeksiyonlar da akciğer apsesi gelişmesinde

yer alan predispozan faktörler arasındadır.

2.4Klinik Belirtileri: Ateş 39-40 dereceye kadar yükselir. Yan ağrısı ve öksürük

vardır. Öksürük inatçı ve yorucudur, başlangıçta kuru özelliktedir. Abse içeriğinin

likefıye olarak bronşa boşalması bol pürülan balgam çıkmasına neden olur. Balgamın

rengi sarı, kahverengi, yeşil ya da kanlı olabilir. Hastada halsizlik, kesiklik, göğüs ağrısı

(süperatif pnömoninin plevraya açılması nedeniyle) ve iştahsızlık vardır. Lökosit sayısında

ve sedimentasyon hızında yükselme ve anemi görülür. Parmaklarda çomaklaşma en

önemli klinik görüntüdür ve tedaviden sonra kaybolmaktadır.

Page 11: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

11

2.5 Olası HemĢirelik Tanıları

Trakeobronşial sistemdeki yapışkan balgam nedeniyle "Hava yollarının yetersiz

temizlenmesi ya da açıklığı."

Yorgunluk, beslenmede değişim ve ateş nedeniyle "Aktivite intoleransı."

2.6 HemĢirelik Bakımı

Hemşirelik bakımında order edilen tedavinin devamlılığının sağlanması ve yan

etkilerinin takibi önemlidir

Antibiyotikler ve İV tedavileri uygulanır.

Apse drenajının sağlanması için postural drenaja uygun pozisyon verilir ve izlemi

yapılır.

Akciğerlerin genişlemesine yardımcı olmak için derin soluk alma ve öksürme

egzersizleri öğretilir.

Bol sıvı alması önemlidir.

Hasta bol ve pürülan balgam çıkardığı için düzenli ağız bakımı verilmesi çok

önemlidir.

Hastanın diyeti bol proteinli ve bol kalorili olarak düzenlenir ve gerekli kaloriyi alması

için desteklenir.

1. Plevra Hastalıkları

1.Plörezi

1.1 Tanım: Plevranın inflamasyonudur. En yaygın nedeni pnömonidir. Plevral

sıvıda artış görülmeyen fibrinöz plörezi (kuru) ve plevral aralıkta sıvı toplanması ile

karakterize seröfibrinöz plörezi (yaş) olarak ikiye ayrılır.

1.2. Etyoloji: Tüberküloz, viral enfeksiyonlar, kollejen hastalıklar, göğüs

travması, pulmoner enfarktüs ya da pulmoner emboli, torakotomi, konjestif kalp

yetmezliği ve metastatik kanser ile bağlantılı olabilir .

1.3. Klinik Belirtileri: En tipik belirtisi inspirasyon sırasında keskin ve bıçak

saplanır tarzda ağrıdır. Hasta nefes alırken plevral membranların birbirine sürtünmesi

sonucu artar. İnspirasyonda plevral sürtünme sesi duyulabilir. Kuru öksürük, ateş

halsizlik, dispne, solunum hareketlerinde azalma(plöretik ağrı nedeniyle) görülür.

1.4. Olası HemĢirelik Tanıları

Plevral inflamasyon nedeniyle “Ağrı”

Page 12: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

12

Solunum sıkıntısı hareket kısıtlılığı nedeniyle “Öz Bakım Eksikliği”

Ağrı, sıvı birikimi sonucu akciğer genişlemesinde azalma nedeniyle “Etkisiz

Solunum Örüntüsü”

1.5. HemĢirelik Bakımı

Ağrı düzeyi belirlenir

İsteme uygun ağrı kesici yapmak

Dispnesi için rahat edeceği pozisyon verilir.

Alışkanlıklarına uygun aktivitelere katılmasını sağlamak(televizyon izleme, radyo

dinleme vb.)

Öksürürken göğsü desteklenir.

Hastanın solunumu değerlendirilir göğüs hareketi izlenir, eğer plevral efüzyon

geliştiyse progresif dispne, azalmış solunum sesleri yönünden değerlendirilir.

Torosentez uygulanacaksa hastaya açıklama yapılarak malzemeler hazırlanır.

Bireysel bakım ve hijyen gereksinimi karşılamak için yardımcı olmak

Öz bakım aktivitelerine katılması için teşvik etmek

2-4 saat arayla derin soluk alması için desteklemek, ROM egzersizleri yaptırmak

2. Plevral Efüzyon

2.1. Tanım: Plevra yaprakları arasındaki plevra sıvısı miktarının artmasıdır. Bir

hastalık değil ciddi bir hastalığın belirtisidir. Plevral efüzyon cerahat içeriyorsa ampiyem

adını alır. Tüberküloz akciğer apsesi, göğüs yaralanması yada cerrahi girişimin bir

komplikasyonudur.

2.2. Etyoloji: Pnömoni, akciğer kanseri, tüberküloz, pulmoner emboli ve konjestif

kalp yetmezliğinin komplikasyonu olarak görülebilir

2.3. Klinik Belirtileri: Yan ağrısı vardır. Ağrı batıcı tipte ve öksürmekle artar,

sıvının bulunduğu tarafta solunum hareketlerinde azalma, kalp seslerinin etkilenmeyen

tarafta artışı, solunum seslerinde azalma görülür. Dispne, yüksek ateş, öksürük kilo kaybı

görülür. Torasentez ile sıvının özelliğinin belirlenmesi gerekir .

Plevradaki sıvı transüda ya da eksüda özelliğinde olabilir. Plevrada toplanan sıvının

özelliğinin bilinmesi önemlidir. Çünkü oluşum nedenleri farklıdır. Transüda plevral ve

pulmoner kapillerindeki hidrostatik ve onkotik basınçlar arasındaki dengesizlikten oluşur ve

sıvının rengi berrak ve açıktır, protein ve hücreden fakirdir. Karaciğer sirozu, nefrotik

Page 13: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

13

sendrom, konjestif kalp yetmezliği, miksödem, perikard hastalıkları, periton dializi

nedeniyle görülür. Eksüda ise, enflamatuar reaksiyon sonucu pulmoner kapillerdeki

permeabilite artmasına bağlıdır. Sıvı saman sarısı renginde veya daha koyudur, neoplastik,

gastroentestinal hastalıklar, kolla-jen doku, ilaçlar ve diğer nedenlere bağlı olarak

gelişebilmektedir.

2.4. Olası HemĢirelik Tanıları

İrritasyon nedeniyle “Ağrı”

Yetersiz oksijenlenmeye bağlı “Aktivite Ġntoleransı”

Plevral aralıkta sıvı toplanmasına bağlı “Rahatta Bozulma”

Yorgunluk ve dispneye bağlı “Öz bakım Eksikliği”

Plevral boşlukta sıvı birikimi nedeniyle akciğer genişlemesinin azalmasına bağlı

“Etkisiz Solunum

2.5. HemĢirelik Bakımı

Pulse oksimetri ile oksijenlenme durumu izlenir

İstemlenen oranda oksijen verilir

Derin soluk alıp vermesi için hasta cesaretlendirilir

Hekim istemine göre diüretik ve antienflamatuarlar verilir

Göğüs tüpü takılırken ya da torasentez yapılırken yardım etmek

Kültür için hastanın balgamını biriktirmek

Bireysel bakım ve hijyen gereksinimlerini karşılamak

Dinlenme ve aktivite periyotları planlamak

Ağrının şiddetini belirlemek ve uygun pozisyonu vermek

Hekim isteminde antibiyotik uygulanır

Hekim istemindeki analjezikleri uygulamasının yönetimini yapmak

3.Pulmoner Ödem

3.1 Tanım: Akciğer dokusu veya alveoller alanda anormal sıvı toplanması olarak

tanımlanır. Akciğer ve kalp hastalıklarının bir komplikasyonudur. Yaşamı tehdit eden ve

acil tedavi gerektiren bir durum olarak kabul edilir. Normalde pulmoner kapillerde

onkotik ve hidrostatik basınç arasında bir denge vardır. Eğer kolloid osmotik basınç

azalır yada hidrostatik basınç artarsa, sıvı pulmoner kapillerden ayrılarak interstisyell

Page 14: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

14

boşluğa girecektir. Bu durum interstisyel ödem olarak adlandırılır. Bu durum pulmoner

kapiller ve alveoller arasındaki gaz değişimini engeller.

3.2.Etyoloji: Konjestif kalp yetmezliği, İV sıvı yüklenmesi, hipoalbüminemi,

akciğerlerdeki kapiller permehabilitenin artması, lenf sisteminin malign hastalığı,

respiratuar distress sendromu ve bilinmeyen nedenlerle gelişebilir.

3.3.Klinik Belirtileri: İleri derecede nefes darlığı, taşikardi, terleme, huzursuzluk

ve endişe, pembe ve köpüklü balgam, nefes verme sırasında wheezing duyulması

görülebilir.

3.4.Olası HemĢirelik Tanıları:

Akciğer ödemi nedeniyle oksijen tüketimi/enerji kullanımının artmasına bağlı

olarak aktivite değişmesi ya da azalması nedeniyle “Aktivite İntoleransı”

Yaşadığı semptomlar ve bilgi eksikliği nedeniyle “Anksiyete”

Bilgiyi yanlış yorumlama, unutkanlığın olması, evde bakım ve alacağı önlemlere

ilişkin bilgisinin yetersiz olması nedeniyle “Bilgi Eksikliği”

İlaç miktarının fazla olması, ilacın vücuttan atılamaması nedeniyle “Dijital

İntoksikasyon Riski”

Alveoler kapiller membran değişiklikleri, pulmoner venöz konjesyon nedeniyle

“Gaz Değişiminde Bozulma”

Hastanede olma, vücudun savunma mekanizmasının yetersiz olması, siliaların

fonksiyonlarının azalması, akciğerlerde sıvının bulunması, beslenme yetersizliği

nedeniyle “Enfeksiyon Riski”

Sol kalp yetersizliği ya da mitral kapak hastalığı olması, plazma kolloid osmotik

basıncının sıvıların kandan pulmoner interstisyel alanlara çıkmasına yol açacak

kadar düşmesi nedeniyle “Sıvı Volüm Fazlalığı”

Etjolojik nedenlere bağlı olarak pulmoner kapiller basıncın artması ve interstisyel

alanlara sıvı dolması sonucu gaz değişiminin yetersiz olması nedeniyle “Solunum

Disfonksiyonu”

Dispne ve hipoksi gibi anormal fizyolojik durum, hastanenin rutin temposunun

rahatsızlık vermesi, muhtemelen bulunacağı yoğun bakımın hastanın rutinlerini

değiştirmesi nedeniyle “Uyku Örüntüsünde Bozulma”

Page 15: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

15

3.5.HemĢirelik Bakımı

Hastaya damar yolu açılır. Foley kateter takılır.

Order edilen diüretik tedavisi ve diğerleri yapılır.

Aldığı çıkardığı izlemi çok dikkatli yapılmalıdır.

Oksijen verilir, yaşam bulguları izlenir, kan gazı kontrolü yapılır.

Entübasyon için malzemeler hazırlanır.

Hastanın anksiyetesini azaltmak için çevresel uyaranlar azaltılır her uygulama

öncesi hasta bilgilendirilir.

Order edilen ilaçlar uygulanır yan etkileri açısından hasta takip edilir.

Hasta entübe edilip mekanik ventilatöre bağlandıysa ventilatöre bağlı hasta

bakımı uygulanır.

Hangi aktivitelerin önemli olduğunu ve öncelikli aktiviteyi hasta ile birlikte

değerlendirmek, yatak içinde 2 saatte bir pozisyon değişikliği yapmak, oda içinde hareket

edebilmesine olanak sağlamak

Aktivite artışını dereceli olarak yapmak. Yatakta, oturarak ve yatak kenarında

ROM egzersizleri (range of motion) yapmak. Egzersizleri günde 3 kez 10-15 dakika

uzatmak, Günde 3 kez derin solunum egzersizleri yapmak, Günde 3 kez 30 dakikada

sandalyede oturmayı sağlamak, Günde 3 kez 1-2 dakika oda içinde yürüyüş yapmak, Ev

içinde yürüme veya koridorda 25 atım yürümek.

Hastayı gürültüsüz sakin bir yere almak

Tüm tedavi yöntemlerini açıklamak

Geçmişteki baş etme yöntemlerini değerlendirmek, uygun yöntemin

kullanılmasını sağlamak, müzik dinletme, egzersiz vb gevşeme yöntemleri uygulamak,

güven ortamı sağlamak

Normal akciğer fonksiyonlarını ve patolojik durumları anlatmak

Bilgi için yazılı ve sözel form sağlamak

Sigaranın bırakılmasının önemini vurgulamak

Hastaya dijital tedavisi verilmeden önce apeksten 1 dakika nabız saymak

Bradikardi ve taşikardi durumlarında ilaç dozlarını dikkatli kullanmak

Dijital intoksikasyonu konusunda hastayı bilgilendirmeli.

Gastrointestinal sistem belirtileri; iştahsızlık, bulantı, kusma, ishal.

Page 16: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

16

Merkezi sinir sistem belirtileri; başağrısı, konfüzyon, letarji, halsizlik, depresyon,

irritabiite, konvülsiyon, halüsinasyon, konuşamama, bellek kaybı, koma.

Kardiyovasküler sistem belirtileri; taşikardi, bradikardi, kalp yetmezliği.

Görmeye iliĢkin belirtiler; Renkli görme, çift görme, fotofobi

Etkili öksürük ve derin solunumu desteklemek ve yatak başını yükseltmek

Pulse oksimetre ile oksijen konsantrasyonunu izlemek, uygun yolla maske veya

kanül ile oksijen tedavisi uygulamak

Sıvı dengesini hesaplamak, günlük aldığı çıkardığı takibi yapmak, gizli kayıpların

farkında olmak, günlük kilo takibi yapmak

İlave bireysel önlemler almak.

4 Akut Solunum Yetmezliği

4.1. Tanım: Akciğerin temel işlevi pulmoner kapillerdeki kan ile alveoler hava

arasında gaz değişimini gerçekleştirmektir. Alveollerden kana oksijen verilir ve kapillerden

karbondioksit uzaklaştırılır. Akut solunum yetmezliği, bu fonksiyonların birinde veya

ikisinde ani azalmaya bağlı yaşamı tehdit eden durumdur. Anormal yükseklikte arteriyel

CO2 basıncı ve anormal düşük arteriyel O2 basıncı olabilir. Akut solunum yetmezliği,

hastanın kan gazı analizi (ABGs) sonuçlarına göre hipoksemik solunum yetmezliği (tip

I), hiperkapnik solunum yetmezliği (tip II) ve kombine hipoksemik hiperkapnik solunum

yetmezliği (tip I ve tip II) olarak sınıflandırılır. Tip I akciğer parankiminin kendisinin

bozukluğunundan kaynaklanır. Tip I solunum yetmezliğinde sorun oksijenizasyonla

ilişkilidir ve hastanın Pa02 değerleri düşüktür. Tip II solunum yetmezliğinde ise sorun

ventilasyonla ilişkilidir ve hastanın PaC02 değerleri yüksektir. Ancak çoğu durumda

kesin bir ayırım mümkün olmamaktadır ve hastalar tip I ve Tip II solunum yetmezliğine

ilişkin bulguları aynı anda gösterebilmektedir. Entübasyon ve mekanik ventilasyon

gereksinimi olabilir.

4.2. Etyoloji: Hava yollarında obstrüksiyon yapan hastalıklar, parankimal

infiltrasyon yapan hastalıklar, pulmoner ödeme yol açan hastalıklar, pulmoner vasküler

hastalıklar, göğüs duvarı ve plevranın hastalıkları, nöromüsküler sistem

hastalıkları(spinal kord yaralanmaları, myestania gravis) neden olabilir.

4.3 Klinik Belirtileri: Dispne, siyanoz, huzursuzluk, anksiyete, taşikardi,

hipertansiyondur. Weezing, yardımcı solunum kaslarının solunuma katılması ve tedavi

Page 17: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

17

edilmezse aritmi, hipotansiyon, konjestif kalp yetmezliği, solunum asidozu ve kardiyak

arrest gelişebilir.

4.4. Olası HemĢirelik Tanıları

Yeni durum, yeni çevre ve kullanılan araçlar nedeniyle “Bilgi Eksikliği”

Entübasyon, İmmobilite, beslenmede yetersizlik nedeniyle “Deri Bütünlüğünde

Bozulma Riski”

Akut solunum güçlüğü, monitorizasyon araçları, mekanik ventilasyon ve tedaviler

nedeniyle “Fiziksel Harekette Bozulma”

4.5. HemĢirelik Bakımı

Hastalık belirtileri ani geliştiği için belirtilerin hemen saptanıp tedavi edilmesi

önemlidir

Hastanın/ailesinin bilgi eksikliği olan alanları belirlemek

Hastanın ve yakınlarının hastanın durumu hakkında sürekli bilgilendirilmesini

sağlamak, değişiklikler hakkında bilgilendirmek.

Deri, özellikle de kemik çıkıntılarının olduğu bölgeleri deri bütünlüğünde bozulma

olup olmadığı ya da bozulma olasılığı açısından günde en az bir kez

değerlendirmek.

Endotrakeal tüpün etrafını kızarıklık, sekresyon, irritasyon açısından

değerlendirmek.

Entübasyon tüpünün tespitini sağlayan bantların altını irritasyon açısından

değerlendirmek

Eğer hasta nazal entube ise cilt değerlendirilip değişiklikler hekime bildirilir.

Solunum hızı ve derinliğini izlemek

Dil, oral mukoza ve cildi siyanoz açısından değerlendirmek.

Arteriyal kan gazlarındaki değişikliği yakından izlemek ve kaydetmek.

Hastanın yatak istirahatına gereksinimini değerlendirmek. Kas kuvvetini

değerlendirmek

Ekstremitelerin normal pozisyonunda kalmasını sağlamak

İki saat arayla pozisyon değişikliği yapmak, ROM egzersizlerini uygulamak

Page 18: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

18

5. Akut Respiratuar Distres Sendromu (ARDS)

5.1. Tanım: Akciğerlerde oluşan yaygın inflamatuar hasar sonucu, akciğer

kapillerinin sıvı plazma proteinlerine geçirgenliğinde artışın neden olduğu pulmoner

ödeme bağlı, akut hipoksemik solunum yetmezliği durumudur. Kapillerden sızan

proteinden zengin sıvı intertisyumda ve alveollerde toplanarak gaz değişimini

bozmaktadır. Akciğer filminde çift taraflı ve giderek artan yaygın infiltrasyon alanları,

oksijen desteğine rağmen devam eden inatçı hipoksemi vardır. Hipoksik solunum

yetmezliklerinin en ciddi formudur.

5.2. Etyoloji: Ağır sepsis, akciğer kontüzyonu, multple travma, gastrik içeriğin

aspirasyonu, suda boğulma, yoğun duman ve iritan gaz inhalasyonu, ağır yaygın cilt

yanığı ve aşırı uyuşturucu kullanımı, pankreatit, kardiyo pulmoner by-pass, pulmoner

hipertansiyon rol oynar.

5.3. Klinik Belirtileri: Taşipne sonrası dispne en erken ve hızla çıkan belirtisidir.

Hava açlığı, siyanoz, interkostal ve suprasternal çekilme, hiperventilasyon, terleme,

huzursuzluk, anksiyete vardır. PaO2 ve PaCO2 azalmıştır

5.4. Olası HemĢirelik Tanıları

Durumun getirdiklerine ve yoğun bakım ortamında olmaya bağlı “Anksiyete”

Duruma ve tedavilere bağlı “Güçsüzlük”

Endotrakeal tüp ya da ventilatöre bağlı olması nedeniyle “Sözel ĠletiĢimde

Bozulma”

Akciğer kompliansmda azalma, yetersiz miktarda surfaktan, sıvı birikmesi,

yorgunluk ve enerji seviyesinde azalma, solunum işinde artma, primer tıbbi problemler

nedeniyle “Etkisiz Solunum Örüntüsü”

Akut solunum güçlüğü, monitorizasyon araçları, mekanik ventilasyon, tedaviler

nedeniyle “Fiziksel Harekette Bozulma”

Diffüzyonda yetersizlik, alveolekapiller mebran hasarı ve buna bağlı olarak

oksijen-karbondiksit geçişinde bozulma, alveollerin kollabe olması, alveollerin sıvı ile

dolması, ölü boşluk oranında artış nedeniyle “Gaz DeğiĢiminde Bozulma”

Pozitif basınçlı ventilasyona bağlı intratorasik basınçta artma nedeniyle “Kalp

Debisinde Azalma”

Page 19: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

19

5.5. HemĢirelik Bakımı

Hastanın yardımcı solunum kaslarını kullanılıp kullanılmadığını değerlendirmek

Yoğun bakıma alınır, hekim istemine uygun olarak ilaçlan vermek, hastanın yanıtı

ve yan etkilerini değerlendirmek.

Oksijen tedavisini sürdürmek. Oksijen saturasyonunun %90'in üzerinde olmasını

sağlamak.

Entübasyon ve mekanik ventilasyona geçilir

Gerekli olduğunda aspirasyon yapmak

Hastanın solunumunu değerlendirmek. Kalitesi, derinliği, şekli, solunum için

harcanan eforu kaydetmek. Solunum sesleri değerlendirilir ve değişiklikler kaydedilir.

ROM egzersizlerini uygulamak. Durumu elverdikçe kademeli mobilizasyon

sağlamak (yatakta oturma, sandalyede oturma, ayağa kalkma).

1-2 saat ara ile pozisyon değişikliği yapılır. Sekresyonların hareketini, hastanın

rahatlamasını ve deri bütünlüğünün devamını sağlar.

Foley kateter yoluyla idrar çıkışını saat başı değerlendirmek.

İlave bireysel uygulamalar

6.Pulmoner Hipertansiyon

6.1. Tanım: Pulmoner hipertansiyon akciğer dolaşımında intravasküler basınç

artışıdır. Deniz seviyesinde, istirahat halinde ortalama pulmoner arter basıncının 20-

25mmHg, egzersizde 30mmHg’dan yüksek olması şeklinde tanımlanır. Primer ve

sekonder pulmoner hipertansiyon olarak klinikte görülür. Primer pulmoner hipertansiyon;

altta yatan herhangi bir kalp ya da akciğer hastalığı olmaksızın, küçük pulmoner arterlerde

lezyonların oluşması ile karakterize, nedeni bilinmeyen bir hastalıktır. Sekonder pulmoner

hipertansiyon akciğer yada kalp hastalıklarının komplikasyonu şeklinde ortaya çıkar.

6.2.Etyoloji: Primer hipertansiyonun nedeni bilinmemektedir. Kadınlarda

görülmektedir. Pulmoner arterler daralır ve arteritis gelişir. Sekonder pulmoner

hipertansiyon pulmoner arter basıncını artıran hastalık olduğunda görülür. Vasküler ve

anatomikdeğişikliklerin sonucudur. Sekonder pulmoner hipertansiyonun en sık nedeni

KOAH sonucu gelişen hipoksi nedeniyle pulmoner arter vazokonstrüksiyonudur.

6.3. Klinik Belirtileri: Eforla gelen ya da ilerlemiş vakalarda istirahat dispnesi

klasik belirtisidir. Anjina benzeri göğüs ağrısı, egzersizle çabuk yorulma, halsizlik,

Page 20: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

20

senkop ve hafif baş dönmesi görülebilir. Sağ ventriküler hipertrofi(kor pulmonale), kalp

yetmezliği belirtileri görülebilir.

6.4. Olası HemĢirelik Tanıları

6.5. HemĢirelik Bakımı

Temel amaç pulmoner hipertansiyon gelişmesinde yüksek risk taşıyan hastaları

belirlemektir (KOAH, Pulmoner emboli, konjenital kalp hastaları, mitral kapak hastalığı

olanlar)

Hasta hava açlığı, taşikardi yardımcı solunum kaslarını kullanıp kullanmadığı

konusunda değerlendirilir,

Yeterli dolaşım sağlanıp sağlanmadığı deri rengi ve ısısı kontrol edilerek

değerlendirilir,

Solunum seslerinde azalma, artma ya da ronkus çıtırtı sesi olup olmadığı

değerlendirilip kaydedilir,

Hastaya semi-fawler pozisyonu verilir,

Order edilen 02 tedavisi uygulanır,

Aktivite intoleransı olduğu için hasta yatak istirahatine alınır.

Aktivite ve dinlenme periyotları düzenlenir,

Korpulmonale varsa, hastanın aldığı-çıkardığı izlemi yapılır, sıvı kısıtlanır, diüretikler

verilir, digitaller kardiyak fonksiyonları geliştirmek için erilebilir.

7.Pulmoner Kalp Hastalığı(Kor Pulmonale)

7.1. Tanım: Akciğer yapı ve fonksiyonlarının ileri derecede bozulmasına bağlı

olarak pulmoner dolaşımın bozulması, sağ ventrikülde hipertrofi, dilatasyon ve/veya

yetmezlik oluşmasıdır. Hastada mutlaka pulmoner hipertansiyon vardır fakat kalp

yetmezliği bulunması şart değildir. Akut kor pulmonalede dilatasyon, kronik kor

pulmonalede hipertrofi hakimdir.

7.2. Etyoloji: kronik bronşit ve amfizem en sık nedenidir. En sık erişkin sigara

tiryakilerinde ve erkeklerde görülmektedir.

7.3. Klinik Belirtileri: Yorgunluk, dispne, göğüs ağrısı, öksürük, balgam vardır.

Kronik hipoksemi polisitemi, kanın viskositesinde ve total kan volümünde artışa yol açar.

Eğer kalp yetmezliği gelişmişse periferik ödem, kilo artışı, nabızlarda dolgunluk,

karaciğerde büyüme, ödem ve asit saptanır.

Page 21: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

21

7.4. Olası HemĢirelik Tanıları

7.5. HemĢirelik Bakımı

Kalp yetmezliklerinde uygulanan bakım uygulanır.

Hasta yatak istirahatine alınır.

Sıvı kısıtlaması uygulanır.

Antikoagülan tedavi nedeniyle kanamaya eğilim artar. Bu nedenle kanama izlemi

yapılır.

Oksijenin nemlendirilerek verilmesi sağlanır.

Page 22: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

22

DEĞERLENDĠRME SORULARI

1. AĢağıdakilerden hangisi plöreziyi tanımlar?

a) Akciğer dokusunun enflamasyonu

b) Cerehat içeren plevral sıvı artışı

c) Plevranın enflamasyonu

d) Plevral sıvının artması

e) Alveoler alanda sıvı toplanması

2. AĢağıdakilerden hangisi pulmoner ödem belirtilerindendir?

a) Bulantı-kusma

b) Dispne

c) Pürülan balgam

d) Bradikardi

e) Solunum sesleri azalır

3. Akut solunum yetmezliği için yanlıĢtır?

a) Yaşamı tehdit eden durumdur

b) Anormal düşük arteriyel O2 basıncı

c) Anormal yükseklikte arteriyel CO2 basıncı

d) Normal arteriyel O2 ve CO2 basıncı

e) Akciğerler temel işlevini yerine getiremez

4. AĢağıdakilerden hangisi akciğer apsesi etyolojisinde yer alır?

a) Yan ağrısı ve öksürük

b) Koch basili

c) Stafilokoklar

d) Coli

e) Hepsi

Page 23: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

23

5. AĢağıdakilerden hangisi tüberküloz tedavisinde kullanılan ilaçlardan

Streptomisine ait yan etkidir?

a) Ototoksisite,

b) Optik nevrit,

c) toksik hepatit,

d) kusma

e) trombositopeni

CEVAPLAR

1. C

2. B

3. D

4. C

5. A

YARARLANILAN KAYNAKLAR

1. Akdemir N, Birol L. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Sistem Ofset,

Ankara 2005.

2. Karadakovan A, Aslan FE. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Nobel

Kitabevi, Adana 2010.

3. Durna Z. İç Hastalıkları Hemşireliği Uygulama Rehberi. Cinius yayınları,

İstanbul 2009.

4. Akbayrak N, İlhan ES, Ançel G, Albayrak A. Hemşirelik Bakım

Planları(Dahiliye-Cerrahi Hemşireliği ve Psiko-sosyal Boyut). Alter

Yayıncılık, Ankara Nisan 2007.

5. Lewis SM, Heitkemper MM, Dirksen SR. Medical-Surgical Nursing. 6th

edition. Mosby, Philadelphia 2004.

6. Braunwald E, Faucı AS, Kasper DL, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL.

Harrison İç Hastalıkları Prensipleri. Çeviri Ed: Sağlıker Y. Nobel Tıp

Kitabevleri, 2004.

Page 24: Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi · HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 7 Solunum Sistemi Hastalıklarında Hasta Bakımı Yönetimi HEDEFLER Bu üniteyi

Solunum Sistemi Ders 2

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

24

7. Andreoli TE, Carpender CCJ, Griggs RC, Benjamin IJ. Cecil Essentials of

Medicine. 7th Edition. Çeviri Ed: Mıstık S. Özgün Ofset, 2008.

8. Karadeniz G. İç Hastalıkları Hemşireliğinde Teoriden Uygulamaya Temel

Yaklaşımlar. Göktuğ Yayıncılık, Ankara 2008.

9. Erdemir F. Hemşirelik Tanıları El Kitabı. Nobel Tıp Kitabevleri 2005.

10. Öz G, Bayer B, Yalçın N, Yıldırım F. Dahiliye hastalıkları ve

bakımı.Songür eğitim hizmetleri. Ankara. 2008.

11. Hough R. İç Hastalıkları. Çeviri Ed: Süleymanlar İ, Süleymanlar G, Ünal

S. Güneş Kitabevi, 2001.