SOFTVER Podjela softvera

SOFTVER

Da bi računarski sistem mogao da radi, pored hardvera

mora biti opremljen i odgovarajućm programima koji će

njime da upravljaju. Ova komponenta računarskog

sistema zove se softver (software).

Predstavlja skup instrukcija ili programa na osnovu

kojih hardver izvršava određene zadatke (obrada

podataka, ulaz, izlaz, ...)

Softver je u srcu svih kompjuterskih aplikacija.

Omogućava korisniku da koristi računar kako bi ostvario

željeni cilj.

PODJELA SOFTVERA

• SISTEMSKI

1. Operativni sistem,

2. Programi prevodioci,

3. Veznici (drajveri)

4. Uslužni programi

• APLIKATIVNI (korisnički)

SOFTVER

SISTEMSKI

Operativni

sistem

Programi

prevodioci

Veznici

(drajveri)

Uslužni

programi

APLIKATIVNI

SISTEMSKI SOFTVER

Sistemski softveri deluju prvenstveno kao posrednici između kompjuterskog hardvera i aplikativnih programa.

Aplikativni softver ne može da radi bez sistemskog softvera

Sistemski softver je uopšteniji nego aplikativni softver i obično nezavisan od bilo kog specifičnog tipa

aplikacije.

o Operativni sistem je kopleksan programski sistem

sastavljen od skupa programa koji treba da obezbijedi

lako i efikasno korišćenje računara.

o Operativni sistem objedinjuje u jedinstvenu funkcionalnu

cjelinu hardver (dijelove računara) i softver (programe na

računaru).

Operativni sistem je najvažniji dio softvera na računaru.

Bez njega računar ne bi radio.

1. Operativni sistem (OS)

Osnovne funkcije OS-a su:

upravljanje perifernim jedinicama,

upravljanje memorijom,

upravljanje procesorom kompjuterskog sistema,

upravljanje podacima i programima,

kontrola funkcije (uključujući i otkrivanje i otklanjanje

grešaka).

Klasifikacija operativnih sistema

1. Prema broja programa koji mogu istovremeno da

budu u memoriji:

Monoprogramski (mono-programming): ovaj operativni

sistem omogućava da računar drži u memoriji i izvršava

samo jedan program. Primjer: MS DOS

Multiprogramski (multi-programming): ovaj operativni

sistem omogućava da se u centralnoj memoriji računara

nalazi istovremeno više programa, od kojih u svakom

trenutku može da radi samo jedan. Vrijeme i redoslijed

izvršavanja programa određuje operativni sistem.

Primjer: Windows i Linux.

2. Prema broja korisnika:

Jednokorisnički (singleuser): računar može da koristi

samo jedan korisnik. Primjer: MS DOS

Višekorisnički (multiuser): na računar istovremeno

može biti priključeno i do nekoliko stotina korisnika.

Primjer: Windows 2000, Linux...

3. Prema načina zadavanja komandi:

Operativne sisteme komandnog tipa

Operativne sisteme sa grafičkim okruženjem

• Kod OS komandnog tipa komande se zadaju

ukucavanjem naredbi sa svojim parametrima. Znak

koji stoji na početku reda i označava da je OS

spreman da primi naredbu naziva se prompr.

Najpoznatiji operativni sistemi ovog tipa su Unix i MS

DOS.

Kod grafičkih operativnih sistema komande se najčešće

zadaju pokazivanjem na nju. Komande su u obliku sličica

koje predstavljaju određene komande.

Najpoznatiji operativni sistemi sa grafičkim okruženjem su

Windows, MAC i Linux.

4. Na osnovu prenosivosti na različite tehnologije

operativni sistemi se dele na:

Prenosive - mogu da se koriste sa malim izmenama na

različitim arhitekturama računara

Neprenosive - projektovani tako da mogu da rade

samo na određenom modelu računara.

2. Programi prevodioci (asembleri i kompajleri)

Programi za prve računare pisani su u mašinskom jeziku (0,1-binarni

kod). Pisanje ovih programa bilo je vrlo težak posao, podložan

greškama. To je navelo tadašnje programere da izmisle simbolički

jezik. Programi napisani u ovakvom simboličkom jeziku prevodili su se

kasnije u mašinski jezik. Ovaj program za prevođenje nazvan je

asembler.

Simbolički program za jedan računar nije mogao da se koristi na

drugom računaru. Da bi se olakšalo pisanje programa, razvijeni su

programski jezici koji su bili bliži korisnicima u određenim oblastima

(viši programski jezici – Basic, Pascal, C, C++, Java...). Programi

napisani u nekom višem jeziku prevodi se kasnije u mašinski jezik uz

pomoć kompajlera.

Izvorni program

Program prevodilac

Mašinski kod

To su programi koji povezuju operativni sistem sa

hardverskim komponentama i omogućavaju korišćenje

različitih perifernih jedinica i drugih uređaja.

Svaki uredjaj koji se priključi na računar mora da ima

odgovarajuci program koji se zove veznik (drajver).

Primjeri: upravljački programi za rad tastature, miša,

štampača…

Drajver mora biti usklađen sa OS.

3. Veznici (drajveri)

Olakšavaju korisnicima pojedine poslove koji se često

obavljaju (na primer, dupliranje disketa, diska, kompresija

podataka, presnimavanje diska itd.)

Primeri uslužnih programa:

-WinZip, WinRar – arhiviranje i kompresija datoteka radi

uštede prostora na disku

-CClenaer – brisanje privremenih datoteka

-Nero, Deep Burner – programi za narezivanje optičkih

diskova

-programi za pravljenje back up-a (rezervne kopije datoteka)

4. Uslužni programi

APLIKATIVNI SOFTVER

Opšti naziv za sve programe koji nisu dio operativnog sistema, odnosno sistemskog softvera.

Aplikativni (korisnički) softver služi za rešavanje određenih

problema i obavljanje poslova.

Čine ga tzv. korisnički programi koje pišu korisnici računara za sopstvene i tuđe potrebe u praktično svim

oblastima ljudske djelatnosti i za najrazličitije namjene.

Aplikativni programi:

Pisanje i obradu teksta (Microsoft Word, Notepad, Wordpad,

Writer -u Open Offic-u... )

Rad sa tabelama (Microsoft Excel, Cals -u Open Offic-u,....)

Prezentacije (MS PowerPoint, Impress -u Open Offic-u,....)

Crtanje (Paint, Corel Draw, AutoCAD, Inkscape...)

Rad sa bazama podataka (Microsoft Access, My SQL

Obradu slika (Corel Photo Paint, Photoshop...).

Priprema za štampu (QuarkXPress, Adobe, InDesign..)

Animaciju

Komponovanje i obradu zvučnih zapisa

Različite proračune u nauci i tehnici

Antivirus programi, itd.

Igre

Sa gledišta autorskih prava, na tržištu se mogu naći programi koji su:

U vlasništvu proizvođača (proprietary software) – Korisnik kupuje licencu (dozvolu) za korišćenje programa.

Dijeljeni (shareware)

Distribuiraju se slobodno

Na različite načine – preko Interneta, računarskih časopisa itd.

Slobodna upotreba na određen rok (45 – 60 dana)

Posle korisnik mora ili da kupi licencu ili da prestane da ih koristi

Javni (public, freeware)

Besplatni su

Slobodno se kopiraju, razmjenjuju