sodr@ina - rafajlovski.com.mk 2008/5-08.pdf · upravna postapka z pravni lekovi vo dano^nata...

REPREZENT MAJ 5/2008 2

SODR@INA

175

168

163

162

55

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

VNATRE[NA KONTROLA, INSPEKCIJA I VNATRE[NAREVIZIJA - JA ZNAETE LI RAZLIKATA? ..............................................................163

OBLIGACII

ZASTARENOST NA POBARUVAWATA ......................................................................168

PLATEN PROMET

UKINATA MO@NOSTA ZA ISPLATA NA PLATAI DRUGI LI^NI PRIMAWA VO GOTOVO ...............................................................175

RABOTNI ODNOSI

ZAKON ZA POTTIKNUVAWE NA VRABOTUVAWETO .......................................180

UPRAVNA POSTAPKA

PRAVNI LEKOVI VO DANO^NATA POSTAPKA ................................................183

BUXETI I BUXETSKI KORISNICI

IZMENI VO ZAKONOT ZA BUXETITE ....................................................................188

OSIGURUVAWE

IZMENI I DOPOLNUVAWA VO ZAKONOT ZASUPERVIZIJA NA OSIGURUVAWE (I DEL) ............................................................191

INFORMACII ...........................................................................................................................203

CONTENTS AND ENGLISH SUMMARIES ...............................................................................204

UPRAVUVA^KOSMETKOVODSTVO

VNATRE[NAKONTROLA,

INSPEKCIJA I VNATRE[NA REVIZIJA - JA ZNAETE

LI RAZLIKATA?ê sto gi sre }a va me po i mi te

- vna tre{ na kon tro la i re vi zi jaili pak vna tre{ na re vi zi ja i

kon tro la od ka de {to ~e sto pa ti se do bi va mis le we de ka sta nu va zbor za

si no ni mi. Osven toane u pa te ni te, vna tre{ na tare vi zi ja ja po i sto ve tu va atso ins pek ci ja ta ia ko ovie

dve funk cii ima at pot pol noraz li~ ni nad le` no sti i ce li.

OBLIGACIIZASTARENOST

NA POBARUVAWATASpo red ZOO za sta re no sta e

pra ven in sti tut spo red koj sonej zi no to na sta pu va we, pre sta nu va

pra vo to da se ba ra pri sil nois pol nu va we na ob vr ska ta.

Za sta re no sta nasta pu va ko ga }e iste ~e opre de le no to vre me so za kon

vo koe do ve ri te lot mo el da ba ra is pol nu va we na ob vr ska ta. Su dot ne

mo e da ja ze me vo pred vidza sta re no sta, ako dol` ni kot na nea

ne se po vi ka, odnosno po slu` be na dol` nost toj ne vni ma va na nea.

PLATEN PROMETUKINATA MO@NOSTAZA ISPLATA NAPLATA I DRUGI LI^NIPRIMAWA VO GOTOVOSo iz me ni te na Upat stvo to zafor ma ta i so dr i na ta na plat ni te in stru men ti za vr {e we naplat ni ot pro met vo zem ja ta sevo ve du va at po ve }e zna ~aj ni no vi ni i toa: se me nu va so dr i na ta naele men tot po vi ku va we na broj od Obra ze cot PP 10 - Up lat ni ca; se uki nu va mo` no sta za isp la ta napa ri vo go to vo po po ve }e os no vi;se vo ve du va Nov Obra zecPP 53 - Na log za pla }a we napri do ne si od pla ta.

RABOTNI ODNOSIZAKON ZAPOTTIKNUVAWE NA VRABOTUVAWETONa 1 Ju li 2008 go di na iste ku vava` no sta na Za ko not zapot tik nu va we na vra bo tu va we to, koj se pri me nu va {e od sre di na ta na 2006 go di na. Isti ot be {e do ne sen so cel za nad mi nu va we na prob le mi-te za traj no obez be du va we nazna ~i tel ni ot broj na ste ~aj nira bot ni ci koi ima at ra bo ten sta` nad 25 go di ni i nad 54 go di ni vozrast, a sé u{te ne gi is pol nu-vaat us lo vi te za pen zi o ni ra we.

180

DANOÊN PRAKTIKUM

DDV

PLA]AWETO KAKO USLOV ZAODBIVKA NA PRETHODNIOT DANOKîstite pla}awa kaj koi nema nikakov ekonomski interes na onie koi pla}aat, ne pretstavuvaat nadomest vo smisla na Zakonot za danokot na dodadenavrednost. Pla}awata koi se izvr {uvaat so cel odrùvawe na smetkite,vlogovite i sli~no, ne pretstavuvaat pla}awa vo ekonomska smisla, odnosno tie ne se nadomest od onie koi toa go izvr{uvaat kon insti tuciite konkoi se izvr{uva. ......................................... 2

PERSONALEN DANOK NA DOHOD

DANOÊN TRETMAN NA TRO[OCITE ZA PATARINA, PARKIRAWE I DRUGI TRO[OCI VO USLOVI NA KORISTEWE NA SOPSTVEN AVTOMOBILZA SLU@BENI CELI ............................... 8

DANOCI

PREBIVAWE NA DANO^NITEPOBARUVAWA SO DOLGOVITEVRZ OSNOVA NA DANOCII KAMATI ...................................................... 10

AKCIZI

PROPI[AN NOV OBRAZECNA AKCIZNA PRIJAVA ZAMINERALNI MASLA AKC-MM ............ 18PRA[AWA I ODGOVORI ........................ 19

1 Rafajlovski konsalting

Nositel na materijalnite prava na napisite e izdava~ot. Zabraneto e prepe~atuvawe, kopirawe i umnoùvawe na napisite ili nivni delovi bez prethodno obezbedena soglasnost od izdava~ot.

POÎTUVANI KOMITENTI!

Se nao|ame vo najubaviot period od godinata koga po dolgiot zimski son prirodata se budi. Smetame deka e vreme i nie pove}e da se razdviìme, pa zatoa Ve povikuvame na seminarite vo mesec juni koga }e moè da go iskaète seto ona {to Ve ti{ti, a nie }e probame da odgovorime na site Va{i problemi koi nastanuvaat od sekojdnevnoto rabotewe.

Ovoj Reprezent e posveten tokmu na toa. Nekoi od temite {to gi obrabotuvame ne se novi, no nivnata va` nost e isklu~itelna koga se raboti za ona {to go velime regulativa koja treba da se znae i da se po~itu va.

Prva tema koja ja obrabotuvame vo ovoj broj na spi-sanieto Reprezent e upravuva~koto smetkovodstvo. Pravime to~na distinkcija me|u toa {to e vnatre{-na kontrola, inspekcija i vnatre{na revizija. To~no utvrduvame deka ovie sinonimi ne treba da se pois to-vetuvaat bidej}i imaat potpolno razli~ ni celi i razli~ni nadle`nosti koi {to gi kontroliraat.

Edna od dvete pravni temi se obligaciite, kade {to go obrabotuvame institutot na zastarenost, ~ie {to nastapuvawe zavisi isklu~ivo od stranite vo sporot. Rabotnite odnosi i Zakonot za pottiknuvawe na vrabotuvaweto, ~ija va`nost istekuva na 1 Juli 2008 godina }e donese u{te edna praznina vo i onaka lo{o reguliraniot prostor me|u raboteweto i ostvaruvaweto na penziskoto pravo.

Na mala vrata se ukina mo`nosta za isplata na plata i drugi li~ni primawa vo gotovo. Seto toa se napravi so izmena na Upatstvoto za platni instru-menti i so bri{ewe na oddelni {ifri za pla}awe so koi prakti~no se isklu~uva mo`nosta za isplata na plata i drugi nadomestoci vo gotovo i istite mora da se vr{at preku transakciski smetki za koi bankite izdavaat specifi~ni plate`ni karti~ki.

161

Izdava~ Rafajlovski konsal ting Smetka 210-0522737201-81, vo NLB Tutunska banka AD - Skopje

Dano~en broj MK 4030998343900, Glaven i odgovoren urednik M-r Goran Rafajlovski Urednik Jasmina Rafajlovska Izdava~ki sovet D-r Elena Gradi{ka, M-r Trajan Niko loski, M-r Goran Rafajlovski,

Jan~e Lekovski, D-r Bor~e Davitkovski Redakciski odbor Vojko Rafajlovski, Sezair Rexepagi}, Jasmina Rafajlovska, Stojko Paunovski,

@arko Mihajlovski, M-r Etem Iseni, Sofija Jan~eva Bel~eva, Mirka Aleksandrova Tehni~ki urednik Leopoldina Ga}eva Adresa ul. Orce Nikolov br. 190, P. fah 710 Skopje,

www.rafajlovski.com.mk; e-mail adresa: [email protected] Telefoni Soveti i pretplata: 02/3088-900; Faks: 02/3088-912 Pe~ati

Da no~ ni ot pra kti kum obra bo tu va te mi koi se spe ci-fi~ ni i koi ~e sto po sta vu va at di le ma na u~es ni ci te vo po zi tiv no prav ni ot pro met na Re pub li ka Ma ke do ni ja. Pla }a we to ka ko us lov za od bi vka na pret hod ni ot da nok vo koj t.n. ~i sti pla }a wa kaj koi ne ma ni ka kov eko nom-ski in te res na onoj koj pla }a, to~ no gi izd vo ju va me i utvr du va me de ka isti te ne pret sta vu va at na do mest vo smis la na Za ko not za DDV. Po na ta mu go obra bo tu va me per so nal ni ot da nok, po to~ no da no~ ni ot tret man na tro {o ci te za pa ta ri na, par ki ra we i dru gi tro {o ci vo us lo vi na ko ri ste we sops tven avto mo bil za slu` be-ni ce li. Zna~ajna no vi na e de ka e pro pi {an nov obra zec za ak ciz na pri ja va za mi ne ral ni mas la AKC-MM so koj se utvr du va ak ciz na ta ob vr ska na pro iz vo di te lot ili uvoz ni kot na isti te.

Po~ituvani komitenti, u{te edna{ da Ve povikam na junskite sovetuvawa zaedno da gi razre{ime si-te problemi so koi se sudirate vo sekojdnevnoto rabotewe.

So po ~it,M-r Go ran Ra faj lov ski



163

Jasmina RAFAJLOVSKA

^e sto gi sre }a va me po i mi te - vna tre{ na kon tro-

la i re vi zi ja ili pak vna tre{ na re vi zi ja i kon tro-

la od ka de {to ~e sto pa ti se do bi va mis le we de ka

sta nu va zbor za si no ni mi. Osven toa ne u pa te ni te,

vna tre{ na ta re vi zi ja ja po i sto ve tu va at so ins-

pek ci ja ta ia ko ovie dve funk cii ima at pot pol no

raz li~ ni nad le` no sti i ce li. Ed na od os no vi te na

in ter na ta kon tro la ka ko me ha ni zam na za {ti ta od

ri zik e i si ste mot na or ga ni zi ra we na slu` be ni te

do ku men ti. Toj e eden od iz vo ri te na obu ka na no vi-

te vra bo te ni a vo ed no i oru die koe obezbeduva kon-

zi stent nost vo ra bo te we to na de lov ni ot sub jekt.

VNATRE[NA KONTROLA, INSPEKCIJAVNATRE[NA KONTROLA, INSPEKCIJAI VNATRE[NA REVIZIJAI VNATRE[NA REVIZIJA

- jA ZNAETE LI RAZLIKATA? -- jA ZNAETE LI RAZLIKATA? -

KVA LI TE TENPRI STAP KON

SLU@ BE NI TE AKTI

So od vet ni ot pri stap na or ga ni zi ra we na de-lov ni te akti e os no va na kva li tet no to upra vu-va we.

De lov ni te akti go na-so ~u va at ra bo te weto kon po stig nu va we na ce li te, od nos no kon izvr{u va we na za da ~i te na in sti-tu ci i te, od ka de pro iz-le gu va de ka ovie akti ima at ko mu ni kaci ski i nor ma ti ven as pekt. Ko-mu ni ka ci ski ot as pekt utvr du va de ka opre de le-no na ~e lo, pra vi lo ili spe ci fi ka ci ja tre ba da ko mu ni ci ra na naj sood-ve ten na ~in onol ku pa ti kol ku e po treb no {to bi ovoz mo i lo pra vil no da se na so ~i ra bo te we to na vra bo te ni te. Nor ma-tiv ni ot as pekt na lo u-va de ka vo opre de le ni seg men ti od ra bo te we to po treb no e da se utvr dat ogra ni ~u va wa vo izvr {u-va we na ra bo ti te ka de {to po stap ki te spro tiv-ni na utvr de ni te pret sta-vu va at pre stap. O~ig led-na e raz li ka ta vo cel ta na ovie do ku men ti vo od nos na za ko ni te ka ko slu` be ni akti na dr a-va ta, kaj koi ne po stoi

ko mu ni ka ci ski ot as pekt tu ku isk lu ~i vo prav ni ot od nos no nor ma tiv ni ot as pekt koj bi obez be dil spro ve du va we na prav ni-te po stap ki.

Stan dar di te ISO 9000 gi de fi ni ra at de-lovni te akti ka ko sistem na do ku men ta ci ja ko ja obez be du va kva li tet na ra bo te we to preku podob-re na ko mu ni ka cija. Do-ku men tot ISO Sekre ta-ri jat na ve du va tri ce li koi or ga ni za ci ja ta na do ku men ti te mo ra da gi so dr i: ko mu ni ci ra-we na in for ma ci i te, do ka zi za pri me na ta i za {ti ta na zna e we to.Spo red glav na ta {e ma na stan dar di te si ste mot na kva li tet mo ra da bi de

do ku men ti ran i mo ra da bi de pri me net vo pra k ti-ka ta. Do ku men ti ra ni ot del se od ne su va na si te do ku men ti koi ima at u~i-nok na kva li te tot na pro-iz vo di te ili us lu gite. Pri me na ta vo pra ksa ba ra po sto e we na do ka zi za toa. In sti tu ci i te koi sa ka at da gi pri me nu va at stan dar di te mo ra at da vo ve dat no vi slu` be ni akti za de lov ni te aktiv-no sti koi do to ga{ se od vi va le sa mo vrz os no va na us me ni do go vo ri.

Pi ra mi da

na do ku men ti

Pret hod ni te ver zii na stan dar di te za kva-li tet vog lav no bea kri-

ti ku va ni za ra di pre go-le mo to nag la su va we na do ku men ti ra we to. Ver-zi ja ta ISO 9000 - 2000 gi sma li ba ra wa ta sa mo na kon tro la i za ~u vu va we na do ku men ti te. Pro fe-si o nal ni te kon sul tan ti vo sklop na ser ti fi ci ra-we to za ISO 9000 gi or-ga ni zi ra at do ku men ti te na ne kol ku ni voa vo ta ka-na re ~e na ta pi ra mi da na do ku men ti:

pr vo ni vo: po li-tiki;

vto ro ni vo: pro ce-du ri;

tre to ni vo: in st-ruk cii;

~e tvr to ni vo: ob-ras ci.

Po li ti ki te so dr at na ~e la, na so ki ili op-{ti pra vi la, a upat stva-ta se pra vi la vo de ta li za de lov ni te aktiv no sti kaj koi toa e po treb no. Obras ci te se is pol nu va-at so po da to ci i ed na{ is pol ne ti te sta nu va at iz ve {tai ili za pi si.

Po li ti ki te da va at od go vo ri na pra {a wa ta zo {to na opre de len na-~in se spro ve du va ra bo-te we to i gi iska u va at na me ri te na ra ko vods tvo-to. Pro ce du ri te da va at od go vo ri na pra {a wa ta koj, {to, ko ga, ka de i na koj na ~in, od nos no



koj so ko go i so {to ja iz vr {u va de lov na ta aktiv nost, vo koj rok i na koe me sto, ka ko i so koj me tod se slu i. In struk ci i te da va at od-go vor na pra {a we to ka ko, od nos no spe ci fi ka ci ja na na ~i not na iz vr-{u va we na de lov ni te aktiv no sti. Obras ci te i iz ve {ta i te se do ka zi de ka ra bo te we to }e se od vi va vo sog las nost so do ku men ti te na po-vi so ki te ni voa.

Po li ti ki te go sta va at te i-{te to na ko mu ni ka ci ski ot as pekt do de ka pak upat stva ta na nor ma-tiv ni ot as pekt na de lov ni te akti. Ko ri sta od po li ti ki te e ko rist od utvr de ni te na ~e la na ra bo te we to ko ga vo kon kret ni ot slu ~aj ne se utvr de ni kon kret ni te pra vi la a se po ja vi la po tre ba za isti te. Ot-ta mu po li ti ki te pret sta vu va at os no va za izra bo tka na pro ce du-ri te. Po li ti ki te ja iska u va at na me ra ta na for ma li zi ra we na opre de le no po dra~ je na ra bo te we-to i ot ta mu ovoz mo u va at raz bi-ra we na cel ta vo ram ki na ko ja se do ne se ni pra vi la ta vo pro ce du ri-te i vo in struk ci i te. Stan dar dot ISO 9001 ja na met nu va ob vr ska ta na ra ko vods tvo to za so sta vu va we na "do ku men ti ra na iz ja va za po-li ti ka ta na kva li tet i ce li te na kva li te tot" ko ja mo ra da od go vo ri na cel ta na or ga ni za ci ja ta i na raz-bi ra we to na sa ma ta or ga ni za ci o na stru ktu ra.

Na me ra ta na ra ko vods tvo to mo e da bi de iska a na vo ram ki na po li ti ka ta i toa vo ob lik na na ~e la i na so ki ili vo ob lik na op {ti pra vi la. Ko ri sta od utvr de-ni te na ~e la ili op {ti te pra vi la vo ram ki na po li ti ka ta e vid li va kaj po tre ba ta za ko mu ni ci ra we na ne kol ku or ga ni za ci o ni edi ni ci koi se no si te li na ist de lo ven pro ces. Vo toj slu ~aj utvr de na ta po li ti ka na ni vo na in sti tu ci ja ovoz mo u va se ko ja or ga ni za ci o na edi ni ca vrz os no va na isti na ~e la da gi utvr di sops tve ni te pro ce du-ri za sops tve ni ot del na de lov ni ot pro ces bez ni ka kov strav za ne kom-

pa ti bil nost.Pre ciz no sta na so dr i na ta na

upat stva ta gi pra vi isti te po god-ni za se kojd nev no ra bo te we. Upat-stva ta po ne ko ga{ se na re ku va at ra bot ni in struk cii, stan dard ni ope ra tiv ni pro ce du ri ili vo di ~i. Upat stva ta uka u va at ka ko opre de-le ni za da ~i tre ba da se iz vr {u va at po prin ci pot ~e kor po ~e kor. Ot ta-mu upat stva ta tre ba da se raz li ku-va at od opi si te na ra bot ni te me sta koi im pri pa |a at na pro ce du ri te za toa {to na ve du va at koi za da ~i eden vra bo ten gi iz vr {u va.

Se ko ja po li ti ka e do ku ment na koj mu tre ba pro ce du ra ka ko os no va za kon kre ti zi ra we i spro-ve du va we na na ~e la ta. Na se ko ja pro ce du ra ne i tre ba at upat stva i obras ci. Ovie akti se in de ksi ra ni ta ka {to pro me na ta na ed no ni vo ne ba ra pro me na na po vi so ko ni vo tu ku na po ni sko. Do de ka po li ti-ki te, pro ce du ri te i upat stva ta se sa mo stoj ni do ku men ti, obras ci te se se ko ga{ del od isti te.

Ni vo to na obras ci te i iz ve {ta-i te mo e pot pol no da se komp ju te-ri zi ra na na ~in na koj mo e si te obras ci da se po pol nu va at on-li ne, so {to pri sta pot do si te iz ve {tai e ovoz mo en ved na{. Komp ju te ri-

za ci ja ta e da le ku po les na ako e jas no koi se ce li te i ko ris ni ci te na obras ci te i iz ve {ta i te, pa ot-ta mu les no mo at da se utvr dat i ba ra wa ta na ko ris ni ci te.

Ta kva ta po del ba na de lov ni te akti da va ni voa na mo` no sti na or ga ni zi ra we na akti te vo pri ra~-ni ci, vo za vis nost od go le mi na ta na in sti tu ci ja ta i dru gi te us lo vi. Vo po go le mi te in sti tu cii ~e sto po li ti ki te se sta va at vo eden pri-ra~ nik po go den za ra ko vods tvo to, do de ka pak pro ce du ri te se or ga-ni zi ra at vo pri ra~ nik po or ga ni-za ci o ni edi ni ci, a upat stva ta vo pri ra~ ni ci te po ra bot ni me sta. Pri ra~ ni kot koj gi so dr i po li-ti ki te obi~ no se na re ku va pri ra~-nik za kva li tet, osven vo ne koi slu ~ai kaj po ma li te dru{ tva ka de {to si te slu` be ni akti se sta va at vo eden pri ra~ nik.

Os no va za or ga ni za ci ja na do ku-men ti te se ka ko tre ba da bi de ko-mu ni ka ci ski ot as pekt izra zen vo ba ra we to na stan dar dot ISO 9001 spo red koj e po treb no " da se vos po-sta vat do ku men ti ra ni po stap ki za odre du va we na po treb ni te de lov ni aktiv no sti za osi gu ru va we de ka so-od vet ni te ver zii na do ku men ti koi se pri me nu va at }e bi dat do stap ni

164



na me sto to na upo tre ba." Obez be du-va we to pri stap do do ku men ti te na onie me sta ka de {to tie se nu` ni vo se kojd nev no to ra bo te we se po-stig nu va so po sta vu va we re gi stra-to ri koi so dr at slu` be ni akti od nos no pri ra~ ni ci i pri sta pen in ter net do slu` be ni te akti vo ele ktron ski ob lik na ra bot no to me sto. Ele ktron ski ot ob lik e po go den za les no pre ba ru va we i ovoz mo u va we na go le ma br zi na na pri stap, a ma te ri jal ni ot ob-lik da va po go le ma preg led nost i mo` nost za re or ga ni za ci ja na li ce me sto.

VNAT RE[ NA KONT RO LA

Vo re~ ni kot na ame ri kan ski ot In sti tut za vna tre{ ni re vi zo ri izra zot kon tro la e de fi ni ran na sled ni ot na ~in: "Vna tre{ na kon tro la e bi lo ko ja aktiv nost na ra ko vo di te li te, upra va ta ili na dru gi te vra bo te ni ko ja vo di kon sma lu va we na ri zi kot vo po-sti ga we to na ce li te". Ra ko vods t-vo to go pla ni ra, or ga ni zi ra i go naso~uva ra bo te we to na raz li~ ni aktiv no sti so {to bi se po stig na-la raz um na si gur nost de ka ce li te }e bi dat po stig na ti. Isto ta ka, poz na ta de fi ni ci ja za vna tre{ na-ta kon trola e onaa od CO SO iz ve-{ta i te koi se re zul tat na ra bo ta na ne kol ku ame ri kan ski stru~ ni in sti tu cii od po dra~ je to na fi-nan sii i sme tko vods tvo ko ja gla si: " vna tre{ na kon tro la e pro ces na nad le` no sti na ra ko vods tvo to, na so ~en kon obez be du va we na raz-um na ve ro jat nost de ka }e bi dat po-stig na ti ce li te vo sled ni te ka te-go rii: us pe{ nost i pro du ktiv nost na ra bo te we to, ve ro do stoj nost na fi nan si ski te iz ve {tai i usog la se-nost so za ko ni te i pro pi si te".

Na kra tko, vna tre{ ni te kon tro-li se me ha niz mi vo nad le` nost na oddelni ra ko vo di te li. Tre ba da se istak ne de ka vo ang li sko to go-vor no po dra~ je zbo rot kon tro la ne tre ba po seb no da se ob jas nu va,

za toa {to op {to pri fa te no e da se ko ri sti vo kon tekst na vna tre{-na kon tro la, od nos no ka ko del na si ste mot na vna tre{ ni kon tro li, a ne na ne ko ja or ga ni za ci o na edi-ni ca. No, vo na {i te na pi si tre ba da go istak ne me ter mi not si stem na vna tre{ na kon tro la ka ko bi se po stig na lo raz bi ra we za {to sta nu va zbor.

So og led na toa de ka ni ed na kon-tro la ne po stoi vo va kum pro stor tu ku e na so ~e na kon opre de len ri-zik mo e me da ka e me de ka vo pra-ksa izra zi te upra vu va we so ri zi ci i si stem na vna tre{ na kon tro la se si no ni mi. Raz li ka ta e edins-tve no {to pos le fi nan si ski te skan da li de ve de set ti te go di ni vo me |u na rod ni te fi nan si ski in sti-tu cii, vo te o ri ja ta upra vu va we to so ri zi ci te e raz vi e no vo po seb na dis cip li na.

INS PEK CI JA

Se koj vra bo ten ima opre de len nad zor, pot pi {u va do ku men ti, iz ve stu va ili pri ma iz ve {tai i iz vr {u va kon tro la. Od ov de jas no se gle da de ka ra ko vo di te li te se tie vra bo te ni koi vr {at naj go le-ma kon tro la. Toa e so se ma jas no ako zna e me de ka os nov na funk ci ja na upra vu va we to se pla ni ra we to, or ga ni zi ra we to, vo de we to i kon-tro la ta, koi vo dat po tek lo u{te od opi sot na na u~ ni ot pri stap za upra vu va we vo sta no ven od He nry Fa yol. So se ma e jas no de ka ra ko vo-di te li te vo hi e rar hi ja ta ima at ov la stu va wa i da vat na lo zi koi mo ra at da se iz vr {at.

Ako vra bo te ni ot vo opi sot na ra bot no to me sto ima isk lu ~i vo kon trol ni za da ~i od nos no ako opre de le na kon trol na aktiv nost ja iz vr {u va vo pol no ra bot no vre me, to ga{ mo e da go na re ~e-me kon tro lor. Ako ima me po ve }e ta kvi vra bo te ni to ga{ mo e da gi vklu ~i me vo po seb na or ga ni za ci-o na edi ni ca i da ja na re ~e me kon-tro la ili ins pek ci ja. Ins pek ci-

ja ta e na so ~e na isk lu ~i vo na eden opre de len de lo ven pro ces vo koj se ba ra at gre {ki te na sta na ti na iz lez ni te go le mi ni. Ako se na i de na gre {ka se iz da va na log koj tre-ba da ja ko re gi ra gre {ka ta i da se kaz ni onoj koj ja na pra vil. I ovoj na log mo ra da se iz vr {i. Li ce to so ta kvi nad le` no sti mo ra da bi de po seb no spe ci ja li zi ra no za de lov-ni ot pro ces za koj e nad le` no i ot ta mu ne po sto jat uni ver zal ni ins pe kto ri.

Toa {to tre ba da se istak ne e de ka ra ko vo di te lot e toj {to im gi da va za da ~i te (nad le` no sti te) na kon tro lo ri te i iz vor no se ko ja ins pek ci ja e nad le` nost na ra ko-vo di te lot. Ot ta mu ins pek ci ja ta e eden del na si ste mot na vna tre{ na kon tro la ko ja vo pot pol nost od go-va ra na go re na ve de ni te de fi ni cii na vna tre{ na ta kon tro la.

VNAT RE[ NA RE VI ZI JA

Vo de fi ni ci ja ta za vna tre{ na re vi zi ja na ame ri kan ski ot In sti-tut na vna tre{ ni re vi zo ri pi {u-va: " Vna tre{ na ta re vi zi ja e ne za-vis na aktiv nost na osi gu ru va we i so ve tu va we na so ~e no kon po di ga-we to na vred no sta i po do bru va we na ra bo te we to na dru{ tvo to. Mu po ma ga na dru{ tvo to vo po stig nu-va we na ce li te vo ve du vaj }i or ga ni-za ci o nen, dis cip li ni ran pri stap vo pro cen ka na u~i no kot na upra vu-va we to so ri zi ci te, kon tro la ta i kor po ra ci sko to od ne su va we."

Na kra tko, vna tre{ na ta re vi-zi ja e ne za vis na or ga ni za ci o na edi ni ca ko ja go pro ce nu va si ste-mot na vna tre{ na ta kon tro la. Vo svo i te iz ve {tai do ra ko vods tvo to na dru{ tvo to vna tre{ na ta re vi-zi ja mo ra da do sta vi zak lu ~ok za so stoj ba ta na si ste mot na vna tre{-na kon tro la vo po e di ni te de lov ni pro ce si i da da va so ve ti za una pre-du va we.

Stan dar di te za pro fe si o nal-no iz vr {u va we na vna tre{ na ta re vi zi ja ja da va at sled na ta de fi-

165



ni ci ja: "Vna tre{ na ta re vi zi ja ja pro ce nu va i una pre du va efi kas no-sta na upra vu va we to so ri zi ci te, si ste mot na vna tre{ na kon tro la i kor po ra ci sko to upra vu va we."

Vo sog las nost so go re na ve de no to vna tre{ na ta re vi zi ja ne go pro ce nu-va ra bo te we to i de lov ni te od lu ki

na me nax men tot ({to bi ba ra lo stru~ nost, od nos no spe ci ja li za ci ja za si te po dra~ ja na ra bo te we to {to e ne voz mo` no da se ima) tu ku go pro ce nu va si ste mot na vna tre{ ni kon tro li, {to zna ~i de ka e ram ka vo ko ja se od vi va ra bo te we to i se do ne su va at od lu ki (sli ka 1).

da sa ka at da ja za dr at de te ktiv-na ta ulo ga bez raz li ka {to toa e vo spro tiv nost so stan dar di te na vna tre{ na re vi zi ja.

So og led na toa {to vo nad le`-nost na vna tre{ na ta re vi zi ja e ce lo kup no to ra bo te we po treb no e si stem ski da se or ga ni zi ra at re vi zi i te, od nos no re vi zor ski te pro e kti i iz ve {tai, {to bi ovoz-mo i la da se po krie ce lo kup no to ra bo te we. Ot ta mu po pat na me to-do lo gi ja ta na de lov ni te pro ce si i me to do lo gi ja ta na si stem sko to mis le we, ce lo kup no to ra bo te we tre ba da se po de li vo de lov ni pro-ce si koi }e gi op fa tat si te de lov-ni po dra~ ja na or ga ni za ci ja.

Klu~ no za so ve to dav na ta ulo ga na vna tre{ na ta re vi zi ja e nej zi na-ta ne za vis nost. Vna tre{ na ta re-vi zi ja ne e vklu ~e na vo de lov ni te pro ce si tu ku e nad vo re{ no te lo vo od nos na ra bo te we to. So da va we to na na log za ra bo ta vna tre{ na ta re-vi zi ja bi se vklu ~i la vo de lov ni ot pro ces i bi ima la od go vor nost za re zul ta ti te od svo i te na lo zi. Va-ka pra va ta i od go vor no sti te se vo ra ce te na ra ko vod ni ot ka dar. Ako e cel da se po ~i tu va hi e rar hi ja ta i su bor di na ci ja ta, se koe nad vo-re{ no te lo mo e da bi de sa mo so-ve to dav no so {to bi se iz beg na la dis per zi ja na od go vor nost. Isto ta ka se koe nad vo re{ no te lo mo e da bi de sa mo iz ve stu va~ ko t.e. od go-vor no za to~ no sta i kva li te tot na svo i te iz ve {tai, no ne i za upra vu-va we so or ga ni za ci ja ta.

OD NOS NA SI STE MOT NAVNAT RE[ NA KONT RO LA INA DE LOV NI OT PRO CES

Ako pret hod no ka a no to be {e na ba za na su vo par ni de fi ni cii, vo pro dol e nie }e se obi de me niz pri me ri da gi raz gra ni ~i me po i mi-te za koi sta na zbor.

Se op fat na ta vna tre{ na re vi-zi ja gi vo di vna tre{ ni te re vi zo-ri vo ne poz na ti po dra~ ja. Ta ka vna tre{ ni te re vi zo ri se na o |a at

Sli ka 1. Ulo ga na vna tre{ na ta re vi zi ja

Od ov de pro iz le gu va de ka vna-tre{ na ta re vi zi ja ne go kon tro li-ra ra bo te we to, tu ku go pro ce nu va si ste mot na vna tre{ ni kon tro li vgra den vo ra bo te we to od stra na na nad le` ni te li ca, za toa {to kon tro la ta za ed no so pla ni ra we-to, or ga ni zi ra we to i vo de we to e os nov na funk ci ja na ra ko vo di te-li te. Sa mi ot si stem na vna tre{ ni kon tro li, de fi ni ran ka ko zbir na vgra de ni kon tro li de lu va ka ko pre ven ci ja na ri zi kot, ili pak vo slu ~aj ko ga ri zi kot stvar no }e nastane, si ste mot na vna tre{ ni kon tro li avto mat ski gi otkri va ot sta pu va wa ta, iz ve stu va i spro ve-du va ko re ktiv ni aktiv no sti.

Za raz li ka od ins pek ci ja ta, vnat re{ na ta re vi zi ja de lu va pre-ven tiv no a ne de te ktiv no. Ulo ga-

ta na vna tre{ na ta re vi zi ja ne se te me li na ins pek ci ski ot pri stap ~i ja cel e isk lu ~i vo de te kti ra we na ot sta pu va wa ta od pro pi si te vo bli sko ili da le~ no mi na to, tu ku pri sta pot na vna tre{ na ta re vizi ja ima za cel da gi pro ce ni vna tre{ni te kon tro li i da da de pre po ra ki za po do bru va we na vna-tre{ ni te kon tro li za ra di sma lu-va we na ri zi kot vo id ni na.

Ed na od va` ni te pri ~i ni vo funk ci ja ta na pre ven ci ja e toa {to vna tre{ na ta re vi zi ja e ogra-ni ~e na so re sur si, na pri mer eden re vi zor na sto vra bo te ni i ne e re al no da se o~e ku va de te ktiv na ulo ga na vna tre{ na ta re vi zi ja. Vo pra ksa ta ~est e slu ~a jot vna tre{-ni te re vi zo ri da do a |a at od ku }i koi vr {at nad vo re{ na re vi zi ja i

166



so o ~e ni so raz li~ ni dis cip li ni i me to di na ra bo ta nad vor od niv-no to po dra~ je na zna e we. Tie ne mo at pre ku no} da sta nat stru~-wa ci za mar ke ting, kon ta kti so kli en ti te, me |u na rod na tr go vi ja, ele ktro ni ka, pen zi ski fon do vi, si gur nost, za ga du va we, trans port i il ja da dru gi dis cip li ni za koi mo ra at da so sta vat ob je ktiv ni de-lov ni iz ve stu va wa.

Klu ~en zbor e kon tro la ta. Gla go lot kon tro la vo su {ti na zna ~i pri si lu va we. Kon tro la ta ka ko imen ka, e sreds tvo na toa pri si lu va we. Vo se ko ja in sti tu-ci ja sreds tva ta na pri si la ja ima-at ra ko vo di te li te so {to bi go ovoz mo i le po stig nu va we to na da de ni te ce li.

Se ko ja aktiv nost vo de lov na ta or ga ni za ci ja po stoi na dve ni voa, vo ram ki na dva si ste ma i toa ope-ra ti ven i kon tro len. Ope ra tiv ni-ot si stem ne upa tu va na toa ka ko tre ba da pro iz ve de me 100 edi ni ci od eden pro iz vod, ze maj }i gi vo vid tro {o ci te, kva li te tot i ro ko-vi te. Si ste mot na vna tre{ ni kon-tro li go nadg le du va ope ra tiv ni ot si stem. Se so stoi od pro ce du ri, pra vi la i upat stva di zaj ni ra ni ta ka da go na so ~i pro iz vods tvo to kon po stig nu va we na na ve de ni te ce li i us lo vi. Vna tre{ ni te kon-tro li ja zgo le mu va at si gur no sta de ka }e se po stig nat `el bi te na ra ko vods tvo to.

Vna tre{ ni te re vi zo ri mo e bi ne se vo so stoj ba da ja op fa tat ce lo-kup no sta na ope ra tiv ni ot si stem, a du ri i ako se, pra {a we e da li se tol ku stru~ ni toa ob je ktiv no da go oce nat. Ot ta mu vna tre{ ni te re vi zo ri tre ba da bi dat obu ~e ni za pro cen ka na si ste mot na in ter na kon tro la koi se vo ram ki na niv-ni te spo sob no sti za raz bi ra we na ra bo te we to, {to ka ko zna e we im gi otva ra si te vra ti.

Ne voz mo` no e vna tre{ ni te re-vi zo ri da mo at da pro ce nat koi me to di na pro iz vods tvo tre ba da se pri me nat, no }e mo at da pro ce-

nat da li si ste mi te na vna tre{ na kon tro la so dr at me to di koi vo pro iz vods tvo to se na so ~e ni kon po stig nu va we na za da de ni te ce li. Mo e bi vna tre{ ni te re vi zo ri ne mo at da go oce nat vna tre{ no to pra vil no upra vu va we so ma {i ni te na pri mer da li ma {i ni te ra bo tat so u~i nok i po stoi li mi ni ma len ot pad vo od nos na po tro {e ni te za li hi. Toa {to vna tre{ ni te re-vi zo ri mo at da go sog le da at e si ste mot na vna tre{ na kon tro la

koj vo pro iz vods tvo to e na so ~en kon ce li te ka ko {to se op ti mal-ni ot ras po red na za dol e ni ja ta, ni ska ta po tro {u va~ ka na za li hi-te, za do vols tvo to na ku pu va ~i te. So dru gi zbo ro vi se utvr du va da li po sto jat vna tre{ ni kon tro li, po-sto jat li sreds tva na pri si la koi da va at raz um na si gur nost de ka so ma {i ni te stru~ no se upra vu va, da se obez be di kva li te tot na pro iz vo-di te i da se kon tro li ra go le mi na-ta na ot pa dot.

Vna tre{ na ta kon tro la go pret sta vu va se koj me ha ni zam koj e vo od bra na od ri zi kot. Za vna tre{ na ta kon tro la e nad le` no ra-ko vods tvo to.

Ins pek ci ja ta e vna tre{ na kon tro la so ins pe kto ri nad le` ni isk lu ~i vo za opre de len de lo ven pro ces.

Vna tre{ na ta re vi zi ja gi pro ce nu va i una pre du va vna tre{ ni te kon tro li vo de lov ni ot pro ces. Una pre du va we to na vna tre{ ni te kon tro li zna ~i isk lu ~i vo da va we na so ve ti, no ne i da va we na na-lo zi. Na lo zi te mo e i mo ra da gi da va ins pek ci ja ta ov la ste na od oddelni ra ko vo di te li. Dru ga va` na raz li ka po me |u ins pek ci ja ta i vna tre{ na ta re vi zi ja e {to ins pek ci ja ta e na so ~e na kon ba ra we na na sta na ti te gre {ki, a vna tre{ na ta re vi zi ja go pro ce nu va ri zi-kot, {to zna ~i mo` ni te gre {ki vo id ni na ta. Pri ~i na za pre ven-tiv no to de lu va we e nu` na ta ne za vis nost na vna tre{ na ta re vi zi ja i nad le` no sta za si te de lov ni od lu ki i pro ce si vo or ga ni za ci ja so ogra ni ~e ni re sur si.

167


OBLIGACII

Na pri mer:Ako sops tve ni kot na se mej na zgra da se do go vo ril so sta na-rot ko mu sta not mu go iz dal pod za kup, vo opre de le no vre me vo de not (na pr. od 14 do 17 ~a sot) da ne ve` ba so svi re we na vi o li na, no toj se pak vo toa vre me ve` ba, to ga{ za sta re no sta po~ nu va da te ~e od de not ko ga sta-na rot po~ nal da ve` ba vo za bra ne to to vre me (od 14 do 17 ~a sot).

Na pri mer:Ko ga stanuva zbor za po sta pu-va we po pra vo sil na sud ska od lu ka isp la tu va weto na pa ri~ no po ba ru va we ili pre sta nu va we, za bra na na opre de le no ~i ne we, za sta re-

no sta ne po~ nu va da te ~e od de not na pra vo sil no sta na sud ska ta od lu ka, tu ku od de-not ko ga iste ku va ro kot vo koj e na lo e no is pol nu va we na ob vr ska ta (t.n. pa ri ci o-nen rok) za pla }a we, pre sta-nu va we ili za bra na ta.

Vto ro, za sta re no sta na sta puva po istek na pos led ni ot den od ro-kot (vre me to) opre de len so za kon.

Na pri mer:Ako za po ba ru va we to za iz vr-{e na ta us lu ga (za koe spo red ZOO ro kot na za sta re nost iz ne su va 3 go di ni) ro kot za zastarenost zapo~nal da te~e na 10 Noem vri 2004 go di-na, za sta re nos ta na sta pi la zak lu~ no so 10 Noem vri 2007 go di na, pa do kol ku do ve ri-te lot pod nel pred su dot tu` ba za nap la ta na toa po ba-ru va we na 11 Noemvri 2007 go di na ili po toa, dol ni-kot so us peh mo e da istak ne pri go vor na za sta re nost.

Tre to, vo vre me to (ro kot) na za sta re nost se zas me tu va i vre-me to koe iz mi na lo vo pol za na dol` ni ko vi ot pret hod nik.

Toa bi bil slu ~aj na pri mer ko ga so pret hod na sog las nost na do ve ri te lot, se pre ze ma dolg od dru go fi zi~ ko ili prav no li ce pri {to vre me to od sta sa no sta na sta ri ot dol` nik pro dol u va da te-~e vo vre me to na no vi ot dol`nik, od nosno ako sta riot dol` nik bil vo ob vr ska, od nos no sta sa no sta na

ZASTARENOSTna po ba ru va wa ta

M-r Goran RAFAJLOVSKI

In sti tu tot za sta re nost vo odred bi te od Za ko not za ob li ga-

ci o ni te od no si ("Slu`ben vesnik na RM", broj 18/01...5/03, na ta mu

ZOO) e reguliran so odredbite od ~len 349 do 382.

Spo red ZOO za sta re no sta e pra ven in sti tut spo red koj so

nej zi no to na sta pu va we, pre sta nu va pra vo to da se ba ra pri sil no

is pol nu va we na ob vr ska ta. Za sta re no sta nasta pu va ko ga }e iste-

~e opre de le no to vre me so za kon vo koe do ve ri te lot mo el da ba ra

is pol nu va we na ob vr ska ta. Su dot ne mo e da ja ze me vo pred vid

za sta re no sta, ako dol` ni kot na nea ne se po vi ka, odnosno po slu`-

be na dol` nost toj ne vni ma va na nea.

So na sta nu va we to na za sta re no sta ne se gu bi pra vo to, od nos no

po ba ru va we to na do ve ri te lot, ni tu pak zgas nu va ob vr ska ta na

dol` ni kot po toa po ba ru va we na do ve ri te lot, odnosno ne zgas nuva

ob li ga ci ja ta. So istak nu va we to na za sta re no sta se spre ~u va pri-

sil no to is pol nu va we na ob vr ska ta pre ku sud.

[TO E OSO BE NO

VA@ NO DA SE ZNAE

ZA ZA STA RE NO STA?

Pr vo, taa po~ nu va da te ~e pr vi ot den po de not ko ga do ve ri-te lot imal pra vo da ba ra is pol nu-va we na sta sa na ta ob vr ska.

Na pri mer:Ako opre de le no po ba ru va we sta sa lo za pla }a we na 10 De-kemvri 2006 go di na od 11 De-kemvri po~ nu va da te ~e ro kot (vre me to) na za sta re nost.

Ako pak ob vr ska ta se so stoi vo toa ne {to da ne se sto ri, ili da se pro pu {ti, ili da se tr pi, za sta re-no sta po~ nu va da te ~e pr vi ot den od ko ga dol` ni kot po sta pil spro-tiv no na ob vr ska ta.

168


OBLIGACII

ZASTARENOST

ob vr ska ta za ne go po~ na la od 15 mart 2005 go di na, a no vi ot dol`-nik go pre zel od ne go dol got na 15 Mart 2006 go dina, vre me to od toj per i od se pres me tu va vo ro kot na za sta re nost {to }e te ~e i za no vi-ot dol` nik, koj e dol en dol got da go pla ti naj doc na do 15 Mart 2008 go di na (ako ro kot na za sta re nost iz ne su va 3 go di ni), od nos no ako ne go pla ti do toj da tum, vo slu ~aj na spor, so us peh }e mo e da istak ne pri go vor na za sta re nost, do kol ku spo rot e po ve den so tu` ba pod ne se-na po 15 Mart 2008 go di na.

^e tvr to, so do go vor ili dru-ga prav na rabota ne mo e da se opre de li po dol go ili po kra tko vre me na za sta re nost od toa {to e opre de le no so za kon, a ne mo e da se opre de li ni tu de ka za sta-re no sta ne mo e da te ~e za ne koe vre me. Zna ~i, vre me tra e we to na za sta re no sta e za kon sko re {e nie i na drug na ~in ili so drug akt ne mo e da se opre de lu va.

Pet to, za sta re no sta e ne ot-po vik li va, od nos no dol` ni kot ne mo e da se otka e od nea pred iste kot na vre me to opre de le no za nea.

Na pri mer:Ako ro kot na za sta re no sta na po ba ru va we to iz ne su va 3 go di ni i isti ot rok po~ nal da te ~e od 25 Noemvri 2004 go di na, to ga{ vo vre me to od 25 Noemvri 2004 go di na do 25 Noemvri 2007 go di na, dol`-ni kot ne mo e da se otka e od za sta re no sta, a do kol ku toa go sto ri, isto to }e bi de bez prav no dejs tvo, od nos no ne ma da va i.

Me |u toa, ako dol` ni kot pis-me no priz nae za sta re na ob vr ska, }e se sme ta de ka toj se otka al od za sta re no sta. Toa bi bil i slu ~aj ako dol ni kot da de za log ili dru go obez be du va we {to vo su {ti na zna ~i de ka toj se otka al od ve }e nas ta pe-na ta za sta re nost, zo {to so za lo got ili so dru go to obez be du va we mu da va

mo` nost na do ve ri te lot da go re a li-zi ra za sta re no to po ba ru va we.

[e sto, do kol ku dol` ni kot iz vr {il (isp la til) za sta re na ob vr ska (na pri mer i po istek od 3 go di ni od sta sa no sta pla til dolg od is po ra ~a na sto ka) - toj ne ma pra vo da ba ra isp la te no to da mu se vra ti, bez raz li ka da li zna el ili ne zna el de ka pla te na ta ob vr ska e za sta re na.

Sed mo, ko ga po ba ru va we to e obez be de no so ra ~en za log ili so hi po te ka, po pro te kot na vre me-to za za sta re nost, do ve ri te lot mo e da se pod mi ri i toa sa mo od op to va re ni ot pred met vo kol ku isti ot go dr i (pod vi en pred-met - ra ~en za log), od nos no, ako ne pod vi` ni ot pred met (hi po te ka-ta) e za pi {a na vo jav na ta kni ga.

Tu ka mo ra da istak ne me de ka: za-sta re ni te po ba ru va wa na ka ma ti i dru gi po vre me ni da va wa, ne mo at da se na mi rat ni od op to va re ni ot pred met (da de ni ot pod vi en pred-met vo za log, od nos no vpi {a na ta hi po te ka na ned vi en pred met). Do ve ri te lot ne mo e da go na mi-ri za sta re no to po ba ru va we od ka ma ti i dru gi po vre me ni da va wa od dol` ni kot do kol ku pre ku jav no nad da va we na za lo e ni ot pred met po stig ne po vi so ka ce na od iz no sot na glav no to po ba ru va we, do kol ku za ova dol` ni kot istak ne pri go-vor na za sta re nost.

Os mo, kaj za sta re no sta ed na-kva e sud bi na ta na glav no to i spo red no to po ba ru va we ka ko {to se ka ma ti te, plo do vi te, tro {o-ci te i do go vor na ta kaz na.

Po ba ru va wa ta na ka ma ta, plo do-vi, tro {o ci i do go vor na kaz na (t.n. spo red ni po ba ru va wa) za sta ru va at du ri i a ko ne iz mi na lo vre me to za niv no za sta ru va we (spo red ~len 361 od ZOO, toa vre me za niv e 3 go di-ni). Ta ka na pri mer toa bi bil slu-~aj ako se ra bo ti za po ba ru va we ~ie vre me (rok) na za sta ru va we iz ne su-va 1 go di na (ka ko {to e po ba ru va we za nap la ta na top lot na ener gi ja, par no gre e we, po toa ele ktri~ na

ener gi ja - stru ja, gas, vo da, oxa ~ar-ski us lu gi, us lu gi za odr u va we na hi gi e na ta - smet koi se od ne su va at na do ma }ins tva ta), a za za sta re no to glav no po ba ru va we od ovie us lu gi iz vr {e ni na do ma }ins tva ta se ba ra ka ma ta. Vo va kov slu ~aj, ro kot na za sta re nost za ka ma ta ta iz ne su va ne 3, tu ku 1 go di na i us pe{ no mo e da se istak ne pri go vor za za sta re nost od stra na na dol` ni kot.

De vet to, pra vi la ta za za sta re-nost ne se pri me nu va at vo slu ~ai za koi vo Za ko not se opre de le ni ro ko vi te vo koi tre ba da se po-dig ne tu` ba ili da se iz vr {i opre de le no dejs tvie, pod za ka na na gu be we na pra vo to.

Tuka stanuva zbor za raz gra ni ~u-va we na za sta re no sta od prek lu ziv-ni te ro ko vi. Kaj za sta re no sta so pro te kot na vre me to na za sta re nost se gu bi ba ra we to, od nos no dol` ni-kot se stek nu va so pra vo traj no da ja uskra ti sta sa na ta ~i nid ba na do ve ri te lot, do de ka so pro te kot na prek lu ziv ni ot rok se gu bi sa mo to pra vo. Mno gu e bit no da istak ne me de ka na prek lu ziv ni ot rok su dot vni ma va po slu` be na dol` nost (ex ofi cio), do de ka na ro kot na za sta re-nost su dot vni ma va sa mo, ako dol`-ni kot se po vi ka na za sta re nost.

Ova zna~i deka vo odnos na pre-k lu ziv ni ot rok, do ve ri te lot e toj koj tre ba da vo di sme tka da ne go pro pu {ti, do de ka kaj ro kot na za sta-re nost dol` ni kot e toj koj tre ba da vo di sme tka za da go istak ne.

De set to, vred no e da se istakne de ka ne koi pra va ne za sta ru va at. Takvi se na primer: pravo to na sop s tve nost, slu` be nost, za log (ov de se ra bo ti za stvar ni te pra-va), po toa onie ob li ga cii koi iz vi ra at od se mej no to pra vo (na pri mer ali men ta ci ja ta) no, sa mo ka ko pra vo koe na sta nu va, no ne i na kon kret no sta sa ni po ba ru va wa (iz no si) koi se od ne su va at na iz dr-`u va we (ali men ta ci ja) koi za sta-ru va at. Ne za sta ru va pra vo to da se ba ra iz dr {ka, no ne i nap la ta na po o del ni sta sa ni iz no si koi ka ko

169


OBLIGACII

na za sta re nost od 3 go di ni ne va i za se ko ja od del na ra ta, tu ku va i ro kot spo red prav no to de lo od koe po tek nu va da va we to, {to po i na ku ka a no zna ~i - ako stanuva zbor za po ba ru va wa, od nos no otp la ta na dolg koj po tek nu va od do go vor vo pro met na sto ki ili iz vr {e ni us lu gi (~len 363 od ZOO) ro kot na za sta re nost e 3 go di ni, no ako se ra bo ti za otp la ta na ra ti od dru gi prav ni de la, toj rok na za sta re nost iz ne su va 5 go di ni. Kaj otp la ta ta na anu i te ti vo koi vo od na pred opre de le ni iz no si se otp la tu va glav ni na ta i ka ma ta ta, se pri me nu va ro kot na za sta re nost od 3 go di ni, bez og led da li prav no-to de lo (do go vo rot) od koj pro iz le-gu va ob vr ska ta e na pri mer do go vor za pro met na sto ki i us lu gi (kaj koj ro kot na za sta re nost e 3 go di ni) ili od do go vo ri me |u li ca koi ne se za ni ma va at so vr {e we na tr go vi ja, od nos no tr gov ska dej nost (za koe ro-kot na za sta re nost e op {ti ot rok od 5 go di ni).

[to e u{te po seb no va` no za za sta re no sta na po vre me-ni te po ba ru va wa?

Pr vo, va` no e za sta re no sta na sa mo to pra vo od koe pro iz le gu va po vre me no to po ba ru va we. Toa pra-vo za sta ru va za 5 go di ni sme taj }i od sta sa no sta na naj sta ro to sta sa no po ba ru va we po koe dol` ni kot ne vr {el da va wa. Vo va kov slu ~aj, do-ve ri te lot go gu bi pra vo to ne sa mo da ba ra id ni po vre me ni da va wa, tu-ku i po vre me ni da va wa koi sta sa le pred za sta re no sta. Na pri mer ako se ra bo ti za rok na isp lata od 1 go-di na, pa isto to sta sa lo za isp la ta na 10.01.2003 go di na, no ne e po ba ra-no isp la ta i po istek na 5 go di ni ({to zna ~i zak lu~ no so 10.01.2008 go di na) to ga{ stanuva zbor za za-sta ru va we na sa mo to pra vo od koe pro iz le gu va (se te me li) toa po ba ru-va we, pa do ve ri te lot po 10.01.2008 go di na ne mo e so tu`ba da ba ra nap la ta ka ko na toa po baru va we,

ta ka i na osta na ti te pov re me ni po ba ru va wa i toa ka ko na onie koi sta sa le pred 10.01.2006 go di na, ta ka i na onie koi sta sa le po toj da tum, bi dej }i e za sta re no sa mo to pra vo od koe iz vi ra at, od nosno os no vata od koja po tek nu va at ovie po vre me ni po ba ru va wa. Isto ta ka va` no e da se istak ne de ka ko ga se ra bo ti za iz dr u va we opre de le no so za kon (ka ko na pri mer iz dr u va we na ma lo let ni de ca, na ro di te li te na de ca ta, po toa me |u seb no iz dr u va-we na bra~ ni te dru ga ri i sli~ ni pra va od se mej no to pra vo), pravoto na iz dr u va we ne za sta ru va.

Vto ro, mno gu e va` no da se pra vi raz gra ni ~u va we me |u po vre me ni te po ba ru va wa i kaj po ba ru va wa ta za koe ZOO pred vi du va ed no go di {en rok na za sta re nost (~len 367 od ZOO) za koi }e sta ne zbor po do lu. Ova od pri ~i ni {to ne re tko i kaj gra |a ni te, od nos no prav ni te li ca, pa i kaj prav ni ci te, ovie po ba ru va-wa se po i sto ve tu va at, poradi {to po toa se slu ~u va i ne so od vet no da se istak nu va at pri go vo ri na za sta-re nost za isti te. Po to~ no ka a no, ~e sto pa ti ne os no va no, od nos no po-gre{ no za po vre me ni te po ba ru va wa se sme ta de ka ro kot na za sta re nost iz ne su va 1 go di na, a ne 3 go di ni, ka ko {to pred vi du va odred ba ta od ~len 361 od ZOO.

Me |u seb ni te po ba ru va waod do go vor za pro met na

sto ki i us lu gi

Vo se kojd nev ni ot `i vot do mi-ni ra at najmnogu do go vo ri te za pro met na sto ki i us lu gi, ka ko me |u prav ni te li ca, ta ka i po me |u prav ni te i fi zi~ ki te li ca ili me |u sa mi te fi zi~ ki li ca.

Me |u seb ni te po ba ru va wa od ovie do go vo ri, ka ko i po ba ru va wa-ta na na do mest na iz da to ci na pra-ve ni vo vr ska so ovie do go vo ri, za sta ru va at za 3 go di ni.

Za sta ru va we to te ~e od vo e no za se ko ja is po ra ka na sto ki, iz vr {e-na ra bo ta ili us lu ga. Na pri mer,

iz dr {ka pro iz le gu va at od pra vo to na iz dr u va we.

VRE ME PO TREB NO

ZA ZA STA RE NOST

OP[T ROK NA ZA STA RE NOST

ZOO pred vi du va dva vi da na ro-ko vi na za sta re nost - op{t i po seb-ni ro ko vi. Op {ti ot rok iz ne su va 5 go di ni i gi op fa }a si te slu ~ai na za sta re nost, za koi ne se opre de-le ni dru gi ro ko vi (po kra tki ili po dol gi od 5 go di ni).

PO SEB NI RO KO VI

NA ZA STA RE NOST

Po seb ni te ro ko vi na za sta re-nost se ro ko vi koi obi~ no se po kra-tki od op {ti ot rok koj iz ne su va 5 go di ni. Osven vo ZOO, ovie ro ko-vi se pred vi de ni i vo dru gi za ko ni ka ko na pri mer Za ko not za ~e kot, Za ko not za me ni ca ta, Za ko not za ste ~aj i dr. Ro kot na za sta re nost mo e da bi de i po dolg od op {tiot rok (5 go di ni) i iznesuva 10 go di ni vo koj mo`e da se bara is pol nu va we na po ba ru va wa koi se utvr de ni so pra vo sil ni sud ski od lu ki ili od-lu ki od dr av ni te or ga ni.

Po vre me ni po ba ru va wa

Po vre me ni po ba ru va wa se po ba-ru va wa od po vre me ni da va wa koi sta su va at go di{ no ili vo po kra tko opre de le ni vre men ski per i o di (na pri mer 3, 6 ili 9 me se ci), po toa spo-red ni da va wa koi se od ne su va at na ka ma ti ili pak po ba ru va wa vo koi se is cr pu va sa mo to pra vo ka ko {to e pra vo to na iz dr u va we. Isti te za sta ru va at za 3 go di ni od sta sa no-sta na se koe od del no da va we. Ovoj rok na za sta re nost va i i vo od nos na otp la ta na anu i te ti te koe se vr {i vo opre de le ni vre men ski ro-ko vi (na pri mer 6 me se ci). Ko ga se ra bo ti za isp la ta na dolg na ra ti (na pri mer me se~ ni, tri me se~ ni, {est me se~ ni itn.), to ga{ ro kot

170


OBLIGACII

ako se ra bo ti za per ma nent no is po-ra ~u va we na sto ki (na pri mer is po-ra ka na kon tin gen ti na al ko hol ni pi ja lo ci vo odre de ni per i o di, od nos no vr {e we vo tie per i o di na pre voz na sto ki), za sta re no sta te ~e od del no za se ko j is po ra ~an kon tin gent, od nos no za se koj iz vr-{en pre voz.

Po ba ru va wa na za kup ni na

Vo se kojd nev ni ot i vot mno gu e pri sut no po sto e we to na do go vo ri za za kup na sta no vi i de lov ni pro-sto rii, po toa zem jo del sko zem ji {te i sli~ no. Vo od nos na za kup ni na ta {to se isp la tu va po tie dogo vo ri ne re tko na sta nu va at sporni so stoj-bi oko lu ro kot na za sta re nost, bi-dej }i se me {a at so ed no go di{ ni te ro ko vi za isp la ta na po ba ru va wa, so og led na toa deka za kup ni na ta ne re tko se pla }a me se~ no, tri me-se~ no i sli~ ni po kra tki ro ko vi od ed no go di{ ni ot rok. Toa i go aktu-e li zi ra pra {a we to da is tak ne me de ka po ba ru va wa ta na za kup ni na, bi lo da e opre de leno da se pla }a po vre me no, bi lo vo eden vkupen iz-nos, za sta ru va za 3 go di ni.

Na pri mer:Ako do go vo rot za za kup na de-lov na pro sto ri ja e sklu ~en da trae 3 go di ni, a isp la ta-ta na za kup ni na ta se pla }a odna pred {est me se~ no, to-ga{ za ta kvi ot do go vor koj e sk lu ~en na 01.01.2005 go di na, pr va ta za kup ni na sta su va za isp la ta na 01.01.2005 godi na, pa do kol ku ista ta za ku pe cot ka ko dol` nik ne ja pla ti naj-doc na zak lu~ no so 01.01.2008 go di na, a za ku po da ve cot (do-ve ri te lot) pod ne se tu` ba za nap la ta na is ta ta pos le 01.01.2008 go di na, dol` ni-kot vo spo rot so us peh mo-`e da istak ne pri go vor na za sta re nost za utu e noto po ba ru va we, bi dej }i is te-kol ro kot na za sta re nost od 3 go di ni.

Po ba ru va wa nana do mest na {te ta

Kaj po ba ru va wa ta od na do mest na {te ta ko ja na sta na la so ne doz-vo le no dejs tvie od ~i ne we ili ne ~i ne we (de likt no dejs tvie) pred-vi de ni se dva ro ka na za sta re nost - sub je kti ven i ob je kti ven.

Sub je ktiv ni ot rok iz ne su va 3 go di ni i se sme ta, od nos no te ~e od ko ga o{te te ni ot doz nal za {te-ta ta i za li ce to koe ja sto ri lo {te ta ta, a ob je ktiv ni ot rok na za sta re nost iz ne su va 5 go di ni od ko ga na sta na la {te ta ta.

Na pri mer:Ako so pa se we na kra vi e sto re na {te ta vo ni va po se-a na so p~en ka na den 15 Ju ni 2003 go di na, a sops tve ni kot na {te ta ta i ni va ta za sto-ri te lot na {te ta ta doz nal na den 25 Ju ni 2003 go dina, ro kot na za sta re nost od 3 go-di ni za vr {u va zak lu~ no so 25 Ju ni 2006 go di na, ta ka {to, ako toj pod ne se tu` ba po toj da tum, vo spo rot sto ri te lot na {te ta ta so us peh mo e da istak ne pri go vor na za sta re-nost, do de ka po iste kot na 5 godi ni od de not na sto re na ta {te ta, {to zna ~i vo slu ~a jov pos le 15 Ju ni 2008 go di na, sopst ve ni kot na ni va ta ne mo-`e da pod ne se tu` ba, zo {to na sta pil ap so lut ni ot rok na za sta re nost od 5 go di ni.

Kaj po ba ru va wa ta na na do mest na {te ta na sta na ti so po vre da na do go vor na ob vr ska, pobaruvaweto za sta ruva za vremeto opre de leno za za sta re no st na obvr skata.

Na pri mer:Ako stanuva zbor za {te ta na-s ta na ta od po vre da na obvr-ska od do go vor za pre voz (na pri mer po ra di za doc net pre-voz ze len ~u ko va ta sto ka se ras i pa la), ro kot na za stare-no sta iz ne su va 3 go di ni od de not na sto re na ta {te ta, no

ako stanuva zbor za {te ta po-ra di povre da od do go vor za za em, to ga{ ro kot na za sta re-nost iz ne su va 5 go di ni (op{t rok na za sta re nost).

Mo` no e i po ba ru va we na na do-mest na {te ta pri ~i ne ta so kri-vi~ no de lo. Vo va kov slu ~aj ro kot na za sta re no sta za vi si od ro kot za go ne we, ko ga {te ta ta e sto re na so kri vi~ no de lo, a za kri vi~ no to go ne we e pred vi den po dolg rok na za sta re nost, ba ra we to za na do mest na {te ta spre ma od go vor no to li ce za sta ru va ko ga }e iz mi ne vre me to opre de le no za za sta re nost na kri-vi~ no to go ne we.

Vo odred bi te od ~len 107 i 108 od Kri vi~ ni ot za ko nik ("Slu` ben ves nik na RM", broj 37/96...7/08) opre de le ni se ro ko vi te za kri-vi~ no go ne we i tie se dvi at od 2 do 30 go di ni od iz vr {u va we to na krivi~noto delo. Me |u toa, ro-kot od 2 go di ni ne mo e da doj de do pri me na, zo {to e po kra tok od ro ko vi te na za sta re nost pred vi de-ni za na do me sto kot na {te ta (3, od nos no 5 go di ni). Ina ku, va` no e da se istak ne de ka spo red ZOO, pre-ki not na kri vi~ no to go ne we pov le-ku va i pre kin na za sta re no sta na ba ra we to za na do mest na {te ta, {to va i i vo od nos na za sto jot na za sta re no sta, so na po me na de ka za po de tal no za poz na va we so ova, po ra-di ne do stig na pro stor, upa tu va me na kon sul ta ci ja so Za ko not.

Ed no go di {en rokna za sta re nost

Ed no go di{ ni ot rok na za sta re-nost e pred vi den za po ba ru va wa koi ka ko obvrski se od ne su va at za si te gra |a ni, prav ni li ca i dru gi sub je kti, pa po ra di toa vo se kojd nev ni ot i vot tie po bu du va at po se ben in te res.

Stanuva zbor za t.n. komunalni us lu gi i dru gi sli~ ni us lu gi {to per ma nent no gi iz vr {u va at jav ni-te pret pri ja ti ja na do ma }ins tva ta, od nos no na gra |a ni te, prav ni te

171


OBLIGACII

li ca i dru gi te sub je kti. Ovie po ba ru va wa, za koi e pred vi de na za sta re nost od 1 go di na se od ne su-va at na po ba ru va wa:

za na do mest za is po ra ~a na ele ktri~ na i top lot na ener gi ja, gas, vo da, za oxa ~ar ski us lu gi i za odr u va we na ~i sto ta, ko ga is po ra-ka ta, od nos no us lu ga ta e iz vr {e na za po tre bi te na do ma }ins tvo to;

za po ba ru va wa ta na ra di o sta-ni ca i ra dio - te le vi zi ska sta ni ca za upo tre ba na ra dio - pri em nik i te le vi zi ski pri em nik;

po ba ru va wa na po {ta, te le-graf i te le fon za upo tre ba na te-le fon i na po {ten ski pre gr ado ci, ka ko i dru gi te niv ni po ba ru va wa {to se nap la tu va at tri me se~ no ili vo po kra tki ro ko vi, i

po ba ru va wa ta na pretp la ta na po vre me na pub li ka ci ja, sme taj-}i od iste kot na vre me to za koe e na ra ~a na pub li ka ci ja ta.

Od iz ne se no to pro iz le gu va de ka ed no go di{ ni ot rok na za sta re no sta na po ba ru va wa ta e to~ no opre de len vo ZOO za koi po ba ru va wa se od ne su-va. Za sta re no sta te ~e ia ko se pro dol-`e ni is po ra ki te ili us lu gi te.

Na pri mer:Ako ne koj ne ja pla til smetka-ta za is po ra ~a na top lotna ener gi ja za me sec ap ril 2005 go di na, ko ja sta sa la za nap la-ta na den 10 Maj 2005 godina, ro kot na za sta re nost za taa is po ra ka od 1 go di na isteku va zak lu~ no so den 10 Maj 2006 go di na, ta ka {to vo slu ~aj na spor, po tu`ba ko ja od is po ra-~a telot na top lot na ta ener gi ja e podne se na pos le 10 Maj 2006 godi na, us pe{ no vo spo rot mo e dol` ni kot da istak ne pri go vor na za sta re nost, bez raz li ka na toa {to is po ra ~a-te lot is po ra ~u val top lot na ener gi ja na dol`ni kot i vo na red ni te me se ci, {to zna~i i za me se ci te maj, juni itn. vo 2005 go di na, pa i po toa. Vo vakov slu ~aj ne ma da se smeta prekin na za stare no sta, ako

vo me |u vre me dol` ni kot pla-til na is po ra ~a te lot neko ja po doc ne` na sme tka za is pora-~a na top lot na ener gi ja.

Po ba ru va wa ta utvr de nipred su dot ili preddrug nad le en or gan

Ov de stanuva zbor za rok na za-sta re nost na po ba ru va wa {to se utvr de ni pred su dot ili drug nad le-`en or gan. Za ta kvi po ba ru va wa ili po to~ no za si te po ba ru va wa {to se utvr de ni so pra vo sil na sud ska od lu-ka ili so od lu ka na drug nad le en or gan ili so po ram nu va we pred sud ili drug nad le en or gan, ro kot na za sta ru va we e 10 go di ni, a ovoj rok se od ne su va i na onie po ba ru va wa za koi Za ko not pred vi du va po kra tok rok na za sta re nost. Pri ova vred no e da se is tak ne de ka si te po vre me ni po ba ru va wa {to pro iz le gu va at od ta kvi od lu ki ili po ram nu va wa i sta su va at vo id ni na, za sta ru va at vo ro kot pred vi den za za sta re no sta na po vre me ni te po ba ru va wa (a toa e ro kot od 3 go di ni).

Kaj ovie po ba ru va wa ka ko da se ra bo ti za eden vid na isk lu ~ok od op {ti ot rok na za sta re nost, ia ko za ne koi po ba ru va wa ro ko vi te na za sta re nost se na pri mer i 3 go di ni. Vo va kov slu ~aj, so pra vo sil na ta sud-ska od lu ka ili po ram nu va we so koe e od lu ~e no po tu` ba za va kvo po ba ru-va we, na sta nu va no va ci ja na po ba ru-va we to (od nos no no va ob li ga ci ja) za ko ja se ga te ~e nov de se tgo di {en rok i so toa po pro tek na 10 go di ni, od lu ka-ta od nos no po ram nu va we to ne mo e pri sil no da se iz vr {i. Spo red ne koi avto ri, ro kot za za sta re nost od 10 go di ni mo e da se pri me ni i vo slu ~aj ko ga ob vr ska ta e utvr de na so no tar ski akt ili vo pri vat na is pra va za ve re na od no tar.

Ro ko vi na za sta re nost kajdo go vo ri te na osi gu ru va we

Za raz li ka od ona {to do se ga go na ve dov me, vo ZOO ro ko vi te

na za sta re nost kaj do go vo ri te za osi gu ru va we se na drug na ~in opre-de le ni, od nos no po seb ni i so svoi spe ci fi~ no sti. So og led na toa de ka prostorot ne ni doz vo lu va poop {i r-no na niv da se osvr ne me, pre po ra ~u-va me kon sul ta ci ja na Za ko not.

ZA STOJ I PREKINUVAWE

NA ZA STA RU VA WE TO

ZA STOJ NA PO BA RU VA WE TO

Za stoj na za sta re no sta zna ~i

spre ~u va we na pres me tu va we to na opre de le no vre me vo ro kot na za sta re no sta, ta ka {to za sta re no-sta za vre me na toj per i od ne te ~e, od nos no mi ru va. Vo va kov slu ~aj za sta re no sta }e po~ ne da te ~e du ri so ot stra nu va we to na opre de le ni pri ~i ni koi go za pre le te kot. Vre-me to na za sto jot ne se pres met u va vo ro kot na za sta re no sta.

Za sta re no sta ne te ~e na po ba-ru va wa me |u opre de le ni li ca i na po ba ru va wa na opre de le ni li ca. Vo kru got na opre de le ni li ca spa |a at: bra~ ni te dru ga ri; ro di te li i de ca do de ka trae ro di tel sko to pra vo, {ti te nik i ne go vi ot sta ra tel, ka ko i or ga not na sta ra tels tvo, za vre me na tra e we na sta ra tels tvo to i do de-ka ne bi dat po lo e ni sme tki te i dve li ca koi i ve at vo von bra~ na za ed-ni ca do de ka po stoi taa za ed ni ca.

Za sta ru va we to ne te ~e na po-ba ru va wa ta na opre de le ni li ca i toa za vre me na mo bi li za ci ja, vo slu ~aj na ne po sred na vo e na opas nost ili voj na vo pog led na po ba ru va wa ta na li ca ta na vo e na dol` nost, ka ko i ko ga se ra bo ti za po ba ru va wa ta {to gi ima at li ca-ta vra bo te ni vo tu |o do ma }ins tvo spre ma ra bo to da ve cot ili spre ma ~le no vi te na ne go vo to do ma }ins-tvo koi i ve at za ed no so ne go i toa se do de ka trae toj ra bo ten od nos.

Za sta re no sta ne te ~e po ra di ne sov lad li vi pre~ ki i toa za se to vre me za koe do ve ri te lot ne bil vo mo` nost po ra di tie ne sov lad li vi pre~ ki po sud ski pat da ba ra ispol-

172


OBLIGACII

nu va we na ob vr ska ta. Ta kvi ne sov-lad li vi pre~ ki bi bi le na pri mer ko ga su dot od ob je ktiv ni pri ~i ni ne bil vo mo` nost da ra bo ti (pop-la va, zem jo tres, za raz na bo lest - ka ran tin i sl.). Zna ~i se ra bo ti za pre~ ki od ob je kti ven ka ra kter, za raz li ka od pret hod ni te slu ~ai na ne te ~e we na za sta re no sta po ra-di pri ~i ni od sub je kti ven od nos, ka ra kter, po vr za no so ima te li te na po ba ru va wa ta, a ne so su dot.

Ina ku, ko ga za sta ru va we to ne mo e lo da po~ ne da te ~e po ra di ne ko ja za kon ska pri ~i na, toa po~nu-va da te ~e ko ga }e pre sta ne taa pri ~i na. Ko ga pak za sta ru va we to po~ na lo da te ~e pred da na sta ne pri~i na ta ko ja go za pre la ne go vi ot nata mo {en tek, toa pro dol u va da te ~e ko ga }e pre sta ne taa pri ~i na, a vre me to {to iz mi na lo pred za pi ra-we to se zasmetuva vo ro kot za za sta-re no st opre de len so Za ko not.

Za sta re no sta spre ma ma lo letnik i dru go de lov no nes po sob no li ce te-~e bez og led na toa da li ima ili ne ma za kon ski za stap nik, no vo va-kvi slu ~ai ko ga se ra bo ti za niv ni po ba ru va wa, za sta re no sta ne mo e da na sta pi do de ka ne iz mi nat 2 go di ni otka ko licata sta na le na-pol no de lov no spo sob ni ili otka ko do bi le za stap nik. Ko ga pak se ra bo-ti za rok na za sta re nost po kra tok od dve go di ni, a ta kvi te li ca ne ma at za stap nik, za sta ru va we to na toa po ba ru va we po~ nu va da te ~e od ko ga do ve ri te lot (a toa zna ~i ma lo let ni-kot, od nos no de lov no nes po sob no to li ce) sta nal de lov no spo so ben ili od ko ga do bil za stap nik. Se to ova upa tu va na eden vid pri vi le gi ja, od nos no za {ti ta na va kvi te li ca vo slu ~ai ko ga spre ma niv se od ne su-va at po ba ru va wa ta, od nos no tie se dol` ni ci, po ra di {to i spre ma niv se od lo u va te kot na ro kot na za sta-re nost, za opre de le no vre me.

Iden ti~ no vo ZOO e i re {e ni-e to ko ga se ra bo ti za po ba ru va we spre ma li ce koe e na ots lu u va we na vo en rok ili na vo e na ve` ba, bi dej }i spre ma ovie li ca za sta re-

no sta ne mo e da na sta pi do de ka ne iz mi nat 3 me se ci od ots lu u va-we to na vo e ni ot rok, ili od pre-sta nu va we to na vo e na ta ve` ba.

PRE KI NU VA WE NA

ZA STA RU VA WE TO

Za raz li ka od za sto jot na za sta-ru vaweto, prekinuvaweto na zasta-ru va we to zna ~i de ka, ako za sta re-no sta se pre ki ne i za sta ru va we to po~ nu va od no vo da te ~e, pa vre me to {to iz mi na lo pred pre ki nu va we to, ne se sme ta vo ro kot na za sta re no-sta opre de le na vo Za ko not.

Pre ki nu va we to na za sta ru va we-to se vr {i ko ga dol` ni kot }e go priz nae dol got i toa di rekt no ko ga toj }e da de iz ja va do do ve ri te lot i in di rekt no (po sred no) so da va we na otp la ta, pla }a we to ka ma ta, da va we-to obez be du va we, po toa i so po di ga-we na tu` ba, od nos no so dru go do ve-ri te lo vo dejs tvie pre ze me no pro tiv dol` ni kot pred sud ili pred drug nad le en or gan za ra di utvr du va we, obez be du va we ili os tva ru va we na po ba ru va we to. Pri ova va` no e da se istak ne de ka, ako do ve ri te lot se otka e od tu` ba ta, od nos no ista ta ja pov le ~e ili od dejs tvi e to {to go pre zel, se sme ta de ka pre ki nu va we na za sta ru va we to ne po sto e lo.

Vo od nos na pre ki nu va we to na za sta ru va we to va` no e da se istak-ne i toa de ka za pre ki nu va we to na za sta ru va we to ne e do vol no do ve-ri te lot pis me no ili us no da go po vi ka dol` ni kot da ja isp la ti ob vr ska ta. Ova po vi ku va we se pak mo e da ima zna ~e we vo od nos na sta sa no sta na po ba ru va we to, do kol-ku toa ne e jas no ili vo op {to poz na-to za kon kret no to po ba ru va we.

RO KOT NA ZASTARENOST

VO SLU AJ NA PRE KI NU VA WE

Ka ko {to ve }e na ve dov me, po pre-ki nu va we to, za sta re no sta po~ nu-va da te ~e od no vo, a vre me to {to iz mi na lo pred pre ki nu va we to ne se sme ta vo ro kot na za sta re nost.

Po od nos na vre me to na po vtor no to te ~e we na ro kot na za sta re nost, po-sto jat ne kol ku slu ~ai:

ko ga pre ki nu va we to na za-sta ru va we to na sta na lo so po di-ga we na tu` ba ili so po vi ku va we vo za {ti ta ili so istak nu va we na pre bi va we vo ne ko ja dru ga po stap-ka, za sta ru va we to od no vo po~ nu va da te ~e ko ga spo rot e okon ~an ili za vr {en na drug na ~in;

ko ga pre ki nu va we to na za sta-ru va we to na sta na lo so pri ja va vo ste ~aj na po stap ka, za sta ru va we to po~ nu va da te ~e od no vo od de not na za vr {u va we to na po stap ka ta, a isto to va i i vo slu ~aj ko ga pre ki nu va we to na za sta ru va we to na sta nu va so ba ra we na pri sil no iz vr {u va we ili obez be du va we.

Mno gu va` no e da se znae de ka za sta ru va we to {to po~ nu va da te ~e od no vo po pre ki nu va we to, se za vr-{u va ko ga }e iz mi ne tol ku vre me, kol ku {to so za kon e opre dele no za za sta ru va we to {to e pre ki na to. Na pri mer, ako na 20.04.2006 go di na pre-ki na ta ta za sta re nost po~ nu va od no-vo da te ~e, a se ra bo ti za nap la ta na sta sa no po ba ru va we od nep la te na top lot na ener gi ja za koe ro kot na za sta re nost iz ne su va ed na go di na, to ga{ va kvo to po ba ru va we za sta ru-va sme ta no po 20.04.2007 go di na.

I naj pos le, ako na sta pi lo pre ki-nu va we na za sta ru va we to so pri z na-va we na dol got od stra na na dol` ni-kot, a do ve ri te lot i dol` ni kot se spo go di le da go iz me nat os no-vot ili pred me tot na ob vr ska ta (t.n. no va ci ja) no vo to po ba ru va we za sta ru va za vre me koe e opre de le no za ne go vo za sta ru va we.

Na pri mer:Ako stran ki te do go vo ri le ta ka {to me sto sta ro to po ba-ru va we koe se od ne su va na pro da de na ma {i na za per e we, se za me ni i se ga se od ne su va za pro da den la dil nik, to ga{ za sta ru va we to na po ba ru va we-to iz ne su va 3 go di ni, zo {to se ra bo ti za po ba ru va we od do go-vor za pro met na sto ki.

173


OBLIGACII

ZASTARUVAWE NA

POBARUVAWA OD

RABOTEN ODNOS

Pari~nite pobaruvawa od rabo-ten od nos (plati, nadomestoci od plati itn.) zastaruvaat vo rok od tri go dini od denot na nastanu va weto na obvrskata sog lasno ~len 115 od Za konot za rabotnite odno si ("Slu-` ben ves nik na RM", broj 62/05).

ZA STA RE NOST

NA PRI DO NE SI

PRI DO NE SI ZA PEN ZI SKO I

IN VA LID SKO OSI GU RU VA WE

So Za ko not za PIO ne se utvr-de ni ro ko vi na za sta re nost za nap-la ta na pri do ne si te. Me |u toa, so Za ko not e utvr de na po stap ka ta za kon tro la na evi den ci ja ta za pres-me tu va we na pri do ne si te za PIO i po stap ka ta za nap la ta od ob vrz ni ci-te koi do bro vol no ne ma da iz vr {at pla }a we vo utvr de ni te ro ko vi.

Sog las no Za ko not, ob vrz ni ci-te se dol` ni pri do ne sot za PIO da go pres me tu va at i up la tu va at me se~ no za se koj ra bot nik od del-no na denot na podigawe sredstva za plata, odnosno posledniot den vo mesecot za prethodniot mesec. Po da to ci te za pres me ta na ta pla ta da gi do sta vu va at po ele ktron ski pat do Fon dot za PIO naj doc na 15-ti ot den vo te kov ni ot me sec za iz mi na ti ot me sec.

So Za ko not e utvr de na mo` nost za vr {e we kon tro la od ov la ste no li ce na Fon dot. Do kol ku so kon-tro la ta se utvr di de ka pri do ne si-te ne se pres me ta ni, ne pra vil no pres me ta ni ili ne se up la te ni, ov la ste ni ot ra bot nik do ne su va Re {e nie so koe }e na lo i pla }a-we na pri stig na ti te pri do ne si so ka ma ta, ko ja iz ne su va 0,03% za se koj den za doc nu va we. Re {e ni e to ima ka ra kter na iz vr{ na is pra va i pro tiv ne go mo e da se pod ne se àl ba ko ja ne go za dr u va iz vr {u-va we to na Re {e ni e to.

Fon dot za penzisko i invalid-sko osiguruvawe po pri si len pat }e iz vr {i nap la ta na ob vr ski te utvr de ni vo Re {e ni e to, sog las no odred bi te na Za ko not za pla ten pro met. Do kol ku nap la ta ta ne mo-è da se spro ve de pre ku sme tki te na ob vrz ni kot kaj no si te li te na pla-ten pro met, po ba ra we na Fon dot, Upra va ta za jav ni pri ho di }e iz vr-{i pri sil na nap la ta od imo tot na ob vrz ni kot sog las no odred bi te od Za ko not za da no~ na po stap ka.

PRI DO NE SI ZA

ZDRAV STVE NO OSI GU RU VA WE

Za pres me tu va we to, up la tu va-we to, vta sa no sta, za sta re no sta i ot pi {u va we to na pri do ne si te za za dol i tel no zdrav stve no osi gu-ruva we ka ko i za kaz ne ni te ka ma ti, Za ko not za zdrav stve no osi gu ru va-we upa tu va na pri me na na propi-site za presmetuvawe i naplata na personalniot danok na dohod, odnosno na odred bi te od Za ko not za da no~ na po stap ka.

ZA STA RE NOST NA DA NO CI

Vo od nos na za sta re no sta, pri-sil na ta nap la ta i vi si na ta na ka ma ta ta za ne na vre me no pla }a we na da no kot na do da de na vred nost, per so nal ni ot da nok na do hod i da no kot na do bi vka, Za ko not za do-da de na vred nost, Za ko not za per so-

nal ni ot da nok na do hod i Za ko not za da nok na do bi vka, upa tu va at na pri me na na odred bi te od Za ko not za da no~ na ta po stap ka.

Sog las no Za ko not za da no~ na ta po stap ka so koj e re gu li ra na po-stap ka ta za nap la ta na da no ci te, za sta ru va we to na nap la ta na da no-ci te i spo red ni te da no~ ni da va~ ki za po~ nu va da te ~e po iste kot na go di na ta vo ko ja {to e os tva re na fa kti~ ka ta so stoj ba, a na sta pu va po iste kot na 5 go di ni, od nos no 10 go di ni vo slu ~ai na da no~ no za ta ju-va we sog las no ~len 110 od Za ko not za da no~ na ta po stap ka ("Slu` ben ves nik na RM", broj 13/06).

Na pri mer:Ako ob vr ska ta za pla }a we na da no kot se od ne su va za me sec maj 2002 go di na, za sta-ru va we to za po~ nu va da te ~e od 01.01.2003 go di na, a na sta-pu va so iste kot na pos led ni-ot den od 2007 go di na.

Vo slu ~aj na vr {e we nad vo re{-na kon tro la (sog las no odred bi te od Za ko not za da no~ na ta po stap-ka), àl be na, sud ska ili von sud-ska po stap ka, Za ko not utvr du va za sta re no sta da na sta pi po iste kot na ed na go di na po za vr {u va we na po stap ka ta.

Na iz no sot na po mal ku ili po ve }e pla ten da nok i spo red ni da no~ ni da va~ ki, se pres me tu va i nap la tu va ka ma ta vo vi si na od 0,05% za se koj den za doc nu va we.

Na kra jot bi na po me na le de ka vo ZOO pra {a we to na za sta re no sta, osven vo ci ti ra ni te odred bi (~len 349 - 382) se tre ti ra vo po ve }e ostanati odred-bi od ZOO. Ka ko po ka ra kte ri sti~ ni bi gi istak na le odred bi te od:

~len 328 ko j se od ne su va na pre bi va we (kom pen za ci ja) na za sta re no po ba ru va we;

~len 410 koj se od ne su va na za stoj i pre kin na za sta ru va we to i otka-ù va we to od za sta re nost kaj so li dar ni te dol` ni ci;

~len 421 koj se od ne su va na za sta re no sta kaj so li dar ni te do ve ri te li; ~len 547 koj se od ne su va na pre da va we na ve te ni te pred me ti kaj za e-mo dav ci te kaj za e mot;

~len 1058 koj se od ne su va na za sta re no sta na ob vr ski te na ga ran tot kaj ga ran ci ja ta;

~len 1063 koj se od ne su va na za sta re no sta na pra vo to na pri ma ~ot na upa tu va we to kaj asig na ci ja ta i dr.

174


PLATEN PROMET

@arko MIHAJLOVSKI

UKINATA MO@NOSTA ZA ISPLATA NA PLATAUKINATA MO@NOSTA ZA ISPLATA NA PLATAI DRUGI LI^NI PRIMAWA VO GOTOVOI DRUGI LI^NI PRIMAWA VO GOTOVO

PRO ME NE TA SO DR @I NA TA

NA ELE MEN TOT PO VI KU VA WE

NA BROJ OD OBRA ZE COT

PP 10 - UP LAT NI CA

So Iz me ni te na Upat stvo to za plat ni te in stru men ti pro menet e na zi vot i so dr i na ta na ele men tot po vi ku va we na broj od Obraze cot PP 10 - Up lat ni ca. Ime no, na zi vot na ovoj za dol i te len ele ment od "po vi ku va we na broj" e pro me net vo "da no ~en broj ili EMBG i po vi-ku va we na broj" (odob ru va we).

Isto ta ka so iz me ni te na met na-ta e ob vr ska na ovoj ele ment up la-tu va ~ot da go na ve du va i edins tve-ni ot ma ti ~en broj do kol ku sta nu va zbor za up la tu va~ fi zi~ ko li ce ili da no~ ni ot broj do kol ku sta nu-va zbor za up la tu va~ pravno li ce.

Pra kti~ no so iz me ni te se ba ra na ovoj ele ment za dol i tel no da se vpi {u va kom bi ni ran nu me ri~ ki i al fa nu me ri~ ki po da tok, od koi pr vi te 13 me sta se da no ~en broj ili EMBG, a osta na ti te pret sta-vu va at od na pred do go vo ren broj po me |u u~es ni ci te vo plat ni ot pro met (up la tu va~ i pri ma~), a so-dr i do pol ni tel ni in for ma cii za os no va ta na pla }a we to na sreds-tva (na pri mer, broj na fa ktu ra, broj na do go vor po pla ten avans, broj na pro da` no me sto, broj na kre dit na par ti ja i dru gi do pol ni-tel ni in for ma cii) i go po pol nu va u~es ni kot. Na ve de ni te iz me ni se vo funk ci ja na ~len 10 od Za ko not za plat ni ot pro met ("Slu` ben ves nik na RM", broj 113/07) koj za po~ na da se pri me nu va od 1 ja nu-

a ri 2008 go di na ka de e na ve de no de ka plat ni ot pro met se iz vr {u va edins tve no pre ku trans ak ci ski sme tki koi se pri ja ve ni vo edins-tve ni ot re gi star na trans ak ci ski sme tki. So na ve de na ta iz me na }e se iden ti fi ku va se koj up la tu va~ vo go to vo (fi zi~ ko ili prav no li ce) u~es nik vo plat ni ot pro met.

PRE STA NU VA MO@ NO STA

ZA ISP LA TA NA PLA TA I

DRU GI LI^ NI PRI MA WA

VO GO TO VO

Si gur no de ka ed na od naj va` ni-te iz me ni so dr a ni vo iz me ni te na Upat stvo to za plat ni te in stru men-ti od 3 Maj 2008 go di na e uki nu va we-to na mo` no sta za isp la ta na pa ri vo go to vo vrz po ve }e os no vi i toa za:

ne to pla ta ne to pla ta za in ve sti cii isp la ta na na do mest za to pol

obrok (hra na ri na) na do mest za pre voz do i od

ra bot no me sto na do mest za re gres za go di-

{en od mor na do mest za vre me na pri vre-

me na spre ~e nost za ra bo ta za ra di bo lest, ne sre }a pre diz vi ka na na ra bot no me sto ili pro fe si o nal no za bo lu va we,

di vi den da na ak ci o ne ri so obi~ ni ak cii,

di vi den da na ak ci o ne ri so pri o ri tet ni ak cii

na do mest na ~len na Upra ven od bor

na do mest na ~len na Nad zo-ren od bor

na do mest na ~len na dru gi od bo ri i ko mi sii

So iz me ni te na Upat stvo to za for ma ta i so dr i na ta na plat ni te in stru men ti za vr {e we na plat ni ot pro met vo zem ja ta ("Slu` ben ves-nik na RM", broj 56/08,) se vo ve du va at po ve }e zna ~aj ni no vi ni i toa:

Se me nu va so dr i na ta na ele men tot po vi ku va we na broj od Obra ze cot PP 10 - Up lat ni ca;

Se uki nu va mo` no sta za isp la ta na pa ri vo go to vo po po ve }e os no vi;

Se vo ve du va Nov Obra zec PP 53 - Na log za pla }a we na pri do-ne si od pla ta (vrz to var na eden na lo go da va~, a vo pol za na eden ili po ve }e pri ma ~i). No vi ot obra zec PP 53 - Na log za pla }a we na pri-do ne si od pla ta }e za po~ ne da se ko ri sti od 1 sep tem vri 2008 go di na za pla }a we na pri do ne sot za PIO do de ka od 1 oktom vri 2008 go di na Obra ze cot }e se ko ri sti za pla }a we na si te pri do ne si i toa za PIO, zdrav stve no osi gu ru va we i vra bo tu va we.

Iz me ni te na Upat stvo to za for ma ta i so dr i na ta na plat ni te in-stru men ti za vr {e we na plat ni ot pro met vo zem ja ta (vo na ta mo{ ni ot tekst: Iz me ni na Upat stvo to za plat ni te in stru men ti) vle gu va at vo pri me na od 3 Maj 2008 go di na. Vo pro dol e nie na tek stot po de tal no }e se osvr ne me na na ve de ni te iz me ni.

175

PLATEN PROMET


[ifra na pla}awe

Cel na doznakata

1 2

100 Isplata na neto plata vo gotovo

102 Isplata na neto plata za investicii vo gotovo

110 Isplata na dividenda vo gotovo na akcioneri so obi~ni akcii

111 Isplata na dividenda vo gotovo na akcioneri so prioritetni akcii

120 Isplata na nadomest vo gotovo na ~len na Upraven odbor

121 Isplata na nadomest vo gotovo na ~len na Nadzoren odbor

122 Isp la ta na na do mest vo go to vo na ~len na dru-gi od bo ri i ko mi sii

130 Isp la ta na za ra bo tu va~ ka vo go to vo, os tva re-na pre ku stu dent ska ili mla din ska za dru ga

150 Isp la ta na to pol obrok vo go to vo

160 Isp la ta na na do mest vo go to vo za pre voz do i od ra bot no me sto

170 Isp la ta na na do mest za re gres vo go to vo

181 Isp la ta na na do mest za vre me na pri vre me na spre ~e nost za ra bo ta za ra di bo lest, ne sre }a pre diz vi ka na na ra bot no me sto ili pro fe si o-nal no za bo lu va we

182 Isp la ta na na do mest za vre me na po ro dil no bo le du va we

183 Isp la ta na dru gi pra va vrz os no va na zdrav-stve no osi gu ru va we

za ra bo tu va~ ka os tva re na pre ku stu dent ska ili mla din ska za dru ga

na do mest za vre me na po ro dil no bo le du va we, isp la ta na dru gi pra va vrz os no va na zdrav stve-

no osi gu ru va we sti pen dii i kre di ti na do mest za ra bo ta po do go vor za de lo pri ma wa na vre me no ne vra bo te ni, a stek na le

pra vo na na do mest ot prem ni na na do mest za od vo en `i vot od se mejs tvo, ju bi lej na na gra da nadomest za koristewe sopstveno vozilo drugi li~ni primawa vo gotovo detski dodatok

Pra kti~ no eli mi ni ra we to na mo` no sta za isp la-ta vo go to vo e re zul ta t na uki nu va we to na sled ni te {i fri za pla }a we vo zem ja ta.

UKI NA TI [IF RI ZA PO DI GA WE

NA GO TO VI NA OD TRAN SAK CI SKA SME TKA

[ifra na pla}awe

Cel na doznakata

1 2

186 Isp la ta na sti pen dii i kre di ti

187 Isp la ta na na do mest za ra bo ta po do go vorza de lo

190 Isp la ta na pri ma wa na vre me no ne vra bo te ni, a stek na le pra vo na na do mest

191 Isp la ta na ot prem ni na

192 Isp la ta na nadomest za odvoen `ivot

194 Isp la ta na ju bi lej na na gra da

195 Isp la ta na na do mest za ko ri ste we sops tve no vo zi lo

196 Dru gi li~ ni pri ma wa vo go to vo

198 Isp la ta vo go to vo vrz os no va det ski do da tok

544 Za pi ra we za ob vr ska od ne to pla ti vrz os no va stan ben kre dit

545 Za pi ra we za ob vr ska od ne to pla ti vrz os no va po tro {u va~ ki kre dit

547 Dru gi za pi ra wa od ne to pla ti

Va` no: Ka ko {to mo e da se vi di od ta be la ta po go-re, so iz me ni te na Upat stvo to za plat ni te in stru men ti se uki nu va at {i fri te za za dr {ka od pla ta 544 - Za pi ra-we za ob vr ska od ne to pla ti vrz os no va stan ben kre dit i 545 - Za pi ra we za ob vr ska od ne to pla ti vrz os no va po tro {u va~ ki kre dit. Me |u toa, na po me nu va me de ka i po na ta mu osta nu va mo` no sta za spro ve du va we na za dr-{ki od pla ta, vrz na ve de ni te os no vi za koi za dr {ki vrz pis me na sog las nost na dol` ni kot, ra bo to da va ~ot pre zel ob vr ska za za pi ra we od pla ta. Za ovie na me ni mo e da se ko ri sti va e~ ka ta {i fra 546 - Za pi ra we za ob vr ska od ne to pla ti na os no va sud sko re {e nie i dru gi za dr {ki vrz os nova na za kon. Na ve de no to e vo sog las-nost so ~len 135 od Za ko not za iz vr {u va we ("Slu` ben ves nik na RM", broj 35/05...8/08) spo red koj za bra na ta sta ve na na pla ta ta na dol` ni kot po ne go va sog las nost (ad mi ni stra tiv na za bra na) ima prav no dejs tvo na na log za iz vr {u va we vrz pla ta. Po isk lu ~ok, ad mi ni stra tiv-na za bra na ne ma vli ja nie vrz spro ve du va we to na iz vr {u-va we to vrz pla ta ta za na mi ru va we na po ba ru va we vrz os no va na za kon ska iz dr {ka, za na do me stok na {te ta na sta na ta vrz os no va na na ru {u va we na zdrav je to ili na ma lu va we, od nos no gu be we na ra bot na ta spo sob nost i na do me stok na {te ta ta vrz os no va na za gu be na iz dr {ka po ra di smrt na da va ~ot na iz dr {ka ta.

Vrz os no va na pret hod no na ve de no to lo gi~ no se na met nu va pra {a we to:

Da li so va kvi te iz me ni ce los no se eli mi ni ra mo` no sta za po di ga we i isp la ta na pa ri vo go to vo?

176


PLATEN PROMET

Od go vo rot na na ve de no to pra {a we e ne ga ti ven. Uki nu va we to na mo` no sta za po di ga we na pa ri od

sops tve na ta trans ak ci ska sme tka za isp la ta vo go to vo za pret hod no na ve de ni te os no vi ne zna ~i i ce los no uki-nu va we na mo` no sta za pla }a we vo go to vo. Na pro tiv, i Za ko not za plat ni ot pro met vo ~len 20 stav 1 da va mo` nost u~es ni kot vo plat ni ot pro met da mo e da po di ga od trans ak ci ski te sme tki i da dr i vo svo jata bla gaj na pa ri vo go to vo vo vi si na na bla gaj ni~ ki ot ma ksi mum koj e dol en da go utvr di so po se ben akt. So bri {e we to na po go re na ve de ni te {i fri sa mo se na ma-lu va at (skra tu va at) os no vi te za koi mo e da se po di ga go to vi na. Ka ko do kaz za pret hod no na ve de no to e i toa {to vo Upat stvo to za plat ni te in stru men ti i po na ta mu po sto jat od del ni {i fri koi doz vo lu va at po di ga we i isp la ta na go to vi pa ri i toa za sled ni te os no vi:

VA@E^KI [IFRI ZA PODIGAWE

GOTOVINA OD TRANSAKCISKA SMETKA

[ifra na pla}awe

Cel na doznakata

1 2

140 Isp la ta na pen zii vo go to vo (vo pri me na do 1 Ja nu a ri 2009 go di na)

180 Isp la ta na dru gi li~ ni pri ma wa vo go to vo:

184 - isp la ta na so ci jal na po mo{

185 - isp la ta na pri ma wa na in va li di

188 - isp la ta na dnev ni ci i tro {o ci za slu` be-ni pa tu va wa

189 - isp la ta na te ren ski do da to ci za vre me na ra bo ta i pre stoj na te ren

193 Isp la ta na na do mest vo slu ~aj na smrt na ~len na se mejs tvo to, po vre da i bo le du va we

860 Isp la ti vo go to vo od sops tve na sme tka vo pol-za na prav no li ce vrz os no va na:

- otkup na zem jo del ski i sto ~ar skipro iz vo di

- ma te ri jal ni tro {o ci

- dru gi os no vi (sog las no pro pis)

861 Dru gi isp la ti od sme tka na prav ni li ca vo go to vo

870 Isp la ti vo go to vo od sops tve na sme tka na fi-zi~ ko li ce vrz os no va na:

873 - isp la ta od sme tka

877 Dru gi isp la ti vo go to vo od sops tve na sme tka vo pol za na fi zi~ ko li ce

878 Po di ga we go to vi na od sops tve na sme tka na {te dil ni ca ta za ra di isp la ta vo go to vo od bla gaj na na {te dil ni ca ta vo pol za na fi zi~-ko li ce

880 Go to vin ska isp la ta od por to ka sa

VO VE DEN NOV OBRA ZEC PP 53 NA LO G

ZA PLA ]A WE NA PRI DO NE SI OD PLA TA

So na ve de na ta iz me na na Upat stvo to za plat ni te in stru men ti se vo ve du va i Nov Obra zec PP 53 - Na log za pla }a we na pri do ne si od pla ta (na to var na eden na lo go da va~ a vo pol za na eden ili po ve }e pri ma ~i) (obra zec PP 53). Na lo got za pla }a we na pri do ne si od pla ta (obra zec PP 53) }e za po~ ne da se ko ri sti od 1 sep tem vri 2008 go di na za pla }a we na pri do ne sot za PIO do de ka od 1 oktom vri 2008 go di na na ve de ni ot Obra zec }e se ko ri sti za pla }a we na si te pri do ne si PIO, zdrav stve no osi gu ru va we i vra bo tu va we.

Vo ve du va we to na Obra zec PP 53 - Na log za pla-}a we na pri do ne si od pla ta e re zul tat na iz me ni te vo ve de ni so no vi ot ~len 7-a utvr den so Za ko not za iz-me nu va we i do pol nu va we na Za ko not za pen zi sko to i in va lid sko to osi gu ru va we ("Slu` ben ves nik na RM", broj 153/07). Spo red ci ti ra ni ot ~len Fon dot na pen zi-sko to i in va lid sko to osi gu ru va we na Ma ke do ni ja gi pre ne su va pri do ne si te za zdrav stve no osi gu ru va we i pri do ne sot za vra bo tu va we na sme tki te na Fon dot za zdrav stve no osi gu ru va we na Ma ke do ni ja i Agen ci ja ta za vra bo tu va we na Re pub li ka Ma ke do ni ja sog las no so sklu ~e ni te do go vo ri. Ime no so iz me ni te se pred vi du-va si te pri do ne si da se pla }a at vo ko rist na Fon dot za PIO a po toa Fon dot za PIO da vr {i re fun di ra we na del od pri do ne si te na Fon dot za zdrav stvo i Agen-ci ja ta za vra bo tu va we. Na ve de ni te iz me ni tre ba{e da za po~ nat da se pri me nu va at od 1 april 2008 go di na no isti te ba ra at i odre de ni teh ni~ ki pri la go du va wa vo de lot na Sof tve rot na Fon dot za PIO (sof tve rot za ele ktron sko po pol nu va we na MPPP pri ja va ta na ~i ja mo di fi ka ci ja se ra bo ti) i na vo ve du va we na Obra ze cot PP 53 ({to so ovaa iz me na na Upat stvo to e i re a li zi ra no.

Obra ze cot PP 53 }e se ko ri sti edins tve no za pla }a we na pri do ne si te od pla ta. Bro jot za vr ska, vkup ni ot iz nos i po e di ne~ ni te iz no si od Obra ze cot PP 53 tre ba da so od vet stvu va at so pre ze me ni te ele-ktron ski po da to ci od Fon dot na PIO. Obra ze cot PP 53 }e bi de pra vil no po pol net do kol ku pra vil no bi dat po pol ne ti i si te po e di ne~ ni na lo zi od nos no ne-pra vil no }e bi de po pol net sa mo do kol ku i sa mo eden od in di vi du al ni te na lo zi vklu ~e ni vo isti ot bi dat ne pra vil no po pol ne ti.

Obra ze cot PP 53 se so stoi od eden del vo dva pri me ro ci i pre sta vu va ori gi na len do ku ment na na-lo go da va ~ot na koj no si te lot go za ve ru va pri e mot na opre de le no me sto (Oz na ka za pri em) i isti ot osta-nu va kaj Ban ka ta ka ko do ku ment za za dol u va we na sme tka ta. Vto ri ot pri me rok (od se ko ja stra ni ca) koj pret sta vu va iz ve {taj za za dol u va we, bi dej }i e ko pi-ja gi so dr i si te ele men ti i po da to ci na ele men ti te

177

PLATEN PROMET


ka ko na pr vi ot pri me rok (so ve }e po tvr den pri em od no si te lot) i mu se pre da va na u~es ni kot ka ko do kaz za da de ni ot na log za iz vr {u va we na trans ak ci i te i sle de we na iz vr {u va we na pla }a we to od ne go va ta trans ak ci ska sme tka. So Obra ze cot PP 53 ima te lot na trans ak ci ska ta sme tka pod ne su va i po da to ci na ele ktron ski me di um za pre nos (do kol ku no si te lot - ban ka ta go po sta vu va toa ka ko us lov) koj za dol i tel no gi so dr i si te ele men ti od po e di ne~ ni te na lo zi od na lo got za pla }a we na pri do ne si od pla ta.

Obra ze cot PP 53 - Na log za pla }a we na pri do ne si od pla ta se so stoi od sled ni te ele men ti koi si te se za dol i tel ni:

1. Na ziv i se di {te na na lo go da va ~ot 2. Ban ka na na lo go da va ~ot 3. Trans ak ci ska sme tka na na lo go da va ~ot4. Da no ~en broj ili edins tven ma ti ~en broj na

gra |a ni not (EMBG) 5. Broj za vr ska - fo lio broj6. Pot pis (na na lo go da va ~ot) 7. Na ziv na pri ma ~ot 8. Ban ka na pri ma ~ot 9. Trans ak ci ska sme tka na pri ma ~ot 10. Zbi ren iz nos 11. Da tum na va lu ta 12. Na ~in 13. Da tum na up la ta 14. Me sto na up la ta 15. Re den broj 16. Cel na doz na ka up lat na sme tka 17. Pri hod na {i fra i pro gra ma18. Iz nos19. Me sto za po tvr da na pri e mot20. Vku pen broj na lo zi na stra na 1 od h broj

stra ni ci21. Vku pen iz nos na stra na 1 od h broj stra ni ci

So dr i na na ele men ti te i niv no po pol nu va we:1. Ele men tot "na ziv i se di {te na na lo go da va ~ot"

(na ziv i se di {te na prav no to ili fi zi~ ko to li ce-na lo go da va~), e al fa nu me ri~ ki po da tok koj go po pol-nu va u~es ni kot, a go oz na ~u va na zi vot i se di {te to na prav no to li ce, na na ~in ka ko {to e za ve den vo Cen tral ni ot re gi star, od nos no ime to, adre sa ta i se-di {te to na fi zi~ ko to li ce ka ko {to e evi den ti ra no vo do ku men tot za iden ti fi ka ci ja (li~ na kar ta ili pa so{) iz da den od nad le en or gan.

2. Vo ele men tot "ban ka na na lo go da va ~ot", se vpi-{u va al fa nu me ri~ ki po da tok koj uka u va na na zi vot na ban ka ta ka de se na o |a trans ak ci ska ta sme tka na na lo go da va ~ot, od nos no ban ka ta ka de {to isti ot go pod ne su va in stru men tot za ra di iz vr {u va we na plat na-ta trans ak ci ja. Ovoj ele ment slu i za do pol ni tel na in for ma ci ja za bro jot na sme tka ta na na lo go da va ~ot, a go po pol nu va u~es ni kot-na lo go da va~.

3. Ele men tot "trans ak ci ska sme tka na na lo go dava-~ot", pret sta vu va po da tok od 15 nu me ri~ ki zna ka koj se vne su va vo 15 po li wa koi go oz na ~u va at bro jot na trans-ak ci ska ta sme tka na na lo go da va ~ot na ~ij to var se vr {i pla }a we to i isti ot go po pol nu va u~es ni kot.

4. Vo ele men tot "da no ~en broj ili edins tven ma ti-~en broj na gra |a ni not (EMBG)" se vpi {u va po da tok od 13 nu me ri~ ki zna ci koi pret sta vu va at nu me ri~ ka iden ti fi ka ci ja na na lo go da va ~ot-da no ~en ob vrz nik ili da no ~en pla tec, ili nu me ri~ ka iden ti fi ka ci ja na dru go li ce, vo slu ~aj ko ga na lo go da va ~ot vr {i pla-}a we na pri do ne si od pla ta vo ime i za sme tka na toa li ce. Za da no~ ni te ob vrz ni ci, od nos no plat ci-prav ni li ca, iden ti fi ka tor e Edins tve ni ot da no ~en broj do de len od Upra va ta za jav ni pri ho di, a za da no~ ni te ob vrz ni ci - fi zi~ ki li ca, iden ti fi ka tor e Edins-tve ni ot ma ti ~en broj na gra |a ni not, koj pret sta vu va ne gov da no ~en broj.

5. Ele men tot "broj za vr ska - fo lio broj" e nu me-ri~ ki po da tok a e ge ne ri ran od Fon dot na pen zi sko i in va lid sko osi gu ru va we.

6. Ele men tot "pot pis" (na na lo go da va ~ot), go po-pol nu va u~es ni kot, ov la ste no li ce koe vo prav ni ot pro met go pret sta vu va prav no to li ce - na lo go da va~, od nos no fi zi~ ko to li ce-na lo go da va~, so {to, in stru-men tot sta nu va na log za pla }a we, t.e se odo bru va iz vr-{u va we na trans ak ci ja ta.

7. Ele men tot "na ziv na pri ma ~ot" (na ziv i se di {te na dr av ni ot or gan) e al fa nu me ri~ ki po da tok koj go oz na ~u va pri ma ~ot na sreds tva ta, od nos no na zi vot na in sti tu ci ja ta - Fon dot, a go po pol nu va iz da va ~ot na na lo got.

8. Ele men tot "ban ka na pri ma ~ot", e al fa nu me-ri~ ki po da tok koj slu i za vi zu el na pro ver ka na in stru men tot i ka ko do pol ni tel no obraz lo e nie za pri ma ~ot koj e na ve den na so od vet ni ot pla ten in stru-


PLATEN PROMET

179

ment a go po pol nu va iz da va ~ot na na lo got.

9. Ele men tot "trans ak ci ska sme tka na pri ma ~ot" (broj na trans ak ci ska sme tka na pri ma ~ot), pret sta vu va po da tok od 15 nu me-ri~ ki zna ka koi se vne su va at vo 15 po li wa, a go oz na ~u va at: bro jot na Tre zor ska ta sme tka-Bu xe tot na RM-~i ja sme tka se vo di vo NBRM, a vo ~i ja pol za se vr {i pla }a we to i isti ot go po pol nu va iz da va ~ot na na lo got.

10. Ele men tot "zbi ren iz nos" (vku pen), pret sta vu va nu me ri~ ki po da tok izra zen vo ma ke don ski de-na ri najm no gu do 10 ci fri, koj go po pol nu va iz da va ~ot na na lo got. Pred pr va ta ci fra na iz no sot po mal od ma ksi mal ni ot broj na pred vi de ni te po li wa (za iz nos), se sta va at dve yvez di~ ki (**), so {to bi se mi ni mi zi ra la zlo u po tre ba. Pos le de set te po li wa se vpi {u va iz no sot vo de ni (so dve de ci mal ni me sta) so {to po le to so za pir ka de ni te gi izd vo ju va od de na ri te. Vo ovoj ele ment se vpi {u va vkup ni ot iz nos koj pret sta vu va zbir na si te iz no si.

11. Ele men tot "da tum na va lu-ta", e nu me ri~ ki po da tok koj go po pol nu va u~es ni kot so {to se oz-na ~u va ka len dar ski da tu mot ko ga od ne go va ta trans ak ci ska sme tka tre ba da se sim nat sreds tva ta za da se iz vr {i pla }a we to, od nos no da se re a li zi ra trans ak ci ja ta.

12. Ele men tot "na ~in" (na pla-}a we to), e nu me ri~ ki po da tok i koj za dol i tel no ima vred nost 2.

13. Ele men tot "da tum na up la-ta", e nu me ri~ ki po da tok koj oz na-~u va ka len dar ski ko ga e pre da den in stru men tot koj go po pol nu va na lo go da va ~ot, a go ve ri fi ci ra no si te lot.

14. Ele men tot "me sto na up la-ta", e al fa nu me ri~ ki po da tok koj go po pol nu va u~es ni kot, a uka u va na me sto to ka de isti ot go pod nel na lo got za pla }a we.

15. Ele men tot "re den broj" na na log, e nu me ri~ ki po da tok koj go

oz na ~u va bro jot na na lo got spo red re dos led (prv, vtor ...) i go po pol-nu va iz da va ~ot na na lo got.

16. Vo ele men tot "cel na doz na-ka" koj e al fa nu me ri~ ki po da tok e so dr an po da to kot za me sec, go-di na, broj na vra bo te ni i sl. ka ko i opi sot na na me na ta i os no va ta za pla }a we, koi gi vne su va iz da va ~ot na na lo got. Ko ga na lo go da va ~ot vr-{i pla }a we na pri do ne si od pla ta vo ime i za sme tka na dru go li ce, vo ovoj ele ment se vpi {u va i na zi vot i se di {te to, od nos no ime to i pre-zi me to i me sto to na `i ve e we na li ce to vo ~ie ime i za ~i ja sme tka na lo go da va ~ot vr {i pla }a we.

17. Ele men tot "up lat na sme-tka" (za up la ta na pri do ne si), e nu-me ri~ ki po da tok koj go po pol nu va iz da va ~ot na na lo got a koj go pret-sta vu va bro jot na up lat na ta sme tka za evi den ti ra we na pri li vi te na sreds tva po os no va na pri do ne si na Fon do vi te, ka de {to:

vo pr vi te tri po li wa se vne-su va po da tok od tri nu me ri~ ki zna ka koj ja pret sta vu va up lat na ta sme tka i se ko ga{ vo pr vi te dve po li wa se vne su va at nu me ri~ ki te zna ci 8 i 4 (do kol ku ne se pret hod-no ot pe ~a te ni na na lo got).

vo vto ri te tri po li wa se vne su va po da tok od tri nu me ri~ ki zna ka koj pret sta vu va sta ti sti~ ka oz na ka na op {ti na ta.

18. Ele men tot "pri hod na {i fra i pro gra ma", e al fa nu me ri~ ki po-da tok koj go po pol nu va iz da va ~ot na na lo got. Pr vi te {est nu me-ri~ ki zna ka ja pret sta vu va at pri-hod na ta {i fra i se po pol nu vaat sog las no so {i fri te na ve de ni vo Pra vil ni kot za kla si fi ka ci ja na pri ho di te. Na red ni te dva al fa nu-me ri~ ki zna ka ja pret sta vu va at pro gra ma ta na Fon dot.

19. Ele men tot "iz nos" (po po e-di ne ~en del od na log), pret sta vu-va nu me ri~ ki po da tok izra zen vo ma ke don ski de na ri najm no gu do 10 ci fri, koj go po pol nu va iz da va ~ot na na lo got. Pred pr va ta ci fra na iz no sot po mal od ma ksi mal ni ot

broj na pred vi de ni te po li wa (za iz nos), se sta va at dve yvez di~ ki (**), so {to bi se mi ni mi zi ra la zlo u po tre ba. Pos le de set te po li-wa se vpi {u va iz no sot vo de ni (so dve de ci mal ni me sta) so {to po le to so za pir ka de ni te gi izd vo-ju va od de na ri te. Vo ovoj ele ment iz da va ~ot na na lo got go vpi {u va iz no sot koj se od ne su va po po e di-ne~ ni ot na log.

20. Ele men tot "me sto za po tvr-da na pri e mot", e ele ment vo funk-ci ja na u~es ni kot, koj mu ko ri sti ka ko do kaz de ka, dal na log za iz vr-{u va we na odre de na trans ak ci ja kaj no si te lot. Ovoj ele ment se po vto ru va tol ku pa ti kol ku {to so dr i stra ni ci na lo got.

21. Ele men tot "vku pen broj na lo zi na stra na 1 od h broj stra-ni ci", e nu me ri~ ki po da tok koj go oz na ~u va vkup ni ot broj na po e di ne~ ni na lo zi so dr a ni na pr va ta stra na od h broj stra ni ci. Na na red ni te stra ni ci se na ve du va vkup ni ot broj po e di ne~ ni na lo zi na kon kret na ta stra na (na pr. vkup-no 8 na lo zi na stra na 2 od vkup no 5 stra ni ci).

22. Ele men tot "vku pen iz nos na stra na 1 od h broj stra ni ci", pret-sta vu va nu me ri~ ki po da tok izra zen vo ma ke don ski de na ri najm no gu do 10 ci fri, koj go po pol nu va iz da va-~ot na na lo got. Pred pr va ta ci fra na iz no sot po mal od ma ksi mal ni ot broj na pred vi de ni te po li wa (za iz nos), se sta va at dve yvez di~ ki (**), so {to bi se mi ni mi zi ra la zlo u po tre ba. Pos le de set te po li wa se vpi {u va iz no sot vo de ni (so dve de ci mal ni me sta), so {to po le to so za pir ka de ni te gi izd vo ju va od de na-ri te. Vo ovoj ele ment se vpi {u va vkup ni ot iz nos (od si te iz no si po po e di ne~ ni na lo zi), koi se na o |a at na stra na 1, od nos no stra na 2 itn). Na na red ni te stra ni ci isto ta ka se na ve du va vkup ni ot iz nos od si te po e di ne~ ni na lo zi koi se na o |a at na kon kret na ta stra na (na pr. vku-pen iz nos na 10 na lo zi na stra na 2 od vkup no 5 stra ni ci).

RABOTNI ODNOSI


iz no sot na na do me ste ni te sreds tva vo ed no kra ten iz nos so ban kar ska ka ma ta na sreds tva po vi du va we, osven za bro jot na po ~ina ti ra-bot ni ci i ra bot ni ci na koi im pre sta nal ra bot ni ot od nos po si la na za kon.

Ra bo to da va ~ot e dol en vo Age n ci ja ta za vra bo tu va we na Re-pub li ka Ma ke do ni ja da go pri ja vi vo rok od tri de na se koe zas no va we na ra bo ten od nos so do sta vu va we na do go vor za ra bo ta i pri ja va za ra bo ta i se koj pre sta nok na ra bo-ten od nos na ra bot nik vra bo ten vo sog las nost so ovoj za kon.

Agen ci ja ta za vra bo tu va we na Re pub li ka Ma ke do ni ja i ra bo to da-va ~ot vo dat evi den ci ja za ra bo ten od nos sog las no so ovoj za kon.

NA DO ME STU VA WE TO

NA PRI DO NE SOT ZA PIO

SE OD NE SU VA I VRZ OS NO VA

NA SA MO VRA BO TU VA WE

Ne vra bo te no to li ce vo smis la na ovoj Za kon ako za po~ ne so vr {e-we dej nost ka ko tr go vec po e di nec, tr gov sko dru{ tvo ili ot po~ ne da

Jasmina RAFAJLOVSKA

ZAKON ZA POTTIKNUVAWE NA ZAKON ZA POTTIKNUVAWE NA

VRABOTUVAWETO

Na 1 Ju li 2008 go di na iste ku va va` no sta na Za ko not za pot tik nu va we na vra bo tu-

va we to ("Slu` ben ves nik na RM", broj 62/06, vo na ta mo{ ni ot tekst: Za ko not), koj se

pri me nu va {e od sre di na ta na 2006 go di na. Isti ot be {e do ne sen so cel za nad mi nu va we na

prob le mi te za traj no obez be du va we na zna ~i tel ni ot broj na ste ~aj ni ra bot ni ci koi ima at

ra bo ten sta` nad 25 go di ni i nad 54 go di ni vo zrast, a sé u{te ne gi is pol nu va at us lo vi te za

pen zi o ni ra we.

So Za ko not se soz da va at us lo vi za pot tik nu va we za po vtor no vra bo tu va we pre ku na do me-

stu va we na sreds tva ta na ra bo to da va ~ot za pla }a we na pri do ne sot za pen zi sko i in va lid sko

osi gu ru va we za no vo vra bo te ni te ra bot ni ci, pod us lo vi i na ~in utvr de ni so ovoj Za kon, na

koi po vtor no sa ka me da po tse ti me, so po se ben ak cent na da no~ ni ot tret man na pa ri~ ni te

sreds tva do bi e ni vrz ovaa os no va.

180

US LO VI ZA OS TVA RU VA WE NA

PRA VA TA NA NA DO ME STU VA WE

NA PRI DO NE SOT ZA PIO

Na ra bo to da va ~ot koj }e vra bo-ti ne vra bo te no li ce na ne o pre de-le no vre me, mu se na do me stu va at sreds tva ta za pla te ni ot pri do nes za pen zi sko i in va lid sko osi gu ru-va we, za per i od od 24 me se ci od vra-bo tu va we to, po us lo vi i na na ~in utvr de ni so ovoj za kon.

Ka ko ne vra bo te no li ce na koe se od ne su va at odred bi te od ovoj za kon se sme ta ne vra bo te no li ce so naj mal-ku 25 go di ni pen zi ski sta` i nad 54 go di ni vo zrast na koe ra bot ni ot od nos mu pre sta nal vrz os no va na ste ~aj ili vrz os no va na teh no lo {ki vi {ok, koe os tva ri lo pra vo na na do-me stok od osi gu ru va we vo slu ~aj na ne vra bo te nost i e vo evi den ci ja ta na ne vra bo te ni li ca nad dve go di ni po isko ri stu va we na pra vo to vrz os no va na ne vra bo te nost.

Ra bo to da va ~ot pri do ne sot za pla ta za no vo vra bo te ni te ra bot-ni ci go pres me tu va i up la tu va so isp la ta ta na pla ti te, sog las no so za kon i ko le kti ven do go vor.

Na ra bo to da va ~ot za no vo vra-bo te ni te ra bot ni ci mu se na do-me stu va at sreds tva ta up la te ni za pri do ne si te na pla ta za pen zi sko i in va lid sko osi gu ru va we vo vi-si na od 3.000 de na ri me se~ no po ra bot nik na se koi 60 de na, do kol ku ra bo to da va ~ot za toj per i od isp-la til pla ta i up la til pri do ne si od pla ta.

Sreds tva za no vo vra bo te ni te ra bot ni ci po ovoj za kon, na ra bo-to da va ~ot se isp la tu va at me se~ no pre ku Agen ci ja ta za vra bo tu va we na Re pub li ka Ma ke do ni ja.

OB VR SKI ZA RA BO TO DA VA OT

Ra bo to da va ~ot e dol en vra bo-te no to li ce sog las no ovoj za kon da go za dr i na ra bo ta naj mal ku dvoj no po ve }e vre me od per i o dot za koj ko ri stel na do me stu va we na pri do ne sot za pen zi sko to i in va-lid sko to osi gu ru va we.

Do kol ku ra bo to da va ~ot go ot-ka e do go vo rot za vra bo tu vawe na vra bo te ni te li ca po ovoj zakon pred iste kot na vre me to od pret-hod ni ot stav, dol en e da go vra ti


RABOTNI ODNOSI

vr {i dru ga sto pan ska ili za na et ~i-ska dej nost sog las no so za kon, ima pra vo na na do me stu va we na sreds-tva ta za pri do nes za pen zi sko to i in va lid sko to osi gu ru va we sog las-no so ovoj za kon so do sta vu va we na do kaz od nad le en or gan.

Na po me na: Ovoj za kon ne se pri me nu va ako ra bo to da va ~ot e dr a ven or gan, or gan na edi ni ca na lo kal na sa mo u pra va i na gra dot Skop je, jav na usta no va, jav no pret-pri ja tie i na dru gi te ko ris ni ci na sreds tva ta od Bu xe tot na Re pub li-ka Ma ke do ni ja.

Pra va ta i ob vr ski te na ra bo-to da va ~ot i Agen ci ja ta za vra bo-tu va we na Re pub li ka Ma ke do ni ja utvr de ni so ovoj za kon se ure du va at so do go vor. Na ~i not na po sta pu va-we to na ra bo to da va ~i te, or ga ni te i slu` bi te vo pri me na ta na ovoj za-kon }e se ure di so po se ben Pra vil-nik, {to go pro pi {u va mi ni ste rot za trud i so ci jal na po li ti ka.

VRE ME TRA E WE NA

PRI ME NA TA NA ZA KO NOT

Spo red odred bi te na ~len 15 od Za ko not, pred vi de no e toj da se pri-me nu va od 1 Ju li 2006 go di na do 1 Ju li 2008 go di na, a stek na to to pra-vo za na do me stu va we na pri do ne sot za PIO }e pro dol i do ce los no to isko ri stu va we na pra vo to.

DA NO EN TRET MAN

NA OVIE SREDS TVA

Na do me stu va we to na ovie sreds-tva sog las no MSS 20 pret sta vu va-at dr av na pod dr {ka (po mo {ti od stra na na dr a va ta vo for ma na pa ri~ na po mo{, sub ven cii, do ta-cii, pre mii i sli~ no) koi sreds tva za pret pri ja ti e to - ra bo to da ve cot pret sta vu va at pri ho di.

Dr av na ta pod dr {ka dru{ tvo-to tre ba da ja priz nae vo svo i te fi nan si ski iz ve {tai sa mo do kol-ku po stoi raz um na si gur nost de ka }e bi dat is pol ne ti sled ni te dva us lo vi:

dru{ tvo to }e gi is pol ni po sta ve ni te us lo vi vo vr ska so pod dr {ka ta, i

dr av na ta pod dr {ka }e bi de pri me na.

Sog las no to~ ka 12 od MSS 20 "dr av ni te pod dr {ki tre ba da se priz na at ka ko pri ho di vo ram ki te na per i o di te ko ga tie se spro tiv-sta vu va at na so od vet ni te tro {o ci za koi tie se na me ne ti da gi na do me-stat na si stem ska os no va".

Imaj }i go pred vid se to na pred iz ne se no, a po a |aj }i od fa ktot de ka os tva re ni te pri ho di od dr-àv na pod dr {ka vrz os no va na na do me stu va we na sreds tva za pla-te ni ot pri do nes za pen zi sko to i in va lid sko to osi gu ru va we za no-vo vra bo te ni te li ca vrz os no va na ovoj Za kon, ce los no se spro tiv sta-vu va at na tro {o ci te iska a ni vrz ovaa os no va, na ovie prihodi moè da se primeni navedeniot stan-dard. Pri ova po tse tu va me de ka pres me ta ni ot i pla te ni ot pri do-nes za pen zi sko to i in va lid sko to osi gu ru va we za li ca ta vra bo te ni sog las no Za ko not za pot tik nu va we na vra bo tu va we to se kni at ka ko tro {ok pre ku sled ni te sme tki: 470/270; 270/271, 273, 274.

Na sme tka ta 770 - Pri ho di od sub ven cii, do ta cii, re gre si, kom-pen za cii i dru gi na do me sto ci, se evi den ti ra iz no sot na pri me ni te sreds tva ka ko na do me stok na pri-do ne sot za pen zi sko i in va lid sko osi gu ru va we (1000/770).

Po a |aj }i od na ~e lo to na spro-tiv sta vu va we na pri ho di te so ras ho-di te, vo ist vre men ski per i od, vrz ovaa os no va, vo pra kti ka ta, mo at da se po ja vat po ve }e slu ~ai i toa:

Do kol ku vo ist pres me tko-ven per i od e na sta nat tro {o kot vrz os no va na pri do ne sot za PIO (470/270; 270/274; 274/100), od nos-no vo isti ot per i od se doz na ~e ni sreds tva ta na ì ro sme tka ta na da no~ ni ot ob vrz nik od stra na na Bu xe tot na Re pub li ka Ma ke do ni ja (da po tse ti me ro kot za nap la ta na ovie sreds tva e 60 de na, do kol ku ra bo to da ve cot isp la til pla ta i up la til pri do nes za PIO za no-vo vra bo te no to li ce sog las no ovoj za kon), vo toj slu ~aj is pol ne ti se us lo vi te od MSS 20, t.e. vo ce lost se spro tiv sta vu va at tro {o ci te i pri ho di te vrz ovaa os no va, so {to za ovoj per i od sub je ktot ne os tva ru-va da no ~en efekt, od nos no isti ot e ed na kov na 0.

Po a |aj }i od pred no to, vo ovoj slu ~aj ne mo e da se pri me nu va at odred bi te na ~len 27-a od Za ko not za da no kot na do bi vka ("Slu` ben ves nik na RM", broj 80/93...160/07), od nos no ne se is pol ne ti us lo vi te za na ma lu va we na os no va ta za oda-no ~u va we so da no kot na do bi vka za od nos ni ot da no ~en per i od (vrz os no va na stro go na men ski sreds-tva), po ra di fa ktot {to iz no sot na pri me ni te sreds tva vrz ovaa os no va (pri hod) e ed na kov so po tro-{e ni te sreds tva za ista ta na me na (ras hod), t.e. ne e os tva ren vi {ok na pri ho di te nad ras ho di te, vrz ovaa os no va, {to bi ima lo di rekt-no vli ja nie na zgo le mu va we to na os no va ta za oda no ~u va we.

Da po tse ti me, sog las no na ve de-na ta odred ba od Za ko not za da no-kot na do bi vka, pri ho di te {to se

181

RABOTNI ODNOSI


os tva re ni vrz os no va na sreds tva koi se stro go na men ski za od vi va-we na dej no sta kaj prav no to li ce - da no~ ni ot ob vrz nik (bu xe ti, fon do vi) ne vle gu va at vo da no~ na os no va za pres me tu va we na da no kot na do bi vka.

Ka ko sreds tva {to se stro go na men ski za od vi va we na dej no sta se sme ta at i sreds tva ta od po seb-ni te sme tki, sreds tva ta do bi e ni vrz os no va na do na cii so na men ski ka ra kter, ~le na ri na i dru gi sreds-tva koi ne se na me ne ti za vr {e we dej nost i ~i ja edins tve na funk ci ja e sa mo pri bi ra we i ras po re du va we za odre de ni na me ni. Za ko ri ste-we na sreds tva ta vrz ovaa os no va po treb no e da no~ ni ot ob vrz nik da do ne se od lu ka za ko ri ste we na stro go na men ski sreds tva, fi nan-si ski plan i pro gra ma za na ~i not, po stap ka ta i ro ko vi te na tro {e we na stro go na men ski te sreds tva.

Do kol ku vo pres me tko vniot per i od e na sta nat tro {ok vrz os no-va na pri do ne sot za PIO (470/270; 270/274; 274/100), me |u toa vo isti ot pres me tko ven per i od ne se doz na ~e-ni sreds tva ta na i ro sme tka ta na da no~ ni ot ob vrz nik od stra na na Bu xe tot na RM (tro {o kot na sta-nal vo me sec no em vri de kem vri, a iz ves no e, sog las no Za ko not, de ka sreds tva ta }e bi dat pri me-ni vo te kot na na red na ta go di na, od nos no vo na red ni ot pres me tko-ven per i od, za koj iz nos, sog las no na ve de ni ot stan dard, sub je ktot tre ba da iska e pri hod (192/770). So ova re {e nie vo ce lost se vr {i spro tiv sta vu va we na ras ho di te so pri ho di te, so {to se za do vo lu va at na ~e la ta na MSS 20, od nos no za isti ot per i od sub je ktot ne os tva-ru va ne ga ti ven da no ~en efekt t.e. isti ot e 0.

Na po me na: Ia ko Za ko not za pot tik nu va we na vra bo tu va we to od 1 Ju li 2008 go di na }e pre sta ne da se pri me nu va, stek na ti te pra va po ovoj za kon va at do ce los no to isko ri stu va we na isti te t.e. pra-vo to za na do me stu va we na pri do ne-

isp la tu va ~ot na pla ti za pres me ta-ni ot per so na len da nok i pri do ne-si od pla ta;

fo to ko pi ja od Obra ze cot PP-50 - na lo zi za up la te ni pri-do ne si; i

spi sok za isp la te na ta pla ta na no vo vra bo te ni te ra bot ni ci sog-las no Za ko not za pot tik nu va we na vra bo tu va we to.

Vo spi so kot se na ve du va ime i pre zi me na li ce to i edins tven ma-ti ~en broj na ra bot ni kot (EMBG) i po da to ci za:

isp la te na ne to pla ta; iz no sot na pla te ni te pri do-

ne si od pla ta (pen zi sko, zdrav stvo, vra bo tu va we).

182

si te va i za se koj no vo vra bo ten pod us lo vi te pro pi {a ni so ovoj za-kon, do ce los no to isko ri stu va we (24 me se ci od vra bo tu va we to).

Da po tse ti me, za ra di na do me stu-va we na sreds tva ta po iste kot na se-koi 60 de na od de not ko ga se isp la-te ni pla ti i pla te ni pri do ne si za so od vet ni ot me sec, ra bo to da ve cot tre ba do Bi ro to za vra bo tu va we da pod ne se do ku men ta ci ja, pro pi {a na so ~len 5 od na ve de ni ot Pra vil-nik za na ~i not na po sta pu va we na ra bo to da ve cot vo pri me na ta na Za ko not za pot tik nu va we na vra-bo tu va we to i toa:

fo to ko pi ja od Obra ze cot PDD-MP za me se~ na pres me tka na

PRODOL@UVA PO DANO^EN PRAKTIKUM


UPRAVNA POSTAPKA

183

ПРАВНИ ЛЕКОВИ ВОПРАВНИ ЛЕКОВИ ВОДАНОЧНАТА ПОСТАПКАДАНОЧНАТА ПОСТАПКА

Vera @BAJNOVA

Da no~ na ta po stap ka, od nos-no po stap ka ta za utvr du va we, kon tro la i nap la ta na da nok, ka ko i pra va ta i ob vr ski te na da no~ ni ot ob vrz nik se ure de ni so Za ko not za da no~ na po stap-ka ("Slu` ben ves nik na RM", broj 13/06). Za konot za da no~-na po stap ka (vo nata mo{ ni ot tekst: ZDP) ima pre dims tvo na pri me na nad dru gi te za ko ni, od-nos no ako so ovoj Za kon ne {to ne e ure de no, se pri me nu va at po seb ni te da no~ ni za ko ni, a vo od nos na po stap ki te ure de-ni so za ko not, za pra {a wa {to po i na ku ne se ure de ni so ZDP, se pri me nu va at odred bi te od dru gi te za ko ni.

ДДa no~ na ta po stap ka ja po ve du va Upra va ta za jav ni pri ho di (vo

na ta mo{ ni ot tekst UJP) po slu`-be na dol` nost ili po ba ra we na da no~ ni ot ob vrz nik. Se koj da no-~en ob vrz nik e dol en da pod ne se da no~ na pri ja va do UJP, a mo e so jav no so op {te nie da se upa ti po vik za pod ne su va we da no~ na pri ja va.

Utvr du va we to na da no kot se vr {i od stra na na da no~ ni ot ob-vrz nik so sa mo o da no ~u va we i od stra na na UJP so da no~ no re {e nie vo po stap ka na nad vo re{ na kon tro-la, ko ga so za kon e pro pi {a no da ne se spro ve du va sa mo o da no ~u va we i ko ga so za kon e pro pi {a no de ka i po kraj sa mo o da no ~u va we to mo ra da se do ne se da no~ no re {e nie. Za utvr de ni ot da nok UJP do ne su va re {e nie vo pis me na for ma.

Pri stig na to sta za pla }a we na da no kot se utvr du va spo red ro ko vi-te utvr de ni vo po seb ni te da no~ ni za ko ni, od nos no:

da no kot na do da de na vred-nost sog las no Za ko not za do da de na vred nost:

se pla }a vo rok od 15 de na po iste kot na da no~ ni ot per i od vo koj sam go pres me tu va da no kot, od-nos no 15 de na po iste kot na ka len-dar ski ot me sec vo koj da no~ ni ot ob vrz nik pre sta nal so dej no sta (vo slu ~aj na pre sta nok so ra bo ta na sub je ktot) - (~len 41);

vo rok od 15 de na po pri e mot na re {e ni e to, do kol ku da no~ ni-ot ob vrz nik ne pod nel da no~ na pri ja va, ne pra vil no go pres me tal da no kot ili ne od go va ra na re al no os tva re ni ot pro met i ako so kon-tro la se utvr di de ka evi den ci ja ta

e ne ce los na i so dr i ne to~ ni po-da to ci (~len 43);

pri uvoz da no kot se pla }a isto vre me no so pla }a we na ca rin-ski te da va~ ki koj ca rin ski ot or-gan e dol en da go up la ti vo rok od tri de na od nap la ta ta.

per so nal ni ot da nok na do hod sog las no Za ko not za per so na len da nok na do hod:

da no kot {to se pla }a po od bi-vka, se pla }a pri se ko ja isp la ta na li~ ni pri ma wa ili dru gi pri ho di na koi da no kot se pla }a po od bi vka (~len 95);

od zem jo del ska dej nost - tri me-se~ no vo ed na kvi ra ti vo sre di na ta na se koe tro me se~ je (~len 97);

od sa mo stoj na dej nost i od imot i imot ni pra va me se~ no, do 15-ti vo me se cot za pret hod ni ot me sec (~len 97);


UPRAVNA POSTAPKA

1. PRI GO VOR

od ka pi tal na do bi vka i dru gi pri ho di koi se os tva ru va at po vre-me no, vo rok od 30 de na od de not na utvr du va we na do bi vka ta, od nos no os tva re ni ot pri hod (~len 97);

da nok od do bi vka se pla }a vo vid na me se~ na akon ta ci ja vo rok od 15 de na po iste kot na se koj ka len dar-ski me sec. Ob vrz ni kot na da no kot e dol en da ja pla ti raz li ka ta me |u up la te na ta akon ta ci ja i go di{ ni ot iz nos vo rok od 30 de na od do sta vu-va we to na re {e ni e to za utvr de na ta da no~ na ob vr ska (~len 102).

Da no~ ni ot upra ven akt se do sta-vu va vo pis me na for ma na adre sa na da no~ ni ot ob vrz nik i sog las no ~len 44 od ZDP se sme ta za do sta ven:

tre ti ot den po pre da va we to vo po {ta (za pra tki vo zem ja ta);

eden me sec po pre da va we to vo po {ta (za pra tki vo strans tvo).

Da no~ ni ot upra ven akt mo e da se do sta vi i so vra ~u va we od stra na na li ce an ga i ra no od Upra-va ta za jav ni pri ho di na da no~ ni ot ob vrz nik ili ne go vi ot za kon ski ili opol no mo {ten za stap nik ili na pol no le ten ~len na se mejs tvo to (ako se ra bo ti za fi zi~ ko li ce). Sog las no ZDP do sta vu va we to se sme ta de ka e ured no iz vr {e no i ko ga na ve de ni te li ca od bi le pri em na da no~ ni ot upra ven akt, a li ce to koe vr {e lo do sta va za toa so sta vi slu` be na be le {ka. Do sta vu va we mo e da se iz vr {i i po ele ktron ski pat pre ku e-ma il adre sa na da no~ ni ot ob vrz nik vne-se na vo pri ja va ta za re gi stra ci ja ili pos led na ta da no~ na pri ja va, ako isto to ne mo e lo da se iz vr {i do sta vu va we na drug na ~in. Ako e pred vi de no so za kon, da no ~en upra ven akt mo e da bi de ob ja ven i jav no.

Re dov no to pla }a we na da no kot se vr {i so pla }a we na pa ri ~en iz nos na pri stig na ti ot da no ~en dolg, na up lat ni sme tki za jav ni pri ho di, a za nep la te ni te da no ci UJP vr {i pri sil na nap la ta po da no~ ni uprav ni akti do kol ku dol-got e pri stig nat, a dol` ni kot ne

go pla til da no kot vo rok od ed na ne de la otka ko vo pri sil na nap la ta e po vi kan da pla ti.

Pri sil na ta nap la ta na da no-ci te se vr {i spo red po stap ka ta utvr de na so Za ko not za da no~ na po stap ka.

Pred met na obra bo tka so ovoj na pis se prav ni te le ko vi vo da no~-na ta po stap ka, od nos no prav ni te sreds tva koi mo at da gi upo tre-bat da no~ ni te ob vrz ni ci i po stap-ki te po tie prav ni sreds tva.

DA NO EN AKT IDA NO EN UPRA VEN AKT

Ka ko da no ~en akt sog las no ZDP, se sme ta se koe dejs tvie na Upra va ta za jav ni pri ho di {to se pre ze ma at vo ram ki te na da-no~ na ta po stap ka pro tiv da no ~en ob vrz nik, a da no ~en upra ven akt e dejs tvie na Upra va ta za jav ni pri ho di koi go pre ze ma pro tiv da no~ ni ot ob vrz nik koe pre diz-vi ku va ne po sred no prav no dejs tvo kon da no~ ni ot ob vrz nik i kaj ne go pre diz vi ku va odre de no dejs tvie ili tr pe we.

PRAV NI LE KO VI

Vo da no~ na ta po stap ka, pro tiv da no ~en upra ven akt mo e da se pod ne se:

pri go vor pro tiv da no ~en upra ven akt;

`al ba pro tiv re {e ni e to po pri go vor.

So ZDP ure de na e po stap ka ta po po vod pod ne sen pri go vor na da-no ~en upra ven akt, do de ka vo od nos na po stap ka ta po pod ne se na al ba se pri me nu va Za ko not za op {ta ta uprav na po stap ka (vo na ta mo{ ni ot tekst - ZUP).

Pro tiv ko ne~ no re {e nie da no~-ni ot ob vrz nik sog las no ZUP mo e da pod ne se ba ra we za po vto ru va we na po stap ka ta do kol ku se is pol ne-ti us lo vi te utvr de ni so za ko not.

Pro tiv re {e ni e to do ne se no po pri go vor, da no~ ni ot ob vrz nik mo-

`e da po ve de upra ven spor sog las no Za ko not za uprav ni te spo ro vi (vo na ta mo{ ni ot tekst - ZUS).

1. PRI GO VOR

Pro tiv da no ~en upra ven akt pri go vor mo e da pod ne se prav-no i fi zi~ ko li ce za ~ii pra va i ob vr ski e od lu ~e no vo da no~ na po stap ka, vo rok od 15 de na od do-sta vu va we to na da no~ ni ot akt do da no~ ni ot ob vrz nik (~len 158-160 od ZDP).

Pri go vo rot se pod ne su va kaj or-ga ni za ci o na ta edi ni ca na UJP ko-ja go do ne la uprav ni ot akt, vo pis-me na for ma, svo e ra~ no pot pi {an od ob vrz ni kot ili na za pis nik i vo ne go tre ba da se na ve de uprav ni ot akt pro tiv koj se pod ne su va pri go-vo rot i pri ~i ni te za pri go vo rot. So pri go vo rot se do sta vu va at i so od vet ni do ka zi za po tkre pu va we na iz ne se ni te na vo di.

Za ko not pre ciz no ne de fi ni ra od ko ga za po~ nu va da te ~e ro kot za pri go vor, od nos no ko ga se sme ta de-ka pri go vo rot e do sta ven vo utvr de-ni ot rok. Me |u toa, od utvr de na ta for mu la ci ja de ka pri go vo rot se do sta vu va "kaj or ga ni za ci o na ta edi ni ca na UJP vo pis me na for-ma ili na za pis nik", mo e da se iz ve de zak lu ~ok de ka pri go vo rot tre ba da se do sta vi vo ar hi va ta na nad le` na ta or ga ni za ci o na edi-ni ca ili even tu al no po po {ta no isti ot tre ba vo na ve de ni ot rok od 15 de na da pri stig ne vo nad le` na-ta or ga ni za ci o na edi ni ca, na {to sme ta me de ka se koj da no ~en ob vrz-nik pod ne su va~ na pri go vor tre ba da vni ma va.

Po stap ka po pri go vo rot

Po pri e mot na pri go vo rot, nad-le` na ta or ga ni za ci o na edi ni ca na UJP is pi tu va da li pri go vo rot e do-pu {ten, os no van i da li e pod ne sen vo pro pi {a na ta for ma (~len 161 od ZDP). Vo po stap ka ta po pri go vo rot, to va rot na do ka u va we e na stra na

184


UPRAVNA POSTAPKA

2. @AL BA

na da no~ ni ot ob vrz nik, od nos no da-no~ ni ot ob vrz nik e ob vr zan da u~es-tvu va vo utvr du va we to na fa kti~ ka-ta so stoj ba so iz ne su va we ce los ni i vi sti ni ti fa kti za koi tre ba da do sta vi so od vet ni do ka zi.

Od lu ~u vaj }i po pri go vo rot nad-le` ni ot or gan pri go vo rot }e go otfr li ka ko ne do pu {ten do kol ku:

utvr di de ka e pod ne sen od ne-ov la ste no li ce (li ce za ~ii pra va i ob vr ski ne e od lu ~e no vo da no~-na ta po stap ka),

ako e pro pu {ten ro kot za pod-ne su va we pri go vor,

ako ne e na ve den uprav ni ot akt koj se na pa |a ili

ne se na ve de ni pri ~i ni te za pri go vo rot.

Vo re {e ni e to za otfr la we na pri go vo rot nad le` ni ot or gan tre ba da gi na ve de pri ~i ni te za otfr la we to.

Do kol ku pri go vo rot e do pu-{ten i os no van, nad le` ni ot or gan mo e da go pri fa ti pri go vo rot i da do ne se iz me net da no ~en upra ven akt (~len 162 od ZDP).

Pri go vo rot ne go od la ga iz vr-{u va we to na da no~ ni ot upra ven akt, a UJP mo e da go od lo i iz vr-{u va we to na ba ra we na da no~ ni ot ob vrz nik i ako do ku men ti ra de ka so pla }a we to na da no kot i spo red-ni te da va~ ki pred ko ne~ no sta na uprav ni ot akt, bi pre tr pel bit na eko nom ska {te ta. Od lo u va we to mo e da za vi si i od toa da li pod no-si te lot na pri go vo rot }e do sta vi ga ran ci ja (~len 165 od ZDP). Do kol ku vo po stap ka ta po pra ven lek da no~ ni ot ob vrz nik ko ne~ no e od bi en, od lo e ni ot iz nos za iz-vr {u va we tre ba da bi de oka ma ten od de not na pod ne su va we to na pri-go vo rot. Ka ma ta ta sog las no ZDP se pres me tu va vo vi si na na 0,05% za se koj den za doc nu va we.

Da no~ ni ot ob vrz nik mo e da se otka e od pod ne su va we pri go vor na na ~i not na koj go pod nel pri-go vo rot, od nos no pis me no ili na za pis nik, so {to go gu bi pra vo to na pri go vor. Pri go vo rot mo e da

bi de pov le ~en od stra na na da no~-ni ot ob vrz nik vo se koe vre me, a naj doc na do do sta vu va we to na re-{e nie po pri go vo rot (~len 166 i ~len 167 od ZDP).

Po stap ka ta po pri go vor mo e da bi de pri vre me no pre ki na ta ako re {e ni e to po pri go vor ce los no ili de lum no za vi si od pra {a we koe e pred met na sud ski spor ili dru ga uprav na po stap ka, se do re {a va we na sud ska ta, od nos no uprav na ta po stap ka. Za vre me na pre ki nu va we to na po stap ka ta na-sta pu va pre kin na za sta re no sta, od nos no ro ko vi te na za sta re nost ne te ~at. Pro tiv od bi va we to na ba ra we to za pri vre men pre kin na po stap ka ta ne se doz vo le ni prav ni le ko vi (~len 168 od ZDP).

Re {e nie po pri go vor

Sog las no odred bi te od ~len 169 od ZDP, po pri go vo rot so re {e nie od lu ~u va or ga ni za ci o na ta edi ni ca ko ja go do ne la da no~ ni ot upra ven akt., ko ja e dol` na vo ce lost da go pre is pi ta do ne se ni ot da no ~en upra ven akt, a da no~ ni ot upra ven akt vo po stap ka ta na pre is pi tu va-we mo e so re {e nie da go sme ni i na {te ta na pod no si te lot na pri-go vo rot. Re {e nie po pri go vo rot ne ma da se iz go tvi do kol ku nad-le` na ta or ga ni za ci o na edi ni ca go pri fa ti pri go vo rot na da no~ ni ot ob vrz nik.

Od lu ~u vaj }i po pri go vo rot, nad-le` na ta or ga ni za ci o na edi ni ca na UJP mo e da go po ni {ti ili iz me ni re {e ni e to do ne se no po pri go vo rot, a iz me na ta ne smee da bi de na {te ta na da no~ ni ot ob vrz-nik (~len 71 od ZDP).

Re {e ni e to po pri go vo rot se do sta vu va vo pis me na for ma so obraz lo e nie i upat stvo za prav-na po u ka.

2. @AL BA

Pro tiv re {e ni e to do ne se no vo po stap ka po pri go vor, da no~ ni ot

ob vrz nik, od nos no li ce to za ~ii pra va i ob vr ski e od lu ~e no vo po stap ka po pri go vor, sog las no ~len 173 od ZDP, mo e da pod ne se àl ba vo rok od 15 de na od de not na do sta vu va we to na re {e ni e to na da-no~ ni ot ob vrz nik, do Mi ni ste rot za fi nan sii.

Po stap ka po àl ba

Po stap ka ta po àl ba, ka ko {to e po go re na ve de no, e ure de na so Za ko not za op {ta ta uprav na po-stap ka ("Slu` ben ves nik na RM", broj 38/05).

Mi ni ste rot za fi nan sii ka ko vto ro ste pen or gan, od lu ~u vaj }i po àl ba ta mo e da ja otfr li, od bie ili da go po ni {ti re {e ni e to vo sled ni ve slu ~ai:

al ba ta }e ja otfr li do kol ku utvr di de ka ista ta e ne do pu{te na, ne na vre me na ili pod ne se na od ne ov-la ste no li ce (~len 239 od ZUP);

àl ba ta }e ja od bie do kol ku utvr di de ka po stap ka ta {to mu pret ho de la e pra vil no spro ve de na sog las no za ko not ili ako ima lo ne do sta to ci koi ne mo e le bit no da vli ja at vrz re {a va we to na ra bo-ta ta (~len 240 od ZUP);

re {e ni e to }e go og la si za ni {tov no (ka ko i del od po stap-ka ta {to e iz vr {e na po taa ne pra-vil nost), do kol ku utvr di de ka vo pr vo ste pe na ta po stap ka e sto re na ne pra vil nost ko ja go pra vi re {e-ni e to ni {tov no, od nos no ko ga }e utvr di de ka: re {e ni e to e do ne se no vo ra bo ta od sud ska nad le` nost ili ra bo ta za ko ja vo op {to ne mo e da se re {a va vo uprav na po stap ka; iz vr-{u va we to na re {e ni e to bi mo e lo da pre diz vi ka ne koe kaz ni vo de lo spo red Kri vi~ ni ot za ko nik i dru-gi za ko ni; ako vo op {to ne e mo` no iz vr {u va we na re {e ni e to; ili ako so dr i ne pra vil nost ko ja sog las no ne ko ja za kon ska nor ma e pri ~i na za ni {tov nost (~len 241 od ZUP);

ako utvr di de ka fa kti te se ne ce los no ili po gre{ no utvr de ni, ako ne se vo de lo sme tka za pra vi-

185


UPRAVNA POSTAPKA

la ta na po stap ka ta, ako dis po zi-ti vot e ne ja sen ili pro ti vre ~i na obraz lo e ni e to na re {e ni e to, vto ro ste pe ni ot or gan mo e sam da ja na do pol ni po stap ka ta ili pred-me tot da go vra ti na pr vo ste pe ni ot or gan pri {to }e mu uka e vo koj pog led da ja na do pol ni po stap ka ta (~len 242 od ZUP);

re {e ni e to da go po ni {ti i sam da ja re {i ra bo ta ta ako utvr di de ka po ra di po gre{ na ocen ka na do ka zi-te e iz ve den po gre {en zak lu ~ok vo od nos na fa kti~ ka ta so stoj ba, ako po gre{ no e pri me net pra ven pro pis ili vrz os no va na slo bod na ocen ka tre ba lo da se do ne se po i na kvo re {e-nie (~len 243 od ZUP).

Za ko not ob vr zu va re {e ni e to po al ba da se do ne se vo naj kra tok rok, a naj doc na vo rok od dva me se-ci od de not na pod ne su va we to na àl ba ta.

IZ VR [U VA WE NA RE [E NIE

Pr vo ste pe no to re {e nie se iz-vr {u va otka ko }e sta ne iz vr{ no, od nos no:

po iste kot na ro kot, ako al-ba ne e iz ja ve na;

so do sta vu va we to na re {e ni-e to, ako al ba ne e do pu {te na ili ako al ba ta ne go od la ga iz vr {u va-we to na re {e ni e to i

so do sta vu va we to na re {e nie so koe àl ba ta e otfr le na ili od bi e na.

Vto ro ste pe no to re {e nie so koe e iz me ne to pr vo ste pe no to re-{e nie sta nu va iz vr{ no so de not na do sta vu va we to na stran ka ta.

Iz vr {u va we mo e da se spro ve-de po iste kot na ro kot opre de len vo re {e ni e to, a ako ro kot ne e opre de len vo rok od 15 de na od do-ne su va we to na re {e ni e to (~len 270 od ZUP).

PO VTO RU VA WENA PO STAP KA TA

Po stap ka ta za vr {e na so re {e-nie pro tiv koe ne mo e da se pod-

ne se re do ven pra ven lek (ko ne~ no re {e nie) mo e da se po vto ri vo sled ni ve slu ~ai pred vi de ni vo ~len 249 od ZUP:

ako se doz nae za no vi fa kti ili se naj de ili stek ne mo` nost za upo tre ba na no vi do ka zi koi od del no ili za ed no so ve }e iz ve de-ni te do ka zi ako bi le upo tre be ni bi mo e le da do ve dat do po i na kvo re {e nie;

ako re {e ni e to e do ne se no vrz os no va na la` na is pra va ili la en iskaz na sve dok ili ve {tak ili ka ko pos le di ca na kaz ni vo de lo sog las no Kri vi~ ni ot za ko nik;

ako re {e ni e to se zas no va na pre su da do ne se na vo kri vi~ na po-stap ka ko ja po doc na e uki na ta;

ako re {e ni e to e do ne se no vrz os no va na ne vi sti ni ti na vo di na stran ka ta so koi or ga not {to ja vo del po stap ka ta bil do ve den vo zab lu da;

re {e ni e to se zas no va na pret hod no pra {a we koe po doc na po i na ku e re {e no vo su {tes tve ni-te to~ ki od stra na na nad le` ni ot or gan;

vo do ne su va we to na re {e ni e-to u~es tvu va lo slu` be no li ce koe sog las no za ko not mo ra lo da bi de iz ze me no;

re {e ni e to e do ne se no od slu`-be no li ce na or ga not koe ne bi lo ov la ste no za ne go vo do ne su va we;

ko le gi jal ni ot or gan {to go do nel re {e ni e to ne re {a val vo pred vi de ni ot so stav ili ako za re-{e ni e to ne gla sa lo pro pi {a no to mno zins tvo;

na li ce to koe tre ba lo da u~es-tvu va vo svojs tvo na stran ka ne mu bi la da de na mo` nost da u~es tvu va vo po stap ka ta i ako

stran ka ta ne ja za sta pu val za stap nik po za kon.

Po vto ru va we na po stap ka ta mo-è da se po ve de po ba ra we na stran-ka ta ili po slu` be na dol` nost od stra na na or ga not {to go do nel re {e ni e to, vo rok od eden me sec, koj za po~ nu va da te ~e vo za vis nost od pri ~i na ta po ra di ko ja se ba ra

po vto ru va we na po stap ka ta {to e utvr de no vo ~len 252 od ZUP. Po iste kot na 5 (pet) go di ni od do sta-vu va we to na re {e ni e to na stran-ka ta, po vto ru va we na po stap ka ta ne mo e da se ba ra ni tu po ve de po slu` be na dol` nost, osven ako re {e ni e to se zas no va na la` na is-pra va, la en iskaz na sve dok ili ve {tak ili ka ko pos le di ca na kri-vi~ no de lo ili se zas no va na pre su-da do ne se na vo kri vi~ na po stap ka ko ja po doc na e uki na ta, ka ko i na pret hod no pra {a we koe nad le` ni-ot or gan po i na ku go re {il.

Pred lo got za po vto ru va we na po stap kta se do sta vu va do or ga not koj od lu ~u val vo prv ste pen ili or ga not koj go do nel ko ne~ no to re-{e nie, a za ne go od lu ~u va or ga not koj go do nel ko ne~ no to re {e nie (~len 255 od ZUP).

Ako nad le` ni ot or gan pred lo-got ne go otfr li ili od bie i ako utvr di de ka se is pol ne ti za kon-ski te us lo vi za po vto ru va we na po stap ka ta, so zak lu ~ok }e doz vo-li po vto ru va we i }e go opre de li obe mot vo koj tre ba da se po vto ri po stap ka ta.

Vo ovaa po stap ka, nad le` ni ot or gan do ne su va re {e nie so koe mo-è re {e ni e to koe bi lo pred met na po vto ru va we na po stap ka ta da go sta vi von si la ili da go za me ni so no vo, pri {to }e go po ni {ti ili uki ne po ra ne{ no to re {e nie.

UPRA VEN SPOR

Da no~ ni ot ob vrz nik pro tiv re {e ni e to do ne se no po àl ba (upra ven akt do ne sen vo vtor ste-pen), mo e da pod ne se tu` ba do nad le` ni ot sud. Sog las no Za ko not za su do vi te i Za ko not za uprav ni spo ro vi ("Slu` ben ves nik na RM", broj 62/06), nad le en za od lu ~u-va we pro tiv po e di ne~ ni akti na or ga ni te na dr av na ta upra va e Uprav ni ot sud ka ko pr vo ste pen sud. Tu` ba ta se pod ne su va pro tiv or ga not ~ij da no ~en upra ven akt se os po ru va.

186


UPRAVNA POSTAPKA

Pod ne se na ta tu` ba ne go spre-~u va iz vr {u va we to na da no~ ni ot upra ven akt, od nos no isti ot mo e da se iz vr {i ne za vis no od te kot na po stap ka ta po ve de na pro tiv uprav ni ot akt.

Upra ven spor se vo di sog las no po stap ka ta utvr de na so Za ko not za uprav ni te spo ro vi. Tu` ba ta se pod-ne su va vo rok od 30 de na od de not na do sta vu va we to na uprav ni ot akt do stran ka ta (~len 20 od ZUS). Vo tu` ba ta po kraj po da to ci za tu i-te lot, tre ba da se na ve de aktot koj se na pa |a, pri ~i ni te po ra di koi se tu i i vo ko ja na so ka se pred la ga po ni {tu va we na uprav ni ot akt (~len 23 od ZUS).

Uprav ni ot akt mo e da se na pa-|a ako ne pra vil no e pri me net za ko-not, ako aktot e do ne sen od ne nad-le en or gan i ako vo po stap ka ta ko ja mu pret ho de la na do ne su va we na aktot ne se po sta pi lo spo red pra vi la ta na po stap ka ta, a oso be-no {to fa kti~ ka ta so stoj ba ne e utvr de na pra vil no ili ako od utvr-de ni te fa kti e iz ve den ne pra vi len zak lu ~ok vo od nos na fa kti~ ka ta so stoj ba (~len 10 od ZUS).

Po sta pu vaj }i po tu` ba ta su dot so re {e nie:

}e ja otfr li tu` ba ta ako utvr-di de ka àl ba ta e ne ce los na i ne-raz bir li va i vo opre de le ni ot rok tu i te lot ne ja ure dil; ako ista ta e pod ne se na ne na vre me no ili pred-vre me no; ako aktot koj se os po ru va ne e upra ven akt; ako e o~ig led no de ka so uprav ni ot akt koj se os po ru-va ne se za se ga vo pra vo to na tu i-te lot ili ne gov ne po sre den li ~en in te res zas no van vrz za kon; ako ne e iz ja ve na àl ba ili ne na vre me no e iz ja ve na àl ba; ako se ra bo ti za upra ven pred met za koj ne mo e da se vo di upra ven spor ili ve }e po-stoi pra vo sil na od lu ka do ne se na vo upra ven spor za ista ta ra bo ta;

}e ja od bie tu` ba ta do kol ku utvr di de ka tu` ba ta e ne os no va na vo ce lost;

}e go po ni {ti os po re ni ot upra ven akt, do kol ku na vo di te iz-

ne se ni vo àl ba ta se os no va ni.Su dot go re {a va spo rot so pre-

su da ko ja e za dol i tel na i iz vr{-na. Pro tiv pre su da ta mo at da se pod ne sat re dov ni i vo nred ni prav-ni le ko vi utvr de ni vo Za ko not za uprav ni te spo ro vi.

Ko ga su dot }e po ni {ti akt pro-tiv koj bil po kre nat upra ven spor, pred me tot se vra }a vo so stoj ba vo ko ja bil pred do ne su va we to na uprav ni ot akt. Do kol ku na me sto po ni {te ni ot akt tre ba da se do-ne se drug akt, nad le` ni ot or gan e dol en isti ot da go do ne se bez od la ga we, a naj doc na vo rok od 30 de na od do sta vu va we to na pre su da-ta. Pri do ne su va we to na aktot, nad le` ni ot or gan e dol en da go po ~i tu va prav no to mis le we na su-

dot ka ko i iz ne se ni te za be le {ki na po stap ka ta.

ZA STA RE NOST

Sog las no odred bi te od ~len 110 od ZDP ne e doz vo le no da no~ no utvr du va we, ne go va pro me na i pre-sta nok, do kol ku iste kol ro kot za za sta re nost, od nos no po iste kot na 5 (pet) go di ni, a vo slu ~aj na da no~ no za ta ju va we po iste kot na 10 (de set) go di ni. Za sta ru va we to na da no ci te i spo red ni te da va~ ki za po~ nu va so iste kot na go di na ta vo ko ja e os tva re na fa kti~ ka ta so stoj ba, od nos no pred iste kot na ed na go di na po za vr {u va we na nad-vo re{ na kon tro la, ili àl be na, sud ska ili von sud ska po stap ka.

187



Branislav GULEV

IIZMENI ZMENI VVO O ZZAKONOT AKONOT ZZA A BBUXETITEUXETITE

Vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 4/08 ob ja ve ni se mno gu broj ni te iz me ni vo od del ni odred bi od Za ko not za bu xe ti te, koj e ob ja ven vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 64/05.

Iz me ni te se od ne su va at na sled ni te ele men ti: De fi ni ra we na no vi bu xet ski ce li i na ~e la; Pre nos na odo bre ni sreds tva od raz voj ni ot

del na bu xe tot; Ko ri ste we na po sto ja na ta i te kov na ta re-

zer va; Do sta vu va we na bu xet ski ot cir ku lar i ele-

men ti na isti ot; Pod go to vka i do ne su va we na plan na pro gra-

mi te za raz voj; Do sta vu va we na bu xet sko to ba ra we i ele men-

ti na isto to; Ko rek ci ja na utvr de ni te iz no si na odo bre-

ni sreds tva; Fi skal na imp li ka ci ja na no vi pred lo e ni

pro pi si i akti; Ele men ti na Bu xe tot na Re pub li ka Ma ke-

do ni ja; Fle ksi bil nost na bu xe ti te; Iz me ni i do pol nu va we na bu xe ti te; Vre me no za pi ra we na iz vr {u va we na Bu xetot; Iz vr {u va we na Bu xe tot: nap la ta na priho-

di te, iz vr {u va we na ras ho di te, ko ri ste we na odo-bre ni te sreds tva;

Funk ci o ni ra we na tre zo rot; Za vr{ na sme tka na bu xe ti te.

BU XET SKI CE LI I NA E LA

Po kraj po sto e~ ki te bu xet ski na ~e la: trans pa rent-nost, od go vor nost, za ko ni tost, eko no mi~ nost, efi-kas nost i efe ktiv nost, se pro pi {a ni no vi na ~e la: se op fat nost, bu xet ska ram no te a, spe ci fi~ nost i si gur no fi nan si sko upra vu va we.

Spo red no vi te bu xet ski na ~e la i prin ci pi, se koj bu xet ski ko ris nik e dol en da gi obe lo de nu va si te pri ho di i ras ho di vo sme tko vods tve na ta evi den ci ja i vo fi nan si ski te iz ve {tai i da ja za dr u va bu xet ska ta ram no te a, {to po draz bi ra vkup ni te pri ho di i pri li-vi da gi po kri va at odo bre ni te sreds tva so bu xe tot.

No vi te bu xet ski ce li i na ~e la ce los no gi de fini ra na ~e la ta: eko no mi~ nost, efi kas nost i efe ktiv nost.

Eko no mi~ no sta po draz bi ra bu xet ski ot ko ris nik da gi ko ri sti odo bre ni te sreds tva na vre me no, vo so-od vet ni te iz no si, obr nu vaj }i vni ma nie oso be no na kva li te tot i ce na ta.

Efi kas no sta po draz bi ra naj do bar od nos od po stig-na ti te re zul ta ti i upo tre be ni te sreds tva.

Efe ktiv no sta pret sta vu va os tva ru va we na po sta-ve ni te ce li i sa ka ni te re zul ta ti.

PRE NOS NA ODO BRE NI SREDS TVA

OD RAZ VOJ NI OT DEL NA BU XE TOT

Iz me ni te na Za ko not go obra bo tu va at pra {a we to za ne i sko ri ste ni te sreds tva odo bre ni vo pro gra mi te i pot pro gra mi te na raz voj ni ot del na os nov ni ot bu xet, ta ka {to 50% od ne i sko ri ste ni te sreds tva se pre ne su-va at ka ko odo bre ni sreds tva za pr vo to po lu go die od na red na ta fi skal na go di na.

RE ZER VI

Osta nu va ne pro me ne ta na me na ta na odo bre ni te sreds-tva za po sto ja na i te kov na re zer va, ta ka {to po sto ja na-ta re zer va i po na ta mu }e se ko ri sti za ot stra nu va we na pos le di ci te od ele men tar ni ne po go di, epi de mii i eko lo {ki ka ta stro fi, do de ka te kov na ta re zer va }e se ko ri sti za ne pred vi de ni slu ~ai za koi pret hod no ne se pla ni ra ni ili odo bre ni sreds tva. So no vi te iz me ni na Za ko not ne e doz vo le no so pre ras pre de lu va we da se na ma-lat pret hod no odo bre ni te sreds tva za po sto ja na re zer va, no od dru ga stra na do kol ku po tre bi te za ovoj vid na me na se po go le mi od odo bre ni te sreds tva, to ga{ mo at ovie po tre bi da se za do vo lat so no va pre ras pre del ba. Vo bi-lo koj slu ~aj na ko ri ste we na sreds tva ta ka ko po sto ja na i te kov na re zer va, isti te ne mo at da nad mi nat 3% od vkup ni te te kov ni ras ho di na os nov ni ot bu xet.

BU XET SKI CIR KU LAR

Os no va ta za iz go tvu va we i ro kot za do sta vu va we na Bu xet ski ot cir ku lar osta nu va at isti ka ko so os nov-ni ot za kon, ta ka {to ovoj do ku ment se iz go tvu va vrz os no va na Fi skal na ta stra te gi ja i utvr de ni te ma ksi-mal ni iz no si na odo bre ni sreds tva, a se do sta vu va od stra na na Mi ni sters tvo to za fi nan sii naj doc na do 15

188



ju ni do bu xet ski te ko ris ni ci na cen tral na ta vlast i fon do vi te, od-nos no naj doc na do 30 sep tem vri do gra do na ~al ni kot na op {ti na ta.

Ka ko os nov ni ele men ti za iz go-tvu va we na pred log na Bu xe tot na RM pret sta vu va at:

Pro ek ci ja na ma kro e ko nom-ski te agre ga ti (vo Fi skal na ta stra te gi ja);

Stra te {ki pri o ri te ti na Vla da ta na RM;

Ma ksi mal ni iz no si na odo-bre ni sreds tva po bu xet ski ko ris-ni ci utvr de ni od Vla da ta na RM.

Po kraj pret hod no za dol i tel-ni te ele men ti, Bu xet ski ot cir-ku lar tre ba da so dr i upat stvo i na so ki za pod go tvu va we na pla not na pro gra mi te za raz voj i pla not na si ste ma ti zi ra ni i po pol ne ti ra bot ni me sta.

POD GO TO VKA I

DO NE SU VA WE NA PLAN NA

PRO GRA MI TE ZA RAZ VOJ

Bu xet ski te ko ris ni ci od iz-vr{ na ta vlast i fon do vi te tre ba da pod go tvu va at pred log na plan na pro gra mi za raz voj usog la sen so na so ki te od Cir ku la rot i isti ot tre ba da go do sta vat na odo bru va we do Vla da ta na RM naj doc na do 15 ju li vo te kov na ta go di na, a odo bru-va we to tre ba da bi de naj doc na do 15 avgust vo te kov na ta go di na.

Na lo kal no ni vo, gra do na ~al ni-kot na op {ti na ta pod go tvu va pred-log plan na pro gra mi za raz voj usog-la sen so na so ki te od Cir ku la rot i isti ot go do sta vu va na odo bru va we do so ve tot na op {ti na ta naj doc na do 20 oktom vri vo te kov na ta go-di na, a so ve tot na op {ti na ta go odo bru va pred lo got naj doc na do 15 no em vri vo te kov na ta go di na.

DO STA VU VA WE NA

BU XET SKO TO BA RA WE I

ELE MEN TI NA ISTO TO

Pred lo got na bu xet sko to ba ra-we gi op fa }a si te aktiv no sti iska-

od nos no po vle gu va we vo si la na Bu xe tot na RM ili iz me ni te i do-pol nu va wa ta na Bu xe tot na RM.

ELE MEN TI NA

BU XE TOT NA RM

Pred log bu xe tot na RM se do sta-vu va od stra na na Mi ni sters tvo to za fi nan sii do Vla da ta na RM, naj doc na do 1 no em vri vo te kov na-ta go di na.

Bu xe tot na RM tre ba da gi so dr-`i sled ni te de lo vi:

Op{t del so sta ven od: vkup-ni pri ho di i vkup ni ras ho di, ka ko i glo bal ni pro ek cii za pri ho di i ras ho di za na red ni te dve go di ni;

Po se ben del: so dr i plan na odo bre ni te sreds tva po pro gra mi, pot pro gra mi i sta vki za fi skal na-ta go di na i

Raz vo en del koj gi so dr i pla no vi te na pro gra mi te za raz voj na bu xet ski te ko ris ni ci.

FLE KSI BIL NOST

NA BU XE TI TE

Pre ras pre del ba ta na sreds tva-ta za bu xet ski te ko ris ni ci od cen tral na ta vlast i fon do vi te ja odo bru va Mi ni sters tvo to za fi nan sii, do de ka za op {ti ni te toa pra vo go ima so ve tot na op{ti-na ta. Po slu` be na dol` nost, Mi-ni sters tvo to za fi nan sii vr {i pre ras pre del ba vo ram ki te na bu xet ski ot ko ris nik za ra di po tre-bi te za spro ve du va we na na lo zi te za iz vr {u va we po os nov na pri sil-na nap la ta.

Pre ras pre del bi te koi se od ne-su va at na vla di ni te pro gra mi i pot pro gra mi za vi sat od vi si na ta na sreds tva ta koi tre ba da se pre-na me nat. Ime no, za pre na me na ta na sreds tva vo iz nos do 5 mi li o ni de na ri od lu ~u va Mi ni sters tvo to za fi nan sii, do de ka nad toj iz nos od lu ~u va Vla da ta na RM.

No vi te iz me ni na Za ko not doz vo-lu va at da se vr {i pre ras predel ba na ni vo sta vka vo ram ki te na pot-

`a ni vo pro gra mi i pot pro gra mi, sog las no upat stva ta i na so ki te od Cir ku la rot za os nov ni ot bu xet, bu xe tot na do na cii, bu xe tot na za e-mi i bu xe tot na sa mo fi nan si ra~ ki aktiv no sti. Isto ta ka, pro pi {a no e ova ba ra we da gi op fa }a pro gra-mi te i pot pro gra mi te za raz voj, pri {to pred lo got na bu xet sko to ba ra we se do sta vu va do Mi ni sters-tvo to za fi nan sii, naj doc na do 1 sep tem vri vo te kov na ta go di na.

Za ra di no vi te pro me ni koi se de fi ni ra ni so naj no vi te iz me ni na Za ko not, bu xet sko to ba ra we tre-ba da gi so dr i os nov ni te ele men-ti: po pol net Cir ku lar, stra te {ki plan na bu xet ski ot ko ris nik, plan za jav ni na ba vki, plan na pro gra mi za raz voj i plan na si ste ma ti zi ra-ni i po pol ne ti ra bot ni me sta.

KO REK CI JA NA

UTVR DE NI TE IZ NO SI

NA ODO BRE NI SREDS TVA

Ko rek ci i te na ma ksi mal no utvr de ni te iz no si na odo bre ni sreds tva go vr {i Vla da ta na RM, na pred log na Mi ni sters tvo to za fi nan sii. Spo red do se ga{ na ta za kon ska ta re gu la ti va Mi ni sters-tvo to za fi nan sii ima {e naj go le-mi in ge ren cii.

FI SKAL NA IMP LI KA CI JA

NA NO VI PRED LO @E NI

PRO PI SI I AKTI

Do se ga{ na ta ob vr ska za pro-ce na na fi skal ni te imp li ka cii pri pred la ga we na pro pi si i akti, spo red ko ja bu xet ski te ko ris ni ci - pred la ga ~i na za kon ski te pro pi-si i akti za dol i tel no do sta vu vaa po pol net obra zec za pro ce na na fi skal ni te imp li ka cii, so no vi-te iz me ni e pro pi {a no de ka si te pro me ni na za kon ska ta re gu la ti va koi pre diz vi ku va at zgo le mu va we na ras ho di te ili na ma lu va we na pri ho di te, a se do ne se ni po do ne-su va we na Bu xe tot na RM, }e se pri me nu va at na red na ta go di na,

189



pro gra mi i bu xet, pri {to na ma lu-va we to na isti te sreds tva ne mo at da bi dat po ve }e od 15%, so isk lu ~ok ko ga se ra bo ti za re a li za ci ja i spro-ve du va we na na lo zi za iz vr {u va we po os nov na pri sil na nap la ta.

Isto ta ka, doz vo le no e zgo le-mu va we na odo bre ni te sreds tva za pla ti, na em ni ni i na do me sto ci na ni vo na sta vka vo ram ki te na bu xet, no ne po ve }e od 10%.

Za pre ras pre del ba ta me |u bu-xet ski te ko ris ni ci na cen tral na-ta vlast i me |u fon do vi te i po na ta-mu od lu ~u va So bra ni e to na RM.

IZ ME NI I DO POL NU VA WA

NA BU XE TI TE

Do kol ku se os tva ru va at po vi so-ki pri ho di od pret hod no o~e ku va-ni te, doz vo le no e i po na ta mu Mi-ni sters tvo to za fi nan sii, od nos no gra do na ~al ni kot da doz vo lat do-pol ni tel ni otp la ti na glav ni na i ka ma ta na dolg. Vo slu ~aj ko ga se po treb ni zna ~i tel ni iz me ni vo bu-xe tot, od nos no poz na ~aj ni pre ras-pre del bi na odo bre ni te sreds tva, Mi ni sters tvo to za fi nan sii, od-nos no gra do na ~al ni kot na op {ti-na ta pred la ga na Vla da ta na RM, od nos no na so ve tot na op {ti na ta iz me nu va we i do pol nu va we na bu-xe tot. Na pred log na Vla da ta na RM, od nos no gra do na ~al ni kot se do ne su va at iz me ni i do pol nu va wa na bu xe tot od stra na na So bra ni-e to na RM, od nos no so ve tot na op-{ti na ta, naj doc na do 1 sep tem vri vo te kov na ta go di na.

VRE ME NO ZA PI RA WE NA

IZ VR [U VA WE NA BU XE TOT

Vre me no za pi ra we na iz vr {u va-we na od del ni odo bre ni sreds tva vo per i od od 45 de na se spro ve du va do kol ku vo te kot na fi skal na ta go di na na sta nat ne pred vi de ni a zna ~i tel ni ob vr ski na bu xe tot, ka ko i zna ~i tel no ot sta pu va we vo re a li za ci ja ta na pri ho di te, od nos-no pri li vi te. Ova vre me no za pi ra-

we go spro ve du va Vla da ta na RM, a na pred log na Mi ni sters tvo to za fi nan sii i za isto to se iz ve stu va So bra ni e to na RM. Vo slu ~aj ko ga vo rok od 30 de na ne se iz me nat us-lo vi te za re dov no iz vr {u va we na bu xe tot, Vla da ta na RM na pred log na Mi ni sters tvo to za fi nan sii do sta vu va do So bra ni e to na RM Pred log za iz me ni i do pol nu va wa na bu xe tot.

IZ VR [U VA WE

NA BU XE TOT

So iz me ni te na Za ko not se de-fi ni ra ni ob vr ski te na bu xet ski te ko ris ni ci koi so za kon se za dol e-ni da vr {at nap la ta na pri ho di-te, niv na na vre me na re a li za ci ja, kon tro la na nap la te ni te pri ho di i iz vr {e ni te up la ti na sme tki te na edin ki te ko ris ni ci.

Po se ben ak cent so no vi te iz me-ni e da den po od del no vo de lot na nap la ta na pri ho di te, iz vr {u va we na ras ho di te i ko ri ste we na odo-bre ni te sreds tva.

Vo de lot za nap la ta na pri ho-di te i dru gi te pri li vi, za ko no-da ve cot pro pi {al ob vr ska kon bu xet ski te ko ris ni ci koi so za kon se za dol e ni za nap la ta na pri ho-di te, za ce los na i na vre me na nap la-ta na isti te. Si te pri ho di i dru gi pri li vi na Bu xe tot na Re pub li ka Ma ke do ni ja i bu xe ti te na op {ti-ni te se up la tu va at na Tre zor ska-ta sme tka i se evi den ti ra at na so od vet ni sme tki vo Tre zor ska ta glav na kni ga. Nap la te ni te a ne i-sko ri ste ni te sreds tva se pre ne su-va at vo na red na ta go di na.

Pri ko ri ste we na odo bre ni te sreds tva, bu xet ski te ko ris ni ci tre ba da gi ko ri stat na men ski i za isti te da se obez be di so od vet na sme tko vods tve na do ku men ta ci ja.

Otka ko }e bi de usvo en bu xe tot se pri sta pu va kon ko ri ste we na sreds tva ta, vrz os no va na go di {en fi nan si ski plan po kvar ta li. Do kol ku bu xet ski ot ko ris nik ima edin ki ko ris ni ci, to ga{ se

do sta vu va iz va dok od bu xe tot ka-de se de fi ni ra ni po od del no si te sreds tva po ko ris ni ci. Edin ki te ko ris ni ci iz go tvu va at po e di ne~ ni fi nan si ski pla no vi i vrz os no va na isti te se iz go tvu va kon so li di-ran go di {en fi nan si ski plan po kvar ta li za ko ri ste we. Go di{ ni te fi nan si ski pla no vi se do sta vu va-at do Tre zo rot za ra di ko ri ste we na sreds tva ta. Za ko ri ste we na odo-bre ni te sreds tva vo da den kvar tal, bu xet ski te ko ris ni ci do sta vu va at fi nan si ski plan po me se ci.

Vo de lot "Po stap ka za no vi vra bo tu va wa" se pro pi {a ni ob-vr ski te na bu xet ski te ko ris ni ci i edin ki te ko ris ni ci, ka ko i na jav ni te pret pri ja ti ja i jav no prav ni te sub je kti os no va ni od cen tral na ta vlast, spo red koi e po treb no da se is pol nat ne kol ku us lo vi, pred se ako pret hod no se obez be dat sreds tva vo Bu xe tot na Re pub li ka Ma ke do ni ja, od nos no vo fi nan si ski te pla no vi za te kov na-ta go di na.

Se po sta vu va pra {a we: zo {to vo Za ko not za bu xe ti te se spom nu-va at jav ni te pret pri ja ti ja i jav no prav ni te sub je kti os no va ni od cen tral na ta vlast, ko ga ne se so sta-ven del na Bu xe tot na Re pub li ka Ma ke do ni ja, ko ga fi nan si ra we to na isti te e vrz os no va na re a li za-ci ja ta, od nos no pri ho di te {to gi os tva ru va at od iz vr {u va we na dej-no sta. I po na ta mu osta nu va ob vr-ska ta za do sta vu va we na ba ra we za vra bo tu va we do Mi ni sters tvo to za fi nan sii, ka ko i ob vr ska ta na Mi ni sters tvo to vo rok od 15 de na od de not na pri e mot na ba ra we to da go iz ve sti sub je ktot za obez be-de ni sreds tva za vra bo tu va we. Vo od nos na jav ni te pret pri ja ti ja, ne mo e me da izv le ~e me zak lu ~ok ka ko mo e Mi ni sters tvo to za fi-nan sii da oce ni da li se is pol ne ti us lo vi te za vra bo tu va we na no vi li ca vo jav no to pret pri ja tie, ko ga fi nan si ra we to na isto to e nad vor od si ste mot na Bu xe tot na Re pub li-ka Ma ke do ni ja.

190

OSIGURUVAWE


Aco DIMITROVSKI

IZMENI I DOPOLNUVAWA NA ZAKONOT ZA

SUPERVIZIJA NA OSIGURUVAWE (SUPERVIZIJA NA OSIGURUVAWE (II DEL) DEL)

[TO OP FA ]A KLA SA TA NA

ZDRAV STVE NO OSI GU RU VA WE

^len 5 to~ ka 2

Spo red iz me ni te, vo id ni na zdrav stve no to osi gu-ru va we }e gi po kri va us lu gi te koi ne se po kri e ni so za dol i tel no to zdrav stve no osi gu ru va we.

Na po me na: So ova se vr {i usog la su va we so ~len 3, 10, 11, 73 i 75 od Za ko not za zdrav stve no osi gu ru va we

("Slu` ben ves nik na RM", broj 25/00...36/07) spo red koj Fon dot za zdrav stve no osi gu ru va we na Ma ke do ni ja go spro ve du va za dol i tel no to zdrav stve no osi gu ru va we, do de ka dru{ tva ta za osi gu ru va we mo at da spro ve du-va at do bro vol no zdrav stve no osi gu ru va we.

Se koj {to sa ka mo e do pol ni tel no da se osi gu ra so do bro vol no zdrav stve no osi gu ru va we za ra di po-kri va we na tro {o ci te za zdrav stve ni us lu gi koi ne se op fa te ni so za dol i tel no to zdrav stve no osi gu ru-

Vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 79/07, ob ja-ve ni se iz me ni te i do pol nu va wa ta na Za ko not za su per vi zi ja na osi gu ru va we ("Slu` ben ves nik na RM", broj 27/02, vo na ta mo{ ni ot tekst: ZSO) i toa vo tol ku go lem broj, {to }e be {e po do bro do kol ku se do ne se {e ce los no nov za kon.

Iz me ni te i do pol nu va wa ta vle goa vo si la od 3 ju li 2007 go di na, i so niv se vo ve doa sled ni te no vi ni vo osi gu ru va we to:

Se for mi ra Agen ci ja za su per vi zi ja na osi-gu ru va we ko ja {to ce los no gi pre ze ma si te do se ga{-ni in ter ven cii od mi ni sters tvo to za fi nan sii {to se od ne su va na osi gu ri tel no to ra bo te we;

Se vo ve du va at no vi for mi na osi gu ri tel no ra bo te we pre ku for mi ra we na Dru{ tva za za sta pu-va we vo osi gu ru va we to i Za stap ni ci te za osi gu ru-va we, so {to se vr {i na ta mo{ no dob li u va we kon osi gu re ni ci te pre ku pod go to vki te i sklu ~u va we to na do go vo ri te za osi gu ru va we vo ime i za sme tka na dru{ tva ta za osi gu ru va we (tu ka se vklu ~u va at i ban ki te i ova e ve }e imp le men ti ra no vo naj no-vi ot Za kon za ban ki ob ja ven vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 63/07);

Se pre ci zi ra de ka kla sa ta na zdrav stve no to osi gu ru va we }e gi po kri va us lu gi te {to ne se po kri e-ni so za dol i tel no to zdrav stve no to osi gu ru va we;

Se for mi ra nov vid na teh ni~ ki re zer vi t.n. "ekvi li za ci o ni re zer vi" i toa ka ko za dol i-tel na za kla sa ta na osi gu ru va we kre di ti i ka ko do bro vol na za dru gi te kla si na osi gu ru va we kaj koi vrz os no va za sta ti sti~ ki po da to ci mo e da se o~e ku va zna ~i tel no ot sta pu va we vo go di{ ni ot

iz nos na na sta na ti {te ti; Vo ob la sta na upra vu va we to so ri zik se

ogra ni ~u va vlo u va we to vo ned vi` no sti i vo dru gi prav ni li ca (do 10% od vkup ni ot ka pi tal), se pra vi pres me tka za ma ksi mal no po kri tie po od-del ni kla si na osi gu ru va we, se zgo le mu va ni vo to na ga rant ni ot fond;

Vo na so ka na za {ti ta na pra va ta na osi gu-re ni ci te se pred vi du va i vo ve du va we na po seb na upra va. Se utvr du va vo id ni na pre kr {o~ na ta po stap ka da ja vo di Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we to (na me sto ka ko do se ga su dot) pre-ku ko mi si ja ta za od lu ~u va we po pre kr {ok, ka ko stru~ no te lo {to br zo i efi kas no }e go re {i pre kr {o~ ni ot pred met.

So iz me ni te i do pol nu va wa ta na ZSO po kraj pret hod no na ve de no to se uki nu va at ne koi do se-ga{ ni for mi vo osi gu ri tel no to ra bo te we ka ko {to se: Or ga ni za ci o ni ot fond; pa siv no to re o si-gu ru va we; osi gu ri tel ni te agen ti; ob vr ska ta da mo ra da se pri me nu va at ta be li te na ve ro jat nost i pres me tki te sli~ ni na osi gu ru va we to `i vot (kaj dru{ tva ta za osi gu ru va we na `i vot ko ga vr {at osi gu ru va we od kla si te na osi gu ru va we od pos le-di ca na ne sre }en slu ~aj-nez go da ili zdrav stve no to osi gu ru va we); Ma ksi mal no to u~es tvo na eden ak ci-o ner vo ka pi ta lot na dru{ tvo to za osi gu ru va we da e do 25%; ogra ni ~u va we to na plas ma ni te od sreds tva ta na teh ni~ ki te re zer vi za e mi da de ni na eden za e mo ba ra tel (do 5%).

So iz me ni te za ko not po ve }e ne se od ne su va na ra bo te we to na zdru e ni e to na osi gu ri te li.

191

OSIGURUVAWE


va we. Do bro vol no to zdrav stve no osi gu ru va we se pra vi so do go vor me |u osi gu re ni kot (prav no ili fi zi~ ko li ce) i dru{ tvo to za osi-gu ru va we.

So za dol i tel no to zdrav stve-no osi gu ru va we ne se op fa te ni sled ni te zdrav stve ni us lu gi:

estet ski ope ra cii koi ne se me di cin ski in di ci ra ni;

ko ri ste we po vi sok stan dard na zdrav stve ni us lu gi vo bol ni~ ka zdrav stve na za {ti ta nad utvr de ni-te stan dar di;

ban sko - kli mat sko le ku va we; me di cin ska re ha bi li ta ci ja

na de ge ra tiv ni za bo lu va wa spo red op {ti ot akt utvr den od mi ni sters-tvo za zdrav stvo (osven za de ca do 18 go di ni);

le ko vi {to ne se op fa te ni so li sta ta na le ko vi od ~len 9 na 330;

pro te zi or to ped ski i dru gi po ma ga la, po mo{ ni i sa ni tet ski spra vi i ma te ri ja li i za bo teh ni~-ki sreds tva (koi ne se op fa te ni so za dol i tel no zdrav stve no osi-gu ru va we ili se izra bo te ni od ne stan dar den ma te ri jal);

op {ta ne ga, sme stu va we i is-hra na vo ge ron to lo {ka usta no va;

spe ci ja li sti~ ko - kon sul ta-tiv ni i bol ni~ ki zdrav stve ni us lu-gi bez upat od iz bra ni ot le kar;

pre ki nu va we bre me nost (ako ne e me di cin ski in di ci ra na); le ku-va we ka ko pos le di ca na ne pri dr u-va we na upat stva ta od le ka rot;

ve {ta~ ko op lo du va we (po tret ne us pe {en obid);

iz da va we le kar ski uve re ni ja; na ba vka na no vi pro tet ski i

or to ped ski spra vi i dru gi po ma ga-la pred utvr de ni ot rok;

otrez nu va we i le ku va we od akut na al ko ho li zi ra na so stoj ba i na mer ni tru e wa (ne pre diz vi ka ni od du {ev ni ras trojs tva);

le ku va we vo strans tvo bez odo bre nie od Fon dot;

preg le di, is pi tu va wa i upa-tu va wa do nad le en or gan za oce-nu va we na ra bot na ta spo sob nost

(spo red pro pi si za PIO i za so ci-jal na i det ska za {ti ta) - po ba ra we na osi gu re ni kot, ra bo to da ve cot ili drug or gan;

ne za dol i tel no vak ci ni ra we; le ku va we, od nos no re ha bi-

li ta ci ja od bo le sti na za vis nost nad 30 de na;

preg le di na umre ni i ob duk-ci ja po ba ra we na nad le en or gan ili gra |a ni;

zdrav stve ni preg le di na vra-bo te ni koi se upa tu va at na ra bo ta vo strans tvo od stra na na ra bo to-dav ci te, preg le di i pre ven tiv ni mer ki za zdrav stve na za {ti ta pri pa tu va we vo strans tvo;

le ku va we od pos le di ca na tret man na na dri le ka ri ili na dri-le kars tva;

dru gi zdrav stve ni us lu gi koi ne pa |a at vrz to var na fon dot.

Ne se op fa te ni i zdrav stve ni-te us lu gi koi ra bo to dav ci te se dol` ni da gi obez be dat za svo i te ra bot ni ci sog las no pro pi si te za za {ti ta pri ra bo ta, i toa: preg le-di za zdrav stve na so stoj ba i ra bot-na spo sob nost za vr {e we odre de ni ra bo ti; si ste mat ski, kon trol ni i per i o di~ ni preg le di spo red pol, vo zrast i us lu gi za ra bo ta, po ja va na pro fe si o nal ni bo le sti, po vre-di na ra bo ta i hro ni~ ni bo le sti, pret hod ni i per i o di~ ni preg le di za ra bot ni za da ~i pod po seb ni us lo vi; preg le di za ra di za {ti ta na sre di na ta, po tro {u va ~i te, od nos no ko ris ni ci te na dru gi za-dol i tel ni zdrav stve ni preg le di:pre ze ma we mer ki za ot stra nu va we na pri ~i ni te koi mo e {tet no da vli ja at vrz zdrav je to na ra bot ni ci-te pri ra bo ta ta; oce na na vli ja ni e-to na us lu gi za ra bo ta vrz vr {e we na ne koi ra bo ti (pra {i na, bu ~a va, osvet le nie, ra di o a ktiv nost, vi-bra cii, is pa ru va we na he mi ka lii i sli~ no) za za {ti ta od pro fe si o-nal ni bo le sti, sle de we i una pre-du va we na hi gi en ski te us lo vi za ra bo ta i is hra na; pro u ~u va we i pre ze ma we mer ki za na ma lu va we pri vre me na spre ~e nost za ra bo ta,

od nos no in va lid nost; dru gi pre-ven tiv ni mer ki za za {ti ta na ra-bot ni ci te. Fon dot ne gi po kri va i pre ven tiv ni te zdrav stve ni us lu gi na pro fe si o nal ni spor ti sti koi se obez be du va at so po se ben za kon.

DO POL NU VA WA KAJ

OSI GU RU VA WE NA @I VOT

^len 5 to~ ka 19, ~len 6 stav 2

Se de fi ni ra kla sa ta osi gu-ru va we na i vot da op fa }a: osi gu-ru va we vo slu ~aj na do i vu va we; osi gu ru va we vo ste ~aj na smrt; me {a no osi gu ru va we na ì vot; rent no osi gu ru va we; osi gu ru va we na ì vot so po vrat na pre mii.

Na po me na: So na ve du va we to na so dr i na ta na kla sa ta, sa mo e ot-stra net o~e vid ni ot pre vid na pra-ven pri do ne su va we na Za ko not za su per vi zi ja na osi gu ru va we, ko ga ne e na ve de na so dr i na ta na ista ta i so toa se iz beg nu va at even tu al ni ne do raz bi ra wa po ra di na ve de na ta ne do re ~e nost.

Se uki nu va ob vr ska ta na dru{ tva ta za osi gu ru va we {to vr {at ra bo ti na osi gu ru va we od gru pa ta na osi gu ru va we i vot, ko-ga vr {at ra bo ti na osi gu ru va we od kla si te na ne i vot no osi gu ru va we (kon kret no osi gu ru va we od pos le-di ci na ne sre }en slu ~aj - nez go da ili zdrav stve no osi gu ru va we) da mo ra da pri me nu va at ta be li na ve-ro jat nost i pres me tki sli~ ni na osi gu ru va we na ì vot.

AK CI O NE RI SO

KVA LI FI KU VA NO UÊS TVO

^len 14 i 18 i ~len 19 stav 2 i 4

i ~len 21-a, ~len 32 stav 2

Ak ci o ne rot so kva li fi ku va-no u~es tvo (ak ci o ner {to di rekt-no ili in di rekt no po se du va ba rem 10% od vkup ni ot broj na ak cii ili od ak ci i te so pra vo na glas) vo dru{ tvo to za za sta pu va we vo osi gu ru va we to i vo osi gu ri tel no bro ker sko to dru{ tvo mo ra da gi is pol nu va at ovie us lo vi:

192

OSIGURUVAWE


da ne mu e izre ~e na kaz na za-tvor za kri vi~ no de lo pro tiv jav-ni te fi nan sii, plat ni ot pro met, sto pans tvo to, slu` be na ta dol`-nost ili prav ni ot so o bra }aj;

da ne mu e izre ~e na za bra na za vr {e we pro fe si ja, dej nost ili dol` nost; vo pos led ni te 3 go di ni da ne bil ~len na or gan na upra vu-va we, nad zo ren or gan ili li ce so po seb ni pra va i od go vor no sti vo dru{ tvo to za osi gu ru va we (ili dru-go prav no li ce nad koe e otvo re na ste ~aj po stap ka);

pro tiv ne go da ne e po ve de na ste ~aj na po stap ka ili li kvi da ci ja (do kol ku e prav no li ce);

da ne e po vr za no li ce so prav-no li ce vo koe dru{ tvo to za osi gu-ru va we di rek no ili in di rekt no po se du va sops tve nost na naj mal ku 10% od ka pi ta lot ili pra vo to na glas vo toa li ce.

Na po me na: Us lo vi te za sta nu-va we ak ci o ner so kva li fi ku va no u~es tvo vo od nos na pret hod ni te odre di od ZSO se mno gu po ri go roz-ni (spo red do se ga{ ni te za kon ski odred bi edins tven us lov be {e pro-tiv li ce to da ne e vo tek ste ~aj na po stap ka i li kvi da ci ja) i }e se pri me nu va at ka ko vrz ak ci o ne ri te so kva li fi ku va no u~es tvo vo dru{-tva ta za osi gu ru va we, ta ka i vrz onie vo dru{ tva ta za za sta pu va we vo osi gu ru va we to i osi gu ri tel no bro ker ski te dru{ tva.

Li ce to ({to di rekt no ili in-di rekt no, po stap no ili oded na{) sa ka da stek ne ak cii so pra vo na glas vo dru{ tvo to za osi gu ru va we ~ij vku pen ku mu la ti ven no mi na len iz nos e ed na kov ili go nad mi nu va ni vo to na kva li fi ku va no u~es tvo 10% po treb no e od agen ci ja za su-per vi zi ja na osi gu ru va we da do bie pret hod na sog las nost (a isto to }e go sto ri i ko ga ima na me ra da go zgo le mi ni vo to nad 20%,33%, 50% ili 75%), bi dej ki sa mo vrz os no va na do bi e na ta pret hod na sog las-nost, ban ki te, bro ker ski te ku }i, ber za ta i cen tral ni ot de po zi tar na har tii od vred nost mo at da gi

spro ve dat trans ak ci i te so ak cii na dru{ tvo to za osi gu ru va we.

Li ce mo e i vrz os no va na od lu-ka od nad le en or gan, sog las no za ko-not, da se stek ne so ak cii vo vku pen ku mu la ti ven no mi na len iz nos (= ili >) od 10%, 20%, 33%, 50% ili 75% od vkup ni ot broj na ak cii so pra vo na glas vo dru{ tvo to za osi-gu ru va we, so toa {to vo rok od 10 de na od pra vo sil no sta na od lu ka }e pod ne se ba ra we do Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we so cel da do bie sog las nost za na sta na ta ta pro me na. Vrz os no va na pre zen ti-ra na ta sog las nost, cen tral ni ot de po zi tar na har tii od vred nost }e iz vr {i upis na ak ci i te.

Tran sak ci i te za stek nu va we na ak ci i te se spro ve du va at vo rok od 60 de na od do bi e na ta sog las nost od Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we, a po toj rok se po kre-nu va po stap ka za do bi va we no va sog las nost.

Za ak ci i te {to }e bi dat stek na-ti spro tiv no na na ~i not opi {an vo ovaa to~ ka (~len 18 stav 1, 2 i 3 od Za ko not) i za ak ci i te za koi e pov le ~e na iz da de na ta sog las nost, Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi-gu ru va we so re {e nie ({to }e go do ne se vo rok od 15 de na od de not na do bi e no to iz ve stu va we za na sta-na ti te dejs tvi ja) }e utvr di de ka ne no sat pra vo na glas i de ka li ce to koe gi stek na lo (ili ne go vi te pret stav ni ci) ne mo e da bi dat ~le no vi na or ga not na upra vu va-we, od nos no nad zor ni ot or gan na dru{ tvo to.

Li ce to {to sa ka da stek ne kva li fi ku va ni ude li do Agen ci-ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we tre ba da pod ne se ba ra we za do bi va-we sog las nost kon koe se pod ne su-va at do ku men ti te i in for ma ci i te od ~len 32 stav 1 (to~ ki 7 do 10) i stav 2. Agen ci ja ta mo e da go od bie ba ra we to so do ne su va we po-seb no re {e nie, do kol ku se utvr di de ka: ba ra we to ne ja so dr i komp-let na ta do ku men ta ci ja) so dr i ne to~ ni ili ne vi sti ni ti po da to-

ci; za in te re si ra no to li ce ne gi is pol nu va us lu gi te od ~len 14 od Za ko not; ili ima os no va na pri ~i-na za som ne va we vo le gal no sta na po tek lo to na pa ri te (na ve de ni te to~ ki se vne se ni so no vi te iz me ni i se do da va at kon po stoj ni te to~ ki od do se ga{ ni ot stav 2). Vo slu ~a-jot na som ne va we na le gal no sta na po tek lo to na pa ri te, Agen ci ja ta ved na{ ja iz ve stu va Di rek ci ja ta za spre ~u va we na per e we pa ri.

Prav no to li ce {to ima na me ra da stek ne kva li fi ku va no u~es tvo vo dru{ tvo to za osi gu ru va we, po-kraj do ku men ti te, po da to ci te i in for ma ci i te od ~len 32 stav 1 od Za ko not (na ve de ni se i vo ovoj na-pis vo pog lav je to"Os no va we dru{-tvo za osi gu ru va we" i toa vo sta vot 1) kon ba ra we to do sta vu va i:

akt za os no va we i spi sok na ~le no vi na or ga not na upra vu va we na prav no to li ce;

iz vod od re gi sta rot za se di-{te to na prav no to li ce;

ko pi ja od ak ci o ner ska kni ga, od nos no do kaz od so od ve ten ja ven re gi star;

re vi zor ski iz ve {taj od ov la-ste no dru{ tvo za re vi zi ja za pos-led ni te 2 de lov ni go di ni.

AK CI O NER SKI KA PI TAL

^len 15 stav 1, 3 i 4, ~len 16

i 16-a, ~len 71 stav to~ ka 4,

~len 163 stav 1 to~ ka 4

Se utvr du va ni vo to na ak ci o-ner ski ot ka pi tal da bi de naj mal ku vo vi si na na Ga rant ni ot fond kaj dru{ tva ta za osi gu ru va we {to vr {at osi gu ru va we za kla si te na ne i vot no to osi gu ru va we i toa:

193

OSIGURUVAWE


ta za osi gu ru va we vo ned vi` no sti, so toa {to se utvr du va de ka vlo u-va we to vo ed na ned vi` nost mo e da se najm no gu vo vi si na od 10% od ka pi ta lot na dru{ tvo to.

Dru{ tva ta za osi gu ru va we se dol` ni da ja iz ve stat Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we za ka pi tal ni te vlo u va wa vo dru gi prav ni li ca koi iz ne su va at do 10% od ka pi ta lot na dru{ tvo to (i za se koe na ta mo{ no vlo u va we).

OR GAN NA UPRA VU VA WE

I NAD ZO REN OR GAN

^len 23, ~len 27stav 1 to~ ka 2,

~len 28 i ~len 30 stav 3 to~ ka 2

Se za o stru va at us lo vi te pod koi ed no li ce mo e da se bi de ~len na or gan na upra vu va we vo dru{ tvo-to za osi gu ru va we, pa ta ka po kraj po stoj ni te se do da va at i sled ni te: da gi poz na va pro pi si te od ob la sta na osi gu ru va we to; da e so vi so ko obra zo va nie - VII/1) ste pen (na me-sto do se ga{ no to VI II ste pen; mi ni-mum 3 go di ni ra bot no iskus tvo na ra ko vod ni me sta vo dru{ tvo to za osi gu ru va we (na me sto do se ga{ no-to iskus tvo vo upra vu va we to) od-nos no 5 go di{ no ra bot no iskus tvo na ra ko vod ni me sta vo ban ka ili dru ga fi nan si ska in sti tu ci ja od sli ~en obem na aktiv no sti.

Se po sta vu va at i dru gi us lo vi {to do se ga ne bi le po sta ve ni vo ne koi od za ko ni te od ob la sta na osi-gu ru va we to ka ko: da se vo posto jan ra bo ten od nos vo dru{ tvo to za osi-gu ru va we i ba rem eden od ~le no vi te da go znae ma ke don ski ot ja zik i ne-go vo to ki ril sko pis mo i da `i vee po sto ja no vo Re pub li ka Ma ke do ni-ja; da ne e ~len na or gan na upra vu va-we, nad zo ren or gan ili pro ku rist vo dru go dru{tvo za osigu ru va we ili tr gov sko dru{ tvo; da ne e ~len na So vet na eks per ti vo Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we (ili vra bo ten ta mu); da ne mu e izre ~e na kaz na za tvor za kri vi~ no de lo pro-tiv jav ni fi nan sii, pla ten pro met, sto pans tvo, slu` be na ta dol` nost

Iznos vo evra

Pod uslov polisite na dru{tvoto za osiguruvawe da gi pokrivaat site ili nekoi rizici od klasite na osiguruvawe od ~len 5 stav 2 od Zakonot i toa

za slednite to~ki:

1 2

350.000 9 i 17

500.000 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 16 i 18

750.000 10, 11, 12, 13 i 15

1.400.000 14 (dokolku godi{niot iznos na premijata kaj osiguruvaweto na krediti, vo sekoja od poslednite 3 delovni godini e pomal od 230.000 evra ili 4% od vk-upniot iznos na osiguritelnite premii vo toj period od site klasi vo ramkite na koi dru{tvoto za osiguruvawe vr{i raboti na osiguruvawe)

2.500.000 14 (so isklu~ok na prethodniot slu~aj za koj nivoto e 1.400.000 evra)

Se uki nu va or ga ni za ci o ni ot fond {to be {e vo ve den tok mu so Za ko not za su per vi zi ja na osi gu ru-va we to i toa po~ nu vaj }i od 2002 go di na, a se for mi ra {e pri os no va-we na dru{ tva ta za osi gu ru va we i toa od stra na na os no va ~i te so cel da se po kri jat po ~et ni te tro {o ci na ra bo te we to (ad mi ni stra tiv ni i or ga ni za ci o ni).

Se uki nu va ogra ni ~u va we to za u~es tvo to na po e di ne ~en ak ci-o ner vo ka pi ta lot na dru{ tvo to za osi gu ru va we {to iz ne su va {e ma ksi mum 25% od iz no sot na ak ci-i te na dru{ tvo to za osi gu ru va we so pra vo na upra vu va we.

Se re de fi ni ra at po i mi te: U~es tvo (ka ko di rek no ili in di-rekt no stek nu va we na mi ni mum 20% od ka pi ta lot ili pra va ta na glas); Kva li fi ku va no u~es tvo (ka ko di rekt no ili in di rekt no stek nu va we na mi ni mum 10% od vkup ni ot broj ak cii ili od iz da-de ni te ak cii so pra vo na glas); Po vr za ni li ca (dve ili po ve }e prav ni ili fi zi~ ki li ca po vr za-ni: ka pi tal no ili upra vu va~ ki ili na bi lo koj drug na ~in, pri {to za ed no ja opre de lu va at de lov na ta po li ti ka ili ra bo tat ko or di ni ra-no so cel da obez be dat vo o bi ~a e ni ko mer ci jal ni pred no sti; na ~in ko-ga ed no to li ce zna ~i tel no vli jae na do ne su va we to na fi nan si ski i de lov ni od lu ki na dru go to li ce; ko ga ra bo te we to ili re zul ta ti te od ra bo te we to na ed no to li ce zna-~i tel no vli ja at vrz ra bo te we to

ili re zul ta ti te od ra bo te we to na dru go to li ce; ko ga ed no prav-no ili fi zi~ ko li ce ima u~es tvo vo dru go prav no li ce; ~le no vi na po tes no se mejs tvo - bra ~en dru gar od nos no li ca koi po dol go `i ve at vo von bra~ na za ed ni ca, ro di tel, ro de ni ili po svo e ni de ca, dru gi li ca bez ce los na de lov na spo sob-nost sta ve ni pod sta ra tels tvo na toa li ce; a no vost e toa {to ka ko po vr za ni li ca vo id ni na }e se sme ta at i ~le no vi te na or gan na upra vu va we, nad zo ren or gan ili pro ku rist i ~le no vi na niv no to po tes no se mejs tvo; li ca vra bo te ni so do go vor za ra bo ta so po seb ni us-lo vi i ~le no vi na niv no to po tes no se mejs tvo; li ca ta {to se sme ta at za po vr za ni za ed no di rek no ili in di rekt no ima at u~es tvo na za ed-no di rekt no i in di rekt no ima at u~es tvo vo dru go li ce; isto li ce ima u~es tvo vo dve te li ca {to se sme ta at po vr za ni; li ca {to se sme-ta at za po vr za ni sog las no Za ko not za tr gov ski dru{ tva).

Se vo ve du va nov po im: Gru pa na po vr za ni li ca (ja so ~i nu va at si te li ca {to se po vr za ni na ne koj od na ~i ni te opi {a ni za po vr za ni-te li ca).

Vo id ni na pri pres me tka ta na do pol ni tel ni ot ka pi tal na dru{ tvo to za osi gu ru va we ne ma da se ze me vo pred vid po lo vi na ta od ne up la te ni ot ak ci o ner ski ka pi tal (ka ko {to be {e slu ~aj do se ga).

Se pra vi u{te ed no ogra ni ~u-va we kaj vlo u va wa ta na dru{ tva-

194

OSIGURUVAWE


ili prav ni ot so o bra }aj; da ne mu e izre ~e na za bra na za vr {e we pro-fe si ja, dej nost ili dol` nost; da ne iz vr {uva lo funk ci ja na li ce so po-seb ni pra va i od go vor no sti nad koe e otvo re na ste ~aj na po stap ka; da ne e po vr za no li ce so prav no to li ce vo koe dru{ tvo to za osi gu ru va we di rekt no ili in di rekt no po se du va nad 10% od ka pi ta lot ili pra va ta na glas vo toa prav no li ce.

Za da ne koe li ce sta ne ~len na or gan na upra vu va we vo dru{ tvoto za osi gu ru va we, Agen ci ja ta za su per-vi zi ja na osi gu ru va we tre ba da do-ne se pret hod na sog las nost, a ista ta }e do ne se i re {e nie za nej zi no pov-le ku va we do kol ku li ce to po ve }e ne gi is pol nu va uslo vi te na ve de ni pret hod no (~len 23 stav 4).

Se stes nu va i iz bo rot na li ca-ta {to mo e da vle zat vo so sta vot na nad zor ni ot or gan na dru{ tvo to za osi gu ru va we, pa ta ka toa ne mo-`e da bi dat: li ca koi se ~le no vi na or gan na upra vu va we, nad zo ren or gan ili pro ku rist vo dru go dru{-tvo ili fi nan si ska in sti tu ci ja so se di {te vo zem ja ta; ~len na So vet na eks per ti vo Agen ci ja ta za su per-vi zi ja na osi gu ru va we ili dru go li ce vra bo te no vo Agen ci ja ta (so toa {to za bra na ta ne se od ne su va na li ca ~le no vi na nad zo ren or gan, or gan na upra vu va we ili pro ku-rist vo vla de a~ ko dru{ tvo za osi-gu ru va we ili vo gru pa na dru{ tva za osi gu ru va we); li ce so izre ~e na kaz na za tvor za kri vi~ no de lo pro-tiv jav ni te fi nan sii, plat ni ot pro met, sto pans tvo to, slu` be na ta dol` nost ili prav ni ot so o bra-}aj; li ce so izre ~e na za bra na za vr {e we pro fe si ja, dej nost ili dol` nost; li ce so po seb ni pra va i od go vor no sti vo prav no li ce nad koe e otvo re na ste ~aj na po stap ka; li ce po vr za no so prav no li ce vo koe osi gu ri tel no to dru{ tvo di-rek no ili in di rekt no po se du va nad 10% od ka pi ta lot ili pra va ta na glas.

So iz me ni te ba rem 1/3 od ~le no-vi te na ovoj or gan tre ba da bi dat

ne za vis ni, i od niv se ba ra pis me no da go iz ve stu va at isti ot or gan za trans ak ci i te so koi tie (ili ni ven bli zok rod ni na) se stek na le so ak cii ili ude li vo ne koe prav no li ce {to go nad mi na lo ni vo to na kva li fi ku va ni te ude li ili toa ni vo da se sma li lo pod ni vo to na kva li fi ku va ni te ude li.

OS NO VA WE I RA BO TA NA

DRU[ TVA TA ZA OSI GU RU VA WE

^len 32, ~len 34 stav 1, ~len 66

stav 1, ~len 163 stav 1 to~ ka 9

Os no va ~i te na dru{ tvo to za osi gu ru va we kon ba ra we to za os no-va we {to se pod ne su va do Agen ci ja-ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we, po kraj po stoj ni te }e tre ba da do sta-vat i re di ca no vi po da to ci, ka ko {to se: pred log akti na de lov na ta po li ti ka za kla si te - zdrav stve no osi gu ru va we i osi gu ru va we od od go-vor nost od upo tre ba na mo tor ni vo-zi la i toa so mis le we od ov la sten aktu ar (spo red do se ga{ ni ot za kon se do sta vu vaa: op {ti i po seb ni us lo vi za osi gu ru va we; ta ri fi na pre mii; pra vil nik za for mi ra we i pla si ra we i teh ni~ ki re zer vi; akt za for mi ra we, ko ri ste we i upra vu va we so ma te ma ti~ ka re zer-va; pra vil nik za for mi ra we Fond za pre ven ti va; pra vil nik za re gre-si i sl); na ve du va we na iz vo ri na sreds tva ta za up la ta na ka pi ta lot; po tvr da od nad le` na in sti tu ci ja za re dov no pla }a we na jav ni te da-va~ ki; do ka zi za li ca ta koi sa ka at da sta nat ak ci o ne ri (spo red ~len 14); spi sok na li ca po vr za ni so li ca ta {to po se du va at kva li fi-ku va no u~es tvo vo dru{ tvo to za osi gu ru va we so do kaz za na ~i not na po vr za nost (sog las no ~l.16-a); do kaz de ka fi zi~ ki te li ca pred-lo e ni za ~le no vi na or ga not na upra vu va we i nad zor ni ot or gan, gi is pol nu va at us lu gi te (sog las no ~len 23 i 28 od Za ko not); po da to ci za in for ma tiv ni ot si stem i teh-ni~ ka ta opre me nost; ela bo rat za or ga ni za ci ja i ra bo ta na Slu` ba ta

za vna tre{ na re vi zi ja i Pra vi la za upra vu va we so ri zik; ime i pre-zi me na ov la sten aktu ar {to }e se naz na ~i za vna tre {en re vi zor; pro gra ma za imp le men ta ci ja na mer ki te za spre ~u va we per e we pa-ri i fi nan si ra we te ro ri zam.

Do kol ku ak ci o ne rot e prav no li ce vo mno zin ska sops tve nost na strans tvo (prav no ili fi zi~ ko) li ce kon ba ra we to za do bi va we doz vo la za vr {e we ra bo ti na osi-gu ru va we ja pri lo u va po kraj ve }e na ve de na ta do ku men ta ci ja (~len 32 stav 1) i onaa od ~len 32 stav 2.

Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we ima pra vo da ba ra i dru gi do pol ni tel ni do ku men ti, po da to ci i in for ma cii, da spro-ve de in terv ju so pred lo e ni te ~le no vi na or ga ni te i so li ca ta koi sa ka at da stek nat kva li fi ku va-no u~es tvo, a se so cel na po go le ma ob je ktiv nost.

Kon Go di{ ni ot plan za ra-bo ta dru{ tvo to za osi gu ru va we }e tre ba da do ne se i Akt za upra vu va-we so ri zik (sog las no odred bi te od del IV na Za ko not) i isti ot da go do sta vi do Agen ci ja ta za su per-vi zi ja na osi gu ru va we naj kas no do 31 de kem vri te kov na ta go di na za na red na ta go di na.

Vo id ni na dru{ tvo to za osi gu-ru va we od Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we }e ba ra pret hod na sog las nost (na me sto sog las nost ka ko {to be {e do se ga) do kol ku sa ka: da me nu va sta tut ili akt za os no va we; da vlo u va ak cii i ude li vo dru go prav no li ce {to }e iz ne su va at nad 10% od ka pi ta lot na dru{ tvo to; da ime nu va ~le no vi na or gan na upra vu va we; da go sme ni na zi vot i se di {te to; da go ot sta pi do go vo rot za osi gu ru va we (~len 199).

Dru{ tvo to za osi gu ru va we ima ob vr ska da ja iz ve stu va Agen ci-ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we za iz me na na akti te na de lov na ta po li ti ka kaj kla si te: zdrav stve no osi gu ru va we i osi gu ru va we od od-go vor nost za upo tre ba na mo tor no vo zi lo.

195

OSIGURUVAWE


FI LI JA LA NA DRU[ TVO TO

ZA OSI GU RU VA WE OD

ZEM JA ^LEN KA NA EU

^len 60 stav 5, 61 stav 3 i stav 5,

~len 62 stav 2 i stav 4

Fi li ja la na dru{ tvo za osi-gu ru va we od ~len ka na EU mo e da za po~ ne da vr {i ra bo ti na za dol-ì tel no osi gu ru va we na te ri to ri-ja ta na Re pub li ka Ma ke do ni ja, ako pret hod no do Agen ci ja ta za su per-vi zi ja na osi gu ru va we pod ne se do-ku ment iz da den od Na ci o nal no to bi ro za osi gu ru va we (na me sto od Na ci o nal no to zdru e nie na osi gu-ru va we ka ko {to be {e po do se ga{-ni ot za kon) so koj se do ka u va de ka dru{ tvo to za osi gu ru va we e ne gov ~len i de ka gi is pol nu va us lo vi te od Za ko not za za dol i tel no osi gu-ru va we vo so o bra }a jot.

Su per vi zi ja na ovie dru{ tva za osi gu ru va we vr {i nad le` ni ot or gan za su per vi zi ja od zem ja ta ~len ka i toj gi ima isti te ov la stu-va wa ka ko i Agen ci ja ta za su per vi-zi ja na osi gu ru va we (~len 204 do ~len 210). Isto ta ka su per vi zi ja ta mo e da ja iz vr {i i Agen ci ja ta sog las no ov la stu va wa ta da de ni vo ~len 204 do ~len 210 od Za ko not.

Fi li ja la ta e dol` na na te ri-to ri ja ta na Re pub li ka Ma ke do ni ja da ras po la ga so sreds tva i toa: ba rem 50% od ga rant ni ot fond (od ~len 77 stav 2 od Za ko not) na po seb na sme tka vo NBRM da de po-ni ra pa ri~ ni sreds tva ka ko obez be-du va we za po kri va we na ob vr ski te od do go vo ri te za osi gu ru va we sklu ~e ni vo Re pub li ka Ma ke do ni-ja i za po kri va we na ri zi ci te vo Re pub li ka Ma ke do ni ja vo vi si na od 25% od Ga rant ni ot fond (na me-sto vo vi si na od 1/3 od ka pi ta lot na Fi li ja la ta ka ko do se ga).

UPRA VU VA WE SO RI ZIK

^len 74 to~ ka 7, ~len 77 stav 1 i 2,

~len 80 stav 2 i 3, ~len 84-a, ~len

88, ~len 89 stav 2 to~ ka 1, ~len 100

stav 2 to~ ka 1 i stav 4, ~len 104,

~len 106-a, ~len 167 stav 1 to~ ka 3

i stav 2 to~ ka 3 i 6

Vo ram ki te na spra vu va we so ri zi kot Agen ci ja ta za su per vi-zi ja na osi gu ru va we se za dol u va

da pro pi {e me tod za pres me tka na iz no sot na ma ksi mal no po kri tie i me tod za pres me tu va we na ma ksi-mal na ta mo` na {te ta (na me sto do se ga{ na ta me to da za pres me tka na iz no sot na sops tve ni te ak cii).

Ni vo to na ga rant ni ot fond ne smee da se spu {ti pod 1/3 od po treb no to ni vo na mar gi na ta na sol vent nost, ne smee da opad ne pod sled ni te ni voa:

Minimalno nivo vo evra

Za dru{tva na osiguruvawe {to vr{at raboti na osiguruvawe vo

1 2

2.000.000 Oddelni klasi od grupata na neìvotno osiguruvawe

3.000.000

‡ site klasi na osiguruvawe vo grupata na neìvotno osiguruvawe odnos-no vo oddelni klasi na osiguruvawe od ~len 5 to~ka 10-15 (osiguruvawe od odgovornost od upotreba na motorno vozilo; vozduhoplovi i plovni objekti; op{to osiguruvawe od odgovornost; osiguruvawe na krediti; osiguruvawe na garancii)

‡ edna ili site klasi na osiguruvawe vo grupata na osiguruvawe na ìvot

4.500.000 Ako vr{at raboti na reosiguruvawe

Na po me na: So na ve de ni te iz-me ni se zgo le mu va ni vo to na Ga-rant ni ot fond koj spo red sta ri te za kon ski odred bi iz ne su va {e 1/3 od po treb no to ni vo na mar gi na ta na sol vent nost i ne sme e {e da se spu {ti pod 750.000 evra za po kri-va we na si te ili ne koi ri zi ci od gru pa ta na i vo to osi gu ru va we, od-nos no pod 1.500.000 evra za vr {e we ra bo ti na re o si gu ru va we.

Se ba ra for mi ra we nov tip na teh ni~ ka re zer va (po kraj postoj-ni te) t.n. "Ekvi li za ci o na rezer-va" ko ja {to bi se izd vojuvala "do-bro vol no" (po pret hod na soglas-nost od Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we) koi onie kla si na osi gu ru va we, koi vrz os no va na sta ti sti~ ki po da to ci mo e da se o~e ku va zna ~i tel no ot sta pu va we vo go di{ ni ot iz nos na na sta na ti {te ti i "za dol i tel no" za kla sa-ta na osi gu ru va we kre di ti.

Na po me na: "Ekvi li za ci o na ta re-zer va" se izd vo ju va so cel da se ovoz-mo i "peg la we" na ne ram no merno na sta na ti te {te ti, od nos no izram-nu va we na teh ni~ ki ot de fi cit ili nat pro se ~en ko e fi ci ent na {te ti.

Se da va ov la stu va we na Agen-ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va-we da pro pi {e do pol ni tel ni ogra-ni ~u va wa kaj plas ma ni te od sreds-tva ta na teh ni~ ki te re zer vi.

Se uki nu va ogra ni ~u va we-to za plas man na sreds tva ta na teh ni~ ki te re zer vi vo for ma na za em da den na eden za e mo pri ma~ do ma ksi mum 5% od iz no sot na tie sreds tva.

Se na la ga vo pro gra ma ta za po tre bi te od re o si gu ru va we da se izra bo ti i pres me tka za ma ksi mal-no po kri tie po od del ni kla si na osi gu ru va we, a ta be la ta za ma ksi-mal no po kri tie da se iz go tvu va vrz os no va na sta tu tar ni te re zer vi (na-me sto ka ko do se ga i vrz os no va na: ak ci o ner ski ot ka pi tal, re zer vi te na si gur nost i o~e ku va na ta pre mi-ja) i pres me tka ta na ma ksi mal no to po kri tie po od del ni kla si na osi-gu ru va we (t.e. no va to~ ka 1).

Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we }e mo e da pro pi {e po seb ni us lo vi za re o si gu ru va we vo kla si te na za dol i tel no to osi gu ru va we {to se od ne su va at na so od vet no sta na re o si gu ri tel no to

196

OSIGURUVAWE


po kri tie i rej tin got na dru{ tvo to za osi gu ru va we.

Za del od pres me tki te i kon-tro li te {to se vr {at, a za {to na kvar tal na os no va 30 de na po istek na kvar ta lot se iz ve stu va Agen ci-ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we, dru{ tva ta za osi gu ru va we }e tre ba da pri lo at i mis le we od ov la ste-ni ot aktu ar (kaj po treb no to ni vo na mar gi na ta na sol vent nost i iz no-sot na teh ni~ ki te re zer vi). Isto-vre me no se zgo le mu va i obe mot na pres me tki te i kon tro li te {to dru{ tva ta tre ba da gi iz vr {at i toa vo pog led na: ka pi ta lot (vi do-vi, vlo u va wa i lo ka li za ci ja) i li kvid no sta na dru{ tvo to.

Do kol ku se za gro ze ni pra va-ta na osi gu re ni ci te, Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we ba ra od osi gu ri tel no to dru{ tvo da do-ne se fi nan si ski plan so pred log plan za na red ni te 3 go di ni, {to }e so dr i: pres me tka na ad mi ni-stra tiv ni tro {o ci, od nos no za upra vu va we i spo red ba so te kov-ni te op {ti tro {o ci i pro vi zii; de tal na pres me tka na pri ho di - ras ho di od vr {e we ra bo ti na osi gu ru va we; bi lans na so stoj ba i bi lans na us peh; pres me tka na po treb ni fi nan si ski sreds tva za obez be du va we po treb no ni vo na mar gi na na sol vent nost; po li ti-ka na osi gu ru va we. Vo ovoj slu ~aj Agen ci ja ta ne smee da iz da de doz-vo la od ~len 42 stav 3 (doz vo la za pre nos na os nov no to por tfo lio) i da iz da de iz ve stu va we od ~len 54 stav 3 (iz ve stu va we do nad le-`en or gan za su per vi zi ja na zem ja ~len ka, a vo vr ska so ot po~ nu va we na vr {e we ra bo ti na osi gu ru va we vo zem ja ~len ka).

Agen ci ja ta vo na so ka na za {ti-ta na pra va ta na osi gu re ni ci te mo e da gi na lo i i sled ni te ra bo-ti: zgo le mu va we na ka pi ta lot nad pro pi {a ni ot iz nos; na ma lu va we na vred no sta na dru{ tvo to za osi-gu ru va we vklu ~e ni vo pres me tka ta na ka pi ta lot (ako se pro me ni la pa-zar na ta vred nost na tie sreds tva);

pri la go du va we na pres me tka ta na mar gi na ta na sol vent nost za iz no-sot na re o si gu ru va we (ako pri ro-da ta i kva li te tot na do go vo rot za re o si gu ru va we vo od nos na pret hod-na ta de lov na go di na zna ~i tel no se pro me ni le ili do go vo ri te za re o si gu ru va we ne ovoz mo u va at so od ve ten pre nos na ri zi kot).

Do kol ku pri su per vi zi ja ta se utvr dat ra bo ti spro tiv ni na pra va ta za up la tu va we so ri zik,

Agen ci ja ta za su per vi zi ja }e do-ne se na red ba za ot stra nu va we na ne za ko ni to sti te, }e ja ogra ni ~i vi-si na ta na ri zi kot do koj dru{ tvo-to mo e da sklu ~u va do go vo ri za osi gu ru va we (~len 167 stav 1 to~ ka 4). Po kraj na ve de no to, vo ve de ni se u{te dva slu ~ai vo koi }e se sme ta de ka dru{ tvo to ne ra bo ti spo red pra vi la ta za upra vu va we so ri zik, a toa se ko ga: ne gi re o si gu ru va ob-vr ski te od do go vo ri te za osi gu ru-

197

OSIGURUVAWE


va we nad iz no sot na ma ksi mal no to po kri tie (sog las no ~len 99 stav 1) i go vlo u va ka pi ta lot spro tiv no na ~len 73 od za ko not.

DO VER LI VOST NA PO DA TO CI

^len 109 stav 2

Vos po sta vu va we to i odr u va-we to na ba za ta na po da to ci (za osi gu re ni ci te, na sta na ti te {te-ti, oce nu va we na osi gu ri tel no to po kri tie i ste pe not na {te ta) vo id ni na }e bi de ob vr ska (do se ga be {e sa mo pra vo) za dru{ tva ta za osi gu ru va we i za Na ci o nal no to bi ro za osi gu ru va we.

OV LA STEN AKTU AR

^len 110 stav 3, ~len 112, ~len 113,

~len 115, ~len 165 stav 1 to~ ka 9

Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we }e ov la sti or gan ili pra vo li ce koe }e vr {i obu ka za ov la ste ni aktu a ri (na me sto da im iz da va doz vo li ka ko do se ga), }e go pro pi {e na ~i not na spro ve du va we-to na stru~ ni ot is pit za do bi va we doz vo la za ra bo ta ka ko ov la sten aktu ar i }e go or ga ni zi ra spro ve-du va we to na is pi sot.

Za do bi va we doz vo la za ra bo ta ka ko ov la sten aktu ar, po kraj po stoj-ni te (da ima vi so ko obra zo va nie, po lo en stru ~en is pit) tre ba da gi is pol nu va i sled ni te us lo vi:

da ima ba rem 1 go di na ra bot-no iskus tvo vo osi gu ru va we to ili su per vi zi ja na osi gu ru va we to (do se ga us lov bea 3 go di ni);

da ne ma izre ~e no kaz na za-tvor za kri vi~ no de lo pro tiv jav-ni te fi nan sii, plat ni ot pro met, sto pans tvo to, slu` be na ta dol`-nost ili prav ni ot so o bra }aj;

da ne bil li ce so po seb ni pra va i od go vor no sti vo prav no li ce nad koe e spro ve de na prav na po stap ka;

da ne mu e od ze me na doz vo la-ta za ra bo ta ka ko ov la sten aktu ar. Ov la sten aktu ar vo zem ja ta mo e da bi de i li ce so po lo en stru ~en

is pit za ra bo ta ka ko ov la sten aktu-ar vo strans tvo, do kol ku kva li fi-ka ci ja ta za isto to e so stan dar di ne po ni ski od utvr de ni te so ovoj za kon i us pe{ no da go po lo i is pi tot so koj se po tvr du va ne go vo to poz na va-we na za ko ni te i pra ksa ta vo RM.

Re {e nie za od ze ma we na doz-vo la ta za ra bo ta ka ko ov la sten aktu ar }e bi de do ne se no od stra na na Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we do kol ku: doz vo la ta e do bi e na vrz ne vi sti ni ti po da to ci; li ce to ne gi is pol nu va us lo vi te od ~len 112 stav 1 to~ ka 4 i 5 ili gi pre kr {i lo pra vi la ta na aktu-ar ska ta pro fe si ja. Isto vre me no Agen ci ja ta so ova gi za poz na va i osi gu ri tel ni te dru{ tva.

Su per vi zi ja na ra bo ta na ov la-ste ni te aktu a ri vr {i Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we sog-las no ~le no vi te 159, 160, 165 ili 166 od Za ko not.

No vi ni ima i vo naz na ~u va we to na ov la ste ni ot aktu ar i toa: vo rok od 2 me se ca od upi sot vo tr gov ski ot re gi star, dru{ tvo to za osi gu ru va-we naz na ~u va ov la sten aktu ar i vo rok od 5 de na po toa ja in for mi ra Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu-ru va we (ako toa ne go sto ri, Agen ci-ja ta e taa {to }e go naz na ~i li ce to); ako ov la ste ni ot aktu ar pre sta ne da ja iz vr {u va funk ci ja ta vo rok od 5 de na }e ja iz ve sti Agen ci ja ta za toa, a osi gu ri tel no to dru{ tvo vo rok 30 de na od pre sta nu va we na do go vo rot naz na ~u va no vo li ce.

No vi ni ima i vo po stap ka ta na ot pu {ta we na ov la ste ni ot aktu-ar, a ime no, bez og led na os no vot po ra di koj }e doj de do ot pu {ta we, dru{ tvo to za osi gu ru va we e dol`-no da naz na ~i nov vo rok od 30 de na, a do kol ku toa ne se slu ~i Agen ci-ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we }e iz da de na red ba za ot stra nu va we na ne za ko ni to sti te so ba ra we vo rok od 30 de na (pret hod no to re {e nie be {e vo rok od 60 de na) dru{ tvo to da go sto ri isto to. No-vost so iz me ni te e i ob vr ska ta na dru{ tvo to za osi gu ru va we da ja iz-

ve stu va Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we to za raz re {u va we na ov la ste ni ot aktu ar i toa vo rok od 8 de na od slu ~u va we to.

Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we do kol ku vo te kot na spro ve du va we na su per vi zi ja ta na dru{ tvo to za osi gu ru va we kon sta-ti ra pre kr {u va we na pra vi la ta pri naz na ~u va we ov la sten aktu ar - }e do ne se na red ba za ot stra nu va-we na ne za ko ni to sti te.

DE LOV NI KNI GI I IZ VE [TAI

^len 122

Vo id ni na se {to Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we }e pro pi {u va vo vr ska so vo de we to na tr gov ski te kni gi i iz go tvu va-we to na go di{ ni te sme tki }e bi de vo sog las nost so Me |u na rod ni te Sme tko vods tve ni Stan dar di MSS i so Me |u na rod ni te Stan dar di za Fi nan si sko Iz ve stu va we MSFI.

OV LA STEN RE VI ZOR

^len 131 stav 1 to~ ka 3 i 7

Vo id ni na ov la ste ni ot re vi zor na me sto do se ga{ ni ot iz ve {taj za pro me ni vo fi nan si ska ta so stoj ba }e iz ve stu va za pa ri~ ni te te ko vi i pro me ni te vo ka pi ta lot. Po kraj osta-na to to }e vr {i re vi zi ja i }e iz ve stu-va i za so stoj ba ta i za stru ktu ra ta na vlo u va wa ta na ka pi ta lot.

ZA STA PU VA WE I

PO SRE DU VA WE VO

OSI GU RU VA WE TO

^len 50 stav 1 to~ ka 7,

~len 51 stav 1 i 2, ~len 133 i

~len 134 od ~len 134-a do

~len 134-k, ~len 200 stav 1

Za sta pu va we vo osi gu ru va we to op fa }a pod go to vka i sklu ~u va-we do go vo ri za osi gu ru va we vo ime za sme tka na ed no ili po ve }e dru{ tva za osi gu ru va we os no va ni sog las no ovoj za kon, za pro iz vo di na osi gu ru va we koi me |u seb no ne se kon ku ri ra at.

198

OSIGURUVAWE


Za sta pu va we ne po stoi do kol-ku se is pol ne ti sled ni te us lo vi kaj do go vo ri te za osi gu ru va we: da se ra bo ti za ne i vot no osi gu ru-va we; da se ba ra poz na va we sa mo na osi gu ri tel no to po kri tie ({to se obez be du va so do go vo rot); da ne po kri va at od go vor nost ka ko ri zik, da se di rek no po vr za ni so pro iz vo dot ili us lu ga ta ko ja ja nu di li ce to i isti ot da po kri va ri zik od uni {tu va we ili o{te tu-va we ba ga` ili dru gi ri zi ci so tu ri sti~ ki us lu gi do go vo re ni pre-ku tu ri sti~ ka agen ci ja i vo slu ~ai ko ga do go vo rot so dr i osi gu ru va-we na i vot ili od go vor nost ka ko ri zik i isti ot se sklu ~u va ka ko do pol nu va we na os nov ni ot ri zik po vr zan so tu ri sti~ ka us lu ga; i po-na ta mu os nov na dej nost na li ce to koe vr {i pod go to vka i sklu ~u va do go vo ri za osi gu ru va we da ne e za sta pu va we vo osi gu ru va we to i go di{ na ta bru to pre mi ja da e pod 500 Evra a tra e we to na do go vo rot pod 5 go di ni.

Za sta pu va we vo osi gu ru va we to se vr {i pre ku: Za stap nik vo osi gu-ru va we to i Dru{ tvo za za sta pu va-we vo osi gu ru va we to.

a) Za stap nik vo osi gu ru va we

Za stap ni kot vo osi gu ru va we e fi zi~ ko li ce so li cen ca od Agen-ci ja ta za su per vi zi ja vo osi gu ru va-we. Ova li ce e vra bo te no vo dru{-tvo za za sta pu va we vo osi gu ru va we ili vo dru{ tvo za osi gu ru va we, no za sta pu va we to mo e da go vr {i i vrz os no va na do go vor za za sta-pu va we sklu ~en so isti te. Se pak vra bo te ni te li ca ne se sme ta at za za stap ni ci vo osi gu ru va we to isto ka ko i li ca ta koi vo kon tekst na vr {e we na svo ja ta pro fe si o nal-na dej nost da va at in for ma cii na kli en ti te vo vr ska so do go vo ri za osi gu ru va we (bez pri toa da sklu ~u-va at do go vo ri za osi gu ru va we).

Za stap nik vo osi gu ru va we mo-`e da bi de i se koe li ce {to do pol-ni tel no (na svo ja ta os nov na pro fe-

199

si o nal na dej nost) vr {i ra bo ti na za sta pu va we vo osi gu ru va we.

Za stap nik vo osi gu ru va we to mo e da vr {i i dru gi ra bo ti ka ko pro dol u va we i pre ki nu va we na do go vo ri za osi gu ru va we (vo sog-las nost so osi gu re ni ci te) no ne smee da nap la }a pre mi ja (ili dru gi na do me sto ci na osi gu ru va we) vo svoe ime i za svo ja sme tka.

b) Dru{ tvo za za sta pu va we

vo osi gu ru va we to

Dru{ tvo to e prav no li ce (ak-ci o ner sko dru{ tvo) so se di {te vo RM, i vr {i ra bo ti na za sta pu-va we vo osi gu ru va we to vrz os no va na doz vo la do bi e na od Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we i upi sot vo Cen tral ni ot re gi star. Ima za kon ska ob vr ska vo svo i te de-lov ni pro sto rii na vid no me sto da go istak ne ime to na dru{ tvo to za osi gu ru va we {to go za sta pu va.

Za os no va we na dru{ tvo to po ~et ni ot ak ci o ner ski ka pi tal iz ne su va 15.000 Evra (vo de nar ska pro tiv vred nost spo red kur sot na NBRM na de not na up la ta) i ni vo-to tre ba da se odr u va vo te kot na ra bo te we to vo vi si na od mi ni mum 4% od go di{ na ta pre mi ja na osi gu-ru va we po re a li zi ra ni do go vo ri za osi gu ru va we.

Za osi gu ru va we na svo i te ob vr-ski kon sops tve ni ci te na po li si vo slu ~aj na pre kr {u va we na odred-bi te od do go vo rot za za sta pu va we do eden osi gu ran iz nos koj po od nos na po e di ne ~en osi gu ran slu ~aj nes-mee da bi de po mal od 250.000 evra ili so vr ska so si te osi gu re ni slu-

~ai vo ed na go di na da ne e po mal od 500.000 Evra.

Vo dru{ tvo to mo ra da ima vra-bo te no ba rem 1 za stap nik vo osi gu-ru va we to, {to }e bi de i od go vor no li ce vo dru{ tvo to.

Dru{ tva ta za za sta pu va we vo osi gu ru va we to i za stap ni ci te vo osi gu ru va we to (ka ko i dru{ tva ta za osi gu ru va we i osi gu ri tel no bro ker ski te dru{ tva), ko ga sklu ~u-va at do go vo ri so fi zi~ ko li ce za po kri va we ri zi ci na te ri to ri ja ta na Ma ke do ni ja (i po doc na vo te kot na tra e we to na do go vo rot) se vo ob vr ska vo pis me na for ma da go iz ve stat isto to za si te re le vant ni po da to ci vo vr ska so sklu ~e no to osi gu ru va we i za mo` no sta osi gu re-ni ci te do Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we da do sta vat `al ba pro tiv dru{ tva ta za za sta pu va we vo osi gu ru va we to i za stap ni ci te vo osi gu ru va we to (isto ka ko {to toa se pra vi i pro tiv dru{ tva ta za osi gu ru va we i osi gu ri tel no bro ker-ski te dru{ tva). Se vo ve du va ob vr ska i osi gu re ni ci te koi sklu ~i le do go-vo ri za osi gu ru va we na i vot ili se osi gu ra le od pos le di ci na ne sre }en slu ~aj nez go da (so pra vo na po vrat na eden del od pre mi ja ta) vo per i o-dot na va e we na do go vo rot, ed na{ go di{ no da se iz ve stat za niv no to u~es tvo vo do bi vka ta.

Vo vr ska so ob vr ski te i od go vor-no sti te, li cen ci te i doz vo li te, ka ko i ba ra wa ta i us lo vi te za stek-nu va we na isti te kaj za stap ni ci te na osi gu ru va we i dru{ tva ta za za sta-pu va we vo osi gu ru va we to go da va me sled ni ot ta be la ren preg led za po jas-no spo re du va we i kom pa ra ci ja:

OSIGURUVAWE


Dru{tva za zastapuvawe vo osiguruvaweZaedni~ki odredbi

(za dvata subjekti)Zastapnici vo osiguruvawe

1 2 3

Zastapuvaweto im e edinstvena dejnost Vr{at raboti na zastapuvawe isklu~ivo za dru{tvata za osiguruvawe osnovani soglasno ovoj zakon

‡ Zastapuvaweto moè da im bide kako dopolnitelna dejnost

‡ Vr{i zastapuvawe po ovlastuvawe od dru{tvo za osiguruvawe odnosno od dru{tvo za zastapuvawe vo osigu-ruvawe

Za nivnata rabota odgovara dru{tvoto za osiguruvawe

Za nivnata rabota odgovara dru{tvoto za osiguruvawe, odnosno dru{tvoto za zastapuvawe vo osiguruvawe (po dogovor za zastapuvawe)

Odgovaraat za {teti poradi: la`no pretstavuvawe, nevnimanie ili nepo~ituvawe na odredbite od sklu~enite dogovori za zastapuvawe

Vo vrska so odgovornosta za niv vaàt odredbite na ~len 49-52 od Zakonot za supervizija na osiguruvawe

DOZVOLA za vr{ewe raboti na zastapu-vawe vo osiguruvawe

Vr{at raboti na zastapuvawe voosiguruvawe vrz osnova na dobienata soglasnost od Agencijata za supervizija na osiguruvawe

LICENCA za zastapnik na osiguruvawe

RE[ENIE za izdavawe na dozvola Odobrenijata za vr{ewe na raboti na za-stapuvawe vo osiguruvaweto se dobivaat po prethodno podneseno barawe do Agen-cijata za supervizija na osiguruvawe po {to taa izdava:

RE[ENIE za izdavawe na licenca

‡ Predlog statut‡ Plan za rabota‡ Dokaz za uplateni pari~ ni sred-

stva (akcio nerski kapital) na pri vremena smetka kaj nositel na platen promet

‡ Izvori na sredstva za uplata na kapitalot

‡ Potvrda (od nadle`na institucija) za redovna uplata na javni dava~ki

‡ Spisok na akcioneri so ime, prezime, adresa ili sedi{te, vkupen nominalen iznos na akcii i procent na u~estvo na akcionerskiot kapi-tal vo dru{tvoto

‡ Dokazi po ~len 14‡ Predlog akti na delovna politika

(~len 149)‡ Dokumentacija za kadrov ska,

tehni~ka i organizacionaosposobenost

‡ Preddogovor (dogovor) za zastapu-vawe sklu~en so dru{tvo za osiguru-vawe (so odredba za nadzor od strana na osiguritelnoto dru{tvo)

Uslovi za dobivawe na navedenite re{enija se za da se podnesat slednite raboti:

‡ Da ima poloèn stru~en ispit za zastapnik na osiguruvawe

‡ Minimum 1 godina rabotno iskustvo vo osiguruvaweto ili posreduvawe-to vo osiguruvawe

‡ Da poznava makedonski jazik i ne-govo kirili~no pismo

‡ Da nema izre~eno kazna zatvor za krivi~no delo protiv javni fi-nansii, platen promet, stopanstvo, slu`bena dol`nost ili pravniot soobra}aj

‡ Da nema izre~ena zabrana za vr{ewe profesija, dejnost ili dol`nost

‡ Da ne bilo lice so posebni prava i odgovornosti vo pravno lice nad koe e otvorena ste~ajna postapka

OSIGURUVAWE

41 Rafajlovski konsalting 201

Dru{tva za zastapuvawe vo osiguruvaweZaedni~ki odredbi

(za dvata subjekti)Zastapnici vo osiguruvawe

1 2 3

‡ Preddogovor (dogovor) za osiguru-vawe od odgovornost (~len 134-astav 5)

‡ Dogovor za nepostoewe na kapitalna ili upravu va~ka povrzanost so drugi dru{tva (zastapuvawe, osiguruvawe, brokerski)

‡ Programa za merki za spre ~uvawe perewe pari i finansiraweterorizam

‡ Akt za osnovawe so spisok na ~le-novi na organ na upravuvawe

‡ Izvod od registarot za sedi{teto na pravnoto lice

‡ Kopie od akcionerska kniga, odnos-no dokaz od drug soodveten javen registar

‡ Revizorski izve{taj (od ovlasteno dru{tvo za revizija) za posledni 2 delovni godini

‡ Dozvolata e dobiena so naveduvawe nevistiniti podatoci

‡ Dru{tvoto pove}e ne gi ispolnuva uslovite od ~len 134-| i ~len 134-e

‡ Raboti sprotivno na Zakonot za supervizija na osiguruvawe

‡ Gi prekr{ilo dobrite delovni obi~ai i pravila na dejnosta

Dozvolite za raboti na za s ta puvawe vo osiguruva we prestanuvaat da va`at dokol ku:‡ Dru{tvoto ne zapo~ne so dejnosta

vo rok od 6 meseci od izdavawe na dozvolata

‡ Dru{tvoto prestane da vr{i dejnost pove}e od 6 meseci

‡ Ako se otvori ste~ajna ili likvida-ciona postapka

Agencijata za supervizija na osiguru-vawe, donesuva re{enija za odzemawe na odobrenijata za zastapuvawe (dozvolata, odnosno licencata) dokolku:

‡ Licencata e dobiena so nevistiniti podatoci

‡ Liceto pove}e ne gi is pol nuva uslo-vite od ~len 134-v stav 2 to~ka 4 i 5

‡ Raboti sprotivno na odredbite od Zakonot

‡ Liceto gi prekr{ilo dobrite de-lovni obi~ai i pravila na strukata

Osiguritelno brokerski raboti Ne smeat da gi vr{at slednite raboti: Naplata na premijata i drugi nadomes-ti od dogovo ruva~ na osiguruvaweto vo svoe ime i za svoja smetka

OSIGURUVAWE


So iz me ni te se doz vo lu va ban ki te da vr {at ra bo ti na zasta-pu va we vo osi gu ru va we (ova e ve}e imp le men ti ra no vo naj no vi ot Za kon za ban ki) do kol ku do bie pret hod na sog las nost od Agen ci ja-ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we, po {to e po treb na doz vo la i od NBRM. Ina ku sa mi te ra bo ti gi oba vu va li ce koe ima li cen ca za za sta pu va we vo osi gu ru va we.

Vo sta ni ci te za teh ni~ ki preg led na mo tor ni vo zi la, ra bo ti na za sta pu va we vo osi gu ru va we to }e gi vr {at dru{ tva ta za za sta pu-va we vo osi gu ru va we ka de tre ba da im se ovoz mo at us lo vi za ra bo ta (vo spro tiv no Agen ci ja ta za su per-vi zi ja na osi gu ru va we }e izre ~e za-bra na za ra bo ta na za sta pu va we).

Dru{ tva ta za za sta pu va we vo osi gu ru va we vo sta ni ci te za teh-ni~ ki preg led tre ba da ra bo tat pod ed na kvi us lo vi za si te dru{ tva za osi gu ru va we i toa isk lu ~i vo za osi gu ru va we od od go vor nost od upo tre ba na mo tor no vo zi lo.No tu ka e doz vo le no sklu ~u va we do go-vo ri za osi gu ru va we na pro iz vo di na osi gu ru va we {to me |u seb no se kon ku ri ra at.

Od de not na pri e mot na Re-pub li ka Ma ke do ni ja vo Evrop ska-ta uni ja, na do ma{ ni ot pa zar na osi gu ru va we }e bi dat pri sut ni i dru{ tva za za sta pu va we vo osi-gu ru va we od tie zem ji. Ovie se prav ni li ca so se di {te vo svo i te zem ji i ima at doz vo la od so od ve ten nad le en or gan od tie zem ji da ja oba vu va at dej no sta di rekt no ili pre ku svoi fi li ja li pri {to i za niv }e va at odred bi te ka ko za do ma{ ni te dru{ tva (~le no vi 133, 134, 134-a do 134-z).

Po ~e to kot na ra bo ta na ovie dru{ tva e vo rok 30 de na otka ko Agen ci ja ta za su per vi zi ja na osi gu-ru va we }e go pri mi iz ve stu va we to od nad le` ni ot or gan za su per vi zi ja od zem ja ta ~len ka (isto to se od ne su-va i na ra bo ta ta na za stap ni ci te vo osi gu ru va we to od zem ji te ~len ki).

Sli~ na e po stap ka ta (sa mo so

obra ten re dos led) ko ga do ma{ no dru{ tvo za za sta pu va we vo osi gu ru-va we sa ka dej no sta da ja oba vu va na te ri to ri ja ta na zem ji te ~len ki na EU. Vo ovoj slu ~aj naj na pred za toa se iz ve stu va Agen ci ja ta za su per vi-zi ja na osi gu ru va we, a taa vo rok od 30 de na go iz ve stu va nad le` ni ot or gan za su per vi zi ja vo zem ja ta ~len ka, a po toa i dru{ tvo to, po

{to toa mo e da za po~ ne so ra bo ta di rek no ili pre ku fi li ja li.

So iz me ni te do kol ku Agen ci ja-ta za su per vi zi ja na osi gu ru va we utvr di de ka li ce to (prav no, fi-zi~ ko ili pret stav ni{ tvo) vr {i ra bo ti na za sta pu va we vo osi gu ru-va we bez doz vo la za toa }e izre ~e na red ba za pre sta nok na vr {e we na ista ta (~len 200 stav 1).

202


UKINATI ODREDBITE OD ZAKONOT ZA IZVR[UVAWENA BUXETOT NA REPUBLIKA MAKEDONIJA VO DELOT NA TRO[OCI ZA PREVOZ I ISHRANA

Ustav ni ot sud na Re pub li ka Ma ke do ni ja na 02.04.2008 go di na do ne se Od lu ka pod U. br. 24/08 ("Slu` ben ves nik na RM", broj 47/08), so ko ja se uki-nu va at ~len 12 stav 1 i ~len 13 od Za ko not za iz vr {u-va we na Bu xe tot na Re pub li ka Ma ke do ni ja za 2008 go di na. Od lu ka ta e do ne se na so mno zins tvo gla so vi i izd vo e no mis le we od eden su di ja na Ustav ni ot sud.

So uki na ti te odred bi od ~len 12 stav 1 od Za ko not za iz vr {u va we na bu xe tot na RM za 2008 go di na utvr-de no e "na do me stok za pre voz do i od ra bot no me sto, po pret hod no da de na pis me na iz ja va, se isp la tu va za vra bo te ni te i ime nu va ni te funk ci o ne ri kaj bu xet-ski te ko ris ni ci i edin ki te ko ris ni ci ~ie me sto na `i ve e we e od da le ~e no nad 2,5 km od ra bot no to me sto, no ne po ve }e od 900 de na ri me se~ no".

Spo red uki na ti te odred bi od ~len 13 stav 1 od Za ko not "na do me sto kot za is hra na (do kol ku is hra-na ta ne e or ga ni zi ra na) za vra bo te ni te i edin ki te ko ris ni ci iz ne su va 2.300 de na ri me se~ no", a spo red stav 2 na isti ot ~len "na do me sto kot za is hra na na vra bo te ni te kaj bu xet ski te ko ris ni ci od cen tral-na ta vlast i edin ki te ko ris ni ci se isp la tu va po pret hod no do sta ve ni spi so ci do Mi ni sters tvo to za fi nan sii od stra na na bu xet ski te ko ris ni ci od cen tral na ta vlast i edin ki te ko ris ni ci".

Vo obraz lo e ni e to na Od lu ka ta su dot na ve du va de ka utvr dil de ka os po re ni te odred bi od Za ko not pred vi du va at po i na kvo opre de lu va we na pra vo to na na do me sto ci te za is hra na i za pre voz na vra bo te ni-te vo jav ni ot se ktor od onoj opre de len so ustav ni te, za kon ski te i odred bi te od op {ti te ko le ktiv ni do go-vo ri. Ime no, su dot utvr dil de ka sog las no Za ko not za ra bot ni te od no si, Op {ti ot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to na Re pub li ka Ma ke do ni ja i Op {ti ot ko le kti ven do go vor za jav ni ot se ktor na Re pub li ka Ma ke do ni ja pro iz le gu va pra vo to na si te vra bo te ni na na do mest na tro {o ci za is hra na i na do mest na tro {o ci za pre voz vo vi si na utvr de na so ko le kti ven do go vor. Su dot utvr dil de ka so Op {ti ot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to utvr den e mi ni mal ni ot iz-nos na na do mest na tro {o ci za is hra na i na do mest na tro {o ci za pre voz vo vi si na na stvar ni te tro {o ci vo jav ni ot so o bra }aj, do de ka vo Op {ti ot ko le kti ven do go vor za jav ni ot se ktor, utvr de no e de ka vi si na ta na ovie na do me sto ci }e se utvr di do kra jot na 2008 so pri me na od 2009 go di na. Pra vo to na na do mest na tro {o ci za is hra na i na do mest na tro {o ci za pre-

203

NADOMESTOCINADOMESTOCIZA BUXETARIZA BUXETARI

voz Su dot utvr dil de ka pred vi de no i za no si te li te na jav ni funk cii sog las no Za ko not za pla ta i dru gi na do me sto ci na pra te ni ci te vo So bra ni e to na RM i dru gi iz bra ni i ime nu va ni li ca vo Re pub li ka ta, a so Za ko not za pla ti te na su di i te utvr den e fi ksen iz nos na na do me sto kot za pre voz vo vi si na od 900 de na ri i na do mest za is hra na vo vi si na od 25% od pro se~ na ta me se~ na pla ta isp la te na vo RM vo pret hod ni te tri me se ci.

Ci ti raj }i gi odred bi te od na ve de ni te za ko ni, su-dot utvr dil de ka so na ve de ni te pro pi si ne ma ed na kov pri od vo opre de lu va we to na ovie pra va.

Oce nu vaj }i ja sog las no sta na odred bi te od Za ko-not za iz vr {u va we na bu xe tot na RM za 2008 so Usta-vot na RM, su dot utvr dil de ka odred bi te od ~len 12 stav 1 i ~len 13 od Za ko not ne se vo sog las nost so ustav ni te na ~e la na vla de e we na pra vo to i ed na kvo-sta utvr de ni vo ~len 8 stav 1 ali ne ja 3 i 9 od Usta vot na Re pub li ka Ma ke do ni ja, po ra di {to gi uki na ovie odred bi.

Od lu ka ta pro iz ve du va prav no dejs tvo od de not na ob ja vu va we to, od nos no od 10.04.2008 go di na.

Vo od nos na spro ve du va we to na na ve de na ta od lu ka na Ustav ni ot sud, se o~e ku va stav na Mi ni sters tvo to za fi nan sii, za koj bla go vre me no }e ve iz ve sti me.

REPREZENT MAY 5/2008 44

CONTENT AND SUMARIES

175

168

163

204

TAX PRACTICUM

VATJasmina RafajlovskaPAYMENT AS A PRECONDITIONFOR TAX CREDIT DEDUCTIONNet payments where there is not economic interest for those who paid , doesn’t represent replenishment in connection with the Law on Value Added Tax. Payments that have a target keeping of accounts, stakes and other, do not represent payments in economic meaning, respectively they are not replenishment from those which performed that toward institutions against which is performed. ............................ 2PERSONAL INCOME TAXSezair RedzepagichTAX POLICY ON THE CHARGES FOR TOLL, PARKING AND OTHER CHARGES INREQUIREMENTS OF USING PRIVATEVEHICLES FOR OFFICIAL PURPOSES ........... 8TAXESSezair RedzepagichSETTLING OF TAX CLAIMSWITH THE DEBTS ON THE BASISOF TAX AND INTERESTS ..............................10EXCISEREGULATED NEW FORMOF EXCISE APPLICATION FORMINERAL OILS AKC-MM ..............................18QUESTIONS AND ANSWERS ........................19

MANAGEMENT ACCOUNTINGJasmina Rafajlovska

INTERNAL CONTROL, INSPECTION AND INTERNALAUDIT – DO YOU KNOW THE DIFFERENCE? .....................................................................163

OBLIGATIONSM. Sci. Goran Rafajlovski

OBSOLESCENCE OF THE RECEIVABLES ............................................................................168

PAYMENT CIRCULATIONSZarko Mihajlovski

CANCLEING THE POSSIBILITY FOR PAYMENT OFSALARY AND OTHER PERSONAL RECEIVING IN CASH .................................................175

EMPLOYMENT RELATIONSJasmina Rafajlovska

LAW FOR INSTIGATION OF EMPLOYMENT .......................................................................180

ADMINISTRATIVE PROCEDUREVera Zbajnova

LEGAL CURES IN TAX PROCEDURE ....................................................................................183

BUDGET AND BUDGETS' BENEFICIARIESBranislav Gulev

CHANGES IN THE BUDGET LAW ..........................................................................................188

INSURANCEAco Dimitrovski

MODIFICATIONS AND AMANDMENTS OF THELAW FOR SUPERVISION OF INSURANCE (PART I) ............................................................191

INFORMATIONS .............................................................................................................................203

MANAGEMENTACCOUNTING

INTERNAL CONTROL,INSPECTION AND

INTERNAL AUDIT – DO YOUKNOW THE DIFFERENCE?

Often we meet notions - internalcontrol or audit or internal audit and

control wherefrom often we are getting opinion that it’s a matter of synonyms. Except that, the inexperienced, internal audit empathy with inspection although

this two functions have completely diverse competences and targets.

OBLIGATIONSOBSOLESCENCE OFTHE RECEIVABLES

According to the Law on obligatory relations an obsolescence is a

legal institute. The appearance of obsolescence terminate the right for

forced accomplishment of obligation. An obsolescence appears after certain period

determined by the law during which an trustee may ask for realization of liability.

The Court can’t take the obsoleteness in foresight, if the debtor don’t summon,

respectively above offi cial liability and the court don’t pay attention of it.

PAYMENT CIRCULATIONSCANCLEING THEPOSSIBILITY FOR PAYMENTOF SALARY AND OTHERPERSONAL RECEIVING IN CASHAccording the changes in Direction for the form and the subject of paid instruments for threshing on payment traffi cking in the country has been impo se more signifi cant innovations, such as: subject of the element: vocation on No. from PP 10 Form - Remittances has been changed; it has been cancelled Possibility for payment on money in cash over more; it has been introduced New PP 53 Form - Order for payment on contributions from salary.

EMPLOYMENT RELATIONSLAW FOR INSTIGATIONOF EMPLOYMENTSOn 01.07.2008 issue signifi cance of the Law for Instigation of Employment which had been applied from the middle on 2006. The same Law was brought to resolve the problems of permanent assurance of signifi cant number of bankrupted human resources which have internship work above 25 years and above 54 years age, and still not legitimate for retirement.

5 5

180

PLA]AWETO KAKO USLOV ZAPLA]AWETO KAKO USLOV ZAODBIVKA NA PRETHODNIOT DANOKODBIVKA NA PRETHODNIOT DANOK

PREBIVAWE NA DANO^NITEPREBIVAWE NA DANO^NITEPOBARUVAWA SO DOLGOVITE VRZPOBARUVAWA SO DOLGOVITE VRZOSNOVA NA DANOCI I KAMATIOSNOVA NA DANOCI I KAMATI

PRA[AWA I ODGOVORIPRA[AWA I ODGOVORI

DANO^EN TRETMAN NA TRO[OCITE DANO^EN TRETMAN NA TRO[OCITE ZA PATARINA, PARKIRAWE IZA PATARINA, PARKIRAWE I

DRUGI TRO[OCI VO USLOVI NADRUGI TRO[OCI VO USLOVI NAKORISTEWE NA SOPSTVENKORISTEWE NA SOPSTVEN

AVTOMOBIL ZA SLU@BENI CELIAVTOMOBIL ZA SLU@BENI CELI

PROPI[AN NOV OBRAZEC NAPROPI[AN NOV OBRAZEC NAAKCIZNA PRIJAVA ZAAKCIZNA PRIJAVA ZA

MINERALNI MASLA AKC-MMMINERALNI MASLA AKC-MM

Danok na Dodadena Vrednost

2 REPREZENT MAJ 5/2008 DANOÊN PRAKTIKUM BROJ 5

PLA]AWETO KAKO USLOV ZAPLA]AWETO KAKO USLOV ZAODBIVKA NA PRETHODNIOT DANOK

Jasmina RAFAJLOVSKA

Pla}aweto vo su{tina pretstavuva protivispolnuvawe za prometot na dobra ili uslugi. Taka sfatenoto pla}awe pretstavuva nadomest za izvr{eniot promet ili prometot koj }e bide izvr{en, pa zatoa mora da bide vo direktna vrska so prometot. Do kolku ne bi postoela naso~enost na pla}a weto kon prometot, vo toj slu~aj ne moè da stane zbor za razmena, pa spored toa ne moè da stane zbor za pla}awe koe e nado mest, a so toa ni promet koj e predmet na odano~uvawe so DDV.

îstite pla}awa kaj koi nema nikakov ekonomski interes na onie koi pla}aat, ne pretstavuvaat nadomest vo smisla na Zakonot za danokot na dodadena vrednost ("Slu`ben vesnik na RM", broj 44/99...114/07). Pla}awata koi se izvr {uvaat so cel odrùvawe na smetkite, vlogovite i sli~no, ne pretstavuvaat pla}awa vo ekonomska smisla, odnosno tie ne se nadomest od onie koi toa go izvr{uvaat kon insti tuciite kon koi se izvr{uva.

ППla }a we to na na do me stot ne se ko ga{ se iz vr {u va vo pa ri - toa mo e da bi de iz vr {e no

i so is po ra ka na do bra, od nos no so iz vr {u va we na us lu ga. To ga{ ko ga po stoi pla }a we na na do me stot so pa ri, vo toj slu ~aj sta nu va zbor za ku po pro da` ni od no si - na ed na ta stra na se na o |a onoj koj go izvr-{u va pro me tot (pro da va ~ot), a na dru ga ta stra na onoj koj go pla }a na do me stot (ku pu va ~ot). Vo si te dru gi slu ~ai, ko ga na do me stot e vo dru ga for ma, sta nu va zbor za pro ti vis pol nu va we koe gle da no od svoj as pekt pret sta vu va is pol nu va-we, od nos no pret sta vu va pro met na do bra ili us lu gi.

Ia ko pla }a we to, od nos no na do-me stot, mo ra da po stoi za da po stoi pro met koj e pred met na oda no ~u-va we, se pak otsus tvo to na iz vr-{u va we to na sa mo to pla }a we ne zna ~i i ne po sto e we na pro me tot.

Pro me tot mo ra da bi de na so ~en kon na do mest i mo ra da se o~e ku va na do mest, no toa {to toj ne ma da bi de isp la ten ili pak }e bi de na-ma len, ne zna ~i i ne po sto e we na pro me tot. Pri ~i ni te za na ma lu va-we na na do me stot ili otsus tvo na isti ot mo at da bi dat raz li~ ni: po dol go traj no otsus tvo po ra di pa tu va we, bo lest ili ve` ba na li-ce to koe tre ba da go pla ti, smrt na is to to li ce ili pak de lum na ili ce los na ne li kvid nost, ste ~aj, li kvi da ci ja i dr.

Sa ma ta iska a na vol ja na dve te stra ni, na is pol nu va ~ot - onoj koj go iz vr {il pro me tot i pro tiv is-pol nu va~ - onoj koj tre ba da go iz-vr {i pla }a we to, od nos no onoj koj go pri mil do bro to ili ja ko ri stel us lu ga ta, so se ma jas no uka u va de-ka po sto el eko nom ski in te res za iz vr {u va we na ta kvi ot pro met.

Od se to pret hod no iz ne se no,

so se ma jas no e de ka otsus tvo to na pla }a we to na na do me stot ne ma vli-ja nie vrz po sto e we to na pred me tot na oda no ~u va we - pro me tot e iz vr-{en i vo slu ~aj ko ga pla }a we to ne e iz vr {e no, a i vo slu ~aj ko ga ta kvo to pla }a we vo op {to ne ma da se iz vr {i.

Gle da no ge ne ral no i za od biv-ka ta na pret hod ni ot da nok pla }a-we to na na do me stot ne ma ni ka kvo vli ja nie vrz od bi vka ta na pret-hod ni ot da nok. Ve li me ge ne ral no, bi dej }i isk lu ~o ci te }e gi razg le-da me do pol ni tel no.

Vo os no va pra vo to na od bi vka na pret hod ni ot da nok od ku pu va-~ot, od nos no ko ris ni kot, na sta nu-va vo onoj mo ment ko ga na sta nu va i dol gu va we na da no kot od pro da-va ~ot, od nos no iz vr {i te lot na us lu ga ta, me |u toa ko ri ste we to na ta kvo to pra vo za vi si od is pol ne to-sta na po ve }e us lo vi:

li ce to koe sa ka da go od bie pret hod ni ot da nok mo ra da bi de ov-la ste no za od bi vka - mo ra da bi de re gi stri ra no za ce li te na DDV;

da no kot koj se sa ka da se od-bie mo ra da se od ne su va na vlez ni is pol nu va wa koi se na pra ve ni za ce li na sto pan ska ta dej nost;

vlez ni te is pol nu va wa da se iz vr {e ni od re gi stri ran da no ~en ob vrz nik;

da se po se du va fa ktu ra ko ja gi so dr i us lo vi te od Za ko not;

da se po se du va ca rin ska dek-la ra ci ja - do kol ku sta nu va zbor za uvoz na do bra;

tie do ku men ti da se kni e ni vo kni go vods tvo to na da no~ ni ot ob vrz nik; i


DANO^EN PRAKTIKUM BROJ 5 Rafajlovski konsalting 3

PLA]AWETO KAKO USLOV ZA da ne e isk lu ~e no pra vo to na

od bi vka na pret hod ni ot da nok za vlez no to is pol nu va we.

Vo odre de ni slu ~ai po treb no e da se is pol ne ti i do pol ni tel ni us-lo vi, po kraj pret hod no na bro e ni te za da mo e da se os tva ri pra vo to na od bi vka:

a) Uvoz na do bra.Do kol ku sta nu va zbor za uvoz

na do bra, na koi se sa ka da se os-tva ri pra vo to na od bi vka, vo toj slu ~aj, }e mo ra da no kot na do da de-na vred nost da e pla ten (~len 33 od Za ko not), od nos no od lo en (~len 10 stav 4 od Pra vil ni kot za spro ve-du va we na Za ko not za da no kot na do-da de na vred nost "Slu` ben ves nik na RM", broj 65/99...106/06).

b) Avans ni pla }a wa.Za od bi vka na pret hod ni ot da-

nok ne se po treb ni ni ka kvi do pol-ni tel ni us lo vi od onie koi pret-hod no gi na bro iv me. No, mo ra da se na po me ne de ka vo fa ktu ra ta ko ja se do bi va za avans no to pla }a we mo-ra jas no da stoi de ka pro me tot sé u{te ne e iz vr {en i de ka isti ot }e se iz vr {i vo id no opre de le no vre-me. Vo su {ti na, ov de sta nu va zbor za pla }a we na na do mest i da nok koj }e sle di, no bi dej }i pla }a we to e iz vr {e no od na pred, nor mal no e da mu se doz vo li na da no~ ni ot ob vrz nik i od bi vka na ta ka pla te-ni ot da nok.

v) Na ba vka ili ko ri ste we na us lu ga od stran ski da no ~en ob vrz-nik.

Do kol ku pro me tot na do bro-to ili us lu ga ta se iz vr {e ni od da no ~en ob vrz nik koj ne ma ni tu se di{ te ni tu po dru` ni ca vo Re-pub li ka Ma ke do ni ja, da no~ ni ot ob vrz nik koj go pri mil do bro to ili ja ko ri stel us lu ga ta e dol en da go pre sme ta, da go pri ja vi i pla-ti da no kot. Va ka pla te ni ot da nok mo e da se od bie ka ko pret ho den da nok. Tre ba da se na po me ne de-ka kaj ovie fa ktu ri e doz vo le no odre de no ot sta pu va we od ~le not 53 na Za ko not (~len 20 stav 3 od Pra vil ni kot).

Ako do bro se pog led nat ovie do pol ni tel ni us lo vi so se ma jas no e de ka sta nu va zbor za pla ten pret-ho den da nok kaj si te niv, no ne i pla ten na do mest za iz vr {en uvoz, od nos no pro met vo pr vi ot i tre ti-ot slu ~aj. Pla }a we to na avan sot e edins tve no pla }a we na na do mest za pro met koj }e sle di vo id ni na.

Za po les no raz gra ni ~u va we na mo men tot na iz vr {u va we to na pla }a we to }e na ve de me ne kol ku pri me ri:

Pri mer 1:

Gra de` no to pret prija tie Stan od Skop je, so pret pri-ja tie to Mer kur od Skop je sklu ~i lo do go vor za iz grad ba na ma ga cin. Sog las no do go vo-rot ma ga ci not tre ba lo da bi de za vr {en i pre da den po prin ci pot klu~ na ra ka na 22 Sep tem vri 2007 go di na. Za even tu al no za doc nu va we vo pre da va we to koe ne e pos le di-ca na vi {a si la, pred vi de ni se i pe na li od 0,05% dnev no od vred no sta na ma ga ci not. Po ra di za doc nu va we od 10 de-na, pret pri ja ti e to Stan mu is pla ti lo 0,5% od vred no sta na ob je ktot. Dve te pret pri ja-ti ja se re gi stri ra ni za ce li-te na DDV.

Se po sta vu va pra {a we to:[to isp la ti lo pret pri ja-tie to Stan?Da li toa e na do mest i da li ima pres me tu va we na DDV?

Vo gor ni ot pri mer na ra ~a tel na is pol nu va we to, a so toa i ob-vrz nik za na do me stot, od nos no pro ti vis pol nu va we to, e Mer kur od Skop je, a iz vr {i tel na is pol nu-va we to, e Stan od Skop je. Stan od Skop je e toj koj go gra di ma ga ci not i koj go o~e ku va na do me stot od Mer-kur. Toa {to vo ovoj slu ~aj ima me pla }a we od Stan kon Mer kur ne e na do mest za iz vr {en pro met, tu ku

pla }a we pe na li za za doc nu va we to so iz grad ba ta na ob jek tot. Va kvi te kaz ne ni pe na li, ne se i ne mo at da bi dat na do mest - tie se obe {te-tu va we za za doc nu va we to so grad ba-ta na ob je ktot. Vak vo to pla }a we na kaz ne ni te pe na li od stra na na Stan ne go na ma lu va na do me stot na Mer kur koj tre ba da se pla ti ili e ve }e pla ten.

So se ma ista si tu a ci ja }e imav-me ako vo gor ni ot slu ~aj be {e pred vi de no da ima kaz ne ni pe na-li na pri mer za za doc nu va we od stra na na Mer kur. Vo toj slu ~aj ne ma {e da se sme ta de ka e zgo le men na do me stot - na pro tiv i to ga{ }e sta nu va {e zbor za obe {te tu va we kon Stan, po ra di doc ne we so iz vr-{u va we na ob vr ski te od stra na na Mer kur.

Pri mer 2:

Pret pri ja ti e to Stan od Sko pje ras po la ga so sops tven ma ga cin ski pro stor. Po ra di uka a ni po tre bi, vo de kem vri 2007 go di na, toa sklu ~u va do go-vor za iz da va we na ma ga ci ni te pod na em na tr gov sko to pret-pri ja tie Mer kur od Skop je. Do go vo rot e sklu ~en za vre-me tra e we od tri go di ni po~-nu vaj }i od 01.01.2008 go di na. Spo red do go vo rot pred vi de no e fak tu ri ra we to da bi de po iste kot na se ko ja go di na, a isto ta ka i pla }a we to. Iz-no sot na na em ni na ta iz ne su va 100.000 de na ri ne to, za se ko ja go di na.

Me |u toa na kra jot od de kem vri (24.12.2007 go di na) Stan is po sta-vil fa ktu ra na iz nos od 354.000 de na ri (300.000 + 54.000 DDV). Po ra di po stig na ti ot do go vor za pla }a we po e di ne~ no za se ko ja iz-mi na ta go di na, Mer kur ne vr {i pla }a we na do bi e na ta fa ktu ra. Dve te pret pri ja ti ja se re gi stri-ra ni za ce li te na DDV.



Se po sta vu va pra {a we to:Da li Mer kur i po kraj toa {to ne iz vr {il pla }a we na va kva ta fa ktu ra mo e da iz vr {i od bi vka na pret hod-ni ot da nok koj e iska an vo ista ta?

U{te na po ~e to kot na po me-nav me, de ka vo os no va to ga{ ko ga na sta nu va mo men tot na dol gu va we na da no kot na do da de na vred nost, to ga{ na sta nu va i mo men tot na od-bi vka na pret hod ni ot da nok. Ova zna ~i de ka vo onoj pres me tko ven per i od ko ga }e go dol gu va vr {i-te lot na pro me tot, vo isti ot pre-sme tko ven per i od }e go po ba ru va pri ma te lot na pro me tot. No da li i }e go od bie }e za vi si i od is pol-ne to sta na us lo vi te koi pret hod no gi na ve dov me.

Ako do bro gi ana li zi ra me pret-hod no na ve de ni te us lo vi }e zak lu-~i me de ka tie ce los no ne se is pol-ne ti. Ime no, pr vi ot us lov li ce to koe sa ka da go od bie pret hod ni ot da nok da e li ce re gi stri ra no za ce-li te na DDV e is pol net - Mer kur e re gi stri ran da no ~en ob vrz nik. Isto ta ka i us lo vot za is pol ni te-lot na pro me tot e is pol net - Stan ka ko iz vr {i tel na pro me tot e re-gi stri ran za ce li te na DDV, a so toa ima i pra vo za pres me tu va we i iska u va we na DDV. Mer kur gi iz-naj mu va ma ga ci ni te za iz vr {u va we na svo ja ta dej nost.

No ov de se po sta vu va pra {a-we to:

Da li us lu ga ta e iz vr {e na?

Od go vo rot e ne ga ti ven - us lu ga-ta ne e iz vr {e na. Ime no, spo red Za ko not (~len 31 stav 1 to~ ka 2) da no kot na do da de na vred nost se dol gu va ko ga us lu ga ta e ce los no za vr {e na. Se ka ko de ka, da no kot mo e da bi de dol gu van i pred ce-los no to za vr {u va we na us lu ga ta, no to ga{ tre ba da po stoi kon ti nu-i ran pro met za koj e do go vo re no pos le do va tel no pla }a we.

Vo na {i ov kon kre ten pri mer, us lu ga ta ce los no }e bi de za vr {e-na na 31 De kem vri 2010 go di na, no sog las no so do go vo rot po stoi kon-ti nu i ran pro met i kon ti nu i ra no pla }a we za se koj del od pro me tot. Sog las no do go vo rot, da no kot na do da de na vred nost }e se dol gu va po iste kot na se ko ja go di na (bi dej }i i to ga{ tre ba da na sta ne). Vo vak-vi ot slu ~aj ka ko mo ment na na sta-nu va we na da no~ ni ot dolg se sme ta de not na iz da va we na fak tu ra ta ili de not na do bi e no to pla }a we za so od vet ni ot per i od.

Iz da va we to na fa ktu ra ta pred fa kti~ ko to iz vr {u va we na us lu-ga ta, od nos no i pred po ~e to kot na po e di ne~ ni te per i o di ne mu da va pra vo na pret pri ja ti e to Mer kur da go od bie iska a ni ot da nok na do-da de na vred nost vo nea. Vpro ~em vo fa ktu ra ta ne mo e da se ka e de ka us lu ga ta e iz vr {e na - na pro tiv, vo nea mo e da se ka e de ka ma ga ci-not }e bi de ko ri sten vo vre me to od 01.01.2008 go di na do 31.12.2010 go di na. Fa ktu ra ta mo e da bi de sa mo avans na fa ktu ra, a vo ni koj slu ~aj ne mo e da bi de ko ne~ na fa ktu ra. Do kol ku pret pri ja ti e to Mer kur go pla ti ce li ot iz nos od 354.000 de na ri, to ga{ se sme ta de-ka e pla ten avans za ko ris te we na ma ga ci not. Vo ovoj slu ~aj Mer kur }e ima pra vo da go od bie ta ka pla-te ni ot da nok od 54.000 de na ri, ia ko us lu ga ta sé u{te ne e iz vr {e na.

Pri mer 3:

Pret pri ja ti e to Stan od Sko pje sklu ~i lo do go vor vo fe vru a ri 2008 go di na, za iz grad ba na vlez na ka pi ja (por-tir ni ca so vra ta i ogra da) na pret pri ja ti e to Mer kur od Skop je. Spo red do go vo rot za vr {u va we to na iz grad ba-ta tre ba da bi de za 60 de na, od nos no da po~ ne na 1 Mart i da se za vr {i do 30 April 2008 go di na. Za ra di obez be du-va we na del od ma te ri ja li te

vo do go vo rot e pred vi de no da se iz vr {i ce los no avans no pla }a we vo iz nos od 4.956.000 de nari (4.200.000 + 756.000 DDV). Pret pri ja ti e to Mer-kur vr {i pla }a we so na log iz-nos od 3.570.000 de nari na den 27 Fe vru a ri i na 18 Mart mu iz da va ~ek na iz nos od 1.386.000 de na ri. ^e kot e pod ne sen na isp la ta kaj tra sa tot na 22 Mart. Pret pri ja ti e to Stan iz da lo avans ni fa ktu-ri za izvr {e na ta napla ta i toa na 1 Mart za iz no sot od 3.570.000 de na ri i na 15 April za iznosot od 1.386.000 de na ri. So za vr {u va we to i pre da va we-to vo vla de nie na vlez na ta ka pi ja na 30 April Stan iz dal i kone~ na fa ktu ra za iz vr {e-na ta grad ba na ka pi ja ta.

Vo gor ni ov slu ~aj pro me tot e iz vr {en so za vr {u va we to na grad-ba ta i pre da va we to na go to va ta ka pi ja (por tir ni ca so vlez na vra ta i ogra da) na 30 April 2008 go di na. Ova zna ~i de ka i da no~ ni ot dolg, a i pra vo to na od bi vka na sta nu va at vo toj mo ment. Me |u toa, bi dej }i po-sto el do go vor za avans no pla }a we i isto to e iz vr {e no, nas ta nu va we to na da no~ ni ot dolg vrz taa os no va e na de not na do bi va we to na avans-no to pla }a we. Za pr vo to avans no pla }a we, mo men tot na na sta nu va we na da no~ ni ot dolg e is ti ot da tum (bi dej }i e vo Skop je), od nos no na 27 Fe vru a ri 2008 go di na - to ga{ se do bi e ni pa ri te na i ro sme tka. Za vto ro to avan sno pla }a we mo men-tot na na sta nu va we na da no~ ni ot dolg e 18 Mart 2008 go di na - to ga{ e pri men ~e kot. Dano~ ni ot ob vrz-nik Stan ovoj da nok na do da de na vred nost }e go iska e, eden del vo da no~ na ta pri ja va za pres me tkov-ni ot per i od fe vru a ri (544.579 de na ri do 15 Mart) i eden del vo da no~ na ta pri ja va za me sec mart (211.421 de na ri do 15 April).

Toa, {to ~e kot e pre zen ti ran i nap la ten na 22 Mart ne ma ni ka kvo



zna ~e we. Vo si te slu ~ai ko ga pla }a-we to se iz vr {u va so ~ek, vre me to na pre da va we, od nos no vre me to na pri em na ~e kot se sme ta za vre me na pla }a we. Mo` no e da se slu ~i da po mi nat {est me se ci od ro kot za pod ne su va we na isp la ta na ~e kot, a ne e po kre na ta tu` ba pred nad-le` ni ot sud za pre ki nu va we na za-sta re no sta, pa re gres ni te ba ra wa na ima te lot na ~e kot da za sta rat, pa se pak }e bi de na sta nat da no~ ni-ot dolg vrz os no va na pla }a we so ~e kot vo mo men tot ko ga e pri men ~e kot.

Pri ma te lot na is pol nu va we-to, vo slu ~a jov Mer kur, ja pri mil vlez na ta ka pi ja na 30 April, no pla }a we to, ka ko {to re kov me pret hod no, ve }e go iz vr {il na 27 Fe vru a ri i na 18 Mart, no pra vo to na od bi vka }e go os tva ri du ri so do bi va we to na avans ni te fa ktu ri na 1 Mart i na 15 April (isti ot den bi dej }i e vo Skop je). Ova zna ~i de ka pret hod ni ot da nok }e bi de iska an eden del (544.579 de na ri) vo da no~ na ta pri ja va za me sec mart (do 15 April) i eden del (211.421 de na ri) vo da no~ na ta pri ja va za april (do 15 Maj). Se ka-ko de ka, za va kvo to iska u va we na pret hod ni ot da nok i ne go vo od bi-va we, od nos no po ba ru va we, tre ba da bi dat is pol ne ti si te us lo vi od Za ko not.

Vo ovoj slu ~aj pret pri ja ti e to Stan ne go po ~i tu val Za ko not, od nos no iz da de na ta fa ktu ra na 15 April ne e vo sog las nost so sta vot 9 na ~len 53 (najdocna vo rok od 5 rabotni dena) i isto to pod le i na sank cii (~len 59 stav 1 to~ ka 5), pa se pak toa ne mu da va pra vo na pret pri ja ti e to Mer kur da iz vr {i od bi vka na pret hod ni ot da nok pred ovoj da tum.

Pri mer 4:

Pret pri ja ti e to Im port od Skop je sklu ~i lo do go vor za is po ra ka na ma {i na na pret-pri ja ti eto Mer kur od Skop je.

Spo red do go vo rot ma {i na ta tre ba da se is po ra ~a na 10 Ju-ni 2008 go di na - isto to e i sto re no. Isto ta ka, sog las no do go vo rot pla }a wa ta mo ra da se iz vr {at se koj pr vi vo me se cot po~ nu vaj }i od 1 Mart zak lu~ no so 1 Avgust, od nos no po ed na {e sti na od vred no sta na ma {i na ta i isto to e iz vr-{e no. Iz da de na e i fa ktu ra na 27 Fev ru a ri so na ve de ni te iz no si i da tu mi. Dvaj ca ta da-no~ ni ob vrz ni ci se re gi stri-ra ni za ce li te na da no kot na do da de na vred nost.

Vo ovoj pri mer, mo ment na iz vr-{u va we na pro me tot e mo men tot na is po ra ka ta na ma {i na ta, od nos no 10 Ju ni 2008 go di na. Za Im port, sé ona {to e do bi e no pred ovoj da-tum pret sta vu va avans no pla }a we. Za ~e ti ri te do bi e ni iz no si - na 1 Mart, 1 April, 1 Maj i 1 Ju ni se dol-gu va da nok na do da de na vred nost. Za tie pres me tkov ni per i o di toj mo ra da bi de pres me tan, pri ja ven i pla ten (od bru to up la ta ta). Iz no-sot koj }e bi de nap la ten na 1 Ju li i na 1 Avgust e pla }a we po iz vr {u va-we na pro me tot. Vo ovoj slu ~aj, ne-za vis no {to pa ri te (na do me stot) }e bi dat do bi e ni po is po ra ka ta na ma {i na ta, da no kot se dol gu va so de-not na iz vr {u va we to na pro me tot. Im port }e mo ra da go pres me ta i pla ti dol gu va ni ot da nok za dve te {e sti ni za pre smet kov ni ot per i-od ju ni (do 15 Ju li), bi dej }i vo toj pres me tko ven per i od go iz vr {il pro me tot i to ga{ na sta nal da no-kot. Vo toj pres met ko ven per i od }e bi de iska an i dol gu va ni ot da nok za avans no to pla }a we od 1 Ju ni. Isto ta ka, toj }e mo ra da iz-da de i ko ne~ na fak tu ra vo ko ja }e gi iska e nap la te ni te avan si za pr vi te ~e ti ri me se ci, no i osta to-kot od na do me stot koj se dol i za pos led ni te dva me se ca.

Mer kur }e ima pra vo da go od-bie pret hod ni ot da nok za se koj pres me tko ven per i od po e di ne~ no

ko ga go iz vr {il avans no to pla }a-we. No i toj za ju ni - do 15 Ju li, }e ima pra vo da iz vr {i od bi vka na pre o sta na ti ot del od dve te nep la te ni ra ti. Bi dej }i toj ja ima fak tu ra ta za avans ni te pla }a wa, a do kol ku ja do bie i ko ne~ na ta fak tu ra, a pret po sta vu va me de ka gi is pol nu va i si te dru gi us lo vi, toj vo pri ja va ta za me sec ju ni }e go iska e i pret hod ni ot da nok za avans no to pla }a we za ju ni (pla te-no 1 Ju ni), no i za dve te ra ti koi tre ba da gi pla ti po 10 Ju ni, od nos-no po is po ra ka ta na ma {i na ta.

Se po sta vu va pra {a we to:Da li e po treb no iz da va we na ko ne~ na fa ktu ra?

Od go vo rot e po tvr den - vo si-te slu ~ai ko ga po sto e le avans ni pla }a wa i za isti te se iz da va ni avans ni fa ktu ri, mo ra da se iz da de i ko ne~ na fa ktu ra. So iz da va we to na ko ne~ na ta fa ktu ra, fa kti~ ki se po tvr du va iz vr {u va we to na pro-me tot, no isto vre me no i se iz beg nu-va mo` no sta za dvoj no dol gu va we na da no kot na do da de na vred nost ili pak dvoj no od bi va we na pret-hod ni ot da nok. Za toa, vo gor ni ot pri mer, mo ra Mer kur da po se du va ko ne~ na fa ktu ra za da go od bie pret hod ni ot da nok za pla }a wa ta koi }e gi iz vr {i vo ju li i avgust, od nos no isti te da gi pri ka e vo pri ja va ta za pres met kov ni ot per-i od ju ni.

[to }e se slu ~i na pri mer, ako i po kraj is po ra ka ta na ma {i na ta vo ju ni, pret-pri ja ti e to Im port ne go po ~i tu va Za ko not i iz da de ko ne~ na fa ktu ra na 5 Ju li 2008 go di na?

Vo ovoj slu ~aj na stra na ta na na sta nu va we to i dol gu va we to na da no kot ni {to ne ma da se pro me ni - pro me tot e iz vr {en na 10 Ju ni ista ta go di na. No, na stra na ta na od bi vka ta se me nu va so stoj ba ta - ne mo e ce los no da se os tva ri pra vo to na od bi vka na pret hod ni ot da nok. Vo ovoj slu ~aj, pret pri ja ti-



e to Mer kur }e mo e da go ko ris ti pra vo to na od bi vka na pret hod ni ot da nok za me sec ju ni sa mo za de lot na pla }a we vo ju ni me sec (do 15 Ju li), a za ju li i avgust }e mo e da se ko ri sti so do bi va we to na ko ne~ na ta fa ktu ra vo ju li (do 15 Avgust).

Va kva ta so stoj ba e pos le di ca od ne po se du va we to na ko ne~ na ta fa ktu ra: vo me sec ju ni Mer kur ja po se du va sa mo avans na ta fa ktu ra ko ja ja do bil u{te vo fe vru a ri i vo ko ja se na ve de ni da tu mi te na pla }a we i da tu mot na iz vr {u va we na pro me tot. Vo va kva ta si tu a ci ja, ce los no to ko ri ste we na pra vo to na od bi vka na pret hod ni ot da nok po iz vr {u va we to na pro me tot, a pri po sto e we na avans ni pla }a wa, mo e da se os tva ri sa mo so po se du-va we na ko ne~ na fa ktu ra.

Pri mer 6:

Pret pri ja ti e to Im port od Skop je e re gi stri ran da no-~en ob vrz nik za ce li te na DDV i se za ni ma va so tr go vi ja na opre ma. Toj sklu ~u va do go vor na 27 Fev ru a ri 2008 go di na so pret pri ja ti e to Mer kur od Skop je, koe e, isto ta ka, re gi stri ran da no ~en ob vrz-nik za ce li te na DDV, da mu is po ra ~a ma {i na za vred nost od 1.180.000 de na ri (1.000.000 + 180.000 DDV). Pla }a we to }e se iz vr {i avans no na 20 April ista ta go di na, a is po ra ka ta na ma {i na ta }e bi de na 30 Ju-ni. Pret pri ja ti e to Mer kur, pla }a we to go iz vr {u va so in-do si ra we na me ni ca na isti ot iz nos i so rok na pri stig nu va-we - pla }a we na 22 April.

I vo pret hod ni ot slu ~aj ima me avans no pla }a we. Ia ko ma {i na ta e is po ra ~a na na 30 Ju ni 2008 go-di na, pla }a we to za toj pro met e iz vr {e no pret hod no, od nos no na 22 April ista ta go di na. Im port, ka ko is po ra ~a tel na ma {i na ta a

so toa i iz vr {i tel na pro me tot, dol gu va ni ot da nok vrz os no va na avan sot }e go pres me ta pri ja vi i pla ti za pres me tkov ni ot per i od april (do 15 Maj), no isto vre me no i Mer kur ima pra vo da go pri ja vi ka ko pret ho den da nok za isti ot pres me tko ven per i od.

Tre ba da na po me ne me de ka, vo slu ~a i te ko ga se vr {i pla }a we so me ni ca (sops tve na ili tra si ra na), pla }a we to se sme ta de ka e izvr {e-no, od nos no pri men na do me stot, na de not na efe ktu i ra we ili vo slu ~aj na tra si ra we na me ni ca ta, na de not na odo bru va we na tra si-ra we to.

Pri mer 7:

Pret pri ja ti e to Mer kur iz vr {i lo po ra~ ka na ma {ina kaj pret pri ja ti e to Im port. Ma {i na ta e po ra ~a na na 20.01. 2008 go di na. Na 15.02.2008 go-dina do bi e na e fa ktu ra na iz-nos od 236.000 de na ri (200.000 + 36.000 DDV). Na 15.03.2008 go-di na pla ten e iz nos od 180.000 de na ri. Ma {i na ta e is po ra ~a-na na 05.05.2008 go di na, a osta-to kot od 56.000 e pla ten na 12.06.2008 go di na.

I vo ovoj slu ~aj ima pla }a we na avans. Bi dej }i ma {i na ta e is-po ra ~a na na 5 Maj 2008 go di na, to ga{ e i vre me to na na sta nu va we na pro me tot i vre me to na na sta-nu va we na da no kot na do da de na vred nost. Se ona {to e pla te no ka ko na do mest za taa ma {i na pred nej zi na ta is po ra ka, pret sta vu va pla }a we na avans za ista ta. Vo ovoj slu ~aj iz no sot od 27.458 de na ri ka ko pret hoden da nok e so dr an vo avans no to pla }a we od 15 Mart (152.542 + 27.458 = 180.000 de na ri), pa spo red toa Mer kur isti ot ima pra vo da go od bie ka ko pret ho den da nok za pres met kov ni ot per i od mart 2008 go di na (do 15 April). No ov de e bit no de ka i iz no sot od 8.542 de na ri mo e da se od bie ka ko

pret ho den da nok za pres me tkov ni-ot per i od maj 2008 go di na (do 15 Ju ni 2008 go di na). Ovoj iz nos se so dr i vo vto ro to pla }a we od 12 Ju ni 2008 go di na (47.548 + 8.542 = 56.000). Ia ko ova pla }a we e iz vr-{e no po is po ra ka ta na ma {i na ta, pret hod ni ot da nok mo e da se od-bie, bi dej }i pro me tot e iz vr {en, a pla }a we to na na do me stot ka ko us lov za od biv ka na pret hod ni ot da nok ne e bit no.

No mo ra da na po me ne me de ka ku-pu va ~ot Mer kur mo ra da ras po la ga so no vi fa ktu ri koi gi is pol nu va-at us lo vi te od Za ko not. Fa ktu ra ta ko ja e iz da de na pred is po ra ka ta na ma {i na ta (5 Ju ni) mo e da bi de sa mo avans na fa ktu ra.

I ob vr ski te za da no kot na do da-de na vred nost na is po ra ~a te lot na ma {i na ta - Im port, vo ovoj slu ~aj vre men ski se po i sto ve tu va at so pra va ta na ku pu va ~ot. I toj }e mo ra da go pri ja vi i pla ti dol gu-va ni ot da nok za avan sot vo me sec mart (do 15 April) i za osta to kot so iz vr {u va we na pro me tot vo me-sec maj (do 15 Ju ni).

Pri mer 8:

Pret pri ja ti e to Mer kur iz vr {i lo po ra~ ka na ma {i na kaj pret pri ja ti e to Im port. Is po ra ka ta na ma {i na ta e do go vo re na i iz vr {e na na 30 Maj 2008 go di na. Isti ot den e do sta ve na fa ktu ra so rok na pla }a we od 60 de na, od nos-no na 29 Ju li ista ta go di na. Za pla }a we vo rok od 5 de na pred vi de no e ka sa skon to od 5%. Fak tu ra ta e do bi e na na 1 Ju ni i ista ta e pla te na na red-ni ot den (02.06.2008 go di na) so ko ri ste we na na ma lu va we to.

Vo gor ni ov pri mer pro me tot e iz vr {en vo me sec maj (30.05.2008 go-di na) i spo red toa to ga{ na sta nu va ob vr ska ta za dol gu va we da nok od is po ra ~a te lot Im port. Na is ti ot den se stek nu va i pra vo to za od bi-



vka na toj da nok, ka ko pret ho den da nok od pret pri ja ti e to Mer kur, no os tva ru va we to na ta kvo to pra-vo }e mo e da se iz vr {i sa mo so do bi va we to na fa ktu ra ta vo me sec ju ni (01.06.2008 go di na). Vo ovoj slu ~aj pla }a we to na fa ktu ra ta na 02.06.2008 go di na ne e avan sno pla-}a we, tu ku pla }a we po iz vr {e ni ot pro met. Toa {to fa ktu ra ta e pla-te na pred kraj ni ot rok (29.07.2008 go di na) ne vli jae na na sta nu va we to na pro me tot, a so toa i na dol gu va-ni ot da nok. Me |u toa, vo ovoj slu ~aj do a |a do na ma lu va we na ce na ta, od nos no na ma lu va we na da no~ na ta os no va - ta kvo to na ma lu va we se slu-~u va vo na red ni ot me sec, od nos no na red ni ot pres me tko ven per i od.

Pri mer 9:

Pret pri ja ti e to Sa turn na 12 Fe vru a ri 2008 go di na, iz vr-{i lo na ba vka na kan cela ri ski ma te ri ja li od pretpri ja ti e-to Har ti ja. Za iz vr {e nata na ba vka do bi e na e fa ktu ra na iz nos od 200.600 de na ri (170.000 + 30.600 DDV) na 15 Fev ru a ri. Na 22 Fe vru a ri, po pret hod no usog la su va we, sklu ~en e do go-vor za pre ot sta pu va we na po ba-ru va we - ce si ja. So ovoj do go vor do ve ri te lot Sa turn (vo slu-~a jov dol` nik na Har ti ja), go ot sta pu va svo e to po ba ru va we od dol`ni kot He mi ja na pri ma-~ot Harti ja (vo slu ~a jov do ve-ri tel na Sa turn). Pot pis nik na dogovo rot za ot sta pu va we na po ba ru va we to e i dol` ni-kot He mi ja. Tri te pret pri ja-ti ja se re gist ri ra ni za ce li te na DDV.

Vo pri me rov ne sta nu va zbor za avans no pla }a we - is po ra ka ta na kan ce la ri ski ot ma te ri jal e izvr {e no pred sklu ~u va we to na do go vo rot za ce si ja. Sog las no stav 3 od pog lav je 76 od Upat stvo to za pri me na na Za ko not za da no kot na do da de na vred nost (akt na Mi nis te-

rot za fi nan sii br. 08 - 9289/1 od 19.06.2000 go di na) "ot sta pu va we to po ba ru va wa do ve du va do pri hod vo mo men tot na ot sta pu va we to, vo vi si na na eko nom ska ta vred nost na po ba ru va wa ta pri niv no to ot-sta pu va we".

Sli~ no re {e nie e so dr a no i vo Za ko not za ob li ga ci o ni te od no-si ("Slu` ben ves nik na RM", broj 18/01...5/03) vo ~le not 432 stav 1, ka de {to se ve li:

"Ko ga dol` ni kot name sto is-pol nu va we to na svo ja ta ob vr ska mu go ot sta pi na do ve ri te lot svo e to po ba ru va we ili eden ne gov del, so sklu ~u va we to na do go vo rot za ot-sta pu va we dol` ni ko va ta ob vr ska se ga si do iz no sot na ot sta pe no to po ba ru va we".

Pret pri ja ti e to Sa turn (do kol ku se is pol ne ti i dru gi te us lo-vi) mo e da go od bie pret hod ni ot da nok vo iz nos od 30.600 de na ri so fe vru ar ska ta akon ta tiv na pri ja va (15 Mart).

[to }e se slu ~e {e, ako do go-vo rot za ce si ja vo gor ni ot slu ~aj se pot pi {e {e vo te-kot na mart ista ta go di na?

Vo toj slu ~aj ne ma {e da doj de do pro me na ni tu na stra na ta na dol gu va we to na da no kot, ni tu na stra na ta na pra vo to za od bi vka na toj da nok. So iz vr {u va we to na pro me tot na 12 Fe vru a ri na sta nu-va da no~ ni ot dolg, no isto vre me no na sta nu va pra vo to i za od bi vka na toj da nok, a so do bi va we to na fa ktu ra ta na 15 Fe vru a ri se os-tva ru va ta kvo to pra vo (se ka ko i so is pol ne tost na dru gi te us lo vi).

Sklu ~u va we to na do go vo ri te za ot sta pu va we na po ba ru va wa ta, vo pra kti ka ta naj ~e sto se slu ~u va so cel za iz mi ru va we na sops tve ni ob vr ski i so pret hod na sog las nost na tri te stra ni: dol` ni kot, ot sta-pu va ~ot i pri ma ~ot. Ia ko so Za ko-not ne e pred vi de na sog las nost od dol` ni kot, tu ku sa mo ne go vo iz ve-stu va we (se ka ko do kol ku tak vo to pre ot sta pu va we pret hod no ne bi lo isk lu ~e no so me |u se ben do go vor

ili toa e us lo ve no so sog las nost ili spo red svo ja ta pri ro da mu se spro tiv sta vu va na pre ne su va we to vrz drug ili e vr za no za li~ no sta na do ve ri te lot ili pak e za bra ne-to so za kon), naj ~e sto ne mu us me no mu se so op {tu va i me sto po seb no pis me no iz ve stu va we se ba ra ne-go va sog las nost na do go vo rot za ot sta pu va we. Sta va we to pot pis na do go vo rot od stra na na dol` ni-kot se sme ta i za ne go vo pis me no iz ve stu va we.

Vo na {i ot pri mer Sa turn go ot-sta pil svo e to po ba ru va we, za da ja iz mi ri svo ja ta ob vr ska kon svo jot do ve ri tel - Har ti ja. Vo su{ ti na va ka pre ot sta pe no to po ba ru va we pret sta vu va na do mest za na ba ve ni-te kan ce la ri ski ma te ri ja li.

Na kraj bi tre ba lo da napo-me ne me de ka, ia ko avans no to pla }a we za pro met koj }e sle-di pod le i na oda no ~u vawe, sepak avans no to pla }a we koe se od ne su va na pro met koj so si gur nost se znae de ka ne e oda-no ~iv, odnos no e os lo bo den, ne pod le`i na pres me tu va we i pla }a we na da nok. Re {e ni e to pro iz legu va od su {ti na ta, de ka sa mo za pro me tot koj pod le i na oda no ~u va we i e oda no ~iv mo e da se dol gu va da nok.

Personalen Danok na Dohod


Sezair REXEPAGI]

Soglasno odredbite na ~len 14-a stav 3 od Zakonot za danokot na

dobivka ("Slu`ben vesnik na RM", broj 80/93...160/07, vo natamo{niot tekst: Zakonot), nadomestocite za koristewe

na sopstveno vozilo za slu`beni celi se priznavaat kako rashod vo dano~niot bilans vo visina od 50% od isplateniot iznos.Napomena: Vkalkuliranite, a neisplateni nadomestoci za koris-

tewe na sopstven avtomobil za slu`beni celi od licata vo raboten odnos, vo celost se vklu~uvaat vo dano~nata os-

nova, t.e. podle`at na odano~uvawe so danokot na dobivka.

Sog las no ~len 34 stav 1 ali ne ja 8 od Op{tiot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to na Re pub li ka Ma ke do ni ja ("Slu` ben ves nik na RM", broj 76/06, pot pi {an na 14.06.2006 go di na i vo pri me na od 24.06.2006 go di na) ra bot ni kot ima pra vo na na do mest na tro {o ci te za ko ri ste we na sops tven avto mo bil za po tre bi te na ra bo to da va ~ot vo vi si na od 30% od ce na ta na li tar go ri vo {to go ko ri sti avto mo bi-lot za se koj po mi nat ki lo me tar.

Ra bot nik sog las no ~len 5 stav 1 to~ ka 2 od Za ko not za ra bot ni od no si ("Slu` ben ves nik na RM", broj 62/05) e se koe fi zi~ ko li ce koe e vo ra bo ten od nos vrz os no va na sklu ~en do go vor za vra bo tu va we. Ra bot en od nos sog las no Za ko not e do go vo ren od nos me |u ra bot ni kot i ra bo to da va ~ot vo koj ra bot ni-kot do bro vol no se vklu ~u va vo or ga ni zi ra ni ot pro ces na ra bo ta kaj ra bo to da va ~ot, za pla ta i dru-gi pri ma wa, li~ no ne pre ki nato ja iz vr {u va ra bo ta ta spo red upat stva-ta i pod nad zor na ra bo to da va ~ot. Ra bo to dava~ e prav no i fi zi~ ko li ce, kako i drug sub jekt (or gan na dr av na vlast, or gan na edi nica na lo kal nata sa mo u pra va, po dru` ni ca

na stran sko dru{ tvo, dip lo mat sko i kon zu lar no pret stav ni{ tvo), koi vra bo tu va at ra bot ni ci vrz os no va na do go vor za vra bo tu va we.

Sog la sno ~len 34 stav 1 ali ne ja 4 od Op{tiot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to na Re pub li ka Ma-ke do ni ja ra bot ni kot ima pra vo na dnev ni ci za slu` be ni pa tu va wa vo strans tvo koi se ure de ni so Ured ba-ta za iz da to ci te za slu` be ni pa tu va-wa i se lid bi vo strans tvo {to na or ga ni te na upra va ta im se priz na-va at vo te kov ni tro {o ci ("Slu` ben ves nik na RM", broj 50/00...64/01).

Sog las no ~len 5 od na ve de na ta Ured ba me |u dru go to, so na lo got za slu` be no to pa tu va we vo strans tvo se opre de lu va vi dot na pre vo zot {to }e se ko ri sti. Toa zna ~i de ka, do-kol ku e ta ka pred vi de no so patni ot na log, ne ma za kon ski ogra ni ~uva wa za mo` no sta za ko ri ste we na sop s-tven avto mo bil za slu` ben pat vo strans tvo od stra na na li ce koe e vo ra bo ten od nos kaj na lo go da ve cot.

Imaj }i go pred vid se to na pred iz ne se no, a oso be no fa ktot de ka ogra ni ~u va wa ta utvr de ni so sta vot 3 na ~len 14-a od Za ko not se od ne su-va at isk lu ~i vo na na do me stu va we na tro {o ci te vrz os no va na po tro {e no-

to go ri vo, amor ti za ci ja i sli~ no, na sops tve no to vo zi lo, na mis le we sme de ka tro {o ci te vrz os no va na pla te na pa ta ri na, par king pro stor i dru gi te tro {o ci vr za ni za slu`-be ni ot pat (za koi po stoi ure den do ku ment - sme tka) ima at ka ra kter na ne ma te ri jal ni tro {o ci od ra bo-te we to koi se priz na va at vo ce lost i ne pod le at na ogra ni ~u va wa ta od ovoj ~len, so og led na fa ktot de ka se ra bo ti za ras ho di {to se na pra ve ni za vr {e we na dej nost.

Napomena: Na iznosot na nado-mestokot, vrz ovaa osnova koj go nadminuva iznosot propi{an so ~len 6 stav 1 to~ka 6-a od Zakonot za personalniot danok na dohod ("Slu`ben vesnik na RM", broj 80/93...160/07), odnosno 3.500 denari mese~no, se presmetuva i pla}a personalen danok na dohod.

Vo od nos na na do me sto ci te za ko ri ste we to na sops tve no to vo-zi lo za slu` be ni pa tu va wa koi se presme tu va at i isp la tu va at vo vi si na utvr de na so ~len 34 od Op{ ti ot ko le kti ven do go vor za sto pan stvo to (30% od ce na ta na li tar go ri vo koe go ko ri sti vo zi-lo to, za se koj iz mi nat ki lo me tar so pa ten na log za pat vo zem ja ta ili strans tvo) so ~len 14-a stav 3 od Za ko not i ~len 4 to~ ka 8 od Pra vil ni kot, se utvr du va niv no priz na va we vo da no~ ni ot bi lans (DB) "vo vi si na od 50% od vkup no isp la te ni ot iz nos". Na ve de no to zna ~i de ka ne za vis no od toa koj e iz no sot koj ra bo to da va ~ot go is pla tu va na vra bo te ni te }e ja zgo le mu va at da no~ na ta os no va vo da no~ ni ot bi lans (DB), vo vi si na od 50% od vkup no (bru to) isp la te-ni ot iz nos.

Personalen Danok na Dohod


Napomena: Na iznosot na nado mestokot, isplaten vrz ovaa osnova na lica koi ne se vo raboten odnos kaj isplatitelot se presmetuva i pla}a personalen danok na dohod koj iznos (bruto) vo celost se vnesuva vo osnovata za danokot na dobivka.

Primer 1:

Dru{tvoto A za periodot januari-dekemvri isplatilo nadomestoci za koristewe na sopstveno vozilo na vrabotenite lica soglasno kolektivniot dogovor koj e vo ramkite na ~len 6 to~ka 6-a od Zakonot za personalniot danok na dohod vo vkupen iznos od 250.000 denari.

Tro{ocite za patarina, parkirawe i drugi izda to ci za izvr{eniot slu`ben pat, za istiot period, koi se dokumentirani i priloèni kon patnite nalozi iznesuvaat 15.000 denari.

KNI@EWE:

4402 - Tro{oci za koristewesopstveno vozilo naslu`ben pat (gorivo) ...................250.000

4409 - Ostanati tro{oci zaslu`beni patuvawa ........................15.000100 - Smetka ...................................................265.000

Isplata na nadomest za koristewesopstveno vozilo na slu`ben pat

Presmetka na del od iznosot na rashodite za koi se zgolemuva dano~nata osnova vo obrazecot DB250.000 h 50% = 125.000

Vo primerot dano~niot obvrznik }e ja zgolemi dano~nata osnova vo obrazecot DB (reden broj 8 - AOP 10) za iznos od 125.000 denari.

Primer 2:

1. Dru{tvoto B za periodot januari - dekemvri isplatilo nadomestoci za koristewe nasopstveno vozilo na 2 vrabotenilica vo vkupen iznos od ...........................250.000

2. Tro{oci za patarina, parkirawe idrugi izdatoci za izvr{eniot slu`benpat, za istiot period, koi sedokumentirani i priloèni konpatnite nalozi vo iznos od .......................15.000

Presmetka na personalniot danok na dohod3.500 h 2 h 12 m = 84.000 - iznos koj nepodleì na odano~uvawe250.000 ‡ 84.000 = 166.000 - iznos kojpodleì na odano~uvawe

166.000 : 0,90 = 184.444 - dano~na osnova184.440h10% = 18.444 - personalen danok na dohod(166.000 h 11,1111% = 18.444)

KNI@EWE:

4402 - Tro{oci za koristewesopstveno vozilo naslu`ben pat (gorivo) ...................268.444

4409 - Ostanati tro{oci zaslu`beni patuvawa ........................15.000100 - Smetka ...................................................265.000269 - Obvrski za ostanati

nespomnati danoci ...............................18.444Isplata na nadomest za koristewesopstveno vozilo na slu`ben pat

Presmetka na del od iznosot na rashodite za koi se zgolemuva dano~nata osnova vo obrazecot DB268.444 h 50% = 134.222

Vo primerot dano~niot obvrznik }e ja zgolemi dano~nata osnova vo obrazecot DB (reden broj 8 - AOP 10) za iznos od 134.222 denari.

Primer 3:

1. Dru{tvoto V isplatilo nadomestok za koristewe na sopstveno vozilo na nevraboteno lice soglasno kolektivniot dogovor vo visina od 30% od cenata na litar gorivo po izminat kilometar ..................35.000

2. Istoto lice napravilo tro{oci zapatarina, dezinfekcija, parkirawe idrugi izdatoci za izvr{eniot slu`benpat, koi se dokumentirani i priloènikon patniot nalog vo iznos od..................10.000

3. Vkupno ...........................................................45.000

Presmetka na personalniot danok na dohodvrz osnova na dogovor za delo45.000 : 0,90 = 50.000 - dano~na osnova50.000 h 10% = 5.000 - personalen danok(45.000 h 11,1111% = 5.000)

KNI@EWE:

44901 - Ostanati nespomnatitro{oci ............................................50.000100 - Smetka .....................................................45.000269 - Obvrski za ostanati

nespomnati danoci .................................5.000Isplata na nadomest za koristewesopstveno vozilo na slu`ben pat

Danoci


KO GA SE VR [I

IS POL NU VA WE

NA DA NO^ NI OT

DOLG SO PRE BI VA WE

Is pol nu va we na da no ~en dolg so pre bi va we se vr {i vo slu ~aj ko-ga da no~ no to po ba ru va we e po go le-mo od da no~ ni ot dolg i na ba ra we na da no~ ni ot ob vrz nik iz no sot na po ve }e pla te ni ot da nok se ko ri-sti za na mi ru va we na pri stig na ti dol go vi vrz druga osnova. Vo po-stap ka ta na pre bi va we od iz no sot na po ve }e pla ten da nok od odre den vid mo e da se na mi ru va at da no~ ni dol go vi koi se od ne su va at za isti-ot ili za drug vid na da nok.

Po stap ka ta na pre bi va we mo e da ja ini ci ra i Upra va ta za jav ni pri ho di ko ga, vrz os no va na po da-

to ci te od da no~ ni te evi den cii }e utvr di de ka da no~ ni ot ob vrz nik ima po ve }e pla ten da nok, za koj ne ba ral vra }a we i nep la te ni da no~-ni dol go vi vrz dru gi os no vi, pri {to Upra va ta }e po ba ra od da no~-ni ot ob vrz nik sog las nost da iz vr-{i pre bi va we na po ve }e pla te ni ot da nok i da no~ ni te dol go vi.

Pri isti te us lo vi - ko ga da-no~ no to po ba ru va we e po go le mo od da no~ ni ot dolg i da no~ ni ot ob vrz nik ima po ve }e pla ten da nok, ob vrz ni kot mo e da pod ne se ba ra-we za vra }a we na po ve }e pla te ni ot da nok. Vo va kov slu ~aj, ako po iz vr-{e ni ot uvid vo da no~ ni te evi den-ci i te na Upra va ta za jav ni pri ho-di se kon sta ti ra de ka da no~ ni ot ob vrz nik ima nep la te ni da no~ ni dol go vi vrz dru gi os no vi, to ga{

Upra va ta od da no~ ni ot ob vrz nik }e po ba ra sog las nost da iz vr {i pre bi va we na da no~ ni te dol go vi i po ve }e pla te ni ot da nok. Po do bi e-na ta sog las nost od ob vrz ni kot, po-ve }e pla te ni ot da nok }e se pre bie so nep la te ni te dol go vi, a do kol ku po pre bi va we osta ne iz nos na po ve-}e pla ten da nok, isti ot }e mu se vra ti na da no~ ni ot ob vrz nik.

Ako da no~ ni ot ob vrz nik ne ma pod ne se no ba ra we za vra }a we na po-ve }e pla te ni ot da nok i ne ma ni tu da no~ ni dol go vi koi bi se pre bi le od isti ot, to ga{ po ve }e pla te ni ot da nok }e se ko ri sti za na mi ru va we na da no ~en dolg vrz istata os nova koj pri stig nu va po doc na.

DA NO^ NO PO BA RU VA WE

I PO VE ]E PLA TEN

DA NOK OD KOJ MO @E DA

SE VR [I PRE BI VA WE

Da no~ no po ba ru va we po stoi vo slu ~aj ko ga, na na ~in pro pi {an so so od ve ten da no ~en za kon, da no kot za odre den da no ~en per i od e utvr-den ka ko po ba ru va we, pri ja ve no vo pro pi {a na da no~ na pri ja va, za koe da no~ ni ot ob vrz nik ima pra vo na vra }a we. Sog las no odred bi te od Za ko not za da no~ na po stap ka, iz-no sot na da no~ no to po ba ru va we se na ma lu va za iz no sot na po stoj ni ot da no ~en dolg za isti ot da nok (dolg koj se od ne su va za dru gi da no~ ni per i o di). Ako pre o sta na ta ta raz-li ka e po ve }e pla ten da nok, po ve-}e pla te ni ot da nok na ba ra we (so sog las nost) na da no~ ni ot ob vrz nik

ПРЕБИВАЊЕ НА ДАНОЧНИТЕ ПОБАРУВАЊА СОДОЛГОВИТЕ ВРЗ ОСНОВА НА ДАНОЦИ И КАМАТИ

So Ope ra tiv na ta in struk ci ja na Upra va ta za jav ni pri ho di br. 12-9967/1 od 17.07.2006 go di na se ovoz mo u va pla }a we na da no~ ni-ot dolg so pre bi va we na da no~ ni te po ba ru va wa na isti ot da no ~en ob vrz nik. So ovaa In struk ci ja se utvr du va pro ce du ra ta za is pol-nu va we na da no ~en dolg pre ku pre bi va we so da no~ no po ba ru va we, od nos no so po ve }e pla ten da nok, vo smis la na:

za po~ nu va we na po stap ka ta za pre bi va we, vo za vis nost od vi dot na po ve }e pla te ni ot da nok;

odo bru va we na da no~ no to po ba ru va we; utvr du va we na nep la te ni te da no~ ni dol go vi; ba ra we na sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik za spro ve du va we

na pre bi va we to; do ne su va we na re {e nie za pre bi va we; za pi ra we na po stap ka ta na pri sil na nap la ta na da no~ ni te

dol go vi za koi se vr {i pre bi va we; da va we na log za spro ve du va we na isp la ta-up la ta na iz no sot

koj se pre bi va.

Sezair REXEPAGI]

Danoci


ПРЕБИВАЊЕ НА ДАНОЧНИТЕ ПОБАРУВАЊА СОДОЛГОВИТЕ ВРЗ ОСНОВА НА ДАНОЦИ И КАМАТИ

se pre bi va so nep la te ni da no~ ni dol go vi, od nos no od toj iz nos se na mi ru va at nep la te ni da no~ ni dol go vi vrz druga os nova, ili se vr {i vra }a we na da no~ ni ot ob vrz-nik ili osta nu va za na mi ru va we na da no ~en dolg vrz ista os nova koj pri stig nu va po doc na.

Po ve }e pla ten da nok po stoi i vo slu ~aj ko ga da no~ ni ot ob vrz nik pla til po go lem iz nos vo od nos na iz no sot na da no kot utvr den ka ko dolg za pla }a we za so od ve ten da no-~en per i od. I vo ovoj slu ~aj po ve-}e pla te ni ot da nok na ba ra we (so sog las nost) na da no~ ni ot ob vrz nik se pre bi va so nep la te ni da no~ ni dol go vi, od nos no od toj iz nos se na mi ru va at nep la te ni da no~ ni dol go vi vrz dru ga os no va, ili se vr {i vra }a we na da no~ ni ot ob vrz-nik ili osta nu va za na mi ru va we na da no ~en dolg vrz ista os nova koj pri stig nu va po doc na.

Da no~ no po ba ru va weDa no~ no po ba ru va weza DDVza DDV

Da no~ no to po ba ru va we za DDV se iska u va na po le 15 vo DDV-pri ja va (obra zec "DDV- 04") ka ko iz nos so ne ga ti ven predz nak.

Do kol ku da no~ ni ot ob vrz nik iska al ba ra we za vra }a we (oz na-ka "h" pred iz no sot na da no~ no to po ba ru va we vo da no~ na ta pri ja va), da no~ no to po ba ru va we naj na pred }e se na ma li za iz no sot na po stoj ni-ot da no ~en dolg za DDV - za dru gi da no~ ni per i o di, iz no sot koj }e pre o sta ne -po ve }e pla ten DDV (sal-do-po ba ru va vo da no~ na ta kar ti ca za DDV za so od vet ni ot obvrz nik) }e se pre bi va so nep la te ni da no~ ni dol go vi vrz dru gi os no vi, a raz li-ka ta pos le iz vr {e no to pre bi va we mu se vra }a na da no~ ni ot ob vrz nik. Pre bi va we to vo ovoj slu ~aj se spro ve du va sog las no ~len 45 stav 5 od ZDDV, od nos no za isto to ne e po treb no po seb no ba ra we (sog las-nost) od da no~ ni ot ob vrz nik.

Do kol ku ob vrz ni kot ne iska-`al ba ra we za vra }a we (oz na ka "h"

pred iz no sot na da no~ no to po ba ru-va we vo da no~ na ta pri ja va), po ve }e pla te ni ot DDV (koj }e pre o sta ne ko ga da no~ no to po ba ru va we }e se na ma li za po stoj ni ot da no ~en dolg za DDV) mo e da se pre bi va so nep-la te ni da no~ ni dol go vi na ba ra we, od nos no po do bi e na sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik. Do kol ku ne po sto jat pri stig na ti da no~ ni dol go vi po dru gi os no vi, po ve }e pla te ni ot DDV }e se ko ri sti za is pol nu va we na dolg vrz os no va na DDV koj pri stig nu va po doc na.

Iz no sot na pri ja ve no to dano~-no po ba ru va we za DDV mo e da bi de kore gi ran - na ma len ili zgo le men od stra na na Upra va ta za jav ni pri ho di, ako vo po stap ka na nad vo re{ na kon tro la se utvr di de ka da no~ ni ot ob vrz nik ne pra vil-no-ne to~ no go pres me tal da no kot za so od vet ni ot da no ~en per i od, so {to pri ja vil po go le mo ili po ma lo da no~ no po ba ru va we ili pri ja vil da no ~en dolg na me sto da no~ no po ba ru va we. No vo u tvr de no to (zgo le me no) da no~ no po ba ru va we za DDV ima ist ka ra kter ka ko pri-ja ve no to da no~ no po ba ru va we za so od vet ni ot da no ~en per i od (so ili bez ba ra we za vra }a we - oz na ka "h" pred iz no sot na da no~ no to po-ba ru va we vo da no~ na ta pri ja va) i na ist na ~in mo e da se pre bi va so nep la te ni da no~ ni dol go vi.

Pove}e platenPove}e platendanok na dobivkadanok na dobivka

Se iska u va na red. br. V.„H.37. - po le 60 vo da no~ ni ot bi lans za da-nok na do bi vka (obra zec "DB") ka-ko iz nos so ne ga ti ven predz nak.

Do kol ku da no~ ni ot ob vrz-nik iska al ba ra we za vra }a we (oz na ka "h" vo da no~ ni ot bi lans), iz no sot na po ve }e pla te ni ot da nok na do bi vka naj na pred }e se na ma li za po sto e~ ki ot dolg za da nok na do bi vka po da no ~en bi lans - za dru-gi da no~ ni per i o di, a iz no sot koj }e pre o sta ne (sal do-po ba ru va vo da no~ na ta kar ti ca za da nok na do-

bi vka po da no ~en bi lans za so od vet-ni ot ob vrz nik) mo e da se pre bi va so nep la te ni da no~ ni dol go vi po dru gi os no vi, po do bi e na sog las-nost od da no~ ni ot ob vrz nik. Ako pos le pre bi va we to pak pre o sta nu-va iz nos na po ve }e pla ten da nok na do bi vka, isti ot }e mu se vra ti na da no~ ni ot ob vrz nik. Do kol ku ne po sto jat nep la te ni dol go vi po dru-gi os no vi, ce li ot iz nos na po ve }e pla ten da nok na do bi vka }e mu se vra ti na da no~ ni ot ob vrz nik.

Do kol ku da no~ ni ot ob vrz nik vo da no~ ni ot bi lans ne iska al ba ra we za vra }a we (oz na ka "h"), sog las no ~len 41 stav 4 od Za ko-not za da nok na do bi vka, po ve }e pla te ni ot da nok na do bi vka (koj }e pre o sta ne pos le na ma lu va we to za iz no sot na po stoj ni ot da no ~en dolg za da nok na do bi vka po da no-~en bi lans) se sme ta ka ko akon ta-ci ja za sled ni ot per i od. Bi dej }i sog las no ~len 3 od Za ko not za da no~ na po stap ka ovoj za kon ima pred nost pred dru gi te da no~ ni za ko ni, vo ovoj slu ~aj po ve }e pla te-ni ot da nok na do bi vka se pak mo e da se pre bi va so nep la te ni da no~ ni dol go vi po dru gi os no vi na ba ra we, od nos no po do bi e na sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik. Ako pos-le pre bi va we to pak pre o sta nu va iz nos na po ve }e pla ten da nok na do bi vka, isti ot }e osta ne ka ko akon ta ci ja za sled ni ot per i od.

Iz no sot na pri ja ve ni ot po ve-}e pla ten da nok na do bi vka mo e da bi de ko re gi ran - zgo le men ili na ma len od stra na na Upra va ta za jav ni pri ho di, ako vo po stap ka na nad vo re{ na kon tro la se utvr di de ka da no~ ni ot ob vrz nik ne pra vil-no-ne to~ no go pres me tal da no kot za so od vet ni ot da no ~en per i od, so {to pri ja vil po go lem ili po mal iz-nos na po ve }e pla ten da nok ili pri-ja vil da no ~en dolg (raz li ka za dop-la ta) na me sto po ve }e pla ten da nok. No vo u tvr de ni ot (zgo le men) iz nos na po ve }e pla ten da nok na do bi vka ima ist ka ra kter ka ko pri ja ve ni ot iz nos vo da no~ ni ot bi lans (so ili

Danoci


bez ba ra we za vra }a we - oz na ka "h") i na ist na ~in mo e da se pre bi va so nep la te ni da no~ ni dol go vi.

Pove}e platen danokPove}e platen danokkoj proizleguva od uplatakoj proizleguva od uplata

Da no~ ni ot ob vrz nik mo e da ima po ve }e up la ten da nok, po bi lo koj da no ~en os nov, vo od nos na da no-kot utvr den ka ko dolg za pla }a we za so od vet ni ot da no ~en per i od, za-ra di raz li~ ni pri ~i ni: ko rek ci ja na pri ja ve ni ot da nok (is pra vka na da no~ na pri ja va, re {e nie od nad vo-re{ na kon tro la), me nu va we ili po ni {tu va we na re {e nie so koe e utvr den da no kot i dr. Vo ovie slu-~ai po ve }e pla te ni ot da nok ne se utvr du va i iska u va ka ko po ba ru va-we vo da no~ na pri ja va. Ob vrz ni kot mo e da pod ne se po seb no ba ra we za vra }a we ili ba ra we za pre bi va we na po ve }e pla te ni ot da nok so nep-la te ni da no~ ni dol go vi.

Do kol ku da no~ ni ot ob vrz-nik pod ne se ba ra we za vra }a we na po ve }e pla te ni ot da nok, isti ot mo e da se pre bie so nep la te ni da-no~ ni dol go vi po dru gi os no vi po do bi e na sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik. Ako pos le pre bi va we to pak pre o sta nu va iz nos na po ve }e pla ten da nok, isti ot }e mu se vra ti na da no~ ni ot ob vrz nik. Do kol ku ne po sto jat pri stig na ti dol go vi po dru gi os no vi, ce li ot iz nos na po ve }e pla te ni ot da nok }e mu se vra ti na da no~ ni ot ob vrz nik.

Do kol ku spo red da no~ ni te evi den cii na Upra va ta za jav ni pri ho di se utvr di de ka da no~ niot ob vrz nik ima po ve }e pla ten da nok, a isti ot ne ba ra vra }a we, po ve }e pla te ni ot da nok na ba ra we, od-nos no po do bi e na sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik }e se pre bie so nep la te ni da no~ ni dol go vi po dru gi os no vi. Do kol ku ne po sto jat nep la te ni da no~ ni dol go vi vrz dru-gi os no vi, po ve }e pla te ni ot da nok }e se ko ri sti za is pol nu va we na da no ~en dolg po ist os nov koj pri-stig nu va po doc na.

Kamata presmetanaKamata presmetanavo korist navo korist na

dano~niot obvrznikdano~niot obvrznik

Sog las no odred bi te od Za ko not za da no~ na po stap ka i po seb ni te da-no~ ni pro pi si, Upra va ta za jav ni pri ho di pres me tu va ka ma ta za doc-ne we pri pla }a we na da no ~en dolg (vrz to var na da no~ ni ot ob vrz nik) i ka ma ta za doc ne we pri vra }a we na po ve }e pla ten da nok (vo ko rist na da no~ ni ot ob vrz nik). Vkup na ta pres me ta na ta ka ma ta mo e da bi de vo ko rist na da no~ ni ot ob vrz nik i ista ta mo e da se pre bi va so nep la te ni da no~ ni dol go vi na ob-vrz ni kot.

Do kol ku za doc ne we pri pla-}a we-vra }a we na DDV e pres me ta-na ka ma ta vo ko rist na da no~ ni ot ob vrz nik, iz no sot na pres me ta na ta ka ma ta }e se pre bie so nep la te ni dol go vi za DDV i dru gi da no~ ni dol go vi, sog las no ~len 45 stav 5 od ZDDV, {to zna ~i de ka za da se spro ve de pre bi va we to ne mo ra da po stoi ba ra we-sog las nost od stra na na da no~ ni ot ob vrz nik. Ako ob vrz ni kot pod nel ba ra we za vra }a we na pres me ta na ta ka ma ta, iz no sot na ka ma ta ta {to }e pre o-sta ne pos le pre bi va we to }e mu se vra ti na da no~ ni ot ob vrz nik.

[to se od ne su va da ka ma ta pres me ta na vo ko rist na da no~ni ot ob vrz nik po dru gi da no~ ni os no vi (osven DDV), do kol ku da no~ ni ot ob vrz nik pod ne se ba ra we za ispla-

ta na ka ma ta ta pres me ta na vo ne-go va ko rist, ista ta }e se pre bie so nep la te ni da no~ ni dol go vi za da no kot na koj se od ne su va pres me-ta na ta ka ma ta i dol go vi po dru gi os no vi. Vo pr vi ot slu ~aj pre bi-vawe to se vr {i bez po seb na soglas-nost od da no~ ni ot ob vrz nik, a vo vto ri ot slu ~aj po treb no e da se obez be di sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik. Ako pos le pre bi va we to pak pre osta nu va iz nos na ka ma ta, isti ot }e se isp la ti na sme tka ta na da no~ ni ot ob vrz nik.

ODOB RU VA WE NA

PO BA RU VA WE

ISKA @A NO VO

DA NO^ NA PRI JA VA

Pre bi va we na da no~ ni te dol go-vi na ob vrz ni kot so po ba ru va we to (po ve }e pla ten da nok) iska a no vo da no~ na pri ja va mo e da se vr {i sa mo ako po ba ru va we to e odo bre no vo po stap ka pro pi {a na so po seb no upat stvo. Odo bru va we to na po ba ru-va we to mo e da se vr {i slu` be no ili vo po stap ka na nad vo re{ na kon tro la.

Pri slu` be no odo bru va we se pri fa }a iz no sot na po ba ru va we to iska an vo da no~ na ta pri ja va- da-no~ ni ot bi lans. Isto to se po tvr-du va od ov la ste ni slu` be ni li ca na dve ni voa.

Pri odo bru va we na ve ro do-stoj no sta na po ba ru va we to so kon tro la na da no kot za so od vet-ni ot da no ~en per i od iz no sot na po ba ru va we to tre ba da bi de ve ri-fi ku van (ve ro do stoj no sta da bi de odo bre na) od ins pe kto rot koj ja vr {el nad vo re{ na ta kon tro la na pr vo ni vo i od ov la ste no slu` be no li ce na vto ro ni vo. Vo ovoj slu ~aj ins pe kto rot mo e da utvr di de ka da no~ ni ot ob vrz nik ne to~ no go pres me tal i pri ja vil da no kot, od nos no da no~ no to po ba ru va we i mo e isti ot da go pro me ni so re {e nie za utvr du va we na da nok za ra di ne pra vil no pres me tu va we ili ne to~ no evi den ti ra we.

Danoci


DA NO^ NI DOL GO VI

KOI MO @AT DA

SE PRE BI VA AT

Da no ~en dolg e iz no sot na da nok ili na drug vid na jav na da va~ ka koj da no~ ni ot ob vrz nik e dol en da go pla ti na na ~in pro pi {an so za kon. Od po ve }e pla te ni ot da nok, vrz bi lo ko ja od os no vi te, mo e da se vr {i nap la ta na nep la te ni da no~-ni dol go vi i dol go vi za spo red ni da no~ ni da va~ ki na ob vrz ni kot.

Da no~ ni dol go vi za da no ci za koi utvr du va we to na da no kot se vr {i ka ko sa mo o da no ~u va we - so pod ne su va we na da no~ na pri ja va

Utvr du va we na da no kot ka ko sa mo o da no ~u va we na da no~ ni ot ob vrz nik i so pod ne su va we na so-od vet na da no~ na pri ja va se vr {i za: akon ta cii i ko ne~ na ob vr ska za da nok na do bi vka (pri ja va-obra-zec "MDB" i "DB") per so na len da nok na pla ti (pri ja va-obra zec "PDD-MP") DDV (pri ja va-obra zec "DDV 04") ak ci zi (ak ciz ni pri ja-vi-obras ci: "AKC-MM", "AKC-AP", "AKC-PA").

Da no~ ni dol go vi za da no ci utvr de ni so da no~ ni re {e ni ja

Upra va ta za jav ni pri ho di mo-`e so da no~ no re {e nie da go utvr-di da no kot za so od vet ni ot da no ~en per i od ako da no~ ni ot ob vrz nik ne pod ne se da no~ na pri ja va vo pro pi-{a ni ot rok ili za ra di pro me na vo ve }e pod ne se na da no~ na pri ja va.

Upra va ta za jav ni pri ho di so da no~ no re {e nie utvr du va da nok ako vo po stap ka na nad vo re{ na kon tro la utvr di de ka da no~ ni ot ob vrz nik ne go pres me tal ili ne-pra vil no go pres me tal da no kot za so od ve ten da no ~en per i od.

Da no~ ni dol go vi utvr de ni so re {e ni ja vo slu ~aj ko ga e pro pi {a-no da ne se spro ve du va sa mo o da no ~u-va we i vo slu ~aj ko ga, i po kraj sa mo-o da no ~u va we to, mo ra da se do ne se re {e nie za utvr du va we na da no kot

Za odre de ni vi do vi na da no ci, vo slu ~ai pro pi {a ni so za kon,

utvr du va we to na da no kot za odre-den pres me tko ven ili da no ~en per-i od se vr {i so da no~ no re {e nie {to go do ne su va Upra va ta za jav ni pri ho di, i toa za sled ni te vi do vi na da no ci:

- per so na len da nok na do hod na pri ho di od koi gi os tva ru va at li ca ta koi vr {at sa mo stoj na, za-na et ~i ska i zem jo del ska dej nost - akon ta cii i ko ne~ ni ob vr ski,

- per so na len da nok na do hod na dru gi pri ho di koi gi os tva ru va at fi zi~ ki te li ca - pri ho di od imot i imot ni pra va, od zem jo del ska dej-nost i go di {en per so na len da nok na do hod na vkup ni te pri ho di.

- ob vr ski za ak ci zi vo slu ~aj ko-ga ak ci za ta se pla }a vrz os no va na re {e nie za iz da va we na kon trol ni mar ki ci po pod ne se no ba ra we od ob vrz ni kot.

EVIDENTIRAWE NA

DA NO^ NI OT DOLG,

OD NOS NO PO BA RU VA WE

OD STRA NA NA UJP

Da no~ ni te dol go vi i po ba ru va-wa na eden da no ~en ob vrz nik se evi-den ti ra at vo da no~ na ta kar ti ca ta na ob vrz ni kot. Vo evi den ci i te na Upra va ta za jav ni pri ho di se koj ob vrz nik ima po od del ni da no~ ni kar ti ci po vi do vi na da no ci.

Vo evi den ci i te utvr de ni te da-no ci i ka ma ti se kni at na stra na-ta "dol i", a up la ti te i isp la ti te na da no ci i ka ma ti se kni at na stra na ta "po ba ru va", pri {to se-ko ja isp la ta se kni i so predz nak "-" pred iz no sot. Po ve }e pla te ni-ot da nok koj mo e da se pre bi va so da no~ ni dol go vi po dru gi os no vi (ili da se vra ti na da no~ ni ot ob-vrz nik ili da se pri fa ti za is pol-nu va we na da no ~en dolg po isti ot os nov koj pri stig nu va po doc na) se sog le du va ka ko sal do-po ba ru va, od nos no ka ko sal do koe pro iz le gu-va od po go le mi ot vku pen iz nos na stra na ta "po ba ru va" vo od nos na stra na ta "dol i".

Kaj da no kot na do da de na vred-nost na stra na ta "dol i" se evi-den ti ra da no~ ni ot dolg ili da-no~ no to po ba ru va we, pri {to po ba ru va we to se evi den ti ra so predz nak "-" pred iz no sot. Po ve }e pla te ni ot da nok od koj mo e da se vr {i pre bi va we na da no~ ni dol-go vi po dru gi os no vi se sog le du va ka ko sal do-po ba ru va koe pro iz le gu-va od po go le mi ot vku pen iz nos na da no~ ni te po ba ru va wa i up la ti vo od nos na vkup ni ot iz nos na da no~-ni dol go vi i isp la ti.

Iz vr {e no to pre bi va we vo su-{ti na pret sta vu va isto vre me na nap la ta na da no ~en dolg na ob vrz ni-

Danoci


kot i isp la ta (vra }a we) na po ve }e pla te ni ot da nok ili ka ma ta. Ka ko ta kvo, vo da no~ na ta evi den ci ja za ob vrz ni kot pre bi va we to se kni i kaj dva ta vi do vi na da no ci (ili dru gi da va~ ki) za koi se vr {i pre-bi va we to. So og led na toa de ka pre-bi va we to re al no se iz vr {u va ka ko isp la ta na sreds tva od ed na up lat na (ili isp lat na) sme tka za da nok ili ka ma ta i up la ta na sreds tva ta na dru ga up lat na sme tka za da nok ili spo red na da no~ na da va~ ka, isto to vo evi den ci i te na Upra va ta se prok-ni u va avto mat ski so v~i tu va we na iz vo di te od so od vet ni te up lat ni sme tki. Isp la ta ta-vra }a we to na po ve }e pla te ni ot da nok se kni i ka ko sta vka so predz nak "-" na stra-na ta "po ba ru va" vo so od vet na ta kar ti ca, a nap la ta ta na dol got se kni i ka ko up la ta na stra na ta "po-ba ru va" vo kar ti ca za da no kot (ili spo red na ta da no~ na da va~ ka) koj se dol el.Kni e wa ta se spro ve du va-at so da tum na de not na pre bi va we-to, od nos no na de not ko ga se vr {i isp la ta ta i up la ta ta na sreds tva ta od ed na ta na dru ga ta up lat na sme tka (da tum na iz vo di te).

PO STAP KI PRI

PRE BI VA WE NA

PO VE ]E PLA TEN DA NOK

I DA NO^ NI DOL GO VI

Vo po stap ki te za pre bi va we se kori stat sled ni te in ter ni obras ci:

"KN-01"-"Iz ve {taj za so stoj-bi spo red da no~ na ta evi den ci ja-Po tvr da za pre bi va we",

"KN-02"-"Iz ve stu va we - Ba-ra we na sog las nost za pre bi va we na po ve }e pla ten da nok i da no~ ni dol go vi" i

"KN-03"-"Re {e nie za pre-bi va we na po ve }e pla ten da nok i da no~ ni dol go vi" koe se ja vu va vo va ri jan ti te "KN-03 DDV", "KN-03 DDV-KAM", "KN-03 DD", "KN-03 S" i "KN-03 B".

Obra zec "KN-01" - "Izve{taj za so stoj bi spo red da no~ na ta evi-den ci ja - Po tvr da za pre bi va we"

Ovoj obra zec slu i ka ko: iz ve stu va we de ka da no~ ni ot

ob vrz nik ima odo bre no da no~ no po-ba ru va we, od nos no po ve }e pla ten da nok ili ka ma ta pres me ta na vo ne go va ko rist,

iz ve stu va we de ka da no~ ni ot ob vrz nik ima nep la te ni da no~ ni dol go vi,

po tvr da de ka }e se za prat po-stap ki te na pri sil na nap la ta za so od vet ni te da no~ ni dol go vi,

po tvr da da se iz vr {i pre bi-va we na po ve }e pla te ni ot da nok i da no~ ni te dol go vi.

Obra ze cot "KN-02" - "Iz ve-stu va we - Ba ra we na sog las nost za pre bi va we na po ve }e pla ten da nok i da no~ ni dol go vi"

Ovoj obra zec se ko ri sti za iz ve-stu va we na da no~ ni ot ob vrz nik za po sto e we na po ve }e pla ten da nok i da no~ ni dol go vi koi mo e da se pre bi jat me |u seb no i za obez be du va-we na ne go va sog las nost za isto to. Ovoj obra zec ne se ko ri sti, od nos-no ne e po treb no da se obez be di sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik vo sled ni te slu ~ai:

ko ga se vr {i pre bi va we od po-ve }e pla ten DDV (koj pro iz le gu va od pri ja ve no ili utvr de no da no~ no po ba ru va we, a ne od up la ta) ili od ka ma ta za DDV pres me ta na vo ko-rist na da no~ ni ot ob vrz nik, za toa {to po stoi za kon ski os nov (~len 45 stav 5 od ZDDV) i pre bi va we to se vr {i bez po seb no ba ra we-sog las-nost na da no~ ni ot ob vrz nik;

ko ga se vr {i pre bi va we na da no ~en dolg i da no~ no po ba ru va-we za da nok na do bi vka, za dolg i po ba ru va we koi se od ne su va at za raz li~ ni da no~ ni per i o di;

ko ga od po ve }e pla te ni ot da-nok, vrz bi lo ko ja da no~ na os no va, se pre bi va dolg za ka ma ta za isti ot vid na da nok;

vo dru gi te slu ~ai na pre bi-va we, ko ga da no~ ni ot ob vrz nik sa mi ot ja ini ci ra po stap ka ta so pod ne se no ba ra we za pre bi va we.

Obra zec "KN-03"-"Re {e nie za pre bi va we na po ve }e pla ten da-

nok i da no~ ni dol go vi".Re {e ni e to e akt koj se iz go-

tvu va pos le po tvr du va we to da se spro ve de pre bi va we od stra na na ov la ste ni te slu` be ni li ca pre ku obra ze cot "KN-01" i obez be du va we-to na sog las nost od da no~ ni ot ob-vrz nik pre ku obra ze cot "KN-02", ako toa bi lo po treb no. Re {e ni e to so dr i po da to ci za vi do vi te na po-ve }e pla ten da nok ili pres me ta na ka ma ta i da no~ ni dol go vi koi me |u-seb no se pre bi va at, do ku men ti te za pri ja vu va we-utvr du va we na po ve }e pla te ni ot da nok ili pres me ta na ka ma ta i da no~ ni te dol go vi, vkup-ni ot iz nos za pre bi va we i po od-del ni te iz no si na po ve }e pla ten da nok ili pres me ta na ka ma ta i da no~ ni dol go vi, isp lat ni te i up-lat ni te sme tki za da no ci i spo red-ni da no~ ni da va~ ki od/na koi }e se spro ve de pre no sot na sreds tva ta i za iz no sot na po ve }e pla ten da nok / pres me ta na ka ma ta koj pre o sta nu va za vra }a we.

Re {e ni e to za pre bi va we se do sta vu va do da no~ ni ot ob vrz nik i do Ge ne ral na ta di rek ci ja na Upra va ta za jav ni pri ho di. Vo Ge-ne ral na ta di rek ci ja vrz os no va na re {e ni e to se iz go tvu va na log za pre na so ~u va we na sreds tva od ed na na dru ga isp lat na/up lat na sme tka vo ram ki te na tre zor ska ta sme tka, {to vsu{ nost pret sta vu va re a li za-ci ja na pre bi va we to.

Vo za vis nost od slu ~a jot, re {e-ni e to za pre bi va we se iz go tvu va ka ko:

"KN-03 DDV"- "Re {e nie za pre bi va we na po ve }e pla ten DDV so da no~ ni dol go vi", vo slu ~aj ko ga po ve }e pla te ni ot DDV pro iz le gu-va od da no~ no po ba ru va we za koe ob vrz ni kot iska al ba ra we za vra-}a we ("h " vo da no~ na ta pri ja va),

"KN-03 DDV-KAM" - "Re {e-nie za pre bi va we na da no~ ni dol go-vi so ka ma ta za DDV pres me ta na vo ko rist na da no~ ni ot ob vrz nik",

"KN-03 DD"- "Re {e nie za pre bi va we na po ve }e pla ten da-nok na do bi vka i da no ~en dolg za

Danoci


da nok na do bi vka", vo slu ~aj ko ga da no~ ni ot ob vrz nik ima odo bre no ba ra we za vra }a we na po ve }e pla-ten da nok na do bi vka.

Vo si te ovie slu ~ai pre bi va we-to se spro ve du va bez obez be du va we na sog las nost od da no~ ni ot ob vrz-nik, bi dej }i isto to e zas no va no na za kon ski odred bi. Vo si te osta-na ti slu ~ai se ba ra sog las nost na da no~ ni ot ob vrz nik.

Re {e ni e to za pre bi va we se iz-go tvu va ka ko:

"KN-03 S"- "Re {e nie za pre-bi va we na po ve }e pla ten da nok i da no~ ni dol go vi", ko ga po stap ka ta se ini ci ra slu` be no vo Upra va ta za jav ni pri ho di, pri {to se obez-be du va sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik (sog las nost ne se obez be-du va sa mo ko ga se pre bi va dolg za ka ma ta i po ve }e pla ten da nok od isti ot vid, ko ga ne e po treb no da se obez be di sog las nost) ili

"KN-03 B"- "Re {e nie po ba ra-we za pre bi va we na po ve }e pla ten da nok so da no~ ni dol go vi", ko ga po-stap ka ta za pre bi va we se ini ci ra so ba ra we na da no~ ni ot ob vrz nik.

PO STAP KI PRI

PRE BI VA WE NA

DA NO^ NI DOL GO VI

Postapka priprebivawe na DDVprebivawe na DDV

Po stap ka ta za pre bi va we ko ga po ve }e pla te ni ot da nok pro iz le-gu va od da no~ no po ba ru va we za DDV za koe da no~ ni ot ob vrz nik iska al ba ra we za vra }a we (oz na-ka "h" pred iz no sot na da no~ no to po ba ru va we vo da no~ na ta pri ja-va) za po~ nu va po za vr {u va we to na po stap ka ta za utvr du va we na ve ro do stoj no sta - odo bru va we to na po ba ru va we to. Po stap ki {to sle du va at po odo bru va we to na po-ba ru va we to se sled ni te:

Ini ci ja ti va za za po~ nu va we na po stap ka ta - Li sta na odo bre ni po ba ru va wa za vra }a we na DDV (Preg led na za ve re ni K2-obras ci).

Li sta ta se iz go tvu va vo Otse-kot za obra bo tka na da no~ ni pri-ja vi i se do sta vu va do Otse kot za evi den cii ka ko iz ve stu va we za odo bre ni te po ba ru va wa za vra }a-we na DDV. Vo li sta ta odo bre ni te po ba ru va wa se opi {u va at pre ku sled ni te po da to ci:

na ziv i EDB na da no~ ni ot ob vrz nik,

odo bren iz nos za vra }a we, rok za vra }a we. Za pi ra we na za po~ na ti po-

stap ki na pri sil na nap la ta na da-no~ ni dol go vi i da va we na po tvr da da se iz vr {i pre bi va we

Za dol go vi te na ob vrz ni kot, koi mo e da se nap la tat pre ku pre-bi va we so po ve }e pla te ni ot DDV, tre ba da se za prat even tu al no za-po~ na ti te po stap ki za pri sil na nap la ta. Po stap ka ta za pri sil na nap la ta na dolg ne mo e da se za pre edins tve no ako e doj de na do fa za ko ga e za ka a na jav na pro da` ba za ko ja se nap la te ni ga ran cii za u~es-tvo od za in te re si ra ni u~es ni ci.

Iz go tvu va we na Re {e nie za pre bi va we - obra zec "KN-03 DDV" i spro ve du va we na pre bi va we to

Vrz os no va obra ze cot "KN-01" pre ku koj se po tvr du va mo` no sta za pre bi va we, vo Otse kot za evi-den cii se iz go tvu va Re {e nie za pre bi va we na da no~ ni dol go vi i po ve }e pla ten DDV, na obra zec "KN-03 DDV". Vo re {e ni e to se utvr du va at da no~ ni te dol go vi koi se pre bi va at (po vid, iz nos i do ku ment), vkup ni ot iz nos za pre-bi va we i iz no sot na po ve }e pla ten DDV koj pre o sta nu va za vra }a we i se utvr du va at isp lat na ta sme tka za DDV (840-02991) i up lat ni te sme tki na koi tre ba da se na so ~at sreds tva ta, spo red vi do vi te na po od del ni te da no~ ni dol go vi. Re-{e ni e to za pre bi va we se iz go tvu va vo 3 (tri) pri me ro ci.

Rok za pre bi va wePre bi va we to na da no~ ni te

dol go vi so po ve }e pla te ni ot DDV tre ba da se iz vr {i vo ram ki te na ro kot za vra }a we na po ba ru va we-

Danoci


to. Ro kot za vra }a we na da no~ no po ba ru va we za DDV e opre de len so ZDDV i e po vr zan so pod ne su va-we to na da no~ na ta pri ja va za DDV, a za vi si i od bro jot na de no vi na doc ne we po vi na na ob vrz ni kot pri vr {e we to na kon tro la za ra di odo-bru va we na po ba ru va we to.

Na po me na: Ista e po stap ka ta za pre bi va we na DDV ko ga da no~ ni ot ob vrz nik ne iska al ba ra we za vra }a we na oz na ka "h" vo da no~ na-ta pri ja va.

Postapka pri prebivawePostapka pri prebivawena danokot na dobivkana danokot na dobivka

Koga istovremeno ima i

dolg za danokot na dobivka

za drug dano~en period

Ko ga da no~ ni ot ob vrz nik ima odo bre no da no~ no ba ra we za vra }a-we na po ve }e pla ten da nok na do bi-vka za odre den da no ~en per i od Upra-va ta za jav ni pri ho di no si re {e nie za vra }a we koe gla si na odo bre ni ot iz nos za da no~ ni ot per i od. Zna ~i, ako ob vrz ni kot isto vre me no ima i nep la ten dolg za da nok na do bi vka za dru gi da no~ ni per i o di, avto mat-ski ne se vr {i pre bi va we, od nos no, re {e ni e to za vra }a we ne gla si na iz no sot na po ve }e pla ten da nok na do bi vka ka ko raz li ka me |u iz no sot na po ve }e pla ten da nok na do bi vka za eden da no ~en per i od i iz no sot na dol got za drug da no ~en per i od, tu ku re {e ni e to gla si na odo bre ni-ot iz nos na po ve }e pla ten da nok za da no~ ni ot per i od, bez og led na toa {to ob vrz ni kot mo e da ima da no-~en dolg za da nok na do bi vka za drug da no ~en per i od. Od ovaa pri ~i na, vo va kov slu ~aj po kraj re {e ni e to za vra }a we se no si i re {e nie za pre bi va we koe se od ne su va sa mo za pre bi va we na iz no sot na po ve }e pla ten da nok na do bi vka i dol got vrz os no va na da nok na do bi vka, pre ku koe se utvr du va de ka iz no sot za vra }a we, utvr den so re {e ni e to za vra }a we, se na ma lu va za iz no sot na dol got za drug da no ~en per i od.

Pre bi va we to se iz vr {u va bez da se ba ra sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik, bi dej }i isto to e sog las no so odred bi te od Za ko not za da no~ na po stap ka. Do kol ku pos le ova pre o-sta ne iz nos na po ve }e pla ten da nok na do bi vka i isti ot se pre bi va so nep la te ni dol go vi po dru gi os no-vi, za ova pre bi va we se iz go tvu va po seb no re {e nie.

Postapka pri prebivawe na

pove}e platen danok na dobivka

i dolgovi za drugi danoci i/ili

sporedni dano~ni dava~ki,

koga ima doneseno re{enie za

vra}awe na danok na dobivka

Kako prodolènie na postap-kata opi{ana prethodno, vo Ot-sekot za evidencii se proveruva dali postojat neplateni dano~ni dolgovi po drugi osnovi. Dokolku obvrznikot ima neplateni dano~ni dolgovi po drugi osnovi, istite moè da se prebijat so pove}e pla te niot danok na dobivka koj }e preostane posle prebivawe vo ramkite na istiot danok (iznos ut-vrden vo re{enieto za prebivawe "KN-03 DD"). Za da se sprovede prebivawe so dolgovi po drugi osnovi, potrebno e da se obezbedi soglasnost na dano~niot obvrznik. Postapkata se sproveduva na na~in kako koga se vr{i prebivawe na dano~ni dolgovi so dano~no pobaruvawe za DDV koga se bara soglasnost od dano~niot obvrznik - opi{an vo prethodnite to~ki.

Postapka za prebivawe na

pove}e platen danok na dobivka

i dolgovi za drugi danoci

i/ili sporedni dano~ni

dava~ki, koga obvrznikot ne

iskaàl barawe za vra}awe na

danokot na dobivka

Ko ga da no~ ni ot ob vrz nik is ka-àl da no~ no po ba ru va we vo da no-~en bi lans, a ne iska al ba ra we za vra }a we (oz na ka "h") isto to, sog las no so odred bi te od Za ko not

za da no kot na do bi vka, se sme ta za akon ta ci ja za sle den per i od. No, ako ob vrz ni kot ima nep la te ni dol-go vi za da nok na do bi vka za dru gi da no~ ni per i o di, to ga{ iz no sot {to }e se pre ne se ka ko akon ta ci-ja za na re den per i od avto mat ski (kni go vods tve no) se na ma lu va za nep la te ni ot dolg, sog las no so odred bi te od Za ko not za da no~ na po stap ka (bez da se no si re {e nie za pre bi va we).

Vo slu ~aj ko ga da no~ ni ot ob-vrz nik ima i nep la te ni dol go vi po dru gi os no vi, isti te mo e da se pre bi jat od po ve }e pla te ni ot da nok na do bi vka, od nos no za iz no-sot na dol go vi te mo e da se na ma-li iz no sot {to }e pre ne su va ka ko akon ta ci ja za na re den per i od. Za spro ve du va we na pre bi va we vo ovoj slu ~aj po treb na e sog las nost od da no~ ni ot ob vrz nik. Po stap ki te za pre bi va we se spro ve du va at na ist na ~in ka ko ko ga se vr {i pre-bi va we od po ve }e pla ten da nok na do bi vka ko ga da no~ ni ot ob vrz nik iska al ba ra we za vra }a we na pri-ja ve no to da no~ no po ba ru va we.

Po stap ki za pre bi va we na

da no~ ni dol go vi so po ve }e

pla ten da nok koj pro iz le gu va

od up la ta i so ka ma ta

pres me ta na vo ko rist na

da no~ ni ot ob vrz nik

Po stap ka ta za pre bi va we od po-ve }e pla ten da nok koj pro iz le gu va od up la ta (ko ga ne ma da no~ no po ba-ru va we koe se utvr du va i iska u va vo da no~ na pri ja va) za po~ nu va:

po po seb no ba ra we za vra }a-we ili za pre bi va we pod ne se no od da no~ ni ot ob vrz nik ili

po ini ci ja ti va na di rek ci ja-ta na Upra va ta vo ko ja se vo di evi-den ci ja ta za da no~ ni ot ob vrz nik (Otsek za evi den cii).

Ako da no~ ni ot ob vrz nik ima po ve }e pla ten da nok koj ne se utvr-du va i pri ja vu va so da no~ na pri ja va isti ot mo e do Upra va ta za jav ni pri ho di da pod ne se ba ra we za pre-

Danoci


bi va we na po ve }e pla te ni ot da nok so nep la te ni da no~ ni dol go vi ili ba ra we za vra }a we na po ve }e pla te-ni ot da nok. Po pri me no to ba ra we od da no~ ni ot ob vrz nik tre ba da se po sta pi vo naj kus mo en rok.

Po pri me no to ba ra we za pre-bi va we, naj na pred se vo di po seb na po stap ka vo ko ja se oce nu va po sto e-we to na po ve }e pla ten da nok, od nos-no se utvr du va iz no sot na po ve }e pla ten da nok koj mo e da se pre bie so nep la te ni da no~ ni dol go vi. Po-toa tre ba da se obez be di po tvr da za za pi ra we na za po~ na ti te po stap ki za pri sil na nap la ta na da no~ ni te dol go vi koi }e se nap la tat pre ku pre bi va we so po ve }e pla te ni ot da nok. Re {e ni e to za pre bi va we se iz go tvu va na obra zec "KN-03 B".

Ako ba ra we to na ob vrz ni kot e pod ne se no ka ko ba ra we za vra }a we na po ve }e pla ten da nok, pos le ocen-ka ta na os no va no sta na ba ra we to, od nos no utvr du va we to na iz no sot na po ve }e pla ten da nok, tre ba da se spro ve dat i po stap ki te za utvr-du va we na dol go vi te na ob vrz ni-kot koi mo e da se pre bi jat, da se obez be di po tvr da za za pi ra we na za po~ na ti te po stap ki za pri sil na nap la ta na da no~ ni te dol go vi i da se obez be di sog las nost na da no~ ni-ot ob vrz nik za pre bi va we, a re {e-ni e to za pre bi va we se iz go tvu va na obra zec "KN-03 S". Vo re {e ni e to za pre bi va we, po kraj iz no sot za koj se vr {i pre bi va we, se utvr du va i osta to kot od iz no sot na po ve }e pla ten da nok koj mu se vra }a na da no~ ni ot ob vrz nik.

Na log-ba ra we za isp la ta-

up la ta na sreds tva od ed na na

dru ga up lat na sme tka

Iz go tve ni te re {e ni ja za pre bi-va we se do sta vu va at do Ge ne ral na-ta di rek ci ja na Upra va ta za jav ni pri ho di, ko ja do sta vu va na lo zi za isp la ta-up la ta na sreds tva od ed na na dru ga up lat na sme tka.Vo Ge ne-ral na ta di rek ci ja se iz vr {u va at sled ni te po stap ki:

Pro ver ka na pla }a we to na da no~ ni te dol go vi

Pro ver ka ta se iz vr {u va pre-ku uvid vo da no~ na ta kar ti ca za se-koj da no ~en ob vrz nik, a so cel da se utvr di da li even tu al no e iz vr {e no pla }a we na ne koj da no ~en dolg pos le do ne se no to re {e nie za pre bi va we

Pro ver ka ta se iz vr {u va ne po-sred no pred da va we to na na lo zi te za isp la ta-up la ta na sreds tva ta

Do kol ku se utvr di de ka odre-den da no ~en dolg vo me |u vre me e pla ten od stra na na ob vrz ni kot ne se da va na log za isp la ta-up la ta, a re {e ni e to za pre bi va we se vra }a vo so od vet na ta di rek ci ja ko ja go do ne la isto to

Na lo zi- ba ra wa za isp la ta-up la ta na sreds tva

Vrz os no va na re {e ni ja ta za pre bi va we do Se kto rot za tre zor pri Mi ni sters tvo to za fi nan sii se da va at po e di ne~ ni i zbi ren na-

log za isp la ta-up la ta na sreds tva za isp la ta na po ve }e pla te ni ot da nok i nap la ta na da no~ ni te dol-go vi na ob vrz ni ci te.

Na lo got za isp la ta-up la ta za se koj da no ~en ob vrz nik gi so dr i sled ni te po da to ci:

na ziv i EDB na da no~ ni ot ob vrz nik

up lat na-isp lat na sme tka od ko ja tre ba da se iz vr {i isp la ta ta (so pri hod na {i fra) i iz nos koj se isp la }a od ovaa sme tka

up lat ni sme tki na koi tre ba da se iz vr {at up la ti (so pri hod ni {i fri) i iz no si na up la ta na se ko-ja sme tka po od del no.

Na lo zi te za isp la ta-up la-ta se iz da va at ed na{ ne del no vo utvr de ni de no vi spo red do go vor so Mi ni sters tvo to za fi nan sii. Na lo zi te se da va at izd vo e no od na lo zi te za pre na so ~u va we na po-gre{ no pla te ni da no ci.

Akcizi


Propi{an nov obrazec naPropi{an nov obrazec naakcizna prijava za akcizna prijava za

mineralni masla AKC-MMmineralni masla AKC-MMVo "Slu` ben ves nik na RM", broj 54/08 objaven e

Pravilnik za izmenuvawe na Pravilnikot za sprovedu-vawe na Zakonot za akcizi (vo natamo{niot tekst: Pravilnikot), koj vleze vo sila na 25 April 2008 godina. So Pravilnikot propi{an e nov obrazec na akciznata prijava za mineralni masla - AKC-MM.

Da potsetime, soglasno odredbite na ~len 16 od Zakonot za akcizite ("Slu`ben vesnik na RM", broj 40/01...38/05), akciznite dol`nici koi se imateli na akcizna dozvola, dol`ni se da podnesat akcizna pri-java za mineralni masla za sekoj akcizen period vo rok od 15 dena po istekot na sekoj kalendarski mesec.

Akcizna prijava vo ovoj rok se podnesuva i toga{ koga ne nastanal akcizen dolg za soodvetniot akcizen period.

Akciznite dol`nici soglasno ~len 13 i 31 stav 2 od Zakonot za akcizite, osven imatelite na akcizna dozvola, za nasta-natiot akcizen dolg za mineralni masla, dol`ni se da podnesat akcizna prijava za mineralni masla vedna{. Vo ovie slu~ai ne se popolnuva rubrikata "Akcizen period".

Dokolku vo tekot na akcizniot period dojde do promena na visinata na specifi~nata akciza, vo soglasnost so ~len 18 stav 7 od Zakonot za akcizite, a koja e navedena vo "Odlukata za opredeluvawe najvisoki ceni na oddelni nafteni derivati utvrdeni soglasno metodologijata...", imatelite na akcizna dozvola, za mineralnite masla navedeni po rednite broevi od 1-16 i 21-22, dostavuvaat do Upravata za javni prihodi, vo prilog kon akciznata prijava oddelni podatoci za koli~inite ispora~ani od akcizniot sklad za koi nastanala promena na akciza i iznosot na presmetanata akciza za tie koli~ini.

Dokolku se utvrdi deka neto~no ili necelosno bila prijavuvana koli~inata na akcizni dobra (na primer, za koja nastanala akciza koja e oslobodena od akciza ili koja e ispratena vo postapka na nepostoewe na uslovi za nastanuvawe na akcizen dolg), osnovicata po ~len 29 od Zakonot za ak-

cizite ili akcizata nastanata vo akcizniot period, akcizniot dol`nik e dol en da izvr{i ispravka na akciz nata prijava za soodvetniot akcizen period, so vnesuvawe na znakot "h" i so naveduvawe na akciz niot period za koj se vr{i ispravkata.

Pri podnesuvaweto na isprav kata na akciznata prijava, taa se popolnuva povtorno vo celost, so toa {to iznosite ili koli~inite vo poliwata koi ne se ispravaat se vnesuvaat povtorno, a vo poliwata vo koi se vr{i ispravkata ne e dozvoleno da se vnesuvaat samo razlikite tuku se vnesuva celiot ispraven iznos ili koli~inata.

Dokolku so ispravkata na akciznata prijava se prijavuva pomal iznos na akciza od presmetaniot i plateniot za soodvetniot period, razlikata se vra}a soglasno ~len 57 stav 1 od Zakonot za akcizite, t.e. vo so-glasnost so odredbite od Zakonot za dano~na postapka.

Vo prodol`enie e daden obra ze cot AKC-MM ob-javen vo "Slu`ben vesnik na RM", broj 54/08.

ISPRAVKA NAISPRAVKA NAAKCIZNATA PRIJAVAAKCIZNATA PRIJAVA

Akcizi

Pra{awa i Odgovori


?UJP po spro ve de na po stap ka za pri sil na nap-la ta od dru{ tvo to A so jav no nad da va we pro-da va ho tel sops tve nost na dru{ tvo to A za ra di nap la ta na dolg. Do dru{ tvo to A e dosta ve no re {e nie za pro da de ni ot imot vo iz nos od 38.771.762 de na ri od koj 1.938.558 de na ri se za tro {o ci za spro ve de na ta po stap ka za proda`-ba, a 26.833.174 de na ri se za iz mi ru va we na dolg kon UJP za nep la ten DDV. Sme tko vod s t-ve na ta na bav na vred nost na ob je ktot iz ne su va 34.000.000 de na ri a is pra vka ta na vred no sta iz ne su va 15.000.000 de na ri. Koj tre ba da go pla ti DDV i na ko ja os no vi ca?

Soglasno so ~len 19 stav (1) to~ka 4) od Zakonot za dodadena vrednost ("Slu`ben vesnik na RM", broj 44/99...114/07) dano~na osnova "za promet ostvaren po pat na licitacija, e postignatata krajna cena". Vo va{iov primer, prometot go izvr{ila Upravata za javni prihodi, vo postapka za prisilna naplata. No bidej}i UJP e dràven organ koj ja izvr{uva svojata funkcija na javna vlast, toj ne vr{i promet, - ne postoi promet ni od dol`nikot vo prisilnata naplata kon UJP nitu od UJP kon steknuva~ot (kupuva~ot). Ovde imame samo eden promet od dol`nikot vo prisilnata naplata neposredno na kupuva~ot. Tro{ocite koi gi ima UJP ne ja namaluvaat dano~nata osnova.

Spored seto prethodno kaàno, proda`nata cena so vklu~en danok vo ovoj slu~aj e 38.771.762 denari, odnosno dano~nata osnova e 32.857.426 denari i dano-kot na dodadena vrednost 5.914.336 denari. Ovoj danok e dolèn da go prijavi i plati dol`nikot vo prisilnata naplata - dru{tvoto A (hotel).

KNI@EWE KAJ DRU[TVOTO A

120 - Pobaruvawa od kupuva~i ...... 38.771.762773 - Prihodi od

proda`ba napostojani sredstva .........................19.000.000

7798 - Kapitalna dobivkaod proda`ba napostojani sredstva .........................13.857.426

260 - Obvrski za DDV ...............................5.914.336Po f-ra broj ___ prodadenHotel so javno naddavawe

450 - Neotpi{ana vrednostna otu|enipostojani sredstva ................. 19.000.000029 - Akumulirana

amortizacija ...................................15.000.000027 - Ostanati

materijalni sredstva ....................34.000.000Isklu~uvawe od evidencijana prodaden Hotel

260 - Obvrski za DDV .......................32.747.510449 - Ostanati nematerijalni

tro{oci ...................................... 1.938.558120 - Pobaruvawa

od kupuva~i .....................................34.686.068Namiruvawe na obvrskakon UJP i tro{ociza javno naddavawe

100 - Smetka ........................................ 4.085.694120 - Pobaruvawa

od kupuva~i .......................................4.085.694Naplateno po f-ra broj ___

PPRA{AWARA{AWAI ODGOVORII ODGOVORI

Danok na dodadena vrednost

sodr@ina - rafajlovski.com.mk 2008/5-08.pdf · upravna postapka z pravni lekovi vo dano^nata...

Documents