sỎ tay rau mẦm

Dieãn ñaøn Rau Saïch – Vì Söùc Khoûe Coäng Ñoàng

KYÕ THUAÄT TROÀNG RAU MAÀM

PHAÀN I: GIÔÙI THIEÄUI. Ñaëc ñieåm rau maàm

Rau maàm laø loaïi rau chöa bung ra laù thaät, chæ coù 2 laù maàm ñaàu tieân ñoái vôùi caây hai 2 laù maàm (củ caûi, xaø laùch xoong, hoa höôùng döông…) vaø chæ coù moät laù ñoái vôùi caây 1 laù maàm (haønh laù…). Haàu heát dinh döôõng trong caây coù ñöôïc laø do söï chuyeån hoùa caùc chaát ôû traïng thaùi döï tröõ trong hoät thaønh hôïp chaát höõu cô.

Caây cao khoaûng 10-12 cm laø phuø hôïp nhaát. Phaàn treân laù maàm coù maøu xanh pha vaøng. Phaàn thaân coù maøu traéng hôi xoáp (maàm caûi) hoaëc coù maøu ñoû, hoàng, xanh,…, (thaân caây chöa chuyeån sang maøu xanh ñaäm hoaëc hoùa goã).

Thôøi gian thu hoaïch ngaén chæ töø 5-10 ngaøy sau khi gieo haït. Trong rau chöùa nhieàu chaát khoaùng vaø caùc loaïi vitamin B, C,

E…

II. Duïng cuï vaø vaät lieäu troàng1. Gioáng

Coù theå troàng haàu heát caùc loaïi rau khaùc nhau nhö caûi cuû, caûi ngoït, xaø laùch xoong, caø roát, rau deàn, rau muoáng, hoa höôùng döông…

Khoâng ñöôïc söû duïng haït gioáng troàng thoâng thöôøng, khoâng roõ nguoàn goác vì nhöõng haït naøy ñaõ ñöôïc baûo quaûn baèng thuoác. Neân gioáng söû duïng phaûi laø loaïi daønh rieâng cho troàng rau maàm. Ta coù theå mua gioáng ôû nhöõng nôi cung caáp gioáng coù uy tín ñeå haïn cheá maàm beänh vaø thuoác baûo quaûn.

2. Nôi troàngDieän tích troàng nhoû neân raát phuø hôïp khi troàng ôû nhöõng hộ gia đinh, khu ñoâ thò.

Aùnh saùng cuûa khu vöïc troàng rau maàm khoâng neân quaù maïnh. Vì rau maàm khoâng caàn aùnh saùng tröïc tieáp, toát nhaát laø aùnh saùng phoøng hoaëc döôùi taøn caây coå thuï.

Traùnh: möa tröïc tieáp, nhieät ñoä quaù noùng, aùnh saùng quaù gaét.

www.rausach.com.vn 1

http://www.rausach.com.vn/


Coù theå boá trí nôi troàng ôû haønh lang trong nhaø, moät goùc phoøng thoaùng maùt, thoâng gioù… Khoâng neân boá trí khu vöïc troàng ôû nôi aåm thaáp, nhieàu maàm beänh nhö gaàn tuû, baøn laøm baèng goã eùp laâu ngaøy; gaàn nôi chöùa raùc thaûi,…

Tröôùc khi gieo troàng phaûi veä sinh saïch nôi troàng, khay troàng ñeå tieâu ñieät naám hay coân truøng gaây haïi.

2.1 Vaät duïng ñeå troàng Coù theå taän duïng baát cöù duïng cuï

chöùa ñöïng naøo coù saün trong gia ñình nhö Thau nhöïa, noài lôùn, khay ñaõ qua söû duïng (khay xoáp, khay nhöïa ñöïng traùi caây); hay trong chaäu hoa. Khay troàng neân ñaët ôû nôi cao raùo nhö keä, giaù treo… caùch maët ñaát ñeå haïn cheá vi sinh vaät gaây haïi töø ñaát.

2.2 Taám loùtNeáu khay troàng laø vaät lieäu taùi söû duïng nhö thuøng rau

quaû coù loã saün, ta neân loùt kín ñaùy bôûi maøng phuû noâng nghieäp, bòch nilon coù kích thöôùc lôùn, tuùi ñöïng raùc … Nhaèm haïn cheá nöôùc chaûy töø khay treân xuoáng khay döôùi mang theo muïn döøa (laøm dô rau maàm) vaø raát tieän lôïi khi thu hoaïch. Neáu söû duïng thau, hoaëc khay nhöïa khoâng coù loã thì cuõng khoâng nhaát thieát phaûi loùt theâm lôùp nilon naøy.

Do khay troàng rau maàm ña phaàn laø kín ñaùy, töùc laø khoâng coù loã thoaùt nöôùc dö, neân caàn chuù yù löôïng nöôùc töôùi ñeå traùnh bò ngaäp uùng.

Maøng phuû noâng nghieäp

2.3 Giaù theåSöû duïng ñaát saïch (saïch veà maët hoùa hoïc, lyù hoïc, sinh hoïc

chöù khoâng phaûi teân goïi cuûa doøng ñaát saïch baùn treân thò




tröôøng) laøm giaù theå, ñaát saïch naøy ñöôïc laøm töø muïn döøa hoaëc tro traáu hun ñen.

Giaù theå troàng rau maàm khoâng caàn boå sung phaân boùn. Vì giai ñoaïn naøy, caây laáy dinh döôõng döï tröõ töø hoät ñeå chuyeån hoùa thaønh caùc chaát cô baûn trong teá baøo chöù khoâng phaûi töø phaân boùn ngoaøi moâi tröôøng. Vieäc boå sung phaân boùn voâ cô, dung dòch thuûy canh laø ñieàu caám kî. Moät soá phaân höõu cô nhö truøng queá, phaân rong bieån,… coù theå söû duïng nhöng khoâng khuyeán khích, vì chöa ñöôïc nghieân cöùu xaùc minh tính an toaøn.

Neáu söû duïng muïn döøa ñeå troàng rau maàm, neân ñaûm baûo laø chuùng ñaõ ñöôïc xöû lyù chaát chaùt (tanin, lignin), hoaëc ít nhaát cuõng ñöôïc ngaâm xaõ vôùi nöôùc saïch 3 ngaøy.

Caàn kieåm tra pH cuûa giaù theå tröôùc khi troàng (pH thích hôïp khoaûng 6.5). Neáu pH quaù thaáp seõ haïn cheá söï phaùt trieån cuûa caây, pH quaù cao cuõng gaây haïi cho caây (pH >8, caây khoâng phaùt trieån, coù theå bò heùo vaø cheát).

Coù theå söû duïng theâm khaên giaáy aên (daïng cuoän hay daïng taám vuoâng 33cm x 33cm) ñeå loùt treân beà maët giaù theå tröôùc khi gieo hoät. Muïc ñích: haïn cheá xô döøa baùm vaøo caây maàm khi thu hoaïch. Neáu khoâng coù giaáy loùt, ta chæ caàn löu yù töôùi nheï nhaøng ñeå haïn cheá ñaát vaên leân caây, vaø thu hoaïch caån thaän vaãn ñaûm baûo yeáu toá naøy. Ñoâi khi vieäc loùt giaáy laïi laøm haïn cheá vieäc phaùt trieån cuûa rau do ngaên caùch haït tieáp


Nöôùc ngaâm muøn döøa ñaõ söû duïng ñöôïc

Nöôùc ngaâm muøn döøa chöa söû duïng ñöôïc



xuùc tröïc tieáp vôi nöôùc, neáu thao taùc laøm khoâng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà naøy.

2.4 Nöôùc töôùiTa coù theå söû duïng nöôùc maùy vaø töôùi vôùi

bình neùn hôi phun söông daønh rieâng cho troàng hoa.

Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc söû duïng nöôùc nhieãm pheøn, ao hoà, keânh raïch, nöôùc oâ nhieãm ñeå töôùi…

PHAÀN II: KYÕ THUAÄT TROÀNG

I. Tieán haønh1.Chuaån bò Haït gioáng Caùc loaïi haït gioáng khaù nhoû neân tieán haønh gieo tröïc tieáp

ôû tình traïng khoâ nhö haït xaø laùch, caûi ngoït, hoät rau queá, ngoø,…. Vì neáu ngaâm hoät bò voùn laïi gaây khoù khaên trong vieäc raõi ñeàu haït.

Ñoái vôùi caùc loaïi haït lôùn, coù voû daøy nhö rau muoáng, höôùng döông, caûi cuû neân tieán haønh ngaâm nöôùc tröôùc khi gieo troàng ñeå coù tæ leä naûy maàm cao nhaát.

Moãi loaïi hoät gioáng tröôûng thaønh ñeàu ñang ôû traïng thaùi nguû – khoâng hoaït ñoäng. Do vaäy chuùng ta caàn cung caáp moät löôïng nöôùc hôïp lyù, ñuû nhu caàu cuûa töøng loaïi gioáng, luùc ñoù hoät gioáng baét ñaàu “thöùc”, haøng loaït caùc phaûn öùng hoùa sinh dieãn ra beân trong teá baøo cuûa hoät. Vaø vieäc naûy maàm baét ñaàu ñöôïc khôûi ñoäng ñeå taïo ra nhöõng maàm non. Trong quaù trình “thöùc” naøy, hoät gioáng caàn phaûi ñaûm baûo ñöôïc cung caáp ñuû nöôùc vaø oxy ñeå thöïc hieän quaù trình hoâ haáp, phaân giaûi, chuyeån ñoåi caùc chaát dinh döôõng ôû daïng döï tröõ thaønh caùc chaát caàn thieát cho söï caáu thaønh moät caây troàng môùi.




Chuùng ta neân ngaâm hoät gioáng trong nöôùc aám (2 noùng + 3 laïnh) khoaûng 560C (sôø tay vaøo nöôùc pha thaáy hôi noùng laø hôïp lyù nhaát) vôùi thôøi gian khoaûng 30 phuùt ñeán 6h tuøy theo loaïi hoät gioáng coù voû daøy hay moûng, vaø tuøy nhieät ñoä moâi tröôøng. Ñeå thuaän tieän, chuùng toâi ñeà nghò baïn tieán haønh ngaâm hoät gioáng vaøo buoåi toái, vôùi nöôùc maùy thoâng thöôøng, saùng sôùm tieán haønh gieo troàng laø hôïp lyù (khoaûng 6-8h). Hoät gioáng khi ñaõ haáp thuï ñuû nöôùc ñeå saün saøng cho vieäc chuyeån hoùa chaát phuïc vuï naûy maàm, thöôøng lôùp voû coù trieäu chöùng nöùt nheï, hoät caên troøn.

Trong khi ngaâm ta coù theå loaïi moät soá hoät noåi leân maët nöôùc (sau khi hoät ñaõ thaám ñuû nöôùc) nhaèm haïn cheá hoät bò cheát, bò leùp deã keùo theo maàm beänh phaùt sinh khi troàng.

Möïc nöôùc ngaâm chæ neân ñeå vöøa ñuû ngaäp hoät gioáng, khoâng neân ñeå hoät bò ngaäp quaù saâu, seõ aûnh höôûng ñeán söï khuyeách taùn oxy töø khoâng khí cung caáp cho hoät hoâ haáp.

Khi choïn vaät lieäu ngaâm, neân öu tieân loaïi coù coù dieän tích tieáp xuùc khoâng khí lôùn (ví duï neân choïn thau ngaâm thay cho cheùn).

Haït ñaõ ñöôïc ngaâm trong nöôùc aám

2. Khay troàngVeä sinh saïch seõ vaät duïng ñeå troàng rau maàm (khung gaïch

döôùi ñaát, khay, roã… ).Loùt maøng phuû noâng nghieäp hay nilong côõ lôùn leân khay

troàng (löu yù laø phaûi dö ra ngoaøi, ñeå khi thu hoaïch khoâng bò vöôùng khay, ta chæ caàn tuùm laáy 4 goác maøng phuû hay nilong laáy ra ngoaøi. Khay ñöôïc veä sinh vaø tieáp tuïc troàng cho vuï sau.




Khay sau khi loùt maøng phuû

3. Thao taùc troàng Cho xô döøa (ñaõ xöû lyù) daøy

khoaûng 2cm vaøo khay. Phaû ñeàu lôùp muøn döøa naøy, coù theå duøng moät taám vaùn hoaëc moät ñoaïn oáng nöôùc PVC ñeå laên treân beà maët taïo ñoä laùng cho lôùp giaù theå naøy.

Muøn döøa troàng vuï tröôùc phôi cho thaät khoâ roài loaïi boû reã coù theå söû duïng tieáp tuïc cho vuï sau.

Xô döøa ñaõ cho vaøo khay vaø taïo ñoä baèng phaúng

Tieáp theo ta loùt giaáy aên leân phaàn treân xô döøa vaø cuõng ñöôïc laøm aåm baèng nöôùc. Khi haït gioáng ngaâm ñuû thôøi gian, ta gieo ñeàu vaøo khay. Haït rau maàm ñöôïc gieo vôùi maät ñoä khaù daøy. Neáu thöa quaù caây deã bò ngaõ ñoã. Neáu quaù daøy haït coù theå khoâng tieáp xuùc ñöôïc vôùi giaù theå, khoâng haáp thu ñöôïc nöôùc, neân khoâng hoaëc raát chaäm naûy maàm. Maät ñoä haït gieo quaù daøy, caây leân coù theå khaù oám yeáu neáu chaêm khoâng kyõ.

www.rausach.com.vn 6Haït gieo hôïp lyù

Gieo haït daøy quaù



Cho khay vaøo nôi khoâng coù aùnh saùng trong khoaûng 2 ngaøy. Coù theå che ñaäy baèng nilong ñen hay baèng bìa cöùng… chuû yeáu laø ngaên caûn hoaøn toaøn aùnh saùng tieáp xuùc vôùi hoät gioáng.

Caûi maàm 4 ngaøySau 2 ngaøy ñem khay ra nôi coù aùnh saùng nheï (khoaûng

1000lux töông ñöông aùnh saùng trong nhaø), khoâng ñeå nôi coù aùnh saùng tröïc tieáp khoaûng 3 ÷ 4 ngaøy.

Ngaøy cuoái cuøng khay ñöôïc ñem ra ngoaøi saùng tröïc tieáp. Ñaây laø luùc ta caàn laù maàm quang hôïp ñeå laù coù maøu xanh. Neáu anh saùng maïnh, chæ caàn phôi 3h, laù seõ chuyeån sang maøu xanh nhaït, coøn hôi vaøng. Löu yù

Phaûi ñaët khay trong ñieàu kieän ma t nhieät ñoä treân döôùi 290C ± 1.

Phaûi phun nöôùc töôùi cho rau theo ñònh kyø 2-3 laàn/ngaøy. Khoâng ñeå caây bò thieáu nöôùc. Khoâng ñeå caây bò ngaäp uùng. Töùc laø phaûi duy trì ñoä aåm cho giaù theå.

Khoâng ñöôïc phun baát kyø phaân boùn naøo khi troàng rau maàm.

Thöôøng xuyeân kieåm tra nôi troàng ñeå xem rau coù bò beänh hay bò coân truøng caén phaù hay khoâng.

Nôi troàng luoân luoân saïch seõ. Sau khi thu hoaïch khay troàng phaûi ñöôïc chaø röûa saïch seõ. Traùnh nhieãm beänh töø nhöõng vuï troàng tröôùc.


Neáu haït gioáng toát, ngaâm ñuùng kyõ thuaät, sau 24h haït ñaõ naûy maàm nhö hình beân

Maøu cuûa xa laùch xoong sau 2 ngaøy ñeâm



Neáu khay troàng ñaõ nhieãm beänh thì neân loaïi boû ngay giaù theå khoûi khu vöïc troàng nhanh choùng vaø khoâng söû duïng cho vuï troàng sau. Muoán söû duïng laïi thì phaûi xöû lyù ñeå tieâu dieät maàm beänh.

Veà maøu saéc rau maàm phaûi coù maøu xanh hôi ngaû vaøng.

II. Thu hoaïchCoù theå thu hoaïch tröïc tieáp trong khay hay tuùm 4 goác cuûa

nilong laáy ra, duøng keùo hay dao beùn caét saùt goác rau maàm. Khay ñöôïc ñem ñi chaø röûa saïch cho vuï troàng tieáp theo.

Röûa rau laïi baèng nöôùc saïch vaø coù theå söû duïng ngay ñöôïc.

Neân thu hoaïch vaø aên trong ngaøy, khoâng neân tröõ laïi trong tuû laïnh laâu vì giaûm dinh döôõng trong rau. Neáu phaûi tröõ laïi moät hai ngaøy, thì neân giöõ laïi trong khay troàng luoân, chöa caét voäi.

Rau maàm sau khi thu hoaïch vaø ñoùng goùi

III. Beänh haïiÑieàu kieän troàng rau maàm thöôøng ñöôïc duy trì ôû nhieät ñoä

290C ± 1, ñoä aåm khoaûng 80% vaø ñöôïc ñaët trong ñieàu kieän aùnh


Rau maàm khoâng ñaït do boùn nhieàu phaân

Rau maàm caûi cuû ñoä tuoåi thu hoaïch



saùng dòu nheï khoâng chieáu tröïc tieáp. Ñaây cuõng laø ñieàu kieän lyù töôûng cho maàm beänh phaùt trieån, chuû yeáu laø caùc baøo töû naám, caùc vi sinh vaät bay lô löûng trong khoâng trung hoaëc töø ñaát baùm vaøo seõ laây beänh cho caây maàm.

Vi sinh vaät khi xaâm nhieãm vaøo teá baøo, cô quan seõ aûnh höôûng ñeán söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caây. Nhö söï phaù hoaïi teá baøo ôû taát caû caùc boä phaän cuûa caây (reã, thaân, laù…) gaây ra caùc ñoám maøu naâu treân laù, thoái reã… hay söï xaâm nhaäp cuûa vi khuaån seõ laøm taét caùc maïch daãn… => laøm cho caây bò coøi coïc, vaøng voït.. vaø cheát caây.

Moät soá trieäu chöùng beänh: Naám gaây haïi : Pythium, Phytophthora, Rhizotonia, Aspergillus niger …

Caùc trieäu chöùng do naám gaây ra ñeàu gioáng nhau, gaây thoái toaøn boä heä thoáâng reã, gaây thoái phaàn thaân goác saùt maët ñaát vaø coù maøu naâu saãm ñeán toái ñen. Beänh seõ laøm cho laù bò heùo vaøng, ruõ cuïp xuoáng; thaân coøi coïc chaäm phaùt trieån vaø thöôøng bò cheát.

Naám phaùt trieån maïnh trong ñieàu kieän moâi tröôøng coù ñoä aåm cao, ít aùnh saùng, nhieät ñoä 12 - 350C (muøa möa gaây haïi naëng hôn), maät ñoä gieo troàng quaù daøy, töôùi quaù nhieàu nöôùc.

Naám gaây haïi coù theå toàn taïi trong ñaát trong thôøi gian daøi (trong giaù theå, treân taøn dö caây troàng, trong haït) vaø caû trong ñieàu kieän khoâng coù caây kyù chuû.

Thöû gieo rau maàm sau 3 ngaøy phaùt hieän nhieàu trieäu chöùng baát thöôøng:

Haït naûy maàm xuaát hieän nhieàu naám moác:

Moác traéng

Treân beà maët giaáy aên Treâng giaù theå xô döøa




Moác xanh

Moác vaøng

Beà maët cuûa giaáy thaám loùt beân treân coù ñoä aåm raát keùm ( khoâ) so vôùi lôùp boät döøa beà maët beân döôùi lôùp giaáy ñoù. Do thao taùc laøm phaúng lôùp giaù theå muøn döøa tröôùc khi loùt giaáy khoâng toát laøm nöôùc khoâng mao daãn leân maët giaáy ñoàng ñeàu. Do vaäy, hoät gioáng khoâng ñöôïc tieáp nhaän nöôùc thöôøng xuyeân seõ khoâng theå naûy maàm. Chính nhöõng hoät gioáng naøy laø mieáng moài ngon cho vi sinh vaät phaùt trieån, gaây ra nhieàu loaïi beänh cho rau maàm, ñaëc bieät laø beänh do naám.




Vi khuaån gaây hai : Erivinia carotovora

Vi khuaån gaây beänh thoái nhuõn. Moâ bò beänh coù muøi hoâi khoù chòu, phaàn laù caây bò heùo ruõ cuïp xuoáng, thaân deã gaõy vaø thoái nhanh choùng. Treân moâ beänh vaø thaân caây coù dính dòch vi khuaån coù maøu vaøng xaùm.

Vi khuaån phaùt trieån trong ñieàu kieän coù ñoä aåm cao, pH = 7, phaïm vi nhieät ñoä 27 – 320C

Vi khuaån toàn taïi ôû taøn dö caây beänh, giaù theå coù reã caây beänh thoái muïc hay toàn taïi trong cô theå 1 soá loaøi coân truøng, duïng cuï canh taùc.

IV. Moät soá moùn aên ñöôïc cheá bieán töø rau maàm




Rau maàm troän thòt boø Rau maàm xaøo toâm

Rau maàm cuoán caù Rau maàm naáu haûi saûn



sỎ tay rau mẦm

Education