Konsumi dhe investimetKonsumi dhe investimet

KONSUMI DHE INVESTIMET.KONSUMI DHE INVESTIMET.

Konsumi dhe kursimi. Të ardhurt e Konsumi dhe kursimi. Të ardhurt e disponueshme dhe funksioni I konsumitdisponueshme dhe funksioni I konsumit

► Konsumi përfaqësoon shpenzimet e konsumatorëve Konsumi përfaqësoon shpenzimet e konsumatorëve privatë për mallra konsumi, pra për mallra që privatë për mallra konsumi, pra për mallra që përdoren për të nxjerrë dobi në perjudhën korrente.përdoren për të nxjerrë dobi në perjudhën korrente.

► Pjesa e pa shpenezuar për konsum korrent e të Pjesa e pa shpenezuar për konsum korrent e të ardhurave të disponueshme përfaqëson kursimin. ardhurave të disponueshme përfaqëson kursimin.

Pra YD = C + SPra YD = C + S..

► Për mallrat e konsumit afatgjatë, si automobilët apo Për mallrat e konsumit afatgjatë, si automobilët apo makinat larëse , përkufizimi i mësipërm i konsumit makinat larëse , përkufizimi i mësipërm i konsumit paraqietet disi si i ngushte, përderisa prej tyre paraqietet disi si i ngushte, përderisa prej tyre nxuirret dobi jo vetem ne perjudha korrente, por nxuirret dobi jo vetem ne perjudha korrente, por edhe në perjudhat e ardhshme, duke u dhënë edhe në perjudhat e ardhshme, duke u dhënë shpenzimeve të ketyre mallrave edhe veti të shpenzimeve të ketyre mallrave edhe veti të investimeve, mirpo ne analizën e metejme që do investimeve, mirpo ne analizën e metejme që do tabëjme do të abstragojm nga ky nderlikim.tabëjme do të abstragojm nga ky nderlikim.

► Për çdo vend konsumi është komponenti me i madh Për çdo vend konsumi është komponenti me i madh në GDP, në vendet e industrialuzuara arrrin deri në në GDP, në vendet e industrialuzuara arrrin deri në 65 % të GDP.65 % të GDP.

► Statistikat tregojnë se familjet e verfera spenzojnë Statistikat tregojnë se familjet e verfera spenzojnë pjesën më të madhe të të ardhurave të tyre për të pjesën më të madhe të të ardhurave të tyre për të mira me rëndesi jetike, si ushqimi strehim.me mira me rëndesi jetike, si ushqimi strehim.me rritjen e të ardhurave ushqimi përmirsohet, por rritjen e të ardhurave ushqimi përmirsohet, por pesha especifike e tij në të ardhura pakesohet.pesha especifike e tij në të ardhura pakesohet.

► Po ashtu mund te themi se me rritjen e të Po ashtu mund te themi se me rritjen e të ardhurave nje rritje me të shpejtë përson kursimi , ardhurave nje rritje me të shpejtë përson kursimi , që konsiderohet si një e mirë luksi, ku mund të që konsiderohet si një e mirë luksi, ku mund të konkludojme së me shumë kursejnë të pasurit se të konkludojme së me shumë kursejnë të pasurit se të varferit.Nga kjo analiz e pakët del se varferit.Nga kjo analiz e pakët del se konsumi dhe konsumi dhe kursimi varen ngakursimi varen nga të ardhurat e disponueshmetë ardhurat e disponueshme

► Kjo varësi është analizuar gjerësisht nga Kejnsi dhe njihet Kjo varësi është analizuar gjerësisht nga Kejnsi dhe njihet ndryshe si hipoteza e ”të ardhuarve të disponueshme.ndryshe si hipoteza e ”të ardhuarve të disponueshme.

Të ardhurat e disponueshme,konsumi, kursimi Te ardhurat e

dispnueshme (në €)

Konsumi (në €)

Kursimi (në €)

250 210 40

200 170 30

150 130 20

100 90 10

50 50 0

0 10 -10

Shpreh funksionin linear të konsumit dhe atë të Shpreh funksionin linear të konsumit dhe atë të kursimit, që mund ta shofim edhe në grafikun në vijim.kursimit, që mund ta shofim edhe në grafikun në vijim.

A

B

Te ardhurat e disponueshme

MPS = 1/5

MPC = 4/5

C,S(mion €)

0

210170130 90 50 50 100 150 200 250

C

S

45 0

Si kurba e konsumit ashtu edhe kurba e kursimit Si kurba e konsumit ashtu edhe kurba e kursimit shprehin lidhjen pozitive midis të ardhurave të shprehin lidhjen pozitive midis të ardhurave të disponueshme dhe përkatësisht konsumit dhe disponueshme dhe përkatësisht konsumit dhe kursimit.raporti midis konsumit dhe kuresimit mund kursimit.raporti midis konsumit dhe kuresimit mund të shprehen me anë të vijës 45 të shprehen me anë të vijës 45 00 .Për pikat e .Për pikat e konsumit mbi vijen 45 konsumit mbi vijen 45 00 vlera e përgjegjëse të vlera e përgjegjëse të kursimit do të jenë negative dhe anasjelltas.Ndërsa kursimit do të jenë negative dhe anasjelltas.Ndërsa në pikprerjen e kurbës së konsumit me vijen 45 në pikprerjen e kurbës së konsumit me vijen 45 00 vlera e kursmit do të jetë zero.vlera e kursmit do të jetë zero.

► Pjrerësia e kurbës së konsumit shpreh shtesen e Pjrerësia e kurbës së konsumit shpreh shtesen e konsumit për çdo njesi monetare shtesë të të konsumit për çdo njesi monetare shtesë të të ardhurave të disponueshme. Kjo njihet ndryshe si “ ardhurave të disponueshme. Kjo njihet ndryshe si “ prirja marxhinale për konsum” (MPC).prirja marxhinale për konsum” (MPC).

..► Pjerrësia e kurbës së kursimit shpreh shtesën Pjerrësia e kurbës së kursimit shpreh shtesën

e kursimit për çdo njësi monetarë e shtesë të e kursimit për çdo njësi monetarë e shtesë të të ardhurave të disponueshme. Kjo njihet të ardhurave të disponueshme. Kjo njihet ndryshe si ndryshe si “ prirja marxhinale për kirsim” “ prirja marxhinale për kirsim” (MPS).(MPS).

► Përderisa C + S = YD atëher MC + MS = MYD dhe Përderisa C + S = YD atëher MC + MS = MYD dhe MPC + MPS = 1, ( MYD = 1 njësi monetare), ku : MC MPC + MPS = 1, ( MYD = 1 njësi monetare), ku : MC = Konsumi marxhinal, MS = kursimi marxhinal, = Konsumi marxhinal, MS = kursimi marxhinal, MYD të ardhurat e dispomueshme margjinale.MYD të ardhurat e dispomueshme margjinale.

► Pos treguesëve që përdorëm ( MPC dhe MPS), Pos treguesëve që përdorëm ( MPC dhe MPS), tregues mjaftë të rëndesishëm statistikor janë edhe tregues mjaftë të rëndesishëm statistikor janë edhe prirja mesatare për konsum(APC) dhe prirja prirja mesatare për konsum(APC) dhe prirja mesatare për kursim(APS). (APC) paraqet raportin mesatare për kursim(APS). (APC) paraqet raportin në mes të konsumit dhe të ardhurave të në mes të konsumit dhe të ardhurave të disponueshme pra C/YD = APC. disponueshme pra C/YD = APC.

► Është e qartë se kur është e dhënë kurba e Është e qartë se kur është e dhënë kurba e konsumit APC do të ndryshoj me ndryshimin e të konsumit APC do të ndryshoj me ndryshimin e të ardhurave të disponueshme (YD). Në figurën 3.1 në ardhurave të disponueshme (YD). Në figurën 3.1 në pikën A, APC = 50/50 = 1, ndërsa në pikën B, APC pikën A, APC = 50/50 = 1, ndërsa në pikën B, APC = 90 / 100 = 0.9, ndeërkohë që MPC për çdo pikë të = 90 / 100 = 0.9, ndeërkohë që MPC për çdo pikë të kurbës C është e barabartë me 4/5.kurbës C është e barabartë me 4/5.

►Pos funksionit linear të konsumit dhe Pos funksionit linear të konsumit dhe kursimit kemi edhe funksionin jo linear, kursimit kemi edhe funksionin jo linear, dhe me këtë nënkuptojmë se me rritjen dhe me këtë nënkuptojmë se me rritjen e të ardhurave të disponueshme e të ardhurave të disponueshme konsumi dhe kursimi nuk rriten në konsumi dhe kursimi nuk rriten në mënyrë proporcionale me rritjen e të mënyrë proporcionale me rritjen e të ardhurave të disponueshme.ardhurave të disponueshme.

► Pra, nëse rriten të ardhurat e Pra, nëse rriten të ardhurat e disponueshme me 10 %, nuk është e disponueshme me 10 %, nuk është e thënë që edhe konsumi dhe kursimi të thënë që edhe konsumi dhe kursimi të rriten me 10 %.rriten me 10 %.

►Algjebrikisht funksioni linear i konsumit Algjebrikisht funksioni linear i konsumit do të shprehej;do të shprehej;

C = a + bYDC = a + bYD

►a a paraqet vlerën e pikëprerjes së paraqet vlerën e pikëprerjes së kurbës C me boshtin, ndërsa kurbës C me boshtin, ndërsa koeficienti koeficienti b b është i barabartë me është i barabartë me MPC që në shembillin e më sipërm MPC që në shembillin e më sipërm është është

C = 10 + 0.8 YDC = 10 + 0.8 YD►Përderisa S = YD – C do të kemi Përderisa S = YD – C do të kemi S – YD – a – bYD praS – YD – a – bYD pra S = - a + (1-b) YDS = - a + (1-b) YD► Në shembullin tonë dotë kemiNë shembullin tonë dotë kemi S = - 10 + 0.2YDS = - 10 + 0.2YD

Faktorët të tjerë përcaktues të Faktorët të tjerë përcaktues të konsumitkonsumit

► Pos të ardhurave të disponueshme faktor tjetër Pos të ardhurave të disponueshme faktor tjetër influencues ne nivelin e konsumit është edhe pasuria influencues ne nivelin e konsumit është edhe pasuria e cila ka ndikim të madh sidomos kur ajo ndryshon e cila ka ndikim të madh sidomos kur ajo ndryshon shpejt dhe në permasa të mëdha. Për të kuptur shpejt dhe në permasa të mëdha. Për të kuptur ndikimin e pasurisë në konsumin agregat do të ishte ndikimin e pasurisë në konsumin agregat do të ishte e dobishme që të mbanim parasysh analizën e dobishme që të mbanim parasysh analizën mikroekonomike të zgjedhjës së konsumatorit midis mikroekonomike të zgjedhjës së konsumatorit midis konsumit prezent dhe atij të ardhshëm,konsumit prezent dhe atij të ardhshëm,

► Për thjeshtësi supozojmë vetëm dy perjudha kohe, Për thjeshtësi supozojmë vetëm dy perjudha kohe, perjudhen prezente perjudhen prezente tt dhe perjudhen e ardhshme dhe perjudhen e ardhshme t+1t+1.Të ardhurar individuale në perjudhën prezente .Të ardhurar individuale në perjudhën prezente janë janë YtYt dhe në perjudhen e ardhshme dhe në perjudhen e ardhshme Yt+1Yt+1..

Përmes figures në vijim shohim sjelljen individuale të Përmes figures në vijim shohim sjelljen individuale të konsumatoritkonsumatorit

Yt Yt[1/(1+i)] Yt+1 Konsumi prezent

Konsumi iardhshëm

Yt+1+(1+i) Yt M

Yt+1 A

N

► Në boshtin horizontal matet konsumi prezent Në boshtin horizontal matet konsumi prezent ndësa në boshtin vertikal konsumi i ardhshëm. Pika ndësa në boshtin vertikal konsumi i ardhshëm. Pika A trergon një mundësi konsumi për konsumatorin A trergon një mundësi konsumi për konsumatorin tonë, ai mund të konsumoj të gjitha të ardhurat tonë, ai mund të konsumoj të gjitha të ardhurat prezente (Yt) në përjudhën prezente dhe të gjitha të prezente (Yt) në përjudhën prezente dhe të gjitha të ardhurat e ardhshme (Yt+1) në perjudhën e ardhurat e ardhshme (Yt+1) në perjudhën e ardhshme. ardhshme.

► Pra Pra pika Apika A do të ketë kordinatat Yt dhe Yt+1 do të ketë kordinatat Yt dhe Yt+1 mundesit e tjera të konsumit në pikat tjera të vijes mundesit e tjera të konsumit në pikat tjera të vijes MN do të varën nga mudësia e konsumatorit për të MN do të varën nga mudësia e konsumatorit për të marrë apo dhën hua.Në njerin ekstrem në marrë apo dhën hua.Në njerin ekstrem në pikën Mpikën M, , konsumatorit do ti kursente të gjtha të ardhurat konsumatorit do ti kursente të gjtha të ardhurat prezente, duke mos konsumuar asgje në perjudhën prezente, duke mos konsumuar asgje në perjudhën prezente. Kështu që në perjudhën e ardhshme, me prezente. Kështu që në perjudhën e ardhshme, me supozimin e një norme interesi të barabartë me i, si supozimin e një norme interesi të barabartë me i, si për dhënje ashtu dhe për marrje huaje, për dhënje ashtu dhe për marrje huaje, konsumatori mund të shpenzojë.konsumatori mund të shpenzojë.

Yt+1 + (1+i) Yt,Yt+1 + (1+i) Yt,

► ku (1+i) Yt = vleera e ardhshme e të ardhurave ku (1+i) Yt = vleera e ardhshme e të ardhurave prezente.Por në vënd që të kursejë, konsumatori prezente.Por në vënd që të kursejë, konsumatori mund të marrë hua dhe të shpenzojë në perjudhën mund të marrë hua dhe të shpenzojë në perjudhën korrente me shumë se të ardhurat e tij korrente me shumë se të ardhurat e tij korrente.Sasia që konsumatori mund të marrë hua korrente.Sasia që konsumatori mund të marrë hua duke qenë i sigurt së mundësinë e kthimit të duke qenë i sigurt së mundësinë e kthimit të borxhit për llogari të të ardhurave të ardhëshem borxhit për llogari të të ardhurave të ardhëshem Yt+1 është vlera e pakësuar e të ardhurave të Yt+1 është vlera e pakësuar e të ardhurave të ardhëshme e barabartë me Yt+1 / (1+i).ardhëshme e barabartë me Yt+1 / (1+i).

► Pra në ekstremin tjetër, ne pikën N, konsumatori do Pra në ekstremin tjetër, ne pikën N, konsumatori do të konsumojë në perjudhën korrente të ardhurat të konsumojë në perjudhën korrente të ardhurat korrente plus vlerën e pakësuar të të ardhurave të korrente plus vlerën e pakësuar të të ardhurave të ardhëshme, domethënë Yt + Yt+1/ 1+i.ardhëshme, domethënë Yt + Yt+1/ 1+i.

► Zgjedhja e konsumatorit midis mundësive që Zgjedhja e konsumatorit midis mundësive që përfaqëson vija e buxhetit do të varet nga përfaqëson vija e buxhetit do të varet nga preferencat e tij kohore lidhur me konsumin prezent preferencat e tij kohore lidhur me konsumin prezent dhe të ardhëshëm, të cilat, në një masë të caktuar, dhe të ardhëshëm, të cilat, në një masë të caktuar, varen nga fakti se sa i durur është aij.Këto varen nga fakti se sa i durur është aij.Këto preferenca të konsumatorit mund të shpjegohen preferenca të konsumatorit mund të shpjegohen me anë të një bashkësie kurbash indiference.me anë të një bashkësie kurbash indiference.

► Ekujlibrin e vet konsumatori do të arrij në pikën Ekujlibrin e vet konsumatori do të arrij në pikën tangjenciale të vijës së buxhetit me kurbën më të tangjenciale të vijës së buxhetit me kurbën më të lartë të arritshme të indiferencës pra në pikën w.lartë të arritshme të indiferencës pra në pikën w.

Konsumi dhe ndryshimi i pasurisëKonsumi dhe ndryshimi i pasurisë

Konsumi prezent

Konsumi ardhshëm

O

M

M’

N N’

w

v

AI

I’Yt=1

C1 Y1

► Në pikën w konsumatori është duke konsumuar Ct Në pikën w konsumatori është duke konsumuar Ct dhe duke kuresyer Yt - Ct në perjudhën prezente. dhe duke kuresyer Yt - Ct në perjudhën prezente.

► Ndryshimi i pasurisë do të ndikonte në të ardhurat Ndryshimi i pasurisë do të ndikonte në të ardhurat prezente ose të ardhshme ose tek të dyja. Kjo do të prezente ose të ardhshme ose tek të dyja. Kjo do të ndikonte në zhvendosjen paralele të vijës së ndikonte në zhvendosjen paralele të vijës së buxhetit duke supozuar faktorët e tjerë konstant.buxhetit duke supozuar faktorët e tjerë konstant.

► Në figurë shihet se rritja e pasurisë ka shaktuar Në figurë shihet se rritja e pasurisë ka shaktuar zhvendosjen e vijës së buxhetit djathtas nga MN në zhvendosjen e vijës së buxhetit djathtas nga MN në MN’MN’

► Pika e re e maksimiimit të mirëqenjës së Pika e re e maksimiimit të mirëqenjës së konsumatorit do të jetë pika konsumatorit do të jetë pika vv të i përgjigjet një të i përgjigjet një nivel më i lartë i konsumit przent.Pjerrësia e vijës nivel më i lartë i konsumit przent.Pjerrësia e vijës së buxhetit varet nga norma e interisit.së buxhetit varet nga norma e interisit.

Ndryshimi i normës së interesit paraqitet ndermjet Ndryshimi i normës së interesit paraqitet ndermjet rrotullimit të vijës së buxhetit MN rreth pikes A, së rrotullimit të vijës së buxhetit MN rreth pikes A, së cilës i përgjigjet një konsum prezent i barabart me të cilës i përgjigjet një konsum prezent i barabart me të ardhurat prezente.ardhurat prezente.

► Rritja e normes së interesit do ta bënte më të pjerrët Rritja e normes së interesit do ta bënte më të pjerrët vijën e buxhetit duke shtuar konsumin prezent në vijën e buxhetit duke shtuar konsumin prezent në dëm të atij të ardhshëm.dëm të atij të ardhshëm.

► Konsumi nuk varet vetëm nga të ardhurat e Konsumi nuk varet vetëm nga të ardhurat e disponueshme, por edhe nga faktoret të tjrësi: pritjet disponueshme, por edhe nga faktoret të tjrësi: pritjet për të ardhmen , çmimet , taksat etj. Pra, konsumi për të ardhmen , çmimet , taksat etj. Pra, konsumi pos nga të ardhurat e disponueshme varet edhe nga pos nga të ardhurat e disponueshme varet edhe nga prirja afatëgjate e të ardhurave, duke i marrë në prirja afatëgjate e të ardhurave, duke i marrë në konsideratë edhe të ardhurat e shkuara dhe ato të konsideratë edhe të ardhurat e shkuara dhe ato të ardhshme. Teori kryesore që argumenton këtë varësi ardhshme. Teori kryesore që argumenton këtë varësi është hipoteza e “të ardhurave permanente” e është hipoteza e “të ardhurave permanente” e ekonomistit të shquar amerikan ekonomistit të shquar amerikan Milton Fridman.Milton Fridman.

► Konceptet bazë met ë cilat operonte Fridmani janë: Konceptet bazë met ë cilat operonte Fridmani janë: konsumi permanent, të ardhurat permanente, dhe konsumi permanent, të ardhurat permanente, dhe të ardhurat tranzitore.të ardhurat tranzitore.

► Sipas hipotezës së të ardhurave përmanente, Sipas hipotezës së të ardhurave përmanente, kosumi permanent (Cp) është është proporcional kosumi permanent (Cp) është është proporcional me të ardhurat përmanente (Yp0, pra Cp = kYp,me të ardhurat përmanente (Yp0, pra Cp = kYp,

ku; k = MPC = APC. ku; k = MPC = APC. Konsumi permanent dhe të ardhurat përmanente Konsumi permanent dhe të ardhurat përmanente

përfaqësojn prirjet afatëgjata të konsumit dhe të të përfaqësojn prirjet afatëgjata të konsumit dhe të të ardhuraveardhurave

► Sipas Fridmanit të ardhurat aktuale mund të jenë Sipas Fridmanit të ardhurat aktuale mund të jenë më të mëdha ose më të vogla se të ardhurat më të mëdha ose më të vogla se të ardhurat përmanente, dhe diferenca në mes tyre paraqet të përmanente, dhe diferenca në mes tyre paraqet të ardhura tranzitore paraqesin rritjen ose rënjen e ardhura tranzitore paraqesin rritjen ose rënjen e papritur të të ardhurave që janë të pavarura nga të papritur të të ardhurave që janë të pavarura nga të ardhurat përmanente. ardhurat përmanente.

Pra Y = Yp + Yt, ku ; Yt = Të ardhurat tranzitore.Pra Y = Yp + Yt, ku ; Yt = Të ardhurat tranzitore.

Investimet dhe faktoret përcaktues të tyreInvestimet dhe faktoret përcaktues të tyre

► Shpesh me investime nënkuptohet çdo shpenzim Shpesh me investime nënkuptohet çdo shpenzim për blerje për shembull, të një ngastre toke , të për blerje për shembull, të një ngastre toke , të letrave eksituese me vleerë etj. letrave eksituese me vleerë etj.

► Në fakt, në keto raste kemi të bëjmë vetëm me Në fakt, në keto raste kemi të bëjmë vetëm me transaksione financiare.Ndërsa ne kuptimin rigoroz transaksione financiare.Ndërsa ne kuptimin rigoroz ekonomik ekonomik , investim kemi vetëm atëherë kur , investim kemi vetëm atëherë kur krijohet kapital i ri real, pra kur shtohet stoku i krijohet kapital i ri real, pra kur shtohet stoku i mallrave të prekshme kapital: makineri dhe paisje, mallrave të prekshme kapital: makineri dhe paisje, ndertesa dhe shtesa inventari (lëndë e parë, ndertesa dhe shtesa inventari (lëndë e parë, prodhim në proçes , produkt i gatshëm).prodhim në proçes , produkt i gatshëm).

► Në strukturen e investimeve pjesën dermuese e Në strukturen e investimeve pjesën dermuese e përbëjnë makineritë dhe paisjet, ndërsa pjesën më përbëjnë makineritë dhe paisjet, ndërsa pjesën më të vogël e zë shtesa e inventarit.të vogël e zë shtesa e inventarit.

► Roli i rëndësishëm makroekonomik i investimeve Roli i rëndësishëm makroekonomik i investimeve lidhet lidhet së parisë pari, , me faktin që investimet përbëjnë me faktin që investimet përbëjnë një zë më peshë dhe shumë të ndryshueshëm të një zë më peshë dhe shumë të ndryshueshëm të shpenzimeve totale dhe, shpenzimeve totale dhe, së dyti, së dyti, me faktin që me faktin që investimet influencojnë drejtëperdrejt produktin investimet influencojnë drejtëperdrejt produktin potencial.potencial.

► Le të kalojmë tani në analizën e faktorëve që Le të kalojmë tani në analizën e faktorëve që percaktojnë investimet, faktorët që ndikojnë tek percaktojnë investimet, faktorët që ndikojnë tek investimet janë të shumtë, por shkolla të ndryshme investimet janë të shumtë, por shkolla të ndryshme ekonomike e vën theksin tek njëri apo tjetri faktor. ekonomike e vën theksin tek njëri apo tjetri faktor. Këtu do të ndalemi vetëm në dy teori kryesore Këtu do të ndalemi vetëm në dy teori kryesore lidhur lidhur me funksionin e investimeve, teorinë lidhur lidhur me funksionin e investimeve, teorinë që i lidhë investimet me që i lidhë investimet me normen e interesitnormen e interesit dhe dhe teorinë e përcaktuar të investimeve nga teorinë e përcaktuar të investimeve nga të të ardhurat,ardhurat,që quhet ndryshe teoria që quhet ndryshe teoria akseleratorit.akseleratorit.

Investimet dhe norma e interesitInvestimet dhe norma e interesit

► Një nga faktorët që ndikon në investimet, ndoshta Një nga faktorët që ndikon në investimet, ndoshta edhe më kryesori është norma e interesit. edhe më kryesori është norma e interesit.

► Për të kuptuar rolin e këtij faktori, edhe ketu si në Për të kuptuar rolin e këtij faktori, edhe ketu si në rastin e konsumit, ndihmon analiza rastin e konsumit, ndihmon analiza makroekonomike. makroekonomike.

► Sipas ligjikës se thjeshtë ekonomike, një investim Sipas ligjikës se thjeshtë ekonomike, një investim është i dobishëm vëtëm në qoftë se perfitimet e është i dobishëm vëtëm në qoftë se perfitimet e pritura kalojnë koston e tijë ose të paktën janë të pritura kalojnë koston e tijë ose të paktën janë të barabart me të.barabart me të.

► Sipas kësaj që thamë, sa më e lartë të jetë norma e Sipas kësaj që thamë, sa më e lartë të jetë norma e interesit aq më e lartë është kostoja e investimit interesit aq më e lartë është kostoja e investimit dhe aq më e vogël do të jetë invesimi. dhe aq më e vogël do të jetë invesimi.

► Raporti në mes të normës së interesit dhe Raporti në mes të normës së interesit dhe investimeve më së miri e shofim përmes shëmbullit investimeve më së miri e shofim përmes shëmbullit në viji, ku kemi disa projekte investimesh nga në viji, ku kemi disa projekte investimesh nga firmat.firmat.

► Për të thjeshtësuar situatën përjshtojmë nga Për të thjeshtësuar situatën përjshtojmë nga analiza amortizimin, inflacionin si dhe lihatjet e të analiza amortizimin, inflacionin si dhe lihatjet e të ardhurave nga një vit në tjetrin.ardhurave nga një vit në tjetrin.

Norma e interesit dhe investimetNorma e interesit dhe investimet

Projekti

Investimi total (milion €)

Të ardhurat vjetore pë 1000€ investim

Kostoja për 1000 € lekë të projektit, me normë vjetore interesi 10% 5%

Fitimi vjetor neto për 1000€ investime e normë interesi 10% 5%

A 2 1000 100 50 900 950

B 5 250 100 50 150 200

C 8 180 100 50 80 130

D 8 150 100 50 50 100

E 5 100 100 50 0 50

F 10 80 100 50 -20 30

G 15 50 100 50 -50 0

H 20 30 100 50 -70 -20

► Të gjitha variantat në fitim vjetor neto jo negativ Të gjitha variantat në fitim vjetor neto jo negativ janë të pranueshme. janë të pranueshme.

► Pra kërkesa për investie, me supozimin që i gjithë Pra kërkesa për investie, me supozimin që i gjithë kapitali i investuar merret hua, do të përfshinte , në kapitali i investuar merret hua, do të përfshinte , në rastin e normës së interesit i = 10%, 5 projektet e rastin e normës së interesit i = 10%, 5 projektet e para me një shumë totale 2+5+8+8+5 = 28 milion para me një shumë totale 2+5+8+8+5 = 28 milion € . Ndërsa kur norma e interesit është 5%, kërkesa € . Ndërsa kur norma e interesit është 5%, kërkesa për investime arrinë në 2+5+8+8+5+10+15 = 53 për investime arrinë në 2+5+8+8+5+10+15 = 53 milion €. milion €.

Grafikisht funksion i investimeve , pra lidhja ndërmjet kërkesës Grafikisht funksion i investimeve , pra lidhja ndërmjet kërkesës për investime dhe normës së interesit, paraqitet në vijim.për investime dhe normës së interesit, paraqitet në vijim.

I= f (i)

Interesi (milion €)

Norma e interesit

23 28

5 %

10 %

► Lidhja negative në mes të normave të interesit dhe Lidhja negative në mes të normave të interesit dhe investimeve nuk është edhe aq e ngushtë. investimeve nuk është edhe aq e ngushtë.

► Për shembull, vlersohet se në SHBA një rënje prej Për shembull, vlersohet se në SHBA një rënje prej 25% e normës së interesit do të shkaktonte një 25% e normës së interesit do të shkaktonte një rritje prej vetëm 5 – 10 % të investimeve gjatë një rritje prej vetëm 5 – 10 % të investimeve gjatë një perjudhe 2 vjeqare me një vonesë prej një viti. perjudhe 2 vjeqare me një vonesë prej një viti. Mbajtja parasysh e inflacionit të cilin më herët e Mbajtja parasysh e inflacionit të cilin më herët e përjashtuam nga analiza kërkon që të bëhet dallimi përjashtuam nga analiza kërkon që të bëhet dallimi midis normës nominale dhe normës reale të midis normës nominale dhe normës reale të interesit.interesit.

Norma reale e interesit = normanominale e interesit – norma e Norma reale e interesit = normanominale e interesit – norma e inflacionit.inflacionit.

Teoria e aksalatoritTeoria e aksalatorit ► Sipas teorisë së akeleratorit, niveli i investimeve neto Sipas teorisë së akeleratorit, niveli i investimeve neto

korrente varet nga ndryshimet në të ardhurat.Në një korrente varet nga ndryshimet në të ardhurat.Në një formë të thjeshtuar, kjo varësi mund të shprehet:formë të thjeshtuar, kjo varësi mund të shprehet:

It = v(Yt – Yt-1),It = v(Yt – Yt-1),ku: I = investimet neto në perjudhën korrrentku: I = investimet neto në perjudhën korrrentYt = të ardhurat kombetare në perjudhën korrënte,Yt = të ardhurat kombetare në perjudhën korrënte,Yt-1 = të ardhurat kombetare në perjudhën e Yt-1 = të ardhurat kombetare në perjudhën e

mëparëshme,mëparëshme,V = një konstrante që njihet si “akselerator”, që V = një konstrante që njihet si “akselerator”, që

përcaktohet nga karakteristikat teknologjike të përcaktohet nga karakteristikat teknologjike të prodhimit.prodhimit.

► Prej këtej mund të shkruajmëPrej këtej mund të shkruajmë GI = v(Yt – Yt-1) + RtGI = v(Yt – Yt-1) + Rt

ku: GI = investimet bruto ne përjudhën korrente,ku: GI = investimet bruto ne përjudhën korrente,Rt = amortizimi (zëvëndesimi korrent i investimeve).Rt = amortizimi (zëvëndesimi korrent i investimeve).

► Për ta kuptuar Për ta kuptuar parimin e akseleratoritparimin e akseleratorit, po marrim , po marrim një shembull të thjeshtëzuar, përsëri në kuader të një shembull të thjeshtëzuar, përsëri në kuader të mikrooekonomik.mikrooekonomik.

► Supozojmë një firmë të vetme që ka fillimisht n jë Supozojmë një firmë të vetme që ka fillimisht n jë stok prej 100 makinash. Secila nga makinat është e stok prej 100 makinash. Secila nga makinat është e aftë të prodhoj 100 njësi produkti në vit. Për lehtësi aftë të prodhoj 100 njësi produkti në vit. Për lehtësi po e lëm me një anë amortizimin.po e lëm me një anë amortizimin.

► Supozojmë gjithashtu se kërkesa totale fillestare Supozojmë gjithashtu se kërkesa totale fillestare për këtë produkt është 10.000 njësi.Për të prodhuar për këtë produkt është 10.000 njësi.Për të prodhuar këtë 10.000 njësi nevoiten pikërisht 100 makina, të këtë 10.000 njësi nevoiten pikërisht 100 makina, të cilat tashmë firma i disponon. Pra nuk është e cilat tashmë firma i disponon. Pra nuk është e nevojshme asnjë shtesë investimi. Investimet neto nevojshme asnjë shtesë investimi. Investimet neto do të jenë të barabarta me zero. Me rritjen e do të jenë të barabarta me zero. Me rritjen e kërkesës totale për këtë produkt, rritet stku i kërkesës totale për këtë produkt, rritet stku i kërkuar i kapitalit, pra edhe investimet neto të kërkuar i kapitalit, pra edhe investimet neto të nevojshme ( të shprehura me numër makinash). nevojshme ( të shprehura me numër makinash).

Kërkesa dhe investimet neto

Viti Kërkesa

Stoku I dëshiruar I kapitalit (në numër makinash)

Inestimet neto ( në numër

makinash)

1 1.0000 100 0

2 20.000 200 100

3 30.000 300 100

4 35.000 350 50

5 35.000 350 0

Nga të dhënat e tabelës mund të nxirren disapërfundime:

► që investimet të mbeten në një nivel pozitiv konstant,

duhet që kërkesa për produktin e firmës të rritet me të

njëjtin ritëm;

► që investimet neto të rriten, kërkesa duhet të rritetme një ritëm në rritje;

► në qoftë se kërkesa mbetet konstante, investimetneto do të bien në zero.

► Lidhja që shprehet në tabelë algjebrikisht do të merrte formen

NI = (1/100) (D t - D t -1 )ku: NI = investimet neto të firmës, të shprehura në

numër makinash;

D t = kërkesa e tanishme për produktin e firmës;D t -1 = kërkesa e vitit të kaluar.

► Raporti 1/100 = KK/KY = V paraqet akseleratorin.KK = shtesa e kapitalit dhe KY = shtesa e kërkesës..

► Sipas shembullit të më sipërm investimet agregatevareshin nga kërkesa agregate e cila në ekuilibër

ështëe barabartë me të ardhurat kombëtare dhe sipas

kësajdo të kishim: I = v (Yt-Yt-1)► Sikurse teoria që i lidh investimet me normën einteresit, ashtu edhe teoria e akseleratorit, kanëkufizimet e tyre.

► Supozimi i teorisë së akseleratorit se nuk ekzistonasnjë kapacitet i tepërt i pa shfrytëzuar në ekonominë

enjë vendi nuk është i qendrueshëm dhe nuk ka të bëj

merealitetin.

► Po të ekzistojnë kapacitete të tepërta, firmat do tëreagojnë ndaj rritjes sëkërkesës jo me anë të investimeve neto, por para segjithash duke shfrytzuar këto kapacitete.

► Një kufizim i përbashkët për të dy shpjegimet ështëse asnjëri prej tyre nuk mban parasysh pritjet e firmavepër aktivitetin e ardhshëm ekonomik dhe për kërkesën

eardhshme.

► Është e arsyeshme të mendohet se pritjet luajnë njërol të rëndesishëm në vendimet e firmave për

investimet.

► Duke futur në analizë edhe pritjet e firmave dheduke kombinuar dy qëndrimet e analizuara më sipër,

mundtë shprehim nivelin e investimeve neto në një ekonomi

nëvarësi të të gjithë këtyre faktorëve: I=f(i,Yt-Yt-1,E)

ku: E përfaqëson pritjet e firmave.