sÜleyman demİrel Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

FARKLI KANAT ÇIKIŞ AÇILARINDA ARA KANATÇIK UZUNLUĞUNUN

VE ÇEVRESEL POZİSYONUNUN DALGIÇ POMPA PERFORMANSINA

ETKİSİNİN ANALİZİ

Ergün KORKMAZ

Danışman: Prof. Dr. Cahit KURBANOĞLU

II. Danışman: Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÖLCÜ

DOKTORA TEZİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİMDALI

ISPARTA – 2008

Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğüne

Bu çalışma jürimiz tarafından MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI'nda oybirliği ile DOKTORA TEZİ olarak kabul edilmiştir.

Başkan: Prof. Dr. Yaşar PANCAR

Osmangazi Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü

Üye: Prof. Dr. Cahit KURBANOĞLU (I. Danışman)

Süleyman Demirel Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü

Üye: Prof. Dr. Remzi VAROL


Üye: Prof. Dr. Mustafa ACAR


Üye: Doç. Dr. Abdullah ÖZSOY

Süleyman Demirel Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Makine Eğitimi Bölümü

Üye: Doç. Dr. Osman İPEK


Üye: Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÖLCÜ (II. Danışman)

Pamukkale Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Makine Eğitimi Bölümü

ONAY

Bu tez 23/06/2008 tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonucunda, yukarıdaki jüri üyeleri tarafından kabul edilmiştir.

...../...../2008

Prof. Dr. Fatma KOYUNCU

Enstitü Müdürü

i

İÇİNDEKİLER

Sayfa

ÖZET .......................................................................................................................... iii ABSTRACT................................................................................................................ iv ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR............................................................................................ v ŞEKİLLER DİZİNİ .................................................................................................... vi ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................................... xi SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ .............................................................. xii 1. GİRİŞ ....................................................................................................................... 1 1.1. Rotadinamik Pompalar.......................................................................................... 4 1.1.1. Dalgıç Pompalar................................................................................................. 5 1.1.2. Pompa Çarkları .................................................................................................. 8 1.1.3. Çark İçerisindeki Akış ..................................................................................... 13 1.1.3.1. Hız Üçgenleri ................................................................................................ 13 1.1.3.2. Suyun Çark İçindeki Hareketi ve Temel Denklem ....................................... 14 1.2. Geometrik Parametrelerin Pompa Performansına Etkisi .................................... 22 1.2.1. Kanat Sayısı (z)................................................................................................ 23 1.2.2. Kanat Çıkış Açısı (β2k)..................................................................................... 24 1.2.3. Çark Genişliği (b2) ........................................................................................... 25 1.2.4. Çark Çıkış Çapı (D2)........................................................................................ 25 1.3. Kayıplar............................................................................................................... 26 1.3.1. Hidrolik Kayıplar ............................................................................................. 27 1.3.2. Aralık Kayıpları (Kaçak/Volumetrik Kayıplar)............................................... 27 1.3.3. Çark Sürtünme Kayıpları ................................................................................. 28 1.3.4. Geri Dönüş Kayıpları ....................................................................................... 29 1.3.5. Mekanik Kayıplar ............................................................................................ 29 2. KAYNAK ÖZETLERİ .......................................................................................... 30 3. MATERYAL VE YÖNTEM................................................................................. 51 3.1. Deney Düzeneği .................................................................................................. 51 3.2. Pompa Çarklarının Tasarımı ve İmalatı .............................................................. 55 3.3. Pompa Karakteristiklerinin Belirlenmesi............................................................ 58 3.3.1. Basma Yüksekliği Ölçümleri ........................................................................... 59 3.3.2. Debi Ölçümleri................................................................................................. 61 3.3.3. Efektif Güç Ölçümleri...................................................................................... 63 3.3.4. Motor Devri Ölçümleri ve Kontrolü ................................................................ 64 3.3.5. Verim Ölçümleri .............................................................................................. 69 3.4. Ara Kanatçık Kullanım Tekniği.......................................................................... 70 3.4.1. İki Ana Kanadın Geometrik Ortasına Ara Kanatçık Yerleştirme.................... 70 3.4.2. Farklı Çevresel Pozisyonlarda Ara Kanatçık Yerleştirme ............................... 72 3.5. Deneysel Çalışma Planı ...................................................................................... 73 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA .................................................... 75 4.1. Ara Kanatçıksız Çarkların Karakteristikleri........................................................ 75 4.2. Ara Kanatçıklı Çarkların Karakteristikleri.......................................................... 78 4.2.1. z=5 Kanat Sayısına Sahip Ara Kanatçıklı Çarkların Karakteristikleri ............ 78 4.2.2. z=6 Kanat Sayısına Sahip Ara Kanatçıklı Çarkların Karakteristikleri ............ 86 4.2.3. z=7 Kanat Sayısına Sahip Ara Kanatçıklı Çarkların Karakteristikleri ............ 94 4.3. Ara Kanatçık Çevresel Pozisyonunun Değiştirildiği Çark Karakteristikleri .... 107

ii

4.3.1. z=5 ve θs=0.40⋅θ Çevresel Pozisyona Sahip Çarkların Karakteristikleri ...... 107 4.3.2. z=5 ve θs=0.60⋅θ Çevresel Pozisyona Sahip Çarkların Karakteristikleri ...... 109 4.3.3. z=6 ve θs=0.40⋅θ Çevresel Pozisyona Sahip Çarkların Karakteristikleri ...... 111 4.3.4. z=6 ve θs=0.60⋅θ Çevresel Pozisyona Sahip Çarkların Karakteristikleri ...... 113 4.3.5. z=7 ve θs=0.40⋅θ Çevresel Pozisyona Sahip Çarkların Karakteristikleri ...... 115 4.3.6. z=7 ve θs=0.60⋅θ Çevresel Pozisyona Sahip Çarkların Karakteristikleri ...... 117 4.4. Ara Kanatçıksız, Ara kanatçıklı ve Ara Kanatçıkların Çevresel Pozisyonu

Değiştirilen Çark Karakteristiklerinin Kıyaslanması........................................ 122 5. SONUÇLAR........................................................................................................ 132 6. KAYNAKLAR .................................................................................................... 136 EKLER..................................................................................................................... 143 ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................. 207

iii

ÖZET

Doktora Tezi

FARKLI KANAT ÇIKIŞ AÇILARINDA ARA KANATÇIK UZUNLUĞUNUN VE ÇEVRESEL POZİSYONUNUN DALGIÇ POMPA PERFORMANSINA

ETKİSİNİN ANALİZİ

Ergün KORKMAZ

Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Makina Mühendisliği Anabilim Dalı

Jüri: Prof. Dr. Yaşar PANCAR Prof. Dr. Cahit KURBANOĞLU (Danışman) Prof. Dr. Remzi VAROL Prof. Dr. Mustafa ACAR Doç. Dr. Abdullah ÖZSOY

Doç. Dr. Osman İPEK Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÖLCÜ (II. Danışman)

Kanat sayısı, kanat çıkış açısı, kanat genişliği ve çark çıkış çapı gibi tasarım parametreleri pompa performansını ve enerji tüketimini etkilemektedir. Düşük özgül hızlı pompaların en büyük problemlerinden biri olan verim düşüklüğünü gidermek ve enerjinin daha verimli bir şekilde kullanımını sağlamak için ara kanatçıklı çarklar kullanılmaktadır. Çarklarda ara kanatçıklar kullanıldığında, kanat sayısı ve kanat çıkış açısı uygun olarak belirlenmelidir. Kanat sayısının artması pompanın basma yüksekliğini artırır. Bununla beraber kanat kalınlığı ve sürtünmenin blokaj etkisi nedeniyle verimin azalmasına neden olur. Çok sayıdaki kanadın çark girişinde neden olacağı ciddi tıkanma, iki uzun kanat arasına ara kanatçıklar yerleştirilerek kısmen giderilebilir. Bu çalışmada; farklı kanat sayılarına ve kanat çıkış açılarına sahip dalgıç pompa çarklarına ana kanat uzunluğunun %40, 55, 70 ve 85’i oranlarında ara kanatçık ilavesi yapılarak, ara kanatçık uzunluğunun dalgıç pompa performansına etkileri incelenmiştir. Ayrıca β2k=35° kanat çıkış açısına sahip dalgıç pompa çarkları için, ara kanatçık çevresel pozisyonunun dalgıç pompa performansına etkileri de incelenmiştir. Deneylerde; kanat sayısı, kanat çıkış açısı ve ara kanatçık uzunlukları değiştirilirken pompa gövdesi, kanat giriş açısı, kanat kalınlığı, kanat genişliği, çark giriş ve çıkış çapları gibi diğer parametreler sabit tutulmuştur. Deneyler, toplam 54 çarkta gerçekleştirilmiştir. Deney sonuçlarına göre; optimum kanat sayısı z=6, optimum kanat çıkış açısı β2k=25° ve optimum ara kanatçık uzunluğu Ls=0.70⋅L ~ Ls=0.85⋅L olarak bulunmuştur. Ara kanatçık çevresel pozisyonundaki değişimin pompa performansı üzerinde olumlu bir etkisine rastlanmamıştır. Anahtar Kelimeler: Dalgıç pompa, Çark, Ara kanatçık, Kanat sayısı, Kanat çıkış açısı, Pompa performansı

2008, 208 sayfa

iv

ABSTRACT

Ph.D. Thesis

ANALYSIS OF THE EFFECT OF SPLITTER BLADE LENGTH AND CIRCUMFERENTIAL POSITION AT DIFFERENT BLADE DISCHARGE

ANGLES ON THE SUBMERSIBLE PUMP PERFORMANCE

Ergün KORKMAZ

Süleyman Demirel University Graduate School of Applied and Natural Sciences

Department of Mechanical Engineering

Thesis Committee: Prof. Dr. Yaşar PANCAR Prof. Dr. Cahit KURBANOĞLU (Supervisor) Prof. Dr. Remzi VAROL Prof. Dr. Mustafa ACAR Assoc. Prof. Abdullah ÖZSOY Assoc. Prof. Osman İPEK Asst. Prof. Mustafa GÖLCÜ (Co-Supervisor)

Design parameters such as the number of blades, blade discharge angle, blade width, and impeller outlet diameter affect pump performance and energy consumption. Impellers with splitter blades are used to solve the problem of low efficiency, one of the largest problems faced with low specific speed pumps and ensure a more efficient use of energy. When splitter blades are used on impellers, the number of blades and blade discharge angle should be conveniently selected. Increase in the number of blades will also increase the head of the pump. However, it will also decrease efficiency due to blade thickness and blockage effect of friction. Clogging caused by a great number of blades at the impeller entrance can be partly solved by placing splitter blades between two long blades. Effects of the splitter blade length on submersible pump performance have been researched in this study by adding splitter blades at the proportion of 40%, 55%, 70% and 85% of the main blade length to impellers of submersible pumps with different numbers of blades and blade discharge angles. Moreover, effects of circumferential position of the splitter blade on submersible pump performance have been researched for submersible pump impellers with a blade discharge angle β2k=35°. While the number of blades, blade discharge angle and splitter blade length have varied from test to test, other parameters such as the pump casing, blade inlet angle, blade thickness, blade width, impeller inlet and outlet diameters have remained fixed. The tests have been conducted for a total of 54 impellers. According to the test results, the optimum blade number, blade discharge angle and splitter blade length have been found as z=6, β2k=25° and Ls=0.70⋅L ~ Ls=0.85⋅L respectively. Change in the circumferential position of the splitter blade has been found to have no positive effect on the pump performance. Keywords: Submersible pump, Impeller, Splitter blade, Blade number, Blade discharge angle, Pump performance. 2008, 208 pages

v

ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR

Hidrolik Enstitüsü verilerine göre, dünyada tüketilen elektrik enerjisinin %20’ye

yakın bir kısmı pompa sistemlerinde kullanılmakta ve bu oran bazı endüstrilerde

%25-50 dolaylarına çıkmaktadır. DSİ Genel Müdürlüğü 2003 yılı verilerine göre ise,

ülkemizde toplamda tüketilen 40.1 milyar m3 suyun yaklaşık %74’ü (29.6 milyar m3)

sulama sektöründe kullanılmıştır. Bu sektörde kullanılan suyun kullanım alanlarına

iletiminde ise daha çok düşey milli derin kuyu pompaları ve dalgıç pompalar

kullanılmaktadır. Ülke ekonomisinin büyük oranda tarıma dayandığı ülkemizde ve

enerjinin bu denli yoğun kullanıldığı pompa sektöründe, tüketilen enerjinin verimli

bir şekilde kullanımı açısından pompa tasarım ve seçimi oldukça önem arz

etmektedir.

Bu çalışmada; içme suyu ve sulama sektöründe yaygın olarak kullanılan dalgıç

pompa çarklarına ara kanatçık ilavesi ile pompa genel veriminin, dolayısıyla enerji

verimliliğinin artırılması hedeflenmiştir. Böyle bir konuda çalışmamı öneren ve

çalışmanın her safhasında çeşitli kaynak, bilgi ve teşvikleriyle yardımlarını

esirgemeyen danışman hocalarım Prof. Dr. Cahit KURBANOĞLU ve Yrd. Doç. Dr.

Mustafa GÖLCÜ’ye bu süreçteki desteklerinden dolayı teşekkür ediyorum.

Çalışmanın tamamlanmasında; 1096-D-05 No’lu Proje ile tezimi maddi olarak

destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim

Birimine, 104M418 no’lu proje ile destek sağlayan TÜBİTAK’a, araştırma

deneylerinin gerçekleştirildiği SDÜ Müh.-Mim. Fak. Makina Mühendisliği Bölümü

Laboratuarı yetkili ve çalışanlarına teşekkür ederim.

Bugünlere gelmemde büyük emekleri bulunan anne ve babama, kardeşlerime,

çalışma süresince her türlü fedakârlıklara katlanarak desteklerini esirgemeyen eşime,

oğluma, mesai arkadaşlarıma ve hocalarıma şükranlarımı sunuyorum. Hayatının

baharında kansere yenik düşerek aramızdan ayrılan kardeşim Serpil’i ve yine kansere

yenik düşerek aramızdan ayrılan sevgili babamı da rahmetle anıyorum.

Ergün KORKMAZ ISPARTA, 2008

vi

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa

Şekil 1.1. Dalgıç pompa ve ana parçaları (standart konstrüksiyon)............................. 6 Şekil 1.2. Dalgıç pompa uygulama şekilleri ve montajı .............................................. 8 Şekil 1.3. Tek ve çift girişli çarklar.............................................................................. 8 Şekil 1.4. Açık (eksenel) (a), (karışık) (b), yarı-açık veya yarı kapalı (c) ve

kapalı (d) çarklar.......................................................................................... 9 Şekil 1.5. Çark çıkış çapı ve kanat genişliği .............................................................. 10 Şekil 1.6. Özgül hıza göre genel çark şekilleri, çıkış hız üçgenleri ve pompa

karakteristik eğrileri................................................................................... 12 Şekil 1.7. Giriş ve çıkış hız üçgenleri ........................................................................ 13 Şekil 1.8. Suyun çark içindeki hareketi...................................................................... 15 Şekil 1.9. Debi ile teorik yükseklik arasındaki ilişki ................................................. 20 Şekil 1.10. Teorik ve gerçek yükseklik-debi eğrisi.................................................... 21 Şekil 1.11. Kanat sayısının pompa karakteristiğindeki düşmeye etkisi ..................... 23 Şekil 1.12. Kanat çıkış açısının pompa karakteristiğine etkisi................................... 24 Şekil 1.13. Çark genişliğinin pompa karakteristiğine etkisi ...................................... 25 Şekil 1.14. Bir santrifüj pompada kısmi kayıplar ...................................................... 26 Şekil 2.1. Kanat kanalına farklı ara kanatçıklar yerleştirilmiş çark ........................... 32 Şekil 2.2. (A) ve (B) durumlarındaki ara kanatçıklı santrifüj pompaların basma

yüksekliği ve verimlerinin karşılaştırılması ............................................... 33 Şekil 2.3. Ara kanatçıksız çark................................................................................... 34 Şekil 2.4. Doğrusal (düz) ara kanatçıklı çark............................................................. 34 Şekil 2.5. Çevresel olarak pozisyonu değiştirilebilen ara kanatçıklar ....................... 35 Şekil 2.6. Ara kanatçık uzunluğu değiştirilebilen ara kanatçıklar ............................. 35 Şekil 2.7. Kanat çıkış açısı değiştirilebilen ara kanatçıklar ....................................... 35 Şekil 3.1. Pompa genel veriminin özgül hız ve debiye göre değişim eğrileri............ 52 Şekil 3.2. Dalgıç motoru, emme gövdesi ve emme kutusu........................................ 53 Şekil 3.3. Dalgıç pompa deney düzeneği ................................................................... 54 Şekil 3.4. Dalgıç pompa deney düzeneğinde kullanılan ölçme aletleri ve bağlantı

noktaları ..................................................................................................... 54 Şekil 3.5. Tasarımı yapılan pompa çarkları için bir örnek (β2k=25°, z=5,

Ara kanatçıksız çark) ................................................................................. 55 Şekil 3.6. Çark modelleri ve maça kutuları................................................................ 56 Şekil 3.7. İmalatı yapılan bir maça örneği ................................................................. 56 Şekil 3.8. Kalıplamada kullanılan alt ve üst dereceler ............................................... 57 Şekil 3.9. Maçanın kalıba yerleştirilmesi................................................................... 57 Şekil 3.10. a) Dalgıç pompa deneylerinde kullanılan çarklar, b) Dökümleri yapılan

çarklar için bir örnek (β2k=25°, z=6, Ara kanatçıksız çark)..................... 58 Şekil 3.11. TS EN ISO 9906’ya göre statik basınç ölçme ağızlarının özellikleri...... 59 Şekil 3.12. TS EN ISO 9906’ya göre dalgıç pompalar için basma yüksekliğinin

ölçülmesi.................................................................................................. 60 Şekil 3.13. Deney düzeneğinde kullanılan vakum ve pozitif basınç transmitterleri .. 61 Şekil 3.14. Deney düzeneğinde kullanılan ultrasonik (a) ve manyetik (b)

debimetreler............................................................................................. 62 Şekil 3.15. Ultrasonik debimetre sensörü bağlantı şartları ....................................... 62 Şekil 3.16. Manyetik debimetre bağlantı şartları ...................................................... 63

vii

Şekil 3.17. Aktif güç ölçümlerinde kullanılan şebeke analizörü .............................. 64 Şekil 3.18. Asenkron motor devir-tork karakteristiği ................................................ 65 Şekil 3.19. Deney düzeneğinde kullanılan voltaj regülatörü ..................................... 66 Şekil 3.20. Frekans invertörü .................................................................................... 67 Şekil 3.21. PLC ve kontrol paneli .............................................................................. 67 Şekil 3.22. Devir sayısı ölçümlerinde kullanılan endüktif yaklaşım sensörü ........... 67 Şekil 3.23. Endüktif yaklaşım sensörünün algılamasında kullanılan zincir

dişli çark ................................................................................................... 68 Şekil 3.24. Dalgıç pompa deney düzeneğinde kullanılan arayüz programı ............... 69 Şekil 3.25. Ara kanatçıksız çark................................................................................. 70 Şekil 3.26. İki ana kanadın geometrik merkezine ara kanatçık yerleştirme

(θs=0.50⋅θ)................................................................................................ 71 Şekil 3.27. Farklı çevresel pozisyonlarda ara kanatçık yerleştirme (θs=0.40⋅θ ve

θs=0.60⋅θ)................................................................................................. 72 Şekil 3.28. Dalgıç pompa çarkları için deneysel çalışma planı.................................. 74 Şekil 4.1. Farklı kanat çıkış açıları ve kanat sayıları için, ara kanatçıksız çarkların

Hm-f(Q) karakteristikleri ............................................................................ 75 Şekil 4.2. Farklı kanat çıkış açıları ve kanat sayıları için, ara kanatçıksız çarkların

Pe-f(Q) karakteristikleri.............................................................................. 76 Şekil 4.3. Farklı kanat çıkış açıları ve kanat sayıları için, ara kanatçıksız çarkların

ηg-f(Q) karakteristikleri.............................................................................. 76 Şekil 4.4. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Hm-Q

karakteristikleri........................................................................................... 78 Şekil 4.5. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Pe-Q

karakteristikleri........................................................................................... 79 Şekil 4.6. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların ηg-Q

karakteristikleri .......................................................................................... 79 Şekil 4.7. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı

çarkların Hm-Q karakteristikleri ................................................................. 80 Şekil 4.8. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı

çarkların Pe-Q karakteristikleri .................................................................. 80 Şekil 4.9. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı

çarkların ηg-Q karakteristikleri .................................................................. 81 Şekil 4.10. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı

çarkların Hm-Q, Pe-Q ve ηg-Q karakteristikleri ........................................ 81 Şekil 4.11. z=5 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Hm-Q

karakteristikleri ........................................................................................ 82 Şekil 4.12. z=5 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Pe-Q

karakteristikleri ........................................................................................ 83 Şekil 4.13. z=5 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların ηg-Q

karakteristikleri ........................................................................................ 83 Şekil 4.14. z=5 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı

çarkların Hm-Q karakteristikleri ............................................................... 84 Şekil 4.15. z=5 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı

çarkların Pe-Q karakteristikleri................................................................. 84 Şekil 4.16. z=5 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı

çarkların ηg-Q karakteristikleri................................................................. 85

viii

Şekil 4.17. z=5 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Hm-Q, Pe-Q ve ηg-Q karakteristikleri........................................ 85

Şekil 4.18. z=6 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Hm-Q karakteristikleri ........................................................................................ 87

Şekil 4.19. z=6 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Pe-Q karakteristikleri ........................................................................................ 87

Şekil 4.20. z=6 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların ηg-Q karakteristikleri ........................................................................................ 88

Şekil 4.21. z=6 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Hm-Q karakteristikleri............................................................... 88

Şekil 4.22. z=6 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Pe-Q karakteristikleri ................................................................ 89

Şekil 4.23. z=6 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların ηg-Q karakteristikleri ................................................................ 89


Şekil 4.25. z=6 ve β2k==35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Hm-Q karakteristikleri ........................................................................................ 91







Şekil 4.32. z=7 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Hm-Q karakteristikleri ........................................................................................ 95



Şekil 4.35. Kanat sayısı ve kanat çıkış açısına göre çıkış daralma katsayısının değişimi.................................................................................................... 97





ix

Şekil 4.40. z=7 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Hm-Q karakteristikleri ...................................................................................... 100

Şekil 4.41. z=7 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Pe-Q karakteristikleri ...................................................................................... 101

Şekil 4.42. z=7 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların ηg-Q karakteristikleri ...................................................................................... 101

Şekil 4.43. z=7 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Hm-Q karakteristikleri............................................................. 102

Şekil 4.44. z=7 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Pe-Q karakteristikleri .............................................................. 102

Şekil 4.45. z=7 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların ηg-Q karakteristikleri .............................................................. 103

Şekil 4.46. z=7 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Hm-Q, Pe-Q ve ηg-Q karakteristikleri ..................................... 103

Şekil 4.47. Ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların E.V.N.’deki Hm değerleri .. 106 Şekil 4.48. Ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların E.V.N.’deki Pe değerleri.... 106 Şekil 4.49. Ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların E.V.N.’deki ηg değerleri.... 106 Şekil 4.50. z=5, β2k=35° ve θs=0.40⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların Hm-Q

karakteristikleri ...................................................................................... 108 Şekil 4.51. z=5, β2k=35° ve θs=0.40⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların Pe-Q

karakteristikleri ...................................................................................... 108 Şekil 4.52. z=5, β2k=35° ve θs=0.40⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların ηg-Q

karakteristikleri ...................................................................................... 109 Şekil 4.53. z=5, β2k=35° ve θs=0.60⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların Hm-Q












karakteristikleri ...................................................................................... 117

x

Şekil 4.65. z=7, β2k=35° ve θs=0.60⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların Hm-Q karakteristikleri ...................................................................................... 118

Şekil 4.66. z=7, β2k=35° ve θs=0.60⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların Pe-Q karakteristikleri ...................................................................................... 118

Şekil 4.67. z=7, β2k=35° ve θs=0.40⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların ηg-Q karakteristikleri ...................................................................................... 119

Şekil 4.68. β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarklar içerisinde en iyi verime sahip çarkların E.V.N.’deki Hm değerleri ........................ 121

Şekil 4.69. β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarklar içerisinde en iyi verime sahip çarkların E.V.N.’deki Pe değerleri ......................... 122

Şekil 4.70. β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarklar içerisinde en iyi verime sahip çarkların E.V.N.’deki ηg değerleri ......................... 122

Şekil 4.71. z=5 için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı çarkların Hm-f(Q) karakteristikleri......................................................... 124

Şekil 4.72. z=5 için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı çarkların Pe-f(Q) karakteristikleri .......................................................... 124

Şekil 4.73. z=5 için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı çarkların ηg-f(Q) karakteristikleri .......................................................... 125







Şekil 4.80. z=5, 6 ve 7 için, en iyi verime sahip çarkların Hm-f(Q) karakteristikleri ...................................................................................... 128

Şekil 4.81. z=5, 6 ve 7 için, en iyi verime sahip çarkların Pe-f(Q) karakteristikleri ...................................................................................... 129

Şekil 4.82. z=5, 6 ve 7 için, en iyi verime sahip çarkların ηg-f(Q) karakteristikleri ...................................................................................... 129

xi

ÇİZELGELER DİZİNİ

Sayfa

Çizelge 1.1. Geometrik parametrelerin pompa karakteristiklerine etkileri................ 22 Çizelge 1.2. Geometrik parametrelerin pompa karakteristiklerine etki dereceleri .... 23 Çizelge 3.1. Dalgıç motoru karakteristik değerleri .................................................... 53 Çizelge 3.2. Dalgıç pompa tasarım noktası değerleri ................................................ 55 Çizelge 4.1. Ara kanatçıksız çarklar için karakteristik değerler ................................ 77 Çizelge 4.2. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı

çarklar için karakteristik değerler (E.V.N. için)..................................... 82 Çizelge 4.3. z=5 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı

çarklar için karakteristik değerler .......................................................... 86 Çizelge 4.4. z=6 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı




çarklar için karakteristik değerler ........................................................ 104 Çizelge 4.8. E.V.N. için ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların karakteristik

değerleri ............................................................................................... 105 Çizelge 4.9. Çevresel pozisyonu değiştirilen çarklar içerisinde en iyi verim elde

edilen ara kanatçık uzunlukları ............................................................ 119 Çizelge 4.10. β2k=35° için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı

çarklar ................................................................................................ 120 Çizelge 4.11. β2k=25° ve β2k=35° için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara

kanatçıklı çarklar................................................................................ 123 Çizelge 4.12. Deneylerde kullanılan çarkların E.V.N.’deki karakteristik

değerleri ............................................................................................... 130

xii

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

b1 Çark giriş kanat genişliği (mm) b2 Çark çıkış kanat genişliği (mm) C Mutlak hız (m/s) Cu Mutlak hızın teğetsel bileşeni (m/s) Cm Mutlak hızın düşey bileşeni (m/s) dg Göbek çapı (mm) dm Mil çapı (mm) D0 Çark giriş ağzı çapı (mm) D1 Çark giriş ortalama çapı (mm) D1d Kanat giriş dış çapı (mm) D1i Kanat giriş iç çapı (mm) D2 Çark çıkış çapı (mm) e Kanat kalınlığı (mm) E.V.N. En iyi verim noktası F Su ile kanat yüzeyleri arasındaki sürtünme kuvveti (N) g Yerçekimi ivmesi (g=9.81 m/s2) Hm Manometrik basma yüksekliği (m) Hm=f(Q) Pompa yük karakteristiği Hm1 Tek kademe için manometrik basma yüksekliği (m) Hteo Belli kanat sayısı için teorik yükseklik (m) Hteo∞ Sonsuz kanat sayısı için teorik yükseklik (m) i Kademe sayısı L Kanat uzunluğu (mm) LDA Laser Doppler Anemometer LDV Laser Doppler Velocimeter Ls Ara kanatçık uzunluğu (mm)

LL

L s= Boyutsuz ara kanatçık uzunluğu

M Dış kuvvetler bileşkesinin döndürme momenti (Nm) •

m Kütlesel debi (kg/s) n Devir sayısı (d/d) ns Özgül hız (d/d) Pa Çark kanadı iç yüzeyindeki basınç (Pa) Pb Çark kanadı dış yüzeyindeki basınç (Pa) Pe Efektif güç (W) Pe=f(Q) Pompa güç karakteristiği P0 Pompanın akışkana aktardığı (hidrolik) güç (W) Q Debi (m3/s) Qç Çark içindeki debi (m3/s) Qk Kaçak debi (m3/s) r1 Çark giriş yarıçapı (mm) r2 Çark çıkış yarıçapı (mm) t Zaman (s) U Çevresel hız (m/s) V Hacim (m3)

xiii

W Bağıl hız (m/s) Wu Bağıl hızın teğetsel bileşeni (m/s) z Kanat sayısı α Çevresel hız ile mutlak hız arasındaki açı (°) β Çevresel hız ile bağıl hız arasındaki açı (°) β1k Kanat giriş açısı (°) β2k veya (B2k) Kanat çıkış açısı (°) φ Debi katsayısı γ Özgül ağırlık (N/m3) ηg Genel verim (Pompa verimi) ηg =f(Q) Pompa verim karakteristiği ηh Hidrolik verim ηk Kanat verimi ηK Kaçak verim ηv Volumetrik verim λ1 Giriş daralma katsayısı λ2 Çıkış daralma katsayısı θ İki ana kanat arasındaki çevresel uzunluk (mm) θs Ara kanatçık çevresel pozisyonu (mm) ρ Akışkan yoğunluğu (kg/m3) ω Açısal hız (rad/s) Ψ Basınç katsayısı

1

1. GİRİŞ

Su, insanlık tarihi boyunca hep savaş sebebi olmuş ve yıllar süren su savaşları

yaşanmıştır. Günümüzde de özellikle küresel ısınma ve iklim değişiklikleri

neticesinde giderek önemini artıran su, gelecekte de su savaşlarının devamına neden

olacak gibi görünmektedir. Ülkemiz açısından bakıldığında şu an için olmasa bile,

özellikle önümüzdeki 50 yıl içerisinde büyük su problemlerinin ortaya çıkması

muhtemeldir.

DSİ Genel Müdürlüğü verilerine göre, ülkemizin yıllık ortalama tüketilebilir su

potansiyeli 112 milyar m3’tür. Bunun 98 milyar m3’ü yerüstü kaynaklarından,

14 milyar m3’ü ise yeraltı kaynaklarından elde edilmektedir. Kişi başına düşen yıllık

kullanılabilir su miktarı 1500 m3 olan ülkemizde bu rakamın 2030 yılında 1000 m3

civarına gerileyeceği öngörülmektedir (Anonim, 2008a). Ayrıca bütün bu tahminler

mevcut kaynakların hiç tahrip edilmeden aktarılması durumunda söz konusu

olabilecektir. Bu nedenle gelecek nesillere sağlıklı ve yeterli su bırakılabilmesi için

kaynakların çok iyi korunup, akılcı bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Özellikle

içme kalitesine sahip su kaynaklarının endüstriyel ve tarımsal uygulamalarda

kullanımının önlenmesi için anayasal düzenlemeler getirilmesi faydalı olacaktır.

Suyun bu derecede önemli olduğu günümüzde yalnızca akarsu, göl ve baraj

kaynaklarının insanların su ihtiyaçlarının karşılanmasında yeterli olmadığı

görülmektedir. Bu noktada akla hemen yeraltı su kaynakları gelmektedir. Yeraltı

suları yüzey sularına göre daha fazla erimiş mineral ihtiva etmekte, kimyasal bileşimi

değişmemekte, sıcaklıkları mevsimlere göre çok az değişmekte ve yüzey sularına

göre daha temizdir. Günümüzde yeraltı suları özellikle; endüstriyel, termal, tarımsal

sulama ve şebeke suyu sağlama gibi birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Ekonomisi büyük oranda tarıma bağlı olan ülkemizde, özellikle tarımsal sulamada

yeraltı suları yoğun bir kullanım alanına sahiptir.

Tüketilebilir su potansiyelimizin %13’üne yakın bir kısmını oluşturan yeraltı su

kaynaklarının yeryüzüne çıkartılması da büyük öneme sahiptir. Bu amaçla basınçlı

2

hava sistemleri, düşey türbin pompaları ve yaygın olarak da dalgıç pompalar

kullanılmaktadır.

Yeraltı sularının yeryüzüne çıkarılmasında kullanılan teknolojiler karşılaştırıldığında

basınçlı hava sistemleri ve düşey türbin pompaları, düşük verimleri, sınırlı basma

yükseklikleri, montaj-demontaj zorlukları, uzun servis süreleri ve kısa bakım

periyotları nedeniyle dalgıç pompalara nazaran daha az kullanım alanına sahiptir.

Ancak özellikle elektrik enerjisi kullanma imkânı olmayan arazi şartlarında traktör

kuyruk milinden tahrik edilebilen düşey türbin tipi pompa kullanımı zorunlu olabilir.

Santrifüj pompa karakteristikleri incelendiğinde, sabit devir sayısı için pompanın

çalışabileceği birçok manometrik yükseklik ve debi değerinin mevcut olduğu görülür

(Hm = f(Q) eğrisi üzerinde kalmak şartıyla). Pompa tasarımında kullanılacak

karakteristik büyüklüklerin pompanın en iyi verim noktasına uygun olması oldukça

önemlidir. Pompa kullanıcısının en önemli görevi, ihtiyaç duyulan çalışma koşulları

için (Hm-Q) en iyi verime sahip pompayı seçmektir.

Santrifüj pompa çarkının tasarımında, istenen çalışma noktasındaki en iyi verimi elde

etmek için kanat açısının değişimi ve meridyonel geometri bilinmelidir. Değişik

konstrüksiyon büyüklüklerinin çark içindeki akış yapısına etkilerinin bilinmesi ile

daha iyi performansa sahip çarkların tasarımı gerçekleştirilebilir. Santrifüj

pompalarda özgül hızın artmasıyla akış radyal halden eksenel hale döner. Çarkın çapı

küçülür ve genişliği artar. Özgül hızın büyümesi ile çark çapının çark çıkış

genişliğine oranı küçülmektedir. Yani, özgül hız küçüldükçe geçiş kanalı daralmakta,

özgül hız büyüdükçe kanal genişlemekte ve kısalmaktadır. Pompanın düşük özgül

hızlı olması hem konstrüktif ve imalat zorlukları doğurur hem de verimlerinin düşük

olmasına neden olur (Gölcü, 2001).

Düşük özgül hızlı pompaların hidrolik problemlerinin çözümü için çeşitli prensipler

ortaya konmuştur. Bunlardan bir tanesi de ara kanatçık prensibidir. Verimi artırmak

için düşük özgül hızlı pompaların çark çaplarının azaltılması gerekmektedir. Bunun

yanı sıra çapın küçülmesi ile birlikte daha büyük kanat çıkış açısı (β2k) ve daha çok

3

sayıda kanat kullanmak gerekir. Böylece istenilen basma yüksekliğine ulaşılabilir.

Dolayısıyla kanat çıkış açısının büyümesinden dolayı oluşan kayıplar, iki ana kanat

arasına ara kanatçık yerleştirilmesi ile azaltılabilir. Burada ana kanat yerine ara

kanatçık kullanmanın sebebi çok kanattan kaynaklanacak çark girişindeki tıkanmayı

azaltmaktır. Ara kanatçık kullanımı, optimum tasarım sağlamak ve tasarım noktaları

arasında en iyi bölgeyi yakalamak açısından önemli bir yere sahiptir. Kanat sayısı,

kanat çıkış açısı ve çark çıkış çapı gibi tasarım parametreleri pompa performansını ve

enerji tüketimini etkilemektedir. Ara kanatçıklı çarklar, verimi iyileştirmek ve enerji

tasarrufu sağlamak için üretilmiştir. Ara kanatçıklar genellikle ana kanatların

geometrik olarak ortasına yerleştirilir. Çarklarda ara kanatçık kullanılması

gerektiğinde, kanat sayısı ve kanat çıkış açısının uygun olarak belirlenmesi gereklidir

(Gölcü, 2001).

Bu çalışmada; farklı kanat sayılarına (z=5, 6, 7) ve kanat çıkış açılarına (β2k=25° ve

β2k=35°) sahip dalgıç pompa çarklarına ana kanat uzunluğunun %40, 55, 70 ve 85’i

oranlarında ara kanatçık ilavesi yapılarak, ara kanatçık uzunluğunun dalgıç pompa

performansına etkileri incelenmiştir. Ayrıca β2k=35° kanat çıkış açısına sahip dalgıç

pompa çarkları için, ara kanatçığın çevresel pozisyonunun dalgıç pompa

performansına etkileri de incelenmiştir.

Çalışmanın ilk bölümünde; dalgıç pompalar ve bu pompalarda kullanılan çarklar,

çark içerisindeki akış, Euler denklemi ve manometrik yükseklikle ilişkisi, çark

geometrik parametrelerinin pompa performansına etkileri ve pompalarda ortaya

çıkan kayıplar incelenmiştir.

İkinci bölümde, konuyla ilgili kapsamlı bir literatür taramasına yer verilmiştir.

Üçüncü bölümde; imalatı gerçekleştirilen ve dalgıç pompa deneylerinde kullanılan

deney düzeneği, dalgıç motor seçimi, dalgıç pompa çarklarının tasarım ve imalat

aşamaları, pompa karakteristiklerinin belirlenmesi için basma yüksekliği, debi,

efektif güç ve motor dönme hızı ölçüm ve kontrolünde kullanılan cihazlar

4

incelenmiştir. Ayrıca ara kanatçık kullanım tekniğinin detaylarına da yer verilmiş,

deneylerin yapılışı ve deneysel çalışma planı ortaya konulmuştur.

Dördüncü bölümde; deneysel çalışmalar sonucunda elde edilen sonuçlar ve

değerlendirmelere yer verilmiş, literatür kıyaslamaları yapılmıştır.

Beşinci bölümde; çalışma sonucunda elde edilen genel sonuçlar ortaya konulmuş ve

bu türden çalışmalar yapacak araştırmacılar için öneriler sunulmuştur.

1.1. Rotadinamik Pompalar

Pompalar, sıvıların bir yerden bir yere nakledilmelerini dışarıdan aldıkları enerjiyi

akışkana aktarmak suretiyle sağlayan makinalardır. Pompaya verilen enerjinin bir

kısmı pompa içinden geçen sıvının hidrolik enerji seviyesinin değişimine, bir kısmı

da tüm sistem içinde oluşan lokal ve sürtünme kayıplarına harcanır. Sonuçta sıvı bir

yerden bir yere nakledilmiş, basınç ve kinetik enerji seviyesi değiştirilmiş olur.

Pompalar genel olarak; Volumetrik (Hacimsel) ve Rotadinamik (Santrifüj) pompalar

olarak sınıflandırılmaktadır. Dönen bir çarkın kanatları arasına alınan sıvı

taneciklerinin ivmelendirilerek çevreye savrulması prensibine göre çalışan pompalara

“Rotadinamik” veya “Santrifüj Pompa” adı verilir (Yalçın, 1998).

Rotadinamik pompalar santrifüj kuvvet prensibine göre, volumetrik pompalar ise

hacim daralması prensibine göre çalışırlar. Rotadinamik pompalar döner çark

içerisinden geçen akışkanın momentini artırmak için kullanılır. Bu nedenle çeşitli

şekillerdeki döner çark dizaynları göz önüne alındığında rotadinamik pompalar;

santrifüj pompalar (radyal pompalar), yarı santrifüj veya yarı eksenel pompalar ve

eksenel pompalar olarak sınıflandırılır. Santrifüj pompalar, endüstrinin birçok

dalında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada rotadinamik pompaların özel

bir çeşidi olan ve derin kuyu pompaları olarak da bilinen dalgıç pompalar ele

alınacaktır.

5

Santrifüj pompa çarkının tasarımı genellikle ampirik denklemlerle yapılmaktadır.

Çark veriminin iyileştirilmesi ve istenen performansın sağlanması pompa

tasarımcısının tecrübesine bağlıdır. İstenen çalışma noktasında en iyi verimi elde

etmek için kanat açısının değişimi ve meridyonel geometri bilinmelidir. Çark

içindeki akış yapısının ve değişik konstrüksiyon büyüklüklerinin akış yapılarına

etkilerinin bilinmesi ile daha iyi performansa sahip çarkların tasarımı

gerçekleştirilebilir (Gölcü, 2001).

1.1.1. Dalgıç Pompalar

Yeryüzünde ihtiyaç duyulan suyun yeraltı katmanlarından yeryüzüne çıkartılmasında

emme yüksekliği sınırlı olan santrifüj pompaların yetersiz kalmaları, derin

kuyulardan emiş yapabilecek farklı pompa konstrüksiyonu arayışlarına neden olmuş

ve bu amaçla; basınçlı hava sistemleri, düşey milli derin kuyu pompaları ve dalgıç

pompalar geliştirilmiştir. Basınçlı hava sistemleri derinliğin sınırlı ve verimin düşük

olması nedeniyle yaygın olarak kullanılmamaktadır. Düşey milli derin kuyu

pompalarında ise çalışma şartlarına göre mil uzunluğunun fazla olduğu durumlarda

yataklama problemi ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle emiş yapılacak kuyu derinliği

mil imalat şartlarıyla sınırlıdır. Ancak bu tür pompalarda tahrik, kuyu dışından

yapıldığı için özellikle elektriğin olmadığı arazi şartlarında içten yanmalı motorlarla

tahrik mümkündür (Yaşar, 1997).

Dalgıç pompalar; montaj kolaylığı, derinlik sınırının olmaması, yüksek verim, enerji

tasarrufu ve ekonomikliği nedeniyle teknolojik gelişmelere paralel olarak yaygın bir

şekilde kullanılmaktadır. Dalgıç pompalar, çok kademeli bir santrifüj pompanın su

altında çalışmaya elverişli elektrik motoruna monte edilmesiyle meydana

gelmektedir. Pompa miline güç; eksenel yükleri taşıyabilecek yapıda yataklara sahip,

özel olarak tasarlanmış dalgıç motor aracılığı ile aktarılmaktadır. Bir santrifüj pompa

deniz seviyesinde atmosferik koşullarda teorik olarak yaklaşık 10 m’den, pratikte ise

6-8 m derinlikten su çekebilmektedir. Bu nedenle yeraltı sularının yeryüzüne

çıkartılmasında çok kademeli santrifüj pompalar olarak bilinen derin kuyu pompaları

kullanılmaktadır (Korkmaz vd., 2006). Dalgıç pompalar genellikle anma çaplarına

6

göre; 4", 6", 8", 10" ve 14"’lik seriler halinde imal edilmektedir. Şekil 1.1’de dalgıç

pompa ve ana parçaları, Şekil 1.2’de ise kuyu durumuna göre uygulama şekilleri ve

dalgıç pompanın montajı gösterilmiştir.

Şekil 1.1. Dalgıç pompa ve ana parçaları (standart konstrüksiyon) (Anonim, 2007a; Anonim, 2007b)

Şekil 1.1’de gösterilen dalgıç pompa elemanları aşağıda açıklanmıştır.

1- Ventil Gövdesi: Pompanın üst kısmındadır. Pompa çıkış bağlantısı buraya yapılır.

2- Ventil Tablası: Ventil gövdesinin içindedir. Basılan suyun geri tepmesini önler.

7

3- Gövde Borusu: Emiş ağzı ile ventil gövdesi arasında üst üste dizilen pompa

kademelerini bir arada tutar. Paslanmaz çelikten yapılmıştır.

4- Yatak Gövdesi: Yatak kovanı ve bronz yatak vasıtasıyla pompa milini merkezler.

Yüksek kum aşınma mukavemetine sahip, cam elyaflı özel termoplastik malzemeden

imal edilir.

5- Pompa Mili: Motor miline özel kavrama vasıtasıyla tespit edilir. Paslanmaz

çeliktir.

6- Difüzör: Kademeler arasında suyun uygun şekilde nakledilmesini sağlar.

7- Çark: Her kademede bir adet çark vardır. Yüksek kum aşınma mukavemetine

sahip cam elyaflı özel termoplastik malzemeden imal edilir.

8- Kademe Halkası: Difüzör ve çarkı içine alır. Paslanmaz çeliktir.

9- Emme Süzgeci: Paslanmaz malzemeden imal edilir.

10- Emme Kutusu: Pompa ile motorun birbirine bağlanmasını sağlar. Su pompaya

emiş ağzından girer. Üzerinde büyük parçaların içeri girmesini engelleyen emme

süzgeci bulunur.

11- Kavrama: Pompa ve motor milini birbirine bağlar. Paslanmaz çelikten imal

edilir.

12- Elektrik Kablosu: Özel su altı kablosudur. Motora uygun hat adedinde ve kesitte

seçilir.

13- Motor: Su içinde çalışmaya uygun olarak imal edilmiştir. Radyal ve eksenel

yükleri taşıyan yataklar motor içerisine doldurulan özel sıvı ile yağlanır ve soğutulur.

Motora direkt yol verilir (Anonim, 2007b).

Dalgıç pompa seçiminde; pompanın manometrik basma yüksekliği, ihtiyaç duyulan

debi, kullanılan akışkan tipi, kirlilik derecesi, maliyet, bakım ve yedek parça

bulunabilirliği, çalışma şartları ve çevre sıcaklığı, kuyu çapı, kot farkı ve taşıma hattı

uzunluğu gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Özellikle manometrik basma

yüksekliğinin hassas olarak belirlenmesi gerekir. Sistemin ihtiyacı olan debi de

belirlendikten sonra üretici firma kataloglarından debi ve basma yüksekliği

değerlerine göre uygun tipte bir dalgıç pompa seçilir.

8

Şekil 1.2. Dalgıç pompa uygulama şekilleri ve montajı (Anonim, 2007b)

1.1.2. Pompa Çarkları

Pompa çarkı, pompalanacak akışkana elektrik motoru yardımıyla hız veren ve aynı

zamanda pompanın kalbi olan elemandır. Çarklar, genellikle ihtiyaçlara ve

özelliklerine göre dökme demir veya yüksek çekme dayanımlı alüminyum-bronzdan

yapılır (Kristal ve Annett, 1953). Pompa çarkları; suyun çarka girişine göre (tek veya

çift girişli) (Şekil 1.3), akış yönüne göre (eksenel akışlı (Şekil 1.4a), karışık akışlı

(Şekil 1.4b) ve radyal akışlı (Şekil 1.4c,d)) ve çarkın mekanik tasarımına göre (açık,

yarı açık veya yarı kapalı ve kapalı) sınıflandırılmaktadır (Şekil 1.4).

Şekil 1.3. Tek ve çift girişli çarklar (Anonim, 2005a)

9

(a) (b) (c) (d) Şekil 1.4. Açık (eksenel) (a), (karışık) (b), yarı-açık veya yarı kapalı (c) ve kapalı (d) çarklar (Bachus ve Custodio, 2003)

Açık eksenel akışlı çarklar büyük miktarlarda hacimsel debi aktarırlar. Ancak büyük

yük veya basınçlar iletemezler ve çok yüksek verime sahip değildirler. Yarı açık

çarklar, bir tarafında çark kanatlarını dıştan çevreleyen çember veya bir destek

plakası bulunan açık kanatlara sahiptir. Yarı açık çarklar genellikle sıvı karışımlı

kristaller veya bir tank veya nehrin dibindeki tortu gibi az miktarlarda katı partikül

bulunduran sıvılar için kullanılır. Kapalı çarklar, iki destek plakası (örtü) veya çark

kanatlarını dıştan çevreleyen çember arasındaki kanatlardan meydana gelmiştir.

Kapalı çarklar, gövde ve emme ağzı arasındaki sıkı tolerans nedeniyle tamamen

temiz sıvılar için kullanılır. Asılı katı partiküller, kristaller veya tortu için uygun

değildir. Katı kirliliği, çark çıkış çapı ve pompa gövde çapı arasındaki toleransı

bozacaktır. Bu özel tolerans pompa verimini etkilemektedir.

Genel bir kural olarak; çark hızı ve çark çapı pompanın üretebileceği yük veya

basıncı, çark hızı ve çark kanat genişliği de pompanın üretebileceği debiyi

belirleyecektir (Şekil 1.5). Pompa çarkları bazı farklı dizayn karakteristiklerine

sahiptir. Çarkın emme borusundan sıvı alması yöntemi bunlar arasındadır. Klasik bir

pompa çarkı, çark giriş çapında sıvıyı alır. Kanat dizaynına göre ve santrifüj kuvvet

tarafından akışkan, kanat boyunca çark giriş çapından çark çıkış çapına taşınır

(Bachus ve Custodio, 2003).

10

Şekil 1.5. Çark çıkış çapı ve kanat genişliği (Bachus ve Custodio, 2003)

Pompalarda kullanılan çarklar, merkezkaç kuvvetlerin ve akışkan basıncının

oluşturduğu gerilmeler altında zorlanır. Dönme momentinin doğmasında birinci

derecede rol oynayan akışkan basıncı büyük özgül hızlı makinalarda ve akışkanın

sıvı olması durumunda önem kazanır.

Özgül hız ne kadar büyük olursa, basıncın sebep olacağı gerilmelerde o kadar büyük

olacaktır. Maksimum gerilme kanat ile kanadı taşıyan çeperin birleştiği noktada

meydana gelir. Bu nedenle kanatlar ve çark tek parça halinde döküldüğü zaman

birleşme köşesi iyice yuvarlatılmalıdır. Pompalarda bir çarkın dönebileceği

maksimum dönme sayısı (yavaş merkezcil çarklar dışında), çarkın dayanımına değil

kavitasyon olayına bağlıdır.

Merkezcil çarkların iki yanağı vardır. Bunlardan biri doğrudan doğruya göbeğin

uzantısı şeklindedir. Diğeri ise emme ağzı açıklığı nedeniyle zayıflamış olduğundan

iç çepere konulan takviyelere rağmen daha büyük gerilmelerin etkisi altındadır. Bu

nedenle kanatların sebep olduğu merkezkaç kuvvetler diğer yanağa taşıtılmalıdır.

Düşük özgül hızlı pompa çarklarında emme kenarı genellikle eksene paralel

alınmaktadır. Basınç kenarı da eksene paralel olan bu merkezcil kanatlara tek

eğrilikli kanatlar da denilmektedir (Pfeleiderer ve Petermann, 1978).

11

Pompada kullanılacak çark tipinin belirlenmesinde özgül hız dikkate alınır. Çark

geometrisi özgül hıza göre değişim göstermektedir. Bir pompanın özgül hızı, bu

pompaya hidrolik ve geometrik olarak benzeyen ve optimum çalışma durumunda

1 m manometrik yüksekliğe, 1 m3/s debi ile su ileten model pompanın dakikadaki

devir sayısıdır. Pompalarda en doğru sınıflandırma özgül hıza göre yapılabilir

(Keskin ve Güner, 2002). Şekil 1.6’da özgül hıza göre genel çark şekilleri, çıkış hız

üçgenleri ve pompa karakteristik eğrileri gösterilmiştir. Q (m3/s), Hm (m) ve n (d/d)

olmak üzere özgül hız,

( )ddH

Qn65.3n 43m

s ⋅⋅= (1.1)

şeklinde ifade edilir. Tam santrifüj pompalarda özgül hız 50~200 d/d arasındadır

(Baysal, 1975). Özgül hızın küçük olduğu durumlarda pompa kademeli olarak yapılır

(Çallı, 1996). Kademe sayısı i olmak üzere;

i

HH m1m = (1.2)

ifadesi (1.1) eşitliğinde yerine konularak, çark hesabı bir kademe için bulunan Hm1 ve

ns1 değerlerine göre gerçekleştirilir. Bu şekilde çark başına özgül hız (i)3/4 kadar

büyütülmüş olur ve

( ) 43s1s inn ⋅= (1.3)

olarak ifade edilir. Özgül hız değerinin istenilen değerden büyük olduğu durumlarda

ise pompa çift girişli yapılmak suretiyle özgül hız değeri düşürülebilir. Bu durumda

özgül hız eşitliğinde Q yerine Q/2 yazmak suretiyle bir çarka ait özgül hız değeri;

21

s1s 21nn ⎟

⎠⎞

⎜⎝⎛⋅= (1.4)

olarak elde edilir ve çark hesapları ns1 değerine göre yapılır (Baysal, 1975).

12

ns (d/d) Çark Şekli Hız Üçgenleri Karakteristik Eğriler

40 ÷ 110

110 ÷ 200

200 ÷ 300

300 ÷ 500

500 ÷ 1200

Şekil 1.6. Özgül hıza göre genel çark şekilleri, çıkış hız üçgenleri ve pompa karakteristik eğrileri (Yalçın, 1998)

13

1.1.3. Çark İçerisindeki Akış

1.1.3.1. Hız Üçgenleri

Pompada suyun çark içindeki hareketini incelemek için hız üçgenlerinden

yararlanılır. Suyun çark içindeki hareketine etki eden çeşitli hız bileşenleri, hız

vektörleri halinde gösterilerek incelenir. Hız vektörlerinin oluşturduğu diyagram

üçgen şeklindedir ve hız üçgeni olarak adlandırılır. Hız üçgenleri çark kanatları

üzerinde herhangi bir nokta için çizilebilir. Ancak burada önemli olan suyun çarka

giriş ve çıkış noktalarında çizilecek üçgenlerdir. Bu noktalarda çizilen üçgenler giriş

ve çıkış hız üçgenleri olarak adlandırılır (Şekil 1.7).

Şekil 1.7. Giriş ve çıkış hız üçgenleri

Suyun çark kanatları arasındaki hareketi incelenirken; çevresel hız, mutlak hız ve

bağıl hız olmak üzere üç çeşit hız göz önüne alınır. Çevresel hız (U) çarkın dönmesi

sonucunda incelenen noktada oluşan çevre hızıdır. Mutlak hız (C) çark içinde hareket

14

eden suyun gövdeye göre hızıdır ve çevresel hız ile bağıl hızın vektörel toplamı

şeklindedir. Bağıl hız (W) ise suyun çarka göre hızıdır. Hız vektörleri ile çizilen hız

üçgenlerinde giriş için (1), çıkış için de (2) indisi kullanılmaktadır. Çevresel hız ile

mutlak hız arasındaki açı (α), çevresel hız ile bağıl hız arasındaki açı (β) ile

gösterilmektedir. (Cu), mutlak hızın teğetsel bileşeni, (Wu) bağıl hızın teğetsel

bileşeni veya başka bir deyişle çevresel hız üzerindeki izdüşümüdür. (Cm) ise mutlak

hızın düşey bileşenidir. (Cm) bileşeni radyal pompalarda radyal, eksenel pompalarda

eksenel doğrultudadır. Hız üçgenlerinde aşağıdaki genel bağıntılar geçerlidir.

u222

222

2u

2m

2

CU2CUW

CosCU2CUW

CCC

⋅⋅−+=

α⋅⋅⋅−+=

+=

(1.5)

1.1.3.2. Suyun Çark İçindeki Hareketi ve Temel Denklem

Bir radyal pompa çarkında suyun hareketi Şekil 1.8’de gösterilmiştir. Yarı açık olan

bu çarkta, giriş yarıçapı (r1) ve çıkış yarıçapı (r2)’dir. Teorik olarak çarkta sonsuz

sayıda kanat bulunduğu, kanatların sonsuz incelikte ve herhangi bir hidrolik kayıp

olmadığı kabul edilebilir. Pompa çarkının teorik olarak suya verdiği basınç enerjisi

çark kanatları arasında hareket eden su kütlesine açısal momentum prensibi

uygulanarak açıklanabilir. Momentum kütle ile hızın çarpımına, açısal momentum

veya kinetik moment ise bir eksen etrafında dönen cismin momentumunun, dönme

eksenine göre alınan momentine eşittir. Diğer bir deyişle açısal momentum,

momentumun momentidir. Herhangi bir cismin açısal momentumunun zamana göre

değişimi, dönen cisme uygulanan döndürme momentini verir. Döndürme momenti

veya tork ise su kütlesine etkiyen dış kuvvetlerin bileşkesi tarafından

oluşturulmaktadır. Pompa çarkında birbirine yakın iki kanat arasında hareket eden su

kütlesini göz önüne alalım (Şekil 1.8.).

15

Şekil 1.8. Suyun çark içindeki hareketi (Keskin ve Güner, 2002)

Giriş yarıçapı (r1) ve çıkış yarıçapı (r2) olan çarkın iki kanadı arasındaki su kütlesi

(t=0) anında (abcd) konumundadır. Herhangi bir dt zaman aralığında su kütlesinin

durumu (efgh) konumuna gelir. Süreklilik denklemine göre dt zaman aralığında çark

kanatları arasına giren (cdgh) su kütlesi ile çark kanatlarını terk eden (abfe) su kütlesi

birbirine eşittir. Bu su kütlesini dm ile gösterelim. dt zaman aralığında iki kanat

arasında kalan (abgh) su kütlesinin açısal momentumunda bir değişme olmamaktadır.

Açısal momentumdaki değişme çark kanatları arasına giren (cdgh) su kütlesi ile çark

kanatlarını terk eden (abfe) su kütlesinde olmaktadır. Çark kanatları arasında hareket

eden su kütlesine etki eden kuvvetler aşağıdaki gibi açıklanabilir:

a) Çark kanatlarının iç ve dış yüzeylerindeki Pa ve Pb basınçlarından kaynaklanan

kuvvetler

b) Su kütlesinin ef ve cd yüzeylerine etki eden Pd ve Ps basınçları, bu basınçlar

radyal yönde olduklarından dönme eksenine göre bir moment meydana

getirmezler.

c) Su ile kanat yüzeyleri arasındaki F1 ve F2 sürtünme kuvvetleridir.

Suyun kanatlar arasındaki hareketi ideal akış olarak kabul edilirse bu kuvvetlerin

etkisi, çarka uygulanan momentin bir kısmı tarafından karşılanır. Suyun açısal

16

momentumundaki değişme, çark kanatları arasındaki suya etki eden dış kuvvetlerin

momentine eşittir. İdeal akış için genel denklem aşağıdaki gibi yazılabilir.

( )111222 CosCrCosCrdtdmM α⋅⋅−α⋅⋅= (1.6)

Burada;

222 CosCrdm α⋅⋅⋅ : Çarktan çıkan suyun açısal momentumu,

111 CosCrdm α⋅⋅⋅ : Çarka giren suyun açısal momentumu,

M : Dış kuvvetler bileşkesinin döndürme momentidir.

dtdm terimi kütlenin zamana göre değişimi olup, kütlesel debiyi ifade eder. Su debisi

(Q), özgül ağırlık (γ) ve yerçekimi ivmesi (g) ile gösterilirse;

gQ

gtV

tVm

dtdm γ⋅

=⋅

γ⋅=

ρ⋅==

•

(1.7)

olur. (1.6) ifadesinin her iki tarafını açısal hız (ω) ile çarpacak olursak;

( )111222 CosCrCosCrg

QM α⋅⋅−α⋅⋅⋅ω⋅γ⋅

=ω⋅ (1.8)

ifadesi elde edilir. Eşitliğin sol tarafındaki terim, çark kanatlarından suya verilen

gücü (P) ifade eder. Ayrıca hız üçgenlerinden yararlanarak,

111u11

222u22

CosCCrUCosCCrU

α⋅=⋅ω=α⋅=⋅ω=

(1.9)

ifadeleri (1.8) denkleminde yerine konulursa;

( )1u12u2 CUCUg

QP ⋅−⋅⋅γ⋅

= (1.10)

17

ifadesi elde edilir. Bu eşitlik çark tarafından suya verilen toplam teorik gücü ifade

etmektedir ve kayıplar dikkate alınmamıştır. İdeal bir pompanın oluşturacağı basınç

enerjisi (Hteo∞) ise, güç değeri;

∞⋅γ⋅= teoHQP (1.11)

olacaktır. Bu ifade (1.10) eşitliğinde yerine konur ve sadeleştirmeler yapılırsa;

gCU

gCU

H 1u12u2teo

⋅−

⋅=∞ (1.12)

ifadesi elde edilir (Schulz, 1977; Korkmaz, 2000). Suyun pompa çarkına α1 = 90°

olacak şekilde girmesi nedeniyle Cu1 = 0 olur (Neumann, 1991) ve

gCU

H 2u2teo

⋅=∞ (1.13)

ifadesi elde edilir. Bu ifade santrifüj pompaların temel denklemi veya Euler eşitliği

olarak bilinir.

Temel denklem, sonsuz sayıda kanatları bulunan bir çark ve ideal akış için

uygulanabilir. Gerçekte kanat sayısı belirlidir ve yakın iki kanat arasında giderek

genişleyen bir kanal vardır. Suyun çarkta akışı sırasında meydana gelen sirkülasyon

akımı nedeniyle kanatların ön ve arka yüzeylerinde su zerrelerinin bağıl hızları

birbirinden farklıdır. Bu olay sonucu bağıl hızın, çevresel hız ile yaptığı (β2k) açısı

küçülür ve (α2) açısı ise büyür. Sonuçta çarkın oluşturacağı yükseklik azalır. Çünkü

hız üçgenlerindeki bağıntılardan da görüleceği gibi 222u CosCC α⋅= bağıntısı

nedeniyle (α2) açısının büyümesi, bu açının kosinüs değeri ile ilgili olan (Cu2)

değerini küçültmektedir. Temel denklemdeki (Cu2) değeri, çıkış hız üçgeninden

aşağıdaki gibi hesaplanabilir.

18

k2

2m22u tg

CUC

β−= (1.14)

Bu ifade temel denklemde yerine konulursa;

k2

2m222k2

2m22

teo tggCU

gU

gtgC

UUH

β⋅⋅

−=⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛β

−⋅=∞ (1.15)

ifadesi elde edilir. Çark kanatları arasında çıkıştaki kanat genişliği (b2), çark çıkış

çapı (D2) ve çıkış daralma katsayısı (λ2) ile gösterildiğinde, çark içindeki debi (Qç);

2222mç bDCQ λ⋅⋅⋅π⋅= (1.16)

olarak ifade edilebilir. Görüldüğü gibi Cm2 hız vektörü debi ile doğru orantılı olarak

ilişkilidir. (1.16) ifadesinden Cm2 değeri çekilip, (1.15) denkleminde yerine

konulursa;

k2222

ç222

teo tgbDgQU

gUH

β⋅λ⋅⋅⋅π⋅

⋅−=∞ (1.17)

ifadesi elde edilir. Buradan da görüldüğü gibi çark çıkış çapı ve kanat genişliği belli

bir çarkta sabit devir sayısı için debi (Qç) ile yükseklik (Hteo∞) arasında doğrusal bir

ilişki bulunmaktadır. Bu ilişkiyi veren doğrunun eğimi (β2k) açısının değerine

bağlıdır (Şekil 1.9) (Keskin ve Güner, 2002).

Belirli sayıda kanat için teorik basma yüksekliği (Hteo) ise; ηk kanat sayısına bağlı bir

verim değeri olmak üzere;

∞⋅η= teokteo HH (1.18)

ve

19

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛β⋅λ⋅⋅⋅π⋅

⋅−⋅η=

k2222

ç222

kteo tgbDgQU

gU

H (1.19)

şeklinde elde edilir. Kanat verimi için değişik formüller önerilmiştir. Bunlardan

birisi, Stodola katsayısı (h0) olarak da bilinen (1.20) ifadesidir.

zSin

1 2k

β⋅π−=η (1.20)

Burada; z kanat sayısı, β2 ise çark çıkışında bağıl hız (W2) ile çevresel hız (U2)

arasındaki açıdır. Pfleiderer tarafından verilen kanat verimi ise;

( )221

2k

rr12

601

za1

1

−⋅⎟

⎠⎞

⎜⎝⎛ β

+⋅+=η

ο

(1.21)

şeklindedir. (1.21) ifadesinde; a, bir katsayı olup salyangoz gövdede a=0.65…0.85,

kanatlı difüzör gövdede a=0.6 ve kanatsız difüzör gövdede a=0.85…1 olarak

alınabilir. (1.21) ifadesinde, r1/r2<½ olduğu durumda, r1/r2=½ olarak alınmalıdır

(Keskin ve Güner, 2002). Çark içerisindeki debi (Qç) ile çark çıkış debisi (Q)

arasında,

vKç

QQQη

=η

= (1.22)

ilişkisi vardır. Burada ηv, volumetrik veya kaçak verim (ηK) olarak ifade edilmiştir.

Bu durumda teorik basma yüksekliği (Hteo), Stodola katsayısı (h0) ve çark çıkış

debisine bağlı olarak,

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛β⋅λ⋅⋅⋅π⋅η

−⋅⋅=

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛β⋅λ⋅⋅⋅π⋅⋅η

⋅−⋅=

k2222v2

20teo

k2222v

222

0teo

tgbDQU

gU

hH

tgbDgQU

gU

hH (1.23)

20

şeklinde yazılabilir. Pompa çarkının oluşturacağı manometrik yükseklik (Hm) ise;

teohm HH ⋅η= (1.24)

şeklinde ifade edilir. Bu durumda hidrolik verime bağlı olarak manometrik yükseklik

(Hm),

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛β⋅λ⋅⋅⋅π⋅η

−⋅⋅⋅η=k2222v

22

0hm tgbDQU

gU

hH (1.25)

olarak elde edilir.

Sabit devirde ve çeşitli çark çıkış çaplarındaki döner çarkların aynı Q debisini, aynı

basma yüksekliğine basabilmek için çeşitli kanat çıkış açılarında (β2k) dizayn

edilmeleri gerekir. Özel durumlarda büyük kanat çıkış açısı (β2k) kullanılırsa da su

pompalarında β2k = 15° ∼ 40° arasında seçilir (Gökelim, 2001).

Şekil 1.9. Debi ile teorik yükseklik arasındaki ilişki (Keskin ve Güner, 2002)

21

Debinin sıfır olması halinde (Cm2 = 0), g

UH22

teo =∞ değerini alır. Bu değer ordinatta

başlangıç noktasıdır. β2k = 90° olması halinde (tam radyal kanat) doğru yataydır.

β2k<90° için (geriye dönük kanat) debi arttıkça yükseklik azalmakta, buna karşılık

β2k>90° için (ileriye dönük kanat) debinin artması ile yükseklikte artmaktadır. Bu

durumda mutlak hız çevresel hızdan daha büyük olmaktadır. Teorik olarak yükselen

bir eğri meydana gelmesine rağmen pratikte β2k>90° olan kanatlar vakuma

çalıştıkları için tercih edilmezler (Ülkütanır, 1996). Santrifüj pompalarda genellikle

β2k<90° ilişkisi vardır (Keskin ve Güner, 2002). Bu ilişkiye göre çizilen (Hteo∞ – Q)

eğrisi, azalan eğri şeklindedir (Şekil 1.10).

Şekil 1.9’daki pozitif (artan) eğim koşulu kararsız olabilir ve pompanın dalgalı

çalışmasına yol açabilir. Dalgalı çalışma pompanın uygun çalışma noktasını

“aradığı” salınımlı durumdur. Bu olay, sıvı pompalarında düzensiz bir çalışma

meydana getirir. Bu nedenle geriye dönük veya radyal kanat tasarımları tercih edilir

(White, 2004).

Şekil 1.10. Teorik ve gerçek yükseklik-debi eğrisi (Keskin ve Güner, 2002)

Pratikte Hteo∞ eğrisi hiçbir zaman elde edilemez. Bunun nedeni çeşitli kayıplardır

(Şekil 1.10).

22

1.2. Geometrik Parametrelerin Pompa Performansına Etkisi

Düşük özgül hızlı pompalarda pompa karakteristiğinin aşağı düşmesi ve bunun

sonucunda daha düşük bir verim elde edilmesi ve efektif gücün kolay bir şekilde

artması, pompa performansını olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Eksenel ve

karmaşık akışlı pompaların basma yüksekliği-debi eğrileri her zaman kararlıdır.

Radyal akışlı pompalar için kararlı veya kararsız olabilir.

Gerçek basma yüksekliği-debi eğrisi Euler basma yüksekliği-debi eğrisinden çeşitli

kayıpların çıkartılmasıyla elde edileceği için düşmeyi azaltmak veya elimine etmek

için, Euler basma yüksekliği-debi eğrisi daha büyük debilerde dikkate alınabilir.

Pompa karakteristiği üzerinde; kanat çıkış açısı, kanat sayısı, kanat genişliği, çark

çıkış çapı ve çark giriş ağzı çapı etkilidir. Pompa karakteristiğini etkileyen geometrik

faktörler Çizelge 1.1’de, bu parametrelerin pompa karakteristiklerine etki dereceleri

ise Çizelge 1.2’de verilmiştir.

Çizelge 1.1. Geometrik parametrelerin pompa karakteristiklerine etkileri (Yuan, 1997) Karakteristikler Öncelik Sırası (→) Q β2k z b2 D2 D0

Hm β2k D2 D0 b2 z

η β2k z D0 b2 D2 Qmax β2k z D0 b2 D2 Pmax β2k D2 z b2 D0 Ppom. β2k z D2 D0 b2

23

Çizelge 1.2. Geometrik parametrelerin pompa karakteristiklerine etki dereceleri (Yuan, 1997)

Etki Derecesi (*: Düşük, **: Orta, ***: Yüksek) E.V.N. Pmax

Parametreler Q Hm ηmax Qmax Pe-max

β2k ** *** * * *** b2 *** D2 *** *** z * * *** D0 * ***

1.2.1. Kanat Sayısı (z)

Pompa karakteristik eğrisinin kararlı durumu kanat sayısı ile etkilenmektedir. Basınç

katsayısı, çark çıkış genişliği ve/veya kanat çıkış açılarının ayarlanması ile sabit

tutulduğunda deneyimler çok sayıda kanadın kararsız durum riskini artırdığını ortaya

koymaktadır (Yuan vd., 1993). Şekil 1.11’de Basınç katsayısı (Ψ) ve debi

katsayısına (Φ) bağlı olarak, kanat sayısının pompa karakteristiğindeki düşmeye

etkisi gösterilmiştir.

Şekil 1.11. Kanat sayısının pompa karakteristiğindeki düşmeye etkisi (Yuan, 1997)

Yuan (1997), yaptığı çok sayıda denemeye dayanarak pompa karakteristiğindeki

düşmenin z<5 olduğunda tamamıyla ortadan kaldırılabileceğini vurgulamaktadır.

24

Ancak bu durumda maksimum verimin z<4 ile daha da düşeceğini ve pompa verimi

için z = 4 kanat sayısının minimum değer olduğunu vurgulamaktadır. Yine,

Schweiger ve Gregori (1987) tarafından kanat sayısı z = 5-8 arasında olduğu zaman

en iyi verimin sağlandığı ifade edilmiştir.

1.2.2. Kanat Çıkış Açısı (β2k)

Teorik Euler yüküne göre; β2k<90° olduğu durumlarda basma yüksekliği (Hm) ile

debi (Q) ters orantılıdır. Bu tür çarklarda hidrolik verim daha yüksek olup, santrifüj

pompalar “geriye eğimli kanat” modeline uygun imal edilirler. β2k=90° olduğunda bu

tür çarklara radyal akışlı çark adı verilir. β2k>90° olduğu durumda ise “öne eğimli

kanat” modeli kullanılır ve pompa karakteristik eğrisi lineer artış gösterir. Aynı

debinin daha büyük bir manometrik basma yüksekliği ile basılacağı anlaşılır. Kanat

çıkış açısının küçülmesi ile manometrik basma yüksekliği (Hm) azalmaktadır (Şekil

1.12).

Kanat çıkış açısının büyümesi ile çıkıştaki mutlak hızlar büyüyeceğinden kayıplar

artmakta ve pompa verimi de düşmektedir. Denemeler, β2k<30° olduğu sürece ve

diğer geometrik parametreler de uygun seçildiğinde pompa karakteristik eğrisinin

kararlı bir yapıya sahip olacağını göstermektedir (Chegurko, 1991; Guohua, 1991).

Şekil 1.12. Kanat çıkış açısının pompa karakteristiğine etkisi (Yuan vd., 1993)

25

1.2.3. Çark Genişliği (b2)

Euler denklemi, çark genişliği (b2) gittikçe küçültülürse Euler yük-debi eğrisinin

daha dik (keskin) olacağını göstermektedir. Şekil 1.13, daha küçük b2 için düşme

miktarının ve aralığının azaldığını göstermektedir.

Şekil 1.13. Çark genişliğinin pompa karakteristiğine etkisi (Yuan, 1997)

Ancak b2’nin çok çok küçük olması dökümde bazı problemlere neden olabilir ve

pompa performansının geliştirilmesi için dezavantajdır. Bu nedenle, düşük özgül

hızlı pompalar için daha büyük b2 seçmek uygundur (Yuan, 1997).

1.2.4. Çark Çıkış Çapı (D2)

Kararlı bir pompa karakteristik eğrisi için kısmi yük performansları içinde basınç

katsayısının sınırlandırılması gerekmektedir. Canavelis ve Lapray (1984) ve Goulas

ve Truscott (1986) tarafından, çark çıkış çapının pompa performansı üzerindeki

etkileri araştırılmış olup, çark çıkış çapı D2’nin artması ile Hm basma yüksekliği

artmakta ve bu da pompa karakteristiğinin eğimini azaltmaktadır. Çark çıkış çapı D2

büyüdükçe genellikle verim düşmektedir. Bu nedenle pompa karakteristik

eğrisindeki düşmeyi azaltacak çapı seçmek zordur (Gölcü, 2001).

26

1.3. Kayıplar

Pompalarda kayıplar; hidrolik, aralık, çark sürtünme, geri dönüş ve mekanik kayıplar

olarak sınıflandırılabilir. Akım makinalarında kayıplar daha çok kanat kanallarındaki

ve çark dış yüzeyindeki sürtünmelerden doğmaktadır. Bu kayıplara oranla kaçak

kayıplar ve yatak sürtünmeleri (mekanik kayıplar) daha az önemlidir.

Pompalar için düşük özgül hızlarda hem volumetrik kayıplar hem de çarkın ön ve

arka yanaklarındaki disk sürtünmesi nedeniyle ortaya çıkan kayıplar oldukça

önemlidir. Yüksek özgül hızlar için çarkta kanat sürtünme kayıplarının etkisi çok

fazladır ve esas olarak genel verimi belirler (Ludwig vd., 2002). Şekil 1.14’te çark

şekli ile doğrudan ilgili olan özgül hız değerlerine bağlı olarak, bazı pompa

elemanları nedeniyle ortaya çıkan kayıplar ve pompa verimine etkileri gösterilmiştir.

Şekil 1.14. Bir santrifüj pompada kısmi kayıplar (Ludwig vd., 2002)

27

1.3.1. Hidrolik Kayıplar

Akışkan pompa içerisinden geçerken sürtünme kayıplarına uğrar. Akışkanın katı

çeperlere sürtünmesinden ve iç sürtünmelerden açığa çıkan ısı geri alınmamak üzere

ortama geçer ve kaybolur. Akışkan sürtünmelerinin oluşturduğu bu kayıplar hidrolik

kayıplar olarak adlandırılır. Hidrolik kayıpların pompalarda verim üzerine etkisi

oldukça büyüktür. Bu etki verimde % 5-10 arasında değişen bir kayıp şeklinde

kendini gösterdiğinden, gerek yüzey pürüzlülüğü gerekse geometrik şekil itibarıyla

önüne geçilmesi gerekir (Yaşar, 1997).

1.3.2. Aralık Kayıpları (Kaçak/Volumetrik Kayıplar)

Pompalarda dönen parçalar ile sabit parçalar arasında metal sürtünmesini önlemek

için çark büyüklüğüne göre değişen, belirli bir aralık bırakılır. Pompa çarkının emme

tarafında basınç düşük, basma tarafında ise yüksektir. Bu nedenle basma tarafından

çıkan akışkanın tamamı basma borusuna gitmez. Qk kadar bir debi sürtünmeyi

önlemek için bırakılan aralıktan geçerek emme tarafına geri döner. Emme tarafına

gelen akışkan ters yönde akışla karşılaşacağı için emme borusundaki akışkanla

beraber tekrar çarka girer. Böylece çark devamlı olarak bu kaçak debiyi basmak için

bir güç harcar. Çarktan geçen debi Q+Qk kadar olduğu halde pompanın bastığı debi

Q’dur (Yaşar, 1997).

Basıncı hiç etkilemeyen veya basınç üzerinde ikinci dereceden etkisi olan bu

kayıplar, çark ile gövde arasında sızdırmazlık yerlerinde çalışma bakımından

bırakılması zorunlu olan aralıklardan kaçan sıvının çark etrafından tekrar emme

tarafına akmasıyla ortaya çıkan kayıplardır. Salmastralardan ve dengeleme

düzenlerinden meydana gelen kayıplar da bu gruba girer.

Şekil 1.14’te görüldüğü gibi, aralık kayıpları düşük özgül hızlarda önemli derecede

artmaktadır. Bu deneylerde kullanılan çarkların hepsi aynı devir sayısı ve debi için

yapıldığından emme ağzı ölçüleri de hemen hemen aynıdır. Düşük özgül hızlı

28

çarkların özgül kanat enerjisi ve dolayısıyla aralık basıncı özgül enerjisi daha büyük

olmakta ve aralık kayıpları hızla artmaktadır (Toprak, 1992).

1.3.3. Çark Sürtünme Kayıpları

Pompa çarklarındaki odacıklar basılan akışkanla doludur. Dolayısıyla çark akışkan

içerisinde dönmektedir. Bu durumda çark yüzeyine bitişik akışkan molekülleri

sürtünme nedeniyle çarkla beraber aynı açısal hızla döndüğü halde gövde iç yüzeyine

bitişik akışkan molekülleri sabit kalır. Böylece çark yüzeyindeki akışkan bu sınır

koşullarını sağlayan bir hareket yapar ve buradaki hız gradyentine bağlı olarak çark

dış yüzeyinde kayma gerilmeleri oluşur.

Kayma gerilmelerinin dağılımı, dönme ekseninde dönme yönünün tersi yönde bir

sürtünme momenti uygular (Ms). Bu momenti yenmek için gerekli olan sç MP ω=

gücü, çark sürtünme gücü olarak bilinir. Pompalarda bu güç akışkana

aktarılmamakta, çark akışkan içinde döndüğü için çark dış yüzeylerindeki

sürtünmelerin oluşturduğu momenti karşılamaktadır (Yaşar, 1997).

Şekil 1.14’te, Q = 180 m3/h debi ve n = 1450 d/d devir sayısına sahip santrifüj

pompada çeşitli kayıpların özgül hıza göre değişimi görülmektedir. Q ve n sabit

kaldığına göre özgül hızdaki değişim, özgül enerji değiştirilerek

gerçekleştirilmektedir. Özgül hız (ns) küçüldükçe özellikle çark sürtünme kayıpları

hızla azalmaktadır. Her iki yanağın sebep olduğu çark sürtünme kaybı;

( )( )a5DDUkg102

1Z 2232 +⋅⋅ρ⋅

⋅= (1.26)

ifadesiyle hesaplanmaktadır. Burada; k, Reynolds sayısının artmasıyla azalan bir

katsayı, a yanak genişliğidir. Üst yanaktaki kayıp için daha büyük bir k değeri

seçilerek hesap yapılmalıdır (Toprak, 1992).

29

1.3.4. Geri Dönüş Kayıpları

Pompalarda yavaşlayan akım söz konusu olduğundan çark çıkış ortamı ile çark

kanalları arasında bir momentum alışverişi olur (Toprak, 1992). Bunun sebebi çıkış

ortamındaki sınır tabakanın gittikçe artan basınca karşı akma durumunda kalmasıdır.

Böylece sınır tabakadaki akışın tekrar çark içine geri dönerek burada yeniden

hızlanması gibi bir tehlike ortaya çıkar. Çark sürtünme kayıpları ile aynı karakterde

olan bu kayıp ancak nominal debinin altındaki debilerde önemli rol oynamaktadır

(Arda, 2001).

1.3.5. Mekanik Kayıplar

Yatak, salmastra ve kavramalardaki sürtünmelerin sebep olduğu kayıplara mekanik

kayıplar (dış kayıplar) adı verilir. Yağ pompası, hız düzeneği gibi yardımcı

elemanların hareketlerini pompa milinden almaları halinde bu makinaların sarf

ettikleri güç mekanik kayıplara dahil olur (Edis, 1998). Bu kayıpları tam olarak

belirlemek çok zordur. Ancak genellikle efektif gücün % 2-4’ü arasında alınabilir

(Church, 1972).

30

2. KAYNAK ÖZETLERİ

Schweiger (1980), düşük kapasitelerde santrifüj bir pompada akış durumlarını teorik

ve deneysel olarak araştırmıştır. Sıfır debide (vana kapalıyken) güçlü bir geri-dönüş

akışının mevcut olduğunu ortaya koymuş ve bu akışın, pompanın geometrik

parametrelerinin uygun seçilmesiyle (özellikle çark kanatlarının, çark emme ağzına

doğru uzatılmasıyla) azaltılabileceğini ifade etmiştir. Çark ve salyangoz

geometrisinin pompa tasarım noktasına etkisini karşılaştırmalı olarak incelemiştir.

Çok düşük kapasiteli durumlar için, pompa tasarım noktası parametreleriyle ilgili

bazı temel fikirler ortaya koymuştur. Schweiger, pompaların tahmin edilene oldukça

yakın basma yüksekliği ürettikleri ve güç tüketimlerinin de beklenenden daha büyük

olmadığı görüşünün, tasarım dışı noktalarda doğru olmadığını ifade etmiştir. Bu

durumda pompa davranışının belirsiz ve tahmin edilen değerlerin de mantıksız hatta

yanıltıcı olabileceğini vurgulamıştır. Basma yüksekliğinin azalacağını ve güç

tüketiminin de teori ile tahmin edilenden daha büyük olacağını ifade etmiştir. Düşük

debilerde emme borusu, çark ve gövde içerisindeki akış yapısının kademeli olarak

değiştiği ve teoriyle tahmin etmenin neredeyse imkânsız bir hal aldığını belirtmiştir.

Basma yüksekliği ve güç karakteristiklerinin çarpışma ve kıvrılmalarla

açıklanamayan kendine has bir şekle sahip olduğunu ve bu durumun çark çıkışında

olduğu gibi, çark girişinde emme borusu boyunca gelişen türbülans nedeniyle

olabileceğini ifade etmiştir. Pompada gerçekte ne olduğunu çok iyi bilmeden, düşük

debilerde basma yüksekliği veya güç karakteristiğini tahmin etmenin faydasız

olduğunu vurgulamıştır. Genellikle herhangi bir pompa karakteristiğinin

başlangıçtaki yük-debi dalgalanmalarından kaçınmak için kararlı olmasının

istendiğini ve bu hususta pompa geometrisinin önemli bir rol oynadığını ifade

etmiştir.

Eker (1983), yerli yapı bazı santrifüj pompalarda işletme hızı ve çark çapı

değişiminin pompa karakteristikleri üzerine etkilerini incelediği çalışmasında; pompa

boyutları büyüdükçe çark çapının değiştirilmesinin, pompa boyutları küçüldükçe ise

işletme hızının değiştirilmesinin daha uygun olduğunu ve bu yolla güçte tasarruf

sağlanabileceğini ifade etmiştir. Ayrıca, çark çapının küçültülmesi ile emme

31

basıncının azaldığını, giriş ve çıkış çapları oranının azalması ile de kayma faktörünün

arttığını belirtmiştir.

Schweiger ve Gregori (1987), pompa geometrisi ve geometrinin pompa

karakteristiklerine etkisini araştırmıştır. Çalışmada; çark ve gövde geometrisi ve

birbirleriyle karşılaştırmaları deneysel olarak incelenmiştir. Deneysel sonuçlar,

çalışma noktası ve çalışma noktası dışındaki noktalara geometrinin büyük etkisi

olduğunu doğrulamıştır. Pompanın emme çapının ve spiral gövde boyutunun

azaltılmasıyla, pompa karakteristiğinin kararlılığı ve üretilen basma yüksekliğinin

arttığı vurgulanmaktadır. Emme ağzına bir doğrultucu yerleştirilmesi ve çark

kanatlarının emme ağzına doğru uzatılmasıyla, kapalı çalışma noktalarında pompa

karakteristiğinin kararlılığının da arttığı ifade edilmiştir. Çark kanat sayısının

artmasının pompa basma yüksekliğini artırma eğiliminde olduğu belirtilmiş ve

optimum verimin, kanat sayısının 5-8 arasında olduğu durumda elde edildiği sonucu

ortaya konulmuştur. Ortaya konulan bu sonuç, özellikle deneysel araştırmalar için

büyük önem arz etmektedir.

Kui ve Jian (1988), ara kanatçıklı santrifüj bir çarkta üç boyutlu akışın

hesaplanmasını inceledikleri çalışmada; turbomakinalarda üç boyutlu akışın

hesaplanması için “akım-yüzey koordinatları iterasyonu” olarak adlandırdıkları bir

yöntem kullanmıştır. Ara kanatçıklı çarklar için akış alanının hesaplanmasının,

verilen toplam akış kapasitesi için iki alt kanal arasındaki kütle akış oranının

bilinmemesi nedeniyle zor olduğu vurgulanmış ve bu kütle akış oranının nasıl

belirleneceği ve tam üç boyutlu akışın hesaplanması için nasıl bir yöntem izleneceği

hakkında bir varsayım ortaya konulmuştur. Sunulan hesaplama metodunun

geçerliliğini göstermek için farklı ara kanatçıklara sahip santrifüj pompa çarklarından

elde edilen deneysel veriler de sunulmuştur. Girişte düşük göbek/uç oranına ve daha

yüksek kanat sayısına sahip çarklar için kanat kalınlığının blokaj etkisinin ciddi

kayıplar meydana gelmesine neden olabileceği, hatta kanat kanalında tıkanma

oluşabileceği vurgulanmıştır. Kanat sayısı azaltılırsa, çark verimini daha yüksek

tutabilmek için kanadın radyal kısmı üzerindeki aerodinamik yüklemenin daha

yüksek olabileceği, bu problemi gidermek için kanalda ara kanatçıklar kullanmanın

32

uygun olacağı ifade edilmiştir. Deneylerde ara kanatçık sayısı beş olan santrifüj

pompa çarkı kullanılmıştır. Hesaplama için Şekil 2.1’de gösterilen üç ayrı durum

dikkate alınmıştır.

Şekil 2.1. Kanat kanalına farklı ara kanatçıklar yerleştirilmiş çark: (A) ara kanatçık merkezde ve ön kenarı bb’de, (B) ara kanatçık dönme yönünde 1/10 ileri kaydırılmış ve ön kenarı bb’de, (C) ara kanatçık merkezde ve ön kenarı cc’de (Kui ve Jian, 1988)

A olarak ifade edilen durumda ara kanatçıklar, ana kanat kanalının geometrik

merkezine yerleştirilmiştir. B olarak ifade edilen durumunda ara kanatçıklar, dönme

yönünde 1/10 ileri kaydırılmıştır. A ve B durumlarında ara kanatçık uzunlukları aynı

alınmıştır. C olarak ifade edilen durumda ise ara kanatçıklar, ana kanat kanalının

geometrik merkezine yerleştirilmiş ancak A ve B durumuna göre ara kanatçık boyu

daha kısadır (Şekil 2.1). A, B ve C durumları için, merkezi S1 akım yüzeyinde

hesaplanan bağıl hız dağılımları dikkate alındığında; B durumunun en iyi, C

durumunun da en kötü olduğu sonucu çıkartılmıştır. A ve B durumlarında bahsedilen

çarkların kullanıldığı (aynı gövdede) iki pompanın performansları kıyaslanmış ve B

durumundaki pompa veriminin yüksek olduğu ortaya konulmuştur (Şekil 2.2).

33

Şekil 2.2. (A) ve (B) durumlarındaki ara kanatçıklı santrifüj pompaların basma yüksekliği ve verimlerinin karşılaştırılması (Kui ve Jian, 1988)

Öte yandan, B durumundaki basma yüksekliğinin A durumundakinden daha düşük

olduğu için, B durumundaki kanat çıkış hızının A durumundakinden daha büyük

olduğu vurgulanmıştır. Deneysel sonuçların, hesaplama yoluyla tutarlı bir şekilde

tahmin edilmesine rağmen, metodu doğrulamak için yeterli olmadığı belirtilmiş ve

bundan sonraki çalışmalarda çarklar içerisinde daha detaylı ölçümler yapılması

önerilmiştir. Ara kanatçıkların, basit bir şekilde ana kanatlar kesilerek kısaltılması

suretiyle yapılmaması gerektiği vurgulanmış ve ara kanatçıkların ön kenarının,

kanalda tıkanmaya neden olmayacak şekilde girişe kadar uzatılması tavsiye

edilmiştir.

Gui vd., (1989), “ara kanatçıkların santrifüj fan performansına etkisi” isimli

çalışmalarında ileri eğimli santrifüj fan (vantilatör) performansına ara kanatçıkların

etkilerini detaylı bir şekilde incelemişlerdir. Çalışma, deneysel ve nümerik

hesaplamaları içeren iki kısımdan oluşmaktadır. Deneyler, farklı şartlardaki

performansları elde etmek için ayarlanabilir ara kanatçıklara sahip özel bir çarkta

yapılmıştır. Çarktaki iç akış alanı, sonlu eleman yaklaşık çözüm metodu (FEASM)

aracılığıyla hesaplanmıştır. Yapılan deney sonuçları, ara kanatçıkların çevresel

pozisyonunun değişiminin fan performansı üzerinde önemli bir etkiye sahip

34

olduğunu ve uygun uzunluklu ara kanatçıkların toplam basınç katsayısını

artırabileceğini göstermiştir. Kanat yüzeylerindeki hız ve yük dağılımları

hesaplanmıştır. Deneylerde aynı geometrik dış hatlara sahip üç çark modeli

kullanılmışlardır. Çıkış çapı D2=280 mm; çıkış genişliği b2=37 mm; ana kanatların

giriş açısı β1A=38°; ana kanatların çıkış açısı β2A=120°; giriş yarıçapı R=70 mm’dir.

Bununla birlikte kullanılan çarklar farklı kanat sayıları ve değişik geometrik

parametreleri (uzunluk, kanat çıkış açısı ve çevresel pozisyon gibi) bulunan ara

kanatçıklara sahiptir. Kullanılan çarklar numaralandırılmış ve şu şekilde

tanımlanmıştır. 1 numaralı çark, 16 kanatlı ana çarktır ve ara kanatçık yoktur (Şekil

2.3).

Şekil 2.3. Ara kanatçıksız çark (Gui vd., 1989)

2 numaralı çark, 16 kanatlı ana çarktır ve 16 tane düz ara kanatçığa sahiptir. Ara

kanatçık uzunluğu ve çıkış açısı sırasıyla 17 mm ve 120°’dir. Ara kanatçıklar

çevresel olarak ana kanadın emme tarafına yakındır (Şekil 2.4).

Şekil 2.4. Doğrusal (düz) ara kanatçıklı çark (Gui vd., 1989)

3 numaralı çark, 12 kanatlı ana çarktır ve 12 tane ayarlanabilir ara kanatçığa sahiptir.

Ara kanatçıkların çevresel pozisyonu (Şekil 2.5), uzunluğu (Şekil 2.6) ve kanat çıkış

35

açısı (Şekil 2.7) değiştirilebilmektedir. Ara kanatçıklar; 20, 30 ve 45 mm olmak

üzere üç farklı uzunluğa sahiptir.

Şekil 2.5. Çevresel olarak pozisyonu değiştirilebilen ara kanatçıklar (Gui vd., 1989)

Şekil 2.6. Ara kanatçık uzunluğu değiştirilebilen ara kanatçıklar (Gui vd., 1989)

Şekil 2.7. Kanat çıkış açısı değiştirilebilen ara kanatçıklar (Gui vd., 1989)

Model fanda toplam basınç çok düşük olduğu için (150 mmSS’den küçük),

sıkıştırılabilirlik ihmal edilmiştir. Statik basınçlar, güç, fanın devir sayısı, hava

sıcaklığı ve nemi ölçülerek fan performansı hesaplanmıştır. Bir kanadın emme

yüzeyi boyunca ters basınç gradyentinin veya kanat üzerindeki yükün büyüklüğünün

ayrılma oluşmasını kolaylaştıracağı ve daha fazla akış kayıplarına neden olacağı

ifade edilmiştir. Ara kanatçıkların yalnız ana kanat üzerindeki yük ve hız

gradyentlerini azaltmadığı, aynı zamanda ara kanatçıkların geometrik

parametrelerine bağlı olarak bazı ilave kayıplar da getirdiği vurgulanmıştır. Ara

kanatçıkların yerleştirilme şeklinin akış alanı ve fan performansını fazlasıyla

36

etkilediği belirtilmiştir. Ara kanatçıklar ana kanatların arkasındaki yükü paylaştıkları

için, ana kanadın arkasında hem hız gradyenti hem de yükün azaldığı ve bu olayın

ana kanatların yakınında ara kanatçığın akış durumunu iyileştirebileceği anlamına

geldiği ifade edilmiştir. Ancak ara kanatçıkların aynı zamanda ara kanatçık boyunca

ayrılma ve sürtünme kaybı gibi bazı yeni kayıplar meydana getireceği

vurgulanmıştır. Ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı fan verim eğrileri kıyaslanarak; ana

kanatların yakınında ayrılmanın engellenmesiyle elde edilen faydanın, ara

kanatçıklarda sürtünme ve ayrılma kayıplarının artmasıyla dengelendiği

gösterilmiştir. Ara kanatçıkların çevresel pozisyonunun fan performansına etkisini

incelemek için; ana kanadın emme yüzeyine θ/3 (θ, iki ana kanat arası mesafe)

yakınlıkta, kanat kanalının ortasında ve ana kanadın basma yüzeyine θ/3 yakınlıkta

olmak üzere üç farklı ara kanatçık pozisyonu incelenmiştir. Sonuçlar, verim

eğrisindeki değişimler çok büyük olmamasına rağmen, ara kanatçıkların emme

yüzeyine yakın olduğu durumda elde edilen verimin biraz daha fazla olduğunu

göstermiştir. Bununla beraber, deneysel sonuçlar ara kanatçığın çevresel

pozisyonunun fanın toplam basınç katsayısı üzerinde önemli derecede etkiye sahip

olduğunu göstermektedir. Ara kanatçıklar ana kanadın basma yüzeyine

yaklaştırıldığında basınç katsayısı artarken, ara kanatçıklar ana kanadın emme

yüzeyine yaklaştırıldığında basınç katsayısı azalmaktadır. Oysa ara kanatçık basınç

yüzeyine çok fazla yaklaştırıldığında (örneğin; θ/4 kadar) basınç katsayısı

azalmaktadır. Bu durum, çevresel yönde ara kanatçığın optimum bir pozisyonu

olduğu anlamına gelmektedir. Ayrılmayı önlemek için ara kanatçıkların kanat çıkış

açısının da uygun bir şekilde tasarlanması gerekmektedir. Sunulan çalışmada,

araştırma için 30 mm ve 20 mm uzunluklu iki tip ara kanatçık seçilmiş ve farklı

hücum açıları kullanılmıştır. Deneysel sonuçlar, ara kanatçığın kanat çıkış açısının

toplam basınç eğrisine etkisinin açık olmadığını göstermektedir. Ancak kanat çıkış

açısının, fan verimi üzerinde belli bir etkiye sahip olduğu vurgulanmıştır. Ara

kanatçıklar saat ibresi yönünde döndürüldüğünde küçük debi aralığında verimde

biraz artış olduğu, ara kanatçıklar saat ibresinin tersi yönde döndürüldüğünde ise

verimde düşme söz konusu olduğu ifade edilmiştir. Çalışmanın genel sonucu olarak;

ara kanatçığın çevresel pozisyonunun ileri eğimli fan performansını açık bir şekilde

etkilediği belirtilmiştir. Ara kanatçıkların ana kanadın basınç yüzeyine yakın

37

yerleştirildiğinde toplam basınç katsayısının arttığı, ara kanatçıkların ana kanadın

emme yüzeyine yakın yerleştirildiğinde ise verimde bir miktar artışın söz konusu

olduğu vurgulanmıştır. Ara kanatçık uzunluğunu artırmanın toplam basınç

katsayısını artırabileceği, ancak verim eğrisi üzerinde ara kanatçık uzunluğunun

etkisiyle ilgili kesin bir kural olmadığı ifade edilmiştir. Ara kanatçığın kanat çıkış

açısının verim üzerindeki etkisinin de çok büyük olmadığı vurgulanmış ve fan

verimini artırmak için kanat çıkış açısının detaylı bir şekilde incelenmesi

önerilmiştir.

Furukawa vd., (1990), yüzey tekilliği metoduyla, kanat kenarı kesilmiş santrifüj

pompa çarkları performansının tahmini üzerine yaptıkları çalışmada; santrifüj çarkta

çekirdek akışı için yüzey tekillikleri metodunu, bir sınır tabaka için integral metotla

birleştirmişlerdir. Çark kanatlarının çıkış kenarının kesilmesi nedeniyle ortaya çıkan

performans değişim mekanizmasının bu metotla açıklanabileceğini ifade etmişlerdir.

Öne sürdükleri bu metot; kanat kenarında değişik oranlarda kısaltmalar yapılmış

çarklardaki akışa uygulanmış ve hesaplanan sonuçlar, deneysel sonuçlarla

karşılaştırılmıştır. Deneysel ve hesaplanan sonuçların uyum içerisinde olduğu

belirtilmiştir. Kanat kenarının kesilmesinin çıkış akışına etkisi incelendiğinde; emme

yüzeyi kenarının kesilmesinin yalnızca radyal hızda azalmaya, basma yüzeyi

kenarının kesilmesinin ise hem çekirdek akışta radyal hızın azalmasına hem de bağıl

akış açısının azalmasına neden olduğu ifade edilmiştir. Bununla beraber emme

yüzeyinde kesme nedeniyle akış ayrılma bölgesindeki değişimin, pompa

performansının kötüleşmesine neden olduğu da vurgulanmıştır.

Miyamoto vd., (1992), kapalı ve yarı açık çark kanallarında hız ve basınç ölçümüyle

ara kanatçıkların akış ve performansa etkisini incelemişlerdir. Akış ölçümleri, ara

kanatçıklı kapalı ve yarı açık çarkta beş-delikli basınç probu kullanılarak yapılmıştır.

Ara kanatçıklı çarkların çark kanalındaki akış ve karakteristikleri, ara kanatçıksız

çarkların çark kanalındaki akış ve karakteristikleri ile karşılaştırılmıştır. Ara

kanatçıklı çark kanallarının basınç tarafında çevrintili akış (türbülans) durumlarının,

ara kanatçıksız çarklarınkine benzer olduğu ifade edilmiştir. Ara kanatçıklı çark

kanallarının emme tarafında, kapalı ve yarı açık çarkların emme yüzeylerinde

38

çevrintili akımlar oluştuğu vurgulanmıştır. Ara kanatçıklı çarklarda, kanat yüklerinin

azalma eğiliminde olduğu ifade edilmiş ve mutlak çevresel hızlar ve toplam

basınçların ara kanatçıksız çarklarınkinden oldukça büyük olduğu vurgulanmıştır.

Ancak, kapalı ve yarı açık çarklar arasında ara kanatçığın statik basınca etkisinin

farklılık gösterdiği ifade edilmiştir.

Yuan vd., (1992), aşırı yüklemesiz santrifüj pompaların dizayn metodu ve teorisi

üzerine yaptıkları çalışmada, santrifüj pompaların doyma efektif güç

karakteristiklerini gösteren teorik şartları ortaya koymuşlardır. Sınırlı şartlar için

geçerli denklemler ve tasarım katsayıları ortaya koymuşlar ve aşırı yüklemesiz

santrifüj pompaların bir örneğini vermişlerdir. Aşırı yüklemesiz teori; pompa temel

denklemi, efektif güç formülü ve çark çıkış hız üçgeninden türetilmesine ve bütün

santrifüj pompalar için araştırma sonuçlarını doğrulamasına rağmen, efektif gücün

debi ile hızlı bir şekilde artış göstermesi nedeniyle yazarlar, aşırı yüklemesiz teorinin

özellikle düşük özgül hızlı pompalar için daha pratik olduğunu düşünmektedirler.

Aşırı yüklemesiz santrifüj pompaların verimlerinin mükemmel modellerden biraz

daha küçük (%2 ~ %5) olabileceği ancak kabul edilebilir hidrolik performanslarıyla

aşırı yüklemesiz efektif güç eğrileri ortaya koyabilecekleri için tarımsal

uygulamalarda daha faydalı ve değerli olabilecekleri vurgulanmıştır.

Çalışır (1996), Konya’da imal edilen bazı düşey milli derin kuyu pompalarının

işletme karakteristikleri ve değişik yörelere uygunluğunu incelediği çalışmasında;

anma çapları 152, 196 ve 204 mm olan ve Konya’da imal edilen bazı düşey milli

derin kuyu pompalarını, değişik devir sayıları ve eksenel açıklık seviyelerinde

denemiştir. Pompa karakteristikleri üzerinde devir sayısı ve eksenel açıklığın önemli

etkiye sahip olduğu vurgulanmıştır. Konya bölgesinde yer alan bazı kuyuların

karakteristikleri incelenerek, deneylerde kullanılan pompa karakteristikleriyle

uyumları karşılaştırılmış ve pompa kullanıcıları için bazı önerilerde bulunulmuştur.

Sato vd., (1996), hava-su karışımının kullanıldığı iki-fazlı durumda, faklı kanat giriş-

çıkış açılarına sahip beş tip kapalı çark için bir santrifüj pompanın performansını

araştırmıştır. Elde ettikleri sonuçlar; çark kanat giriş veya çıkış açısının artmasıyla

39

düşük hava debilerinde, çarkta gaz birikmesi nedeniyle pompa basma yüksekliğinde

ani bozulmalar oluştuğunu göstermiştir. Ancak çark kanat çıkış açısı büyük

tutulduğunda iki-fazlı ayrılmalı akışta çark çıkışında su büyük Euler yükü ile

akabildiği için, gaz birikimi olması durumunda bile pompa basma yüksekliğinin

yüksek kaldığı sonucuna varmışlardır. Bir-boyutlu, iki-fazlı akışın nümerik

hesaplamalarını içeren bu sonuçları nitelik bakımından tartışmışlardır.

Zhang vd., (1996) santrifüj çarktaki iç akışları, iki denklemli k-ε türbülans modeliyle

birleştirilmiş tam üç-boyutlu Navier-Stokes denklemlerini çözerek incelemiştir.

Tasarım debisinin %85 ve %113’ü debi değerlerindeki durumlar incelenmiştir.

Hesaplanan sonuçlar (hız dağılımları) yayınlanmış deneysel verilerle karşılaştırılmış

ve karşılaştırmaların uyum gösterdiği belirtilmiştir. Tasarım noktası dışındaki her iki

debi için, çark çıkışı yakınında bir jet-çevrintili akış yapısı oluştuğu ifade edilmiştir.

Jet-çevrintili akış yapısının yeri ve büyüklüğünün debiden bağımsız olduğu

vurgulanmıştır.

Koçoğlu (1998), kapalı ve açık çarklara sahip iki farklı santrifüj pompada çark yüzey

pürüzlülüğünün pompa karakteristiklerine etkisini incelemiştir. Kapalı çarklı

santrifüj pompada; standart işlenmiş pik döküm (yüzey pürüzlülüğü 50 mikron),

bronz döküm (yüzey pürüzlülüğü 40 mikron) ve polimer kompozit kaplanmış pik

döküm (yüzey pürüzlülüğü 5 mikron) olmak üzere üç farklı çark kullanmıştır. Açık

çarklı santrifüj pompada ise; standart işlenmiş pik döküm (yüzey pürüzlülüğü 30

mikron) ve yüzeyi işlemmiş bronz döküm (yüzey pürüzlülüğü 4 mikron) olmak üzere

iki farklı çark kullanmıştır. Kapalı çarklı santrifüj pompa deneylerinde en yüksek

verim, polimer kompozit kaplanmış pik döküm çarklı pompada (%45) elde

edilmiştir. Daha sonra sırasıyla bronz döküm (%43) ve standart işlenmiş pik döküm

(%42.6) çarklı pompalar gelmektedir. Kapalı çarklı üç pompanın da basma

yüksekliği değerlerinin birbirine yakın olduğu ancak polimer kompozit kaplanmış

pik döküm çarklı pompanın diğerlerine nazaran daha az güç çektiği ve veriminin

yüksek olduğu vurgulanmıştır. Açık çarklı santrifüj pompa deneylerinde ise en

yüksek verim, yüzeyi işlemmiş bronz döküm çarklı pompada (%44.4) elde edilmiştir.

Standart işlenmiş pik döküm çarklı pompada %36 verim elde edilmiştir. Yüzey

40

pürüzlülüğünün giderilmesinin, belirgin verim artışı sağladığı ve aşınma dayanımı

üzerinde de olumlu etkisi olduğu ifade edilmiştir.

Cichang vd., (1999), santrifüj pompa çarkı içindeki ikincil akışlar ve pompa

performansı üzerine yaptıkları araştırmada; kanat şekli, kanat sayısı, dönme hızı, ve

debinin santrifüj pompa performansına etkisini incelemişlerdir. Kanat yüzeyindeki

yükün çark içerisinde ikincil akışların meydana gelmesine neden olduğunu ifade

etmişlerdir. Bu durumun çark çıkışında emme yüzeyinde sınır tabakanın gelişimi

üzerinde büyük etkiye sahip olduğunu, bu nedenle de pompa performansı üzerinde

de etkili olduğunu vurgulamışlardır. Bu durumun pompa tasarımında göz önüne

alınmasını önermişlerdir. Çark çıkışındaki kanat şekli, kanat çıkış açısı ve çark

dönme hızının etkilerine dikkat çekmişlerdir. İkincil akışın kontrolü için daha uygun

kanat şekilleri kullanılması üzerine tavsiyeler yapılmıştır.

Engin (2000), radyal pompaların iki fazlı (katı-su) karışım iletiminde kullanılmasını

incelediği çalışmasında; karışım pompalanması durumunda bir radyal pompanın

tanım büyüklükleri üzerine, katı madde özellikleri (tanecik boyutu ve yoğunluğu) ile

% 33.51’e kadar ağırlık konsantrasyonunun ve aralık açıklığının etkilerini

incelemiştir. Deneylerde katı madde olarak; farklı bağıl yoğunluklara sahip sahil

kumu, döküm kumu, kömür tozu ve farklı tanecik boyutlarına sahip üç tip perlit

kullanılmıştır. Kullanılan katı maddelerin maksimum tanecik boyutu 2.4 mm’dir.

Deneylerde aralık açıklığı 1.25 mm’den 8 mm’ye kadar kademeli bir şekilde

değiştirilmiştir. Deney sonuçları, katı-su karışım özelliklerinin ve aralık açıklığının

pompa performansını önemli ölçüde etkilediğini ortaya koymuştur. Kömür tozu gibi

(1.35) suya yakın bağıl yoğunluğa sahip katı maddelerin pompalanmasında pompa

performansının olumsuz yönde çok aşırı etkilenmediği belirtilmiştir. Ayrıca, tanecik

büyüklüğü ve tanecik yoğunluğunun artmasıyla yük ve verim sayısının azaldığı da

ifade edilmiştir.

Kalokasis ve Akritidis (2000), çark kanadının çark giriş ağzına doğru uzatılmasıyla

çark veriminin iyileştirilmesine yönelik ilginç ve iddialı bir çalışma ortaya

koymuştur. Çalışmada; santrifüj pompa çarkı girişindeki hidrolik kayıplara, kanat

41

geometrisinin etkisi araştırılmıştır. Her kanadın uç kısmı farklı uzunluklarda (5, 10,

15 ve 20 mm) çark giriş ağzına doğru çıkartılmış ve her durumda pompa

karakteristikleri (debi, basma yüksekliği, dönme hızı ve güç) ölçülmüştür. Elde

edilen veriler kullanılarak pompanın genel verimi hesaplanmıştır. Testler kapalı

çevrimli bir deney düzeneğinde gerçekleştirilmiştir. Kanatların çark giriş ağzına

doğru uzatılmasıyla pompa veriminde önemli bir artış elde edilebileceği ifade

edilmiştir. Ayrıca, Kanatların çark giriş ağzına doğru çıkartılma uzunluğuna ve

dönme hızına bağlı olarak pompanın toplam basma yüksekliğinin de arttığı

belirtilmiştir. Çark kanadının çark giriş ağzına doğru uzatılmasının, debi ve güç

tüketimi üzerinde çok fazla etkisinin olmadığı vurgulanmıştır.

Saban (2000), kavitasyon olayının santrifüj pompalar üzerindeki etkilerini incelediği

çalışmasında; kavitasyon olayının önemi, belirlenmesi ve etkilerini ayrıntılarıyla ele

almıştır. Pompa çarkı imalatında kullanılan bazı malzemelerin (GG25 ve GGG45)

laboratuar şartlarında oluşturulan yapay kavitasyon ortamında dirençlerini ve bu olay

sonrasında mikro yapılarında meydana gelen değişiklikleri deneysel olarak

incelemiştir.

Akhras vd., (2001), tasarım noktasında bir santrifüj pompada kanatlı difüzörün çark

içindeki akışa etkisini incelemişlerdir. Santrifüj pompadaki kararsızlık ve verim

düşüklüğünü difüzör kanatları ön kenarındaki akışın düzensizliğine bağlamışlardır.

Ayrıca çark içerisindeki akışın, ekstra akış karasızlık ve düzensizliğine neden olan

asimetrik akış şartlarından etkilenebileceği ifade edilmiştir. Pompa performansının

iyileştirilmesinin ancak kompleks akış yapısının anlaşılmasıyla

gerçekleştirilebileceği vurgulanmıştır. Çalışmada, geriye dönük kanatlı santrifüj

pompa çarkı içerisindeki akışın Laser Doppler Anemometer (LDA) ile yapılan

ölçümleri sunulmuştur.

Balta (2001), geleneksel ve modern debi ölçme yöntemlerinin pompalı düzenler ve

pompa deneylerinde kullanımını incelediği çalışmasında; ideal bir debi ölçerde

aranan şartların neler olduğunu, geleneksel debi ölçme yöntemlerinin avantaj ve

dezavantajlarının neler olduğunu ortaya koymuştur. Modern debi ölçümünde

42

kullanılan yöntemleri ve bu yöntemlerin pompa deneylerinde kullanımını

incelemiştir. Ayrıca kullanılan akışkan cinsine göre endüstriyel uygulamalar için

uygun debi ölçer seçiminin nasıl olması gerektiği ortaya konulmuştur. En yeni

pompa standardı olan TS EN ISO 9906’da, kalibrasyon gereksinimlerinin ya hiç

olmadığı veya çok seyrek olarak kalibrasyon gerektirdikleri belirtilen geleneksel debi

ölçüm yöntemlerinin ön plana çıkartıldığı ve modern debi ölçüm yöntemlerinin

sadece ismen zikredildiği vurgulanmıştır.

Gölcü (2001), dalgıç pompalarda çarka ara kanatçık ilavesinin verime etkisini

incelediği çalışmasında; farklı kanat sayılarındaki (z=3, 4, 5, 6 ve 7) dalgıç pompa

çarklarına ara kanatçık ilave etmeden ve değişik uzunluklarda (18, 27, 35, 43 ve 57

mm) ara kanatçık ilave ederek, aynı dalgıç pompa gövdesinde çarkın kanat giriş ve

çıkış açılarını, çark giriş ve çıkış çaplarını ve kanat kalınlığını sabit tutmak suretiyle,

tek ve üç kademe için dalgıç pompa karakteristiklerini deneysel olarak incelemiştir.

Deneylerde kullanılan pompa dalgıç pompa tasarım değerleri; Q=36 m3/h, Hm=13

mSS ve n=2850 d/d olarak dikkate alınmıştır. Kullanılan çarkların; giriş çapı D1=72

mm, çıkış çapı D2=132 mm, kanat giriş açısı β1k = 18°, kanat çıkış açısı β2k = 15°,

kanat giriş genişliği b1=25 mm, kanat çıkış genişliği b2=14 mm ve kanat kalınlığı e=4

mm’dir. Kanat çıkış açısının büyümesi ile çıkıştaki mutlak hızların büyümesinden

dolayı kayıpların arttığı ve pompa hidrolik veriminin düştüğü belirtilmiş ve kanat

çıkış açısının büyümesinden dolayı oluşan kayıpların iki ana kanat arasına ara

kanatçık yerleştirilmesi ile azaltılabileceği literatüre dayandırılarak ifade edilmiştir.

Ara kanatçıklar, iki ana kanat arasına dış çaptan iç çapa doğru yerleştirildiği için

küçük kanat çıkış açısı ve büyük kanat sayılarında çıkış daralma katsayısının önemli

ölçüde azalacağı gerçeğine dayanarak; kanat çıkış açısı β2k = 15° için, z=5, 6 ve 7

kanat sayılarına sahip dalgıç pompa çarklarına ara kanatçık ilave etmenin uygun

olmayacağı ortaya konulmuştur.

Hamarat (2002), “radyal pompa çarkı performans tayini” isimli çalışmasında bir

santrifüj pompadan temin edilen radyal çarkın, diğer pompa elemanlarının etkisi

olmaksızın performansını ölçmüştür. Deneyler, santrifüj pompa deney düzeneği ve

salyangozsuz pompa deney düzeneği olmak üzere iki farklı düzenekte

43

gerçekleştirilmiştir. Orijinal bir santrifüj pompanın santrifüj pompa deney

düzeneğinde 1450 d/dak ve 800 d/dak devirlerde deneyleri yapılıp performansı tayin

edildikten sonra bu pompanın çarkı, salyangozsuz pompa deney düzeneğinde 800

d/dak devirde difüzörlü ve difüzörsüz olarak deneylere tabi tutulmuştur. Deneylerden

elde edilen sonuçlar orijinal santrifüj pompa deney sonuçları ile karşılaştırılmış ve bu

deneylerdeki kayma faktörü analiz edilmiştir.

Li vd., (2002), viskoz akışkanların pompalanmasına, çark kanat sayısının etkilerini

araştırmışlardır. Standart ticari bir pompanın performansına kanat sayısı ve

viskozitenin etkilerini tartışmışlar ve farklı viskoziteli sıvıların pompalanması için

optimum kanat sayısı ortaya koymuşlardır. Yapılan çalışmada, 65Y60 tip bir pompa

seçilmiştir. Bu tip santrifüj yağ pompası API610 standardına dayanan ve Çin’de

rafineri ve yağ sektöründe geniş uygulama alanı bulunan (-40 ~ +400 °C’deki sıvı

petrol ürünleri ve temiz ham petrol taşınmasında kullanılan) Y serisi bir pompadır.

Pompa tasarım değerleri; Q=25 m3/h, H=60 m ve n=2950 d/d’dır. Deneylerde kanat

çıkış açısı β2k = 30° olan kapalı tip çarklar kullanılmıştır. z=3-7 kanat sayısı için

farklı viskoziteli sıvıların pompalanmasında pompa performansı araştırılmıştır.

Kinematik viskozitesi 1 cSt olan su ve 29-255 cSt arasında kinematik viskoziteye

sahip yağlar çalışma sıvısı olarak kullanılmıştır. Yapılan deneyler sonucunda; düşük

viskoziteler için, çark kanat sayısının pompa performansı üzerinde büyük bir etkiye

sahip olduğu ortaya konulmuştur. Ancak yüksek viskoziteler için kanat sayısının

değişiminin, pompa performansı üzerinde daha zayıf bir etkiye sahip olduğu ifade

edilmiştir. Kinematik viskozitenin 200 cSt’nin altında olduğu durumlarda optimum

kanat sayısının z=5, daha yüksek viskozitelerde ise optimum kanat sayısının z=3

olduğu deneysel olarak gösterilmiştir. Bu nedenle santrifüj pompada yüksek

viskoziteli yağlar veya diğer akışkanlar pompalandığında daha az kanat sayısına

sahip çarkların seçilmesi önerilmiştir. Özellikle z=3, 4 ve 5 için kinematik viskozitesi

1 cSt olan su kullanıldığında kanat sayısındaki değişimin basma yüksekliği eğrisinde

büyük bir değişime neden olduğu vurgulanmıştır. Bununla beraber viskozite arttıkça

kanat sayısıyla basma yüksekliği eğrisindeki değişimin küçülmeye başladığı ifade

edilmiştir. Bu bulgu çalışma sıvısının viskozitesi arttıkça (kanat şekli ve boyutu

değişmeden) kanat sayısının performansa etkisinin bir ölçüde azaldığını

44

göstermektedir. Başka bir ifadeyle viskozite arttıkça pompadaki akış şekli, kanat

sayısındaki değişime bağlı olarak daha az fark göstermektedir. Yazarlar bu olayın

ayrıca araştırılmaya ihtiyaç duyduğunu ifade etmişlerdir. Ayrıca, viskozite arttıkça

basma yüksekliği eğrisinin gittikçe dikleşmeye başladığını ve hidrolik kayıpların

arttığını söylemektedirler. Verim eğrisindeki değişimlerin de basma yüksekliği

eğrilerine çok benzer bir eğilim gösterdiği ortaya konulmuştur. Viskozite arttıkça,

kanat sayısıyla verim eğrisindeki değişimin küçülmeye başladığı, ayrıca viskozite

arttıkça maksimum verimin sürekli olarak azaldığı ifade edilmiştir. Viskozite arttıkça

sadece göbek ve yanaktaki (özellikle kanat yüzeylerinde) sınır tabakalarının

kalınlaşmadığı aynı zamanda sürtünme kayıplarının da arttığı ifade edilmiş, çok

kanatlı çark kanalındaki akışta kalın sınır tabakasının tıkanma etkisinin az kanatlı

çarktakinden daha önemli olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca çok kanatlı bir çarkın kanat

yüzeylerindeki sürtünme kaybının, az kanatlı çarkınkinden daha da büyük olduğu ve

bu nedenle viskozite arttıkça çok kanatlı çarkın az kanatlı bir çark ile

karşılaştırıldığında giderek daha verimsiz hale geldiği ifade edilmiştir. Bu nedenle

oldukça yüksek viskoziteli yağların pompalanması için tasarımında daha küçük kanat

sayısının seçilmesi önerilmiştir.

Duymuş (2003), bir derin kuyu pompasında tasarım ve imalatını gerçekleştirdiği üç

farklı çark için pompa karakteristik eğrilerini elde etmiş ve kıyaslamalar yapmıştır.

Deneylerde debi ölçümü için hacimsel yöntem kullanılmıştır. Basınç ölçümleri için

gliserinli manometreler, güç ölçümleri için de şebeke analizörü ve elektrik sayacı

(devir ölçüm yöntemi) kullanılmıştır. Çalışmada pompa üreticileri için; bir difüzör

içine birden fazla çark koyarak (tümden yeni pompa yapmak yerine), verim alanı

uygun dağılmış pompaların nasıl tasarlanacağı ortaya konulmuştur.

Kuşku (2003), “santrifüj pompa karakteristiklerinin analizi ve ana elemanlarının

dizayn programı” isimli çalışmasında, santrifüj pompa teorisini ve pompa

karakteristik eğrilerini incelemiştir. Çalışmada, C++ programlama dilinde yazılmış

bir programla pompa karakteristik eğrilerine ulaşılması hedeflenmiştir. Hazırlanan

program sayesinde, santrifüj pompa ana elemanları olan çark ve salyangoz tasarımı

45

için gerekli değerlerin hesaplanıp, çiziminin yapılabildiği ve teorik olarak Hm-Q

karakteristik eğrisinin oluşturulabildiği ifade edilmiştir.

Mertol (2003), santrifüj pompaların bilgisayar destekli tasarımı konusunda yaptığı

çalışmada; santrifüj pompa tasarımı için gerekli temel kavram ve tasarım

prensiplerini incelemiştir. Uygun bir santrifüj pompa tasarımı için izlenmesi gereken

yöntemleri ortaya koymuştur. Bu yöntemlerin kullanıldığı bir bilgisayar programı

hazırlamış ve örnek bir santrifüj pompa tasarımı gerçekleştirmiştir. Hazırladığı

programda tasarım safhaları detaylı bir şekilde açıklanmış ve kullanıcıya, geliştirilen

bu bilgisayar programıyla nasıl pompa tasarımı yapabileceği izah edilmiştir.

Hazırlanan programın özellikle kavitasyon kontrolünü garanti altına aldığı ifade

edilmiş ve programda kullanılan bir döngü sayesinde pompanın kabul edilebilir

kavitasyon sınırları içerisinde kalmaması halinde tasarım hesaplarının devamına

müsaade etmediği vurgulanmıştır.

Sungur (2003), geleneksel olarak yapılan pompa test deneylerinden elde edilen

sonuçlarda, ölçme ve sistematik hatalardan dolayı önemli sapmalar olduğunu ve bu

tür olumsuzlukların üretici ve tüketici arasında sorunlara neden olduğunu

vurgulamıştır. Ölçmeden kaynaklanan söz konusu sapmaları en aza indirmek için bir

bilgisayar destekli pompa test ünitesi geliştirmiştir. Geliştirdiği bu bilgisayar destekli

pompa test ünitesinde, ölçümleri sensörler aracılığı ile almış ve bilgisayar ortamına

aktarmıştır. Geleneksel yöntemle deney yapılan test ünitesinden elde edilen ölçme

sonuçlarının ve geliştirdiği bilgisayar destekli pompa test ünitesinden elde edilen

ölçme sonuçlarının istatistiksel analizini yaparak elde edilen değerleri karşılaştırmış

ve bilgisayar destekli deney ünitesinden elde edilen verilerin daha güvenilir ve hassas

olduğunu ortaya koymuştur.

Gölcü ve Pancar (2005) tarafından yapılan “küçük kanat çıkış açılı bir pompa

çarkında performans karakteristiklerinin araştırılması” isimli çalışmada; farklı kanat

sayılarına (z= 5, 6, 7) ve düşük kanat çıkış açısına (β2k = 15°) sahip, ara kanatçıksız

ve ara kanatçıklı (ana kanat uzunluğunun %25, 35, 50, 60 ve 80’i oranlarında)

çarkları dalgıç pompada test etmiştir. İnceleme sonucunda büyük kanat sayıları (z=6

46

ve7) ve küçük kanat çıkış açıları (β2k = 15°) için ara kanatçıkların pompa performans

karakteristikleri (Hm, Pe ve ηg) üzerinde pozitif etkiye sahip olmadığını ortaya

koymuştur. Bununla birlikte, z=5 kanat sayısına sahip çarklar için ara kanatçık

eklemenin faydalı olabileceğini ifade etmiştir. Bu nedenle, ara kanatçık kullanımı

için, kanat sayısı ve kanat çıkış açısının çok iyi tespit edilmesi gerektiğini

vurgulamıştır. z=5 kanat sayısı için en iyi verim noktasına kadar ara kanatçık

uzunluğunun artmasıyla verimin arttığını ancak bu noktadan sonra ara kanatçık

uzunluğunun artmasıyla verimin azaldığını gözlemlemiştir. Ara kanatçıksız ve z=5

kanat sayısına sahip dalgıç pompa çarkına ana kanat boyunun %80’i uzunluğunda ara

kanatçık ilave edildiğinde, dalgıç pompanın en iyi verim noktasında %6.765 enerji

tasarrufu sağladığını ve genel veriminde de %1.138 artış elde edildiğini ortaya

koymuştur.

Yalçın (2005), Radyal pompa çarklarındaki daimi olmayan akışı deneysel olarak

incelemiştir. Deneylerde kullanılan açık radyal çark, özel bir deney tesisatında

denenmiş ve akışkan olarak hava kullanılmıştır. Deney tesisatında, çark ile

etkileşimde bulunmaması için salyangoz ve difüzör gibi pompa elemanları

kullanılmamıştır. Çalışmada öncelikle çark çıkışında uniform akış koşullarının

olduğu durumda ölçümler gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın ana amacı; çark çıkışına

duran sabit bir engel yerleştirerek, çark etrafında uniform olmayan akış koşullarının

oluşturulması ve bu şekilde oluşturulan rahatsızlığın çark çıkışından girişine doğru

ne şekilde değiştiğinin incelenmesi olarak ifade edilmiştir. Çark çıkışına konulan

sabit engelin çark çıkışındaki akış koşullarını değiştirdiği ve engelin etkisinin çark

ortasına kadar devam ettiği ortaya konulmuştur.

Erken (2006), Hidrolik makinelerde ara kanatçık dizaynı ve ara kanatçıklı çark

kullanımının performansa etkisini incelediği çalışmasında; sınır tabaka teorisini, sınır

tabakada ayrılma olayını, pompa performansına etkisini ve ayrılmanın kontrolünü

incelemiştir. Ara kanatçık kullanımının akış ayrılmasının önüne geçeceği gibi kanat

yüzeylerine gelen yükü de azaltacağını ifade etmiştir. Çalışmada ayrıca,

turbomakinalarda ara kanatçık dizaynı ile ilgili bilgilere de yer verilmiştir.

47

Gölcü (2006a), dalgıç pompalarda basma yüksekliği-debi eğrilerini Yapay Sinir

Ağları (YSA) kullanarak modellemiştir. Eğitim ve test verileri için deneysel

çalışmalar yapılmış ve ağ eğitimi için çeşitli algoritmalar kullanılmıştır. Giriş

parametreleri olarak; kanat sayısı (z), boyutsuz ara kanatçık uzunluğu ( L ) ve debi

(Q), çıkış parametresi olarak da basma yüksekliği (Hm) dikkate alınmıştır. Test

verileri için; ortalama karesel hata (RMSE), belirginlik katsayıları (R2) ve ortalama

mutlak yüzde hata (MAPE) değerleri sırasıyla 0.1285, 0.9999 ve %1.6821 olarak

bulunmuştur. Bu sonuçlara dayanarak, ara kanatçıklı dalgıç pompalarda basma

yüksekliği-debi eğrisinin tahmini için yapay sinir ağının uygun bir metot olarak

kullanılabileceğini ifade etmiştir.

Gölcü (2006b) tarafından farklı kanat sayıları için (z=3, 4, 5, 6 ve 7) dalgıç

pompaların performans karakteristiklerine ara kanatçık uzunluğunun (ana kanat

uzunluğunun %25, %35, %50, %60 ve %80’i oranlarında) etkilerini araştırmak için

deneysel bir çalışma yapılmıştır. Çalışmada, ara kanatçıklı dalgıç pompaların

performans modellemesi için yapay sinir ağları kullanılmıştır. Eğitim ve test için 210

deneysel sonuç kullanılmış olup, test verisi olarak rasgele 42 örüntü seçilmiş ve

kullanılmıştır. Deneyler için ana parametreler; kanat sayısı (z), boyutsuz ara kanatçık

uzunluğu ( L ), debi (Q, l/s), basma yüksekliği (Hm, m), verim (η, %) ve güç

(Pe, kW)’tür. Giriş parametreleri olarak; z, L ve Q, çıkış parametreleri olarak da Hm

ve η kullanılmıştır. En iyi eğitim algoritması ve nöron sayısı elde edilmiştir. Ağ

eğitimi Levenberg-Marquardt (LM) ileri beslemeli geriye yayılım algoritması

kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Transfer fonksiyonunun etkisini belirlemek için

farklı YSA modelleri eğitilmiş ve bu YSA modellerinin sonuçları karşılaştırılmıştır.

Karşılaştırma için belirginlik katsayıları (fraction of variance (R2)) ve ortalama

karesel hata (Root Mean Squared Error (RMSE)) değerleri gibi bazı istatistiksel

değerler tespit edilmiştir.

Gölcü vd., (2006), ara kanatçıklı dalgıç pompalarda enerji tasarrufunu inceledikleri

çalışmalarında, farklı kanat sayılarına (z=5, 6, ve 7) sahip dalgıç pompa çarklarına

ara kanatçık (ana kanat uzunluğunun %35, 60 ve 80’i uzunluğunda) ilave ederek, ara

kanatçıklı ve ara kanatçıksız dalgıç pompaları test etmişlerdir. Testler toplam

48

12 çarkta gerçekleştirilmiş ve ara kanatçıklı ve ara kanatçıksız dalgıç pompaların

karakteristikleri deneysel olarak elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, z=6 ve 7

kanat sayısına sahip çarklarda ara kanatçıkların pompa performansı üzerine olumsuz

etkilerinin olduğu gösterilmiştir. z=5 kanat sayısına sahip çarka ara kanatçık

eklendiğinde 10 l/s debiye kadar verimin arttığı, bu noktadan sonra ise ara kanatçık

uzunluğu arttıkça verimin azaldığı ifade edilmiştir. En yüksek verim ve en düşük

enerji tüketimi ana kanat uzunluğunun %80’i uzunluğunda ara kanatçığa sahip dalgıç

pompada elde edilmiştir. En iyi verim noktasında (EVN) %6.6 enerji tasarrufu ve

%1.14 verim artışı elde edilmiştir. Ara kanatçık ekleme maliyetinin analizi ve

tarımsal alanda uygulaması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca ara kanatçıksız ve ara

kanatçıklı çarkların sulama sezonu esnasındaki enerji tüketimleri de hesaplanmıştır.

Yıllık sulama sezonu esnasında ara kanatçıklı ve ara kanatçıksız dalgıç pompa

karşılaştırıldığında %10 enerji tasarrufu (2488 kwh/yıl) elde edilmiştir. Ara kanatçık

ekleme maliyetinin enerji değerinin 327 kwh olduğu belirtilmiş ve ara kanatçıklı

dalgıç pompada elde edilen enerji tasarrufunun, ara kanatçık ekleme maliyetini

1.5 ay gibi bir sürede karşılayabileceği vurgulanmıştır.

Gölcü vd., (2007), ara kanatçıkların dalgıç pompa performansına etkilerini

inceledikleri çalışmada; kanat sayısındaki artışın pompanın basma yüksekliğini

artırdığını, ancak kanat sayısındaki artıştan dolayı, sürtünme ve kanat kalınlığının

blokaj etkisi nedeniyle verimde azalmaya neden olduğunu ifade etmişlerdir. Kanat

sayısının fazla olması nedeniyle çark girişinde meydana gelecek tıkanmayı

engellemek için iki uzun kanat arasında ara kanatçıkların kullanılabileceğini

vurgulamışlardır. Çalışmada; farklı kanat sayılarına sahip (z=3, 4, 5, 6 ve 7), ara

kanatçıklı (ana kanat uzunluğunun %25, 35, 50, 60 ve 80’i oranlarında) ve ara

kanatçıksız çarklar, bir dalgıç pompada test edilmiştir. Ana kanat sayısının ve ara

kanatçık uzunluğunun pompa performansına etkileri araştırılmıştır. Esas çarkın ana

kanat sayıları ve ara kanatçık uzunlukları değiştirilirken, pompa gövdesi, kanat giriş

ve çıkış açıları, kanat kalınlığı, çark giriş ve çıkış çapları gibi diğer parametreler sabit

tutulmuştur. Deneylerde tek kademeli dalgıç pompa kullanılmış olup, tasarım

değerleri; Q=36 m3/h, Hm=13 mSS ve n=2850 d/d olarak dikkate alınmıştır.

Kullanılan çarkların; giriş çapı D1=72 mm, çıkış çapı D2=132 mm, kanat giriş açısı

49

β1k = 18°, kanat çıkış açısı β2k = 15°, kanat giriş genişliği b1=25 mm, kanat çıkış

genişliği b2=14 mm ve kanat kalınlığı e=4 mm’dir. Yapılan deneyler sonucunda;

kanat sayısının ve ara kanatçık uzunluklarının dalgıç pompa performansına etkilerini

ortaya koymak için ara kanatçıklı ve ara kanatçıksız çarkların, Hm-Q, Pe-Q ve ηg-Q

karakteristikleri deneysel olarak elde edilmiştir. Deneylerde kullanılan çarkların

kanat çıkış açısının β2k = 15° olduğu ve ara kanatçıkların çark çıkışından çark girişine

doğru uzatıldığı hatırlatılarak çark kanallarına ara kanatçık yerleştirildiğinde, çark

çıkış kanalının kanat sayısının fazla ve kanat çıkış açısının küçük olması nedeniyle

daraldığı vurgulanmıştır. Bu nedenle de z=6 ve 7 kanat sayısı için ara kanatçık

uygulamasının basma yüksekliği, efektif güç ve genel verimde düşmeye neden

olduğu ifade edilmiştir. Küçük kanat çıkış açıları ve büyük kanat sayıları için ara

kanatçıkların olumlu etkisinin görülmediği vurgulanmıştır. Bununla beraber, ara

kanatçık eklemenin küçük kanat sayısına sahip çarklar için (z=3 ve 4) kullanışlı

olabileceği ifade edilmiştir. z=5 kanat sayısına sahip ara kanatçıksız dalgıç pompanın

en iyi verim noktasında, %58.36 verimle çalışırken 1.83 kWh enerji harcadığı, aynı

çarka ana kanat uzunluğunun %80’i oranında ara kanatçık eklendiğinde ise dalgıç

pompa tarafından harcanan enerjinin 1.71 kWh olduğu ve %6.6 enerji tasarrufu

sağlandığı ifade edilmiştir. Ayrıca genel verimde de %1.14 artış sağlandığı

vurgulanmıştır. Kanat çıkış açısı β2k = 15° için ara kanatçık uygulamalarında z=5

kanat sayısının kritik kanat sayısı olduğu belirtilmiştir. Kanat çıkış açısı artırılırsa

çıkış kanalındaki tıkanmanın azaltılabileceği ve daha iyi sonuçlar elde edebilmek için

büyük kanat çıkış açılarında ara kanatçık uygulamasının önerilebileceği ifade

edilmiştir. Sunulan çalışmanın, nümerik çalışmalar için faydalı olacağı da

vurgulanmıştır.

Kaya vd., (2008), büyük bir endüstriyel imalat tesisinde pompaların enerji

verimliliğini araştırdıkları çalışmada, farklı işlem şartları ve maksimum yükte her bir

pompa için; basınç, debi, sıcaklık ve elektrik motorlarının çektikleri gücü ölçmek

suretiyle mevcut pompa ve elektrik motorlarının verimlerini hesaplamışlardır.

Çalışmada, hesaplanan sonuçlar göz önüne alınarak her bir pompa ve elektrik motoru

için potansiyel enerji tasarrufu imkânları araştırılmıştır. Her bir sistem için

iyileştirmeler yapılması gerektiği ortaya konulmuştur. Bu iyileştirmeler için gerekli

50

yatırım maliyetleri belirlenmiş ve geri dönüşüm süreleri hesaplanmıştır. Sonuçta,

başlıca tasarruf imkanları için bazı öneriler ortaya konulmuştur. Mevcut düşük

verimli pompaların değiştirilmesi, verimliliği belirli aralıklarda düşmeye başlayan

pompaların bakımı, yüksek güçte seçilen elektrik motorlarının uygun güçteki elektrik

motorlarıyla değiştirilmesi, yüksek verimlilikli elektrik motorlarının kullanımı ve

kavitasyon problemlerinin giderilmesi önerilmiştir. Bahsedilen her bir tasarruf

imkanı için, yatırım maliyeti ve geri dönüşüm süreleri verilmiştir.

51

3. MATERYAL VE YÖNTEM

Bu çalışmada, tek kademeli bir dalgıç pompa dizaynı yapılmıştır. Kanat sayısı (z=5,

6 ve 7), kanat çıkış açısı (β2k=25° ve β2k=35°) ve ara kanatçık uzunluğu dışındaki

geometrik faktörler sabit tutularak, iki ana kanadın geometrik ortasına ana kanat

uzunluğunun %40, 55, 70 ve 85’i oranlarında ara kanatçık ilavesi yapılmıştır. Farklı

kanat sayıları ve kanat çıkış açıları için ara kanatçık uzunluğu ve çevresel

pozisyonunun dalgıç pompa performansı üzerine etkilerinin deneysel olarak

incelenmesi ve pompa karakteristiklerinin elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla,

Şekil 3.3’te gösterilen ve yüksek hassasiyetli ölçme cihazlarının kullanıldığı dalgıç

pompa test ünitesi kurulmuştur.

Bu bölümde; imalatı gerçekleştirilen ve dalgıç pompa deneylerinde kullanılan deney

düzeneği, dalgıç motor seçimi, dalgıç pompa çarklarının tasarım ve imalat aşamaları,

pompa karakteristiklerinin belirlenmesi için basma yüksekliği, debi, efektif güç ve

motor devri ölçüm ve kontrolünde kullanılan cihazlar incelenmiştir. Ayrıca ara

kanatçık kullanım tekniğinin detaylarına da yer verilmiş, deneylerin yapılışı ve

deneysel çalışma planı ortaya konulmuştur.

3.1. Deney Düzeneği

Dalgıç pompa tasarım değerleri; Hm=13 mSS, Q=36 m3/h, n=2850 d/d olarak

alınmıştır. Bu değerlere göre pompa için özgül hız değeri ns=152 d/d olarak

hesaplanmıştır. Tam santrifüj pompaların özgül hız değerleri 50 ∼ 200 d/d arasında

yer almaktadır (Baysal, 1975). Bu durumda tasarımı yapılan pompa tam santrifüj

tipindedir. Hesaplanan özgül hız değeri (ns=152 d/d) ve debi (Q=36 m3/h) için pompa

genel verimi ηg = 0,69 olarak belirlenmiştir (Şekil 3.1).

52

Şekil 3.1. Pompa genel veriminin özgül hız ve debiye göre değişim eğrileri (Baysal, 1975)

Pompa milini çevirecek motor gücü belirlenirken, seçilecek olan pompa genel

veriminin emniyetli ve gerçek değerine yakın tayini önemlidir. Bu nedenle pompa

mil gücü hesabında emniyet payı olarak, hesaplanan özgül hız ve debi değerlerine

bağlı olarak bulunan genel verim değerinin % 5 daha küçük dikkate alınmasında

fayda vardır (Baysal, 1975). Bu durumda pompa genel verimi yaklaşık olarak % 65

olarak dikkate alınabilir.

Pompa genel verimi ηg=0,65 için tasarım değerleri dikkate alındığında pompa motor

gücü, emniyet katsayısını 1,3 almak şartıyla, yaklaşık olarak 2550 Watt olarak

hesaplanmıştır. Bu değer dikkate alınarak pompa motor gücü seçilmiş olsaydı

standart pompa motor gücü olarak 3 kW (4 HP) seçilmesi uygun olacaktı. Ancak

burada pompanın yalnızca tasarım noktasında çalıştırılmayabileceği dikkate alınırsa

pompa motor gücünün daha büyük seçilmesi uygun olacaktır. Ayrıca motor gücü

hesaplamalarında kanat sayısı, kanat giriş ve çıkış açıları ve çark giriş ve çıkış çapları

gibi geometrik parametreler dikkate alınmadığı için bu parametrelere bağlı olarak

gerekli motor gücü değerlerinin dikkate alınması uygun olacaktır. Nitekim pompa

çarklarının denenmesine öncelikle 3 kW (4 HP) pompa motoru kullanılarak

53

başlanmış ancak özellikle β2k=35° ve z=7 olan çarkların denenmesi esnasında tasarım

debisinin üzerindeki vana pozisyonlarında pompa motorunun aşırı yüklenmesi ve sık

sık termik atması gibi bir problemle karşı karşıya kalınmıştır. Pompa motor gücünün

yeterli olmadığı kanaatine varılarak, problemin giderilmesi için 5,5 kW (7,5 HP)

pompa motoru kullanılmıştır. Deneylerde kullanılan dalgıç motorun karakteristik

değerleri Çizelge 3.1’de gösterilmiştir.

Çizelge 3.1. Dalgıç motoru karakteristik değerleri

Tip Çap Güç

(HP)

U

(Volt)

I

(Amper)

Cos ϕ Verim

(%)

Devir

(d/d)

Eksenel Yük (N)

Sumoto OPT 750 4" 7.5 380 13.5 0.83 78 2820 2500

Dalgıç pompa çarkı deneyleri için; dalgıç motoru, emme gövdesi ve emme

kutusundan (emme flanşı ve difüzör) oluşan tek kademeli bir dalgıç pompa

kullanılmıştır (Şekil 3.2).

Şekil 3.2. Dalgıç motoru, emme gövdesi ve emme kutusu (emme flanşı ve difüzör)

Dalgıç pompa deneylerinin gerçekleştirilebilmesi için öncelikle 3x2x2 m3

boyutlarında depo imalatı yapılmış ve depo üzerine pompa grubunun montajı

gerçekleştirilmiştir. Pompa çarklarının kolaylıkla değiştirilebilmesi için düzenek

üzerine 250-500 kg kapasiteli bir vinç monte edilmiştir. Pompa çıkış çapında (4")

54

boru bağlantıları yapılarak basınç transmitteri, debimetre ve sürgülü vana montajları

tamamlanmıştır (Şekil 3.3 ve Şekil 3.4).

Şekil 3.3. Dalgıç pompa deney düzeneği

Şekil 3.4. Dalgıç pompa deney düzeneğinde kullanılan ölçme aletleri ve bağlantı noktaları (ölçeksiz)

55

3.2. Pompa Çarklarının Tasarımı ve İmalatı

Dalgıç pompa çarklarının tasarımı, genellikle literatürde yer alan ampirik

denklemlerle yapılmaktadır. Tasarımla ilgili detaylara; Stepanoff (1957), Baysal

(1975), Dicmas (1987), Lobanoff ve Ross (1992), Kovats ve Desmur (1994), Çallı

(1996), Tuzson (2000), Karassik vd. (2001) gibi araştırmacıların çalışmalarından

ulaşılabilir.

Dalgıç pompa tasarım noktası değerleri Çizelge 3.2’de, tasarımı gerçekleştirilen

çarkların bir örneği ise Şekil 3.5’te verilmiştir. Çarkların imalatı Simge Döküm’de

(Denizli), tornalanması ve kama kanallarının açımı da Gürel Pompa A.Ş.’de

(Denizli) yapılmıştır. İmalatı gerçekleştirilen çarkların imalat resimleri Ek-1’de,

model resimleri ise Ek-2’de verilmiştir.

Çizelge 3.2. Dalgıç pompa tasarım noktası değerleri Q 36 m3/h β1k 18° e 4 mm D1 72 mm

Hm 13 mSS β2k 25° ve 35° dm 20 mm D1i 62 mm n 2850 d/d b1 25 mm dg 30 mm D1d 82 mm z 6 b2 14 mm D0 78 mm D2 132 mm

b2

Ø b1

D2

D0

dgD1i

D1

D1d D0

β1k

β2k

e

dm

Şekil 3.5. Tasarımı yapılan pompa çarkları için bir örnek (β2k=25°, z=5, Ara kanatçıksız çark)

56

Çalışmada kullanılan dalgıç pompa çarkları kum kalıba döküm yöntemiyle imal

edilmiştir. Bu yöntem; model yapımı, maça yapımı, kalıplama ve döküm

aşamalarından oluşmaktadır. Çarkların dökümü için öncelikle modeller ve maça

kutuları oluşturulmuştur (Şekil 3.6).

Şekil 3.6. Çark modelleri ve maça kutuları

Bu aşamadan sonra çark içerisinde boş kalması gereken bölgelerin oluşturulması için

gaz geçirgenliği yüksek, shell kumu denilen kumdan maça imalatı gerçekleştirilmiş

(Şekil 3.7) ve kalıplama işlemine geçilmiştir.

Şekil 3.7. İmalatı yapılan bir maça örneği

57

Kalıplama işleminde öncelikle; imalatı yapılan modeller kullanılarak alt ve üst

dereceler oluşturulmuş (Şekil 3.8) ve üst dereceye yolluk açılarak dereceler

tamamlanmıştır.

Şekil 3.8. Kalıplamada kullanılan alt ve üst dereceler

Alt ve üst derecenin birbirine yapışmasını önlemek için dereceler arasında grafit tozu

kullanılmıştır. Dereceler içerisindeki model çıkartılarak maça yerleştirilmiş

(Şekil 3.9) ve üst derece tekrar kapatılarak kalıplama işlemi tamamlanmıştır.

Alüminyum malzeme ergitilerek kalıplara dökülmek suretiyle döküm işlemi

tamamlanmıştır.

Şekil 3.9. Maçanın kalıba yerleştirilmesi

Dökümü tamamlanan çarklar uygun boyutlarda tornalanıp, kama kanalları açılarak

kullanıma hazır hale getirilmiştir. Şekil 3.10’da deneylerde kullanılan çarklar

görülmektedir.

58

a) b)

Şekil 3.10. a) Dalgıç pompa deneylerinde kullanılan çarklar, b) Dökümleri yapılan çarklar için bir örnek (β2k=25°, z=6, Ara kanatçıksız çark)

3.3. Pompa Karakteristiklerinin Belirlenmesi

Rotadinamik pompalar, çoğu volumetrik pompalardan farklı olarak, proje değerlerine

ve emme koşullarına bağlı olarak değişken debide akışkan basabilirler. Burada debi

üzerinde en önemli etken pompanın manometrik yüksekliğidir. Manometrik

yüksekliğe bağlı olarak debideki bu değişim, efektif güç (fren beygirgücü veya

toplam aktif güç) ve verim değerlerinin de değişmesine neden olur. Çeşitli debi

değerlerine göre manometrik yükseklik, efektif güç ve verim değerlerinin değişimini

ifade eden bu eğrilere pompa karakteristik eğrileri adı verilmektedir. Özellikle

pompanın en iyi verim noktasının (E.V.N.) tespiti açısından pompa karakteristik

eğrilerinin çizimi oldukça önem taşımaktadır.

Pompa karakteristiklerinin belirlenmesinde daha önce kullanılan TS ISO 2548

(Anonim, 1999a) ve TS ISO 3555 (Anonim, 1999b) standartları geri çekilmiş, yerine

TS EN ISO 9906 (Anonim, 2002a) kullanılmaya başlanmıştır. Deneylerde bu

standart referans alınmıştır. Her ne kadar en yeni standart TS EN ISO 9906 olsa da

bu standartta dahi yeni teknoloji ölçüm cihazlarının kullanımına (basınç

transmitterleri, ultrasonik debimetreler, manyetik debimetreler, Laser Doppler

Anemometer (LDA) ve Laser Doppler Velocimeter (LDV) gibi) çok fazla yer

verilmemiştir. Burada, bu standarda özellikle basma yüksekliği ve debi ölçümleri

59

konusunda yeni teknoloji ölçüm cihazlarının kullanımı ile ilgili eklemeler yapılması

gerektiğini vurgulamakta fayda vardır.

3.3.1. Basma Yüksekliği Ölçümleri

Basınç ölçümleri için kullanılan statik basınç ölçme ağızlarının (basınç prizlerinin)

açımında TS EN ISO 9906 (Anonim, 2002a) referans alınmıştır (Şekil 3.11).

Şekil 3.11. TS EN ISO 9906’ya göre statik basınç ölçme ağızlarının özellikleri (Anonim, 2002a)

Dalgıç pompa sistemlerinde toplam basma yüksekliği, emme yüksekliği ile

düzeltilmiş basma yüksekliğinin toplamı şeklindedir. Emme yüksekliği değeri vakum

transmitteri yardımıyla, basma yüksekliği değeri ise pozitif basınç transmitteri

yardımıyla ölçülmüştür. Transmitterin bağlı olduğu boru ekseni ile pompa emme

kutusu arasındaki düşey uzaklığın, transmitterde okunan basınç yüküne eklenmesiyle

düzeltilmiş basma yüksekliği değeri bulunmuş olur. Toplam basma yüksekliği, emme

ve düzeltilmiş basma yüksekliklerinin toplamı olarak ortaya çıkar (Şekil 3.12).

60

Şekil 3.12. TS EN ISO 9906’ya göre dalgıç pompalar için basma yüksekliğinin ölçülmesi (Anonim, 2002a)

Klasik pompa test sistemlerinde basınç ölçümleri için genellikle manometreler

kullanılmaktadır. Oysa son zamanlarda ölçüm hassasiyetleri nedeniyle basınç

transdüserleri veya basınç transmitterleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Basınç

ölçümleri için; 24 V DC beslemeli, 2 telli bağlantılı, 4~20 mA çıkışlı, -1~0 bar

basınç aralığına sahip vakum basınç transmitteri (Şekil 3.13. a) ve 0~10 bar ölçüm

aralığına sahip pozitif basınç transmitterleri (Şekil 3.13. b) kullanılmıştır.

Transmitterlerden elde edilen 4~20 mA çıkış sinyalleri modül kanallardan geçirilerek

kullanılan yazılım sayesinde bir ara yüze aktarılmıştır.

61

(a) (b)

Şekil 3.13. Deney düzeneğinde kullanılan vakum ve pozitif basınç transmitterleri (Anonim, 2005c)

3.3.2. Debi Ölçümleri

Rotadinamik pompalar için çok değişik hacimsel debi ölçüm metotlarının kullanımı

mümkündür. Savak, orifismetre, venturimetre ve su sayaçları ile hacimsel debi

ölçümleri yapılabilir. Ancak son zamanlarda özellikle montaj kolaylığı ve yüksek

hassasiyetleri nedeniyle ultrasonik (ölçülen değerin ±%1’i) ve manyetik (ölçülen

değerin ±%0.15’i) tip debi ölçer kullanımı yaygınlaşmaktadır. Bunun dışında Laser

Doppler Anemometer (LDA) ve Laser Doppler Velocimeter (LDV) gibi oldukça

yüksek hasiyete sahip cihazların kullanımı da gittikçe yaygınlaşmakta ancak özellikle

küçük ve orta ölçekli tesisler için oldukça yüksek maliyetleri nedeniyle cazibesini

yitirmektedir (Korkmaz vd., 2007). Deney düzeneğinde kullanılan ultrasonik ve

manyetik debimetreler Şekil 3.14’te gösterilmiştir.

62

(a) (b)

Şekil 3.14. Deney düzeneğinde kullanılan ultrasonik (a) ve manyetik (b) debimetreler

Burada hem ultrasonik, hem de manyetik tip debimetre kullanımındaki amaç her iki

debimetrenin de kıyaslanmasına imkan tanımaktır. Debimetrelerin doğru ve hassas

ölçüm yapabilmesi için düzenek üzerinde bağlanacakları yerlerin tespiti oldukça

önemlidir. Ultrasonik debi ölçüm cihazının doğru ve hassas ölçüm yapabilmesi için

(akışın tam gelişmiş ve üniform olabilmesi için) sistemde kullanılan debimetrenin

kelepçe sensöründen önce boru çapının (4") en az 10 katı, kelepçe sensöründen sonra

ise kullanılan boru çapının en az 5 katı kadar boru boyuna ihtiyaç duyulmaktadır

(Şekil 3.15).

Şekil 3.15. Ultrasonik debimetre sensörü bağlantı şartları (Anonim, 2006a)

Manyetik debimetre için ise; manyetik debimetreden önce kullanılan boru çapının en

az 5 katı, debimetreden sonra da kullanılan boru çapının en az 2 katı mesafe

gerekmektedir (Şekil 3.16).

63

Şekil 3.16. Manyetik debimetre bağlantı şartları (Anonim, 2005b)

TS EN ISO 6817’de (Anonim, 2003), debi ölçerin sıvı giriş veya sıvı çıkış tarafına

yerleştirilen boru montaj parçalarının (dirsekler, vanalar, redüksiyon parçaları vb.),

hız profili ve debi ölçer performansı üzerinde olumsuz etkilere neden olabileceği

ifade edilmiştir. Bu etkileri en aza indirmek için, debi ölçer imalatçısının montajla

ilgili önerilerine uyulması gerektiği belirtilmiştir. TS EN ISO 29104’te (Anonim,

2002b) de debi ölçer imalatçısının montaj talimatlarına uyulması gerektiği

belirtilmiş, imalatçının montaj talimatları yoksa debimetre giriş ağzının herhangi bir

türbülans meydana gelen noktadan, boru anma çapının 10 katı (10 DN) mesafede ve

debimetre çıkış ağzının da, herhangi bir türbülans meydana gelen noktaya, çıkıştan

itibaren, boru anma çapının en az 5 katı (5 DN) mesafede olacak şekilde

yerleştirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

3.3.3. Efektif Güç Ölçümleri

Pompanın çalışma noktasındaki verimini tespit edebilmek için pompanın şebekeden

çekeceği aktif gücün tespit edilmesi gerekir. Bu amaçla; elektrik sayacı,

penswattmetre, voltmetre, ampermetre ve cosφmetre kullanılabilir (Keskin ve Güner,

2002). Daha etkin bir yöntem ise şebekeye ait akım, gerilim, güç faktörü, akım ve

gerilim harmonikleri, aktif, reaktif ve görünür güçler gibi bir çok bilgiyi bir arada

bulma imkanı veren şebeke analizörü kullanmaktır. Bu nedenle deneylerde aktif güç

ölçümleri için Şekil 3.17’de gösterilen ±%1 hassasiyete sahip Entes marka MPR-60S

model şebeke analizörü kullanılmıştır.

64

Şekil 3.17. Aktif güç ölçümlerinde kullanılan şebeke analizörü (Anonim, 2006b)

Elektrik motorları, elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştürürken şebekeden

aktif güç çekerken aynı zamanda gerekli manyetik alanları oluşturabilmek için de

reaktif güç çekmektedir. Pompa motorunun şebekeden çekeceği güç efektif yani aktif

güçtür. Reaktif gücün önlenmesi için sistemde kompanzasyon yapılabilir. Bunun için

elektrik panosuna kullanılan elektrik motoru kapasitesine göre kondansatör

bağlantısının yapılması gereklidir.

3.3.4. Motor Devri Ölçümleri ve Kontrolü

Asenkron motor çalışma prensibi gereğince yük altında iken belirli bir kayma

değerine sahiptir. Bu kayma değeri, asenkron motorda stator devri ile rotor devri

arasındaki fark (rotorun statoru takibindeki gecikme) olarak ifade edilir. Statorun

toplam kutup sayısı (P) ve stator sargılarına uygulanan gerilimin frekansı (fs) ise

statorun senkron hızı (ns);

( )⎟⎠⎞

⎜⎝⎛⋅

=dd

Pf120

n ss (3.1)

olarak ifade edilir. Motorun rotoruna tork etki ettiği zaman rotora bir kuvvet

uygulanmış olacak ve rotor artık stator frekansını yakalayamayacaktır. Bu durum

kaymaya neden olacaktır. Rotor hızı (nr) olmak üzere, stator ve rotor arasındaki

kayma (S),

65

s

rs

s

rs

nnn

Sω

ω−ω=

−= (3.2)

şeklinde gösterilir (Çolak, 2008). Bu kayma motorun sargısı, nüve yapısı gibi çeşitli

motora özgü faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstererek motor miline devir kaybı

olarak yansıyacaktır. Şekil 3.18’de bir asenkron motor karakteristik eğrisi

görülmektedir.

Şekil 3.18. Asenkron motor devir-tork karakteristiği

Şekil 3.18’de görüldüğü gibi, tork arttıkça motor sargıları bir aşamadan sonra bu

torku yenebilmek için gerekli elektrik akısını sağlayamayacak ve motor devri

azalacaktır. Bizim çalışma bölgemiz motorun saturasyona (doyuma) uğradığı

bölgede değil, motorun hız ve torkunun orantılı olarak değiştiği bölgededir. Bu

bölgede tork arttıkça hız azalmaktadır. Bu durum aslında asenkron motor

kullanılarak yapılan birçok deneyde önemli bir faktördür. Nitekim dalgıç pompa

çarklarının test edilmesinde de pompa çarklarının değişik vana pozisyonlarında

(değişik yük değerlerinde) test edilmesi söz konusudur. Özellikle E.V.N. üzerindeki

vana pozisyonlarında motor devrinde büyük düşmeler söz konusu olabilmektedir.

Pompa karakteristiklerinin boyutsuz sayılarla ifadesi dikkate alınırsa motor devrinin;

debi sayısı ile lineer, basınç sayısı ile ikinci dereceden ve güç sayısı ile üçüncü

dereceden ilişkili olduğu, dolayısıyla pompayı tahrik eden motor devrindeki

değişimlerin pompa karakteristikleri üzerinde ne kadar etkili olduğu daha iyi

anlaşılabilir.

66

Motor devrindeki düşüş, yalnız yük artışından değil aynı zamanda şebeke

gerilimindeki aşırı düşmelerden de kaynaklanabilmektedir. Şebeke gerilimi, motor

devri üzerinde (dolayısıyla pompa karakteristik değerleri üzerinde) önemli bir etkiye

sahiptir. Bu durumun çark karakteristiklerinin karşılaştırılmasında olumsuz etkiye

neden olmaması için deney düzeneğinde Saba marka, 30 kVA gücünde Trifaze servo

voltaj regülatörü kullanılmıştır. Şekil 3.19’da deneylerde kullanılan servo voltaj

regülatörü gösterilmiştir.

Şekil 3.19. Deney düzeneğinde kullanılan voltaj regülatörü

Her ne kadar voltaj regülatörü şebeke gerilimindeki değişimleri azaltsa da voltaj

regülatörünün de hassasiyetine bağlı olarak (şebeke geriliminin ±%2’si kadar) belirli

bir çalışma aralığı bulunmaktadır. Bu nedenle özellikle şebeke geriliminin çok

değişken olduğu yerlerde kullanımı yeterli olmayabilir. Deneylerin devir sayısı

açısından stabilizasyonunda kesin çözüm ise motor devrinin ölçülerek, bir sürücü ve

PLC (Programmable Logic Controller) ünitesi kullanılarak motor devrinin geri

beslemeli kontrolünden geçmektedir.

Deneylerde kullanılan dalgıç motoru 2850 d/d motor devrinde kullanılmıştır.

2850 d/d motor devrini elde etmek için frekans invertörü (Şekil 3.20), kontrolü için

de PLC ünitesi ve PLC ile kullanıcı temasını sağlayan kontrol paneli (Şekil 3.21)

kullanılmıştır.

67

Şekil 3.20. Frekans invertörü (Anonim, 2008b)

Şekil 3.21. PLC ve kontrol paneli

Motor devri ölçümlerinde yaygın olarak takogeneratör kullanımı söz konusudur.

Ancak dalgıç motorlarının su içerisinde çalışması nedeniyle takogeneratör kullanımı

uygun değildir. Bu nedenle motor devir sayısının tespiti için, endüktif yaklaşım

sensörü (proximity switch) kullanılmıştır (Şekil 3.22).

Şekil 3.22. Devir sayısı ölçümlerinde kullanılan endüktif yaklaşım sensörü (Anonim, 2008c)

68

Endüktif yaklaşım sensörleri metal elemanlara duyarlı oldukları için motor mili

üzerine Şekil 3.23’te gösterilen 8 diş sayısına sahip zincir dişli tespit edilmiştir.

Şekil 3.23. Endüktif yaklaşım sensörünün algılamasında kullanılan zincir dişli çark

Endüktif sensör 0-4 mm mesafe aralığında, önünden geçen metal elemanları

görebilmektedir. Motor miline tespit edilmiş olan zincir dişli mil ile beraber

dönerken, bu esnada sensör önünden geçen diş sayıları sayılmakta ve PLC ünitesine

gönderilmektedir. PLC kontrol panelinden girilen devir sayısını okuyarak sensörden

aldığı devir bilgisi ile karşılaştırır. PLC karşılaştırmanın sonucu doğrultusunda

frekans invertörüne 0-10 V DC sinyal göndererek sürücüyü kontrol eder. Burada asıl

kontrol elemanı olan PLC, sürücüyü ara eleman olarak kullanmak suretiyle motorun

sabit devirde kalmasını sağlamaktadır. PLC 0 ile 10 V DC arasındaki analog bilgiyi

sürücüye gönderdikten sonra sürücü 0-10 V DC sinyali, 0-50 Hz arasında

derecelendirerek gelen sinyale göre motoru bu frekansta sürmektedir. Örnek olarak,

eğer PLC karşılaştırma sonucunda sürücüye 5 V DC sinyal göndermiş ise frekans

invertörü pompa motorunu 25 Hz’de sürer. Yalnız motorun sürülmesi sırasında

değerlendirme, sensörden geri besleme olarak her an devam ettiği için PLC anlık

olarak 1.75 sn cevap zamanı ile motor frekansını kontrol etmektedir. Haliyle motor

yüksüz halden yüklü hale geçtiği sırada (vana açıldığı zaman) milden alınan devir

bilgisi aracılığıyla devir azalması tespit edilerek, PLC tarafından anında müdahale

edilir. PLC devirdeki azalma miktarıyla orantılı olarak frekans değerini artırarak

istenilen devir sayısının sabit kalmasını sağlamaktadır.

69

3.3.5. Verim Ölçümleri

Pompa genel verimi, pompanın akışkana verdiği gücün (P0), efektif (aktif) güce (Pe)

oranıdır.

e

0g P

P=η (3.3)

Pompanın akışkana verdiği güç (P0) ise;

m0 HQgP ⋅⋅⋅ρ= (W) (3.4)

şeklinde hesaplanır. Burada; ρ akışkanın yoğunluğu (kg/m3), g yer çekimi ivmesi

(m/s2), Q debi (m3/s) ve Hm toplam manometrik basma yüksekliği (m) olarak ifade

edilmiştir. Deneyler esnasında değişik vana pozisyonları için; vakum basıncı, basma

yüksekliği, debi ve toplam aktif (efektif) güç bilgileri kullanılan arayüz programı ile

kaydedilmiştir (Şekil 3.24). Bu sayede her bir çark için, tüm çalışma noktası

değerleri tespit edilmiştir.

Şekil 3.24. Dalgıç pompa deney düzeneğinde kullanılan arayüz programı

70

3.4. Ara Kanatçık Kullanım Tekniği

Düşük özgül hızlı pompaların en önemli problemlerinden biri olan düşük verim,

kanat sayısı ve kanat çıkış açısı uygun seçilmek suretiyle iki ana kanat arasına ara

kanatçık yerleştirmek suretiyle giderilebilir. Şekil 3.25’te gösterilen ara kanatçıksız

çark üzerine, iki ana kanat arasına değişik ara kanatçık uzunluklarında (ana kanat

uzunluğunun %40, 55, 70 ve 85’i oranlarında) ara kanatçıklar yerleştirilmiştir. Ara

kanatçıklar; iki ana kanadın geometrik merkezine, iki ana kanat arasındaki çevresel

uzunluğun (θ), 0.40 ve 0.60’ı mesafelere olmak üzere üç farklı pozisyonda

yerleştirilmiştir. Bu sayede ara kanatçık uzunluğu ve çevresel pozisyondaki

değişimin dalgıç pompa performansına etkileri incelenmiştir.

β1k

β2k

e

dm

Şekil 3.25. Ara kanatçıksız çark

3.4.1. İki Ana Kanadın Geometrik Ortasına Ara Kanatçık Yerleştirme

Ara kanatçıklar genellikle iki ana kanadın geometrik merkezine ve uygun boylarda

yerleştirilir. Yuan (1997), genellikle ara kanatçığın radyal uzunluğunun (Ls), ana

kanat uzunluğunun 2/3’ü veya çark çıkış çapının 0.5~0.75 katı kadar olduğunu, ara

kanatçığın giriş yarıçapının ise çark çıkış çapının 0.4~0.6 katı civarında olduğunu

ifade etmiştir. Zha ve Yang (1986), pompa performansının iyileştirilmesinde çok kısa

71

radyal uzunluğa sahip veya giriş yarıçapı, çark çıkış çapının 0.75~0.85 katı kadar

olan süper kısa kanatçıklar (super-short-blade) kullanmıştır. Pompa veriminin

iyileştirilmesinde optimum ara kanatçık uzunluğu ve pozisyonunun ne olacağının

mutlaka deneylerle desteklenmesi gerekmektedir.

Deneylerde; z=5, 6 ve 7 kanat sayısına, β2k=25° ve 35° kanat çıkış açısına sahip

24 çarka, Şekil 3.26’da gösterildiği gibi iki ana kanadın geometrik ortasına

(θs=0.50⋅θ) ana kanat uzunluğunun %40, 55, 70 ve 85’i oranlarında ara kanatçık

ilavesi yapılmıştır.

dm

θ0.70•D

20.75•D

20.80•D

20.65•D2

θS=0.50•θ

LS=0.

70•L

LS=0

.85•

L

LS=0.40•L

LS=0.5

5•L

e β1k

β2k

6

e'2

Şekil 3.26. İki ana kanadın geometrik merkezine ara kanatçık yerleştirme (θs=0.50⋅θ)

Kanat sayısı z, çark çıkış çapı D2, çark çıkış kalınlığı e2, kanat çıkış açısı nedeniyle

çark çıkış kalınlığındaki büyüme e'2 olmak üzere, iki ana kanat arasındaki çevresel

uzunluk (θ),

72

zsin

ezD

zezD k2

22'

22 β⋅−⋅π

=⋅−⋅π

=θ (3.5)

şeklinde ifade edilebilir.

3.4.2. Farklı Çevresel Pozisyonlarda Ara Kanatçık Yerleştirme

Ara kanatçıkların çevresel pozisyonunun (θs) pompa performansı üzerine etkilerini

incelemek için, β2k=35° kanat çıkış açısına ve z=5, 6 ve 7 kanat sayısına sahip

24 çarka farklı çevresel pozisyonlarda ara kanatçıklar yerleştirilmiştir. Şekil 3.27’de

gösterildiği gibi çark dönüş yönünde 1/10 ileri (θs=0.40⋅θ) ve çark dönüş yönünde

1/10 geri (θs=0.60⋅θ) çevresel pozisyonlarda ve ana kanat uzunluğunun %40, 55, 70

ve 85’i oranlarında ara kanatçıklar yerleştirilmiştir.

θ

L

0.75

•D2

0.80

•D2

0.85•

D20.65•D2

θS=0.40•θ

θS=0.60•θθS=0.50•θ

LS=0.40•L

LS=0.55•L

LS=0

.70•

LLS

=0.8

5•L

β1k

e

β2k

6

dm

Şekil 3.27. Farklı çevresel pozisyonlarda ara kanatçık yerleştirme (θs=0.40⋅θ ve θs=0.60⋅θ)

73

3.5. Deneysel Çalışma Planı

Basınç ve debi ölçümünde kullanılan ölçüm cihazları 4-20 mA çıkış sinyali

göndermek suretiyle çalışmaktadır. Deneylere başlamadan önce basınç ve debi

ölçümlerinde kullanılan ölçüm cihazlarının sıfır ayarları kontrol edilmiştir. Daha

sonra pompa karakteristiklerinin elde edilebilmesi için; 0, 9, 18, 27, 36, 45, 54, 63,

72 ve 81 m3/h debi değerleri için, 10 değişik vana pozisyonunda ölçümler

gerçekleştirilmiştir. Her bir vana pozisyonuna geçişte frekans invertörünün gerekli

motor devrini (2850 d/d) sağlaması için belirli bir süre beklenerek kontrol paneli

üzerinden motor devri kontrol edilmiş ve ölçümler alınmıştır. Grafik

kıyaslamalarında düşük devirlerde ortaya çıkan kararsızlık durumlarını dikkate

almamak için, incelemeler 27 – 63 m3/h aralığında gerçekleştirilmiştir.

Dalgıç pompa çarklarının test edilmesinde izlenen deneysel çalışma planı Şekil

3.28’de gösterilmiştir.

74

Şekil 3.28. Dalgıç pompa çarkları için deneysel çalışma planı

Ls=0.40 L

Ls=0.55 L

Ls=0.70 L

Ls=0.85 L

z=5, L=65 mm

z=6, L=65 mm

z=7, L=65 mm

z=5, L=48 mm

z=6, L=48 mm

z=7, L=48 mm

Ls=+0.40 L

Ls=-0.40 L

Ls=0.40 L

Ls=+0.55 L

Ls=-0.55 L

Ls=0.55 L

Ls=+0.70 L

Ls=-0.70 L

Ls=0.70 L

Ls=+0.85 L

Ls=-0.85 L

Ls=0.85 L

DALGIÇ POMPA DENEYLERİ

Kanat Çıkış Açısı β2k=25°

Kanat Çıkış Açısı β2k=35°

Kanat Sayısı (z), Ana Kanat

Uzunluğu (L)

Ara

Kan

atçı

k U

zunl

uğu

/ Çev

rese

l Poz

isyo

nu

Ara

Kan

atçı

k U

zunl

uğu

(Ls)

75

4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA

Bu bölümde; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların, kanat sayısı (z=5, 6 ve 7) ve

kanat çıkış açısına (β2k=25° ve β2k=35°) göre; Hm-f(Q), Pe-f(Q) ve ηg-f(Q)

karakteristiklerinin değişimi incelenmiştir. Ayrıca, z=5, 6 ve 7 kanat sayısı ve

β2k=35° kanat çıkış açısına sahip çarklarda, ara kanatçıkların çevresel

pozisyonundaki değişimin pompa karakteristiklerine etkisi incelenmiştir.

İncelemelerde çok düşük debilerdeki kararsızlıklar nedeniyle pompa karakteristikleri,

27 m3/h – 63 m3/h aralığında dikkate alınmıştır. Deneyler; 6 ara kanatçıksız, 24 ara

kanatçıklı ve 24 ara kanatçıkların çevresel pozisyonunun değiştirildiği toplam

54 çarkta gerçekleştirilmiştir.

4.1. Ara Kanatçıksız Çarkların Karakteristikleri

Pompa performansı üzerine kanat sayısı ve kanat çıkış açısının etkilerini belirlemek

için, z=5, 6 ve 7 kanat sayısına ve β2k=25° ve β2k=35° kanat çıkış açısına sahip

toplam 6 adet çark test edilmiştir. Şekil 4.1, Şekil 4.2 ve Şekil 4.3’te sırasıyla

çarkların Hm-f(Q), Pe-f(Q) ve ηg-f(Q) karakteristikleri gösterilmiştir. Grafikler

üzerinde; B2k (β2k), kanat çıkış açısını, z, kanat sayısını ve Ls/L ( L ) boyutsuz ara

kanatçık uzunluğunu ifade etmektedir. Ls/L=–, ara kanatçıksız çarkı ifade etmektedir.

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)

B2k=25, z=5, Ls/L=–B2k=25, z=6, Ls/L=–B2k=25, z=7, Ls/L=–B2k=35, z=5, Ls/L=–B2k=35, z=6, Ls/L=–B2k=35, z=7, Ls/L=–

Şekil 4.1. Farklı kanat çıkış açıları ve kanat sayıları için, ara kanatçıksız çarkların Hm-f(Q) karakteristikleri

76

2400

2800

3200

3600

4000

4400

4800

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

P e (W

)


Şekil 4.2. Farklı kanat çıkış açıları ve kanat sayıları için, ara kanatçıksız çarkların Pe-f(Q) karakteristikleri

33

35

37

39

41

43

45

47

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)


Şekil 4.3. Farklı kanat çıkış açıları ve kanat sayıları için, ara kanatçıksız çarkların ηg-f(Q) karakteristikleri

Şekil 4.1’de görüldüğü gibi kanat sayısı ve kanat çıkış açısı arttıkça basma yüksekliği

artmaktadır. Deneylerden elde edilen sonuçlar, literatürde verilen sonuçlarla uyum

içindedir (Yuan vd., 1993; Yuan, 1997). Kanat çıkış açısının artması her ne kadar

77

basma yüksekliğini artırsa da pompanın çektiği gücü de artırmaktadır (Şekil 4.2).

Bununla birlikte en iyi verim noktası (E.V.N.) için, kanat çıkış açısı arttıkça genel

verimde düşüş görülmektedir (Şekil 4.3).

E.V.N.’de elde edilen sonuçlar Çizelge 4.1’de verilmiştir. Görüldüğü gibi ara

kanatçıksız çarklar içerisinde en yüksek verim, kanat çıkış açısı β2k=25° ve kanat

sayısı z=7 olan çarkta elde edilmiştir. Aynı kanat çıkış açısı için kanat sayısı arttıkça

basma yüksekliği de artmıştır. Bununla beraber pompanın çektiği güç ve verimde de

artış görülmektedir. β2k=25° ve z=5 için; Hm=11.05 m, Pe=3101 W ve ηg=%43.71

iken, β2k=25° ve z=7 için ise; Hm=11.88 m, Pe=3249 W ve ηg=%44.83’tür.

Görüldüğü gibi basma yüksekliğinde %7.51, güçte %4.77 ve verimde ise %2.56 artış

söz konusudur.

Çizelge 4.1. Ara kanatçıksız çarklar için karakteristik değerler (E.V.N. için)

Faktörler Çıkış Değerleri (E.V.N.) β2k z Ls/L Hm (m) Pe (W) ηg (%) 25 5 – 11.05 3101 43.71 35 5 – 11.98 3561 41.26 25 6 – 11.36 3179 43.83 35 6 – 12.70 3721 41.87 25 7 – 11.88 3249 44.83 35 7 – 13.53 3857 43.02

Aynı kanat sayısı için kanat çıkış açısı arttıkça basma yüksekliği ve pompanın çektiği

güç artarken verimde ise azalma görülmektedir. β2k=25° ve z=5 için; Hm=11.05 m,

Pe=3101 W ve ηg=%43.71 iken, β2k=35° ve z=5 için ise; Hm=11.98 m, Pe=3561 W

ve ηg=%41.26’dır. Görüldüğü gibi kanat çıkış açısının artması basma yüksekliğini

%8.41 artırmıştır. Bununla beraber güçte de %14.84’lük artış görülmüştür. Verimde

ise, kanat çıkış açısının artmasıyla beraber %5.60 azalma söz konusudur. Bu durum

da daha önce yapılan çalışmalar dikkate alındığında tutarlı bir sonuç olarak

gözükmektedir. Nitekim literatürde de kanat çıkış açısının 30°’nin altında olması

önerilmiştir.

78

4.2. Ara Kanatçıklı Çarkların Karakteristikleri

Ara kanatçık uzunluğunun pompa performansı üzerine etkilerini incelemek üzere;

z=5, 6 ve 7 kanat sayısına ve β2k=25° ve β2k=35° kanat çıkış açısına sahip toplam 24

adet çark test edilmiştir. Farklı kanat sayısı ve kanat çıkış açısına sahip çarklara ana

kanat uzunluğunun % 40, 55, 70 ve 85’i oranlarında, ana kanatların geometrik

ortasına ara kanatçık ilavesi yapılarak, ara kanatçık uzunluğunun dalgıç pompa

performansı üzerine etkileri incelenmiştir. Grafikler üzerinde; L ana kanat

uzunluğunu, Ls ara kanatçık uzunluğunu ifade etmektedir. Örneğin; Ls/L=0.70, ana

kanat uzunluğunun %70’i oranında ara kanatçık ilave edildiğini ifade etmektedir.

4.2.1. z=5 Kanat Sayısına Sahip Ara Kanatçıklı Çarkların Karakteristikleri

Şekil 4.4, Şekil 4.5 ve Şekil 4.6’da, z=5 kanat sayısı ve β2k=25° kanat çıkış açısına

sahip çarkların sırasıyla Hm-f(Q), Pe-f(Q) ve ηg-f(Q) karakteristikleri gösterilmiştir.

Şekil 4.4. ve Şekil 4.5’te görüldüğü gibi ara kanatçık ilavesi, basma yüksekliği ve

pompanın çektiği gücü artırmıştır. Basma yüksekliği (Şekil 4.4) ve güçteki (Şekil

4.5) en büyük artış %70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta, en büyük verim artışı ise

%85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta gerçekleşmiştir (Şekil 4.6).

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)

B2k=25, z=5, Ls/L=–B2k=25, z=5, Ls/L=0.40B2k=25, z=5, Ls/L=0.55B2k=25, z=5, Ls/L=0.70B2k=25, z=5, Ls/L=0.85

Şekil 4.4. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Hm-Q karakteristikleri

79

2400

2600

2800

3000

3200

3400

3600

3800

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe (W

)


Şekil 4.5. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Pe-Q karakteristikleri

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60Q (m3/h)

ηg (

%)


Şekil 4.6. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların ηg-Q karakteristikleri

Her ne kadar %70 oranında ara kanatçık ilavesi yapılan çark basma yüksekliğinde en

büyük artışı sağlasa da (Şekil 4.4), %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çark, %70 ara

kanatçık ilavesi yapılan çarktan daha az güç çekmiştir (Şekil 4.5). Ayrıca en büyük

verim artışı da %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde edilmiştir (Şekil 4.6).

80

z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Hm-f(Q),

Pe-f(Q) ve ηg-f(Q) karakteristikleri sırasıyla Şekil 4.7, Şekil 4.8 ve Şekil 4.9’da

gösterilmiştir.

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)

B2k=25, z=5, Ls/L=–B2k=25, z=5, Ls/L=0.70B2k=25, z=5, Ls/L=0.85

Şekil 4.7. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Hm-Q karakteristikleri

2400

2600

2800

3000

3200

3400

3600

3800

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe (W

)


Şekil 4.8. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Pe-Q karakteristikleri

81

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60Q (m3/h)

ηg (

%)


Şekil 4.9. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların ηg-Q karakteristikleri

z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların

karakteristik eğrileri toplu olarak Şekil 4.10’da, E.V.N. değerleri ise Çizelge 4.2’de

gösterilmiştir.

02468

10121416

27 36 45 54 63 27 36 45 54 63 27 36 45 54 63

B2k=25, z=5, Ls/L=– B2k=25, z=5, Ls/L=0.70 B2k=25, z=5, Ls/L=0.85

Q (m3/h)

Hm

(m) ;

Pe (

kW)

0

9

19

28

37

47

56

ηg

(%)

HmPeη

Şekil 4.10. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarkların Hm-Q, Pe-Q ve ηg-Q karakteristikleri

82

Çizelge 4.2. z=5 ve β2k=25° için; ara kanatçıksız, %70 ve %85 ara kanatçıklı çarklar için karakteristik değerler (E.V.N. için)

Faktörler Çıkış Değerleri (E.V.N.) z β2k Ls/L Hm (m) Pe (W) ηg (%) 5 25 – 11.05 3101 43.71 5 25 0.70 11.98 3327 44.16 5 25 0.85 11.88 3245 44.89

Çizelge 4.2’de görüldüğü gibi %70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta ara kanatçıksız

çarka göre; basma yüksekliğinde %8.41, efektif güçte %7.29 ve verimde %1.02 artış

sağlanmıştır. %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta ise ara kanatçıksız çarka göre;

basma yüksekliğinde %7.51, efektif güçte %4.65 ve verimde %2.69 artış

sağlanmıştır.

Şekil 4.11, Şekil 4.12 ve Şekil 4.13’te, z=5 kanat sayısı ve β2k=35° kanat çıkış

açısına sahip çarkların sırasıyla Hm-f(Q), Pe-f(Q) ve ηg-f(Q) karakteristikleri

gösterilmiştir. Şekil 4.11. ve Şekil 4.12’de görüldüğü gibi ara kanatçık ilavesi, basma

yüksekliği ve pompanın çektiği gücü artırmıştır. En büyük basma yüksekliği ve

verim artışı %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde edilmiştir (Şekil 4.11 ve

Şekil 4.13).

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)



83

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

P e (W

)



26

28

30

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)



84

z=5 ve β2k=35° için; ara kanatçıksız, %70 ara kanatçıklı ve %85 ara kanatçıklı

çarkların Hm-f(Q), Pe-f(Q) ve ηg-f(Q) karakteristikleri sırasıyla Şekil 4.14, Şekil 4.15

ve Şekil 4.16’da gösterilmiştir.

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

H m (m

)



2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

P e (W

)



85

26

28

30

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)




karakteristik eğrileri toplu olarak Şekil 4.17’de, E.V.N.’de değerleri Çizelge 4.3’te

gösterilmiştir.

02468

1012141618

27 36 45 54 63 27 36 45 54 63 27 36 45 54 63


Q (m3/h)

Hm

(m) ;

Pe (

kW)

0

12

24

36

48η

g (%

)

HmPeη


86



Çizelge 4.3’te görüldüğü gibi %70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta ara kanatçıksız

çarka göre; %14.27 basma yüksekliği, %10.51 efektif güç ve %3.36 verim artışı


%15.52 basma yüksekliği, %8.54 efektif güç ve %6.42 verim artışı sağlanmıştır.


Şekil 4.18, Şekil 4.19 ve Şekil 4.20’de, z=6 kanat sayısı ve β2k=25° kanat çıkış


gösterilmiştir. Şekil 4.18’de görüldüğü gibi ara kanatçık ilavesi, basma yüksekliğini

artırmıştır. En büyük basma yüksekliği artışı %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta

elde edilmiştir.

Ara kanatçıklı çarklar arasında en düşük güç %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta

elde edilmiştir. Bu durum Şekil 4.19’da görülmektedir. Yine ara kanatçıklı çarklar

arasında en yüksek verim %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde edilmiştir

(Şekil 4.20).

87

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)



2400

2600

2800

3000

3200

3400

3600

3800

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

P e (W

)



88

32

34

36

38

40

42

44

46

48

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)





ve Şekil 4.23’te gösterilmiştir.

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)



89

2400

2600

2800

3000

3200

3400

3600

3800

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe (

W)



32

34

36

38

40

42

44

46

48

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)



90


karakteristik eğrileri toplu olarak Şekil 4.24’te, E.V.N. değerleri ise Çizelge 4.4’te

gösterilmiştir.

02468

1012141618

27 36 45 54 63 27 36 45 54 63 27 36 45 54 63


Q (m3/h)

Hm

(m) ;

Pe (

kW)

0

9

18

27

37

46

55

ηg

(%)

HmPeη








Görüldüğü gibi %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta; %5.45 basma yüksekliği ve

%5.06 verim artışı elde edilirken efektif güçteki artış ihmal edilebilir düzeydedir.



gösterilmiştir. Şekil 4.25. ve Şekil 4.26’da görüldüğü gibi ara kanatçık ilavesi, basma

91

yüksekliği ve pompanın çektiği gücü artırmıştır. En büyük basma yüksekliği ve

verim artışı %70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde edilmiştir (Şekil 4.25 ve

Şekil 4.27).

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

H m (m

)


Şekil 4.25. z=6 ve β2k==35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların Hm-Q karakteristikleri

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe (W

)



92

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)





ve Şekil 4.30’da gösterilmiştir.

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

H m (m

)



93

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe

(W)



32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)



94


karakteristik eğrileri toplu olarak Şekil 4.31’de, E.V.N. değerleri ise Çizelge 4.5’te

gösterilmiştir.

02468

1012141618

27 36 45 54 63 27 36 45 54 63 27 36 45 54 63


Q (m3/h)

Hm

(m) ;

Pe (

kW)

0

12

25

37

50

ηg

(%)

HmPeη









Şekil 4.32, Şekil 4.33 ve Şekil 4.34’te, z=7 kanat sayısı ve β2k=25° kanat çıkış


gösterilmiştir. Şekil 4.32’de görüldüğü gibi ara kanatçık ilavesi, Ls/L=0.40 ve

95

Ls/L=0.85 olan çarklarda basma yüksekliğini artırırken, Ls/L=0.55 ve Ls/L=0.70 olan

çarklarda basma yüksekliğinde azalma söz konusudur. En büyük basma yüksekliği

artışı %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde edilmiş olmakla birlikte, Ls/L=0.40

olan çarkın basma yüksekliği değerleri de Ls/L=0.85 olan çarkın basma yüksekliği

değerlerine çok yakındır.

Ara kanatçıklı çarklar arasında en düşük güç %55 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta

elde edilmiştir (Şekil 4.33). Ancak %55 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkın basma

yüksekliği değeri, ara kanatçıksız çarkın basma yüksekliği değerinden daha küçüktür

(Şekil 4.32).

Ara kanatçıklı çarkların verim değerleri incelendiğinde ilginç bir durumla

karşılaşılmıştır. E.V.N. için; bütün ara kanatçık ilavesi yapılan çarkların verim

değerleri birbirine çok yakın olmakla birlikte, ara kanatçıksız çarkın veriminden

düşük değerlerdedir (Şekil 4.34). Bu durum; z=7 kanat sayısı ve β2k=25° kanat çıkış

açısına sahip çarklar için ara kanatçık ilave etmenin uygun olmadığı sonucunu ortaya

koymaktadır.

4

6

8

10

12

14

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)



96

2400

2600

2800

3000

3200

3400

3600

3800

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

P e (W

)



26

28

30

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)



z=7 ve β2k=25° için, ara kanatçık ilavesinin verimi olumsuz etkilemesinin nedeni;

kanat sayısının çok büyük (çıkış kesiti için z=14), kanat çıkış açısının da çok küçük

(β2k=25°) olması nedeniyle giriş ve çıkış kesitlerinde tıkanma ve daralmanın

artmasıdır. Kanat sayısı ve kanat çıkış açısına bağlı olarak çıkış daralma katsayısının

değişimi Şekil 4.35’te gösterilmiştir. Görüldüğü gibi kanat çıkış açısı arttıkça çıkış

97

daralma katsayısı artmakta, kanat sayısı arttıkça da çıkış daralma katsayısı

azalmaktadır.

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Kanat Sayısı (z)

Çıkış

Dar

alm

a K

atsa

yısı

( λ2)

β2k=15°β2k=20°β2k=25°β2k=30°β2k=35°β2k=40°β2k=45°β2k=60°β2k=90°

Şekil 4.35. Kanat sayısı ve kanat çıkış açısına göre çıkış daralma katsayısının değişimi



ve Şekil 4.38’de gösterilmiştir.

4

6

8

10

12

14

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

H m (m

)



98

2400

2600

2800

3000

3200

3400

3600

3800

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

P e (W

)



26

28

30

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)



99


karakteristik eğrileri toplu olarak Şekil 4.39’da, E.V.N. değerleri ise Çizelge 4.6’da

gösterilmiştir.

02468

1012141618

27 36 45 54 63 27 36 45 54 63 27 36 45 54 63


Q (m3/h)

Hm

(m) ;

Pe (

kW)

0

10

20

30

39

49

ηg

(%)

HmPeη




Çizelge 4.6’da görüldüğü gibi %70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta ara kanatçıksız

çarka göre; basma yüksekliğinde %2.60, verimde ise %4.32 azalma söz konusu iken,

efektif güç değerinde %1.80 artış görülmektedir. %85 ara kanatçık ilavesi yapılan

çarkta ise ara kanatçıksız çarka göre; basma yüksekliğinde %2.60, efektif güçte ise

%7.32 artış söz konusu iken, verim değerinde %4.37 azalma görülmektedir.

100



gösterilmiştir. Şekil 4.40 ve Şekil 4.41’de görüldüğü gibi ara kanatçık ilavesi, basma

yüksekliği ve pompanın çektiği gücü artırmıştır. En büyük basma yüksekliği artışı

%70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde edilirken (Şekil 4.40) verimde ise en

büyük artış E.V.N.’ye kadar %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta, E.V.N.’den

sonra ise %70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde edilmiştir (Şekil 4.42).

E.V.N. dikkate alındığında ise; her iki çarkın verimleri birbirine yakın olmasına

rağmen, %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkın verim değeri, %70 ara kanatçık

ilavesi yapılan çarkın verim değerinden daha büyüktür.

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

H m (m

)



101

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe (W

)



32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)



102



ve Şekil 4.45’te gösterilmiştir.

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)



2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe

(W)



103

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)




karakteristik eğrileri toplu olarak Şekil 4.46’da, E.V.N. değerleri ise Çizelge 4.7’de

gösterilmiştir.

02468

1012141618

27 36 45 54 63 27 36 45 54 63 27 36 45 54 63


Q (m3/h)

Hm

(m) ;

Pe (

kW)

0612182430364248

ηg

(%)

HmPeη


104



Çizelge 4.7’de görüldüğü gibi %70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta ara kanatçıksız



%4.58 basma yüksekliği, %2.12 efektif güç ve %2.39 verim artışı elde edilmiştir.

z=7 ve β2k=25° için, ara kanatçık ilavesinin verimi olumsuz yönde etkilediğini ortaya

koymuştuk. Oysa z=7 ve β2k=35° için, ara kanatçık ilavesinin yeniden verimde artışa

neden olduğu görülmektedir. Bu durumda kanat çıkış açısındaki 10°’lik artışın

çıkıştaki daralma etkisini ortadan kaldırdığını söyleyebiliriz. z=7 ve β2k=25° için

bütün ara kanatçık uzunluklarında verimde azalma söz konusu iken, z=7 ve β2k=35°

için E.V.N.’ye kadar bütün ara kanatçık uzunluklarında verimde artış görülmektedir.

Kanat sayısı (z), kanat çıkış açısı (β2k) ve ara kanatçık uzunluğuna göre; basma

yüksekliği (Hm), efektif güç (Pe) ve genel verim (ηg) değerleri toplu olarak Çizelge

4.8’de verilmiştir.

105

Çizelge 4.8. E.V.N. için ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların karakteristik değerleri

Faktörler Çıkış Değerleri (E.V.N.) Model No z β2k Ls/L Hm (m) Pe (W) ηg (%) 1 5 25 – 11.05 3101 43.71 2 5 25 0.40 11.31 3143 44.12 3 5 25 0.55 11.57 3186 44.52 4 5 25 0.70 11.98 3327 44.16 5 5 25 0.85 11.88 3245 44.89 6 5 35 – 11.98 3561 41.26 7 5 35 0.40 12.91 3764 42.07 8 5 35 0.55 12.86 3791 41.60 9 5 35 0.70 13.69 3935 42.65

10 5 35 0.85 13.84 3865 43.91 11 6 25 – 11.36 3179 43.83 12 6 25 0.40 11.52 3260 43.31 13 6 25 0.55 11.67 3260 43.90 14 6 25 0.70 11.88 3241 44.94 15 6 25 0.85 11.98 3190 46.05 16 6 35 – 12.70 3721 41.87 17 6 35 0.40 13.07 3888 41.21 18 6 35 0.55 13.53 3857 43.02 19 6 35 0.70 14.05 3916 43.99 20 6 35 0.85 13.79 4005 42.22 21 7 25 – 11.88 3249 44.83 22 7 25 0.40 12.13 3471 42.88 23 7 25 0.55 11.26 3221 42.86 24 7 25 0.70 11.57 3307 42.89 25 7 25 0.85 12.19 3487 42.87 26 7 35 – 13.53 3857 43.02 27 7 35 0.40 13.84 3923 43.26 28 7 35 0.55 14.05 3939 43.73 29 7 35 0.70 14.25 3986 43.85 30 7 35 0.85 14.15 3939 44.05

Kanat sayısı, kanat çıkış açısı ve ara kanatçık uzunluklarına göre deneylerde

kullanılan ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarklara model (çark) numarası verilmiş

(Çizelge 4.8) ve model numaralarına göre, kullanılan çarkların E.V.N.’deki Hm, Pe ve

ηg değerleri toplu olarak sırasıyla Şekil 4.47, Şekil 4.48 ve Şekil 4.49’da verilmiştir.

106

0

2

4

6

8

10

12

14

16

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32Model No

H m (m

)

z=5, B2k=25z=5, B2k=35z=6, B2k=25z=6, B2k=35z=7, B2k=25z=7, B2k=35

Şekil 4.47. Ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların E.V.N.’deki Hm değerleri

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32Model No

P e (W

)


Şekil 4.48. Ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların E.V.N.’deki Pe değerleri

30

32

34

36

38

40

42

44

46

48

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32Model No

ηg

(%)


Şekil 4.49. Ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarkların E.V.N.’deki ηg değerleri

107

4.3. Ara Kanatçık Çevresel Pozisyonunun Değiştirildiği Çark Karakteristikleri

Ara kanatçığın çevresel pozisyonundaki değişimin dalgıç pompa performansı üzerine

etkilerini incelemek üzere; z=5, 6 ve 7 kanat sayısına ve β2k=35° kanat çıkış açısına

sahip toplam 24 adet çark test edilmiştir. Farklı kanat sayısına sahip çarklara, ana

kanat uzunluğunun % 40, 55, 70 ve 85’i oranlarında ve iki ana kanat arasındaki

çevresel uzunluğun (θ), 0.40 ve 0.60’ı mesafelerde ara kanatçık ilavesi yapılmış ve

ara kanatçığın çevresel pozisyonundaki değişimin dalgıç pompa performansına

etkileri incelenmiştir. Grafikler üzerinde; “z” kanat sayısını, “B2k” kanat çıkış açısını

(β2k), “L” ana kanat uzunluğunu, “Ls” ara kanatçık uzunluğunu, “θs” ara kanatçığın

çevresel pozisyonunu, “+” işareti çark dönüş yönüne göre 1/10 ileri (θs=0.40⋅θ) ve

“–” işareti çark dönüş yönüne göre 1/10 geri (θs=0.60⋅θ) ara kanatçık ilavesi

yapıldığını ifade etmektedir. Örneğin; Ls/L=+0.70, ana kanat uzunluğunun %70’i

oranında, çark dönüş yönünde 1/10 ileri (θs=0.40⋅θ) ara kanatçık ilave edildiğini

ifade etmektedir.

Kıyaslamalara geçmeden önce her bir kanat sayısı ve çevresel pozisyon için

karakteristik değerler ayrı ayrı verilmiş ve kıyaslamalarda, sunulan karakteristiklere

göre en iyi verime sahip ara kanatçık uzunlukları dikkate alınmıştır. Çevresel

pozisyonu değiştirilen ara kanatçıklı çarklar içerisinde en iyi verime sahip olanlar,

ara kanatçıksız ve iki ana kanadın geometrik ortasına (θs =0.50⋅θ) ara kanatçık ilavesi

yapılan çarklar içerisinde en iyi verime sahip olanlarla kıyaslanmıştır.

4.3.1. z=5 ve θs=0.40⋅θ Çevresel Pozisyona Sahip Çarkların Karakteristikleri

Şekil 4.50, Şekil 4.51 ve Şekil 4.52’de, kanat sayısı z=5, kanat çıkış açısı β2k=35° ve

ara kanatçığın çevresel pozisyonu θs=0.40⋅θ olan çarkların sırasıyla Hm-f(Q), Pe-f(Q)

ve ηg-f(Q) karakteristikleri gösterilmiştir. Şekil 4.50 ve Şekil 4.52’de görüldüğü gibi

ara kanatçık uzunluğunun artması, basma yüksekliği ve pompa genel verimini

artırmıştır. En büyük basma yüksekliği ve verim artışı ise %85 ara kanatçık ilavesi

yapılan çarkta gerçekleşmiştir.

108

θs=0.40θ

8

9

10

11

12

13

14

15

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)

B2k=35, z=5, Ls/L=+0.40B2k=35, z=5, Ls/L=+0.55B2k=35, z=5, Ls/L=+0.70B2k=35, z=5, Ls/L=+0.85

Şekil 4.50. z=5, β2k=35° ve θs=0.40⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların Hm-Q karakteristikleri

θs=0.40θ

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

P e (W

)


Şekil 4.51. z=5, β2k=35° ve θs=0.40⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların Pe-Q karakteristikleri

109

θs=0.40θ

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)


Şekil 4.52. z=5, β2k=35° ve θs=0.40⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların ηg-Q karakteristikleri


Şekil 4.53, Şekil 4.54 ve Şekil 4.55’te, kanat sayısı z=5, kanat çıkış açısı β2k=35° ve


ve ηg-f(Q) karakteristikleri gösterilmiştir. Şekil 4.53’te görüldüğü gibi ara kanatçık

uzunluğu arttıkça, basma yüksekliği artmıştır. En büyük basma yüksekliği ve verim

artışı ise %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta gerçekleşmiştir.

110

θs=0.60θ

8

9

10

11

12

13

14

15

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)

B2k=35, z=5, Ls/L=-0.40B2k=35, z=5, Ls/L=-0.55B2k=35, z=5, Ls/L=-0.70B2k=35, z=5, Ls/L=-0.85


θs=0.60θ

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe (

W)



111

θs=0.60θ

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)






ve ηg-f(Q) karakteristikleri gösterilmiştir. E.V.N. için, Şekil 4.56 ve Şekil 4.58’de

görüldüğü gibi ara kanatçık uzunluğunun artması, basma yüksekliği ve pompa genel

verimini artırmıştır. En büyük basma yüksekliği ve verim artışı ise %70 ara kanatçık

ilavesi yapılan çarkta gerçekleşmiştir.

112

θs=0.40θ

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)



θs=0.40θ

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe

(W)



113

θs=0.40θ

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)










114

θs=0.60θ

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)



θs=0.60θ

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe

(W)



115

θs=0.60θ

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)




Şekil 4.62, Şekil 4.63 ve Şekil 4.64’te, kanat sayısı z=7, kanat çıkış açısı β2k=35° ve


ve ηg-f(Q) karakteristikleri gösterilmiştir. Şekil 4.62 ve Şekil 4.64’te görüldüğü gibi

ara kanatçık uzunluğunun artması, basma yüksekliği ve pompa genel verimini

artırma eğilimindedir. En büyük basma yüksekliği ve verim artışı ise %85 ara

kanatçık ilavesi yapılan çarkta gerçekleşmiştir.

116

θs=0.40θ

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)



θs=0.40θ

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe

(W)



117

θs=0.40θ

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)










118

θs=0.60θ

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Hm

(m)



θs=0.60θ

2600

3000

3400

3800

4200

4600

5000

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

Pe

(W)



119

θs=0.60θ

32

34

36

38

40

42

44

46

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70Q (m3/h)

ηg

(%)



Ara kanatçıkların çevresel pozisyonunun değiştirildiği çarkların geneline

bakıldığında, ara kanatçık uzunluğu arttıkça basma yüksekliği ve genel verimde artış

söz konusudur. Her bir kanat sayısı ve çevresel pozisyon için en iyi verim elde edilen

ara kanatçık uzunlukları Çizelge 4.9’da verilmiştir.

Çizelge 4.9. Çevresel pozisyonu değiştirilen çarklar içerisinde en iyi verim elde edilen ara kanatçık uzunlukları

Faktörler Çıkış Değerleri (E.V.N.) Model No z β2k θs Hm (m) Pe (W) ηg (%)

Ara Kanatçık En İyi Verim Uzunluğu

Ls 34 5 35 θs=0.40⋅θ 13.43 3830 42.99 Ls=0.85⋅L

38 5 35 θs=0.60⋅θ 13.63 3947 42.36 Ls=0.85⋅L

41 6 35 θs=0.40⋅θ 13.74 3904 43.15 Ls=0.70⋅L

46 6 35 θs=0.60⋅θ 13.74 3838 43.90 Ls=0.85⋅L

50 7 35 θs=0.40⋅θ 13.63 3834 43.61 Ls=0.85⋅L

54 7 35 θs=0.60⋅θ 13.94 3888 43.97 Ls=0.85⋅L

120

Çizelge 4.9’da görüldüğü gibi çevresel pozisyonu değiştirilen çarklar içerisinde

genelde en iyi verim elde edilen ara kanatçık uzunluğu Ls=0.85⋅L olarak elde

edilmiştir. θs=0.40⋅θ ve θs=0.60⋅θ çevresel pozisyona sahip çarkların karakteristik

değerleri birbirine çok yakın olmakla beraber, θs=0.60⋅θ çevresel pozisyona sahip

çarkların basma yüksekliğinde, θs=0.40⋅θ çevresel pozisyona sahip çarklara göre artış

söz konusudur.

β2k=35° için; çevresel pozisyonu değiştirilen ara kanatçıklı çarklar içerisinde en iyi

verime sahip olanlarla, ara kanatçıksız ve iki ana kanadın geometrik ortasına

(θs=0.50⋅θ) ara kanatçık ilavesi yapılan çarklar içerisinde en iyi verime sahip olanlar

Çizelge 4.10’da gösterilmiştir.

Çizelge 4.10. β2k=35° için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı çarklar

Faktörler Çıkış Değerleri (E.V.N.) Model No z β2k θs Ls Hm (m) Pe (W) ηg (%) 6 5 35 – – 11.98 3561 41.26

34 5 35 θs=0.40⋅θ Ls=0.85⋅L 13.43 3830 42.99 10 5 35 θs=0.50⋅θ Ls=0.85⋅L 13.84 3865 43.91 38 5 35 θs=0.60⋅θ Ls=0.85⋅L 13.63 3947 42.36 16 6 35 – – 12.70 3721 41.87 41 6 35 θs=0.40⋅θ Ls=0.70⋅L 13.74 3904 43.15 19 6 35 θs=0.50⋅θ Ls=0.70⋅L 14.05 3916 43.99 46 6 35 θs=0.60⋅θ Ls=0.85⋅L 13.74 3838 43.90 26 7 35 – – 13.53 3857 43.02 50 7 35 θs=0.40⋅θ Ls=0.85⋅L 13.63 3834 43.61 30 7 35 θs=0.50⋅θ Ls=0.85⋅L 14.15 3939 44.05 54 7 35 θs=0.60⋅θ Ls=0.85⋅L 13.94 3888 43.97

β2k=35° için; çevresel pozisyonu değiştirilen ara kanatçıklı çarklar (θs=0.40⋅θ ve

θs=0.60⋅θ), ara kanatçıksız çarka göre basma yüksekliği ve verim artışı sağlamıştır.

Ancak basma yüksekliği ve verimdeki artışlar, ara kanatçıkların iki ana kanadın

geometrik ortasına yerleştirildiği (θs=0.50⋅θ) çarkların altındadır.

121

Kui ve Jian (1998), z=5 kanat sayısına sahip santrifüj pompa çarkına dönme yönünde

1/10 ileri (θs=0.40⋅θ) ara kanatçık ilavesi yaptığı çalışmada, ara kanatçığın iki ana

kanadın geometrik ortasına yerleştirildiği (θs=0.50⋅θ) durumda basma yüksekliği

artışı sağlandığını ortaya koymuştur. Verimde ise 45 m3/h debiye kadar θs=0.50⋅θ

çevresel pozisyona sahip ara kanatçıklı çarkın, 45 m3/h debiden sonra ise θs=0.40⋅θ

çevresel pozisyona sahip ara kanatçıklı çarkın veriminin yüksek olduğunu ortaya

koymuştur (Şekil 2.2).

β2k=35° için; Çizelge 4.10’da verilen ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarklar

içerisinde en iyi verime sahip çarkların, E.V.N.’deki Hm, Pe ve ηg değerleri toplu

olarak sırasıyla Şekil 4.68, Şekil 4.69 ve Şekil 4.70’te verilmiştir.

10

12

14

16

6 34 10 38 16 41 19 46 26 50 30 54

B2k=35, z=5 B2k=35, z=6 B2k=35, z=7

Model No

H m (m

)

Şekil 4.68. β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarklar içerisinde en iyi verime sahip çarkların E.V.N.’deki Hm değerleri

122

3000

3500

4000

4500

6 34 10 38 16 41 19 46 26 50 30 54

B2k=35, z=5 B2k=35, z=6 B2k=35, z=7

Model No

P e (W

)

Şekil 4.69. β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarklar içerisinde en iyi verime sahip çarkların E.V.N.’deki Pe değerleri

40

42

44

46

48

6 34 10 38 16 41 19 46 26 50 30 54

B2k=35, z=5 B2k=35, z=6 B2k=35, z=7

Model No

ηg

(%)

Şekil 4.70. β2k=35° için; ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çarklar içerisinde en iyi verime sahip çarkların E.V.N.’deki ηg değerleri 4.4. Ara Kanatçıksız, Ara kanatçıklı ve Ara Kanatçıkların Çevresel Pozisyonu

Değiştirilen Çark Karakteristiklerinin Kıyaslanması

Çizelge 4.10’da verilen çarklara, β2k=25° için ara kanatçıksız ve en iyi verim elde

edilen ara kanatçıklı çarklar eklenecek olursa, deneylerde kullanılan bütün çarkların

en iyi verime sahip olanları listelenebilir (Çizelge 4.11).

123

Çizelge 4.11. β2k=25° ve β2k=35° için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı çarklar

Faktörler Çıkış Değerleri (E.V.N.) Model No z β2k θs Ls Hm (m) Pe (W) ηg (%) 1 5 25 – – 11.05 3101 43.71 5 5 25 θs=0.50⋅θ Ls=0.85⋅L 11.88 3245 44.89 6 5 35 – – 11.98 3561 41.26

34 5 35 θs=0.40⋅θ Ls=0.85⋅L 13.43 3830 42.99 10 5 35 θs=0.50⋅θ Ls=0.85⋅L 13.84 3865 43.91 38 5 35 θs=0.60⋅θ Ls=0.85⋅L 13.63 3947 42.36 11 6 25 – – 11.36 3179 43.83 15 6 25 θs=0.50⋅θ Ls=0.85⋅L 11.98 3190 46.05 16 6 35 – – 12.70 3721 41.87 41 6 35 θs=0.40⋅θ Ls=0.70⋅L 13.74 3904 43.15 19 6 35 θs=0.50⋅θ Ls=0.70⋅L 14.05 3916 43.99 46 6 35 θs=0.60⋅θ Ls=0.85⋅L 13.74 3838 43.90 21 7 25 – – 11.88 3249 44.83 24 7 25 θs=0.50⋅θ Ls=0.70⋅L 11.57 3307 42.89 26 7 35 – – 13.53 3857 43.02 50 7 35 θs=0.40⋅θ Ls=0.85⋅L 13.63 3834 43.61 30 7 35 θs=0.50⋅θ Ls=0.85⋅L 14.15 3939 44.05 54 7 35 θs=0.60⋅θ Ls=0.85⋅L 13.94 3888 43.97

Çizelge 4.11’de verilen çarkların her bir kanat sayısı için Hm-f(Q), Pe-f(Q) ve ηg-f(Q)

karakteristikleri aşağıda verilmiştir.

z=5 için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı çarkların Hm-f(Q),

Pe-f(Q) ve ηg-f(Q) karakteristikleri sırasıyla Şekil 4.71, Şekil 4.72 ve Şekil 4.73’te

gösterilmiştir.

124

6

8

10

12

14

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

H m (m

)

B2k=25, z=5, Ls/L= –B2k=35, z=5, Ls/L= –B2k=25, z=5, Ls/L=0.85B2k=35, z=5, Ls/L=0.85B2k=35, z=5, Ls/L=+0.85B2k=35, z=5, Ls/L=-0.85

Şekil 4.71. z=5 için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı çarkların Hm-f(Q) karakteristikleri

2.4

2.8

3.2

3.6

4

4.4

4.8

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

P e (k

W)


Şekil 4.72. z=5 için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı çarkların Pe-f(Q) karakteristikleri

125

34

36

38

40

42

44

46

48

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

ηg

(%)


Şekil 4.73. z=5 için, ara kanatçıksız ve en iyi verime sahip ara kanatçıklı çarkların ηg-f(Q) karakteristikleri



gösterilmiştir.

6

8

10

12

14

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

H m (m

)

B2k=25, z=6, Ls/L= –B2k=35, Z=6, Ls/L= –B2k=25, z=6, Ls/L=0.85B2k=35, Z=6, Ls/L=0.70B2k=35, Z=6, Ls/L=+0.70B2k=35, Z=6, Ls/L=-0.85


126

2.4

2.8

3.2

3.6

4

4.4

4.8

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

P e (k

W)



34

36

38

40

42

44

46

48

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

ηg

(%)





gösterilmiştir.

127

4

6

8

10

12

14

16

18

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

H m (m

)



2.4

2.8

3.2

3.6

4

4.4

4.8

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

P e (k

W)



128

32

34

36

38

40

42

44

46

48

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

ηg

(%)



Şekil 4.73, Şekil 4.76 ve Şekil 4.79’da verilen çarklar içerisinde en yüksek verime

sahip olan çarklar, bu çalışmada dikkate alınan çarklar içerisinde en yüksek verime

sahip çarklardır. Bahsedilen çarkların Hm-f(Q), Pe-f(Q) ve ηg-f(Q) karakteristikleri

sırasıyla Şekil 4.80, Şekil 4.81 ve Şekil 4.82’de birlikte verilmiştir.

6

8

10

12

14

16

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

H m (m

)

B2k=25, z=7, Ls/L= –

B2k=25, z=5, Ls/L=0.85

B2k=25, z=6, Ls/L=0.85

Şekil 4.80. z=5, 6 ve 7 için, en iyi verime sahip çarkların Hm-f(Q) karakteristikleri

129

2.4

2.8

3.2

3.6

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

P e (k

W)

B2k=25, z=7, Ls/L= –

B2k=25, z=5, Ls/L=0.85

B2k=25, z=6, Ls/L=0.85

Şekil 4.81. z=5, 6 ve 7 için, en iyi verime sahip çarkların Pe-f(Q) karakteristikleri

34

36

38

40

42

44

46

48

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Q (m3/h)

ηg

(%)

B2k=25, z=7, Ls/L= –

B2k=25, z=5, Ls/L=0.85

B2k=25, z=6, Ls/L=0.85

Şekil 4.82. z=5, 6 ve 7 için, en iyi verime sahip çarkların ηg-f(Q) karakteristikleri

Kanat sayısı, kanat çıkış açısı, ara kanatçık uzunlukları ve ara kanatçığın çevresel

pozisyonuna göre deneylerde kullanılan bütün çarkların E.V.N.’deki Hm, Pe ve ηg

değerleri Çizelge 4.12’de verilmiştir.

130

Çizelge 4.12. Deneylerde kullanılan çarkların E.V.N.’deki karakteristik değerleri

Faktörler Çıkış Değerleri (E.V.N.) Model No z β2k Ls/L θs/θ Hm (m) Pe (W) ηg (%) 1 5 25 – – 11.05 3101 43.71 2 5 25 0.40 0.50 11.31 3143 44.12 3 5 25 0.55 0.50 11.57 3186 44.52 4 5 25 0.70 0.50 11.98 3327 44.16 5 5 25 0.85 0.50 11.88 3245 44.89 6 5 35 – – 11.98 3561 41.26 7 5 35 0.40 0.50 12.91 3764 42.07 8 5 35 0.55 0.50 12.86 3791 41.60 9 5 35 0.70 0.50 13.69 3935 42.65

10 5 35 0.85 0.50 13.84 3865 43.91 11 6 25 – – 11.36 3179 43.83 12 6 25 0.40 0.50 11.52 3260 43.31 13 6 25 0.55 0.50 11.67 3260 43.90 14 6 25 0.70 0.50 11.88 3241 44.94 15 6 25 0.85 0.50 11.98 3190 46.05 16 6 35 – – 12.70 3721 41.87 17 6 35 0.40 0.50 13.07 3888 41.21 18 6 35 0.55 0.50 13.53 3857 43.02 19 6 35 0.70 0.50 14.05 3916 43.99 20 6 35 0.85 0.50 13.79 4005 42.22 21 7 25 – – 11.88 3249 44.83 22 7 25 0.40 0.50 12.13 3471 42.88 23 7 25 0.55 0.50 11.26 3221 42.86 24 7 25 0.70 0.50 11.57 3307 42.89 25 7 25 0.85 0.50 12.19 3487 42.87 26 7 35 – – 13.53 3857 43.02 27 7 35 0.40 0.50 13.84 3923 43.26 28 7 35 0.55 0.50 14.05 3939 43.73 29 7 35 0.70 0.50 14.25 3986 43.85 30 7 35 0.85 0.50 14.15 3939 44.05 31 5 35 0.40 0.40 12.39 3877 39.21 32 5 35 0.55 0.40 12.60 3838 40.26 33 5 35 0.70 0.40 13.22 3966 40.87 34 5 35 0.85 0.40 13.43 3830 42.99 35 5 35 0.40 0.60 12.29 3701 40.72 36 5 35 0.55 0.60 12.81 3795 41.39 37 5 35 0.70 0.60 13.01 3931 40.59 38 5 35 0.85 0.60 13.63 3947 42.36 39 6 35 0.40 0.40 13.12 3861 41.66 40 6 35 0.55 0.40 13.43 3896 42.26 41 6 35 0.70 0.40 13.74 3904 43.15 42 6 35 0.85 0.40 13.74 3970 42.43 43 6 35 0.40 0.60 12.91 3842 41.21 44 6 35 0.55 0.60 13.12 3814 42.17 45 6 35 0.70 0.60 13.32 3830 42.66 46 6 35 0.85 0.60 13.74 3838 43.90 47 7 35 0.40 0.40 13.01 3842 41.54 48 7 35 0.55 0.40 13.12 3904 41.20 49 7 35 0.70 0.40 13.53 3947 42.04 50 7 35 0.85 0.40 13.63 3834 43.61 51 7 35 0.40 0.60 13.22 3884 41.74 52 7 35 0.55 0.60 13.43 3884 42.39 53 7 35 0.70 0.60 13.74 3873 43.50 54 7 35 0.85 0.60 13.94 3888 43.97

131

Çizelge 4.12 ve Şekil 4.82’de görüldüğü gibi E.V.N. için tüm çarklar içerisinde en

yüksek verim z=6 kanat sayısı, β2k=25° kanat çıkış açısı ve θs=0.50⋅θ çevresel

pozisyona sahip, %85 (Ls=0.85⋅L) ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde edilmiştir.

z=7 kanat sayısı, β2k=25° kanat çıkış açısına sahip çarklarda ara kanatçık ilavesi

verimi olumsuz yönde etkilemiş ve bütün ara kanatçık uzunluklarında ara kanatçıksız

çarktan daha düşük verim elde edilmiştir. z=7 kanat sayısı, β2k=25° kanat çıkış

açısına sahip çarklarda en iyi verim ara kanatçıksız çarkta elde edilmiştir.

Her ne kadar β2k=35° kanat çıkış açısına sahip çarklarda ara kanatçık ilavesi

neticesinde, ara kanatçıksız çarka göre verim artışı sağlanmış olsa da β2k=25° kanat

çıkış açısına sahip çarklarda daha büyük verimler elde edilmiştir (Şekil 4.82).

132

5. SONUÇLAR

Kanat sayısı, kanat çıkış açısı ve çark çıkış çapı gibi tasarım parametreleri pompa

performansını ve enerji tüketimini etkiler. Pompanın düşük özgül hızlı olması hem

konstrüktif ve imalat zorlukları doğurur hem de verimlerinin düşük olmasına neden

olur. Verimi artırmak için düşük özgül hızlı pompaların çark çaplarının dikkate değer

bir şekilde azaltılması gerekmektedir. Bunun yanı sıra çark çapının küçülmesi ile

birlikte daha büyük kanat çıkış açısı (β2k) ve daha çok sayıda kanat kullanmak

gerekir. Böylece istenilen basma yüksekliğine ulaşılabilir. Fakat kanat çıkış açısının

büyümesinden dolayı da kayıplar oluşur. Bu kayıplar iki kanat arasına ara kanatçık

yerleştirilmesi ile azaltılabilir. Ara kanatçık kullanımı, çok sayıda kanattan

kaynaklanacak çark girişindeki tıkanmayı azaltır. Çarklarda ara kanatçık

kullanımında göz önünde bulundurulması gereken en önemli faktörler kanat sayısı ve

kanat çıkış açısıdır. Bunun yanı sıra ilave edilen ara kanatçığın optimum

uzunluğunun da tespit edilmesi gerekmektedir.

Deneysel çalışmalar sonucunda ara kanatçıksız çarklar için; kanat sayısı arttıkça

basma yüksekliği, pompanın çektiği efektif güç ve genel verimde artış olduğu

görülmüştür. Bununla beraber kanat çıkış açısının pompa karakteristikleri üzerinde

kanat sayısından daha etkili olduğu sonucu da ortaya çıkmıştır. Kanat çıkış açısı

arttıkça basma yüksekliği ve efektif güçte artış görülürken, verimde E.V.N.’ye kadar

azalma olduğu görülmüştür. Her ne kadar kanat çıkış açısı arttıkça basma yüksekliği

değeri de beraberinde artsa da, efektif güçteki artışın çok daha fazla olması nedeniyle

pompa genel veriminde azalma söz konusudur. Kanat çıkış açısı arttıkça çıkıştaki

mutlak hızın artması nedeniyle kayıplar artmakta ve pompa verimi azalmaktadır.

Kanat çıkış açısının büyümesi aynı zamanda ayrılma kayıplarının da artmasına neden

olmaktadır.

E.V.N. için ara kanatçıksız çarklar içerisinde; en büyük basma yüksekliği ve efektif

güç β2k=35° kanat çıkış açısı ve z=7 kanat sayısına sahip çarkta elde edilirken, en

büyük verim β2k=25° kanat çıkış açısı ve z=7 kanat sayısına sahip çarkta elde

edilmiştir.

133

Ara kanatçıklı çarkların geneline bakıldığında; β2k=25° kanat çıkış açısı ve z=7 kanat

sayısına sahip çarklar dışında bütün kanat sayıları ve kanat çıkış açılarında ara

kanatçık ilavesinin genel verimde artış sağladığı görülmektedir. β2k=25° kanat çıkış

açısı ve z=7 kanat sayısına sahip çarklarda ilave edilen ara kanatçıkların hiçbirinde

verim artışı ortaya çıkmamıştır. Bu durum hem kanat sayısının çok fazla (z=7) hem

de kanat çıkış açısının küçük (β2k=25°) olmasından kaynaklanmaktadır. Çıkış

daralma katsayısında da β2k=35°’ye göre azalma söz konusudur.

E.V.N. için ara kanatçıklı (θs=0.50⋅θ) çarkların, ara kanatçıksız çarka göre

kıyaslamaları aşağıda verilmiştir:

β2k=25° ve z=5 için; ara kanatçıksız çarka göre en büyük verim artışı, %2.69 ile %85

ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde edilmiştir. %85 ara kanatçık ilavesi yapılan

çarkta ara kanatçıksız çarka göre; basma yüksekliğinde %7.51, efektif güçte ise

%4.65 artış söz konusudur.




%8.54 artış ortaya çıkmıştır.




%0.36 artış söz konusudur. Görüldüğü gibi %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta;

%5.45 basma yüksekliği ve %5.06 verim artışı elde edilirken efektif güçteki artış

ihmal edilebilir düzeydedir.



134



β2k=25° ve z=7 için; ara kanatçıksız (ηg=44.83) çarka göre hiçbir ara kanatçık

ilavesinde verim artışı ortaya çıkmamıştır. Ara kanatçık ilavesi yapılan çarklar

içerisinde ise en büyük verim %42.89 ile %70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde

edilmiştir. %70 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta ara kanatçıksız çarka göre; basma

yüksekliğinde %2.60, verimde ise %4.32 azalma söz konusu iken efektif güç

değerinde %1.80 artış görülmüştür.





β2k=35° için; çevresel pozisyonu değiştirilen ara kanatçıklı çarklar (θs=0.40⋅θ ve

θs=0.60⋅θ), ara kanatçıksız çarka göre basma yüksekliği ve verim artışı sağlamıştır.

Ancak basma yüksekliği ve verimdeki artışlar, ara kanatçıkların iki ana kanadın

geometrik ortasına yerleştirildiği (θs=0.50⋅θ) çarkların altında kalmıştır.

Deneylerde kullanılan çarkların geneline bakıldığında; en büyük verim, ara

kanatçıksız çarka göre %5.06 artışın sağlandığı, β2k=25° kanat çıkış açısı ve z=6

kanat sayısına sahip %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta ηg=46.05 olarak elde

edilmiştir. Ayrıca basma yüksekliğinde de ara kanatçıksız çarka göre %5.45 artış

sağlanırken, güçteki artış neredeyse ihmal edilebilir düzeydedir (%0.36, yaklaşık

olarak 10 W). Bu durum ara kanatçık ilavesi açısından istenilen sonuçtur. Nitekim

hem basma yüksekliği hem de verim artışı sağlanırken, çekilen güçteki artış ihmal

edilebilir düzeydedir.

Ara kanatçıksız çarka göre en büyük verim artışı ise, %6.42’lik artışla β2k=35° kanat

çıkış açısı ve z=5 kanat sayısına sahip %85 ara kanatçık ilavesi yapılan çarkta elde

edilmiştir. Elde edilen veriler incelenen şartlar içerisinde ara kanatçık ilavesi

135

açısından; optimum kanat sayısının z=6, optimum kanat çıkış açısının β2k=25°,

optimum ara kanatçık uzunluğunun da Ls=0.70⋅L ~ Ls=0.85⋅L arasında olduğunu

ortaya koymuştur.

Sonuç olarak; düşük özgül hızlı pompaların en büyük problemlerinden biri olan

verim düşüklüğünün, kanat sayısı ve kanat çıkış açısı uygun seçilerek ara kanatçık

ilave etmek suretiyle giderilebileceği ortaya konulmuştur.

Bu tür çalışmalarda, özellikle deney düzeneklerinde kullanılan ölçüm cihazlarının

hassasiyetlerine dikkat edilmesi gerekmektedir. Pompa karakteristik değerleri

üzerinde, şebeke gerilimi ve kullanılan motor devrinin oldukça etkili olduğu

görülmüştür. Bu nedenle pompa performans testlerinde frekans invertörlü devir

kontrolü yapılması, elde edilen sonuçların tutarlılığı ve geçerliliği açısından oldukça

önemlidir.

136

6. KAYNAKLAR

Akhras, A.R., El Hajem, M., Morel, R., Champagne, J.Y., 2001. Internal Flow

Investigation of a Centrifugal Pump at the Design Point. Journal of Visualization, vol. 4, 1, 91–98.

Anonim, 1999a. TSE ISO 2548, Santrifüj Pompalar - Karışık Akışlı ve Eksenel

Pompalar Kabul Deneyi Esasları Sınıf C. Türk Standartları Enstitüsü, 47s, Ankara.

Anonim, 1999b. TSE ISO 3555, Santrifüj Pompalar - Karışık Akışlı ve Eksenel

Pompalar Kabul Deneyi Esasları - Sınıf B. Türk Standartları Enstitüsü, 47s, Ankara.

Anonim, 2002a. TSE EN ISO 9906, Rotodinamik Pompalar - Hidrolik Performans

Kabul Deneyleri - Sınıf 1 ve Sınıf 2. Türk Standartları Enstitüsü, 60s, Ankara. Anonim, 2002b. TSE EN ISO 29104, Borularda Akışkan Akışının Ölçümü - Sıvılar

İçin - Elektromanyetik Debi Ölçerin Performansını Değerlendirme Metotları. Türk Standartları Enstitüsü, 21s, Ankara.

Anonim, 2003. TSE EN ISO 6817, Borulardaki İletken Sıvı Akışının Ölçülmesi-

Elektromanyetik Debi Ölçerlerin Kullanım Metodu. Türk Standartları Enstitüsü, 20s, Ankara.

Anonim, 2005a. Engineers Edge İnternet Sitesi.

http://www.engineersedge.com/pumps/impellar_classification.htm, Erişim Tarihi: 26.01.2005.

Anonim, 2005b. Krohne Optiflux 1000/5000 Electromagnetic Flow Sensor,

Sandwich Versions, for Volumetric Flow Rate Measurement Electrically Conductive Liquids. Quick Start, 8p, Germany.

Anonim, 2005c. Wika Instrument Corporation İnternet Sitesi.

http://www.wika.com/WIKAWeb/Product/pdf/S-10_S-11.pdf, Erişim Tarihi: 29.11.2005.

Anonim, 2006a. Krohne Optisonic 6300 Ultrasonic Clamp-on Flowmeter. Manual,

75p, Germany. Anonim 2006b. Entes MPR-60S Elektronik Şebeke Analizörü Kullanma Kılavuzu.

37s, İstanbul. Anonim, 2007a. Vansan Makina Sanayi İnternet Sitesi.

http://www.vansan.com.tr/katdaluyg.pdf, Erişim Tarihi: 19.09.2007.

137

Anonim, 2007b. Alarko Carrier Sanayi ve Ticaret A.Ş. İnternet Sitesi. http://www.alarko-carrier.com.tr/Urun/brosur/4Dpompa_brs.pdf, Erişim Tarihi: 19.09.2007.

Anonim, 2008a. DSİ Genel Müdürlüğü İnternet Sitesi.

http://www.dsi.gov.tr/topraksu.htm, Erişim Tarihi: 18.04.2008. Anonim, 2008b. Moeller-Drives İnternet Sitesi. http://www.moeller-

drives.co.uk/product_info.php?cPath=32_47_37&products_id=53, Erişim Tarihi: 20.04.2008.

Anonim, 2008c. Balluff Sensors Worldwide İnternet Sitesi.

http://www.balluff.co.uk/balluff/produkte.nsf/CodeSearch/CEDDC9845EBDED16C1257004004E831D?OpenDocument, Erişim Tarihi: 22.04.2008.

Arda, H., 2001. Santrifüj Pompalarda Kanat Sayısı, Kanat Uzunluğu ve Viskozitenin

Pompa Performansına Etkisi. Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 59s, Eskişehir.

Bachus, L., Custodio, A., 2003. Know and Understand Centrifugal Pumps. Elsevier

Advanced Technology, 250p, UK. Balta, Ş., 2001. Geleneksel ve Modern Debi Ölçme Yöntemlerinin Pompalı Düzenler

ve Pompa Deneylerinde Kullanımı. 4. Pompa Kongresi ve Sergisi, 8-10 Kasım, İstanbul, Bildiriler Kitabı 154-166.

Baysal, B.K., 1975. Tam Santrifüj Pompalar. İ.T.Ü. Matbaası, 155s, Gümüşsuyu.

Canavelis, R. Lapray, J.F., 1984. Improvement of Centrifugal Pump Performance

Curves at Low Flow Rate. Symposium on Hydraulic Machinery in the Energy Related Industries (12th IAHR Sym.), 185-195, Stirling, Sweden.

Chegurko, L.E., 1991. Obtaining Stable Characteristics and Improving Centrifugal

Pump Efficiency. Pump Technology, 2, 38-39. Church, A.H., 1972. Centrifugal Pumps and Blowers. Robert E. Krieger Publishing

Company, 308p, Huntington, New York. Cichang, C., Lang, X., Darong, X., Liangrun, G., 1999. On Secondary Flow inside

Centrifugal Pump Impeller and Pump Performance. ASME Fluid Machinery Forum 1990, Fluids Engineering Division (FED-96), 15-21, New York.

Çalışır, S., 1996. Konya’da İmal Edilen Bazı Düşey Milli Derin Kuyu Pompalarının

İşletme Karakteristikleri ve Değişik Yörelere Uygunluğunun Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 127s, Konya.

Çallı, İ., 1996. Santrifüj Pompa Hesabı ve Çizimi. Sakarya Üniversitesi, 108s,

Sakarya.

138

Çolak, İ., 2008. Asenkron Motorlar. Seçkin Yayıncılık, 174s, Ankara. Dicmas, J.L., 1987. Vertical turbine, mixed flow, and propeller pumps. McGraw-

Hill, 379p, New York. Duymuş, E., 2003. Değiştirilebilir Çarklı Pompalarda Teorik ve Deneysel Bir

Araştırma. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 83s, İzmir.

Edis, K., 1998. Hidrolik Makinalar. İ.T.Ü. Makina Fakültesi, Ders Notları, 114s,

İstanbul. Eker, B., 1983. Yerli Yapı Bazı Santrifüj Pompalarda İşletme Hızı ve Çark Çapı

Değişiminin Pompa Karakteristiklerine Etkileri Üzerinde Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 112s, Ankara.

Engin, T., 2000. Radyal Pompaların Katı-Su Karışımı İletiminde Kullanılmasının

Deneysel İncelenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 142s, Sakarya.

Erken, B., 2006. Hidrolik Makinelerde Ara Kanatçık Dizaynı ve Ara Kanatçıklı Çark

Kullanımının Performansa Etkisinin Analizi. Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 44s, Eskişehir.

Furukawa, A., Cheng, C.C., Takamatsu, Y., 1990. Studies on Estimating the

Performance of Impeller with Cut-Down of the Blade Edge of the Centrifugal Pump by the Surface Singularity Method. JSME International Journal Series II: Fluids Engineering, Heat Transfer, Power, Combustion, Thermophysical Properties, 33 (3), 525-530.

Goulas, A., Truscott, G.F., 1986. Dynamic Hydraulic Loading on a Centrifugal Pump

Impeller. Radial Loads and Axial Thrusts on Centrifugal Pumps, p 53-64, London.

Gökelim, A.T., 2001. Pompalar. Birsen Yayınevi, 212s, İstanbul. Gölcü, M., 2001. Dalgıç Pompalarda Çarka Ara Kanatçık İlavesinin Verime

Etkisinin Analizi. Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 127s, Denizli.

Gölcü, M., Pancar, Y., 2005. Investigation of Performance Characteristics in a Pump

Impeller with Low Blade Discharge Angle. World Pumps, 468, 32-40. Gölcü, M., 2006a. Neural Network Analysis of Head-flow Curves in Deep Well

Pumps. Energy Conversion and management, 47 (7-8), 992-1003.

139

Gölcü, M., 2006b. Artificial Neural Network Based Modeling of Performance Characteristics of Deep Well Pumps with Splitter Blade. Energy Conversion and Management, 47 (18-19), 3333-3343.

Gölcü, M., Pancar, Y., Sekmen, Y., 2006. Energy Saving in a Deep Well Pump with

Splitter Blade. Energy Conversion and Management, 47, 638-651. Gölcü, M., Usta, N., Pancar, Y., 2007. Effects of Splitter Blades on Deep Well Pump

Performance. Journal of Energy Resources Technology, 129, 169-176. Gui, L., Gu, C., Chang, H., 1989. Influences of Splitter Blades on the Centrifugal

Fan Performances. ASME International Gas Turbine and Aeroengine Congress and Exposition, June 4–8, Toronto, 89-GT-33.

Guohua, Z., 1991. Improvement Methods of Stable Curves of Centrifugal Pump

Characteristics. Pump Technology, 3, 28-30. Hamarat, A., 2002. Radyal Pompa Çarkı Performans Tayini. İstanbul Teknik

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 91s, İstanbul. Kalokasis, P., Akritidis, C.B., 2000. Improvement in the Efficiency of an Impeller by

Projecting the Vane into the Eye. Journal of Agricultural Engineering Research, 75 (4), 383-387.

Karassik, I.J., Messina, J.P., Cooper, P., Heald, C.C., 2001. Pump Handbook. 3rd

Edition, McGraw-Hill, 1765p, New York. Kaya, D., Yagmur, E.A., Yigit, K.S., Kilic, F.C., Eren, A.S., Celik, C., 2008. Energy

Efficiency in Pumps. Energy Conversion and Management, 49, 6, 1662-1673. Keskin, R., Güner, M., 2002. Sulama Makinaları. Ankara Üniversitesi Yayınları,

Yayın No: 1524, 292s, Ankara. Korkmaz, E., Kurbanoğlu, C., ve Gölcü, M., 2006. Dalgıç Pompalarda Kullanılan

Çarklar, Kavitasyon Oluşumu ve Önleme Çareleri. VI. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, 25-27 Mayıs 2006, Isparta, 893-904.

Korkmaz, E., Kurbanoğlu, C., ve Gölcü, M., 2007. Dalgıç Pompa Deney Düzeneği

ve Ölçüm Sistemleri. 15. Yıl Mühendislik-Mimarlık Sempozyumu, 14-16 Kasım 2007, Isparta, Bildiriler Kitabı Cilt 1 1-9.

Korkmaz, Y., 2000. Giriş ve Çıkış Açısı (Beta) 45° Derece Olan Düz ve Konik

Kanatlı Radyal Pompa Çarklarının Deneysel İncelenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 88s, Sakarya.

Koçoğlu, Ş., 1998. İki Farklı Tip Santrifüj Pompada Çark Yüzey Pürüzlülüğü

Değiştirilmesi ile Pompa Karakteristiklerinin Değişiminin Saptanması

140

Üzerinde Bir Araştırma. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 54s, Tekirdağ.

Kovats, D.A., Desmur, G., 1994. Santrifüj ve Eksenel Pompalar, Vantilatörler,

Kompresörler. Çevirenler: Cahit Özgür, Hasan Fehmi Yazıcı, İ.T.Ü. Makina Fakültesi, 551s, İstanbul.

Kristal, F.A., Annett, F.A., 1953. Pumps Types, Selection, Installation, Operation

and Maintenance. Second Edition, McGraw-Hill Book Company Inc., 373p, New York.

Kui, L.D., Jian, J.L., 1988. Calculation of Complete Three-Dimensional Flow in a

Centrifugal Rotor with Splitter Blades. ASME International Gas Turbine and Aeroengine Congress and Exposition, June 6–9, Amsterdam, 88-GT-93.

Kuşku, R., 2003. Santrifüj Pompa Karakteristiklerinin Analizi ve Ana Elemanlarının

Dizayn Programı. Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 63s, Eskişehir.

Lobanoff, V.S., Ross, R.R., 1992. Centrifugal Pumps: Design and Application, 2nd

Edition, Gulf Publishing Company, 577p, Houston. Li, W.G., Su, F.Z., Xiao, C., 2002. Influence of the Number of Impeller Blades on

the Performance of Centrifugal Oil Pumps. World Pumps, 427, 32-35. Ludwig, G., Meschkat, S., Stoffel, B., 2002. Design Factors Affecting Pump

Efficiency. 3rd International Conference on Energy Efficiency in Motor Driven Systems, September 18-20, Treviso, Italy.

Mertol, A., 2003. Bilgisayar Destekli Amaca Uygun Santrifüj Pompa Tasarımı. Gazi

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 225s, Ankara. Miyamoto, H., Nakashima, Y., Ohba, H., 1992. Effects of Splitter Blades on the

Flows and Characteristics in Centrifugal Impellers. JSME International Journal Series II: Fluids Engineering, Heat Transfer, Power, Combustion, Thermophysical Properties, 35 (2), 238-246.

Neumann, B., 1991. The Interaction between Geometry and Performance of a

Centrifugal Pump. Mechanical Engineering Publications Ltd., 311p, London. Pfeleiderer, C., Petermann, H., 1978. Akım Makinaları, Çevirenler: Kaan Edis,

Yavuz Tekin, Matbaa Teknisyenleri Basımevi, 629s, İstanbul. Saban, İ., 2000. Santrifüj Pompalarda Kavitasyon Olayının İncelenmesi. Osmangazi

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 64s, Eskişehir. Sato, S., Furukawa, A., Takamatsu, Y., 1996. Air-Water Two-Phase Flow

Performance of Centrifugal Pump Impellers with Various Blade Angles.

141

JSME International Journal Series B: Fluids and Thermal Engineering, 36 (2), 223-229.

Schulz, H., 1977. Die Pumpen. Springer-Verlag, 505p, Berlin. Schweiger, F., 1980. Some Effects on the Design of Centrifugal Pumps. 25th Annual

International Gas Turbine Conference and Exhibit and the 22nd Annual Fluids Engineering Conference, March 9-13, New Orleans, Louisiana, 213-218.

Schweiger, F., Gregori, J., 1987. Design Effects on Performance Characteristics of

Centrifugal Pumps. ASME, Applied Mechanics, Biomechanics, and Fluids Engineering Conference, Cincinnati, Ohio, 1-6.

Stepanoff, A.J., 1957. Centrifugal and Axial Flow Pumps: Theory, Design, and

Application. John Wiley and Sons Inc., 462p, New York. Sungur, C., 2003. Bilgisayar Kontrollü Yüksek Hassasiyetli Santrifüj Pompa Deney

Ünitesinin Gerçekleştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 151s, Konya.

Toprak, K., 1992. Tam Santrifüj Pompalarda, Kapalı ve Yarı Açık Fanlarda Ara

Kanatçık İlavesinin Pompa Performansına Etkisi. Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 65s, Eskişehir.

Tuzson, J., 2000. Centrifugal Pump Design. John Wiley and Sons Inc., 298p, New

York. Ülkütanır, S., 1996. Santrifüj Pompa Geometrisindeki ve Pompa Hızındaki

Değişikliklerin Teorik ve Deneysel Analizi. Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 68s, Eskişehir.

White, F.M., 2004. Akışkanlar Mekaniği. Çevirenler: Kadir Kırıkköprü, Erkan

Ayder, Literatür yayınları, 1034s, İstanbul. Yalçın, K., 1998. Hacımsal ve Santrifüj Pompalar. Çağlayan Kitabevi, 563s,

İstanbul. Yalçın, M., 2005. Radyal Pompa Çarklarındaki Daimi Olmayan Akışın Deneysel

İncelenmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 104s, İstanbul.

Yaşar, B.K., 1997. Dalgıç Pompalar ve Fan Tasarım Esasları. Harran Üniversitesi

Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 41s, Şanlıurfa. Yuan, S., Can, W., Li, S., Jiang, W., Zhang, Z., Jiang, T., Wei, S., 1992. Theory and

Design Method of Non-Overload Centrifugal Pumps. Chinese Journal of Mechanical Engineering, 5 (4), 252-260.

142

Yuan, S., Chen, C., Cao, W., Li, S., Jin, S., 1993. Design Method of Obtaining Stable

Head-Flow Curves of Centrifugal Pumps. ASME, Pumping Machinery, FED-v 154, 171-175.

Yuan, S., 1997. Advances in Hydraulic Design of Centrifugal Pumps. ASME, Fluid

Engineering Division. Summer Meeting, 1-15, Vancouver, British Col., Canada.

Zha, S., Yang, M.G., 1986. Research on the Improvement of Efficiency of Low

Specific Speed Centrifugal Pump. J. Jiangsu Inst. of Tech., 7, 4, 1-12. Zhang, M. J., Pomfert, M. J., Wong, C. M., 1996. Performance Prediction of a

Backswept Centrifugal Impeller at Off-Design Point Conditions. International Journal for Numerical Methods in Fluids, 23, 883-895.

143

EKLER

144

EK–1 ARA KANATÇIKSIZ VE ARA KANATÇIKLI ÇARK İMALAT

RESİMLERİ

13 10 65 yok

4 5 18°

25°

16°

01D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıksız

)yo

k

6

4

R26

R5

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

25°

18°

22.8

Ø20

H6

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

145

13 10 65 yok

4 6 18°

25°

16°

02D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıksız

)yo

kR26

R5

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

25°

18°

6

22.8

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

146

13 10 65 yok

4 7 18°

25°

16°

03D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıksız

)yo

kR26

R5

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

25°

18°6

22.8

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

147

13 10 48 yok

4 5 18°

35°

16°

04D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıksız

)yo

kR26

R5

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

18°

35°

6

22.8

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

148

13 10 48 yok

4 6 18°

35°

16°

05D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıksız

)yo

kR26

R5

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

18°

35°

6

22.8

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

149

13 10 48 yok

4 7 18°

35°

16°

06D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıksız

)yo

k

4

R26

R5

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

18°

35°

6

22.8

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

150

N9

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 5 18°

25°

16°

07D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

6

22,8

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

25°

4

R26

R5

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

151

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 5 18°

25°

16°

08D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

25°

4

R26

R5

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

152

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 5 18°

25°

16°

09D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

25°

4

R26

R5

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

153

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 5 18°

25°

16°

10D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

25°

4

R26

R5

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

154

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 6 18°

25°

16°

11D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

25°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

155

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 6 18°

25°

16°

12D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

25°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

156

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 6 18°

25°

16°

13D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

25°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

157

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 6 18°

25°

16°

14D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

25°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

158

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 7 18°

25°

16°

15D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

25°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

159

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 7 18°

25°

16°

16D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

25°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(

mm

)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

160

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 7 18°

25°

16°

17D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

25°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

161

13 10 65

θs=0

.50•

θ

4 7 18°

25°

16°

18D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

25°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

162

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 5 18°

35°

16°

19D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

163

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 5 18°

35°

16°

20D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

164

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 5 18°

35°

16°

21D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

165

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 5 18°

35°

16°

22D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

166

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 6 18°

35°

16°

23D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

167

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 6 18°

35°

16°

24D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

168

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 6 18°

35°

16°

25D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

169

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 6 18°

35°

16°

26D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

170

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 7 18°

35°

16°

27D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

171

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 7 18°

35°

16°

28D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

172

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 7 18°

35°

16°

29D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

173

13 10 48

θs=0

.50•

θ

4 7 18°

35°

16°

30D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

174

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 5 18°

35°

16°

31D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

175

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 5 18°

35°

16°

32D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

176

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 5 18°

35°

16°

33D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

177

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 5 18°

35°

16°

34D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

178

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 6 18°

35°

16°

35D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

179

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 6 18°

35°

16°

36D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

180

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 6 18°

35°

16°

37D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

181

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 6 18°

35°

16°

38D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

182

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 7 18°

35°

16°

39D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

183

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 7 18°

35°

16°

40D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

184

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 7 18°

35°

16°

41D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

185

13 10 48

θs=0

.40•

θ

4 7 18°

35°

16°

42D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

186

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 5 18°

35°

16°

43D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(

mm

)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

187

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 5 18°

35°

16°

44D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

188

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 5 18°

35°

16°

45D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

189

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 5 18°

35°

16°

46D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

190

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 6 18°

35°

16°

47D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

191

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 6 18°

35°

16°

48D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

192

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 6 18°

35°

16°

49D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

193

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 6 18°

35°

16°

50D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

4

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

194

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 7 18°

35°

16°

51D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.40•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(

mm

)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

195

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 7 18°

35°

16°

52D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.55•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

196

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 7 18°

35°

16°

53D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.70•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

197

13 10 48

θs=0

.60•

θ

4 7 18°

35°

16°

54D

AL

GIÇ

PO

MPA

ÇA

RK

I (A

ra K

anat

çıklı)

Ls=0

.85•

L

4

56

1422

37

5

R2

Ø25

R30

7,61

R26

R5

35°

6

22,8

18°

N9

N7

N9

N9

N9

N9

N9

N9

N9

R3 R3

R2

10

Ø20

H6

Ø78

Ø86

Ø30Ø62

Ø72

Ø82

Ø96

Ø132

Ø78

1:1

Res

im N

r.

Kon

trol

Çiz

en03

.01.

07Er

gün

KO

RK

MA

Z1

27.0

1.07

D-A

l Si 1

2

Man

omet

rik b

as. y

ük. H

m(m

SS)

Deb

i Q (l

/s)

Kan

at g

iriş a

çısı

(β1k

)

Kan

at çıkış

açı

sı (β

2k)

Kon

iklik

açı

sı

TOL.

20 H

6

E.B

.Ö.

20,0

13

E.K

.Ö.

20,0

00

Tarih

Adı

Soy

adı

İmza

Sayı

Ger

eçS.

D.Ü

.M

ÜH

ENDİS

LİK

MİM

AR

LIK

FA

K.

MA

KİN

A M

ÜH

ENDİS

LİĞİ B

ÖLÜ

MÜ

Ölç

ek

Kan

at k

alın

lığı e

(mm

)

Kan

at sa

yısı

(z)

Kan

at b

oyu

L(m

m)

Ara

kan

atçı

k bo

yu L

s (m

m)

Ara

kan

atçı

k çe

vres

el p

ozis

yonu

θs(m

m)

Mus

tafa

GÖ

LCÜ

Cah

it K

UR

BA

NOĞ

LU

198

EK–2 ARA KANATÇIKSIZ VE ARA KANATÇIKLI ÇARK MODELLERİ

EK 2.1. β2k=25°, z=5, ara kanatçıksız ve ara kanatçıklı çark modelleri

199


200


201


202


203


204

EK-3 ÇEVRESEL POZİSYONU DEĞİŞTİRİLEN ARA KANATÇIKLI ÇARK MODELLERİ

β2k=35°, z=5, θs=0.40⋅θ, Ls=0.40⋅L β2k=35°, z=5, θs=0.40⋅θ, Ls=0.55⋅L




EK 3.1. β2k=35°, z=5, çevresel pozisyonu değiştirilen ara kanatçıklı çark modelleri

205






206






207

ÖZGEÇMİŞ

Adı Soyadı : Ergün KORKMAZ Doğum Yeri ve Yılı: Tomarza/KAYSERİ, 26.08.1974 Medeni Hali : Evli Yabancı Dili : İngilizce Eğitim Durumu (Kurum ve Yıl) Lise : 1988-1991 Kayseri Merkez Endüstri Meslek Lisesi Ön Lisans : 1992-1994 Erciyes Üniversitesi Kayseri Meslek Yüksek Okulu

Makine Programı Lisans : 1994-1998 Süleyman Demirel Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi

Makine Eğitimi Bölümü Yüksek Lisans : 1998-2001 Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Makine Eğitimi ABD Çalıştığı Kurum/Kurumlar ve Yıl: Süleyman Demirel Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğitimi Bölümü, (1998-…....) Yayınları (SCI ve diğer makaleler)

Hakemli Dergilerde Yayımlanan Teknik Not, Editöre Mektup, Tartışma, Vaka Takdimi ve Özet Türünden Yayınlar Dışındaki Makale

1. Usal, M., Usal, M.R., Kabul, A., Korkmaz, E., 2004. Fiziksel Etkileşimler ve Fenomenolojik Bir Model. S. D. U. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(3), 23-33, Isparta.

2. Usal, M.R., Korkmaz, E., Usal, M., 2005. Sürekli Ortam Hasar Mekaniğinde Hasarın Mekanik Temsili. Afyon Kocatepe Ünv, Teknolojik Araştırmalar Elektronik Dergileri, Makine Teknolojileri Dergisi, 2(2), 39-50, Afyon.

3. Usal, M.R., Korkmaz, E., Usal, M., 2006. Hasarlı Elastik Ortamlar İçin Bünye Denklemleri. S. D. U. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(1), 125-135, Isparta.

Taranmış Fotoğraf

(3.5cmx3cm)

208

4. Usal, M.R., Korkmaz, E., 2007. Magnetoelastik Malzemelerin Sürekli Ortam Hasar Mekaniğine Dayalı Bünye Denklemlerinin Geliştirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 13(2), 223-233, Denizli.

SCI, SSCI ve AHCI Dışındaki İndeks ve Özler Tarafından Taranan Dergilerde Yayımlanan Teknik Not, Editöre Mektup, Tartışma, Vaka Takdimi ve Özet Türünden Yayınlar Dışındaki Makale

1. Usal M. R., Korkmaz E., Usal M., 2006. Constitutive Equations for an Elastic Media with Micro-voids. Journal of Applied Sciences, 6, (4), 843-853.

Ulusal Toplantıda Sunularak Tam Metin Olarak Yayımlanan Bildiri

1. Korkmaz, E., Kurbanoğlu, C., Gölcü, M., Dalgıç Pompalarda Kullanılan Çarklar, Kavitasyon Oluşumu ve Önleme Çareleri. VI. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, 25-27 Mayıs 2006, Isparta, 893-904.

2. Korkmaz, E., Kurbanoğlu, C., Gölcü, M., Dalgıç Pompa Deney Düzeneği ve Ölçüm Sistemleri. 15. Yıl Mühendislik-Mimarlık Sempozyumu, 14-16 Kasım 2007, Isparta, Bildiriler Kitabı Cilt 1 1-9.

Uluslararası Toplantıda Sunularak Tam Metin Olarak Yayımlanan Bildiri

1. Usal, M. R., Usal, M., Kabul, A., Korkmaz, E., Eğitimde Paket Program Kullanmanın Faydaları. II. Uluslararası Eğitim Teknolojileri Sempozyum ve Fuarı Bildirileri, 16-18 Ekim 2002, Sakarya.

sÜleyman demİrel Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ

Documents