İslam ve

Evrim

Darwinci Evrim Kuramı

• Kuramın ana parçaları

1. Genetik çeşitlilik: Bir canlının yavruları birbirinden farklıdır.

2. Doğal ayıklanma: Çevre, yavrulardan kaçının ve hangilerinin hayatta kalacağını belirler.

3. Kalıtım: Hayatta kalan yavrular bir sonraki nesli vücuda getirir; özelliklerini onlara aktarır.

Evrim: Türün özellikleri nesiller geçtikçe değişir; tür yeni bir türe dönüşür.

İslam Dünyası ve Evrim

• Câhiz (776–869)

• İbn-i Miskeveyh (932–1030) ve İhvan-ı Safa Cemiyeti (9. yy.)

• Birûnî (973–1048)

• Tûsî (1201–1274)

• İbn-i Haldun (1332–1406)

• Erzurumlu İbrahim Hakkı (1703–1780)

• Dînavarî, İbn-i Heysem ve Hâzinî, vs.

Câhiz

• Çevrenin hayvanlar üzerindeki etkisi

• Çevrenin hayatta kalma üzerine etkisi

• ‘Varoluş mücadelesi’ (karş. doğal ayıklanma)

Hayvanlar bir varoluş mücadelesi içindedir; kaynaklar için, yenmemek için ve üremek için uğraşırlar. Çevresel faktörler organizmaları hayatta kalmayı sağlayacak yeni özellikler geliştirmeye iter. Hayatta kalıp üreyebilen hayvanlar özelliklerini yavrularına aktarır. (Hayvanlar Kitabı)

İbn-i Miskeveyh ve İhvan-ı Safa Cemiyeti

• Muhammed Hamidullah bunların evrimle ilgili fikirlerini şöyle anlatır:

«Bu kitaplar der ki Allah önce maddeyi yarattı ve ona gelişmesi için enerji verdi. Böylece, madde buhar halini aldı ve zamanla su biçimine girdi. Gelişimin bir sonraki aşaması madeni hayat idi. Zamanla farklı türde taşlar gelişti. Bunların en yüksek biçimi mercandır. Bu, ağaç gibi dalları olan bir taştır. Madeni hayattan sonra bitkiler evrildi. Bitkilerin evrimi zirveye hayvan özelliklerine sahip bir ağaçla ulaşır. Bu ağaç hurma ağacıdır. Dişisi ve erkeği vardır. Dalları kesilirse solmaz ama başı kesilirse ölür. O yüzden hurma ağacı ağaçlar arasında en yukarıdadır ve hayvanların en düşüğüne benzer. Bundan sonra hayvanların en düşüğü ortaya çıkar. Bir maymuna evrilir. Bu Darwin’in bir iddiası değil! Bu İbn-i Miskeveyh’in dediği bir şey; İhvan-ı Safa Risalesi’nde de aynen bu yazılı. Bu Müslüman düşünürler maymunun sonradan düşük seviyeli bir tür barbar insana evrildiğini söyler. Sonradan bu daha üst seviyedeki bir insana dönüşür. İnsan bir evliya, bir peygamber olur. Daha da yüksek bir aşamaya evrilir ve melek haline gelir. Meleklerin üstünde de Allah’tan başkası yoktur. Herşey O’ndan başlar ve herşey O’na döner.» (İslam’ın Doğuşu: İslami dünya görüşünün, ilim geleneğinin ve yönetim biçiminin gelişimi üzerine dersler)

Birûnî

• Ayıklanma

«Çiftçi tahıl tanelerini seçer, istediği kadarının büyümesine izin verir, kalanını söküp atar. Ormancı mükemmel bulduğu dalları bırakır, diğerlerini kesip atar. Arılar kovanda çalışmayıp sadece yiyen türdeşlerini öldürür. Doğa da buna benzer bir şekilde işler. Ağaçların yaprak ve meyvelerinin ölmesine göz yumar ve böylece vermeleri niyet edilen sonucu vermelerini engeller. Diğerleri için yer açmak için berikileri ortadan kaldırır.» (Hindistan Tarihi)

Tûsî

• Ahlak-ı Nâsırî – temel bir evrim kuramı • Çeşitlilik ve değişim «Yeni özellikleri daha çabuk edinebilen yaratıklar daha değişkendir. Bunun sonucunda da diğer yaratıklar karşısında avantajlı konuma geçerler…Bedenler içsel ve dışsal etkileşimler sonucunda değişir.»

• İnsanlar gelişmiş hayvanlardan türemiştir. «Hayvanlar bitkilerin üstündedir, çünkü bilinçli bir şekilde hareket edebilir, yiyeceğin peşinden gidebilir, faydalı şeyler bulup yiyebilirler. Hayvan ve bitki türleri arasında birçok fark vardır. Öncelikle, hayvanlar alemi daha karmaşıktır. Bunun yanında, akıl hayvanların en faydalı özelliğidir. Akıl sayesinde, yeni şeyler öğrenebilir ve doğuştan gelmeyen, yeni beceriler edinebilirler. Örneğin, eğitimli bir at ya da av şahini hayvanlar aleminde daha gelişkin bir konumdadır. İnsan mükemmeliyetinin ilk adımları burada başlar.»

Tûsî

• İnsanlar gelişmiş hayvanlardan türemiştir.

«Bu tür insanlar [muhtemelen insansı maymunlar] Batı Sudan’da ve dünyanın diğer ücra köşelerinde yaşar. Alışkanlıkları, amelleri ve davranışlarıyla hayvana yakındırlar. İnsanın onu diğer canlılardan ayıran özellikleri vardır, ama onu hayvanlar alemine, bitkiler alemine ve hatta cansız dünyaya bağlayan başka özellikleri de vardır….İnsan evrimsel bir merdivenin orta basamaklarındadır. Doğası itibariyle, insan daha alt seviyedeki varlıklarla akrabadır ve yalnızca iradesinin yardımıyla daha yüksek bir gelişmişlik seviyesine ulaşabilir.»

İbn-i Haldun

«Açıkladık ki basit ve karmaşık alemlerinin hepsiyle tüm varoluş iniş ve çıkışı olan bir doğal düzene göre düzenlenmiştir; her şey kesintisiz bir süreklilik arz eder. Alemlerin her bir aşamasının sonundaki varlıklar doğa itibariyle yanlarındaki – ya üstteki ya da alttaki – varlıklara dönüşmeye hazırdır. Bu, basit maddi unsurlar için geçerlidir; palmiyeler ve sarmaşıklar için de geçerlidir – ki bunlar bitkilerin son aşamasını temsil eder. Bu aynı zamanda maymunlar için de geçerlidir; bunlar, insanla olan bağları açısından, zeka ve algı becerilerini birleştiren yaratıklardır – ki insan da düşünme becerileri olan varlıktır. Alemlerin her bir aşaması arasında bağ vardır derken bu aşamalarda mevcut olan, her iki yöne doğru dönüşmeye hazır olma halini kastediyoruz.» (Mukaddime)

Erzurumlu İbrahim Hakkı

• «Bitkiler ve hayvanlar arasında sünger, hayvanlar ve insanlar arasında da maymun vardır.» (Marifetname)

Günümüzde

• Khalid Anees, (Britanya İslam Cemiyeti başkanı):

«İslam’da evrimsel yaratılış ya da teistik evrimcilik adlı bir ekol vardır. Bu ekole göre evrenin kökeni ile ilgili bilimsel bulgular Kur’an tarafından desteklenmektedir. Birçok Müslüman evrimsel yaratılışa inanır…İslam alimlerinden Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın «Bitkiler ve hayvanlar arasında sünger, hayvanlar ve insanlar arasında da maymun vardır.» sözü meşhurdur.»» (Yaratılışçılık: Okullarda Bilim ve İnanç adlı konferans)

Günümüzde

• Adnan Oktar:

Institute for Creation Research and the Intelligent Design (A.B.D) kaynaklı bilgiler

Kur’an, İnsanın Yaratılışı ve Evrim

• Evrim kuramı Allah’ın olmadığı sonucuna götürmez!

Occam’ın Usturası

• Evrim kuramı; Müslüman için

◦ Allah’ın var olup olmadığı ile ilgili değil,

◦ Allah’ın insanı nasıl yarattığı ile ilgili olmalı!

Kur’an, İnsanın Yaratılışı ve Evrim

• Allah insanı neyden ve nasıl «halk» etti? Soru 1: Kuşlar nasıl uçar? Cevap: Trast/itme kuvveti, lift/kaldırma

kuvveti vb. iyi bilinen fizik olayları… «Üstlerinde, kanatlarını açıp kapayarak uçan

kuşları hiç görmediler mi? Onları Rahman'dan başkası tutmuyor. Kuşkusuz O, her şeyi görmektedir.» (Mülk, 19)

∴ Doğa yasaları «Allah’ın elleri» olmalı. (+ «Göğe gelince, onu biz ellerimizle kurduk.» (Zariyat, 47))

Kur’an, İnsanın Yaratılışı ve Evrim

• Allah insanı neyden ve nasıl «halk» etti? Soru 2: «Allah’ın elleri» insanın yaratılışında rol

oynadı mı? «Allah dedi: ‘Ey İblis, iki elimle yarattığıma secde

etmekten seni alıkoyan neydi? Burnu büyüklük mü ettin, yoksa yücelenlerden mi oldun?’» (Sad, 75)

∴ İnsanın yaratılışında doğa yasaları rol oynuyor olmalı.

Kur’an, İnsanın Yaratılışı ve Evrim

Soru 3: Bebekler nasıl olur? Cevap: Yumurta hücresi, sperm hücresi, mitoz, vb.

iyi bilinen biyolojik varlıklar, olaylar… «Alak», «nutfe», «mudga», «izâme» ve

«lahm»dan «halk» edilir. ∴ Biyolojik süreçler Allah’ın insanı yaratış yolları

arasında olmalı.

Kur’an, İnsanın Yaratılışı ve Evrim

• Allah insanı neyden «halk» etti? ◦ Biyolojik cevher

alak embriyo, bir çiğnem et, kan pıhtısı, ilişip yapışan bir su

nutfe sperm, meni, bir damla su, yumurta, usare

mudga bir çiğnem et, et parçası, döllenmiş yumurta

izâme kemik

lahm et

Kur’an, İnsanın Yaratılışı ve Evrim

◦ Fiziksel, kimyasal cevher tîn çamur, balçık turâb toprak ard yer, toprak, arz, yeryüzü salsâl kuru çamur, kuru balçık, pişmemiş balçık sulâle ([min tîn] topraktan oluşan) öz mâ su ◦ Ruhsal cevher acel acele alak sevgi ve ilgi, husûmet

Kur’an, İnsanın Yaratılışı ve Evrim

Nasıl? 1. iki eliyle, iki günde(n az bir sürede) 2. i. bir tek canlıdan ii. bir tek canlı/kişi/nefsinki gibi 3. i. halden hale/evreden evreye geçirerek

ii. insanın yaratılışına çamurdan başladı > sonra onun neslini bir üsareden, hor görülen bir sudan oluşturdu > sonra ona bir biçim verdi > içine ruhundan üfledi (Secde, 7-9)

iii. yarattı > sonra düzgün bir şekle ulaştırdı/biçimlendirdi iv. topraktan yarattı > sonra bir insan türü oldunuz > yayılıyorsunuz 4. seçme? 5. tekrar tekrar?