Sportska medicina Volumen 5 Broj 3

150

Struni lanak

Skidanje masnih naslaga kod rekreativaca

Aleksandar orevi

Sportska Akademija, Beograd______________________________________________________________________

Saetak

Danas najee zastupljena gojaznost usled prekomerene ishrane bogate ugljenimhidratima (95% svih gojaznih) i nedovoljnog kretanja, veoma se uspeno lei pravilnimhigijensko - dijetskim reimom ishrane, kombinovanim sa programiranim telesnimvebanjem. Programi usmereni na regulisanje mase tela zasnivaju se na principupoveanog obima rada u okviru jedne vrste aktivnosti ili u kombinaciji najee dve ili trirazliite aktivnosti. Uticaj telesne aktivnosti postie se poveanim obimom vebanja,ime se poveava utroak kalorija, ubrzava proces prometa materije u miinoj eliji.Pored toga produena telesna aktivnost doprinosi rashodu kalorija i utie na smanjenjeapetita. Znaajan efekat programa vebanja za regulisanje mase tela moe se oekivatisamo u uslovima produenog trajanja (preko 30 min), i ako je ukljuen veliki brojmiinih grupa u radu umerenog inteziteta. Dakle u programima usmerenim na skidanjekilograma primenom telesne aktivnosti znaajno je postii vei ili to vei utroakenergije u odnosu na energiju unetu u organizam. Utroak energije je proporcionalanintezitetu rada, trajanju rada i angaovanoj miinoj masi. Najpogodniji intezitet zaredukciju masti je u zoni 60 - 70% od maksimalnog pulsa. Takav relativno nizak nivooptereenja omoguava dugotrajno kontinuirano vebanje, jer se bolji rezultati uskidanju kila postiu produenjem trajanja rada nego podizanjem intenziteta rada. Osimto uvruje i oblikuje vae miie, rad na fitness spravama i tegovima aktivirati enajvee potroae i zaustaviti njihovu razgradnju usled smanjenog unosa energije.Poveanje mase miia, poveava telesnu sposobnost za izgaranjem masti. Miinotkivo troi 25 puta vie kalorija od masnog tkiva! Upravo zbog razgradnje miinogtkiva, glavnog potroaa energije iz masti, sve dijete liene fizikih aktivnosti unapred suosuene na neuspeh.

Kljune rei: telesne masti, energija, vebanje.

Reducing fat deposits of active persons

Abstract

Corpulance, wich is the most present today and which originate because of too muchcarbonate hydrate in food (95% of all fats) and because of insufficient activity, we cansuccessfully reduce by regular hygienic diet, combined with programmed bodyexercising. Programs directed on body mass regulating are based on principle ofincreased scope of work within one type of activity or usually within combination oftwo or three different activities. Effects of body activity is achieved by increased scopeof exercises wich lead to calories reducing, acceleration of metabolism in muscle cell.

Sportska medicina Volumen 5 Broj 3

151

Besides that, body activity extension leads to calories consumption and impact onappetite reducing. Significant effect of program of exercise for body mass regulating wecan expect only in condition of longer period of time (more than 30 minutes) and if weactivate many muscle groups during the moderate intensity exercise. So, in programsdirected to kilograms reducing by body activity, it is important to achieve more or themost possible energy consumption in relate to energy entered in organism. The energyconsumption is proportionate to work intensity, work duration and activated musclemass. The most appropriate intensity for fat reducing is in zone of 60 to 70% ofmaximum pulse. Such relatively low level of loading allows longterm continuousexercising because better results in kilos reducing we achieve by lenthening workduration than increasing of work intensity. Besides it strengthens and forms yourmuscles, work on fitness devices and weights will activate the most consumers and stoptheir razing due to reduced energy consumption. Muscle mass increasing leads toincreasing of body capability to fat consumption. Muscle tissue consumes 25 timesmore calories that fat tissue! Because of razing of muscle tissue, main energy consumerfrom fat, all diets without physical activity can not be successful.

Key words: body fat, energy, exercise______________________________________________________________________

UVOD

Gojaznost je stanje pozitivnog energetskog bilansa sto znai da gojazna osoba uzimavie hrane nego sto je potrebno i to moe da sagori. Donedavno se smatralo da kada senapravi neka bitna promena u nainu ishrane i kada energetski bilans sa pozitivnog preena negativni dolazi do redukovanja telesne teine tj. da se smanjenjem unosa kalorijadoe do smanjenja telesne teine. Meutim, poslednjih godina dolo se do otkriajednog neobinog mehanizma koji stvari ini mnogo komplikovanijim nego to sestvari ine na prvi pogled. Budui da je ljudska vrsta stara nekoliko miliona godina,slikovito reeno u mozgu svakog oveka postoji mehanizam koji deluje tako to utrenucima smanjenog kalorijskog unosa tokog dueg perioda, smanjuje stopumetabolizma a samim tim kalorijska potronja za obavljeni posao je manja nego utrenucima "normalnog unosa". Ovaj mehanizam priroda nam je "ugradila" zbog jasnograzloga: nai preci su hiljadama godina bili lovci i skupljai i njihov obrok se nijemogao posmatrati kao na dananji: doruak, ruak i veera. Oni bi iz perioda obilja (kadalovac ulovi plen) prelazi vrlo brzo u period oskudice (do sledee lovine ili pronalaenjeadekvatne biljne hrane). Smanjenje stope metabolizma pomoglo im je da preive.

Poreklo gojaznostiIako je utvreno da kod gojaznih osoba postoje neke genetske predispozicije, obino jeipak u pitanju, nepravilno i nedeakvatno konzumiranje hrane. Osim u veoma malomprocentu, gojazna osoba sama snosi odgovoraost za poveanu teinu koju ima. NaZapadu je prethodnih godina bio trend tipa Niste krivi to ste debeli, ali sve izrazloga da se smanji depresija kojoj podleu gojazne osobe i naravno da bi jeprevaladale one sve vie i vie grickaju. Ta depresija gojaznih (kojih je u SAD 49%)stigla je do te take da se u grickalice tipa smoki ili ips stavlja ekstrat hiperikuma(kantarion) koji je prirodni antidepresant. Inae ovek sa naj veom zabeleenom teinomje Englez Viljem Kembel koji je umro u 22 godini ivotu (1978 godine) i imao je ak

Sportska medicina Volumen 5 Broj 3

152

340 kilograma.

Nita tako ne iscrpljuje i ne razara oveka, kao dugotrajana fizika neaktivnostARISTOTEL

ta je zdravlje?Zdravlje je stanje potpunog fizikog, psihikog i socijalnog blagostanja, a ne samoodsustvo bolesti. Savremena nauka kvantitativno definie zdravlje kao sumu "rezervnihkapaciteta" osnovnih funkcionalnih sistema. U tom smislu treba da razmislimo da lisvojim nainom ivota samo troimo i samnjujemo rezerve zdravlja i da li dovoljnoinimo da ouvamo i unapredimo svoje zdravlje. Zdravlje nije samo nae vlasnitvo.Zdravlje nismo samo nasledili od naih predaka, ve smo ga posudili od naihpotomaka. Svojim ponaanjem, nainom ivota i odnosom prema zdravlju ne utiemosamo na svoje zdravlje, nego u mnogome na ivot i na zdravlje nae dece, naih unuka ipraunuka. Duina ivota i rezerve zdravlja nisu opredeljeni samo nasleem. Na njih umnogome utiu i drugi faktori, pre svega, nain i uslovi ivota i rada. Zdravljesavremenog oveka najvie ugroavaju preobilna i nedeakvatna ishrana, nedovoljnafizika aktivnost, stresna naprezanja, zagaenja ivotne i radne sredine i tetne navike.Prekomerna ishrana u kombinaciji sa hipokinezijom i prekomerenim nervno-emocionalnom optereenjima uzrokuje najvei broj savremenih bolesti civilizacije:oboljenja miino-kotanog sistema, bolesti srca i krvnih sudova, organa za disanje,varenje i razliita nervno-emocionalna oboljenja. Kretanje, optimalna fizika aktivnost, jeuslov za ouvanje ovekovog zdravlja i normalnog funkcionisanja organa, sistema iovekovog organizma u celini. Svako prekomereno ograniavanje motome aktivnosti uprotivrenosti je sa ovekovom biolokom prirodom. Ono izazaiva raznovrsnanaruavanja i rastrojstva funkcija najvitalnijih organa i sistema organizma, koja su upoetku samo funkcionalnog, a kasnije i organskog karaktera. Nedostatak optimalnefizike aktivnosti najbolje i najlake moemo da nadoknadimo kroz odgovarajueprograme sportske rekreacije.

Sportska rekreacija - efikasan lekProgrami sportske rekreacije ostvaruju viestruko pozitivan uticaj na organizamsavremenog oveka. Ako elimo da sauvamo zdravlje, unapredimo sposobnosti,preveniramo, ublaimo i otklonimo mnoge zdravstvene tegobe i smetnje, da se boljeoseamo, da lake i vie radimo, moramo nastojati da otklonimo ili stavimo pod kontrolumorbogene faktore - puenje, alkohol, stresna prenaprezanja i druge faktore kojiugroavaju zdravlje, a takoe poveamo uticaj faktora koji uvaju i unapreujuzdravlje. Sistematsko vebanje, pravilan izbor i upranjavanje primerenih programasportske rekreacije je fizioloki najefikasniji i najprirodniji nain ouvanja i unapreenjazdravlja. Kretanje je vana karakteristika ivota. Zato je miina aktivnost najboljifizioloki nain za stimulaciju razliitih sistema organizma. U toku miine aktivnostiangauju se svi organski sistemi, intenzivira se metabolizam - poveava se kiseonikapotronja, inteziviraju se pojedini biohemijski i fizioloki procesi. Viestrukim -sistematskim ponavljanjem primerenih programa sportske rekreacije obezbeuje sedugortrajna - stabilna adaptacija, koja se karakterie morfofunkcionalnim strukturnimpromenama na nivou elijskih struktura, tkiva, organa i pojedinih organskih sistema.Paralelno sa time usavravaju se mehanizmi regulacije kako u radu pojedinih organa,organskih sistema i sistema organizma u celini.

Sportska medicina Volumen 5 Broj 3

153

Uticaj miine aktivnosti je toliko dubok i svestran da menja aktivnost genetskogaparata, bitno utie na bioseintezu belanevina. Miine belanevine se razgraujukonstatnom brzinom. Period poluraspadanja ovih belanevina je 30 dana. To znai da sesvakih 30 dana raspadne 50% belanevina naih miia. Istovremeno se vri sintezanovih belanevina. Meutim, intenzitet proce