SINIFÖĞRETMENLİĞİ

2 10 8

kpss

ÖABT

Öncebiz sorduk

50 Soruda

SORU34

GüncellenmişYeni

Baskı

KİMYA

Komisyon

ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ KİMYA KONU ANLATIMLI

ISBN 978-605-318-922-0Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

4.Baskı: 2018, Ankara

Proje-Yayın: Pelin Özdemir

Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Vadi Grup Basım AŞİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

ÖABT Sınıf Öğretmenliği kapsamına giren Kimya dersi konu anlatımlı kitap hâlinde düzen-lenmiştir. "Sıınf Öğretmenliği Kimya" adlı yayınımız Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Sınıf Öğretmenliği Alan Bilgisi Dersi Kimya bölümündeki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın tara-ması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açık-lamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak ya da 0 507 316 60 66 numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Temel Matematik, Genel Biyoloji, Genel Fizik, Genel Kimya, Türk Dili, Cumhuruyet Dönemi Türk Edebiyatı, Çocuk Edebiyatı, Uygarlık Tarihi, Türk Tarihi ve Kültürü, Genel Coğrafya, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.

Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sınıf Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı

Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40

a) Temel Matematik

b) Genel Biyoloji

c) Genel Fizik

d) Genel Kimya

e) Türk Dili

f) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyat

g) Çocuk Edebiyatı

h) Uygarlık Tarihi

i) Türk Tarihi ve Kültürü

j) Genel Coğrafya

k) Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği

% 12

% 6

% 6

% 6

% 12

% 6

% 6

% 6

% 6

% 6

% 8

Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50

Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2014-2017ÖABT Sınıf Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜM: MADDE

A. Maddenin Ortak Özellikleri .....................................................................................................................................5B. Maddenin Ayırt Edici Özellikleri .............................................................................................................................5C. Maddenin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ...........................................................................................................12D. Maddenin Sınıflandırılması ..................................................................................................................................13E. Homojen Karışımlar (Çözeltiler) ..........................................................................................................................15F. Heterojen Karışımlar .............................................................................................................................................16G. Karışımları Ayırma Yöntemleri .............................................................................................................................17H. Maddelerin Hâl Değişimi ......................................................................................................................................19I. Maddeler Arası Isı Alış-Verişi ................................................................................................................................20Çözümlü Test ............................................................................................................................................................22Çözümler ..................................................................................................................................................................25

2. BÖLÜM: ATOM VE YAPISI

A. Statik (Durgun) Elektrik ........................................................................................................................................29B. Atom Modelleri .....................................................................................................................................................29C. Atomların Elektron Dağılımı .................................................................................................................................30D. Küresel Simetri.....................................................................................................................................................32E. İyonların Elektron Dağılımı ...................................................................................................................................33F. Değerlik Orbitalleri ve Değerlik Elektronları ..........................................................................................................34G. Temel Hâl - Uyarılmış Hâl ....................................................................................................................................34H. Atom Çeşitleri.......................................................................................................................................................37Çözümlü Test ...........................................................................................................................................................40Çözümler .................................................................................................................................................................42

3. BÖLÜM: PERİYODİK ÇİZELGE

A. Periyoduk Tablonun Tarihsel Gelişimi ..................................................................................................................47B. Periyodik Tablo ile İlgili Temel Kavramlar .............................................................................................................47C. Periyodik Cetvelde Yer Bulma .............................................................................................................................48D. Grupların Özellikleri .............................................................................................................................................50E. Elementlerin Periyodik Cetvelde Değişen Özellikleri ...........................................................................................54Çözümlü Test ............................................................................................................................................................61Çözümler ..................................................................................................................................................................64

vi

4. BÖLÜM: BİLEŞİKLER

A. Bileşikler ...............................................................................................................................................................69B. İyonik Bağlı Bileşiklerin Formüllerinin Yazılması ..................................................................................................69C. Bileşiklerin Adlandırılması ....................................................................................................................................70D. Değerlik Bulma.....................................................................................................................................................73E. Bileşiklerin Sınıflandırılması .................................................................................................................................74Çözümlü Test ............................................................................................................................................................79Çözümler ..................................................................................................................................................................81

5. BÖLÜM: KİMYASAL TEPKİMELER

A. Kimyasal Tepkime ................................................................................................................................................85B. Basit Denklem Denkleştirme ................................................................................................................................85C. Denklem Kat Sayılarının Yorumlanması ..............................................................................................................86D. Kimyasal Tepkime Türleri .....................................................................................................................................87E. Redoks Tepkimelerinin Denkleştirilmesi ...............................................................................................................91Çözümlü Test ............................................................................................................................................................96Çözümler ..................................................................................................................................................................98

6. BÖLÜM: MOL KAVRAMI

A. Mol Kavramı .......................................................................................................................................................103B. Avogadro Sayısı ve Mol Sayısı ..........................................................................................................................103C. Bağıl Kütle ve Mol Sayısı ...................................................................................................................................105D. Molar Hacim .......................................................................................................................................................107E. Avogadro Hipotezi ..............................................................................................................................................108Çözümlü Test .........................................................................................................................................................109Çözümler ...............................................................................................................................................................112

7. BÖLÜM: STOKİYOMETRİ

A. Kimyasal Yasalar ................................................................................................................................................117B. Kimyasal Hesaplamalar .....................................................................................................................................121C. Miktarlı Geçiş Problemleri ..................................................................................................................................122D. Artan Madde Problemleri ...................................................................................................................................123E. Karışım Problemleri............................................................................................................................................124F. Basit ve Molekül Formülü Bulma Problemleri .....................................................................................................126G. Verim Problemleri ..............................................................................................................................................128H. Saflık Problemleri ...............................................................................................................................................128I. Birbirini İzleyen Reaksiyonlar ..............................................................................................................................129Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................130Çözümler ................................................................................................................................................................133

vii

8. BÖLÜM: GAZLAR

A. Gazlarin Genel Özellikleri...................................................................................................................................139B. Kinetik Gaz Teorisi .............................................................................................................................................139C. Gazların Difüzyonu ............................................................................................................................................140E. Gazlarda Basınç, Hacim, Mol Sayısı ve Sıcaklık İlişkisi.....................................................................................141F. Gaz Yasaları .......................................................................................................................................................147G. Kısmi Basınç ......................................................................................................................................................154H. Genel Gaz Denklemi ..........................................................................................................................................155I. Tepkimeli Gaz Problemleri ...................................................................................................................................157İ. Su Üstünde Toplanan Gaz Basıncı......................................................................................................................160Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................162Çözümler ................................................................................................................................................................165

9. BÖLÜM: ÇÖZELTİLER

A. Çözeltiler ............................................................................................................................................................171B. Çözelti Türleri .....................................................................................................................................................171C. Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler .......................................................................................................................172D. Çözünme Hızı ....................................................................................................................................................175E. Derişim (Konsantrasyon)....................................................................................................................................176F. Çözeltiler Arası Tepkimeler .................................................................................................................................182G. Koligatif Özellikler ..............................................................................................................................................186Çözümlü Test - 1.....................................................................................................................................................192Çözümlü Test - 2.....................................................................................................................................................195Çözümler - 1 ...........................................................................................................................................................196Çözümler - 2 ...........................................................................................................................................................200

ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜMMADDE

5

A. MADDENİN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Bütün maddelerde olması gereken özelliklere ortak özel-likler denir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

Hacim

Maddenin uzayda kapladığı yere “hacim” denir. Hacim birimi cm3 ve katlarıdır.

1 Litre ise +4°C ve 760 mmHg basınç altındaki 1 kilog-ram saf suyun hacmidir. 1 Litre 1000 mL ve 1000,027 cm3 tür veya 1 mL = 1, 000027 cm3 tür.

Kütle

Bir maddenin hacmini dolduran madde miktarına “kütle” denir. Kütle, madde miktarının bir ölçüsüdür ve herhangi bir cismin kütlesi o cismin uzaydaki konumuna göre de-ğişmez. Kütlenin birimi kg ve katlarıdır.

Paris yakınlarında Sevres’teki uluslararası ölçü ve tartı-lar müzesinde bulunan %90 platin ve %10 iridyumdan yapılmış olan bir silindirin kütlesi 1 kilogram olarak kabul edilmiştir.

Bir cisme etki eden yerçekimi kuvvetine ağırlık denir.

Ağırlık bir kuvvet olup kg−kuvvet, g−kuvvet, dyn ve newton birimleri ile ifade edilir. 1 kg − kuvvet = 1000 g − kuvvet = 9,81 newtondur. 1 g − kuvvet = 981 dyn’dir. Ağırlık, kuvvet ölçen aletlerle yani dinamometrelerle ölçülür.

Ağırlık ve kütle, farklı iki kavramdır ve farklı birimlerle ölçülür. Kütle ile ağırlık kavramları arasında bir bağıntı mevcuttur. Ağırlık W, kütle m, yerçekimi ivmesi g ile gös-terilirse bu bağıntı:

W = m • g şeklinde ifade edilir.

Eylemsizlik

Maddenin sahip olduğu durumu koruma isteğidir. Başka bir ifadeyle eylemsizlik; duran bir cismin durmak isteme-si, hareketli olan bir cismin de hareket etme eğiliminde olmasıdır. Eylemsizliğin birimi yoktur.

Tanecikli Yapı

Bütün maddeler atom denilen küçük taneciklerden yapıl-mıştır. Atomlar da proton, nötron ve elektron gibi küçük taneciklerden yapılmıştır. Bütün bu tanecikler arasında boşluklar vardır. Onun için maddede boşluklu ve tanecikli yapı esastır.

Elektrikli Yapı

Bütün maddelerin yapısında + ve − yükler mevcuttur. Bu nedenle bütün maddeler elektrikli yapıdadır.

Maddenin ortak özellikleri madde miktarına bağlıdır.

B. MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ

Madde miktarına bağlı değildir.

a) Özkütle (Yoğunluk)

Bir maddenin birim hacminin kütlesine denir.

,zk tle hacimk tle

mLg

cmg

veya Lg

Ö ü ü3= =

Ö ü : ü ü .zk tle d Vm form l yle ifade edilir=

Özkütle (d) ayırt edici özellik olduğu için maddenin kütle-sine ve hacmine bağlı değildir.

Özkütle (d) Özkütle (d)

HacimT ve P sabitT ve P sabit

Kütle (m)

Sabit sıcaklık ve basınçta madde miktarı artırılırsa kütle ve hacim aynı oranda artar. Dolayısıyla özkütle değişmez.

Saf bir maddenin katı ve sıvı hâllerinin özkütlesi sıcaklığa, gaz hâlinin öz kütlesi ise hem sıcaklığa hem basınca bağlıdır.

Kütle (m)

P Sabit

Sıcaklık (oC)

Hacim (V)

Sıcaklık (oC)

Özkütle (d)

Sıcaklık (oC)

P Sabit P Sabit

Sabit basınç altında bir maddenin sıcaklığı artırılsa kütle de-ğişmez. Fakat hacim artar, dolayısıyla özkütle azalır. Özküt-le maddenin katı, sıvı ve gaz hâlleri için ayırt edici özelliktir.

6

NOTSuyun özkütlesinin sıcaklıkla değişim grafiği diğer maddelerden farklıdır.

d (g/mL)

Sıcaklık (oC) Sıcaklık (oC)

1

0 +4 +40

Hacim (mL)

Suyun +4 °C özkütlesi en büyük değeri olan 1'e ulaşır, bu sıcaklıkta suyun hacmi en küçüktür.

Örnek Soru

X

Özkütle

Kütle

Y

Z

Özkütle − kütle grafiği yukarıdaki gibi olan X, Y ve Z maddeleri aynı koşuldadır.

Buna göre eşit kütlelerdeki X, Y ve Z maddelerinin hacimleri büyükten küçüğe doğru nasıl sıralanır?

A) X > Y > ZB) Z > X > Y C) Y > X > Z D) Z > Y > XE) Y > Z > X

Çözüm

Maddelerden eşit kütlelerde alındığında maddelerin özküt-leleri X > Y > Z şeklinde sıralanır.

d Vm= formülüne göre hacimle özkütle ters oranlı oldu-

ğundan hacim sıralaması Z > Y > X şeklindedir.

Cevap D

b) Özhacim

Bir maddenin birim kütlesinin hacmine denir.

Özhacim dVm m

V1 1= = =

Özhacim maddenin katı, sıvı ve gaz hâli için ayırt edici özelliktir.

c) Öz ısı (Isınma Isısı)

1 gram maddenin sıcaklığını 1oC artırmak için verilmesi gereken ısıya denir.

Öz ısı c ile sembolize edilir.

. .Q m c tT=

:Q Alınan ya da verilen ısı (kalori yada kal)

m: kütle (gram) tT = sıcaklık farkı (oC)

:ö ý ýc z sg C

kalo:

f p

Öz ısı maddenin katı, sıvı ve gaz hâli için ayırt edici özel-liktir. Her saf maddenin kendine özgü ısınma ısısı vardır. Saf bir madde hâl değiştirildiğinde öz ısısı da değişir.

Örnek

, / . , / .c kal g C c kal g C0 5 1buzo

suo| |

d) Çözünürlük

Sabit sıcaklık ve basınçta belirli miktar çözücüde (genel-de 100 g. 100 mL veya 100 cm3 su) çözünebilen maksi-mum madde miktarına denir.

Örnek

20oC'da 100 g suda KNO3ün çözünürlüğü 32 g'dır.

Çözünürlük;

Çözücü ve çözünenin türüne,

Sıcaklığa,

Basınca,

Ortak iyon etkisine,

Yabancı iyon etkisine

bağlı olarak değişir.

Birim zamanda çözünen tanecik sayısına çözünme hızı de-nir. Çözünme hızı aşağıdaki faktörlere bağlı olarak değişir.

Temas yüzeyi

Karıştırmak

Sıcaklık

Çözünürlük maddenin katı, sıvı ve gaz hâlleri için ayırt edici özelliktir.