T.C.GAZİ ÜNİVERSİTESİ

TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ MAKİNA EĞİTİMİ BÖLÜMÜ

MAKİNE RESİM VE KONSTRÜKSİYON ÖĞRETMENLİĞİANABİLİM DALI

KONU :SİLİNDİRİK PARÇALARDA SÖKÜLEBİLİR

BAĞLANTILAR VE KONUMLAYICILAR

TEZ YÖNETİCİSİProf. Dr. H. Rıza BÖRKLÜ

HAZIRLAYAN031222005 Özkan ALTIOK

Haziran 2008

Silindirik Parçalarda

Sökülebilir Bağlantılar ve

Konumlayıcılar

KONULAR

Giriş

Kamalar

Pernolar

Pimler

Sıkma Kovanları

Kopilyalar

Giriş

TANIMMakine parçalarının Makine parçalarının eksenel yönde hareketini sınırlandırmak ve eksenel yönde hareketini sınırlandırmak ve

beraber hareket etmesini sağlamak beraber hareket etmesini sağlamak için sökülebilir veya sökülemeyen

bağlantı elemanları kullanılır.

Bağlantı Elemanları

Sökülebilir Bağlantı

Sökülemeyen Bağlantı

TANIM

Sökülebilir bağlantılar; Silindirik parçalarınSilindirik parçaların

üzerine bağlayacağımız makine elemanlarının (Dişli çark, üzerine bağlayacağımız makine elemanlarının (Dişli çark,

kasnak,volan vb.) konumunu ve eksenel yönde hareketini kasnak,volan vb.) konumunu ve eksenel yönde hareketini

sınırlandırmak aynı zamanda da silindirik parçayla beraber sınırlandırmak aynı zamanda da silindirik parçayla beraber

hareket etmesini sağlamak için kullanılırhareket etmesini sağlamak için kullanılır

Sökülemeyen bağlantılar; Makine parçalarının Makine parçalarının

birbirine bağlanıp de-montaj olanağı olmadan ve tek bir birbirine bağlanıp de-montaj olanağı olmadan ve tek bir

parça olarak hareket etmesi istenen yerlerde kullanılırparça olarak hareket etmesi istenen yerlerde kullanılır..

Silindirik parçaların üzerine bağlayacağımız

makine elemanlarının kolaylıkla de-

montajının yapılması ve beraber hareket

etmesine sağlamak.

AMAÇ

SİLİNDİRİK PARÇALARDA SÖKÜLEBİLİR BAĞLANTILAR VE KONUMLAYICILAR

KAMALAR

Kama: Dönme hareketi yapan kasnak,dişli çark,disk ve kavramaların sökülebilir şekilde birleştirme yapılarak millerin döndürme momentini ileten makine elemanlarıdır. Mil eksenine paralel yapılan montajlarda boyuna (eğimsiz) kamalar, mil eksenine dik yapılan montajlarda enine kamalar kullanılır. Enine kamalar gelen kuvvetleri karşılama ve ayar işlemlerinde kullanılır. Bu kamaların standardı yoktur.

KAMA ÇEŞİTLERİ

KAMALI BİRLEŞTİRMELER

KAMALI BİRLEŞTİRMELER

• Germe bileziğinde, milin üzerindeki bilezik dıştan konik, delikteki içten konik.• Germe bileziği, güç iletme ve konum belirleme yönüyle kama; şekil olarak kamayla ilgisiz.• Burunlu kama, çakma kamadan farksız. Sadece burun var. Burun, kamayı yerinden çıkarırken kolaylık sağlar.

KAMALI BİRLEŞTİRMELER

• Eğimsiz kama (UYGU KAMA, paralel kama): Yüzeyleri düz, kare veya dikdörtgen kesitli kama. Alından temas yok.Mile ve göbeğe yanlardan temaslı

• Teğet kama takıldığı mile teğet oturan düz kamadır. Değirmen tahrik mili gibi uygulamalarda, hareket veya durma anında milin boşa çıkması, zıt yönlü iki kama (teğet kama) ile önlenir. Saat yönünde biri, ters yönde diğeri aktif.

• Enine kama, lama şeklinde pim (pim silindirik veya koniktir!!!) olarak düşünülebilir. Mil eksenine dik takılır. Parçaları birleştirmeden çok, enine gelen kuvvetleri karşılamada ve ayar işlemlerinde kullanılır. Konik olduğu için sıkar.• Çakma kama = Eğimli düz kama: Mile oturan yüzey düz, üst yüzey eğimli. Çakma kamayı soldan ve sonradan takmaya mecburuz.

KAMALI BİRLEŞTİRMELER

KAMALI BİRLEŞTİRMELER

• Kamalı mil, çevresinde çok sayıda simetrik eğimsiz kama profilleri bulunan kamadır. Silindirik bir milin, düz dişli gibi işlenmesiyle elde edilir.• Kamalı miller, büyük döndürme momentinin iletilmesi gereken ve mil üzerinde eksenel kaymaların olabileceği durumlarda kullanılır . Mil üzerinde çok sayıdakama olacağından mil boyutları küçültülebilir. Vites kutusunda (şanzuman) araçlarda ve takım tezgahlarında (hız kutusunda (norton kutusu) yaygındır.

KAMALI BİRLEŞTİRMELER

• Kamalı miller kanal frezesi kullanılarak divizörle veya azdırma metoduyla, göbek kanalı ise özel tığ çekme (broş) tezgahlarında üretilir.•Yarım ay kama, eksenine dik doğrultuda kesilmiş silindir parçası biçimli kama.

• Kertik dişli kama, kamalı milin özel hali. Profil üçgen şeklinde, açı 60º dir.

KAMALI BİRLEŞTİRMELER

• Poligon profilli mil; kenarları yuvarlatılmış üçgen veya dörtgenlerden oluşan mil. Poligon profilli mil, göbeğe bütün yüzeyde oturur. Üretimi zor. CNC’lerde takım yerleştirme kafalarında.• Poligon profilli mil kullanıldığında, kama kanalı ve yuvası ile kama imalatından tasarruf söz konusudur.

EĞİMLİ KAMALARDA KUVVETLER

• Eğimli yüzeyleriyle parçaların kanal tabanlarına basınç uygulayan yanal yüzeyleriyle de kuvvet ileten kamalardır.• Eğim 1:100 (100 mm boyda, yükseklik farkı 1 mm).

EĞİMLİ KAMALARIN GÖSTERİLMESİ

EĞİMLİ KAMALARIN GÖSTERİLMESİ

EĞİMSİZ (PARALEL) KAMALARDA KUVVETLER

• Üst yüzeyle göbek kanalı arasında boşluk var. Hareket kamanın yan yüzeyi ile iletilir.• Aynı zamanda eksenel yönde kılavuzluk yapar.• Güvenlik için, bazı durumlarda pim veya silindirik başlı civatayla yuvaya bağlanır.

EĞİMSİZ (PARALEL) KAMALARIN GÖSTERİLMESİ

KAMA KANAL VE YUVALARININ ÖLÇÜLENDİRİLMESİ

KAMA KANAL VE YUVALARININ ÖLÇÜLENDİRİLMESİ

PİMLER

Pim: Parçaları hareketsizfakat sökülebilir birleştirenmakine elemanıdır.Türleri• Silindirik pimler, TS 2337• Konik pimler, TS 2337• Yivli pimler, TS 2337• Maşalı pim (kopilya), TS 2339• Yay tipi pimler, TS 2337• Kademeli pimler, TS 7939• Vidalı pimler, TS 1024

Yiv: Pimin sıkı oturması için yüzeyde, eksen doğrultusunda açılmış çentik (kertik)

PİMLERİN GÖREVLERİ

1) Konum: Parçaların karşılıklı durumlarını sabit olarakmerkezlemek.2) Birleştirme: Birbirine geçen parçaları birleştirmek.3) Moment iletme: Eksenine dik olmak şartıyla bağladığıparçaların etkilendiği kuvvetleri karşılamak veya iletmek.

PİMLERİN MALZEMESİ

▪ Pim yüzeyleri temiz, düzgün pürüzsüz olmalıdır.▪ Her pimin sertlik değeri ve diğer özellikleri standartlardabelirtilmiştir.▪ Pim yüzeyleri fosfatlanır veya krom nikel kaplanabilir.

Silindirik pimler: TS 2337/1'de standart şekli ve ölçüleri verilen silindirik pimlerin Şekil 2.20'de standart gösterilişi ve ölçüleri gösterilmiştir. Tablo 2.6'da ise silindirik pimlere ait ölçüler verilmiştir.

Konik pimler: TS 2337/12'de standart şekil ve ölçüleri verilen konik pimler 1:50 koniktik ölçüsünde yapılırlar. Şekil 2.21'de bir konik pim resmi ile bu pimin sembollerle gösterilişi, Tablo 2.3'de ise standart ölçüleri verilmiştir

Vidalı konik pimler: TS 2337'de standart şekil ve ölçüleri verilen vidalı konik pimlerin ölçüleri ve sembollerle gösterilmesi, Şekil 2.22'de gösterilişi, Tablo 2.4'de ise standart ölçüleri verilmiştir

ÇEŞİTLİ PİMLER

SİLİNDİRİK PİMİN MONTAJI

Demontaj durumu dikkate alınarak, pim seçimleridoğru yapılmalıdır.Kör deliğe silindirik pim takılması gibi (İç vidalı pimgerekli).

• Parçalar birlikte delinir.Matkapla denilen delik pimanma çapından küçüktür.• Boyutsal tamlık ve yüzeykalitesi için raybalama.• Parmakla pimi bir miktarbastırma + plastik çeiçleyerleştirme.• Monajda ön görünüş tamkesit. Pim TARANMAZ.• Kullanıldığı yere göre,pim uçları delik içinde veyabombeli uçlar dışarıdakalabilir.

KOPİLYA(MAŞALI/ÇATAL PİM)

Kopilya yerine takıldıktan sonra uçlar kıvrılır.

PERNOLAR

• Silindirik pime benzerler.• Hareketli birleştirme yapmaya yarayan pernolar, mafsallıbirleştirmelerde çok kullanılır.• Römork, vagon vb. birleştirmelerde çok kullanılır. Kapımenteşesine de perno denebilir.• Daha büyük çapta olup, daha fazla yük taşıyabilirler.• Hareket 360º değil. Perno dönebilir de, dönmeyebilir de.• Yaptıkları işe göre sıkı veya döner geçme takılabilir.

ÇEŞİTLİ PERNOLAR

ÇEŞİTLİ PERNOLAR

PERNO MONTAJI

EMNİYET SEGMANLARI

Emniyet segmanı; Segmanlar mil üzerine veya deliğe geçen makine elemanlarının (Rulman, dişli vb.) eksenel yönde kaymalarını önlemek için kullanılırlar. Şekil 2.26' da makinecilikte en çok kullanılan segmanlar gösterilmiştir. Segmanlar sembollerle gösterilirler. Örneğin 50 mm çapındaki bir mile takılacak segmanın gösterilişi "Emniyet segmanı 50x2 DİN 47" şeklindedir