sigmund freud - kendi kendine psikanaliz

7/29/2019 Sigmund Freud - Kendi Kendine Psikanaliz

1/92


2/92

SGMUND FREUD

KEND KENDNEPSKANALZ

Scanned by Nirvana13

DNEN ADAM YAYINLARI

- 1 -


3/92

Birin ci Bas k :Austos 1992ki n c iBa sk :Mays 1993 n c Bas k :u bat 1994Dizgi :Dn en Ad amB a s k lYAZI Ofset Matbaaclk

K a p ak Dzen i : Dn en Ad amGen el Da t m : ad a P a zar la maCaalolu Yokuu, Bak Ofset han No:6-8Z e m i n K a t

C a a l o l u / S T .Tel: 512 33 69-511 96 15Fax: 512 33 69

- 2 -


4/92

Sl GMUN D F REUD

KEND KENDNEPSKANALZ

eviren:Tahsin Biiykren

DNEN ADAM YAYINLARI

- 3 -


5/92

AMATR PSKANALZ1926

Bu kk yaznn bal yle ha deyince anlalacak gibideil. Dolaysyla aklamam gerekiyor: Amatrlerle anlatlmak istenen hekim olmayanlardr, sorun da hekim ol

mayanlarn psikanatilik tedavi uygulamasnda bulunmalarna izin verilip verilmemesi sorunudur. Bu sorun hemzamansal, hem yerel bir snrllk tayor. Zamansal snrllktayor, nk kimin psikanaliz uygulamasnda bulunacan imdiye kadar kendine dert edinen km deil.Evet, byle bir sorun hi mi hi umursanmam, ancak birtek istekle birleilmitir, o da kimsenin byle bir uygulamada bulunmamas. Bu istek iinde eitli nedenler nesrlm ve btn nedenlerin temelinde psikanalize karayn nefret sakl yatmtr. Bu bakmdan, yalnz hekimlerinpsikanalize kar taknlan yeni ve eskisinden daha dostabir tutumun eseridir; bu tutum daha ncekinin sadece birazdeiik biimi olduu kukusundan yakasn kurtarabilirse

tabii. Belli koullarda psikanalitik tedaviye bavurulmasgereklilii teslim edilmekte, ancak bunu hasta zerinde uy-

- 7 -


6/92

gulayacak kiinin ille hekimlikten anlamas zerinde direnl-mektedir.

Yerel snrlla gelince, bu da sorunun btn lkelerceayn nemde grlmeyiinden ileri geliyor. Almanya ve

Amerika'da akademik bir tar tma konusundan baka birey deildir bu sorun, nk ad geen lkelerde her hastacan istediine gidip, can istedii gibi tedavi ettirebilir ken

dini; ad geen lkelerde herkes "arlatan hekim olarak" diledii hastay tedavi edebilir; yeter ki, davrannn sorumluluunu yklensin. Hasta tedaviden bir zarar grp detazminat isteiyle yetkili makamlara bavurmadka, yasalarie el koymaz. Bu yazy kaleme alrken yaadm yer,aynca bu yazy kendisi iin kaleme alrken yaadm yer,ayrca bu yazy kendisi iin kaleme aldm lke Avusturya'da ise yasalar nleyici bir karekter tar, hekim olmayanlarn hasta tedavi etmelerini yasaklar, tedavinin sonucunubekleme gereksinmesini duymaz*.

Ksaca burada amatrlerin, yeni hekim olmayanlarn psikanaliz yntemiyle hasta tedavilerine izin verilip verilmemesi sorunu pratik bir nem tar. Ancak ortaya atlacak byle

bir sorunun, yasalarn szsel ierii (lafz) tarafndan kesinlikle nceden zmlendii grlr: Nevrozlular hasta,amatrler hekimlikten anlamayan kimselerdir, psikanaliz isenevrotik rahatszlklarda bir ifa yada bir dzelme salamayntemidir; dolaysyla bu tr btn tedavi ler hekimlerinyetkisi ierisindedir, amatrlerin nevrozlular zerinde psika-natilik tedavi uygulamasnda bulunmasna izin yoktur, bunaaykr davranlar ceza konusudur. Yasal durum ite bi kadar ak bir nitelik tadktan sonra, amatr psikanalizi sorunu zerine eilmeyi pek gze alamyor insan. Gelgelelim,ortada baz kark durumlar var ki yasalar bunlara pekaldr etmemekte, dolaysyla bunlar zerinde durulmas

gerekmektedir. Belki bu konuya eilen bir aratrc, nev-

Fransa'da durum baka trl deildir.

- 8 -


7/92

rozlularn baka hastalara benzemedini, amatrleregerekten beceriden yoksunluunu ve ellerinde isteklerinihakl gsterecek nedenler bulunmadn ortaya koyacaktr.Byle bir eyin gereklii tantlanabilirse, ilgili yasann birdeitirimden geirilmeksizin amatr psikanalizi konusundauygulanmasnn hakl olarak istenebelecei anlalacaktr.

I

Byle bir istein gerekleip gerekleemeyecei, psika-nalitik bir tedavideki zellikleri tanmak gibi bir

ykmll bulunmay an kiilere baldr. Bize dendev, henz bu konuda bir bilgisi yok gzyle baktm butarafszlara gerekli aklamalarda bulunmaktr.Keke eldengelse, onlar byle psikanatilik bir tedavinin dinleyicileri ya-pabilsek! Ne yazk ki, "psikanalitik tedavi uygulamasnda"bir nc kiinin varlna yer yoktur. te yandan, psikanaliz tedavisindeki tek tek seanslar tadklar nem ve deerbakmndan hi birini tutmaz, ragele bir seansa dinleyici ol

arak katlacak byle yetkisiz bir kii okluk deer-lendiremeyecei bir izlenim edinecek, psikanalistle hastaarasnda geenleri anlamama gibi bir durumla kar karyakalacak, o da olmad sklacaktr. Dolaysyla, ister istemez,bizim kend is ine ve re ce i miz ve elden geld ii kadargvenilir bir hava ierisinde kaleme almaya alacamzbilgilerle yetinmesi gerekecektir.

Diyelim bir hasta var da, ruh durumu dalgalanmalargeilmekte, o da bunlarn bir trl nn alamamaktadr, yada bir ylgnlk ve azimsizlik ierisinde bulunmakta, dorudrst hi bir ie yaramayacana inandndan kolu kanadkrk durumda hisetmektedir kendini; ya da tutalm ya

banc lar aras nda kor kuy la ka r k bi r a k n l kaplmaktadr; gnlerden bir gn her zamanki mesleini

- 9 -


8/92

yle eskisi gibi deil, ancak zar zor yrttn nedeninianlamakszn farketmi, yine bunun gibi ciddi bir karar vermekte, herhangi bir giriimde bulunmakta glk ektiinigrmtr. Yine tutalm ki, gnn birinde kayna bilinmeyen naho bir korku nbeti geirmi, o vakitten beri kendini zorlamadan ne sokaa kabilmekte, ne trene binip biryerden bir yere gidebilmektedir, ya da her iki eyi yapmaktan aresiz bsbtn el ekmitir. Tutalm zerine pek tuhafbir hal gelmi, dnceleri ayr ba ekmeye isteminin(irade) yneticiliini tanmamaya balamtr. Dncelerigerekte kendisini hi ilgilendirmeyen, ama ellerinden yakasn bir trl kurtaramad sorunlar izleyip durmaktadrboyuna. Ayrca evlerin n cephelerindeki pencereleri saymak gibi son derece gln eylemlerde bulunmaktan kendini alamamakta, mektup kutusuna mektup atmak, bir gazocann musluunu kapamak gibi sradan ileri grdvakit, biran sonra ad geen ii gerekten yapp yapmadkonusunda kukuya dmektedir. Belki can skc insan tedirgin edici eylerdir bunlar; ancak, bir ocuu bir arabaaltna itekledii, tanmad bir kimseyi kprden suya yuvarlad gibi bir dnce anszn iinde belirir de bunu ka

fasndan bir trl kovamaz, ya da polise daha o gn ortayakarlan bir cinayetin acaba faili ben deil miyim? diye kendi kendine sormadan edemezse, ite durum asl o vakit katlanlmaz bir havaya brnr. Evet, aka bir sorundur hastann aklna gelen, bunu kendisi de bilmektedir, kimseyebir ktlkte bulunmamtr, bulunmamt r ama, aranlankatil gerekten kendisi olsa, iinde belirecek duygu sululukduygusu, bundan gl bir nitelik tayamaz.

Ya da diyel im hastamz bu kez bir kadn alalm ele birbaka konuda ve bir baka trl s t ra plar i in dekvranmaktadr. Hastamz piyanisttir; gelgeldim, piyano

bana oturdu mu parmaklan kaslp kalmakta, kendisinden

bekleneni yapmamaktadr. Kalkp bir toplantya gittiiniaklndan geirmesin, hemen tuvalete yollanma gereksinme-

- 10-


9/92

sini duymamakta, bu da ona toplant havasyla badamazbir durum grnmektedir. Dolaysyla, toplantlara, balolara, tiyatrolara, konserlere uramaktan vazgemitir. En uygunsuz vakitte iddetli baanlanna yakalanmakta ya dadaha baka ac ve straplar iinde kvranmaktadr. Tutalmyedii her yemei de kusarak karmaktadr dar ve bu halsrp giderse tehlikeli sonular douracaktr. Ve nihayet

yaknlacak bir baka nokta, sinirlenmeye olmamaktadr. Si

nir nbetlerinde baygnlklar geirmekte, ok vakit kaslarnda tehlikeli hastalklar anmsatan kramplar grlmektedir.

Daha baka kimi hastalar da vardr ki, duygusal yaamorganizmalarna baz istekler ynettii zaman kendilerindebir bozukluk hissederler. Erkek olarak kadnlara kar duyduklar en sevisel itepifere bedensel tepkilerin davurumunda hi bir glkle karlamazlar. Ya da ehvet duygulan onlar gtrp nefret ettikleri yakalarndan syrp atmaya baktklar kiilere balar. Veya ayn ehvet duygulanonlan gtrp nefret ettikleri, yakalanndan synp atmayabaktklan kiilere balar. Veya ayn ehvet duygulannndoyurulmas, kendileri iin iren birtakm koullan kanrnlerine. Kadn olarak cinsel yaamn gereklerine ne vakituymak isteseler, korku, tiksinti veya bilinmeyen tutukluklardan bir barajla yz yze gelirelr; diyelim sevginin kollarna braktlar kendilerini, doa'nn bylesine kadns birteslimiyet iin belirledii dlsel hazz bir trl tadamaz, bunazdan yoksun kalrlar.

Btn saydmz kimseler kendilerini hasta grp hekime bavurur, nihayet bu gibi nevrotik rahatszlklan ortadan kaldrmak hekimlerin ii diye bilinir. Aynca hekimlerinelinde ad geen rahatszlklann yerletirilebilecei kategoriler bulunmaktadr; rahatszlklarn her birine kendialanndan bir tehis kor, kimine nevrasteni, kimine psikasteni, kimine fobi, kimine saplant nevrozu, kimine de isteri

- 11 -


10/92

derler. Arazlarn rastland organlar kalbi, mideyibarsa, rmsel organlar muayene eder, hi bir inde birbozukluk saptan amazlar. Hastalarna o zamana kadarsrdrdkleri yaay tarzn bir sre brakp dinlenmelerinitler, organizmay glendirici krler ve ilalar salk verir, bunlarla durumda ya geici hafiflemeler salar ya da hibir basan elde edemezler. Derken hastalar srf bu eit ra-hatszlklann tedavisiyle uraan hekimlerin varln iitir

ve onlara gidip kendilerini psikanalizden geirtirler.

Bu konumada hazr bulunduunu tasarladm tarafszdinleyicimiz, ben nevrotiklerin hastalk arazlann saypdkerken sabrszlk belirtileri gsterdi. imdi dikkatinivererek, merakla kulak kabartyor ve kendi kendine ylesylyor: "Eh, hekimin yardm elini uzatamad hastazerinde psikanalistin nasl bir tedavi uyguladnreneceiz demek."

Hasta ile psikanalist arasnda geen karlkl birkonumadan baka bir ey deildir. Psikanalistin muayeneiin kulland bir aleti bile yoktur; aynca bir ila falan dayazmaz hastasna. Hatta bir yolunu bulup tedavi srecindehastay iinde yaad evre ve koullardan ayrmamayabakar. Ancak psikanalitik tedavinin bir koulu diye nesrlemez bu her vakit byle bir yol izlenemedii dekarlalan durumlardandr. Tedavide psikanalist gnnbelli bir saatinde hastay mua yenehanesine anr , onukonuturur, anlattklann dinler, sonra kendisi konumayabalar ve konutuklann hastaya dinletir.

Bu szler zerine tarafsz dinleyicimizin yznde ak birferahlk ve hafifleme ifadesi belirir gibi oluyor, ama teyandan bir kmseme belirgin kendini aa vuruyor buyzde. Sanki kafasndan unlan geirir gibidir: Hepsi bukadarck m? Danimarka Prensi Hamlet'in syledii gibi lf.phesiz Mephisto*'nun azndan kan ve hibir Almann

* Alman ozan Goethe'nin nl Faust dramnn kiilerinden; dramdaeytan roln oynar. (.N.).

- 12-


11/92

unutamayaca u msray da anmsamadan duramyordur.Kura szlerle ne de gzel yaptlar kurulabilir.

Ve tarafsz dinleyic imiz diyor ki: "Yani bu eit byyaplan; konuuyor, konumakla hastann dertlerini fleyipatyorsunuz zerinden."

Yalan da deil hani, etkisi daha abuk grlse bir byolarak pekala nitelenebilirdi bu. nk byde abukluk,daha yerinde bir sylenile, bir an nce baarya ulamak

arttr. Gelgelelim psikanalitik tedavi aylan, hatta yllan gerektirir, bu kadar ar ileyen bir by de olaan stlk karakterini yitirir. Beri yandan sz de hi kmsene-meyelim. nk gl bir alettir sz, birbirimize duygulanrm aklamada bavurduumuz bir aratr; bakalannetkilemek istiyorsak, izlememiz gereken bir yoldur. Szlerdille gelmez rahatlklar salar insann iine, beri yandan korkun yaralar, Hereyin banda eylem vard. Ona pheyok, sz sonr adan ge ld i, ey le min yum u ayp szednmesi baz koullar altnda uygarln salad birbasandr. Ama yine de sz iin banda bir by, majik (sinirsel) bir eylemdi, hl da bu eski gcn geni lde

korumaktadr.Bizim tarafsz dinleyicimiz konumasn srdryor:"Tutalm ki, hasta psikanatilik tedaviyi anlama bakmndanimdi benim gibi hazrlkszdr. Peki szn ya da konumann, kendisini rahatszlndan kurtaracan ileri srdnz o bysel etkiye sahip olduuna nasl inandracaksnz onu?"

Tabii bu kondua hazrlayc bilgiler sunulacaktr hastaya;bunu iinde izlenecek basit bir yol vardr. Hastadan, kendisini tedavi eden psikanalist karsnda tamamen akyreklidavranmas, aklna gelen hi bir eyi saklayp sylemezlikyapmama s , ay rca kimi d n ce ve an msama larndavurumunu nleyen btn engeller zerinden apgemesi istenir. Her insan birlir ki, kendisinde ylegnlden bakalanna aklayamayaca ya da aklamaya

- 13-


12/92

hi mi hi yanamayaca kimi eyler bulunmaktadr. Bunlar onun "mahremiyetleridir", Ayrca psikolojik ztan'dabyk bir olgunlama eseri diye baklacak bir sezile yineherkes bilir ki, insann kendi kendisine bile itiraftankand, kendi kendisinden saklayp gizlemeye bakt,dolaysyla tm karkoyumlara ramen kendilerini aavurur gibi olduu vakit ya n yoldan geriye evirdii ve kafasndan kovup uzaklatrmaya alt birtakm eyler

vardr, ihtimal kendi kafasnda uyanan bir dnceyi kendisinden gizli tutmak zorunda kalmasnn pek garip bir psikolojik soruna k noktas oluturduuna farkeder insan;yle her zaman sand gibi, bir birlik ve btnlk iindebulunmad izlenimine kaplabilir; adeta kendi kendisinekar kan yabanc bir ey sakldr organizmasnda. Genianlamda kendi benliiyle ruhsal yaam arasnda birkartln varlna ilikin belli belirsiz bir sezgi ruhundabagsterir. Bu durumda bir kimse psikanalizin hereyisyleme gereini benimsedi mi, bylesine allmamkoullar altnda srdrlecek dnsel al veriin apayrbirtakm sonulara yol aacan kolaylkla tasarlayabilir.

"Anlyorum", diyor bizim tarafsz dinleyici, "size gre,her nevrozluda kendisini skan bir ey vardr, bir sr bulunmaktadr iinde ve siz onu konuturarak bu srr aa vurduruyor, srrn basksndan hastay kurtaryor ve onu hafifletiyorsunuz. Nihayet bu, insanlarn gnl dnyalarnkesinlikle egemenlii altna almak iin Katolik kilisesininteden beri bavurduu gnah karma ileminden bakabir ey dei l."

Buna hem evet, hem hayr diye cevap vermemiz gerekmektedir. Gnah karma ilemine psikanalizde yer verilir,oras doru; bu ilem psikanalitik tedavi srecinin adeta ilkadmn oluturur. Ama psikanalitik tedavinin z ve etkisiyle gnah karma arasnda dalar kadar fark vardr,

gnah karmada gnah kartan gnah karana ne biliyorsa onu syler, oysa psikanalitik tedavide bir nevrozlu bil-

- 14-


13/92

diinden daha fazlasn sylemek zorundadr. Ayrca,gnah karmann hastalk belirtilerini ortadan kaldrmagcn gsterebildii bir vakadan dorusu habersiz bulunmaktayz.

Tarafsz dinleyicimiz: "O zaman sizi anlamamm", diyecevaplyor, "Nevrozlu bildiinden fazlasn sylemek zorundadr szyle ne kastediyorsunuz? urasn tespit edeyi m ki, psikan al is t olar ak hastan z zer in izde, gn ahkaran bir rahibin gnah kartan zerindeki etkisini aanbir etki gc gsterbilirsiniz; deil mi ki, hastanzla okdaha uzun sre, ok daha youn ve daha kiisel bir biimdeurayor, ileri bir lye varan bu etki gcnzden yararlanarak, hastanz saynsal (marazi) dncelerden ekipalyor, konumalarnla onun iindeki korkulan uzaklatn-yorsunuz. Ancak, bu yoldan kusma, ishal, kramp gibi saltbedensel belirtilerin de kontrol altna alnabilmesi az acayipbir olay saylmaz dorusu. Ne var ki, ipnoz durumuna sokulan kimse zerinde bu gibi etkilemelerin pekala mmknolduunu da bilmiyor deilim. Belki de tedavi alma-lannzda byle ipnotik bir ilikinin domasn salyor, hastanz telkinsel yoldan size balyorsunuz; ama siz byle bireyi amalamyormusunuz, byle bir ey kendiliindenonaya kyormu, ne farkeder. Bu durumda da sizin tedavinin mucizevi sonulanna, ipnotik telkinin baarlarndan

ayn bir gzle baklamaz. Oysa benim bildiime gre, ipnotik tedavi, kendi aznzla belirttiiniz gibi, aylar ve yllarsren sizin psikanaliz tedavisinden ok daha hzl bir tempoyla alr."

Bizim tarafsz dinleyicimiz balangta sandmz gibine o kadar bilgisiz ne de yle app kalan biridir. Eski bildiklerinin yardmyla psikanalizi kavramaya aba harcad,psikanalizi kendisi tarafndan daha nce bilinen bir bakaeye balamak istedii ak seik grlmektedir. Bu durumda sz konusu abasnn basan salamayacan, psikanali-

- 15-


14/92

zin bir sui generis* yntem nitelii tadn, kendinezg yeni bir yol olduunu ve ancak yeni bilgilerin ya dadaha baka bir deyile yani varsaymlarn yardmyla kavranabileceim tarafsz dinleyicimize anlatmak gibi etin birdev bizi beklemekte, beri yandan, onun son szlerine bircevap vermemiz gerekmektedir.

Psikanalistin zellikle kiisel etkisi konusundasyledikleriniz elbet pek dikkate alnmaya deer eyler.Byle bir etki gerekten sz konusu olup, psikanalizde

nemli rol oynar. Ancak, bu rol ipnotizmadakinin ayndeildir. pnotizmayla psikanalizde durumlarn birbirindenenikonu deiikliini size tantlayabilecei sanyorum. Bunun iin, szn ettiiniz kiisel etkiden, yani "telkinsel'eden ipnotik telkindeki gibi hastalk belirtilerini yoket-/nekte yararlanmadmz belirtmek yetecektir. Aynca bueye psikanalitik tedavinin belkemii gzyle baklmasgerektiini ve bunun tedaviyi ileriye gtrdn sanmak

yanlgya dmektir . Balangta yledir geri ve bu da bizien geni apta kar tedbirler almaya zorlar. Beri yandan,hastann dikkatini hastalk arazlarndan baka yana elmenin

ve bir hastal falan bulunmadna onu szle inandrmann

psikanaliz tekniine ne denli uzak dtn bir rnekzerinizde aklamak isterim. Diyelim hastamz bir sululukduygusuyla kvranmakta, sanki kendini bir cinayet ilemihissetmektedir; bu durumda susuzluunu zerine basa

basa belirtip, duyduu vicdan azabn yreinden kaldrpatmasn salk veremeyiz; nk zaten bu hastamzn dene

yip baaramad bir itir. Tersine, bizim yapacamz, ondaki gibi bylesine gl ve srekli duygunun mutlaka birnedene dayanmas gerektiini ve bu nedeni de belki elegeirebileceimizi kendisine hatrlatmaktr.

Tarafsz dinleyicimiz: "Byle onaylayc bir tutumla has-tanzdaki sululuk duygusunda bir yatma salaya-

* Kendi zne uygun (.N.).

- 16-


15/92

biliyorsanz, aarm dorusu" diye cevaplyor, "Ama nceu sizin psikanalizle gttnz amalarn iyzn ve hastalarnz tedavide nasl bir yol izlediinizi rensem dahaiyi olacak sanrm."

II

Size anlalr bir ey sylemem gerekiyorsa, psikanalatikevre dnda bilinmeyen ya da takdir grmeyen ruhbilimselreticiden biraz bir eyler aklamakszn bunu yapamayacam muhakkak. Hastadan ne istediimiz ve istediimizeyi ne yoldan elde ettiimiz, imdi ele alacamz ruhbilimsel kuramdan kolaylkla karlabilecektir. Bu kuram tamamlanm bir yap gibi dogmatik biimde sunacam size.Ama szn edeceim retin filozofik bir sistem gibi biranda doup ktn sanmaynz. Pek yava gelitirebildikbu retiyi, her kk paras iin uzun boylu savatk,aba harcadk, gzlemle srekli iliki ierisinde kalarakaralksz deitirimlere bavurduk, sonunda gttmz

amalara cevap verebilecek bir biim kazanana kadarsrdrdk abamz. Birka yl nce olsayd, ayn retiyidaha baka deyimlerden bir giysi ierisinde sunardm. Hanibugnk davurum biimini kesin bir gzle grmek gerekecei konusunda tabii bir gvence veremem size. Bilimin

bir vahiy karakteri tamad ortadadr; bir bilim ilkadmlarn atlmasndan ok sonralarna kadar insandncesinin ite ylesine yrekten zledii bir belirlilik,deimezlik ve amazlk niteliinden yoksun kalabilir.Ama bir bilim ne durumda ise, bize den, ona o durumuyla sahip kmaktr, bundan te yapabileceimiz bir ey yoktur. unu da unutmaynz ki, zerinize eildiimiz bilim dal

henz pek krpedir, ya yzylmzn ya kadardr ancak,ayn ca insandaki aratn faaliyeti nne kanlabilecek enetin bir konuyla uramaktadr; bunlan dndnz m,

- 17-


16/92

size anlatacaklarm karsnda gerektii gibi bir tutumtaknmanz kolaylaacaktr. Ancak ne zaman anlatmm izleyemez duruma gelir ya da benden daha ok aklamadabulunmam isterseniz, szm kesebilir, bu kondua dilediiniz gibi davranabilirsiniz.

"Madem yle, siz konumaya balamadan sznz keseyim bari. Dediniz ki, bana yeni bir psikolojiden bahsedeceksiniz. Ama sanyorum, psikoloji yeni bir bilim deildir.

imdiye kadar hayli psikolog yetimi, psikolojiyle hayliuralmtr. Okuldayken, bu alanda byk baarlaraulaldn sylemiti retmenlerimiz."

Evet, byle olduunu yadsmak aklmn ucundangemez. Ancak, konu zerine daha bir dikkatle eilirseniz,adn ettiiniz byk baarlarn daha ok duyu fizyolojisiniilgilendirdiini greceksiniz. Ruhsal yaam reticisi, etinbir yadsma engeliyle karlat iin geliip serpileme-mitir. Okullarda retilen ekliyle bugn neyi kapsamaktadr bu bilim? Duyu fizyolojisi kapsamna giren deerli bilgileri saymazsak, ruhsal olaylarmz ilgilendirip, dilselgelenekle btn aydnlarn ortak mal durumuna gelmi biryn tasnif ve tanmlamalar. Ruhsal yaam konusunda birgre ulaabilmek iin besbelli bu kadar yetmemektedir.Her filozofin, ozann, tarihinin ve yaamykcnn (biyo-graf) kendisine gerekli psikolojiyi bizzat kendisinin piiripkotardn, ruhsal olaylarn iin ve amalan bakmndankendi zel varsaymlann ileri srdn, btn bu psikoloji ve varsaymlann da az ok sevimli bir karektertadn, ama hepsinin de gvenirlikten yoksun bulunduunu faretmediniz mi? Anlalan ortak bir temelin eksiklii duyulmaktadr bu konuda. Psikolojik alanda adeta birsayg ve otorite havasnn esmeyii de yine ayn nedenledayanmaktadr. Herkes can istedii gibi "atkoturabiliyor" ruhbilimde. Ortaya fiziksel ya da yasal bir

soru atlsa, bu "uzmanlk alanlannda" bilgisi olmayan kimse susar. Ama ruhbilimsel bir sav ne srmeye grn, her-

- 18-


17/92

keten bu sava ilikin yarg ve itirazlar ynetilmesinehazrlkl bulunmanz gerekir. Galiba bu alanda "uzmanlkbilgileri" diye bir ey yok. Herkesin bir ruh yaam var,dolaysyla herkes kendine bir psikolog gzyle bakmakta;ancak, gerektii gibi hakedilmi bir unvana benzemiyor bu.Anlatldna gre bir yerde "dadlk" arayan bir kadnasormular, ocuklarn dilinden anlyor musun? demiler oda "Elbette" diye cevaplam, "ben de bir vakit kk birocuktum."

"Yani siz btn psikologlarn gznden kaan ruhyaamnn ortak temelini, hastalar zerindeki gzlemlerinizsonucu mu ele geirdiniz?"

Kanmca kaynann u yada bu oluu bulgularmzdeerden drmez hi. Szgelii, doutan anomalilerinetiyolojisini tastamam aklama gcn gsteremeseydi.dltbilim (embriyoloji) kendisine kar bir gven beslenmesini salayamazd. Ama ben size dnceleri ayr baekmi giden, dolaysyla kendilerini hi mi hi ilgilendirmez sorunlar zerinde kafa yorup duran kiilerinvarlndan sz atm. imdiye kadar okul psikolojisininbyle bir anomaliyi aydnla kavuturmak iin en ufak bir

katkda bulunduunu sanyor musunuz? Ve nihayet biz hepimizin bana gelen bir olaydr, geceleyin dncelerimizayr ba eker ve yle iyler yaratp ortaya kor ki, bunlananlayamayz; bunlar yadrgatr bizi ve saynsal (patolojik)rnleri anmsatarak tasalara gmer, saynsal (patolojik)rnleri anmsatarak tasalara gmer. Yani grdmzdleri sylemek istiyorum. Dlerin bir anlam, bir deertad, bireyleri dile getirdii inancna halk her vakit balkalmtr. Okul psikolojisi ise dlerin tad anlam birtrl ortaya koyamam, dler karsnda nasl bir tutumtaknacan bir trl kestirememitir; dleri duyusaluyanlara ve beyindeki eitli blgelerin birbirinden deiikuyku derinliine indirgeme vb. gibi bu konudabavurdurduu aklamalar, ruhbil imsel nitelikten yoksun

- 19-


18/92

kalmtr hep. Ancak d aklayabilmekten uzak bir psikolojinin, normal ruhsal yaamn anlalmasnda da ie ya-ramyacan ve kendisine bir bilim adnn aslayaktnlamayacan syleyebiliriz.

"Bakyorum, saldrya getiniz, dolaysyla nazik birnoktaya deindiniz. Ben de psikanalizde dlere byknem verildiini, dlerin yorumlanp, geri planlarndagerekten olup bitmi olaylara ilikin anlarn arandn,ama dleri yorumlamada izlenecek yolun psikanalistin keyfine kaldn ve dlerin nasl yorumlanaca, dlerden

sonular karmann yerinde bir davran grlpgrlmeyecei konusundaki tartmalarn psikanalistlerinkendi aralarnda da bir sona kavuturulup, bir uzlamasalanamadn vb. iitmedim deil. Durum byle olunca,psikanalizin okul psikolojisine gre elde ettii stnl okadar abartmanz uygun saylmaz."

Gerekten ok yerinde szler sylediniz. Psikanalizinhem kuram, hem de pratii bakmndan d yorumununesiz bir nem kazand doru. Eer zerinizde saldrganbir izlenim brakyorsam, bu sadece kendimi savunmak istediim iindir. Ama baz psikanalistlerin d yorumualannda yapt densizlikleri dnnce, cesaretimi yitirme

mek ve byk yergi stadmz Nestroy'un* u karamsarszlerine hak vermemek elimde deil: Her atlm ilk batagrndnn ancak yan byklndedir. Ama soranmsize, insanlar ellerine geirdikleri bir eyi ne zaman karmak-ank, ne zaman eci bc bir duruma sokmamtr?

Biraz dikkat ve kendini eitimle d yorumundaki tehlikelerin ounluundan saknmak elbette mmkndr. Ancak, dikkatimizin baka konular tarafndan byleyelinmesiyle size anlatacaklanm bir trl anlatma frsat bulamayacam kansnda deil misiniz?

* Neslroy, Johann (1801-1862); Avusturyal oyuncu ve oyun yazan; yergi

ve irani alannda eitli eserler yazd. (.N.)-

- 2 0 -


19/92

"Evet, sizi doru anladmsa yeni rubbilimin temel varsaymndan konuacaktnz."

Aklamalarma bununla balamak istemem. Niyetim,psikanalitik incelemelerde bulunurken ruhsal aygtnyapsyla ilgili olarak nasl bir grle vardmz size bildirmektir."

"Ruhsal aygt diye neye diyorsunuz?" Sonra bu aygtneden yaplmtr, sorabilir miyim acaba?"

Ruhsal aygtn iyzn az sonra reneceksiniz. Naslbir malzemeden yapldn ise ltfen sormaynz. Psikolojikbakmdan ilgin bir soru deil nk; bir drbnn cidarlarnn metalden mi, yoksa mukavvadan m yapld sorusuoptik iin ne kadar ilginlikten yoksunsa, sizin sorunuz dapsikoloji iin tpk yle. Biz malzeme asn ksaca bir kenara brakacak, mekansal adan duruma bakacaz. Sizinanlayacanz, ruhsal faaliyetlerin gereklemesine hizmeteden o bilinmedik aygt kafamzda gerekten bir ara ki, bizim mekanizmalar adn verdiimiz birden ok paradan ku

rulmutur. Bu mekanizmalardan her biri zel bir fonksiyongrr ve btn mekanizmalar arasnda deimeyen mekansal bir iliki vardr; yani "n" ve "arka", "yzeysel" ve"derin" gibi szcklerle anlatlan mekansal iliki, bizim iin

balangta yalnz fonksiyonlarn dzgn olarak birbirini izleyiinin anlatm bakmndan nem tar. Bilmem hala beniizleyebiliyor musunuz?

"Pek deil. Belki ilerde daha iyi anlarm sylediklerinizi.Ama hereye ramen bu sizinkisinin doabilimcilerde artkhi rastlanmayan tuhaf bir ruh anatomisi nitelii tadnileri srebilirim."

Baka ne bekliyordunuz ki; benimkisi de bilim dallarndakarlaan bir sr benzerleri gibi yardmc bir tasarmdr.lk tasarmlar her vakit enikonu caba bir durum gster

i l -


20/92

mistir. Bu gibi durumlar iin open to revision* szsylenebilir. Ben o poplerlik kazanm Als ob'a (sanki)yaslanmay gereksiz buluyorum. Filozof Vaihin ger' in**"fksiyon' diye niteleyecei byle bir tasarm deeri onunlabaarabileceimiz ilerin azlna ve okluuna baldr.

Biz yine konumamz srdrelim: Bir kez harcalem bilgilerin erevesi ierisinde dnerek, insanda bir yandan

duyusal uyarlrla bedensel gereksinmeler, te yandan devi-nimsel (motorik) eylemler arasna yerlemi bulunan vebunlar arasnda araclk rol oynayan ruhsal bir rgtnvarln benimsiyor, bu rgte de Ben adn veriyoruz. Bubir yenilik deildir hani, filozof olmayanlar mzn tmbyle bir varsaym yadsmaz. Ancak bununla ruhsal aygtneksiksiz bir tanmn yaptmz sanmyoruz. Varln kabul ettiimiz bu Ben'den daha geni kapsaml, daha muazzam ve daha karanlk bir baka ruhsal blge var ki, buna daEs demekteyiz. Bu iki rgt arasndaki iliki bizim en batazerinde duracamz bir konu olacak.

Ruhumuzdaki bu her iki mekanizma ya da blgeyi anlatmak iin basit zamirler sememize, yle akustik bakmdan

kulak dolduran szcklere bavurmamamza belki kusurbulacaksnz. Ne var ki, psikanalizde harclem dnylebalant ierisinde kalmaktan holanmakta, bu dnn deyimlerini hor grp aalamayarak onlara bilimsel bir kul-lanrlk kazandrmay ye tutmaktayz. Bunu bir yararlkdiye grmek doru deildir, nk retilerimizi ok vakitpek zeki, ama her vakit aydn olmayan hastalarmza anlatabilmek iin ister istemez byle davran mak zorundayz.Kiisellikten uzak Es, normal insann baz davurumlarnadorudan gidip balanmaktadr. "Birden bir rperti yalayp

* Rcvi/.yona ak (.N.).

** Hans Vaihinger (1852-1933); Alman filozofu; idealist-pozitivist birfiksiyonalizm (illzyonizm) retisini savundu. En nl eseri Die

Philosophie des Als-Ob'dur.

- 2 2 -


21/92

geti iimi" denir. Sonra yle sylenir kimi vakit: "Oanda ben'den daha gl bir ey vard iimde." "Cetaitplus fort que moi"

Ruhbilimde ancak benzetmelerle tanmlamalar yapabilmekteyiz. Bu yle yadrganacak bir ey saylmamaldr, bilimin baka alanlarnda baka trl davranlyor deildir.

Ancak biz bu benzetmeleri ikide bir deiti rme zorunluluunu duyarz; nk bunlarn hi biri yeteri kadar uzun

sre dayanmaz bizde. Yani Ben'le Es arasndaki ilikiyi biraydnla kavuturmam isteniyorsa, sizden ltfen Ben'iEs'in bir eit cephesi, bir n plan, Es'in deta bir d detabir kabuk katman olarak tasarlamanz rica edeceim. Buson benzetmeye sadk kalp zerinde yryebiliriz. Biliyoruz ki, kabuk katmanlar kendilerine has zellikleri yz yzegeldikleri d ortamn deitirici (modifye edici) etkisineborludur. Bylece Ben'i ruhsal aygtnbir katman , ddnyann etkisiyle Es'in deitirilmi bir ekli diye kafamzda canladrabiliriz. Psikanalizde mekansal tasarmlar nedenli ciddiye aldmz siz de gryorsunuz. Ben bizim iingerekten de yzeysel, Es ise daha derindeki katman

oluturur, tabii dtan bakld zaman byledir bu. Ben realiteyle asl katman Es arasnda bulunur.

"Btn bunlan nerden bildiiniz henz soracak deilim.Ancak bana imdilik bir Ben' le bir Es aynmn dan ne yararsaladnz, byle bir ayrma sizi ne gibi bir nedenin zorladn aklar msnz?"

Sorunuz, konumam gerektii gibi srdrmemisalyor: Diyeceim bilinmesi nemli ve deerli olan ey,Ben'le Es'in birden ok noktada birbirinden enikonu birsapma gsterdiidir; ruhsal olaylarn ak bakmndanEs'tekinden daha deiik kurallar geerlidir Ben'de, Ben'ingtt amalar Es'inkilerden bakadr ve baka aralarlabunlann gereklet ir ilmesine allr. Bu konuda ok szsylenebilir hani, dolaysyla yeni bir karlatrma ve birrnekle yetinmek istersiniz sannm? Szgelii son savata

- 2 3 -


22/92

n cepheyle geri cephe arasndaki ayrm dnnnz.Hani o zaman cephede baz olaylarn geri hattakinden bakatrl olup bittiini, cephede yasaklanmas gereken bir okeylere geri hatlarda izin verildiini grdk, amadk buna.Bunun byle olmasn belirleyen faktr, tabii dmann

yaknda bulunuuydu; ruhsal yaam iinse ayn faktr dd yann yakn ld r. Darda - yabanc - dmans-ckelri bir vakit zdetiler. imdi de yukarda szn

ettiim rnee gelelim: Es'te atma diye bir ey yoktur;elikiler, kartlklar hi istiflerini bozmadan yan yanavarlklarn srdrr, ok vakit uzlama rnleriyle birbirlerine benzerlik salarlar. Oysa ayn durumlarda, Ben biratma durumu yaar, bu atmada bir karara varmak zorunda grr kendini, varlacak karar da belli bir eilimin lehinde davranlp ona kart eilimden el ekilmesi biimindegerekleir. Ben btnsellik, beraberlik ve bireim (sentez)konusunda pek dikkate deer bir eilimle karakterize birrgttr; oysa Es byle bir karakterden yoksundur, adetabir danklk ierisindedir; Es'teki ayr ayr eilimler, birbi rler inden ba msz ve bi rbir lerini umar sa maksz n ,

gttkleri amalan gerekletirmeye bakarlar."Peki, madem bu kadar nemli ruhsal bir geri hat var, o

zaman bunun imdiye kadar psikanalizde gzden kamasnnasl aklayabilirsiniz.?"

Bylece yine nceki sorulannzdan birine dndk. Ruh-bilim bugne kadar olduka akla yakn, ama gerekte birsalamlktan yoksun bir varsayma balanp kalarak, Es

blgesine alan kapy kendi eliyle kapamt. Bu varsaymda uydu: Btn ruhsal eylemlerimiz bizim iin bilinlidir,bilinlilik ruhsal'n karakteristik zelliidir, eer beynimizdebilinsiz olaylar geiyorsa, bunlar ruhsal eylem adna laykdeildir ve ruhbilimi ilgilendirmez.

"Sannm, bu da pek tabii bir ey."Evet psikologlar da tpk sizin gibi dnyor, ama budncenin yanlln, yani byle bir grn hi de ama-

- 2 4 -


23/92

ca hizmet etmeyen bir ayrm olduunu tantmak gtieildir. En rahatndan bavurulacak bir kendini gzlem,iimizde birtakm aklagelimlerin bgsterebildiini ve bunlar iin daha nceden bilinli bir hazrlk yaplmadn ortaya koyacaknr. Ancak iinizde uyanan ve gerekten de ruhsal karakter tamas gereken n hazrlk niteliindekidnce oluumlarn sonradan bir diriltim (rekonstruk-siyon) eylemine bavurarak kendiniz iin bilinli bir duruma getirebilirsiniz.

"Belki o anda insann dikkati bir baka tarafa ekilmitide, sz konusu n hazrlklarn farkna varamad?"

Bahane bunlarn hepsi. Bu gibi kaamak szlerle iinizderuhsal nitelikte, okluk pek kark olaylar geebilecei vebilincinizin bunlardan dpedz habersiz kalabi lecei sizinbunlar a ilikin hi bir bilgi ed in eb eyec ein iz gereinyadsyamazsnz. Yoksa ruhsal olmayan bir eylemi ruhsalbir eyleme dntrmek iin "dikkatinizden" az ne diyetartyoruz bu konuda? ipnotizma deneyleri vardr, adgeen deneyler bilinsiz dncelerin varln bu konuyamerakl herkes iin yadsnmaz biimde gz nnde serer.

I I I

"Bir nevrotik rahatszln douunu nasl tasarlamakgerektii konusunda psikanalitik kurumlara dayanarak biraklama bekliyorum sizden."

Ben de byle bir aklamada bulunmaya alacam.Ancak bunun iin Ben'imizi ve Es' imizi yeni bir a olandinamik adan, yani bu ruhsal mekanizmann ilerinde vebirbirleri arasnda faaliyet gsteren gleri gz nnde tutarak ele almamz gerekiyor. Daha nce ruhsal aygttanmlamakla yetinmitik biliyorsunuz.

"Gene yle akl erdirilemeyecek gibi bir aklama olmasnda"

- 2 5 -


24/92

Sanmam. ok gemeden konuya bir nsiyet kazanacaksnz. Evet, bizim varsaymmza gre, ruhsal aygn faaliyete iten gler byk fizik gereksinmelerin davurumuniteliiyle organlarda retilir. air filozofumuzun "Alkve Sevi" sznn anmsayacaksnz. Hani enikonu saygyadeer bir g ifti. Biz bu organik gereksinmeleri ruhsalfaaliyetin uyarclar olmalar dolaysyla igd diye, birokmodern dillerin kendilerinde bulunmad iin yazklandbir szckle nitelemekteyiz. te bu igdler Es'i doldurmaktadr; sz uzatmadan, Es'teki btn enerjinin buigdlerden kaynan aldn syleyebiliriz. te yandan,Ben'deki gler de Es'teki glerden domutur. Peki, ne

dir igdlerin amac? Doyumdur, yani organik gereksinmelerin giderilebilecei durumlar yaratmaktr. Organik gereksinme gerginliindeki azalma, bilincimiz tarafndan haz,bir artma ise hemen elem niteliiyle alglanr. Bu dalgalanmalardan da haz ve elem duygularnn oluturduu bir diziortaya kar ve ruhsal aygt sz konusu diziye gre etkinliini dzenler. Bu konuda bir haz ilkesinin egemenliinden sz amaktayz.

Es'in igdsel istekleri bir doyuma kavumad m, birey iin katlanlmaz durumlar ortaya kar. Bu gibi doyum-sal durumlarn ancak d dnyann yardmyla gerekleebileceini yaantlar ok gemeden ortaya kor. Bylece

Es'in d dnyaya dnk paras, yani Ben almayabalar. Diyelim arac yerinden hareket ettiren btn itici gEs tarafndan karlanyorsa, Ben de direksiyon greviniyklenir, ynetir arac; byle bir grevin yerine getirile-meyii ise bilindii zere amaca varlmasn nler. Es'tekiigdler her ne pahasna olursa olsun hemen bir doyumsalamaya bakar, bundan tr de ya hi bir ey elegeiremez ya da giriimlerinde enikonu zararl karlar. Dolaysyla ad geen baarszl nlemek, Eslere reel ddnyann gerekleri arasnda araclk yapmak devini Ben

- 2 6 -


25/92

zerine alr. iki ayr ynde faaliyette bulunur. Ben. Bir yandan kendi duyu ganinin, yani bilin sisteminin yardmylad dnyay gzetleyerek, rizikosuz bir doyum iin en uygun an kollar; te yandan, Es'i etki altnda bulundurur, ondaki "tutkular" dizginler, igdlerin doyumlarn ertelemesini, hatt gerekirse amalarnda bir deitirme gitmesini yada bir yerde doyum karlnda bu amalardan elekmesini salar. Ben, Es'ten gelen itepileri bu yoldan denetim altnda tutmakla, eskiden tek bana egemen olan haz

ilkesinin yerine gereklik ilkesini geirir; gereklik ilkesi de hani haz ilkesinin gtt en son amalar gder, amabunu yaparken reel d dnyann bireyin n n e kardkoullan dikkate alr.

ilerde ise, d dnyaya uyum'dan ayn olarak, doyum-lann kesinlikle ele geirilmesinde bir baka yolun daha

varl n renir. De it ir ic i bir tutumla d dnyayamdahelelerde bulunarak, onda doyumlann gereklemiinisalayacak koullar bilinli yoldan yaratmaya urar.Derken bu faaliyet Ben'in en yce fonksiyonuna dnr;tutkulann dizginleyip realite karsnda boyun emenin mi,yoksa tutkulardan yana kp d dnyaya kar kendini sa

vunmann m daha yerinde olacana ilikin alnacak kararlar, yaamsal bilgeliin davurumlandr."iyi ama, sizi doru anladmsa, Es'in kendisi Ben'den

daha gl; bu durumda nasl Ben'in egemenliine nzagsterebilir?"

Evet, Ben gerektii gibi rgtlenip bir fonksiyon gcnekavuur ve Es'in btn paralarna ulaabilir de bunlarzerinde etkisini gsterebilirse, duruma diyecek yoktur. Nihayet Ben ile Es arasnda doal bir dmanlk sz konusudeildir, her ikisi bir btn oluturur ve bireyin salkl zamannda pratik bakmdan birbirinden aynlmaz.

"Btn bunlar iyi gzel, ama byle ideal bir ortamda obozguncu hastalk olaynn nerede kendisine bir yer bulunup yerletirilebileceini anlamyorum."

- 2 7 -


26/92

sini yitirmi, geriye ittii nesneyle yeniden bir atma durumuna girmekten saknmak iin kendi faaliyetlerindenbazlarn gzden karmak iin kendi faaliyetlerindenbazlarn gzden karmak zorunda kalm, geriye itilmiitepilerin srgnleri olan arazlara kar okluk baarsz savunu eylemleriyle bitkin dmtr; te yandan ise bir Esbulunmaktadr, buradaki tek tek igdler bamsz duruma

gemi bireyin tm karlarn umursamakszn kendiamalan peinde komakta, bundan byle sadece Es'in derin katmanlannda egemen ilkel psikoloji yasalanndan bakabir ey tanmamaktad r . Btn durumu yle toplucagzden geirirsek, bir nevrozun douu iin u yalnforml saptayabiliriz: Ben, Es'teki baz paralan uygunsuzbiimde basnrma denemesine girimi, deneme baanszlauram, Es de davranndan tr Ben'den c almtr.Buna gre nevroz Ben ile Es arasndaki bir atmann sonucudur; Ben, derinlememsine bir incelemenin ortaya koyaca gibi, reel d dnya karsndaki uysallna sk skyasarlp budan vazgemek istemedii iin sz konusuatmaya srklenmitir. Kartlk d dnyayla Esarasndadr, Ben z varlna sadk kalarak d dnyay tuttuu iin, Es'le byle bir atma durumuna srklenmitir.

Ama ltfen dikkat buyurunuz! Byle bir atmann varldeildir hastal yaratan, nk realiteyle Es arasndaki bugibi kartlardan ister istemez kanlamaz ve benin sreklidevlerinden bir bunlar arasnda araclk yapmaktr; hastal douran, Ben'in atma durumunu ortadan kaldrmakiin yetersiz bir areye, yani geriye itim'e bavurmasdr,ama bunun da nedeni, atmay giderme gibi bir devkarsnda kald zaman, Ben'in henz gelimemi vegsz durumda bulunuudur. Zaten bu yzden deil midirki, kesin nem tayan btn geriye itimlere ilk ocuklukta

bavurulduu grlmektedir."Bu ne garip bir durum! dnze uyarak eletiri yo

lunu tutmuyorum; nk amacnz, nevrozlarn douu

- 3 0 -


27/92

konusunda psikanalizin ne dndn, dolaysyla nevrozlarla savamada ne gibi bir yntem izlediini bana anlatmak sadece. Sorulacak ok soru var, bunlardan bir kanda ilerde tarafnza ynelteceim. Ama en bata iimde uyanan bir hevesle uyup, dncelerinizi daha bir geniletecek

ve bundan bir kuram ka rma ya yel te ne ce i m. Sizkonumanzda d dnya-Ben-Es ilikisini gelitirip, Ben'in

d dnyaya bamllk iinde Es'e kar srdrd savanevrozlarn dou koulu diye ortaya koydunuz. Peki,byle bir atma sonucu Ben' in kendini Es'in akntsnakaptrp, d dnyay nemsemekten vazgemesi gibi birdier durumun da bagsterecei akla gelemez mi? Peki, ozaman ne olacaktr? Benim gibi hekimlikten uzak birinin birakl ve ruh hastalnn dousuna ilikin kansna gre,Ben'in byle bir karan hastaln koulunu yaratabilir.;nk gerek'ten bylesine bir yz eviri, akl ve ruh has-talklannn balca nedeni gibi gzkmektedir."

Evet, bunu ben de dnmedim deil; hatta her ne kadardoruluunun tantlanmas pek aprak bir takm durum-

larn irdelenmesini gerektiriyorsa da, byle bir gr yerinde bulmaktaym. Nevrozlarla psikozlar galiba iten akraba bi rb ir in e, ama yine de ok n emli bir noktad abirbirlerinden aynlyor. Sz konusu nokta da, Ben'in bylebir atmada taraf tutuu olabilir sanyorum. Gerek nevrozlarda, gerek psikozlarda Es, o kr amanszlk zelliini elden brakmamaktadr.

"Peki, devam edin konumanza, Sizin psikanalitik ku-ram nevrotik hastalklann tedavisi iin neler neriyor bakalm?"

Tedavide gttmz amac bundan byle kolaylkla be-

lirleyebiliriz. Bu ama, Ben'i yeniden diri ltip kendisinievreleyen snrlamalarn penesinden kurtarmak, on aeski-ferde kalm geriye itimler dolaysyla aresiz elden kard

-31 -


28/92

sini yitirmi, geriye ittii nesneyle yeniden bir atma durumuna girmekten saknmak iin kendi faaliyetlerindenbazlarn gzden karmak iin kendi faaliyetlerindenbazlarn gzden karmak zorunda kalm, geriye itilmiitepilerin srgnleri olan arazlara kar okluk baarsz sa

vunu eylemleriyle bitkin dmtr; te yandan ise bir Esbulunmaktadr, buradaki tek tek igdler bamsz duruma

gemi bireyin tm karlarn umursamakszn kendiamalan peinde komakta, bundan byle sadece Es'in derin katmanlannda egemen ilkel psikoloji yasalanndan bakabir ey tanmamaktad r . Btn durumu yle toplucagzden geirirsek, bir nevrozun douu iin u yalnforml saptayabiliriz: Ben, Es'teki baz paralan uygunsuzbiimde bastrma denemesine girimi, deneme baanszlauram, Es de davranndan tr Ben'den c almtr.Buna gre nevroz Ben ile Es arasndaki bir atmann sonucudur, Ben, derinlememsine bir incelemenin ortaya koyaca gibi, reel d dnya karsndaki uysallna sk skyasarlp budan vazgemek istemedii iin sz konusuatmaya srklenmitir. Kartlk d dnyayla Es

arasndadr, Ben z varlna sadk kalarak d dnyay tuttuu iin, Es'le byle bir atma durumuna srklenmitir.Ama ltfen dikkat buyurunuz! Byle bir atmann varldeildir hastal yaratan, nk realiteyle Es arasndaki bugibi kartlardan ister istemez kanlamaz ve ben'in sreklidevlerinden bir bunlar arasnda araclk yapmaktr, hastal douran, Ben'in atma durumunu ortadan kaldrmakiin yetersiz bir areye, yani geriye itim'e bavurmasdr,ama bunun da nedeni, atmay giderme gibi bir devkarsnda kald zaman, Ben'in henz gelimemi vegsz durumda bulunuudur. Zaten bu yzden deil midirki, kesin nem tayan btn geriye itimlere ilk ocuklukta

bavurulduu grlmektedir."Bu ne garip bir durum! dnze uyarak eletiri yo

lunu tutmuyorum; nk amacnz, nevrozlarn douu

- 3 0 -


29/92

konusunda psikanalizin ne dndn, dolaysyla nevrozlarla savamada ne gibi bir yntem izlediini bana anlatmak sadece. Sorulacak ok soru var, bunlardan bir kanda ilerde tarafnza ynelteceim. Ama en bata iimde uyanan bir hevesle uyup, dncelerinizi daha bir geniletecekve bund an bir kura m ka rma ya yel te ne cei m. Si zkonumanzda d dnya-Ben-Es ilikisini gelitirip, Ben'in

d dnyaya bamllk iinde Es'e kar srdrd savanevrozlarn dou koulu diye ortaya koydunuz. Peki,byle bir atma sonucu Ben'in kendini Es' in akntsnakaptrp, d dnyay nemsemekten vazgemesi gibi birdier durumun da bagsterecei akla gelemez mi? Peki, ozaman ne olacaktr? Benim gibi hekimlikten uzak birinin birakl ve ruh hastalnn dousuna ilikin kansna gre,Ben'in byle bir karan hastaln koulunu yaratabilir.;nk gerek'ten bylesine bir yz eviri, akl ve ruh has-talklannn balca nedeni gibi gzkmektedir."

Evet, bunu ben de dnmedim deil; hatta her ne kadardoruluunun tantlanmas pek aprak bir takm durum

larn irdelenmesini gerektiriyorsa da, byle bir gr yerinde bulmaktaym. Nevrozlarla psikozlar galiba iten akraba bi rbi rin e, ama yi ne de ok n emli bir noktadabirbirlerinden aynlyor. Sz konusu nokta da, Ben'in bylebir atmada taraf tutuu olabilir sanyorum. Gerek nevrozlarda, gerek psikozlarda Es, o kr amanszlk zelliini elden brakmamaktadr.

"Peki, devam edin konumanza, Sizin psikanalitik kuram nevrotik hastalklarn tedavisi iin neler neriyor bakalm?"

Tedavide gttmz amac bundan byle kolaylkla belirleyebiliriz. Bu ama, Ben'i yeniden diriltip kendisinievreleyen snrlamalann penesinden kurtarmak, ona eskilerde kalm geriye itimler dolaysyla aresiz elden kard

-31 -


30/92

sorunlar btn ayrntlaryla ele alnyormu. Eer durumb; eyse hani sizin psikolojik irdelemelerinizden byle olmas gerektii gibi bir tant ele geirilmi demektir . yleya, sr saklayacak lan na kesinlikle gvenilemeyen, karakterlerinin salamlna ilikin ortada bir gvence bulunmayanbaka kiilerin ellerine bu denli tehlikeli zgrlkleri naslteslim edersiniz?"

Doru bir hekim cinsel alanda baz ayncalklarla donatlmtr, remsel organlan (tenasl organlan) da muayeneedip, gzden geirebilir. Geri Ortadou'da bu halk hekimlerden esirgenmitir; aynca baz lkc devrimciler kimikastettiimi biliyorsunuz hekimlerdeki bu ayrcalklara karsavamtr. Ama siz nce psikanalizde durum byle midir,deil midir, byleyse neden byledir, bunu renmek istiyordunuz, sannm? Evet, byledir. Ancak, byle de olmas gerekmektedir; nk, bir kez psikanaliz genellikletam bir akyreklilik ilkesi zerine kurulmutur. Szgeliipsikanalitik tedavide hastann maddi durumu da itenlikteuzun uzadya anlat konusu yaplabilir ve hasta kendi rakibinden ya da vergi memuru bile olmasa bir bakasndansakl tutup sylemeyecei eyleri hekime aklar. Hastannomuzlanna yklenen bu akyreklilik ykmllnnberi yandan psikanalisti de ar bir manevi sor umlulukaltna soktuunu yadsmayacak, tersine hararetle belirteceim. Byle olmasnn ikinci nedeni de, nevrotik has-talklann etiyolojisinde cinsel yaama ilikin nedenlerin sonderece nemli, alabildiine byk, hatta belki karakteristikbir rol oynamasdr. Psikanalitik tedavi de kendi konusuna,yani hastann sunduu malzemeye uymayp ne yapacaktr?Psikanalist asla hastay kandnp cinsel alana srklemez,imdi tedavi srecinde cinsel yaammzn mahremiyetleri elalnacaktr diye nceden bir ey sylemez kendisine.

Aklamalanna can istedii yerden balamasna msaadeeder hastann, hi sabrszlanmadan hastann kendisinin cinsel konulara deinmesini bekler. Ben rencilerime hep $

- 3 4 -


31/92

uyarmada bulunmuumdur: Hasmlarmz cinsel faktrnhi bir rol oynamad vakalarla da karlaacamz ilerisrmlerdir ; onun iin, psikanaliz tedavisinde bu faktrekendiniz deinmekten saknn da ileri srdkleri gibi bir vakay ele geirme ansndan kendimizi yoksun brakmayalm. Gelin grn ki, iimizden hi biri imdiye kadar

byle bir vakayla karlamak mutluluuna erimi deil.Bizim cinsellie verdiimiz nemin itiraf edilmi ya da

edilmemi kadaryla baz kimselerde psikanaliz dman-lnn en gl nedenini oluturduunu bilmiyor deilim

tabii. Ama bu dizi yanltabilir mi? Nihayet bize tm uygarlkyaammzn ne denli nevrotik bir karakter tadn, nk

szde normallerin de nevrozlulardan ok daha baka trldavranmadn gsterir, o kadar. Almanyada'ki bilgin ev-relerinde psikanalizin resmen yargland gnlerde bugn

eni konu sakin durum hekimlerden biri kp, kendisinin dehastalar konuturduunu aklad, dolaysyla zel bir he-kimsel otoritenin varln zorunlu buldu. Hastalarkonuturuyorsa, herhalde tehis amacyla ve psikanalistlerinlavlarnn doruluunu snamak iin yapyordu bunu. AynKonumac: "Ama" diye ekledi, "hastalar cinsel konular

dan sz amaya balar balamaz, azlarn kapyorum hemen.' Psikanaliz aleyhinde ne srlen bu gibi tantlardanne beklersiniz? Bilginler toplulua konumac hesabna yeril dibine geecekken ona alk tuttu, bravolarla karladkonumasn. imdi bu konumacnn mantk denen eyi

umursamayn aklayarak bir neden varsa, insanlarn or-tak nyarglara sahip bulunduu bilincinin salad o yengi

havas esen g ven di r. Bunda n b irka yl sonrarencilerimden birka, insan toplumunu, szde psikanali-

zin kendisine yklemek istedii cinsellik boyunduruundankurtarmak gereksinmesine kar duramazd. Bunlardan biri,

cinsel'in hi de cinsellik anlamna gelmediini, tersine bun-dan baka bir nitelik tadn, soyut, gizemsel (mistik) birnesne olduunu aklad; hatta bir baka rencim daha da

- 3 5 -


32/92

ileri gitti, cinsel yaama insann kendisini gden iktidar veegemenlik igdsn doyuma ulatrmaya alrkenbavurulan bir etkinlik alan diye bakmak gerektiini ilerisrd. kisi de bol bol alklandlar, hi deilse ilk zamanlar

bu alk esirgenmedi kendilerinden.

"Bakn, bu noktada sizi tarafnz korkmadan tutabilirimsanyorum: Cinselliin canl yaratklarn doal ve ilksel bir

gereksinmesi deil de bir baka eyin davurumugrlmesi gerektiini ileri srmek bana pek atak bir sav gibigrnyor. Yalnz hayvanlar rnek almak yeteri kadaraydnlk getirecektir bu konuya."

Zarar yok. Ne denli sama olursa olsun, toplumun kendi gnl rzasyla imeyecei hi bir ila karm yokturyeter ki, ilacn cinselliin o korkulan stn gcne kar birpanzehir nitelii tad aklansn.

Ayrca unu da belirtiyim ki, nevrozlarn etiyoloj i sindeninsel faktrn pek o kadar byk bir rol oynad tezine

kar sizin bizzat aa vurduunuz yadsma, yklendiiniztarafsz bir gzlemci deviyle pek uzlamaz grnyor .

Byle bir antipatinin adil bir yargya varmanzkstekleyeceinden korkmuyor musunuz?

"Bunu sylemenize zldm dorusu. Bana kargveeniniz sarslmsa benziyor. Peki ama, ne diye o zaman

baka birini tarafsz gzlemci semediniz?"

Bu bakas da sizden deiik ekilde dnmezdi, onuniin. Ama diyelim daha iin banda, cinsel yaamnnemini takdire eilimli bir kimsedir bu gzlemci; o vakitbtn dnya yle barrd: Bu setiiniz kimse tarafsz

dei lim ki, sizin taraf tarla rnzdan biri... Yo hayr,grlerinizi etkileyebilme umudunda n asla vazgemideim. Ancak imdi ele aldmz konu, demin zerinde

durduumuzdan bir baka nitelik tayor. Ruhbilimselkonumalarda bana inanmsnz, inanmamsnz, benim

- 3 6 -


33/92

iin farketmezdi nihayet; salt ruhbilimsel sorunlarn elealnd izlenimini sizde uyandrmak yeterdi benim iin. amaimdi cinsell ik sorununda, szlerime itirazda

bavurduumuz en gl nedenin daha bata psikanalizekar iinizde yaayan ve sizin gibi birok kimselerce depsikanalize kar beslenen dmanlktan baka bir ey olmadn anlamnz isterdim.

"Size bu konuda ylesine sarslmaz gven salayantecrbeler yok ben de, ne yapaym."

Gzel, imdi anlatmm srdrebilirim. Cinsel yaamsadece haz verici bir ey deil, ayn zamanda bilimsel birsorundur. Bu soruna ilikin rendiimiz bir sr yenieyler, aklayacamz bir sr acayip durumlar olmutur:Psikanalizin ocukluun ilk yllarna kadar uzanmas gerektii nk kesin nem tayan geriye itimlere Ben'in henzgereken gle donatmdan yoksun ilk ocukluk yllarnda

bavurulduu. Ama ocuklukta bir cinsel yaamdan szalabilir mi? Cinsel yaam ancak bulula balamaz m? Tersine, bizim bulgulamamza gre, cinsel itepkiler dahadoutan beri yaama elik eder ve zellikle bu itepkileryznden ocuksal Ben, kendini savunu iin geriye itimlereel atar. Kk ocuun cinselliin gcne bu diretiiyledaha nce kendisinden sz atm bilgin konumacnn,ayrca kendileri bu konuda kuramlar ortaya atan benim kendi rencilerimin ayn davrana bavurmalar arasndadikkate deer bir uygunluk var, yle deil mi? Peki, nedendir bu? Uygarlmzn btnyle cinsellikten fedakarlklarzerine kurulduu gibi pek genel bir cevap verilebilir soruya; ancak, bu konuda syleyeceimiz ok daha bakaeyler bulunmaktadr.

ocuk cinsellii, ele geirildii iin utanlmas gerekenbulgulardan saylr. yle grlyor ki, baz ocuk hekimleribunu hep byle bilmi, ayrca baz ocuk bakclar da bukonuda onlardan aa kalmamtr. Kendilerine ocuk psi-

- 3 7 -


34/92

kolojisi denen uyank kimseler de bu durum karsndasulamal bir edayla ocukluun melekletirilmesi'nden szamlardr. Yani tantlar yerine hep duygusal savlar nesrlmtr. Bizim politik evrelerde bu tr olaylar hergn rastlanan eylerdir: Tutu muhalefetten biri ayaa kalkar, ordu ierisinde, idari mekanizmada hukuk ilerinde vb.

bir bozuk dzenin varl savn atar ortaya. Bunun zerinebir bakas kar, en ok iktidardan biridir bu, ileri srlenaksaklk iddialarnn devletin ordunun, hanedan soyununonurunu ayaklar altna ald, hatta milli duygulan rencideettii cevabn verir, yani yaplan eletirilerin hi de gereeuymadn aklar. Sz konusu duygular yle incinmeyegelmez nk.

ocuun cinsel yaam bir erikinin cinsel yaamndantabii farkldr. Cinsel fonksiyon bandan balayp bizim

bildiimiz son aamasna ulaana kadar kark, bir geliimyolunu geride brakr. ok saydaki para igdlerinbirlemesiyle onay a kar; tam bir rgtlenme durumunaeriebilmek iin eitli evrelerden geip, sonunda reme

hizmetine girer. Tek tek igd paralannn hepsi de cinselliin son durumunda btnyle yararlanlmaya elverilideildir; bir ksm amalanndan saptnlr. Bu kadar uzunboylu bir geliim ise her vakit kusursuz gerekletirilemez,arada birtakm geliim tututluklan, nceki geliim basamak-lannda ksmi taklp kalmalar (fiksasyon) kabilir ortaya;bylesi durumlann ilerde cinsel fonksiyonun karsna engel klnda dikildii grlr; cinsel eilim, bizim deyimimizle libido engellere karlatka sk sk geriye ekilip, butaklp kalma noktalanna dner. ocuk cinselliiyle bu cinselliin olgun duruma eriinceye kadar katksz bir tiksintiyitanmlanagelen, ama nasl doduu bir trl aklanmayancinsel sapklklan anlamamz salayacak bir anahtan da eli

mize tututurur. Bu alan tmyle enikonu ilgintir, ama sizinle bu konuda daha ok konumam, konumalanmzda

- 3 8 -


35/92

gttmz amalar bakmndan pek bir anlam tamayacaktr. Bu alanda yneltiyi (oryantasyonu) yitirmemekiin pek tabii anatomik ve fizyolojik bilgiler gereklidir; neyazk ki bunlarn hepsi de p fakltelerinde edinilememekte-dir. Beri yandan uygarlk tarihi ve mitolojiden anlamak dayine zorunludur.

"Siz bu kadar anlattnz ama, ben yine de ocuk cinsel

lii konusunda bir gre varamadm."O zaman zerinde biraz daha durmam gerekiyor; zaten

kendimi yle kolay kolay koparp alamayacam bir konubu. Bakn! oc uun cinsel yaamnda bana en dikkatedeer grnen ey, bu cinselliin pek uzun boylu geliimsrecini ilk be ya ierisinde geride brakmasdr; beyandan bulua kadar uyuklama evresi denen evre uzanrbu evrede normal olarak, cinsellik hi bir ilerleme kaybetmez; tersine cinsel eilimlerin glerinde azalmalar grlr,ocuun cinsellik konusunda daha nce bildiklerinin ouelden karlr ya da unutma konusu yaplr. Cinsel yaamdaaan ilk ieklerin solup sararmasn izleyen bu dnemde

objeler karsnda, utan, tiksinti, ahlak gibi bensel tutumlaroluup ortaya kar. Bunlarn devi, bireyin ilerki bulufrtnas karsnda ayakta kalmasn salamak ve yeni uyanan cinsel isteklere izlemeleri gereken yollan gstermektir.Cinsel yaamn iki zamanll denen durumla nevrotik hastalklarn douu arasnda yalnz insana zggrnmektedir, belki de insandaki nevroza yakalanmaayncalnn bir n kouludur. Baka alanlardaki bilnliyaamn arka plan gibi cinsel yaamn gemii de psikanalizden nce ele alnmam, zerinde durulmadan geilmitir.Sz edilen iki durum arasnda sk bir ilikinin varlnhakl olarak tahmin edeceksiniz.

Cinselliin bu erken dnemindeki muhtevalar,deimeler ve grlen iler zerinde sizin beklemeyeceinizpek ok ey anlaulabilir. Szgelii olanlarda pek sk rastla-

- 3 9 -


36/92

nan korkulardan birinin babalan tarafndan yenilip yutulmakolduunu iitmek elbet artacaktr sizi. Ayrca bu kor

kuyu cinsel yaamn davurumlar arasna katman da yinehayretle karlayacaksnz, yle deil mi? Ama okulyllarndan belki aklnzda kalm bir efsaneyi anmsatmakisterim size; hani Tann Kronos* kendi ocuklarn yeyipyutar. Bu mitolojik efsaneyi ilk iittiiniz zaman size ne tuhaf gelmitir, kimbilir. Ama yle sanyorum, hepimiz okulanda pek zerinde kafa yormadan getik bunu. Bugn

kurt gibi insan yiyen bircanavarn rol oynad kimi masal-lar da anmsayabilir, kurda babann klk deitirmi suretidiye bakabiliriz. Bu frsattan yararlanarak size unu kesinlikle syliyeyim ki, mitoloji ve masal dnyas ancak ve ancakocuk cinselliini bilmekle anlalabilir. Bu bize psikanalitikaratrlarn salad bir yan kazantr.

Olan ocuklarnn, babalan tarafndan penislerin zorlakopanlp alnarak bir penisten yoksun braklma korkusuiinde yaadn, bu idi korkusunun da onlarn karaktergeliimleriyle cinsel yaamlarnn ilerde izleyecei dorultuzerinde hepsinden gl bir etki yaptn iitmek, sizince sylediklerimden daha az artmayacaktr sanrm.

* Kykloplar' vc Hekatonchcir'lcri yeralt lkesi Tartaros'a att iin kocasna ierleyen Gaia, en kk olu Kronos'u kandrp kocas Uranos'la

savamaya raz eder vc bu amala olunun eline keskin azl bir orak

tututurur. Uranos geceleyin kars Gaia ile cinsel birlemede bulunmak

isterken, olu Kronos gelir, elindeki orakla babas Uranos'un erkeklik

organn keser vc dnya egemenliini onun elinden alr. Kendisinin ba

basna yaptn, oullarnn kendisine yapmasndan korkan Kronos,

Rheia'dan olan ocuklar Hcstia'y, Dcmcter'i, Hera'y, Hades'i ve Posei-

don'u birer birer yutar. Ancak Rheia bir aldatmacaya bavurur, en kk

olu Zeus'un yerine beleklere sarlm bir ta Kronos'a yutturur; daha

sonra Zeus'u perilere verip Kbrs'ta Dikte dann bir maarasnda

baktrr. Zeus byynce babasyla savaa tutuur ve onu bir zaman yut

tuu kardelerini tekrar kusup karmaya ve dnya zerindeki egemen

liinden vazgemeye zorlar. (.N.).

- 4 0 -


37/92

Yine burada da psikanalizin bulgularna inanmanz iin mitoloji sizi cesaretlendirilecektir. ocuklarn yutan ayn TanrKronos babas Uranos'u da idi etmi, yaptnn cezasnkarsnn hileye bavurarak elinden kurtard olu Zeus tarafndan idi edilerek demitir. Psikanalizin ocuklardakierken cinsellik konusunda aa vurduu btn bilgilerinpsikanalistlerdeki ba bo hayal gcnden doduu kabuleeilimliyseniz, hi deilse urasn itiraf etmelisiniz ki, bu

hayal gc mitler ve masallarda bir keltisini grdmzilkel insanln hayal rnleri gibi rnle yaratp ortaya koymutur. Bu konuda daha sempatik ve belki daha isabetli birgrd de udur:\Uygurln ilk alarnda genellikleegemenliini srdren arkaik nedenleri bugn bile halaocuklarn ruh yaamnda saptamaktayz. ocuk kendi ruhgeliiminde soyyaamsal tarihi ksa yoldan tekrarlar ki bunun gerekliini dltbilim (embriyolji) bedensel geliimbakmndan oktan ortaya koymutur^

lirkek ocuk cinselliinin bir baka karakteristikzelliide, kzlardaki remsel (genital) organn bu cinsellikdneminde henz bir rol oynamay, bu dnemde rmselorgann kz ocuklar tarafndan henz kefedilmedenkaldr. lk cinsellikle btn arlk , olanlarn erkeklikorgan zerinde toplanmakta btn ilgi ocuklar tarafndanbyle bir organn varl ya da yokluu zerine yneltilmektedir. Kk kzlardaki cinsel yaam konusundaolanlarn cinsel yaamna gre daha az bilgimiz vardr.Ama bu yzden bir utan duygusuna kaplmamz yersizdir,nihayet erikin kadnlarn cinsel yaam da ruhbilim iin birdark continent* oluturur. Ama rendiimiz bir ey varki, o da kzlarn olanlannkine edeer bir remsel (genital)organdan yoksunluun ezikliini kolay kolay zerlerindensilkip atamay, dolaysyla bir aalk duygusuna kapl

* Karanlk blge (.N.).

-41 -


38/92

ilerinde yaattklar penis kskanlnn kadnsal birdizi karakteristik tepkilere kaynaklk ediidir.

Ayrca ocua zg bir durum da, kk ve byk apt-est gibi her iki kart (ekskrementasyon) eyleminin cinselhazla donatlm olmasdr. Ancak, sonralar, ocuuneitimi ikisi arasnda kesin bir ayrm salar, ama ilerdegnlk yaamn nkteleri bu ayrm yine ortadan kaldrr.Bu pek itah ac bir durum grnmeyebilir bize; ne var ki,

bi ldiimiz gibi, tiksinti duygusunun ocuun ruhun a

yerlemesi iin aradan epey bir vaktin gemesi gerekmektedir. Hani genellikle ocuklarda meleksi bir safiyet bulunduu tezini savunanlar bile bunu yadsmaz.

l.Gelgelelim ocuun cinsel isteklerini her vakit kendisineakrabalk bakmndan en yakn kiiler, yani ilk planda anne-

baba, daha sonra kardeler zerine yneltmesi kadar cinsellik konusunda dikkatimizi ekmeye layk bir baka gerek

yoktur. Bu iftcinsellk yatknl kart davranlara elverili bir zemin hazrlamad sre, olan iin ilk sevi objesi anne, kz iin babadr. Olan tarafndan baba, kz tarafndan anne bozguncu rakip gzyle grlr vekendilerine, seyrek olmayarak an dmanlk beslenir.

Beni yanl anlamaynz ltfen! Sylemek istediim,ocuun kendisine daha ok yneldii anne ya da babasndan bekledii yaknlk, biz yetikinlerin anne-baba veocuk ilikisinin z diye baktmz bir yaknlk deildir.Hayr! Psikanaliz, ocuun bu yaknlklar tesinde, tabiikendi dn yeteneinin elverdii kadar, bizim ehevidoyumdan anladmz hereyi ele geirme amac gttnak seik gstermektedir. ocuun cinsel birlemeniniyzn asla sezemeyecei ortadadr, bu birlemeyi kendi

yaantlarndan ve duyumlarndan gelen tasarmlarla donatr, genellikle bir bebek dourmak ya da bir bebekdnyaya getirmek ereinde doruuna ular istekleri. Ancak

buna ne yoldan ulaaca konusunda henz bir fikri yoktur.- 4 2 -


39/92

Bebek dourma isteini kendi bilmezlikleri ierisindeolanlar da duyarlar. ocuklardaki btn bu ruhsal rn onl Yunan efsanesine* dayanarak dipus kompleksidiye nitelemekteyiz. Genellikle bu kompleksin erken cinsellik dneminin kapanmasyla geride braklmas, adamakllbir ykm ve deiim ileminden geirilmesi gerekmekte, budeiimin sonularna ise ilerki ruhsal yaamda byk ilerdmektedir. Gelgeldim, sz konusu ilem gerektii kadarkkl biimde gerekletirilmez; derken bulu dnemi gelipatar ve komplekste yeniden canlanmalara yol aabilir, ki buda bazan tehlikeli durumlarla bireyi kar karya brakr.

Hl susmanza aryorum dorusu. Bu hi de banahak verdiiniz anlamna ekilemez sanyorum. Eer psikala-niz, ocuktaki ilk sevi objesinin teknik bir deyimle yasak-sevisel bir karakter tadn ileri sryorsa, yine insanlnen kutsal duygularn incitiyor demektir elbet; dolaysyla,bu davrana uygun den inanszlk, itiraz ve sulamaylakarlamay gze almas gerekmektedir. Ve dorusu adgeen davranlara da bol bol hedef olmaktadr. dipuskompleksini btn insanlara zg yazgsal bir durum diye

ne srmesi kadar psikanaliz itibarna adalarnn nez-dinde glge dren baka bir ey olmamtr. Yunan efsanesinin de anlatt elbet bizim ileri srdmzden baka

* Yunan mitolojisindeki bir anlatma gre kars Iokaste'den ocuu ol

mayan Teb kral Laios, Pelops'un olunu karm, bunun cezas da

khinlerin azndan kendisine bildirilmitir: Kral Laios'un Iokaste'den

bir olu olacak, bu olan babas Laios'u ldrecek ve annesi lokasic'yle

evlenecektir. Gnn birinde kehnet gerekleir, Laios'un bir olu olur,

ocuk ilerde bana gelecekleren korkan Laios tarafndan saraydan uzak

latrlarak dalk bir yere braklr. Bir oban olan bulur ve gtrp

Kral Polybos'a verir, Polybos'u z babas ve Merope'yi de z annesi sa

nan dipus yetikin bir insan olur, soyunu sopunu merak ettiinden bir

gn evden gizlice uzaklar ve khinlere gelerek durumu sorar, z ba

basn ldrp z annesiyle evleneceini onlardan renir. Kehnetingereklemesi korkusundan eve dnmeye cesaret edemez. Bir ara yolda

giderken kardan bir araba gelir. Arabadakilcrle dipus arasnda bir kav-

- 4 3 -


40/92

bir ey deildir; gelgelelim, bilgin ya da bilgin deil, bugninsanlarmz ounluu, yasaksevi ihtimaline kar doa'nninsan ierisine doutan bir tiksintiyi koruyucu tedbir olarakyerletirdiine inanmay ye tutmaktadr.

lkin tarihi yardma arrsak iyi ederiz bu konuda. C.Julius Casar Msr'a ayak bast zaman, orada gen kralieKleopatra'yla karlat, ok gemeden Casar'n yaamndabyk bir yer tutan Kleopatra o zaman kendisinden kkkardei Phetelamaus'la evli bulunuyordu. Msr hane

danlnda yle yadrganacak bir ey deildi bu; Yunanasll Ptolemaer'lerin btn yaptklar, kendilerindenncekilerin, eski Firavunlarn birka yldr uyduklar birtreyi srdrmekten baka bir ey deildi. Ama bu,gnmzde de pek sert tepki grmeyen bir kardeler arasyasakseviydi sadece. Dolaysyla, eski alardaki durumlarzerinde kendisinden bilgi almak iin en ba tanmza,yani moto loj iye kulak verelim yi ne . Mi to lo ji de nrendiimize gre, yalnz Yunanllarn deil, btn uluslarn mitleri babayla kz, hatta anneyle oul arasndaki seviilikileriyle dolup tamaktadr. Gerek evrenbilim (kozmolo

ji), gerek kral hanedanlarna ilikin soy aalan (ecere) yaa kar, kavgada Odipus arabadakileri ldrr, yalnz bir lek kii sa

kalr, ldrlenler arasnda dipus'un tanmad z babas Laios da bu

lunmaktadr. Bylece kehnetin bir blm gerekleir. O sralarda

Sphinks adnda bir canavar Teb kenti nnde belirmitir; oradan gelip

geenlere bir bilmece sorar ve bilmeyenleri ldrr. Bu canavardan ken

dini kurtarmak isleyen Kral Krcon, Sphinks'i ldrene Laios'un dul kars

Iokaste'yi e olarak vereceini vaadeder. Derken dipus Sphinks'in bu

lunduu yere gelir, ayn bilmece kendisine de sorulur: "Sabahleyin drt,

leyin , akamleyin iki ayak zerinde hareket eden yaratk nedir?"

dipus: "nsan" diye cevap vererek bilmeceyi zer. Sphinks bunun

zerine kendini denize atar, dipus da tanmad z annesi lokaste'yle

evlenir. Ancak gnn birinde gerei renerek byk bir yasa kaplr

ve kendi eliyle gzlerini oyarak kendini cezalandrr. Ei ve annesi Io-

kaste de kendini asarak intihar eder. (.N.).

- 4 4 -


41/92

sakevi temeli zerine kurulmutur. Btn bu iirsel yaratklara ne amala bavurulmutur dersiniz? Tanrlarla krallar cani diye damgalamak, insan soyunun nefretinizerlerine yneltmek iin mi? Herhalde daha ok yasaksevi-sel istekler atalarndan kaltmla geen en eski bir miras nitelii tad iin, asla btnyle insanlarn ruhlarndansklp at lamam tr, normal insanoullarnn ounluubu isteklerden el ektiinde, Tanrlarla onlarn soyundan ge

lenlere hl bu istekleri gerekletirme zgrlnntannmas yine ayn nedene dayanyor olacak. Tarih ve mitolojinin bu retileriyle tam bir uyum ierisinde yasaksevi-nin bireyin ocukluunda bugn varln ve etkinliinisrdrdn grmekteyiz.

"ocuk cinsellii konusundaki btn bu bilgiler bendennerdeyse saklayacak olmanza dorusu gcensem yeridir.zellikle insanln ilk alaryla ilikisi bakmndan bu anlattklarnz ilgin grnd bana."

Bunlar bizi amacmzdan ok uzaklatrr diye korkmutum da. Ama bakarsnz yaran da dokunabilir.

"Ancak syler misiniz, ocuk cinselliine ilikin psika-

nalitik kurum bakmndan ne gibi bir kesinlik nesrlebilir? Bu konudaki inancniz acaba sadece mitoloji vetarihle aradaki uygunluklara m dayanyor?"

Hayr, asla! Dolaysz yaplan gzlemlerden kaynanalnyor bu inan. Nasl oldu, anlataym bakn: ocuk cinselliinin muhtevasn ilkin yetikinlerin, yani yirmi ila krk

yalan arasndaki kiilerin psikanalizinden kardk. Dahasonralar ocuklarn kendileri zerinde psikanaliz denemelerine giritik; arada geen zaman iinde uradklar btnbiim deiikler ine ve zerlerinin birtakm katmanlar lartlmesine ramen, yetikin analizinde ocuk cinselliikonusunda bulguladmz gereklerin kklerin analizindede dorulandn grmek azmsanacak bir zafer deildi.

"Nasl? Kk ocuklan analizden mi geirdiniz? Altyandan kk ocuklar ha? Hi mmkn m byle bir

- 4 5 -


42/92

analiz? Bu, ocuklar bakmndan pek netameli bir ey deilmidir?"

Pekl mmkn. Drt il be ya arasndaki bir ocuunruhunda neler de neler geiyor, inanmak zor hani. Buyataki ocuklar pek hararetli bir dncel faaliyet ierisindebulunur, cinselliin bu erken dnemi onlar iin ayn zamanda dnsel bir ieklerime adr. Benim edindiim izlenime gre, uyuklama dnemine ayak atar atmaz dnsel

geliim bakmndan da engelleniyor, aptallayor ocuklar.ou bundan byle d grnmlerindeki ekiciliklerini deyitiriyor. Erken yataki psikanalizin dourabilecekleri zararagelince: size unu syleyebilirim ki, nerdeyse yirmi yl nceilk kez psikanaliz uygulamasna konu edinen ocuk ognden bu yana salkl ve alma yetenekli gen bir adamolmu, ar ruhsal travmalara ramen bulu dneminiprzsz atlatmann stesinden gelmitir. Erken analizinszde br kurbanlar'nn akbeti umarm bundan kt olmayacaktr. Baz gereksinmelere cevap veren bu ocuk analizleri, gelecekte imdikinden daha byk bir nem kazanrbakarsnz. Nihayet kuramsal adan tadklar nem hi desu gtrecek gibi deildir. Bu analizler, yetikinlerin analizinde kesinlikle cevaplandrlmam birtakm sorulara ilikinak seik bilgiler sunar bize, dolaysyla psikanalisti vahimsonular dourabilecek yanlglara dmekten korur. nknevrozlar hazrlayan nedenler, ocuk psikanalizinde sust yakalanr, grlmeden geilecek gibi deildir bunlar.

Ancak, ocuun yaran bakmndan psikahalitik etkilemeninpedagojik tedbirlerle birletirilmesi gerekmektedir. Henzgelitirilip olgunlatnlmay gzleyen bir tekniktir psikanaliz. Ne var ki, ocuklanmzndan pek ounun gelimelerinde aka nevrotik bir evreden getiklerinin gzlenmesibu konuda prat ik bir gere ksin meni n uyanmasna yolamtr. Daha keskin gzlerle duruma bakmasn ren

diimizden bu yana, ocuksal nevrozun bir ayrca durumdeil, bir kural nitelii tadn, ocuksal yatknlkla to-

- 4 6 -


43/92

lumsal uygarlk arasndaki yolda deta ister istemezeilecek bir duran varln sylememiz gerekiyor. Vaka

larn ounluunda erken yllardaki bu nevrotik evre kendiliinden almaktadr. Ancak nevrozlar ortalama salklkimselerde de birtakm izler brakmyor mu? Beri yandanocukluk sonrasda nevroza yakalananlarn hepsinde, zamannda asla pek belirgin seyretmesi gerekmeyen ocuksalber nevrotik rahatszlkla balantnn varln gryoruz.Sanrm bugn dahiliyeciler de, buna dpedz benzer bir

grten kalkarak, her insann ocukluunda bir yoltberkloz geirdiini iler i srmektedir. Arada bir fark varsa, nevrozlarda bir adan sz alamayaca, sadece biryatknln sz konusu edilebileceidir.

imdi de sizin kesinlie ilikin sorununuza dneceim,unu birkez daha belirteyim ki, ocuklar zerinde dolayszpsikanlitik gzlemler sonucu yetikinlerin kendiocukluklarn ilikin aklamalarn doru yorumladmzkans btn genelliiyle yerleti iimize. Ayrca, bir dizi vakada bir baa bulgumuzun dorulandn grme frsatn elegeirdik. Psikanaliz denemelerinin salad malzemeyedayanarak, hastalarn bilinli anmsamalarnda izine rastla

madmz baz d olaylarn, ocukluktaki baz nemliyaantlarn yeniden dirilt iminde (reprodksiyon) alm,kimi mutlu rastlantlar ve anne-babalarla ocuk bakclarnabavurarak yaptmz soruturmalar bizim bu konudakibulgulamamal ar mzn gerekliini ya ds n maz biimdetantlad. Tabii pek sk saladmz bir basan deildi bu,ama her ortaya knda zerimizde alabildiine gl biretki yapt. Hani urasn syleyeyim ki, nesnel birdorulanmaya imkan versin ya da vermesin, bu eit unutulmu ocukluk yaantlannn rekonstrkyiyonunun ifayakavuturucu bir etisi bulunmaktadr. Unutulmu olaylar,nemlerini pek tabii ok erken bir zamanda, henz gszBen'i travmatik bakmdan etkileyebilecekleri bir dnemdegemelerine borludur.

- 4 7 -


44/92

"Peki, psikanalizde bulgulanacak bu olaylarn iyznaklar msnz?"

"eitli olaylardr bunlar. En bata ocuktaki filizlenmeye duran cinsel yaam srekli etki altnda tutma gcnesahip izlenimler, szgelii yetikinler arasnda baz cinselbirleme eylemlerinin gzlemlenmesi ya da oc uun biryetikinle ya da bir baka ocukla arasnda geen ve hideseyrek rastlanmayan cinsel olaylarn yaantlar, aynca

ocuun kulak misafiri olup iittii zaman ya da ancak dahasonralar kavrad ve kendisini, esrarengiz yada natemelibaz konularda aydnla kavuturuyor sand bir takmkonumalar, bundan baka onun dier kiiler kar gsterdii nemli derecede sevecen ya da dmanca davurum vedavranlardr. Kendi unuttuu cinsel faaliyetle bu faaliyeteyetikin lerin ie kararak bir son veri lerini ocuaanmsatmak ayr bir nem tar psikanalizde.

"Bu aklamanz oktan sormak istediim bir soruyu tarafnza yneltmem iin bir neden oluturuyor. Sizindeyiinizle psikanalizden nce grlmeden geilmi bu erken dnemdeki ocuksal cinsel faaliyet'in iyz nedir?"

Bu cinsel faaliyette dzenli kendini gsteren ve balcanem tayan bir zelliin ne garipse daha nceleri defarkna varlmtr, daha dorusu yle gariplii falan da yokbunun, sz konusu zellik grmezlikten gelinecek gibideildi, o kadar. ocuktaki cinsel itepilerin ilk planda gelen davurum biimi, biimi, reme organlarn dahadorusu bunlardan erkeklik organnn uyararak kendi kendinize doyum salamaktr. ocuklarda alabildiine yaygngzlemlenen bu kt huy yetikinlerce hep bilinmekte, buyhuy ar bir gnah gzyle baklarak yakndan izlenmekte,sk bir kontrol altna tutulmaktayd. ocuklarda rastlananbu ahlaka aykr ei limlerin-nk ocuklar, dediklerinebaklrsa, haz salad iin kendi kendine doyum salama

yoluna bavurmaktadr onlarn doutan saf ve ehvettenuzak yaratklar olduu kuramyla nasl badaabileceini

- 4 8 -


45/92

bana sormaynz Msaade edin bu bilmeceyi kar taraf birzme ulatrsn. Bizi buradan kan daha nemli bir sorunbeklemekte, o da u: lk ocukluktaki cinsel faaliyetkarsnda nasl bir tutum taknmalyz? Bu faaliyetibastrma yoluna gitmekle yklenilecek sorumluluk ortada;te yandan hi bir snrlamaya gitmeden ocuklar bu faaliyetlerinde serbest brakmak da pek gze alnacak gibi deil.Aa bir uygarlk aamasndaki kavimlerde ve uygar ulus

larn alt tabakalarnda ocuklardaki cinsellie bir zgrlktannyor gibidir. ocuk cinsellii karsndaki byle birdavranla ocuklar ilerde nevrotik hastalklara yakalanmaktan enikonu esirgenmektedir geri; ama sz konusu davran ocuklar uygarlk uralarna elverililik bakmndanalabildiine byk kayplarla kar karya brakmyor muacaba? Bu konuda yeni bir Scylla ile Charybdis* karsndakaldmz gsteren baz belirtiler yok deil.

Cinsel yaamlarnn aratrlmasyla nevrozlularla uyanacak cinsel ilginin bir ehvet dknlnn ortayakmasna elverili bir zemin yaratp yaratmayacan ise, sizin takdirinize brakyorum.

V

"Sanrm, niyetinizi anladm. Psikanaliz uygulamalariin ne gibi bilgilerin gerektiini bana aklamak bylece

yalnz hekimlerin bu ie yetkili olup olmadklar konusundabir yargya varmam salamak istiyorsunuz. Bilmem ama,imdiye kadarki konumalarda hekimlikle ilgili pek fazla bir

* Yunan efsanesine gre Scylla, Charybdis boazna kar bir maarada

yaayan ve gelip geen denizcileri yeyip yutan bir deniz canavardr.

Scylla ile Charybdis arasnda sz Almanca'da bir deyim olarak kul

lanlmakta ve iki felket ya da iki ate arasnda anlamna gelmektedir.(-N.)

- 4 9 -


46/92

ey gemedi, bol bol ruhbilimin sz edildi, birazyaambilim ya da cinselbilim zerinde duruldu. Ama belkihenz sonuna gelmedik iin?"

Elbette gelmedik, henz arada birtakm boluklar vardolduracak. Sizden bir ricada bulunabilir miyim? imdiyekadarki konumamza gre, psikanalitik bir tedaviyi kafanzda nasl tasarladnz bana anlatr msnz? Hani yle

anlatn ki, sanki siz kendiniz bu tedaviyi yapyormusunuzgibi olsun.

"Oh, ne gzel i. Dorusu tartma konumuzu byle birdeneyle kesin sonuca balamak gibi bir niyetim yok. Amahatrnz krmayacak, istediinizi yapacam, sorumluluunasl olsa size ait. Evet, tutalm ki, hasta bana geldi de birtakm rahatszlklardan yaknp szland. Kendisine, dediklerimi yaparsa iyilecei ya da dzelecei konusunda sz verdim. Bana rahatszl zerinde bildii ne var, aklna negeliyorsa hi bir ey saklamadan tam bir akyrekliliklesylemiini, davurumunu tatsz grd eyler bulunsabile akyreklilik ilkesinden sapmasn kendisinden istedim. Nasl, psikanaliz bu kuraln iyi bellemi miyim?"

Evet ancak bir ey daha istemeniz gerekiyor hastadan:Aklna gelen ey ona sama ya da nemsiz bile grnse,yine bunu saklamayp size bildirmesi.

"Peki, bunu da istiyorum kendisinden. Derken hasta anlatmaya balyor, ben de kulak verip onu dinliyorum. Hastann konutuklarndan, onun ne gibi izlenimleri, yaantlar ve itepileri ruhunda geriye itim konusu yaptnkaryor, geriye itime bavurulmasn da sz konusu izlenim, yaant ve itepilerle karlat zaman hastadakiBen'in henz bunlarla baedecek gte olmadna, zer

lerine yryecekken onlardan korkup kamasna balyorum. Hasta ele geirdiim bulgular benden renir ren-

- 5 0 -


47/92

mez, bir zamanki durumlar yeniden yayor ve bu kez benim yardmmla daha doru bir yol izliyor. Derken Ben'ininister istemez boyun edii snrlamalar ortadan kalkyor, oda bylece salna yeniden kavuuyor. Nasl tamam m?"

Bravo, bravo. yle gryorum ki, yine tarafma birsulama yneltecek, hekimlikten uzak bir kimseyi, eitippsikanalist yaptm sylecekler. Bakyorum, anlattklarmok gzel zmlemisiniz.

"Ben sadece sizden dinlediklerimi tekrarladm, o kadarinsan nasl ezber ettii bir eyi syler, ite onun gibi.nk byle bir eyi nasl yapacam yoksa nerden tasar

layabilirim. Sonra anlamadm bir nokta varsa, byle biralmann pek ok aylara bakmas, her gn bir saat gibi birzaman gerektirmesi. Hani normal bir insan genel olarak okadar ok ey yaayamaz; kklnde geriye itimi konusu yapt nesneye gelince, bu da her halde btn hastalardayan eydir."

Psikanalizin gerek uygulamasnda renilecek daha pekok ey vardr. Szgelii, hastann aklamalarndan onununuttuu yaantlar, onun bir vakit geriye ittii itepileri

bulup karmann hi de kolay olmadn gr eceksiniz.Hasta bakarsnz size bir ey syler, sylediine ilkin nekendisi, ne de sizin iin bir anlam tar gidir. nce sizin,

hasta tarafndan psikanalitik kurala uyularak yaplanaklamalar pek ayn biimde anlamaya bir kez karar vermeniz, hasta tarafndan psikanalitik kurala uyularak yaplanaklamalar pek ayr biimde anlamaya bir kez karar vermeniz gerekir, iindeki deerli maden muhtevas belirli birtakm ilemler sonucu ele geirilen bir maden cevheri gibitpk. Tonlarca cevheri ileyeceksiniz de aradnz okymetli madenden belki biraz ele geireceksiniz, o kadar.Bu da ite psikanalitik tedavi krnn uzayp gitmesininbalca nedenini oluturuyor.

- 5 1 -


48/92

"Peki sizin bu benzetmenize gre konuursak gerekli okadar ok ham maddeyi nerden salayacaksnz?"

Hastann aklamalarnn, hastadaki aklagelimlerinaranlar'n sadeci biim deitirmi davurumlar olduunu, gizledikleri eylerin, bulgulanmas gereken deta birtakm imalar nitelii tadn benimseyerek. Tek kelimeyleister an, ister aklagelim, ister d, hastann sunduu bumalzemeyi ilkin yorumlayacaksnz. Bu yorum da tabii, ha

stann anlattklarna kulak verirken, psikanalitik bilgilerinizsizin iin belirleyecei umut ve nbekleyiler erevisiiinde yaplacaktr.

"Yorumlamak ha! ren bir sz! Hi sevmem iiteyim.Bu sz sizden duymakla btn gvenim uup gitti. Diyelim herey benim yorumuma bal, peki yorumumundoruluuna kim garanti edecek? Herey bu konuda benimkeyfime kalm demektir, yle deil mi?"

"Sakin olun, sakin olun, o kadar da deil. Ne diye kendiruhunuzdaki olaylar ayryor, bakalarnn ruhsal olaylarndaki gibi bunlarn da bir yasallk ierisinde getiini

dnmyorsunuz? almalarnzda belli bir disiplin havasn egemen klabildiniz de, psikanaliz konusunda gereklibilgileri edindiniz mi, yapacanz yorumlar kiisel etkinizden uzak kalacak ve isabetli yorumlar niteliini kazanacaktr. Hasta karsnda stlenilecek devin bir parasbakmndan psikanilistin kiiliinin nemini yadsmak istiyor deil im. Bilindndaki ger iye iti lmi malzemeyi seslenebilmek iin hassas kulaklar gerekir. Herkesin kulannda ayn lde hassaslkla donatldn syleyemeyiz. Vehereyden nce psikanalisti bir ykmllk beklemektedir

burada, nce kendisi zerinde uygulayaca enine boyunabir analizle psikanalist, hastalarn sunacaklar malzemeye

nyarglardan uzak bir tutumla yaklama yeteneini eldeeder. Elbet, astronomik gzlemlerde "kiisel denkletirme"

- 5 2 -


49/92

diye nitelenebilecek bir durum varln srdrr hereyeramen; bireysel faktr her vakit psikanilizde dier btnalanlanndakinden daha byk rol oynayacaktr. Anormal

bir insan mkemmel bir fiziki olabil ir, ama anormalik,psikanalitik uygulamalarda ruhsal yaamn grntlerinin

btn eci bclklerden uzak biimde ele geirilmesiniengeler. Hi kimsenin anormallii tantlanp kendisine be-nimsetilemeyeceine gre, derinlik psikoloji siyle ilgili kon

ularda genel bir uyuma salamak pek gtr; hatta bazpsikologlar bunun bsbtn imkanszln ileri srer, heraptaln aptalln bilgelik diye satmaya nihayet hakk bulunduu grn savunurlar; itiraf edeyim ki, ben bu konudabiraz daha iyimserim. Ne de olsa tecbelerimiz, psikolojidirde enikonu uyuumlarn salanabileceini gstermektedir.Nihayet hangi arat rma alan olursa olsun, hepsinde de ortadan kaldrlmasna aba harcanmas gereken bir glkkar karmza. Zaten psikanalizin yorum tekniinde dekimi eyler, szgelii sembollere bavurularak o kendinezg dolayl anlatma ilikin gerekler baka bilgiler gibirenilebilir.

"Artk zihnen de olsa psikanalitik bir tedavi denemesinegirimek konusunda iimde hi heves kalmad. Deil miama byle bir tedavide kimbilir daha ne srprizlerlekarlaacaktr insan."

Sz konusu niyetten vazgemekle iyi edersiniz dorusu.Bu iin ne geni apta bir eitim ve pratii gerektirdiinigryorsunuz. Diyelim doru drst yorumlarn stesindengelebildiniz, o zaman da yeni bir dev gzler sizi. Bekleyecek yorumunuzu bir basan umuduyla hastaya aklamakiin uygun an kollayacaksnz.

"Peki her seferinde bir ann uygunluk ya da uygunsuzluunu nenden anlayacaksnz?"

- 5 3 -


50/92

Bu, tecrbelerle pek olgunlatrlp mkemmelletirile-bilen bir incelik sorunudur. Szgelii psikanalitik tedavisrecini ksaltmak amacyla yorumlarnz ele geirirgeirmez hastaya bildirmeye kalkarsnz, ar bir yanlgayadersiniz. Bunu yapmakla hastada karkoyumsal davurumlara, yadsmalara ve kzgnlklara yol amaktan baka

bir ey gemez elinize; beri yandan hastann geriye iti lminesneler zerinde bir egemenlik kurmasn salayamadan

kalrsnz. Bu konuda uyulmas gereken kural, hastannkendisinin geriye itilmi nesneye yaklamasn, sizin yorumnerilerinizin klavuzluu altnda hepsi birka adm atpyanma ulaaca kadar hastann bu nesnelere sokulmasnbeklemektir.

"yle sanyorum ki, benim hi bir vakit renebileceimbir ey deil. Haydi diyelim, yorum konusunda bu kuralllaruydum, sonra?"

O zaman belki ummadmz bir bulgu size gelip, kendinibuyur edecektir.

"Nasl bir bulguymu bu?"Hastanza ilikin dncenizde yanldnz, onun

yardm ve uysallna gerekte asla gvenmememiz gerektii, ortak srdrdnz almaya hastanzn hi desanld gibi salna kavumak istemedii.

"Yo, bu kadar da deil! Bana imdiye dek anlattklarnziinde en kaka grneni bu szler. Dolaysyla inanacam bir taraf yok. O kadar ac ve straplar iindekvranan, o kadar yrek paralayc bir dille ikayetlerinisralayp duran, tedavi konusunda o kadar byk fedakrlklara katlanan hasta gerekte ifaya kavumak istemeyecek, yle mi? Herhalde siz de bu szleri ciddisylemi deilsiniz."

- 5 4 -


51/92

Kendinizi toparlaynz; szlerim ciddi konutuklarmgerektir; gerein tm deil tabii, ama pek dikkate deerbir parasdr. Hasta iyilemeyi hem ister, hem istemez. Hastann Ben'i birlik ve btnln yitirmitir, dolaysylairasedesi de birlik ve btnlkten yoksun bulunur. Bakatrl olsayd, zaten nevroza yakalanmazd.

"Akl banda biri olaydm,adm Teli olmazd."*

Geriye itimden kaynan alan birtakm gler hastannBen'i ierisine bir yolunu bulup gitmitir; bundan byle buBen ierisinde tutunur, varln srdrr; geriye itilminesneler zerinde nasl Ben egemenliini elden karmsa,o kaynaktan gelen eilimleri de denetim altnda tutamaz, zaten normal olarak bunlarn hi farknda deildir. Anlayacanz nevrozlular baka hastalara benzemez, bizim hesabakatmaya almadmz glkler karr karnza. Toplumsal kurumlanmzn tm de, ya fonksiyonunu yerine getirenya ar gte bir etkiyle bu fonksiyonu grme yeteneindenyoksun braklan ve bizim iyi ya da kt diye snflaraayrdmz tutarl ve normal bir Ben'e sahip kiilere gre

dzenlenmitir. Hukuktaki o sorumlu ya da sorumsuz alternatifi de buradan ileri geliyor. Oysa btn bu kesin yarglarnevrozlulara uymaz. Toplumsal gerekleri onlarn psikolojik

* Alman ozan Schiller'in (1759-1805) VVilhclm Teli adl oyununundan

(3. perde, 3.sahnc); imparator adna svire ve Uri'de ynetimi elinde bu

lunduran Gessler zalim bir kiidir. Szde halkn imparatora sadakctlerini

snamak iin meydana bir direk diktirerek tepesine bir apka oturtmu,

direin nnden gelip geenlerin apkaya selm vermesini buyurmutur.

VVilhelm Teli apkaya selm vermeden gemek ister, ancak nbeti ta

rafndan yakalanr. O srada kardan gelen Gessler VVilhelm Tell'e bu

davrannn nedenini sorar, VVilhelm Teli de buna karlk, davrannn

kasdi olmadn, bir dncesizlikten ileri geldiini syler, "Akl

banda biri olaydm, adm Teli olmazd." diyerek bu szlerini pekitirir

ve balanmasn diler. VVilhelm Tell'in bu szleri sonradan bir deyimnitelii kazanmtr.

- 5 5 -


52/92

durumlarna uydurmann gln itiraf etmeliyiz. Budurum son savata geni lde yaanmtr. Acaba askerlikgrevinden kaan nevrozlular kendilerine hasta ss verenkimseler miydi, deil miydi? Bu gibilerine kendilerini hastagsterenler gibi davranlp, hastalklar pek eza verici duruma sokulur sokulmaz iyilemi, ama szde iyileenler tekrartutulup cepheye yolland m, o saat yine kap hastala

snmlard. Bu gibiler karsnda nasl bir yol izleneceibilinememiti bir trl. te ayn durum sivil yaamdakinevrozlular iin de geerlidir. Bunlar da szlanp yaknr,ama hastalklarndan da gleri yettii kadar yararlanmayabakarlar. Hastalklarn ellerinden almaya kalktnz m, yavrusunu bir dii arslan nasl ata szne gemi bir hametlesavunursa, ylece savunurlar bunu ve sz konusuelikiden tr kendilerine bir sulama yneltmenin hi biranlam yoktur.

"Peki ama o zaman, bu problemi insanlar hi tedaviyeyanamamak, onlar kendi kaderiyle ba baa brakmakdaha yerinde deil mi? yle sanyorum ki, sizindeinmelerinizden anlaldna gre, bu kadar ok abaharcayarak sz konusu hastalan teker teker tedavi etmekzahmete demez dorusu."

nerinize evet diyemeyeceim. Yaamn ortaya karaca etin durumlara kar diretmek yerine bunlar benimsemek elbet daha doru yoldur. Tedaviye altmz nev-rozlulardan bazlar, kendilerini psikanalitik yoldan tedaviiin o kadar aba harcamaya lyk kimseler deildir belki;ancak, nevrozlular arasnda pek deerli kiiler de vardr.Amacmz, bylesine kusurlu ruhsal bir donatmla eldengeldiince az kiinin uygarlk yaam karsna kmasnaalmak olmaldr; bunun iin de ok tecrbe edinmemiz,ok eyi kavramasn renmemiz gerekmektedir. Tek tek

hastalarn kiisel deerlerini btnyle bir yana brakrsakher analiz bizim iin yapc bir karakter tar, yeniaydnlanmalara ulamamz bakmndan bize yararlar salar.

- 5 6 -


53/92

"Ama hastann Ben'inde hastal elden karmamak gibibir istek olmusa, bunun birtakm nedenleri ve kaynaklan,ksaca kendini hakl karacak bir dayana bulunmal. Gelgeldim, bir insan niin hasta kalmak istesin, bundan ne gibibir kazan umabilir? Anlalacak gibi deil."

Yo yo, yle anlalmayacak bir yan yok bunun. Savanevrozlularn dnnz, bir askerlik grevi yapmak zorunda deildir, bunlar, nk hastadrlar. Sivil yaamdahastala, meslek yaam ve bakalaryla rekabetteki yetersizlii bala tma, aile ona mnd a ise aile bireyler ininzgeerlik ve sevgilerini salamak ya da isteklerini onlarazorla kabul ettirmek iin bir are diye bavurulabilir.

Btn saydklarm enikonu yzeysel eylerdir ve "hastalk kazanc" deyimi altnda zetlenecek bir durumdur. Ancak dikkate deer bir nokta varsa, hastann, hastadakiBen'in btn bu nedensel halkalarn i ie girerek yaptzincirden ve bunlarn mantksal sonular olan davranlardan dpedz habersiz bulunmasdr. HastannBen'inin bunlardan bilgi sahibi olmas salanarak, ondakisz konusu eilimlerin etkisi giderilmeye alr. Ancakhastala sarlp onu braklmamasnda, kendileriyle o kadar

kolay baa klamayan daha derinlerde sakl baka nedenlerde bir rol oynar. Ne varki, psikanalizin ruhbilimsel kuramierisinde bir gezintiye kmadan bu sonuncu nedenler kavran lamaz.

"Siz anlatmanza bakn, birazck daha fazla kurumsal bilgi sunmusunuz, bundan byle ne farkeder?"

Daha nce sizi Ben ile Es arasndaki ilikiyi aklarken,ruhsal aygt konusundaki retiden nemli bir parayskutla geitirdim. Diyeceim, psikanalitik aratnlar sonucu, Ben'in kendisinde stben adn verdiimiz zel birmekanizmann zamanla farkllap gelierek onaya ktnkabul zorunda kalmtk. stben, Ben mekanizmas

ieris ine girer, ondaki yksek psikolojik rgt Ben ilepaylar, ama es'le arasnda pek iten bir ilikiyi de

- 5 7 -


54/92

srdrr; gerekte ilk obje gibi davranabilir, ona karokluk pek kat bir tutum taknabilir. Es ile olduu gibiUstben ile de bir dirlik dzenlik ierisinde yaamak Ben iinnemlidir. Ben ile stben arasnda bagsterecek uyumazlklar ruhsal yaam iin byk bir nem tar. stben'inbizim vicdan dediimiz nesnenin temsi lc isi olduunusanrm sezdiniz. stben'in normal geliimi, yani yeterincekiisellikten uzak bir karakter kazanmas ruhsal bakmndan pek gereklidir. te bu da dipus kompleksleridoru drst bir deiim geirmemi nevrozlularda rastlan

sigmund freud - kendi kendine psikanaliz

Documents