Sigara Kullanımında Bilişsel ve Davranışsal

Tedaviler

Doç. Dr. Zeki Yüncü

EÜTF Çocuk Psikiyatrisi ADEGEBAM

BATI

Dopamin hipotezi

GABA A

NMDA A

Nikotinik Asetil Kolin A

Glutamat Fensiklidin

Nikotin

Barbiturat

Benzo

Etanol

Opiad A

Kanabinoid

Kokain A

KokainEroin

Esrar

noradrenalin

Türkiye’deki içiciler

WHO – Country report Turkey, www.who.int

• Soru:• Size göre hangi maddenin

lapsı/nüksü ile başa çıkmak güçtür?

Bireyin yaşantılarını yorumlama biçiminin psikolojik işlevselliğin üzerinde önemli bir etkisi vardır

Bilişsel Tedavi (BT)

Bilişsel Tedaviler durum, duygu, davranış arasındaki

bağlantıları saptamaya çalışır

Bireyin yaşantısını

Daha uyumsal biçimde yorumlamasına

Duygularını daha üretken biçimde

yönlendirmesine

Sorunlarıyla baş etmesine

Yaşam koşullarının geliştirilmesine

Bilişsel İşlevler (Bİ)

Psikopatolojik: Bilişsel işlevler ketlenmiş veya bozulmuştur

Öfke, kaygı, keder, taşkınlık ve diğer

Çaresizlik, tehlike vb olumsuz inançlar bilgi işlemede öne çıkar

Bilişsel hatalar

Bilişsel Hatalar

Bilişsel hatalar:Sıkıntıİşlevsiz davranışlarUyum bozucu düşüncelerBilgi işleme sürecinde yanlılıklar

Bilişsel Hatalar

Bilişsel Hatalar Kişiselleştirme:

Olumsuz bir olay olduğunda bunun kendi ile ilgili olduğunu düşünür

Perspektif olma uğraşında azalma:Yüksek düzeyli düşünmenin en önemli

göstergelerinden birisi kişinin kendi düşüncesi ile ilgili düşünme perspektifini sürdürme yeteneğidir.

Bu kadar küçük bir konuda, bu kadar şiddetli duygusal tepki verebilmek için ne düşünüyor olabilirim.

Olgu kavramlaştırma Bir tedavi planı hazırlanırken olgu formulasyonu

Elde edilecek bilgilerle güncellenir

Bir çok hasta bozuk temel inanç ve şemalara sahiptir

Çaresizim: Her an başedemeyeceğim bir felaket olabilir

Sevilmiyorum: Sevilmedikçe hiçim

Tera pötik ilişki

İyileşme için gereken ortam Terapistler

Rehber gibi rol oynarKendine güven, diğerlerini bağışlayıcılıkBazen zorlayıcı ve güç olan terapi

çalışmasına hevesli olarak Danışanı, yönlendirilmiş keşifle sorununa

daha mantıklı, daha dikkatli, daha az fevri, daha az katastrofik görmeye cesaretlendirir

Tera pist

Sahici bir sıcaklık

Yargısız kabul

Varolan sorunları belirleme

Önemli alanlara odaklanma

Özgün bilişsel ve davranışsal

teknikleri prova etmede

Ev ödevlerini planlama

Terapist aktif rol oynar

Tera pi programının yapısı

Davranışçı teknikler

Bilişsel teknikler

Ev ödevleri

Davranışçı teknikler

Otomatik düşünceleri veya şemaları saptamak

İncelemek için gerekli olan içe bakış ve

soyutlama için sınırlı bir kapasiteye sahip

hastalarda:

Günlük aktivite çizelgesi

Rol oynama seansları

Bilişsel teknikler

Danışanlara aşırı olumsuz duygularını bir işareti

gibi görerek kendilerine

«Şu anda aklımdan ne geçiyor?» diye

sormaları öğretilir

Amaç: Daha derinde ki inançları ve şemaları

belirlemeye yol açacak olan otomatik

düşünceleri nasıl gözleyeceğini öğretmektir.

Ev Ödevleri

Kalıcı değişiklikler terapi ortamı dışında da

gerçekleşmelidir.

Bunun ortaya çıkması için terapist ve hasta

işbirliğinde hastanın yeni beceriler

kullanabileceği, önemli varsayımları

sınayabileceği ve terapi bittikten sonra

yinelemelerin önlenmesine yardımcı olacak ev

ödevi uygulamaları düzenlenir.

MKB tedavisinde BT

Sigara kullanımı için riskli olan disfori, anksiyete,

öfke gibi durumlarla başetme becerisi kazanılır.

İstek ertelemenin yolları aranır

Kendileri ile umut doğurucu şekilde konuşmayı

Sorun çözme için daha yaratıcı roller

Sigara dışında haz yolları

Sevdikleri kişilerin desteği

İşlevsiz İnanç

Bıraksam bile benim hayatım düzene girmez

Kullanmadan insanların arasına karışamam

Sigarasız rahatlayamam

Sigara sorunum benim kötü olmamdan

kaynaklanıyor

Bıraksam hayatımın tadı kaçar

Eğer isteği durduramazsam kötüleşecektir

Bırakmayı kolaylaştıran nedenler

Düşük miktarlarda içim Durumsal içim Sigara içmeyen ebeveynler ve arkadaşlar Sigara içmeye karşı ebeveynlerin karşıt

davranışları Düşük stres düzeyi Sosyal beceriler Kuvvetli benlik saygısı Tüketimin az olması Sosyal destek

Sussman & Dent, 2007Sussman & Dent, 2007

25

Bırakma öncesi değerlendirme

Seansın Hedefleri1. Tdv programına güvenle bağlanma 2. Tdv programı için gerekli bilgileri toplama3. Tdv planına beraberceberaberce karar verme 4. Tdv seçeneklerini belirleme, tavsiyede bulunma5. Bırakma gününün belirlenmesi, 6. Sonraki randevunun kararlaştırılması 7. Tüm sorun ve endişeleri konuşulup çözülmeli

26

Sözleşme

Bireyin bu sefer tamamen bırakma hedefini doğrula

Tedavi planının prensiplerini paylaş Tedavinin hedeflerini tartış Tüm seanslara katılması konusunda anlaş

27

Bilgi toplama

Değerlendir1. Nefeste CO2. Günlük sigara sayısı3. İlişkili mental ve fiziksel sağlık durumları4. Önceki bırakma deneyimleri5. Bırakmanın önündeki sosyal ve diğer engeller

28

Tedavi planı hazırlama

1. Bırakma gününü birlikte seç2. Tüm tdv seanslarını belirle ve randevu kartını

doldur3. Tedaviyi engelleyici durumları tanımlamasını iste

ve bunların üstesinden gelebilmek için kişiye özel plan

4. Sosyal engellere odaklan ve bu bunları en aza indirebilmek için kişinin sosyal yaşantısını şekillendir

5. Eğer uygunsa, kişiye destek olacak bir partner bulmasına yardımcı ol.

6. “Tek nefes bile” kuralının önemini açıkla ve nedenlerini anlat

29

Bırakma gününü saptamak

Seçilmiş bırakma gününün uygun olup olmadığını doğrulat

(örn: tatil, sosyal etkinlikler, iş stresi)

Bir sonraki randevu tarihini doğrulat ve Olumlu beklentileri hissettir

Bu önemli aşama için bireyi destekle

30

Endişeleri ortadan kaldır

1. Kişinin sormak, söylemek istediği bir konu var mı?

2. Anahtar mesajları pekiştir:1. Tanımlı bırakma gününün önemi2. Ne olursa olsun o tarihten sonra “tek nefes

bile”3. Medikasyonun uygun kullanımı4. Başarı için yüreklendir5. Sonraki seans için ödül öngörü