sidasaxelmwifoebrivi mnisvnelobis batumi (angisa) loti2.pdf · l/wm litri wamsi . m metri . m2...

Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) – axalcixis saavtomobilo gzis goderZi - zarzmis (km 110 – 127) monakveTis

mSenebloba (loti 2)

garemoze zemoqmedebis Sefaseba

regionaluri ganviTarebisa da infrastruqturis saministros saavtomobilo gzebis departamenti

moamzada fondma msoflio gamocdileba saqarTvelosaTvis TRANSPROJECT Ltd-s dakveTiT

I

Sinaarsi

1 zogadi informcia proeqtis Sesaxeb ........................................................................................................ 6

1.1 gzS-s zogadi konteqsti da kompetenciis farglebi .................................. 8 2 proeqtis aRwera........................................................................................................................................................ 12

2.1 gamoyenebuli standartebi da saproeqto parametrebi .......................... 12

2.2 saproeqto monakveTis daxasiaTeba ..................................................................... 12

2.3 ZiriTadi sagzao saproeqto gadawyvetilebebi ......................................... 16

2.4 sagzao samosis konstruqcia ............................................................................. 19

2.5 xelovnuri nagebobebi ........................................................................................... 20 2.5.1. xidebi ........................................................................................................................ 20 2.5.2. arsebuli xidis SekeTeba ................................................................................. 22

2.6 samSeneblo samuSaoebi ......................................................................................... 26

2.7 mSeneblobis dros gamoyenebuli aRWurviloba ........................................ 32

2.8 damxmare samSeneblo obieqtebis kompleqsi ................................................... 33 3. samarTlebrivi CarCo ................................................................................................................................................. 34

3.1 saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdebloba. ............................................. 34 4. proeqtis bunebrivi garemos aRwera ................................................................................................ 40

4.1 klimati, haeris xarisxi, fonuri xmauri da radiacia ............................ 40 4.1.1 klimati .................................................................................................................. 40 4.1.2 haeris xarisxi da xmauri ............................................................................. 44

4.2 garemos fiziko-geografiuli daxasiaTeba ................................................. 55 4.2.1 geomorfologia da reliefi .................................................................... 55 4.2.2 proeqtis geodinamiuri da geoteqnikuri pirobebi da saproeqto gzis detaluri aRwera ............................................................................................... 55 4.2.3 teqtonika da seismuroba. ............................................................................. 66 4.2.4 hidrogeologia ............................................................................................... 67 4.2.5 hidrologia ......................................................................................................... 67

4.3. wylisa da Rvarcofuli nakadebis maqsimaluri xarjebi........................ 68 4.3.1. wylis maqsimaluri xarjebi ............................................................................ 68 4.3.2 Rvarcofuli xevebis maqsimaluri xarjebi .............................................. 72

4.4. #19, #19.1 da #35 auzebSi ganlagebuli xidebis kveTSi wylisa da Rvarcofis maqsimaluri doneebi ................................................................................ 73 4.4.1. wylis maqsimaluri horizontebi (wmh) ....................................................... 73

4.5. #19, #191 da #35 auzebSi ganlagebuli xidebis kveTSi wylisa da Rvarcofis maqsimaluri warecxvebi ......................................................................... 75 4.5.1 maqsimaluri zogadi warecxvebi .................................................................... 75

4.6. krebsiTi monacemebi ............................................................................................. 77

4.7 ნიადაგი, landSafti da მცენარეული საფარი ................................................ 78 4.7.1 ნიადაგის საფარი ....................................................................................................... 78 4.7.2 landSafti ............................................................................................................... 81

II

4.7.2 flora ................................................................................................................... 82

4.8 fauna ........................................................................................................................... 101 4.8.1 ekosistemebi proeqtis areSi ......................................................................... 101

N’ ........................................................................................................................................................................................................... 105

4.9 daculi teritoriebi .............................................................................................. 105

suraTi 4.12 .......................................................................................................................... 106 5. socialuri zemoqmedebis analizi ...................................................................................................... 108

5.1 socio-ekonomikuri garemo .................................................................................. 108

5.2. adigenis raionis da avtomagistralis alternatiuli marSrutebis gaswvriv ganlagebuli soflebis socio-ekonomikuri mdgomareobis daxasiaTeba ......................................................................................................................... 111

5.3 socio-kulturuli garemo .................................................................................. 114

5.4 miwis Sesyidva da gansaxleba ............................................................................. 116 6. alternativebis analizi ................................................................................................................................ 123

6.1 ალტერნატიული ტექნიკური გადაწყვეტა ნამარხი ტყის ბუნებრივი ძეგლის უბანზე .................................................................................................................................... 123

suraTi 6.1 ........................................................................................................................... 124

suraTi 6.2 ............................................................................................................................ 124

6.2 მარშრუტის სტრატეგიული ალტერნატივები ........................................................ 125 6.2.1 შესავალი .................................................................................................................. 125 6.2.2 arsebuli saavtomobilo gza ....................................................................... 130 6.2.3 saavtomobilo gzis alternativa #1 ........................................................ 137 6.2.4 saavtomobilo gzis alternativa #2 ....................................................... 140 6.2.5 saavtomobilo gzis alternativa #3 ........................................................ 141 6.2.6 saavtomobilo gzis alternativa #4 ....................................................... 142 6.2.5 saavtomobilo gzis alternativa #4a ..................................................... 145 6.2.6 daskvna ..................................................................................................................... 146

6.4 mizanSewonili variantebis teqnikur-ekonomikuri Sefaseba ............... 148

6.5 mizanSewonili variantebis garemosdacviTi Sefaseba ............................ 151 6.5.1 mizanSewonili variantebis socialuri Sefaseba ............................. 158

7. garemoze mosalodneli zemoqmedeba ................................................................................................ 171

7.1 mosalodneli garemosdacviTi zemoqmedebebis mokle mimoxilva .. 171

7.2 garemoze zemoqmedebis specifikuri sakiTxebi ...................................... 178 7.2.1 atmosferul haerSi emisiebTan dakavSirebuli zemoqmedeba ....... 179 7.2.2 avtomagistralis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli xmauri ............................................................................................... 179

7.3 mSeneblobasTan dakavSirebuli potenciuri zemoqmedebani ............ 180 7.3.1 dabinZureba da narCenebi............................................................................... 180 7.3.2 zemoqmedeba floraze ...................................................................................... 187 7.3.3 zemoqmedeba faunaze .......................................................................................... 187 7.3.4 daculi teritoriebi .................................................................................... 189 7.3.5 landSafti ......................................................................................................... 189

III

7.3.6 wyliT sargebloba. .......................................................................................... 189 7.3.7 zemoqmedeba arqeologiur ubnebze ........................................................... 190 7.3.8 transportaTn dakavSirebuli zemoqmedebebi ...................................... 190 7.3.9 moZraobis Seferxeba ....................................................................................... 191 7.3.10 samSeneblo banakebTan dakavSirebuli zemoqmedeba garemoze . 191 7.3.11 asfalto-betonis sawarmosa da xreSis damaqucmacebel danadgarebTan dakavSirebuli zemoqmedeba ..................................................... 192

8. Semarbilebeli RonisZiebebi da garemosdacviTi menejmentis gegma ................ 193

8.1 Semarbilebeli zomebi .......................................................................................... 193 8.1.1 mSeneblobis samuSaoebTan dakavSirebuli Semarbilebeli zomebi ................................................................................................................................ 193 8.1.2 xangrZlivvadiani da eqsploataciasTan dakavSirebuli zemoqmedebebis Serbileba........................................................................................ 219

8.2 monitoringi da aRsruleba .................................................................................. 220

8.3 ganxorcielebis Rirebuleba ............................................................................... 223

8.4 garemosdacviTi menejmentis gegma (matrica) ............................................... 224

8.5 garemosdacviTi monitoringis gegma (matrica) ......................................... 251 9. sazogadoebasTan konsultaciebi ................................................................................................... 266

9.1 saqarTvelos kanonmdebloba da moTxovnebi .............................................. 266

9.2 კომენტარები გარემოს და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროდან მიღებულ შენიშვნებზე........................................................................................................ 268

9.3 საკონსულტაციო შეხვედრის ოქმი ....................................................................... 284 danarTi 1 ..................................................................................................................................................................................... 292

narCenebis marTvis gegma samSeneblo banakebisaTvis da damxmare obieqtebisaTvis .................................................................................................................................................................. 292 დანართი 2 ....................................................................................................................................................................................... 331

წყლის რესურსების დაცვის ღონისძიებები სამშენებლო ბანაკებში .......................... 331 danarTi 3 ...................................................................................................................................................................................... 341

atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa emisiebi dakavSirebuli samSeneblo operaciebTan ......................................................................................... 341

danarTi 4 .................................................................................................................................................................................... 348

sagangebo situaciebze reagirebis gegma.......................................................... 348

IV

abreviaturebi

agb aziis ganviTarebis banki gzS garemosdacviTi zemoqmedebis Sefaseba gzn garemosdacviTi zemoqmedebis nebarTva gmg garemosdacviTi marTvis gegma wmd wylis momatebuli done sfi saerTaSoriso finansuri institutebi isTb iaponiis saerTaSoriso TanamSromlobis banki isTs iaponiis saerTaSoriso TanamSromlobis saagento sx sesxis xelSekruleba mdk maqsimaluri dasaSvebi koncentracia gdbsm garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saminsitro suvmfes sakvebis usafrTxoebis, veterinaruli da mcenareTa dacvis

erovnuli samsaxuri god ganviTarebis oficialuri daxmareba pzp proeqtis zemoqmedebis qveS moqceuli priebi gsg gansaxlebis samoqmedo gegma sd sagzao departamenti rgisd saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da

infrastruqturis saministros sagzao departamenti gd gasxvisebis derefani gpC gansaxlebis politikis CarCo tet trans-evropuli trasa sp satendero pirobebi ssrk sabWoTa socialisturi respublikebis kavSiri mb msoflio banki

zomis erTeulebi ha heqtari km kilometri km2 kvadratuli kilometri l/wm litri wamSi m metri m2 kvadratuli metri m3/wm kuburi metri wamSi m3 kuburi metri mm milimetri wm wami

V

1 zogadi informcia proeqtis Sesaxeb

satransporto seqtoris ganviTarebas udidesi mniSvneloba aqvs

saqarTveloSi ekonomokuri zrdisa da siRaribis daZlevis saqmeSi.

mouwesrigebeli satransporto infrastruqtura aferxebs satranzito

gadazidvebis moculobenis zrdas, ucxouri investiciebis mozidavas da

qveynis mosaxleobis ekonomikur aqtivobas.

saqarTvelo Tavisi xelsayreli geografiuli mdebareobidan

gamomdinare moqceulia aRmisavleT-dasavleTisa (Savi da kaspiis zRvebi)

da CrdiloeT-samxreTis( ruseTsa da TurqeTs Soris) tranzituli

xazebis gzajvaredinze, ris gamoc qveynis erovnuli ekonomikis

ganviTarebaSi mniSvnelovani roli eniWeba satransporto qselis

ganviTarebas.

Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) – axalcixis

saavtomobilo gza (S-1), romlis mTliani sigrZe Seadgens 159 km-s, gadis

aWaris avtonomiuri respublikis da samcxeT-javaxeTis mxaris

teritoriebze. is erTmaneTTan akavSirebs saerTaSoriso mniSvnelobis

senaki – foTi – sarfis (TurqeTis sazRvari) (s-2), xaSuri – axalcixe –

vale (TurqeTis sazRvari) (s-8) da axalcixe – ninowminda ( somxeTis

sazRvari) (s-11) saavtomobilo gzebs da mis meSveobiT qveynis sxvadasxva

regionTan da mezobel saxelmwifoebTan.

suraTi 1.1 საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტის მონაცემით ბათუმი -

ახალციხის საავტომობილო გზაზე 2008 წლისათვის ავტოტრანსპორტის საშუალო

დღიურმა ინტენსივობამ შეადგინა:

6

ცხრილი 1.1

მონაკვეთი წელი მსუბუქი ავტომობილები

მიკროავტობუსი

ავტობუსი და სატვირტო ტრაილერი ჯამი

შუახევი–ხულო 55 - 80 2008 306 140 32 1 479

ხულო–ზარზმა 80 - 128 2008 105 35 38 4 182

ზარზმა–ადიგენი 128 - 140 2008 246 10 5 7 267

Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa)-axalcixis

saavtomobilo gzis xulo-zarzmas monakveTi gadis goderZis

uReltexilis rTul topografiul-geologiur pirobebSi. amJamad

gzis teqnikuri mdgomareoba cudia da gza moiTxovs

sareabilitacio samuSaoebs. sakvlevi gzis monakveTze arsebuli gzis

safari ZiriTadSi xreSiania, gzis mcire calkeul monakveTebSi safari

asfaltbetonisaa, romelic aris gacveTili, daormoebuli, nawiburebi

dazianebuli. gzis savali nawili sadrenaJo sistemis ar arsebobis gamo

Caxramulia, darRveulia ganivi profilis qanobebi. safaris zedapirze

aRiniSneba sxvadasxva saxis dazianebebi da defeqtebi. wyalgamtari

milebi moiTxovs gawmendas da aRdgenas, maTi umravlesoba unda

Seicvalos axali milebiT. aRsadgenia arsebuli xidebi, mrudebis

gasworebis mizniT saWiroa gzis vakisis lokaluri wanacvleba zog

adgilas da 3 axali xidis mSenebloba.

aRniSnuli monakveTis farglebSi gzis rebilitacia-rekonstruqcia

xels Seuwyobs, rogorc zemo aWarisa da samcxeT-javaxeTis mosaxleobis

socialur-ekonomikuri mdgomareobis gaumjobesebas, aseve mTlianobaSi

qveynis ekonomikisa da turizmis ganviTarebas, radgan igi akavSirebs

beSumis samTo-saTxilamuro kurorts q. baTumsa da q. axalcixesTan. პროექტის განხორციელების შემდეგ მოძრაობის პროგნოზირებული ინტენსიობა

მოცემულია ცხრილ 1.2-ში. აღსანიშნავია, რომ მოძრაობის ინტენსივობის გადართვა მოხდება ეტაპობრივად პროექტის განხორციელების შემდეგ, საპროექტო მონაკვეთზე დაშვებულია ეტაპობრივი გადართვა - პირველი წელი %60, მეორე წელი - %40

ზემოაღნიშნული ცხრილები შესაბამისად მოძრაობის ინტენსივობის პროექცია ეტაპობრივი გადართვის გათვალისწინებით მოცემულია მომდევნო ცხრილში: ცხრილი 1.2 მოძრაობის ინტენსივობა პროექტის გახსნიდან

წელი მსუბუქი მკრ.

ავტობუსი ავტობუსი/ სატვირთო

ტრაილერი სულ

2015 1,155 346 116 45 1,662 2016 1,861 554 155 73 2,643 2017 1,946 579 161 76 2,762 2018 2,035 605 167 79 2,886 2019 2,128 633 172 81 3,014 2020 2,216 659 177 84 3,136 2021 2,307 686 183 86 3,262

7

წელი მსუბუქი მკრ.

ავტობუსი ავტობუსი/ სატვირთო

ტრაილერი სულ

2022 2,402 714 188 89 3,393 2023 2,490 740 194 92 3,516 2024 2,581 767 200 94 3,642

2025 2,675 796 204 96 3,771 2026 2,773 825 208 98 3,904 2027 2,874 855 212 100 4,041 2028 2,966 882 216 102 4,166 2029 3,061 910 220 104 4,295 2030 3,158 939 225 106 4,428 2031 3,259 969 229 108 4,565 2032 3,363 1,000 234 110 4,707 2033 3,470 1,032 239 113 4,854 2034 3,580 1,065 244 115 5,004 2035 3,694 1,099 249 117 5,159

gansaxilveli proeqtis teqnikuri davaleba iTvaliswinebs

Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa)-axalcixis

saavtomobilo gzis xulo-zarzmas monakveTis sareabilitacio-

sarekonstruqcio samuSaobis saproeqto-saxarjTaxricxvo da satendero

dokumentaciis Sedgenas or lotad: 1) xulodan goderZis

uReltexilamde da 2) goderZis uReltexilidan sof. zarzmamde.

xulo – zrzmis sareabilitacio – sarekonstruqcio monakveTis mTliani

sigrZe Seadgens 47.112 km-s. proeqtiT warmodgenili baTumi (angisa)-

axalcixis saavtomobilo gzis goderZis uReltexili-zarzmas

monakveTis (loti2) sareabilita-cio-sarekonstruqcio samuSaoebis

saproeqto da satendero dokumentacia Sedgenilia S.p.s. “transproeqtis”

mier saqarTvelos saavtomobilo gzebis departamenTan 28.09.2012 wels

gaformebuli xelSekrulebis safuZvelze. sareabilitacio –

sarekonstruqcio monakveTis sigrZea 17.380 km.

1.1 gzS-s zogadi konteqsti da kompetenciis farglebi

საქართველოს კანონის "გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ" (2007) თანახმად, გზშ-ს ძირითად ტომთან ერთად, ეკოლოგიური ექსპერტიზისატვის წარდგენილი გარემოსდაცვითი დოკუმენტაციის პაკეტი უნდა მოიცავდეს მოსალოდნელი ემისიების მოცულობისა და სახეების აღწერას (დაბინძურების სტაციონარული წყაროების და მათ მიერ გაფრქვეულ/ჩაშვებულ მავნე ნივთიერებათა ინვენტარიზაციის ტექნიკური ანგარიში და მავნე ნივთიერებათა ზღვრულად დასაშვები გაფრქვევის/ჩაშვების ნორმების პროექტი. ზღვრულად დასაშვები გაფრქვევის/ჩაშვების ნორმების პროექტი შემუშავებულ უნდა იყოს ეკოლოგიური ექსპერტიზისადმი დაქვემდებარებული ობიექტებისათვის, მათ შორის საავტომობილო გზების მშენებლობისათვის გამოყენებული დამხმარე ობიექტებისათვის, როგორიცაა ასფალტო-ბეტონის ქარნები, ბეტონის ქარხნები და

8

სამშენებლო ბანაკები. ზდგ/ზდჩ ნორმების პროექტების შესამუშავებლად აუცილებელი არის ობიექტის ადგილმდებარეობის ზუსტად განსაზღვრა, გენერალური გეგმის მომზადება ყველა ტექნოლოგიური კვანძის და ელემენტის გეგმაზე ჩვენებით, მონაცემები დაბიძურების წარმოქმნის (გაფრქვევის/ჩაშვების) წყაროებზე და მათ ლოკალიზაციაზე, ტექნოლოგიურ პროცესსზე და დამაბინძურებელი ნივთიერებების მოცულობებზე, ზედაპირული წყლის ობიექტში ჩაშვების ზუსტი კოორდინატები და თავად ზედაპირული წყლის ობიექტის ჰიდროლოგიური მახასიათებლები. საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციების მიერ დაფინანსებული ხაზოვანი ინფრასტრუქტურული სისტემების პროექტების განხორციელებისას, პროექტირება, კონტრაქტირება, შესყიდვები და მშენებლობა ხორციელდება მიღებული საერთაშორისო საინჟინრო და სამშენებლო წესების და სქემის შესაბამისად, კერძოდ, FIDIC -ის, ე.წ. „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების მიხედვით. ეს პირობა, თავის მხრივ დაფიქსირებული არის ხოლმე სასესხო ხელშეკრულებაში. FIDIC -ის, „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების თანახმად, მკაფიოდ არის გამიჯნული პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის, საპროექტო ორგანიზაციის და მშენებელი კონტრაქტორის კომპეტენცია. FIDIC -ის, „წითელი“ საკონტრაქტო ფორმის შესაბამისად, პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო კომპანიის ვალდებულებაა მოამზადოს ძირითადი საპროექტო ობიექტის (ჩვენს შემთხვევაში გზისა და საგზაო ინფრასტრუქტურის) დეტალური საპროექტო დოკუმენტაცია. რაც შეეხება მშენებელი კონტრაქტორის მიერ გამოსაყენებელი დამხმარე სამშენებლო ობიექტების ტექნიკურ პროექტს, ეს საკითხი არ განეკუთვნება პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის ან საპროექტო ორგანიზაციის კომპეტენციას და დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტი არ მზადდება ძირითადი ობიექტის მშენებლობის ნებართვის მიღების ეტაპზე. დამხმარე ობიექტების (სამშენებლო ბანაკის, მშენებლობისას ობიექტებამდე მისასვლელი გზების, ასფალტო-ბეტონის ან ბეტონის ქარხნების და ა.შ.) პროექტის მომზადება და შესაბამისი ნებართვების მოპოვება წარმოადგენს მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულებას. FIDIC -ის, „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმის თანახმად (Design and Build, ანუ პროექტირების და მშენებლობის კონტრაქტი), პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაცია და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო ორგანიზაცია ამზადებენ ძირითადი ობიექტის მხოლოდ საბაზისო პროექტს, ხოლო საბოლოო დეტალური პროექტის დასრულება, ისევე როგორც დამხმარე ობიექტების პროექტის მომზადება და შემდეგ მშენებლობა, არის მშენებელი კონტრაქტორის პრეროგატივა. ამრიგად, ორივე შემთხვევაში მშენებელ კონტრაქტორთან კონტრაქტის გაფორმება ხდება მხოლოდ მშენებლობის ნებართვის გაცემის შემდეგ, ანუ მშენებლობის ნებართვის, და შესაბამისად ეკოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნის გაცემა ხდება უფრო ადრე, ვიდრე მშენებელი კონტრაქტორი მოამზადებს დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტს და მათთან

9

დაკავშირებულ გარემოსდაცვით დოკუმენტაციას (ზედაპირული წყლის ობიექტებში ზღვრულად დასაშვები ჩაშვებების ნორმატივები ატმოსფერულ ჰაერში ზღვრულად დასასვები გაფრქვევის ნორმები და ა.შ.). შესაბამისად, FIDIC -ის, „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების თანახმად ორგანიზებულ პროცესში, შეუძლებელი არის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დოკუმტთან ერთად ზდჩ და ზდკ ნორმატიული დოკუმენტაციის წარმოდგენა დამხმარე სამშენებლო ობიექტებისათვის. გზშ-ს ფარგლებში შესაძლებელია მხოლოდ ძირითადი პრინციპების, მოსალოდნელ ზემოქმედებათა ხარისხობრივი და ნახევრად-რაოდენობრივი შეფასებების და ზოგადი მოდელური სიტუაციის ასახვა, მაშინ როდესაც ზუსტი და დეტალური რაოდენობრივი შეფასებების და ზდჩ და ზდგ ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადების აუცილებლობა გზშ-ში დაფიქსირებულ იქნება, როგორც მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულება. ეს ვალდებულება მკაფიოდ უნდა იყოს აქცენტირებული პროექტის განმახორციელებელ ორგანიზაციასა და მშენებელ კონტრაქტორს შორის დადებულ კონტრაქტში, ხოლო მშენებლობის ნებართვაში ასახული უნდა იყოს, როგორც სანებართვო პირობა. ყოველივე ზემოქთქმულიდან გამომდინარე, გზშ-ს დანართში წარმოდგენილი მონაცემები, გათვლები და რეკომენდაციები, მშენებელი კონტრაქტორის მიერ ასაშენებელ ობიექტებთან დაკავშირებით, ემსახურება ზოგადი მოდელური სიტუაციის და სავარაუდო ზემოქმედების სცენარების ასახვას, და არა საბოლოო, ადგილ-სპეციფიკური ზემოქმედების შეფასების და ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადებას. კერძოდ, დანართ 2-ში წარმოდგენილი მოდელი აღწერს წყალმომარაგების და კანალიზაციის ასპექტებს ტიპიური სამშენებლო ბანაკისათვის, რომელიც გათვალისწინებული არის 50-მდე მშენებელის და სამშენებლო ტექნიკის განსათავსებლად. სამშენებლო ტექნიკის განსათავსებელ მოედანზე ნაგულისხმევი არის საწვავით გამართვის, ტექნიკური მომსახურების და ტექნიკის რეცხვის უბანი. აქვე ხაზგასმით აღვნიშნავთ, რომ ეს მოდელი შეესაბამება „უარესი სცენარის“ სიტუაციას (worst case scenario), რადგან ჩვენს კონკრეტულ შემთხვევაში, დიდი ალბათობით შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ პერსონალი განთავსებული იქნება არა სამშენებლო ბანაკში, არამედ ნაქირავებ ბინებში გზისპირა სოფლებში და დაბებში.

როგორც გზშ-ში მოყვანილი შეფასებები და რეკომენდაციები, ასევე წინასამშენებლო ეტაპზე მოსამზადებელი ზდჩ და ზდკ დოკუმენტები, უნდა ეფუძნებოდენ მოქმედ სტანდარტებს და ნორმებს. გზშ-ს TavSi 8.1.1.11. mocemulia is principebi da miTiTebebi im maregulirebel dokumentebze, romlebTanac SesabamisobaSi unda iyos asfalto-betonis qarxnis, banakis da sxva damxmare obieqtebis

proeqtebi da maTi funqcionirebis pirobebi.. ბანაკის წყალმომარაგების და წყალარინებასთან დაკავშირებით რაოდენობრივი შეფასებები და ზედაპირული წყლის დაცვის ღონისძიებები (მოდელი) განხილულია დანართ 2-ში, ხოლო მშენებლობის პროცესში მტვერის წარმოქმნის და ემისიების რაოდენობრივი

10

შეფასება მოცემულია დანართ 3-ში. saavtomobilo gzebis departamenti, როგორც პროექტის განხორციელებაზე პასუხისმგებელი მხარე, iRebs valdebulebas, rom baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis rekonstruqciisa da mSeneblobis proeqtTan dakavSirebiT, kontraqtoris mier saTanado saproeqto dokumentaciis momzadebis Semdeg, uzrunvelhyofs damxmare samSeneblo obieqtebis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli yvela savaldebulo garemosdacviTi dokumentis SemuSavebas da garemos da bunebrivi resursebis saministrosaTvis warmodgenas.

11

2 proeqtis aRwera 2.1 gamoyenebuli standartebi da saproeqto parametrebi

arsebuli gzis mdgomareobis Seswavlis da gaanalizebis safuZvelze

proeqtirebisas miRebulia Semdegi ZiriTadi parametrebi.

miwis vakisis sigane 9.0 m

savali nawilis sigane

gamagrebis zoliT 7.0 m

gamagrebis zolis sigane 0.5 m

savali zolis sigane 3.0 m

gverdulebis sigane 1.0 m

minimaluri radiusi gegmaSi 35 m

minimaluri radiusi

serpantinebze

15 m

maqsimaluri grZivi qanobi 8.0 %

gzis proeqtirebisaTvis gamoyenebulia saqarTvelos erovnuli

standarti SST (sst) 72 : 2009 gzebi saavtomobilo saerTo sargeblobis

Ggeometriuli da struqturuli moTxovnebi, romelic damtkicebulia

saqarTvelos standartebis, teqnikuri reglamentebis da metrologiis

erovnuli saagentos mier 2009 wlis 9 Tebervals.

2.2 saproeqto monakveTis daxasiaTeba

baTumi (angisa)-axalcixis saavtomobilo gzis goderZis uReltexili-

zarzma (loti 2) sareabilitacio-sarekonstruqcio monakveTi iwyeba

goderZis uReltexilidan km109+680-dan, gaivlis soflebs lodiZirs,

uTxisubans da mTavrdeba sofel zarzmasTan 129-e km-Si.

sareabilitacio-sarekonstruqcio monakveTis sigrZea 17.380 km.

12

suraTi 2.1 – sareabilitacio-sarekonstruqcio monakveTis adgilmdebareobis sqema

12

rogorc zemoT iyo aRniSnuli baTumi(angisa)-axalcixis

saavtomobilo gzis goderZis uReltexili - zarzmis monakveTi gadis

rTul maRalmTian reliefSi, md.ZinZas marcxena ferdze naxevrad WriliT

mowyobil Taroze.

baTumi (angisa)-axalcixis saavtomobilo gzis goderZis

uReltexili-zarzmis sareabilitacio-sarekonstruqcio monakveTi

mdebareobs aWaris da samcxeT-javaxeTis regionSi, kerZod xulos da

adigenis raionis teritoriaze, gaivlis soflebs lodiZirs, uTxisubans

da mTavrdeba sof. zarzmis SesasvlelTan.

Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi-axalcixis

saavtomobilo gza umoklesi manZiliT akavSirebs qalaq baTums da

mTlianad aWaris raionebs da soflebs mesxeT-javaxeTTan da piriqiT.

arsebuli gzis monakveTi gadis maRalmTian rTul reliefSi, zRvis

donidan 1240-2050 m simaRleze.

arsebuli gzis pirvel 6 km-i gadis alpur zonaSi, xolo danarCeni

gadis xSiri wiwvovani da foTlovani tyiT garSemortymul monakveTebze.

arsebuli gzis miwis vakisis sigane meryeobs 6-8 m-is

farglebSi.Ysafari TiTqmis xreSovania, calkeul monakveTebze

SemorCenilia asfaltbetonis safari saSualo sisqiT 6-7 sm-i.

ixileT arsebuli gzis amsaxveli fotosuraTebi

suraTi 2.2

13

gzis ZiriTadi monakveTi gadis naxevrad WriliT mowyobil Taroze.

kiuvetebi TiTqmis mTlianad amovsebulia, wyali gadadis saval nawilze,

ris gamoc zogierT adgilze miwis vakisi Carecxilia da Caxramulia.

arsebul gzaze gvxdeba rkinabetonis da qvis wyobis qveda sayrdeni

kedlebi, romleTa umravlesoba gamofitulia, dazianebulia da

moiTxoven axliT Secvlas.

mTis ferdebidan Camonadeni xevis wylebis acileba xdeba

rkinabetonis marTkuTxa da mrgvali milebis saSualebiT, romelTa

umetesoba amortizirebulia da saWiroeben axliT Secvlas.

gegmaSi arsebul gzaze Zalin xSiria moxvevis kuTxeebi, romelTa

didi nawili aris patara radiusebiT dakvaluli da ar Seesabameba

moTxovnebs. gzis gegmis gaumjobesebis mizniT saWiroa trasis RerZis

Secvla da moxvevis radiusebis gazrda.

suraTi 2.3 gansakuTrebiT aRsaniSnavia xevebis gadakveTis adgilebi, sadac

moxvevis kuTxis radiusebi aris Zalin patara da radiusebis gazrda

iwvevs axali xelovnuri nagebobebis mowyobis saWiroebas.

14

suraTi 2.4

pk 119+50-dan - pk 128+20-mde, pk159+50-dan - pk 167+50-mde monakveTebis

farglebSi gvxdeba serpantinebi 7-8 m-iani radiusebiT da 10-12%-iani

grZivi qanobebiT. saWiroa aRniSnuli monakveTebis rekonstruqcia.

suraTi 2.5

pk169+50-dan pk170+40-mde mdinaris mier gzis marcxena ferdi zogierT

adgilebSi gamorecxilia da saWiroebs aRdgenas.

15

2.3 ZiriTadi sagzao saproeqto gadawyvetilebebi

arsebuli gza gamoirCeva Zalian xSiri moxvevis kuTxeebiT, romelTa

didi nawili mcire radiusiania da ver uzrunvelyofs transportis

usafrTxo da Seuferxebel moZraobas.

proeqtirebisas SesaZleblobis farglebSi gazrdilia

horizontaluri moxvevis kuTxis radiusebi. gzis gegmis

gaumjobeseba ZiriTadad ganxorcielebulia saproeqto RerZis ferdobis

mxars Sewevis an xevebis gadakveTis xarjze, rac iwvevs Wrilis

samuSaoebis gazrdas da xevebze axali xelovnuri nagebobebis mowyobis

aucileblobas.

proeqtirebisas dafiqsirebulia sul 163 horizontaluri moxvevis

kuTxe sxvadasxva sididis radiusebiT. amaTgan 19 kuTxis

horizontaluri mrudis minimaluri radiusi meryeobs 15-30 m-is

farglebSi, 15 m radiusebi gamoyenebulia serpantinebze. moxvevis

kuTxeebis mrudis radiusebis meti gazrda rTuli reliefidan

gamomdinare ver xerxdeba da ar arisMMmizanSewonili didi moculobis

miwis samuSaoebisa da xelovnuri nagebobebis saWiroebis gamo.

moxvevis kuTxis radiusebi da kuTxis wveroebis koordinatebi

mocemulia moxvevis kuTxeebis, sworebisa da mrudebis uwyisSi, romelic

proeqts Tan erTvis

miwis vakisi

saproeqto gzis miwis vakisi daproeqtebulia moqmedi qarTuli

normebisa da tipiuri saproeqto gadawyvetilebis moTxovnebis

Sesabamisad.

saproeqto miwis vakisis sigane aris 9 m. savali nawilis sigane

gamagrebis zoliT 7.0 m, gverdulebis sigane 1.0 m. mrudebze gaganiereba

gaTvaliswinebulia miwis vakisis gaganierebis xarjze.

suraTi 2.6 – tipiuri ganivi profili

arsebuli miwis vakisze SeimCneva zedapiruli wylebisagan

Carecxili da Caxramuli adgilebi. zogierT monakveTebze miwis vakisis

sigane viwroa. proeqtis mixedviT aseTi adgilebSi miwis vakisis

gaganiereba da aRdgena xdeba gabionebis mowyobiT.

16

pk 167+00-dan pk 167+96 –mde da pk 169+50-dan pk 170+40-mde arsebuli

gza gadis md.ZinZas napirTan axlos (zogierT adgilas SeimCneva ferdis

gamorecxvebi). am monakveTebSi mdinaris mier miwis vakisis warecxvis

Tavidan asacileblad proeqtiT gaTvaliswinebulia vakisis qvayriliT

gamagreba.

17

sur. 2.7 avtomagistralis saproeqto monakveTis da infrastruqturuli elementebis ganlagebis gegma

18

2.4 sagzao samosis konstruqcia

gzis samosis SerCeva ganxorcielda teqnikuri, geoteqnikuri, moZraobis perspeqtiuli intensiobis, gzis samsaxuris vadis, klimaturi faqtorebis da sxva aucilebeli pirobebis gaTvaliswinebiT.

gamomdinare iqedan, rom proeqtiT gaTvaliswinebulia arsebuli gzis gegmis, grZivi profilis da miwis vakisis geometriuli parametrebis gaumjobeseba da amave dros arsebuli samosis mdgomareobis gaTvaliswinebiT, yvelaze optimalur teqnikur gadawyvetas warmoadgens gzis samosis sruli rekonstruqcia, radgan aRniSnuli garemoebebis gaTvaliswinebiT SeuZlebelia arsebuli samosis gamoyeneba.

rekonstruqcia iTvleba erTaderT swor RonisZiebad, romelmac unda uzrunvelyos moTxovnili simtkice moZraobis intensiobidan da gzis muSaobis xangZlivobidan gamomdinare.

proeqtirebisas ganxilulia gzis samosis mowyobis sami alternatiuli varianti:

alternativa N1 (araxisti sagzao samosi) – safaris zeda fena (sacveTi fena) - wvrilmarcvlovani mkvrivi

RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, tipi Б, marka II, sisqiT 5 sm;

– safaris qveda fena – msxvilmarcvlovani forovani RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 8 sm;

– safuZveli – RorRi fraqciiT 0-40 sisqiT 20 sm – qvesagebi fena – qviSa-xreSovani narevi sisqiT 20-30 sm alternativa N2 (araxisti sagzao samosi) – safaris zeda fena - wvrilmarcvlovani mkvrivi RorRovani

asfaltbetonis cxeli narevi, tipi Б, marka II, sisqiT 4 sm; – safaris qveda fena – msxvilmarcvlovani forovani RorRovani

asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 6 sm; – safuZveli – fraqciuli RorRi stabilizirebuli bitumis emilsis

(2%) da cementis (4%) danamatiT sisqiT 20 sm – qvesagebi fena – qviSa-xreSovani narevi sisqiT 20-30 sm

alternativa N3 (xisti sagzao samosi) – safari – cementobetoni, sisqiT 22 sm; – safuZveli – RorRi fraqciiT 0-40 sisqiT 20 sm – qvesagebi fena – qviSa-xreSovani narevi sisqiT 30 sm alternatiuli variantebis ekonomikuri Sedarebis Sedegad

upiratesoba mieniWa meore alternatiul variantis, romelic iTvaliswinebs orfeniani asfaltobetonis safaris mowyoba bitumis emulsiT da cementiT stabilizirebul safuZvelze.

19

gzis samosis SemoTavazebuli struqtura

suraTi 2.8

1) qvesagebi fena - qviSa-xreSovani narevi sisqiT 20-30 sm;

2) safuZvli - RorRiT fraqciiT 0-40 mm stabilizirebuli

bitumis emulsiis (2%) da cementis (4%) danamatiT sisqiT 20 sm;

3) safaris qveda fena - msxvilmarcvlovani forovani RorRovani

asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 6 sm;

4) safari (sacveTi fena) - wvrilmarcvlovani mkvrivi RorRovani

asfaltbetonis cxeli narevi tipi Б, marka II, sisqiT 4 sm;

qvesagebi fena 30 sm-is sisqis ewyoba saproeqto gzis im

monakveTebSi, sadac gza gadis sust gruntebSi, xolo 20sm-iani kldovan

gruntebSi.

2.5 xelovnuri nagebobebi

2.5.1. xidebi

winamdebare samuSao proeqtiT gaTvaliswinebulia saproeqto gzis

gaumjobeseba rogorc gegmaSi aseve profilSi, kerZod arsebul xevebze

pk 35+72, pk 37+11 da 73+93 saproeqto gzis RerZis gadaweva moxda

arsebuli gzidan xevebis qveda mimarTulebiT, ris gamoc gaizarda

saproeqto gzis muSa niSnulebi. aRniSnul adgilebze ganixileboda

xelovnuri nagebobebis mowyobis ramdenimee alternatiuli varianti rac

ganpirobebuli iyo xevebis didi grZivi qanobiT da mimdebare reliefis

sirTuleebiT. sabolood SerCeuli iqna saxide gadasavlelebis mowyobis

varianti imis gaTvaliswinebiT rom saxide gadasasvlelis mowyobis

adgilebze saproeqto gza ganlagebulia horizontalur mrudze R=80m da

gzis grZivi qanobi mowyobilia i=0.053 daxrilobiT.

xidi pk 35+72.20 warmoadgens oTx malian sqemas 4X12.935÷15.0 m,xidis

sigrZe Seadgens L=64.18 m, gabariti 10+2(0.9÷1.6).

20

xidis malebad gamoyenebulia rkinabetonis koWebi tipiuri proeqtis

seria 3.503.1-73-is L=15 m-iani sigrZiT, romelTa damokleba xdeba

horizintaluri radiusis R=80 m gaTvaliswinebiT moxvevis Siga mxares

L=12.93 m-de. kveTSi koWebis raodenoba Seadgens 8 cals.

ganapira burjebis konstruqciebad miRebulia e.w urostverko

konstruqciis burjebi. am konstruqciis burjebis rigelebi uSualod

gaerTianebuli arian naburR-naten ximinjebTan. saZirkvlad gamoyenebulia

naburR-nateni ximinjebi d=0.9 m. Sualeduri burjebis saZirkvlad proeqtiT miRebulia naburR-nateni

ximinjovani rostverki (ximinjebis raodenoba 8 c). rostverkis simaRle

Seadgens h=1.5 m. xolo burjebis tani proeqtiT miRebulia ordgariani

elifsuri formis, kveTis zomebiT 2.4X1.2 m. rkinabetonis dgarebi

erTmaneTTan gaerTianebulni arian rkinabetonis rigeliT romlis

konsoli Seadgens3.05 m.

xidis SeuRleba misasvlelebTan gaTvaliswinebulia anakrebi

konstruqciis rkinabetonis gadasasvleli filebiT L=4.0 m. xidi pk 37+11.21 warmoadgens oTx malian sqemas 4X12.935÷15.0 m, xidis

sigrZe Seadgens L=64.18 m, gabariti 10+2(0.9÷1.6). xidis malebad gamoyenebulia rkinabetonis koWebi tipiuri proeqtis










elifsuri formis, kveTis zoemebiT 2.4X1.2 m. rkinabetonis dgarebi


konsoli Seadgens 3.05 m.

xidis SeuRleba misasvlelebTan gaTvaliswinebulia anakrebi

konstruqciis rkinabetonis gadasasvleli filebiT L=4.0 m. xidi pk 73+93.04 warmoadgens eqvs malian sqemas 6X12.935÷15.0 m, xidis

sigrZe Seadgens L=92.76 m, gabariti 10+2(0.9÷1.6). xidis malebad gamoyenebulia rkinabetonis koWebi tipiuri proeqtis






21





elifsuri formis, kveTis zomebiT 2.4X1.2 m. rkinabetonis dgarebi


konsoli Seadgens 3.05 m. xolo N3, N4 da N5 burjebis dgarebis

gaerTianeba xdeba qveda nawilSic egreTwodebuli tanis saSualebiT rac

gamowveulia aRniSnuli burjebis didi simarRleebiT.

2.5.2. arsebuli xidis SekeTeba

sareabilitacio – sarekonstruqcio gzisfarglebSi dafiqsirebuli

da aRwerilia erTi arsebuli saxidegadasasvleli. saxide gadasasvleli

mdebareobs gzis pk168+18-ze da kveTavs md.ZinZas.

arsebuli saxide gadasasvleli warmoadgens erTmalian rkinabetonis

xids, sqemiT 1X24.0m da gabaritiT 10.0+2X1.0m. xidi Wrili sistemisaa.

grZivi profilis mixedviT xidimdebareobs 1.5%an qanobze, xolo gegmaSi

iribad kveTs mdinares.

xidis malis naSeni koWur konstruqciisaa, romelic Sedgenilia 24 m-

ani sigrZis winaswardaZabuli rkinabetonis koWebisagan. malis naSenis

ganiv kveTSi 6 koWia ganlagebuli da maT Soris manZili Seadgens 2.2m.

xidis iribi ganlagebidan gamomdinare grZivi mimarTulebiT koWebi

wacurebulia erTmaneTis mimarT. xidis sanapiro burjebi masiuri

rkinabetonis konstruqciisaa, pirvel burjs agreTve aqvs Seqceuli

kedlebi. burjebis sakarade kedlebi gegmaSi safexurebrivi formisaa,

rac gamowveulia xidis iribi kveTiT. saxide gadasasvlelis farglebSi

mowyobilia saregulacio kedlebi mdinaris orive napirze. mdinaris

marcxena napirze saregulacio kedeli mowyobilia mdinaris qveda da

zeda biefSi, xolo marjvena napirzem xolod kalapotis qvedabiefSi.

kvleva-Ziebis etapze saxide gadasasvlelis vizualuri

daTvalierebisas dadginda, rom xids vakisi, rogorc konstruqcia,

faqtobrivad ara aqvs. kvleva-Ziebis dros arsebuli viTarebis mixedviT

transportis moZraoba xidze xdeboda uSvalod malis naSenis koWebze

dayril gruntze. malis naSenze ar aris hidroizolacia, Semasworebeli

da damcavi fenebi, ar aris mowyobili asfaltobetonis safari. malis

naSenis Sualeduri monoliTuri ubnebi metwilad dazianebuli da

daSlilia. xidis savalin awilis orive mxares mowyobili trotuarebis

blokebi nawilobriv dazianebulia. trotuari s blokebze metwilad

daSlilia moajiris dasamagrebeli tumboebi. arsebuli betonis

bordiuris simaRle Seadgens mxolod 0.5m. xidis vakisze ar aris

mowyobili wylis arinebi sistema da sadeformacio nakerebi. xidis

22

sanapiro burjebis tanis zedapiri erozirebulia. mcirediT

gamorecxilia marcxena napirze qveda biefis saregulacio kedeli.

saxide gadasasvlelis SekeTebis samuSaoebis farglebSi

gaTvaliswinebulia malis naSenis dazianebuli Sualeduri monoliTuri

ubnebis daSla da axali gamonoliTebis nakerebis mowyoba armirebis

damatebiT. agreTve xidis vakisis sruli mowyoba, rac gulisxmobs

betonis Semasworebeli fenis mowyobas, saSualo sisqiT 8sm da misi

saSualebiT savali nawilis 2%-ani ganivi qanobis uzrunvelyofaas,

asakravi hidroizolaciis da armirebuli betonis damcavifenis mowyobas.

xidis saval nawilze ewyoba asfaltobetonis safari, sisqiT 7sm. xidis

vakisis mowyobis farglebSi malis naSenze ewyoba wylis arinebis

sistema, wylis asarinebeli mowyobilobebis dayenebiT usafrTxoebis

zolis farglebSi, bijiT 6.0m. wylis asarinebeli milebis saSualebiT

xdebawylis Camoyvana koWebis qvemoT, raTa armoxdes malis naSenis

koWebis dasveleba. proeqtiT gaTvaliswinebulia axali trotuaris

blokebis mowyoba, 0.75m simaRlis rkinabetonis bordiuriT. trotuarebze

ewyoba axali, qarxnulad damzadebuli da SeRebil liTonis moajirebi.

troruarebze gaTvaliswinebulia asfaltobetonis safaris mowyobac,

sisqiT 3sm. xidis SekeTebis samuSaoebis farglebSi xidze ewyoba

daxuruli tipis sadeformacio nakerebi TiTberis kompensatoriT.

TiTberis kompensatoris forma gegmaSi Seesabameba malis naSenis koWebis

ganlagebas da sakarade kedlis formas. sadeformacio nakeris

farglebSi gaTvaliswinebuli asfaltbetonis safari armirebulia sami

fena bazaltis boWkos badiT. bazaltis boWkos bade ideba ise, rom badis

boWkoebi ganlagdnen xidis RerZis paralelurad. xidis dasawyisSi da

boloSi gaTvaliswinebulia rkinabetonis parapetebis mowyoba. xidis

dasawyisSi parapetebi ewyoba arsebuli burjis Seqceul kedlebze, xolo

xidis boloSi parapetebis mosawyobad gaTvaliswinebulia

parapetebisTvis rkinabetonis saZirkvlebis mowyoba. sanapiro burjebis

erozirebuli tanis aRsadgenad da Semdgom mis dasacavad proeqtiT

gaTvaliswinebulia xidis ganapira burjebze armirebuli naSxefbetonis

fenis mowyobas, sisqiT 3sm. naSxef betonis 3 sm-ani fena ewyoba agreTve

pirveli burjis Seqceul kedlebze. marcxena, qveda biefis gamorecxili

saregulacio kedlis farglebSi ewyoba rkinabetonis kbili.

saxidegadasasvlelis SekeTebis samuSaoebis farglebSi

gaTvaliswinebulia sanapiro burjebis wamwis qvedebis gawmenda

dagrovili nagavisgan, trotuaris bordiurebis SeRebva, agreTve saxide

gadasasvlelis farglebSi kalapotSi amosuli xeebis moWra.

milebi

proeqtiT gaTvaliswinebulia 70 cali sxvadasxva kveTisa da

diametris mqone milebis mowyoba da SekeTeba.

23

სურ. 2.9 ახალი 4 მალიანი ხიდი pk 35+72.20

24

sur. 2.10 ახალი 6 მალიანი ხიდი xidi pk 73+93.04

25

2.6 samSeneblo samuSaoebi

samSeneblo samuSaoTa mokle CamonaTvali mocemulia qvemoT -

samuSaoTa moculobebis krebsiT uwyisSi.

cxrili 2.1 samuSaoTa moculobebis krebsiTi uwyisi

saavtomobilo gza: baTumi (angisa) – axalcixe

monakveTi: goderZis uReltexili - zarzma km 0+000 - km 17+380

NN

samuSaoTa dasaxeleba

ganz.

raoden.

SeniSvna

1 2 3 4 5

Tavi I. mosamzadebeli samuSaoebi 1 trasis aRdgena da damagreba km 17.380

2 tyis moWra ha

3 arsebuli sagzao Semofargvlis demontaJi:

- dazianebuli monoliTuri betonis parapetebis daSla sangrevi CaquCebiT, datvirTva xeliT da transportireba nayarSi m3 2.9

4 arsebuli standartuli sagzao niSnebis demontaJi, zidva bazaSi jarTis saxiT:

- sainformacio (5.28) 200x300 c/kg 20/8.0

- liTonis dgarebi 76 mm c/kg 12/172

Tavi II. miwis vakisi

1 gruntis damuSaveba eqskavatoriT V-1.0 m3, datvirTva avtoTviTmclelebze da transportireba yrilSi da datkepna

m3 21820 6g

m3 1770 17a

m3 1150 28v

2 gruntis damuSaveba buldozeriT da gadaadgileba 30 m-ze yrilSi da datkepna

m3 9570 6g

m3 1090 17a

m3 640 28v

3 gruntis damuSaveba buldozeriT da gadaadgileba saSualod 30 m-ze, datvirTva eqskavatoriT V-1.0 m3 da transportireba nayarSi

m3 18290 33g

m3 77650 6g

m3 84930 17a

m3 20480 28v

4 gruntis damuSaveba eqskavatoriT V-1.0 m3, datvirTva da transportireba nayarSi

m3 42700 33g

m3 128450 6g

m3 100230 17a

26

1 2 3 4 5

m3 20800 28v

5 gruntis damuSaveba eqskavatoris bazaze damontaJebuli hidroCaquCebiT, datvirTva eqskavatoriT da transportireba nayarSi

m3 23480 28v

6 gruntis damuSaveba buldozeriT da gadaadgileba saSualod 30 m-ze nayarSi

m3 42810 6g

m3 33410 17a

m3 6930 28v

7

gruntis damuSaveba kiuvetebSi eqskavatoriT V-0.5m3, datvirTva da transportireba nayarSi

m3 2560 33g

m3 6510 6g

m3 2660 17a

m3 710 28v

8

gruntis damuSaveba kiuvetebSi xeliT, datvirTva da transportireba nayarSi

m3 310 33g

m3 840 6g

m3 330 17a

m3 90 28v

9 gruntis winaswari gafxviereba Spurebis muxtebiT safexuris simaRliT 2.0 m-de

m3 20000 28v

10 gruntis winaswari gafxviereba WaburRilebis meTodiT simaRliT > 2.0 m-ze

m3 30000 28v

11 kiuvetebSi gruntis winaswar gafxviereba Spurebis muxtebiT safexuris simaRliT 0.5 m-de

m3 800 28v

12 safexurebis mowyoba yrilis ferdze meqanizebuli wesiT

m3 80 33g

m3 240 6g

m3 30 17a

13 yrilis ferdebis moSandakeba meqanizebuli wesiT

m2 35340

14 Wrilis ferdebis moSandakeba meqanizebuli wesiT

m2 78130 6g

15 miwis vakisis qvayriliT gamagreba m3 2420

16 damewyril monakveTze pk 124+00-ze dagrovili wylis mosacileblad arxis gaWra eqskavatoriT

m3 350 6g

17 miwis vakisis moSandakeba meqanizebuli wesiT m2 194650 6g

Tavi III. xelovnuri nagebobebi 1 rkinabetonis xidebis mowyoba P

Ppk35+72,Ppk37+11, pk73+93. c/grZ.m 3/221.12

2 arsebuli xidis SekeTeba pk168+18. grZ.m 24.0

27

1 2 3 4 5

3 gabionebis qveda sayrdeni kedlebis mowyoba grZ.m/m3 633/3450.5

4 betonis qveda sayrdeni kedlebis SekeTeba grZ.m/m2 67/190

Tavi IV. sagzao samosi tipi I 1 qvesagebi fena - qviSa-xreSovani narevi,

sisqiT 30 sm m3 64352

2 safuZveli - RorRi fraqciiT 0-40 mm stabilizirebuli bitumis emulsiis (2%) da cementis (4%) danamatiT sisqiT 20 sm

m2 134992

3 bitumis emulsiis mosxma t 73.26

4 safaris qveda fena - msxvilmarcvlovani forovani RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 6 sm

m2 122099


6 safari - wvrilmarcvlovani mkvrivi RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, tipi Б,marka II, sisqiT 4 sm

m2 122099

7 misayreli gverdulebis mowyoba qviSa-xreSovani narevisagan

m3 11617

tipi II 1 qvesagebi fena - qviSa-xreSovani narevi,

sisqiT 20 sm m3 2859

2 safuZveli - RorRi fraqciiT 0-40 mm stabilizirebuli bitumis emulsiis (2%) da cementis (4%) danamatiT sisqiT 20 sm

m2 9334


4 safaris qveda fena - msxvilmarcvlovani forovani RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, marka II, sisqiT 6 sm

m2 8502


6 safari - wvrilmarcvlovani mkvrivi RorRovani asfaltbetonis cxeli narevi, tipi Б,marka II, sisqiT 4 sm

m2 8502

7 misayreli gverdulebis mowyoba qviSa-xreSovani narevisagan

m3 728

Tavi V. gzis kuTvnileba da moewyobiloba 1 mierTebebis mowyoba c 26

2 mierTebebze liTonis milebis mowyoba c/grZ.m 5/72

3 ezoSi Sesasvlelebis mowyoba c 7

4 avtobusis gasaCerebeli moednebis da avtopavilionebis mowyoba

c 4

28

xidebis mSenebloba

axali xidebis mSenebloba mimdinareobs or etapad:

pirvel etapSi sruldeba samuSaoebi mdinaris erT naxevarze masze

droebiT naxevarkunZulis mowyobiT, romelic igeba moziduli da

adgilobrivi gruntisagan, saidanac mimdinareobs saZirkvlebis mowyoba,

romelic proeqtiT gaTvaliswinebulia naburRnateni ximinjebiT.

naburRnateni ximinjebis mowyoba sruldeba misi CaSvebiT xelovnuri

kunZulidan damcavi milis winaswari CaZirviT, xolo gruntis amoReba

xdeba mis Signidan ise, rom CaSvebuli milis bolo yovelTvis qvemoT

iyos ara nakleb 1m-isa amoRebuli gruntis doneze. amoRebuli grunti

gaitaneba yrilSi.

damcavi milis bolomde CaSvebis da mis Signidan gruntis amoRebis

Semdeg xdeba masSi armaturis karkasis Cadgma da betoniT Sevseba. am

dros xdeba damcavi milis TandaTanobiT amoweva zemoT, ise rom misi

bolo yovelTvis unda iyos aranakleb 2.5-3 m-is qvemoT axal Casxmuli

betonis doneze.

mocemuli teqnologiiT sruliad gamoiricxeba mdinaris

dabinZurebis SesaZlebloba.

mowyobil saZirkvlebze xdeba burjis ageba da malis naSenis

mowyobis samuSaoebi.

naxevari xidis agebis Semdeg xdeba adre mowyobili gruntis

naxevarkunZulis daSla da misi mowyoba mdinaris meore naxevarze ukve

agebuli xididan, saidanac SemdgomSi sruldeba darCenili xidis meore

naxevaris mowyoba igive wesiT. burRvisas ar gamoiyeneba bentonitis xsnarebi. burRva xdeba mSrali

wesiT.

sur. 2.11 xidebis burjebis mosawyobad gamoyenebuli saburRi

mowyobiloba

afeTqebiTi samuSaoebi

saproeqto saavtomobilo gzis garkveuli monakveTebis

mSeneblobisas gaTvaliswinebuli aris mcire simZlavris afeTqebiTi

31

samuSaoebis warmoeba. dagegmilia Spurebis muxtebiT safexuris simaRliT

2.0 m-de 50000 m3 gruntis winaswari gafxviereba.

humusovani fenis moxsna

arsebuli gzis reabilitaciis proeqti ar gulisxmobs gzis vakisis

momzadebisas niadagis humusovani fenis moxsnas. lokalur ubnebze gzis

gafarToeba da mrudebis gasworebisas axali farTis dakaveba xdeba

kldovan ferdebSi SeWriT. Hhumusovani fenis moxsna SesaZlebeli moxdes

mxolod samSeneblo banakebis da/an asfaltobetonis qarxnis mSeneblobis

ubanze, romlelTa adgilmdebareobas, saWiro farTs da sxva saproeqto

detalebs gansazRvravs mSenebeli kontraqtori. mSenebeli kontraqtori

moamzadebs am ubnebisaTvis sarekultivacio proeqtebs da daicavs

„niadagis nayofieri fenis moxsnis, Senaxvis, gamoyenebis da

rekultivaciis Sesaxeb teqnikuri reglamentis“ yvela sxva moTxovnebs.

narCenebis warmoqmna

narCenebis marTvis sakiTxebi aRwerilia me-7 da me-8 TavebSi, sadac

diferencirebuli saxiT aris mocemuli mSeneblobis procesSi

mosalodneli narCenebis tipebi da raodenoba. aq mokled aRvniSnavT, rom

narCenebis ZiriTadi raodenobas warmoadgens nayari – ferdobebis

CamoWris da gzis gafarToebisas warmoqmnili kldovani naSalis da

Warbi gruntis erToblioba, rac ar gamoiyeneba mSeneblobisaTvis da

ganTavsebas eqvemdebareba. WrilSi miRebuli 6502010 m3 gruntidan 36040 m3

gamoyenebul iqneba yrilebis mosawyob Semavsebel masalad.

gansaTavsebeli nayaris jamuri moculoba Seadgens - 614170 m3.

2.7 mSeneblobis dros gamoyenebuli aRWurviloba

mSeneblobis procesSi gamoyenebuli aRWurvilobis cxrili 2.5

moyvanili CamonaTvali dazustdeba mSenebeli kontraqtoris mier. qvemoT

viZleviT winaswar CamonaTvals, romelic saproeqto jgufis mier aris

momzadebuli. cxrili 2.2 mSeneblobisaTvis saWiro aRWurviloba da samSeneblo

teqnika

# aRWurvilobis tipi da minimaluri

maxasiaTeblebi saWiro aRWurvilobis minimaluri raodenoba

1 buldozeri gamafxvierebliT 4 2 frontaluri CamtvirTveli 3 3 TviTmcleli 6 4 avtogreideri 2 5 satvirTo eqskavatori 1

32


maxasiaTeblebi saWiro aRWurvilobis minimaluri raodenoba

6 ukuCamCiani eqskavatori 2 7 gzis vibraciuli satkepni 2 8 pnevmosatkepni 1 9 orvalciani sagzao satkepni 3 10 zedapiruli vibratory 1 11 samsxvrevela 1 12 srulad avtomatizirebuli

dozatori 1

13 srulad avtomatizirebuli Semrevi 1 14 sagzao safaris gamoyvanis manqana

eleqtrosensoriT 1

15 kompresori 2 16 betonsarevi 3 17 wylis cisterna mfrqvevanaTi 2 18 amwe 1 19 betondamgebi eleqtronuli

sensoriT 1

2.8 damxmare samSeneblo obieqtebis kompleqsi

samSeneblo kontraqtori miiRebs gadawyvetilebebs, rac ukavSirdeba

damxmare samSenebelo obieqtebs (struqtura, Semadgenloba, mdebareoba,

daproeqteba da sxv.). miuxedavad amisa, E-60 trasis sxvadasxva

monakveTebze samSeneblo saqmianobis mowyobis gamocdilebis mixedviT,

vvaraudobT, rom aSendeba damxmare samSeneblo obieqtebis kompleqsi, maT

Soris - samSeneblo banaki 50 muSis dasabinaveblad (daaxl. 0.75 ha

farTobis), transportisa da aRWurvilobis ezo 25-mde erTeuli

satransporto saSualebisaa da mZime samSeneblo teqnikisaTvis (daaxl. 1

ha) (buldozerebi, eqskavatorebi, amweebi da sxv.) da betonis asfalto-

betonis qarxana (daaxl. 1 ha).

Serbilebis zomebTan dakavSirebuli gzS-s TavSi 8.1.1.11 Cven aRvwereT

zemonaxnebeli damxmare samSeneblo obieqtebis daproeqtebisa da

eqsploataciis dros gamosayenebeli procedurebi da pirobebi da aseve

optimaluri adgilmdebareobis variantebi.

33

3. samarTlebrivi CarCo

3.1 saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdebloba.

saqarTvelos garemosdacviTi samarTali moicavs sakanonmdeblo CarCos

qveynis konstituciisa da garemos dacvis Sesaxeb kanonis saxiT,

specifiur garemosdacviT kanonebs, saerTaSoriso konvenciebs,

kanonqvemdebare normatiul aqtebs, prezidentis brZanebulebebs,

ministrTa kabinetis dadgenilebebs, ministrebis brZanebebs,

instruqciebs da sxva.

cxrilSi 3.1. warmodgenilia saqarTvelos kanonebisa da regulaciebis

nusxa, romlebic gaTvaliswinebulia proeqtis garemoze zemoqmedebis

Sefasebis procesSi.

cxrili 3.1. proeqtTan dakavSirebuli kanonebisa da regulaciebis nusxa

miRebis

weli kanonis dasaxeleba სარეგისტრაციო კოდი

CarCo kanonmdebloba

1995 saqarTvelos konstitucia

(ბოლო შესწორება: 04.10.2013)

010.010.000.01.001.000.116

1996 garemos dacvis Sesaxeb

(ბოლო შესწორება: 11/11/2015 )

360.000.000.05.001.000.184

საქმიანობაზე ნებართვის გაცემასთან დაკავშირებული კანონმდებლობა

2005

licenziebis da nebarTvebis Sesaxeb

(მიღებულია 24.062005 წ.,

(ბოლო შესწორება: 11/11/2015)

300.310.000.05.001.001.914

2007

ekologiuri eqspertizis Sesaxeb

(მიღებულია 14.12.2007 წ., ბოლო შესწორება: 25/03/2013

360.130.000.05.001.003.079

2007

garemoze zemoqmedebis nebarTvis

Sesaxeb

(მიღებულია 14.12.2007 წ.,

11/11/2015 -ის მდგომარეობით)

360.160.000.05.001.003.078

2013 დებულება გარემოზე ზემოქმედების

შეფასების შესახებ 360160000.22.023.016156

34

miRebis


(მინისტრის ბრძანება N31 15.05.2013)

2009

საქართველოს მთავრობის დადგენილება „მშენებლობის ნებართვის გაცემის წესისა და სანებართვო პირობების შესახებ“ (24/03/2009 57, ბოლო შესწორება - 19/04/2016);

330130000.10.003.019241

specifikuri garemosdacviTi kanonebi

1994

niadagis dacvis Sesaxeb

(მიღებულია 12.05.1994 წ.,

ბოლო შესწორება - 16/07/2015);

370.010.000.05.001.000.080

2003

საქართველოს კანონი „ნიადაგების კონსერვაციისა და ნაყოფიერების აღდგენა-გაუმჯობესების შესახებ“ მიღებულია 08/05/2003 2260, ბოლო შესწორება - 19/04/2013);

370.010.000.05.001.001.274

1997

wylis Sesaxeb

(მიღებულია 26.10.1997 წ., 26.12.2014წ.-ის მდგომარეობით)

400.000.000.05.001.000.253

1999 atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb

(22.06.1999 წ, 5.02.2014 წ-ის მდგომარეობით)

420.000.000.05.001.000.595

1999 saqarTvelos tyis kodeqsi

(22.06.1999 წ., 6.09.2013 წ-ის მდგომარეობით)

390.000.000.05.001.000.599

2003

saqarTvelos wiTeli nusxis da

wiTeli wignis Sesaxeb (6.06.2003 წ., 6.09.2013 წ-ის მდგომარეობით)

360.060.000.05.001.001.297

2006

saqarTvelos zRvisa da mdinareTa

napirebis regulirebisa da sainJinro

dacvis Sesaxeb

(05/05/2011 მდგომარეობით)

330.130.000.11.116.005.130

1996

daculi teritoriebis sistemis

Sesaxeb

(30.04.2014 წ-ის მდგომარეობით)

360.050.000.05.001.000.127

2007 დაცული ტერიტორიების სტატუსის 360.050.000.05.001.003.060

35

miRebis


შესახებ

(30.04.2014-ის მდგომარეობით)

2007

sazogadoebrivi janmrTelobis

Sesaxeb

(11/12/2015 -ის მიხედვით)

470.000.000.05.001.002.920

1996 წიაღის Sesaxeb

(26.12.2014 - მდგომარეობით)

380.000.000.05.001.000.140

1997 cxovelTa samyaros Sesaxeb

(26.12.2014-ის მიხედვით)

410.000.000.05.001.000.186

2014 narCenebis marTvis kodeqsi

(ბოლო შესწორება -19/02/2015 )

360160000.05.001.017608

1995

საქართველოს კანონი „საქართველოს რესპუბლიკის ტერიტორიაზე ნარჩენების ტრანზიტისა და იმპორტის შესახებ“ (08/02/1995 631, ბოლო შესწორება - 06/09/2013).

300230000.05.001.017071

1998 პესტიციდების და აგროქიმიკატების შესახებ (08.05.2012წ-ის მდგომარეობით)

340120000.05.001.016723

sxva relevanturi kanonebi

2007 kulturuli memkvidreobis Sesaxeb

(8.05.2007 წ., 26.12.2014 წ-ის მდგომარეობით)

450.030.000.05.001.002.815

2005 saxanZro usafrTxoebis Sesaxeb (24.06.2005-ის მდგომარეობით)

140.060.000.05.001.000.355

1994 საქართველოს კანონი საავტომობილო გზების შესახებ (24/12/2013 მდგომარეობით)

310.090.000.05.001.000.089

cxrili 3.2 გარემოსდაცვითი რეგლამენტები

წყლის დაცვა რეგლამენტი დამტკიცებულია საწარმოო და არასაწარმო ობიექტების

ჩამდინარე წყლების ზედაპირული წყლის ობიექტებში ჩაშვების ტექნიკური რეგლამენტი;

საქართველოს მთავრობის დადგენილება #17, 2014 წლის 3 იანვარი, „გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტების დამტკიცების თაობაზე“.

ზედაპირული წყლის ობიექტიდან წყლის ამოღების ტექნიკური

საქართველოს მთავრობის დადგენილება #17, 2014 წლის 3 იანვარი,

36

რეგლამენტი;

„გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტების დამტკიცების თაობაზე“.

ზედაპირული წყლის ობიექტიდან წყლის ამოღების ტექნიკური რეგლამენტის ფორმა

საქართველოს მთავრობის დადგენილება #17, 2014 წლის 3 იანვარი, „გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტების დამტკიცების თაობაზე“.

საქართველოს ზედაპირული წყლების დაბინძურებისაგან დაცვის ტექნიკური რეგლამენტი

საქართველოს მთავრობის დადგენილება 425, 2013 წლის 31 დეკემბერი, „საქართველოს ზედაპირული წყლების დაბინძურებისაგან დაცვის ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე“

წყალდაცვითი ზოლის შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი

საქართველოს მთავრობის დადგენილება 440, 2013 წლის 31 დეკემბერი, წყალდაცვითი ზოლის შესახებ ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე

საქართველოს მცირე მდინარეების წყალდაცვითი ზოლების (ზონების) შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი

საქართველოს მთავრობის დადგენილება 445, 2013 წლის 31 დეკემბერი, საქართველოს მცირე მდინარეების წყალდაცვითი ზოლების (ზონების) შესახებ ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე.

სასმელი წყლის დაცვა

სასმელი წყლის ტექნიკური რეგლამენტი

საქართველოს მთავრობის დადგენილება #58, 2014 წლის 15 იანვარი,

ატმოსფერული ჰაერის დაცვა

ტექნიკური რეგლამენტი ატმოსფერული ჰაერის მავნე ნივთიერებებით დამაბინძურებელი საქმიანობებისთვის

საქართველოს მთავრობის დადგენილება #17, 2014 წლის 3 იანვარი, „გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტების დამტკიცების თაობაზე“

ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების სტაციონარული წყაროების ინვენტარიზაციის ტექნიკური რეგლამენტი

საქართველოს მთავრობის დადგენილება #42, 2014 წლის 6 იანვარი, „ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების სტაციონარული წყაროების ინვენტარიზაციის ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე“

დაბინძურების სტაციონარული წყაროებიდან მავნე ნივთიერებათა გაფრქვევების თვითმონიტორინგის და ანგარიშგების წარმოების ტექნიკური რეგლამენტი

საქართველოს მთავრობის დადგენილება 413, 2013 წლის 31 დეკემბერი, „დაბინძურების სტაციონარული წყაროებიდან მავნე ნივთიერებათა გაფრქვევების თვითმონიტორინგის და ანგარიშგების წარმოების ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე“

ნიადაგის დაცვა

ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი

საქართველოს მთავრობის დადგენილება 424 2013 წლის 31 დეკემბერი, „ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ“ ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე/ 08/08/2014 მდგომარეობით

ნარჩენების მართვა

ტექნიკური რეგლამენტი - „ნაგავსაყრელის მოწყობის, ოპერირების, დახურვისა და შემდგომი მოვლის შესახებ“

საქართველოს მთავრობის დადგენილება 421 2015 წლის 11 აგვისტო

37

შრომის უსაფრთხოება

მშენებლობის უსაფრთხოების შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი

საქართველოს მთავრობის დადგენილება 361 2014 წლის 27 მაისი „მშენებლობის უსაფრთხოების შესახებ ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე“

saqarTvelos mier xelmowerili zogierTi saerTaSoriso SeTanxmeba da

konvencia

• konvencia garemos dacviT sakiTxebTan dakavSirebuli informaciis

xelmisawvdomobis, gadawyvetilebebis miRebis procesSi sazogadoebis

monawileobisa da am sferoSi marTlmsajulebis sakiTxebze xelmisawvdomobis

Sesaxeb (orhusis konvencia, 1998 w.), saqarTvelo miuerTda 2001 w-s.

konvenciis mizania uzrunvelyos axlandeli da momavali Taobis

ufleba icxovros janmrTel da usafrTxo garemoSi,

moqalaqeebisaTvis xelmisawvdomi gaxados garemosdacviTi

informacia, uzrunvelyos maTi monawileobis ufleba

gadawyvetilebebis miRebis procesSi, aseve sazogadoebis ufleba

xsenebuli uflebebis darRvevis SemTxvevaSi xeli miuwvdebodes

marTlmsajulebaze.-

• konvencia saxifaTo narCenebis transsasazRvro gadazidvis da ganTavsebis

kontrolis Sesaxeb, bazeli, 1989. saqarTvelo miuerTda 1999 w-s.

• gaeros konvencia mdgradi organuli damabinZureblebis Sesaxeb (POPs), stokholmi, 2001. saqarTvelo miuerTda 2006 w-s.

• konvencia biomravalferovnebis Sesaxeb, rio de Janeiro, 1992w. saqarTvelo

miuerTda 1994 w-s.

• kartaxenas oqmi, saqarTveloSi ratificirebulia 2008 w-s.

• konvencia gadaSenebis piras myofi veluri faunisa da floris saxeobebiT

saerTaSoriso vaWrobis Sesaxeb (CITES), vaSingtoni, 1973. saqarTvelo

miuerTda 1996 w-s.

• ozonis Sris dacvis Sesaxeb venis konvencia, vena, 1985. saqarTvelo miuerTda

1996w-s.

• monrealis oqmi ozonis Sris damSlel nivTierebaTa Sesaxeb, monreali, 1987.

saqarTvelo miuerTda 1996-s.

ozonis Sris damSlel nivTierebaTa Sesaxeb

monrealis 1987 wlis oqmis cvlileba, monreali, 1997. saqarTvelo

miuerTda 2000 w-s.

ozonis Sris damSlel nivTierebaTa Sesaxeb

monrealis 1987 wlis oqmis cvlileba, kopenhageni, 1992.

saqarTvelo miuerTda 2000 w-s.

38

• gaeros klimatis cvlilebis CarCo konvencia, niu-iorki, 1994. saqarTvelo

miuerTda 1994 w-s.

• kiotos oqmi, kioto, 1997, saqarTvelo miuerTda 2005 w-s;

• Sor manZilebze haeris transsasazRvro dabinZurebis konvencia, Jeneva, 1979.


• gaeros konvencia gaudabnoebis winaaRmdeg brZolis Sesaxeb, parizi 1994.


• konvencia calkeuli saSiSi qimiuri nivTierebaTa da pesticidebiT vaWrobis

sferoSi winaswar dasabuTebuli Tanxmobis proceduris Sesaxeb (POPs), roterdami, 1998. saqarTvelo miuerTda 2006 w-s.

• strategiuli midgoma saerTaSoriso qimiuri nivTierebebis marTvaze

(SAICM), 2002 w. saqarTvelo miuerTda 2002 w-s.

39

4. proeqtis bunebrivi garemos aRwera

4.1 klimati, haeris xarisxi, fonuri xmauri da radiacia

4.1.1 klimati

sakvlevi raionis ganTavsebis teritoriis klimaturi monacemebi

aRebulia saqarTvelos samSeneblo klimatologiuri normidan - pn 01.05-

08, saproeqto ubanTan yvelaze axlomdebare meteopunqt adigenis

monacemebis mixedviT (simaRle zRvis donidan 1185m). aRniSnuli normis

cxril 2-Si mocemuli ZiriTadi maxasiaTeblebis mixedviT, saproeqto

teritoria miekuTvneba Ig qveraions. qvemoT moyvanili klimaturi

maxasiaTeblebi aRebulia aRniSnuli normativis Sesabamisi cxrilebidan.

cxrili 4.1 klimaturi qveraionis ZiriTadi maxasiaTeblebi (cxrili-2)

klimaturi raioni

klimaturi qveraioni

ianvris saSualo

temperatura 0C

zamTris 3 Tvis qaris saSualo

siCqare, m/wm

ivlisis saSualo

temperatura, 0C

ivlisis fardobiTi tenianoba,

% I Ig -4-dan -14-

mde - +12-dan +21-

mde -

cxrili 4.2. haeris temperatura da tenianoba (cxrilebi 11, 12, 13)

# Kklimaturi maxasiaTebeli

Tveebis mixedviT wli uri

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

1

haeris saSualo Tviuri da wliuri temperatura, 0C

-4.1 -2.6 1.8 7.6 12.5 15.3 18.7 19.0 15.

0 9.8 3.9 -1.2 8.0

2 haeris temperaturis absoluturi minimumi,0C

-31

3 haeris temperaturis absoluturi maqsimumi,0C

36

4 yvelaze cxeli Tvis saSualo maqsimumi, 0C

- - - - - - 26.7 - - - - - -

5 haeris temperaturis saSualo amplituda, 0C

8.3 8.7 10.4

12.7

13.2 13.2 13.3 14.3 13.

8 12.2 9.9 8.6 -

6 haeris fardobiTi tenianoba, %

75

73

70 62 6

4 67 65 64 67 70 75 70 69

40

ცxrili 4.3 naleqebis raodenoba da Tovlis safari (cxrilebi 15, 17) naleqebis raodenoba weliwadSi,

mm

naleqebis dReRamuri maqsimumi, mm

Tovlis safaris wona, kpa

Tovlis safaris dReTa ricxvi

Tovlis safaris wyalSemcveloba,

mm

594 48 0,68 69 60

cxrili 4.4 qaris wnevis normatiuli mniSvnelobebi (cxrili-18)

W0

5 weliwadSi erTxel, kpa

W0

15 weliwadSi erTxel, kpa

0,30 0,38 cxrili 4.5 qaris udidesi siCqare, SesaZlebeli 1, 5, 10, 15, 20 weliwadSi erTxel, m/wm (cxrili-19)

1 weliwadSi 5

weliwadSi 10

weliwadSi 15

weliwadSi 20

weliwadSi 17 15 20 21 21

cxrili 4.6 gruntebis sezonuri gayinvis normatiuli siRrme, sm. (cxrili-20)

Tixa da Tixnari grunti

qviSa wvrili da mtvrisebri, qviSnari

qviSa saSualo da msxvili,

xreSovani qviSa

msxvilnatexovani grunti

65 78 84 97

samSeneblo-klimaturi daraionebis mixedviT sakvlevi raioni

miekuTvneba Ig qveraions.

cxrili 4.7 ატმოსფერული ჰაერის ტემპერატურა, ატმოსფერული ნალექები და ფარდობითი ტენიანობა

ადმინისტრაციული ერთეული

საშუალო წლიური ტემპერატურა, °C

ნალექები საშუალო წლიური

ტენიანობა, % წლიური, მმ დღიური

მაქსიმუმი, მმ

ახალციხე 9.0 513 62 69

ადიგენი 8.0 594 48 69

ხულო 10.4 1228 133 70

შუახევი 11.8 1180 138 74

41

ქედა 12.7 1652 210 77

ხელვაჩაური 14.1 2590 256 79

cxrili 4.8 ქარის მახასიათებლები საგზაო დერეფნისთვის


ქარი სიჩქარე, მ / წმ

იანვარი ივლისი ქარის უდიდესი სიჩქარე მოცემული

პერიოდისთვის:

მაქს მინ მაქს მინ 1 წელი 5 წელი 10 წელი 15 წელი 20 წელი

ახალციხე 2.2 0.7 3.2 1.0 19 23 27 28 29

ადიგენი 3.6 0.6 3.3 1.0 17 15 20 21 21

ხულო 3.8 2.1 2.6 1.6 14 18 19 20 21

შუახევი n.d.1 n.d. n.d. n.d. 15 18 19 20 22

ქედა 2.0 0.3 2.2 0.6 16 20 22 23 24

ხელვაჩაური n.d. n.d. n.d. n.d. 21 25 27 28 28

cxrili 4.9 ქარის მიმართულების და შტილის განმეორებადობა წელიწადში საგზაო დერეფნისთვის


ქარის მიმართულების და შტილის განმეორებადობა წელიწადში, %

ჩ ჩა ა სა ს სდ დ ჩდ შტილი

ახალციხე 5 16 17 11 7 18 20 6 42

ადიგენი 2 1 8 5 2 4 44 34 56

ხულო 26 21 1 1 24 20 3 4 14

შუახევი n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d.

ქედა 1 9 26 8 6 19 29 2 56

ხელვაჩაური n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d. n.d.

1 n.d. - მონაცემები არ არსებობს

42

cxrili 4.10 ატმოსფერული ჰაერის ფარდობითი ტენიანობა თვეების მიხედვით საგზაო დერეფნისთვის


ატმოსფერული ჰაერის ფარდობითი ტენიანობა, %

იანვ

არი

თებ

ერვა

ლი

მარ

ტი

აპრ

ლი

მაის

ი

ივნი

სი

ივლ

ისი

აგვი

სტო

სექტ

ემბე

რი

ოქტ

ომბ

ერი

ნოემ

ბერ

ი

დეკ

ემბე

რი

საშ.

წლ

იურ

ი

ახალციხე 75 74 69 65 66 66 64 63 66 71 76 78 69

ადიგენი 75 73 70 62 64 67 65 64 67 70 75 70 69

ხულო 69 69 68 64 66 72 77 75 74 70 66 65 70

შუახევი 74 74 70 66 68 74 78 78 79 75 76 76 74

ქედა 78 76 73 70 73 76 80 82 83 81 79 77 77

ხელვაჩაური 79 78 77 75 76 78 82 84 84 82 80 78 79

cxrili 4.11 თოვლის საფარის მახასიათებლები საგზაო დერეფნისთვის


თოვლის საფარის წონა, კპა

თოვლის საფარის დღეთა რიცხვი

თოვლის საფარის წყალშემცველობა, მმ

ახალციხე 0.68 63 49

ადიგენი 0.68 69 60

ხულო 1.69 93 222

შუახევი 1.14 61 125

ქედა 1.30 45 127

ხელვაჩაური 0.50 18 -

43

4.1.2 haeris xarisxi da xmauri

haeris xarisxi

sabWoTa kavSiris daSlamde saxelmwifo hidrometeorologiuri

samsaxurebi pasuxismgebelni iyvnen haeris ZiriTadi damabinZureblebis

koncentraciis (3 jer dReSi) regularulad gazomvaze: myari nawilakebi,

SN2, NN2 da C N aseve zogierTi specifikuri damabinZureblebi

adgilobrivi stacionaluri wyaroebidan. aRniSnuli gazomvebi

saqarTveloSi 1991 wlamde xorcieldeboda 11 didi qalaqSi da 33

gazomvis adgilas. Tumca, droTa ganmavlobaSi maTi mocvis areali

TandaTan Semcirda. 1994 wlis Semdeg haeris xarisxis saimedo Sefaseba

ar ganxorcielebula. qalaqebis umravlesobaSi maqsimaluri dasaSvebi

koncentratebis (NNC ) zRvari gadalaxulia. qvemoT mocemuli cxrilSi

naCvenebia gazomili koncentraciis koeficienti municipaluri gazomvis

sadgurebSi maqsimalur dasaSveb monacemebTan SedarebiT q. baTumSi

cxrili 4.12

koncentraciebis saSualo wliuri raodenoba mg/m3

weli mtveri SO2 SO4 NO2 H2S

2004 0.203 0.097 0.02 0.049 _

2005 0.17 0.098 0.023 0.052 0.0047

2006 0.295 0.1024 0.0209 0.0639 0.00825

2008 0.5 0.09 0.01 0.12 =

2013 0.4 0.16 0,16

maqsimaluri koncentracia mg/m3

weli mtveri SO2 SO4 NO2 H2S

2004 0.5 0.15 0.04 0.08 _

2005 0.5 0.19 0.04 0.08 0.008

2006 2.3 0.29 0.09 0.13 0.019

2008 1.2 0.21 0.02 0.25 =

2013 0.7 0.24 0,25

44

wyaro: saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro. garemos erovnuli saagento

haeris gamonabolqvi

saqarTvelos daaxloebiT haeris dabinZurebis 3000 stacionaluri

wyaro aqvs ZiriTad industriul seqtorebSi, rogoricaa energetika,

rkina da foladi, qimiuri da navTobqimiuri, xe-tyis da qaRaldis, da

sakvebis gadamuSavebis dargebi. Tumca, amJamad mxolod ramodenime

maTgani funqcionirebs sruli datvirTviT. SerCeuli haeris

damabinZureblebis mTliani emisia warmodgenilia qvemoT mocemul

cxrilSi. es monacemebi miRebulia C NRINNIR-is meTodologiis

gamoyenebiT, emisiis indikatorebisa da saqmianobis indikatorebis

mixedviT (umTavresad energiis moxmarebis an mwarmoeblurobis formiT)

sxvadasxva seqtorebisaTvis. isini moicaven

Semdeg stacionarul wyaroebs: el. energiis sadgurebi, sawvavis wva

rogorc samrewvelo, aseve arasamrewvelo sawarmoebSi, da industriul

procesebSi. mobiluri wyaroebi Seicavs sagzao transports, sarkinigzo

transports, sahaero transports, sazRvao transports da sxva. mobilur

wyaroebs.

suraTi 3.1

45

suraTi 3.2

46

cxrili @4.13 atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa gafrqveva, maTi gawmenda,

utilizireba

tona/weli

aWaris regioni 2010 წელი

sawarmoTa raodenoba 136

47

cxrili 4.14

atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa gafrqveva, maTi gawmenda, utilizireba tona/weli

samcxe-javaxeTis regioni 2010 sawarmoTa raodenoba 76

თებერვლის თვეში ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების მონიტორინგი ქ. ბათუმში წარმოებდა აბუსერიძის ქუჩაზე განთავსებულ სადამკვირვებლო პუნქტზე. განისაზღვრებოდა ატმოსფერული ჰაერის შემდეგი დამაბინძურებელი ნივთიერებების კონცენტრაციები: მტვერი, გოგირდისა და აზოტის დიოქსიდები, ნახშირჟანგი და ტყვია. განსაზღვრული მაქსიმალური ერთჯერადი და საშუალოთვიური კონცენტრაციები თითოეული

ქ.ბათუმში დაფიქსირებული მაქსიმალური ერთჯერადი და საშუალოთვიური კონცენტრაციები თებერვალი 2016 cxrili 4.15

48

წყლის დაბინძურება ზედაპირული წყლის სინჯები აღებულ იქნა მდ ძინძადან 3 სხვადასხვა უბანზე,

საპროექტო ხიდების განლაგების ადგილას: xidi pk 35+72.20 xidi pk 37+11.21 xidi pk 73+93.04 ; შედეგები მოცე,ულია ქვემოთ ლაბორატორიული ოქმების სახით.

49

xmauri

garemosdacvis samecniero-kvleviTi insitituti gauqmebamde

pasuxismgebeli iyo xmauris monitoringsa da marTvaze, magram

SezRuduli resursebis gamo ar arsebobs xmauris sistematuri

monitoringo erovnuli masStabiT. xmauri izomeba sazogadoebidan

miRebul saCivrebze reagirebis mizniT.

1992 wlidan 2002 wlamde xmauri izomeboda TbilisSi xuT adgilas.

xmauris done 7.5 m-ze zeviT trotuaridan meryeobda 71dB–dan 80 dB –mde.

rkinigzis xmauri liandagidan 25 m-Si Seadgenda 65 dB –s dRisiT, xolo

63dB-s – RamiT. xmauri aseve izomeboda 199902001 wlebSi rusTavSi (73-75

dB), foTSi (72-74 dB), TelavSi (70dB) da gorSi (72 dB). evropuli

standartebis Sesabamisad xmauris maqsimaluri done urbanul adgilebSi

65 dB –ia dRis saaTebSi, xolo - 55 dB Ramis saaTebSi. xmis spontanuri

gazomva miuTiTebs, rom transportiT gamowveulma xmaurma did qalaqebSi

Semawuxebel dones miaRwia, da transportis simWidrovis zrdasTan

erTad mosalodnelia xmauris kidev ufro mateba.

amitom, ar arsebobs sakmarisi informacia wyaltuboSi xmis done

normis farglebSia Tu ara, Tumca mosalodnelia, rom realuri

problemebi ar wamoiWreba am mxriv. Tumca, detaluri proeqtisa da

garemoze zemoqmedebis Sefasebis etapze saWiro iqneba xmauris donis

monitoringi dasaxlebul punqtebSi da prevenciuli RonisZiebebis

gaTvaliswineba dagegmvis dros.

saqarTveloSi moqmedi standartebi xmauris donis Sesaxeb efuZneba

yofili sabWoTa kavSiris sanitarul normebs, # 3077-84, sadac

miTiTebulia xmauris sxvadasxva normebi sxvadasxva zonebisaTvis. Tumca,

yvelaze Sesabamisi standartebi aris xmauris limitis Sesaxeb

sacxovrebeli saxlebSi da maT gareT (kedelTan), romelic Semdegia:

sacxovrebeli saxlebis SigniT:

Leq (eqvivalenturi uwyveti xmauris done) (7a.m.- 11p.m.) indikatoruli

(Sesabamisi) xmauri = 40dB(N), maqsimaluri done = 55dB(N)

Leq(11p.m.- 7a.m.) indikatoruli (Sesabamisi) xmauri = 30dB(N), maqsimaluri

done = 45dB(N)

sacxovrebeli saxlebis gareT (izomeba kedelTan):

Leq (7a.m.- 11p.m.) indikatoruli (Sesabamisi) xmauri = 55dB(N), maqsimaluri

done = 70dB(N)

Leq(11p.m.- 7a.m.) indikatoruli (Sesabamisi) xmauri = 45dB(N), maqsimaluri

done = 60dB(N)

fluqtuaciuri/ZiriTadi/fonuri xmauris gazomvis monacemebi

xmauris gazomva ganxorcielda 2014 wlis 17 ivniss.

53

xmauris arsebuli fornis gazomva ganxoecielda britanuli

warmoebis danadgariT “PCE-EM882”. gazomvedi Catarda Semdegi

meTodologiiT. TiToeul wertilSe naxevari saaTis ganmavlobaSi yovel

5 wuTSi xorcieldeboda danadgaris maCveneblidan monacemis aReba (sul

6 monacemi) da xmauris TviToeuli wertilisaTvis gamoiTvleboda

saSualo.

sakontrolo wertilebi SerCeul iyo 3 ubani: ubani #1 trasis sawyisi

wertili (km 0) goderZis uReltexilTan (arsebul gzasTan: trasidan 5

da 25m-is manZilze), #2 ubani sofel lodiZirTan (km 4,0) da #3 ubani s.

zarzmasTan (km 17,0), trasis bolo wertili. rogorc qvemoT cxrilSi

moyvanili monacemebidan Cans #1 da 2 wertilebTan arsebuli xmauris

fonuri done sakmaod dabalia gzis maxloblobaSic da kidev ufro

dabali - gzisgan moSorebiT. xolo, uban #3 –Tan, romelic s.zarzmaSi

aris ganlagebuli, xmauris done odnav maRalia gzis maxloblad da

moSorebiTac.

sur 4.1 xmauris gamzomi xelsawyo

cxrili 4.16 gazomili xmauris fonuri done

ubani dro maqs. db saS. db 1

(5m arsebuli gzidan) 16:00 55 45

1 (25m arsebuli gzidan) 16:30 48 40





54

4.2 garemos fiziko-geografiuli daxasiaTeba

4.2.1 geomorfologia da reliefi

geomorfologiurad teritoria Sedis aWara-TrialeTis naoWa

sistemis, carcis da paleogenis kldovani da naxevradkldovani

vulkanogenur-danaleqi qanebis raionSi da nawilobriv moicavs paleogen

neogenis kldovani da naxevradkldovani subargilitebisa da

piroklasturi qanebis raions – kerZod axalcixis depresiis qveraions.

aWara – TrialeTis naoWa sistemis damaxasiaTebeli Taviseburebaa

naoWebis maraoseburi gadayiraveba CrdiloeT nawilSi saqarTvelos

beltis mimarTulebiT da samxreT nawilSi arTvini – bolnisis beltis

mimarTulebiT.

4.2.2 proeqtis geodinamiuri da geoteqnikuri pirobebi da

saproeqto gzis detaluri aRwera

Tanamedrove sainJinro-geologiuri procesebidan raionSi

gavrcelebulia mewyruli procesebi, romelTa gavrceleba aRiniSneba

arsebuli gzis farglebSi da masStabebi StambeWdavia. aseve aRsaniSnavia

Rvarcofuli procesebi, romlebsac adgili aqvs Sesatyvisi Rvarcof-

transformirebadi naleqebis mosvlis SemTxvevaSi da gamonatani masala,

aseulobiT kuburi metria da romlebic aRiniSneba arsebuli da

sareabilitacio monakveTis farglebSi, gansakuTrebiT sawyis nawilSi.

aseve aRsaniSnavia gamofitvisa da eroziis procesebi.

gamofitvis procesebi gavrcelebulia ZiriTadad ferdobebze.

temperaturuli meryeobis Sedegad xdeba ferdobebis intensiuri

gamofitva da gamofitvis produqtis ferdobebis ZirSi dagroveba, rasac

xels uwyobs ferdobis amgebi qanebis Semadgenloba.

xevebisa da xeobebSi ZiriTadad gavrcelebulia gverdiTi erozia,

xdeba napirebis intensiuri recxva, agreTve siRrmuli erozia, rac

gamoixateba xevebisa da Senakadebis siRrmeebSi.

saqarTvelos seismuri daraionebis mixedviT teritoria Sedis 7

balian seismur zonaSi.

sareabilitacio gzis monakveTi iwyeba goderZis ureltexilis

zeda nawilSi, baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis 109+680km-ze. gza

gadis saSualod danawevrebul mTian reliefze, Zlier damreci da

cicabo ferdobebis Taroze.

pk0+00-dan - pk35+35-mde gza gadis rbil reliefze, mdinare ZinZas

marcxena, mdgradi ferdis Taroze, romelic zedapirulad gadafarulia

55

myinvaruli, morenuli naleqebiT – Tixnari RorRiT, cudad damuSavebuli

lodebis CanarTebiT 20%-mde, romelTa sisqe 5m-ze metia.

gzis saval nawili ZiriTadad RorRovan-xreSovania, sisqiT 15-20sm,

asfaltis safari SemorCenilia naglejebis saxiT.

suraTi 4.2 gzaze deformaciebi da jdenebi ar aris.

gzis savali nawilis konstruqcia mowyobilia, Tixnari RorRiT,

lodebis CanarTebiT 20%-mde.

mdinaris Zlier damreci ferdobi romelzedac gadis gza mdgradia

da danawevrebulia mcire da saSualo zomis mravalricxovani xevebiT,

romlebzedac mowyobili wyalgamtari milebi dazianebulia.

ferdobidan monadeni wylebis modineba xdeba gzis saval nawilze,

vinaidan arsebuli gruntis kiuvetebi amovsebuli da dazianebulia.

gzis am monakveTze pk19+55 – pk19+85 monakveTze, gzis marcxena

ferdze, gzis gaswvriv, aRiniSneba Zlier gamofituli kldovani,

dacurebuli, porfiritebisagan agebuli blokis gaSiSvleba.

pk21+00-dan - pk21+50-mde gzis marcxena ferdobis tanidan, aRiniSneba

didi raodenobiT wylis gamosavlebi da wylis dagroveba xdeba

ferdobis ZirSi, gzis gaswvriv, rac iwvevs gzis fundamentSi wylis

moxvedras da savali nawilis dazianebas. ferdobi agebulia Tixnari

RorRiT, lodebis CanarTebiT 20%-mde., romelTa sisqe 5m-ze metia.

gzis savali nawilis gafarToeba SesaZlebelia marcxena ferdobis

CamoWris xarjze, vinaidan gzis marjvena ferdi Zlier cicaboa.

pk33+00-dan - pk35+35-mde gzaze mkveTri mosaxvevis aRmosafxvrelad.,

SesaZlebelia gzis marcxena damreci, mdgradi ferdobis CamoWra

monakveTis gasworebis mizniT. ferdobi agebulia Tixnari RorRiT,

lodebis CanarTebiT 20%-mde, romelTa sisqe 5m-ze metia.

pk35+35-dan - pk36+20-mde arsebuli gza kveTavs Rrma xevs, romelzedac

mowyobili arsebuli sworkuTxa mili avariulia.

56

xevis Ziri da ferdebi dafarulia RorRovani gruntiT, TeTri feris

Tixnarebis SemavsebliT da sustad damuSavebuli lodebis CanarTebiT

30%-mde. xevis ZirSi dagrovilia gamonatani masala, didi zonis (0.5-1.0m)

lodebis saxiT.

Sesatyvisi Rvarcof-transformirebadi naleqebis mosvlis

SemTxvevaSi xevSi SesaZlebelia mZlavri Rvarcofuli keris warmoqmna.

romlis gamonatani, aTeulobiT kuburi metri iqneba. Rvarcofuli

gamonatanis moqmedebis Sedegadaa dazianebuli arsebuli wyalgamtari

mili.

xevis siRrme gzis marjvena mxares 15-20 m-ia da cicaboa.

xevis ZirSi, gzis marjvena mxares aRiniSneba gamofituli, sustad

Secementebuli breqCiebis gamosavlebi.

gzis marcxena ferdobi cicaboa da TiTqmis vertikaluria da

daferulia

RorRovani gruntiT, TeTri feris Tixnarebis SemavsebliT da

sustad damuSavebuli lodebis CanarTebiT 30%-mde. xevis zeda

nawilSi wvimebis dros, mosalodnelia ferdobebis CamoSla da

CamonaSali masalis gzis saval nawilze dagroveba.

suraTi 4.3 pk36+64-dan - pk37+50-mde gza kveTavs Rvarcoful xevs, romlis

gamonatani sustad damuSavebuli lodebis saxiT, dagrovilia xevis ZirSi

gzis gadakveTaze da mis marjvena mxares, cicabo ferdobebis da xevis

ZirSi.

xevis ferdebi dafarulia RorRovani gruntiT, TeTri feris

Tixnarebis SemavsebliT da sustad damuSavebuli lodebis CanarTebiT

30%-mde. xevis ZirSi dagrovilia gamonatani masala, didi zonis (0.5-1.0m)

lodebis saxiT.

gzis marcxena ferdobi cicaboa da TiTqmis vertikaluria da

daferulia

57

RorRovani gruntiT, TeTri feris Tixnarebis SemavsebliT da

sustad damuSavebuli lodebis CanarTebiT 30%-mde. xevis zeda nawilSi,

romelic xasiaTdeba viwro xeobiT da aramdgradia, wvimebis dros,

mosalodnelia ferdobebis CamoSla da CamonaSali masalis gzis saval

nawilze dagroveba.

xevis ZirSi gzis marjvena mxares aRiniSneba gamofituli, sustad

Secementebuli breqCiebis gamosavlebi.

xevis siRrme gzis marjvena mxares 10-12 m-ia da cicaboa.

xevis gadakveTaze gzaze mowyobilia betonis foni, romelic Zlier

dazianebulia.

pk37+50-dan - pk55+50-mde gza gadis mdinare ZinZas marcxena ferdobis

Taroze. ferdobi mdgradia da tyiTaa dafaruli.

ferdobi zedapirulad gadafarulia eluviur – deluviuri masalis

mZlavri feniT, romelTa sisqe 3-5m-ze metia da warmodgenilia RorRi

Tixnaris SemavsebliT lodebis CanarTebiT 30%-mde.

gzis savali nawili ZiriTadad RorRovan-xreSovania, sisqiT 20-25sm.

gzaze deformaciebi da jdenebi ar aris.

suraTi 4.4 gzis marcxena mxares zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis

mosacileblad, saWiroa moewyos kiuveti, vinaidan wylis modineba xdeba

gzis saval nawilze.

pk55+50-ze gza kveTavs did xevs, romelic xasiaTdeba didi

raodenobiT lodebis gamonataniT. xevis wylis modineba xdeba gzis

saval nawilze da betonis fonis meSveobiT kveTavs mas. gzis marjvena

mxares arsebuli betonis kedeli mdgradia da dafuZnebulia RorRi

Tixnaris SemavsebliT lodebis CanarTebiT 30%-mde gruntze.

pk55+50-dan – pk78+50-mde gza gadis damreci, mdgradi ferdobis

Taroze.

ferdobi agebulia sustad Secementebuli TeTri feris, karbonatul-

Tixur cementze, susti simtkicis breqCiebisagan.

gzis saval nawili ZiriTadad RorRovan-xreSovania, sisqiT 20-25sm.

58


gzis gafarToeba SesaZlebelia marcxena ferdobis damuSavebis

xarjze.

gzis marcxena mxares zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis


gzis saval nawilze da azianebs mas.

gzis marjvena mxares ferdobi cicaboa da mdgradia.

gzis am monakveTze pk 67+73-ze, xevze mowyobilia wyalgamtari mili,

romlis gamosasvlelTan gzis marjvena mxares, mowyobilia gabionis da

qvis wyobis kedlebi. mili dazianebulia. aseve saWiroa pk67+40-ze xevis

wylis miyvana kiuvetis saSualebiT, arsebul wyalgamtar milamde.

gzis saval nawili ZiriTadad RorRovan-xreSovania, sisqiT 20-25sm.


suraTi 4.5 gzis gafarToeba SesaZlebelia marcxena ferdobis damuSavebis

xarjze.

ferdobis gamofitvis Sedegad warmoqmnili masala dagrovilia gzis

gaswvriv ferdobis ZirSi.

pk69+68-ze arsebuli sworkuTxa wyalgamtari milis gamosasvleli

qvis wyobis kedeli gzis marjvena mxares avariulia, radgan

gamorecxilia kedlis safuZveli.

pk74+00-ze gzis marcxena ferdobis mxridan xevis wylis

gadasaSvebad saWiroa moewyos xidi. dReisaTvis wylis modineba xdeba

gzis saval nawilze da fonis meSveobiT kveTavs gzas.

gzis marcxena ferdobis mxares xevis wylis Ziri warmodgenilia

breqCiebiT da xasiaTdeba safexuriani formiT, xolo marjvena mxare

xevis Ziri dafarulia gamonatani masaliT (lodebiTa da RorRiT

Tixnaris SemavsebliT.

pk78+50-dan - pk87+50-mde gza gadi sustad Secementebuli TeTri

feris, karbonatul-Tixur cementze, susti simtkicis breqCiebisagan

agebul, damreci, tyiani, mdgradi ferdobebis Taroze.

59

breqCiebi miekuTvnebian advilad gamifitvadi qanebis jgufs da isini

zedapirze gaSiSvlebisas swrafad ifitebian, ris Sedegadac ferdobebi

zedapirulad dafarulia maTi gamofitvis Sedegad warmoqmnili RorRi

lodebiT Tixnaris SemavsebliT gruntiT, romelTa sisqe 1-1.5m-ia.

ferdobis gamofitvis Sedegad warmoqmnili masala, RorRi lodebiT,

dagrovilia gzis gaswvriv ferdobis ZirSi.

ZiriTadad gza xreSovan-RorRovani masaliTaa dafaruli da misi

sisqe 20-25sm-ia.


gzis marcxena mxares zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis


gzis saval nawilze da azianebs mas.

gzis gaswvriv arsebuli wyalgamtari milebis gamosasvlelebTan

mowyobili qvis wyobis kedlebi ZiriTadad mdgradia.

gzis am monakveTze pk80+50-dan – pk83+00-mde ferdobebis gaswvriv

gaSiSvlebul naxevradkldovan qanebs - breqCiebs axasiaTebs Sreobrioba

da aRiniSneba didi zomis blokebad daSla. breqCiebs gzis gaswvriv

TiTqmis vertikaluri qanobi uWiravs.

suraTi 4.6 pk87+50-dan - pk96+50-mde gza gadis damreci, mdgradi ferdobis

Taroze, romelic zedapirulad dafarulia RorRi Tixnaris SemavsebliT

lodebis CanarTebiT 30%-mde, sisqiT 3-4m.

pk96+50-dan - pk99+80-mde gza gadis sustad Secementebuli TeTri



sustad Secementebul breqCiebs axasiaTebs Sreobrioba da aRiniSneba

TeTri feris ZiriTadi Tixebis Sreebi, sisqiT 0.5-1.0m.

pk99+80-dan - pk109+60-mde gza gadis damreci, mdgradi ferdobis

Taroze, romelic zedapirulad dafarulia RorRi Tixnaris SemavsebliT

lodebis CanarTebiT 30%-mde, sisqiT 3-4m.

60

pk109+60-dan - pk112+00-mde gza gadis sustad Secementebuli TeTri



sustad Secementebul breqCiebs axasiaTebs Sreobrioba da aRiniSneba

TeTri feris ZiriTadi Tixebis Sreebi, sisqiT 0.3-0.5m da romlebsac

UuWiravs TiTqmis vertikaluri qanobi.

pk112+20-ze gza kveTavs mdinares, romelzedac mowyobili xid-mili

mdgradia. mdinare moedineba rbil reliefze da mdinaris 3-5 m simaRlis

ferdebi mdgradia.

mdinaris Ziri da ferdebi dafarulia sustad damuSavebuli didi

zomis kaWar-kenWnariT, lodebis CanarTebiT, Tixnarisa da qviSnaris

SenavsebliT.

pk112+00-dan - pk120+00-mde gza gadis sof. uTxisubnis teritoriaze,

mdgradi, damreci ferdobis Taroze, romelic zedapirulad dafarulia

RorRi Tixnaris SemavsebliT lodebis CanarTebiT 30%-mde, romelTa

sisqe 10m-ze metia.

pk87+50-dan - pk130+10-mde gzis savali nawili RorRovan-xreSovania,

sisqiT 20-25sm, asfasltis safari SemorCenilia naglejebad da

monakveTebis saxiT.

am monakveTze pk90+50-dan – pk101+30-mde gzis savali nawilze

asfaltis safari, sisqiT 6-8sm. SenarCunebulia TiTqmis mTel farTze

da Zlier dazianebulia.


pk120+00-dan - pk129+00-mde arsebuli gza gadis mewyruli ferdis

SemovliT monakveTze.

arsebuli gzis Zveli monakveTi, gadioda mewyruli ferdobis Sua

nawilSi, sadac mewyruli masis sisqe (WaburRilebis monacemebis mixedviT

15m-ze metia) da Dgzis am monakveTis aRdgena did sirTuleebTanaa

dakavSirebuli.

ferdobi romelzedac ganviTarebulia mewyeri Zlier damrecia da

dafarulia tyiT. ferdobze mkveTradaa gamoxatuli mewyruli sxeulis

forma, ferdobis tanSi ganviTarebulia 8-12 metri sisqis mewyruli

wyvetebi, romelic vrceldeba mTeli mewyruli sxeulis farTze.

mewyeri cocviTi tipisaa, zedapiri zeda nawilSi talRovan-

safexurisebria. xolo qveda nawili talRovania. mewyeri savaraudod

xasiaTdeba faruli dinamikiT, razec miuTiTebs mewyruli sxeulis

calkeuli aqtiuri ubnebi. mewyruli sxeulis sisqe 15m-ze metia.

mewyruli sxeulis qveda nawilSi aRiniSneba gruntis da miwisqvesa

wylebis gamosavlebi.

mewyruli sxeuli agebulia msxvilnatexovani RorRiT, TeTri feris

Tixebisa da Tixnarebis SemavsebliT, lodebis (diametriT 0.5-1.5m)

CanarTebiT 20-30%-mde, romelTa simZlavre 15-20m-ze metia, aseve

WaburRilebis monacemebis mixedviT, sxvadasxva siRrmeze gamoiyofa

61

Tixnari gruntebis linzebi da Sreebi, romlebzedac, maTi gawylianebis

dros, xdeba mewyruli masis dacurebebi.

am gruntebisaTvis damaxasiaTebelia maRali forianoba da xdeba

forebSi wylis dagroveba, rac erT-erTi mTavari mizezia mewyris

warmoSobis.

mewyris warmoSobas xeli Seuwyo agreTve, mewyruli sxeulis zeda

nawilSi gaCenilma Rrma napralma, romelic mkveTradaa gamoxatuli

mTeli mewyruli sxeulis garSemo.

napralSi wylebis dagrovebis Sedegad ferdobis mdgradoba

Sesustda da Cawyveta ganviTarda Rrma napralis gaswvriv.

mewyrul sxeulSi aRiniSneba dadablebuli adgilebi, romlebSidac

xdeba zedapiruli wylebis dagroveba, didi gubeebis saxiT da xdeba

mewyruli sxeulis gawylianeba, rac xels uwyobs mewyris Semdgom

gaaqtiurebas.

mewyruli sxeulis tanSi aRiniSneba napralebi, mewyruli safexurebi

da wylis gamosavlebi.

mkveTrad gamoxatuli mewyruli wyveta aRiniSneba Zvel gzasa da

SemovliTi gzas Soris, xolo Zveli gzis Semdgom ferdobi cicabia da

maszed mewyruli sxeulis enuri nawili aRwevs mdinaremde, romelic

Tavis mxriv Zirs urecxavs mewyrul sxeuls da romelic mewyris

aqtiurobis erT-erTi mizezia.

mewyruli sxeulis sigrZe Zvel da axal gzis monakveTebs Soris 150-

170m-ia, mewyris sigane Zveli gzis gaswvriv 100m-ia.M mewyruli sxeulis

zeda nawilSi Cawyvetis sisqe 8-10m-ia. HsimaRleTa sxvaoba mewyris zeda

nawilsa da mdinaris napirs Soris 90-100m-ia.

mewyris Semosavleli arsebuli gza gadis damreci ferdobis, mdgrad

nawilSi, tyian zolSi, romelic zedapirulad dafarulia RorRi

lodebiT, Tixnaris SemavsebliT gruntiT, siRrmiT 20m-ze meti.

suraTi 4.7 gzis am monakveTze saWiroa mewyruli sxeulSi wyalgamSvebi arxebis

mowyoba, rom ar moxdes wylis dagrovebebi, rac xels uwyobs mewyris

Semdgom gaaqtiurebas. aseve Semosavleli gzis zeda nawilSi, arsebuli

62

gzis zeda mxridan Rrma kiuvetis mowyoba, mewyerul sxeulSi

zedapiruli da ferdobidan monadeni wylis asacileblad.

pk129+00-dan - pk141+20-mde gza gadis damreci, mdgradi, tyiani

ferdis Taroze, romelic zedapirulad dafarulia RorRi Tixnaris

SemavsebliT lodebis CanarTebiT 30%-mde, romelTa sisqe 3 m-ze metia.

gzis am monakveTze pk129+00-dan - pk132+50-mde gzis savali nawili

RorRovan-xreSovania, sisqiT 25-30sm, xolo Semdeg monakveTze pk132+50-dan-

pk138+00-mde asfaltis safari sisqiT 6-7sm. SemorCenilia gzis savali

nawilis umetes farTze da Zlier dazianebulia.

pk138+60-dan - pk140+10-mde gza gadis damreci ferdobis Taroze da

gzis saval nawilze ganviTarebulia jdena.

gansakuTrebiT gzis marjvena mxares, Zlier damrec ferdze,

romelzedac ganviTarebulia mcire zomis mewyruli Caqcevebi da

napralebi.

jdena gamowveulia, gzis marcxena mcired, damrec ferdze

uaryofiTi qanobebis adgilebSi, zedapiruli da ferdobidan monadeni

wylebis dagrovebebiT, romelTa moxvedra xdeba Fferdobis amgeb

gruntebSi da maTi Warbi gawylianebis Sedegad gzis saval nawilze

warmoiqmneba jdenebi, xolo arsebuli gzis marjvena Zlier damrec

ferdze mcire zomis mewyruli Caqcevebi.

am monakveTze gzis savali nawilze ganviTarebulia jdena. jdena

gamowveulia gzis safuZvlis gruntebis gawylianebiT, rac gamowveulia

zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis gzis safuZvelSi

moxvedriT.

am monakveTis dasawyisSi da boloSi arsebul xevebze mowyobilia

wyalgamtari milebi, romlebic amovsebulia da ver atarebs wyals, xolo

xevis kalapotebi lodnari gruntiTaa amovsebuli.

gzis am monakveTze saWiroa, arsebuli wyalgamtari milebis

mowesrigeba, kalapotebis gawmenda, marcxena ferdze wyalSemkrebi

arxebis mowyoba da maTi wyalgamtar milebSi gadaSveba, aseve gzis saval

nawilze, jdenis Sua welSi wyalgamtari milis mowyoba.

pk140+10-dan - pk156+60-mde gza gadis damreci, mdgradi, tyiani

ferdis Taroze. ferdobi zedapirulad dafarulia RorRi TixnariT,

lodebis CanarTebiT 30%-mde. lodebis diametri 0.5-1.0 m-ia.

gzis savali nawili ZiriTadad xreSovan-RorRovania, sisqiT20-25sm,

asfaltis safari SemorCenilia mcire monakveTebis da naglejebis saxiT.

63

suraTi 4.8 gzis am monakveTze pk145+50-dan - pk146+20-mde marcxena damrec

ferdze, romelic zedapirulad dafarulia Tixnari RorRiT, lodebis

CanarTebiT 30%-mde gruntiT, zedapiruli wylebis mier gaCenilia

Rarebi, romelTagan modinebuli wyali Caedineba gzis fundamentSi da

gzis saval nawilze gaCenilia mcire zomis jdenebi. gzis am monakveTze

saWiroa ferdobis mxares Rrma kiuvetis mowyoba, zedapiruli da

ferdobis wylebis mosacileblad.

pk156+60-dan - pk173+80-mde sareabilitacio monakveTis bolomde

gzis saval nawilze asfaltis safari SemorCenilia monakveTebad da

naglejebis saxiT, sisqiT 5-6sm.

pk156+60-dan - pk157+60-mde gza gadis damreci, tyiani, mdgradi

ferdobebis Taroze.

ferdobi agebulia sustad Secementebuli, Tixur cementze, susti

simtkicis breqCiebisagan, romelic zedapirulad dafarulia 1.5-3.0m.

sisqis RorRi Tixnaris SemavsebliT, lodebis CanarTebiT 30%-mde,

gruntiT.

gzis savali nawili ZiriTadad xreSovan-RorRovania, sisqiT20-25sm,


pk157+60-dan - pk166+80-mde gza gadis cicabo, mdgradi vulkanuri

warmoSobis, andezituri porfiritebis, tufoqviSaqvebis da

tufobreqCiebisagan agebuli ferdobis Taroze da serpantinebis

meSveobiT eSveba mdinaris xeobaSi.

gzis am monakveTis mTel sigrZeze gaSiSvlebulia gamofituli,

Zlier danapralianebuli kldovani qanebi.

kldovani qanebis gamofitvis Sedagad warmoqmnili masalis

dagrovaba xdeba ferdobebis ZirSi, gzis gaswvriv da safrTxes uqmnis

gzis funqcionirebas.

64

\

suraTi 4.9

gzis savali nawili ZiriTadad xreSovan-RorRovania, sisqiT10-15sm da

mowyobilia kldovan safuZvelze.

pk168+18-ze gza kveTavs md. ZinZas, romelzedac mowyobili xidi

mdgradia.

pk168+30-dan - pk173+80-mde sareabilitacio monakveTis bolomde gza

gadis mdinare ZinZas marjvena mdgradi ferdobis Taroze. ferdobi

Zlier cicaboa da agebulia kldovani tufobreqCiebisagan, (romelTa

gaSiSvleba aRiniSneba arsebuli gzis gaswvriv) romelic zedapirulad

gadafarebulia myinvaruli warmoSobis RorRiT da kenWebiT Tixnaris

SemavsebliT, lodebis CanarTebiT 30%-mde.

gzis savali nawili ZiriTadad xreSovan-RorRovania. sisqiT25-30sm,



suraTi 4.10 angariSs Tan erTvis gruntebis fiziko-meqanikuri Tvisebebis

cxrili, gzis samosis xazobrivi grafiki.

65

4.2.3 teqtonika da seismuroba.

teqtonikuri daraionebis mixedviT, sakvlevi raioni Sedis aWara –

TrialeTis naoWa sistemis olqis, samxreTi zonaSi, kerZod axalcixis

qvezonaSi.

axalcixis qvezona agebulia Sua da zeda eocenis oligocenis da

vulkanuri miopliocenis (goderZis wyeba), vulkanuri da qviSovan-

Tixovani warmonaqmnebiT.

uSualod, es qvezona teqtonikuri TvalsazrisiT warmoadgens

sinklinur depresias romelic garTulebulia mravalricxovani, sakmaod

intensiurad SekumSuli naoWebiT, romlebic vrceldeba ZiriTadad mis

centralur nawilSi.

saqarTveloSi amJamad moqmedi normatiuli dokumentis PN 01.01-09 -

,,seismomedegi mSenebloba“ Tanaxmad, saproeqto gzis goderZi - zarzmas

monakveTi mdebareobs NSNN64 skaliT 7 baliani seismurobis zonaSi,

saddac maqsimaluri horizontaluri aCqarebis sidide (seismurobis

uganzomilebo koeficientis – „N“-s mixedviT) udris 0.12-0.15-s. naSi,

seismurobis koeficientis mniSvnelobiT 0.11. saqarTvelos seimo-

saSiSroebis gegma naCvenebia gamosaxulebaze 2-1..

sur. 4.11 gamosaxuleba 2-1 seismo-saSiSroebis gegma, romelic aCvenebs

maqsimalur horizontalur aCqarebas da intensivobas

SeniSvna: aCqareba mocemulia „g“ erTeulebSi

66

4.2.4 hidrogeologia

hidrogeologiuri daraionebis mixedviT sakvlevi raioni miekuTvneba

aWara-TrialeTis naoWa sistemis wneviani wylebis zonaSi moqceul aWara-

imereTis napraluri wneviani wylebis raions.

hidrogeologiuri TvalsazrisiT aRniSnuli regioni wyaluxvia da

arsebuli gzis gaswvriv fiqsirdeba gruntisa da miwiswveSa wylebis

gamosavlebi.

geologiuri agebuleba.

sakvlevi raioni geologiuri TvalsazrisiT ZiriTadad agebulia

mesameuli asakis kontinenturi warmonaqmnebiT, romelic gadafarulia

meoTxeuli asakis aluviuri da proluviur-deluviuri naleqebis mZlavri

kompleqsiT.

mesameuli warmoqmnebi warmodgenilia paleogenis loduri

breqCiebiT Tixur cementze, Tixebis SreebiT da neogenis breqCiebiT da

konglomeratebiT Tixur-karbonatul cementze. aseve gvxvdeba vulkanuri

warmoSobis porfirituli tufoqviSaqvebi da tufobreqCiebi, romlebic

gamoirCevian maRali simtkiciT da romelTa gaSiSvlebebi aRiniSneba

arsebuli gzis gaswvriv, sareabilitacio monakveTis bolo nawilSi.

breqCiebisganaa agebuli arsebuli gzis gaswvriv mdebare borcvebi.

isini miekuTvneba advilad gamofitvadi qanebis jgufs da gamofituli

masalis dagroveba xdeba ferdobebis ZirSi.

meoTxeuli asakis naleqebi sakvlevi raionis farglebSi

warmodgenilia deluviuri da eluviuri sxvadasxva konsistenciis,

karbonatuli TixebiT da TixnarebiT kenWebis, RorRis da lodebis

CanarTebiT 20-35%-mde, RorRovani gruntiT Tixnaris SemavsebliT

lodebis CanarTebiT da aluviuri kaWar-kenWnariT Tixnaris

SemavsebliT, ZiriTadad xevebsa da xeobebSi.

4.2.5 hidrologia

baTumi (angisa)-axalcixis sareabilitacio gzis goderZis

uReltexili-zarzmas gansaxilveli sareabilitacio gzis monakveTi

mTlianad ganlagebulia md. qvablianis marjvena Senakadis md. ZinZas

auzSi. monakveTi iwyeba goderZis uReltexilTan, me-17 km-mde miuyveba md.

ZinZas marcxena napirs, gadadis mis marjvena napirze, miuyveba mas 1 km-is

manZilze da mTavrdeba 0.8 km-is manZilze qvablianis SesarTavidan.

trasiT gadakveTili wyalsadinarebi da Camonadenis zedapirebi mcire

farTobisaa: gadakveTili auzebi (ix. hidrologiuri auzebis ruka)

mxolod #52 auzis farTTobi Seadgens 14.4 km2, 5 auzis farTobia 1_3 km2;

danarCeni auzebis farTobebi 1 km2-ze naklebia. avRniSnoT, rom md. ZinZas,

67

Tavis mxriv, md. mtkvris mxolod me-3 rigis Senakadia (igi erTvis md.

qvablians, romelic erTvis md. mtkvris Senakads, md. focxovs).

gansaxilveli auzebis saTaveebi ganlagebulia 1400-2400 m-s

simaRleze, xolo trasa 2033-1240 niSnulebze. arsianis aRmosavleT

kalTebze, misi totebs Soris ganlagebuli md. ZinZas auzi, maT Soris,

gansaxilveli auzebic, xasiaTdebian danawevrebuli mTiani reliefiT.

2000 m zeviT niSnulebze auzi dafarulia alpuri mdeloebiT, qveviT

mcenareuloba warmodgenilia Sereuli tyiT. mTlianobaSi ZinZas auzis

gatyianeba gasuli saukunis bolosTvis Seadgenda ~ 75%. md. ZinZas

sanapiro ferdobebis daxriloba aRwevs 300-s.

mdinaris sazrdooba wvimis, Tovlis da gruntis wylebisaa.

gazafxulis wyaldidoba iwyeba martis boloSi an martis dasawyisSi da

grZeldeba ivlisis bolomde. mcire auzebSi maqsimaluri xarjebi

gamowveulia Zlieri wvimebiT 2-5 jer wlis ganmavlobaSi, maT Soris

mcire wyalmovardnebiT zamTarSi. yinuliani movlenebi (yinulnapirisi,

ToSi, Zgifi, zogierT wlebSi gaZvifva) md. ZinZas auzSi SeimCneva

noembris meore naxevridan da grZeldeba 70, iSviaTad 110, dRemde. auzi

ganlagebulia RvarcofsaSiSroebis riskis me-2 kategoriis zonaSi, magram

sakvlev-saZiebo gamokvlevebis procesSi Rvarcoful xevebad miCneulia

xevebi #19, #19.1 da #35.

4.3. wylisa da Rvarcofuli nakadebis maqsimaluri xarjebi

4.3.1. wylis maqsimaluri xarjebi

sareabilitacio monakveTis gadamkveTi wyalsadinarebis da

Camonadenis zedapirebi hidrologiuri TvalsazrisiT Seuswavlelia.

umravlesoba maTgani mcire auzis mqone md. ZinZas Senakadebia, romelic,

Tavis mxriv, md. mtkvris mxolod me-3 rigis Senakadia (igi erTvis md.

qvablians, romelic erTvis md. mtkvris Senakads, md. focxovs). aseTi

wyalsadinarebisTvis reprezentatiuli analogis moZebna praqtikulad

SeuZlebelia. amasTan, gansakuTrebiT bolo 25-30 wlebSi, irkveva, rom

dakvirvebebis monacemebze statistikuri meTodebiT gaangariSebuli maqsi-

maluri xarjebi bevr mdinareze araerTxel gadaWarbebula, rac savarau-

dod aixsneba: monacemTa rigebis darRveviT da xarjTa realuri pikebis

aRuricxvelobiT, dakvirvebebis arasakmarisi sixSiris gamo.

amavdroulad, metad damajerebel Sedegebs iZleva amierkavkasiis

pirobebSi kargad aprobirebuli ganzogadoebuli naxevradempiriuli

meTodi (“kavkasiis pirobebSi mdinareTa maqsimaluri Camonadenis

gaangariSebis teqnikuri miTiTebebi”, zaknigmi, 1980), sadac maqsimaluri

xarji iangariSeba formuliT (g. xerxeuliZis interpretaciaSi)

Q p%=( RQσQ0,667 Q1,35I0,125Q0,38 ) QQ /(Q+10)

68

Q p% _ p% uzrunvelyofis an N (weli) ganmeorebadobis saangariSo xarji

da; R _ raionuli parametri: aRmosavleTi saqarTvelos Cveulebrivi

mdinareebisTvis R=1.15;

Q, Qt _ auzis da tyiT dakavebuli farTobi, km2;

Q _ sigrZe gansaxilvel kveTidan saTavis maqsimalurad daSorebul wer-

tilamde;

I _ saSualo qanobi am sigrZeze;

Qmax _ auzis maqsimaluri sigane, m;

Q=5 _ klimaturi koeficienti;

τ _ ganmeorebadoba, weli;

Q – niadagis parametri; ΚΦ _ koeficienti 5km-ze naklebi farTobebisTvis;

σ=0,25Βµαξ/Β +0,75; λ=1/(1+0,2 Φτ/ Φ);

sawyisi parametrebi da gaangariSebis Sedegebi moTavsebulia cxrilSi 1.

cxrili 4.17 mdinareebis, xevebisa da Camonadenis zedapirebis wylis

maqsimaluri xarjebi

m – mili; x – xidi; k – kiuveti

auzis #

km nag- ebo- ba

F km2

L m i P KK σ

(δ) λ KKF

QQτ, m3/wm

roca τ 100 10

1 2 3 4 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1 2+94 0.037 0.24 0.059 1 5 1.03 1.00 0.7 1.1 0.5

2 5+12 0.021 0.22 0.110 1 5 1.01 1.00 0.7 0.8 0.3

3 6+02 0.190 0.65 0.020 1 5 1.05 0.97 0.7 3.0 1.2

4 7+20 0.032 0.35 0.169 1 5 1.00 0.97 0.7 1.1 0.5

5 8+75 0.052 0.53 0.259 1 5 1.11 0.98 0.7 1.8 0.8

6 10+31 0.384 1.10 0.232 1 5 1.12 0.93 0.7 6.7 2.8

7 12+60 0.397 1.30 0.206 1 5 1.17 0.93 0.7 7.0 2.9

8 14+05 0.055 0.55 0.251 1 5 1.03 0.88 0.7 1.7 0.7

9 15+07 0.034 0.40 0.272 1 5 1.04 0.86 0.7 1.3 0.5 9.1 15+07 0.041 0.55 0.238 1 5 1.05 0.85 0.7 1.5 0.6 9.2 15+07 0.063 0.65 0.252 1 5 1.00 0.85 0.7 1.8 0.8

9.3 15+07 0.080 0.90 0.221 1 5 1.14 0.86 0.7 2.4 1.0 auzis #

km nag- ebo- ba

F km2

L m i P KK σ

(δ) λ KKF

QQτ, m3/wm

roca τ 100 10

1 2 3 4 6 7 8 9 10 11 12 13 14

10 18+32 0.120 1.10 0.196 1 5 1.44 0.87 0.7 3.9 1.6

11 18+95 0.051 0.40 0.208 1 5 1.04 0.91 0.7 1.6 0.7

69

auzis #

km nag- ebo- ba

F km2

L m i P KK σ

(δ) λ KKF

QQτ, m3/wm

roca τ 100 10

12 21+95 0.063 0.50 0.234 1 5 1.31 0.88 0.7 2.4 1.0

13 22+83 0.219 0.58 0.364 1 5 1.00 0.93 0.7 4.2 1.8

14 25+77 0.080 0.50 0.251 1 5 1.13 0.93 0.7 2.4 1.0

15 28+98 0.044 0.40 0.167 1 5 1.07 0.94 0.7 1.5 0.6

16 31+18 0.157 0.90 0.205 1 5 1.08 0.94 0.7 3.5 1.5

17 33+26 0.051 0.60 0.147 1 5 1.10 1.00 0.7 0.0 0.0

18 34+58 0.070 0.40 0.117 1 5 1.04 0.96 0.7 1.9 0.8 19* - 2.398 4.50 0.123 1 5 1.36 0.98 0.84 27.2 11.4* 19.1* - 2.031 2.60 0.198 1 5 1.13 0.98 0.83 22.7 9.4* 19.2 - 0.259 1.40 0.318 1 5 1.07 0.95 0.7 5.1 2.1 20 41+04 0.039 0.52 0.337 1 5 1.02 0.94 0.7 1.4 0.6

21 43+04 0.092 0.66 0.341 1 5 1.05 0.87 0.7 2.6 1.1

22 44+12 0.191 1.38 0.326 1 5 1.18 0.94 0.7 4.6 1.9

23 44+71 0.041 0.76 0.225 1 5 1.07 0.85 0.7 1.5 0.6

24 45+41 0.055 0.81 0.284 1 5 1.12 0.85 0.7 1.9 0.8

25 46+16 0.053 0.72 0,202 1 5 1.29 0.85 0.7 1.6 0.9

26 49+07 0.370 1.54 0.267 1 5 1.08 0.91 0.7 6.3 2.6

27 50+00 0.037 0.75 0.295 1 5 1.16 0.85 0.7 1.5 0.6

28 50+46 0.092 0.62 0.287 1 5 0.95 0.85 0.7 2.3 1.0

28.1 53+20 0.058 0.60 0.271 1 5 1.06 0.85 0.7 1.9 0.8

28.2 53+20 0.028 0.29 0.233 1 5 1.01 0.87 0.7 1.1 0.5

29 55+50 0.879 2.92 0.223 1 5 1.12 0.95 0.7 10.9 4.5

29.1 58+55 0.067 0.42 0.346 1 5 1.02 0.85 0.7 2.0 0.9

30 61+22 0.119 0.71 0.278 1 5 1.09 0.85 0.7 3.1 1.3

31 63+77 0.053 0.36 0.376 1 5 1.00 0.85 0.7 1.8 0.7

32 67+78 0.210 0.86 0.279 1 5 1.11 0.87 0.7 4.6 1.9

33 69+76 0.439 1.88 0.167 1 5 1.16 0.95 0.7 10.1 2.9

34 70+90 0.18 0.72 0.328 1 5 1.01 0.85 0.7 3.9 1.6

35 74+12 1.449 2.48 0.241 1 5 1.19 0.93 0.7 16.4 6.8

36 76+05 0.073 0.52 0.299 1 5 1.07 0.85 0.7 2.2 0.9

37 79+59 0.067 0.36 0.342 1 5 1.00 0.85 0.7 1.9 0.8

38 81+86 0.081 0.92 0.214 1 5 1.49 0.85 0.7 3.1 1.3

39 83+56 0.038 0.37 0.244 1 5 1.02 0.86 0.7 1.3 0.6

40 85+77 0.232 1.32 0.253 1 5 1.11 0.85 0.7 4.7 2.0

70

cxrili 4.17 (gagrZeleba 1) m – mili; x – xidi; k – kiuveti

auzis #

km nag- ebo- ba

F km2

L m i P K σ

(δ) λ KKF

QQτ, m3/wm

roca τ 100 10

1 2 3 4 6 7 8 9 10 11 12 13

29 55+50 0.879 2.92 0.223 1 5 1.12 0.95 0.7 10.9 4.5 29.1 58+55 0.067 0.42 0.346 1 5 1.02 0.85 0.7 2.0 0.9 30 61+22 0.119 0.71 0.278 1 5 1.09 0.85 0.7 3.1 1.3 31 63+77 0.053 0.36 0.376 1 5 1.00 0.85 0.7 1.8 0.7 32 67+78 0.210 0.86 0.279 1 5 1.11 0.87 0.7 4.6 1.9 33 69+76 0.439 1.88 0.167 1 5 1.16 0.95 0.7 10.1 2.9 34 70+90 0.18 0.72 0.328 1 5 1.01 0.85 0.7 3.9 1.6 35 74+12 1.449 2.48 0.241 1 5 1.19 0.93 0.7 16.4* 6.8 36 76+05 0.073 0.52 0.299 1 5 1.07 0.85 0.7 2.2 0.9 37 79+59 0.067 0.36 0.342 1 5 1.00 0.85 0.7 1.9 0.8 38 81+86 0.081 0.92 0.214 1 5 1.49 0.85 0.7 3.1 1.3 39 83+56 0.038 0.37 0.244 1 5 1.02 0.86 0.7 1.3 0.6 40 85+77 0.232 1.32 0.253 1 5 1.11 0.85 0.7 4.7 2.0 41 87+92 0.136 0.34 0.686 1 5 1.00 0.85 0.7 3.2 1.3 42 90+02 0.657 2.08 0.176 1 5 1.16 0.85 0.7 9.2 3.9 42.1 90+50 0.091 2.08 0.003 1 5 1.06 0.85 0.7 1.8 0.7 43 97+84 0.085 0.56 0.132 1 5 1.03 0.85 0.7 2.1 0.9 44 101+00 2.654 4.78 0.184 1 5 1.00 0.93 0.7 17.9 7.5 45 103+74 0.258 1.02 0.159 1 5 1.06 0.88 0.7 4.6 1.9 46.1 109+95 0.097 0.51 0.180 1 5 100 0.85 0.7 2.2 0.9 46 111+00 2.75 3.98 0.147 1 5 1.26 0.87 0.7 23.8 9.9 47 112+25 0.057 0.52 0.248 1 5 1.21 0.98 0.7 2.1 0.9 48 112+89 14.40 3.62 0.269 1 5 0.94 0.93 0.7 58.6 24.4 49 115+85 0.055 0.42 0.231 1 5 1.06 1.00 0.7 1.8 0.7 50 117+13 0.202 0.91 0.152 1 5 1.20 0.97 0.7 4.5 1.9 50.1 123+40 0.073 0.43 0.174 1 5 1.04 0.97 0.7 2.0 0.9 51 130+10 0.735 0.97 0.330 1 5 1.00 0.85 0.7 9.4 3.9 51.1 133+00 0.104 0.48 0.527 1 5 1.00 0.85 0.7 2.7 1.1 51.2 136+50 0.234 0.94 0.324 1 5 1.08 0.85 0.7 4.9 2.0 52 137+18 0.024 0.24 0.053 1 5 1.00 0.85 0.7 0.8 0.3 53 139+10 0.112 0.76 0.167 1 5 1.09 0.85 0.7 2.8 1.2 54 140+75 1.137 2.24 0.161 1 5 1.16 0.85 0.7 13.1 5.5 55 144+60 0.38 1.22 0.218 1 5 1.10 0.90 0.7 6.4 2.7 55.1 144+80 0.046 0.26 0.250 1 5 1.00 0.97 0.7 1.4 0.6 55.2 146+40 0.082 0.32 0.072 1 5 1.00 0.87 0.7 1.9 0.8

71

* xevebis, #19, #19.1 da #35 Rvarcofis saangariSo xarjebia 53 da 56 da 45 m3/wm. (ix. Tavi 3).

cxrili 4.17 (gagrZeleba 3) m – mili; x – xidi; k – kiuveti

auzis #

km nag- ebo- ba

F km2

L m i P K σ

(δ) λ KKF

QQτ, m3/wm

roca τ 100 10

1 2 3 4 6 7 8 9 9 10 11 12 13

56 153+50 0.508 1.52 0.193 1 5 1.18 0.85 0.7 8.1 3.4

57 157+36 0.142 0.91 0.283 1 5 1.13 0.85 0.7 3.6 1.5

58 160+47 0.31 0.92 0.301 1 5 1.10 0.85 0.7 5.9 2.5

59 161+58 - - - - 5 -

- - -

60 169+94 1.516 2.78 0.022 1 5 1.30 0.86 0.7 21.3 8.9

61 171+50 0.063 0.43 0.417 1 5 1.00 0.86 0.7 1.8 0.8

62 172+73 0.037 0.42 0.410 1 5 1.03 0.87 0.7 1.4 0.6

63 173+34 0.036 0.41 0.383 1 5 1.09 0.87 0.7 1.5 0.6

4.3.2 Rvarcofuli xevebis maqsimaluri xarjebi

Catarebuli savele sakvlev-saZiebo samuSaoebis monacemebiT,

Rvarcofuli gamonataniT gamoirCevian auzebi #19, #19.1, #35, rac

dasturdeba myari gamonatanisa da xevis fotosailustracio masalebiT,

sadac vlindeba Sladi gruntiT agebuli ferdebi, rac metyvelebs viwro

xevebis Caxergvis SesaZleblobaze.

amitom am xevebis maqsimalur xarjebSi Sesatania Sesabamisi

koreqtivebi moqmedi “vsn 03-76” (hidrometeoizdati, 1976) instruqciis

mixedviT, sadac Rvarcofis xarji iangariSeba formuliT

QCP%= QBP% ( SPT /(SPT-S0P))1,08= KS QBP% , m3/wm. QBP% _ wylis maqsimaluri Rvarcofwarmomqmneli xarji. instruqciis

avtoris mier modificirebul rekomendaciiT saangariSo maqsimalur

Rvarcofwarmomqmnel wylis xarjad miiReba aprobirebuli regionaluri

meTodiT dadgenili wylis saangariSo xarjebi (Cven SemTxvevaSi, xarjebi

cxrilidan 1. S0P=λSP/(1+( 0,00555/(X1(I/1000)X2) - Rvarcoful masaSi myari Semdgenis

kოncentracia.

SPT=0.705 – Rvarcoful masaSi myari Semdgenis zRvruli

kოncentracia (konstanta, myari komponentis specialuri sainJinro-

geologiuri gamokvlevis Sedegad dadgenili parametrebis ar arsebobis

pirobebSi). x1=0.25/( µZ+0.0625)0,5. x1=2/(I+320,2). I – wyalsadinaris mTavari talvegis saSualo qanobi, ‰.

72

µZ - damaxasiaTebel monakveTებze dayofili auzis mTliani

farTobis saSualo Rvarcofuli aqtiurobis koeficientia. auzebSi

eroziuli procesebis ganviTatrebaze Sesabamisi faqtiuri informaciis

sruli uqonlobis pirobebSi µZmax= 0.063 I 0,40. W= (SPT- S0P) /SPT gansaxilvel SemTxvevaSi, yvela ganxiluli masalis safuZvelze,

miRebulia µZ≈0.1, rac sakmarisi saimedoobiTT Seesabameba danakviri

gamonatanis moculobasa da xasiaTs. xolo dazusteba SesaZlebelia

mxolod auzis შესაბამისი gamokvlevis safuZvelze.

miRebuli sawyisi parametrebi da Rvarcofis saangariSo xarjebi

mocemulia cxrilSi 2.

cxrili 4.18 #19, #19.1 da #35 auzebis wylisa da Rvarcofis saangariSo xarjebi

a)sawyisi parametrebi

# Q1% Q2% Q10% Q5% IA Bmin Bmax µmax µΖ 19 1 27.2 20.9 11.3 14.8 0.179 3.8 5.69 0.432 0.1

19.1 2 22.7 17.4 9.5 12.3 0.068 4.2 6.31 0.522 0.1 35 3 16.4 12.6 6.8 8.9 0.450 2.4 3.67 0.565 0.1

b)Rvarcofis xarjebi

# x1 x2 I0/00 S0P KQ QC1% I x1z KQZ QCZ1% 1 0.356 0.729 123 0.524 3.90 106.0 0.123 0.62 0516 2/04 55.5 2 0.327 0.674 198 0.585 5.89 133.7 0.198 0.62 0.408 2.63 59.8 3 0.316 0.651 241 0.604 6.96 114.1 0.241 0.62 0.369 2.94 48.1

4.4. #19, #19.1 da #35 auzebSi ganlagebuli xidebis kveTSi wylisa da Rvarcofis maqsimaluri doneebi

4.4.1. wylis maqsimaluri horizontebi (wmh)

saangariSo qanobebi dadgenilia xevebis fskeris grZivi profilis

analizis safuZvelze, xolo xorklianobis koeficientebi – didi qanobisa da kenWnar-lodnariani fsqeris mqone mdinareebisTvis //_Si rekomendebuli mniSvneloba (cxrilebi 3). wylis siCqareebi gaangariSebulia Sezi-maningis formuliT (g.xerxeuliZis interpretaciaSi)

V=(i0.5/n)R0,667=Kv R0,667, m/wm, (1) i = IA – gasworisTvis damaxasiaTebeli qanobia; n _ xorklianobis koeficienti; R – hidravlikuri radiusi; Kv – siCqaris koeficienti.

Rvarcofis siCqare gaangariSebulia instruqcia //-Si mocemuli formuliT

73

V= 1.14h0,5 (iWOT) 0.333, m/wm, (2) h – kalapotis SaSualo siRrme; viwro qalapotebisTvis miiReba h=R SerCeuli qanobisa, mocemuli ganivi kveTebisa, da geologiuri monacemebis safuZvelze, gaangariSebulia cocxali kveTebis #1-#3 parametrebi da xarjTa mrudis ordinatebi wylis sxvadasxva hori-zontebis dros. #19 da #35 auzebisTvis – xarjTa mrudis ordinatebi gaangariSebulia g. xerxeulis mier Sedgenili programiT trapecisebri formis kalapotebis-Tvis wylis nakadisTvis

Qi= KV R0.667ω=( I0,5/n)[(b+2h)h/(b+2h sinα)]0.667(b+mh)h. (3) RvarcofisTvis

QC=1,14 R 0,5(Iw)0.333 ω. (4) I, n - kalapotis qanobi da xorklianobis koeficienti. h, ω, b, m, α - kveTis siRrme, farTobi, fskeris sigane, ferdos qvedebuli da daxris kuTxea. V, R - hidravlikuri radiusi da nakadis saSualo siCqare.

miRebuli xorklianobis koeficientebi mTavari kalapotisTvis, xarjTa mrudebis ordinatebis dasadgenad yvela saWiro parametri, wylis sxvadasxva horizontis Sesabamisi xarjis ordinatebi Qi=f(Hi), da saangariSo xarjebis Sesabamisi horizontebi (wmh) mocemulia cxrilebSi 3-6. horizontebi Seesabamebian mocemuli ganivebis ganlagebas (xidis RerZze). kalapotis gaswvriv sxva saWiro niSnulebi) gamoiTvleba eqstrapolaciiT.

cxrili 4.19 auzi #1-s xarjTa mrudis ordinatebi

Q1%= 27.2 m3wm ; Q10%=11.4 m3wm; QCZ1%=55.5 m3wm i n KV h b m ∆b α sinα χ ω R V Q2 HB1% W VC QC

0.179

0.133 3.18 0.25 3.60 2.10 0.53 0.44

4 0.43

0 4.76 1.03 0.217 1.15 1.2 1859

.50 0.51

6 2.39 2.5

0.179

0.133 3.18 0.50 3.60 2.10 1.05 0.44

4 0.43

0 5.93 2.33 0.392 1.70 4.0 1859

.75 0.51

6 3.22 7.5

0.179

0.133 3.18 1.00 3.60 2.10 2.10 0.44

4 0.43

0 8.25 5.70 0.691 2.49 14.2 1860

.25 0.51

6 4.28 24.4

0.179

0.133 3.18 1.25 3.60 2.10 2.63 0.44

4 0.43

0 9.41 7.78 0.826 2.80 21.8 1860

.50 0.51

6 4.68 36.4

0.179

0.133 3.18 1.50 3.60 2.10 3.15 0.44

4 0.43

0 10.6 10.13

0.957 3.09 31.3 1860

.75 0.51

6 5.03 51.0

0.179

0.133 3.18 1.75 3.60 2.10 3.68 0.44

4 0.43

0 11.7 12.73

1.084 3.36 42.7 1861

.00 0.51

6 5.36 68.2

0.179

0.133 3.18 1.40 3.60 2.10 2.94 0.44

4 0.43

0 10.1 9.16 0.905 2.98 27.3 1860

.65 0.51

6 4.90 44.8

0.179

0.133 3.18 0.90 3.60 2.10 1.89 0.44

4 0.43

0 7.79 4.94 0.635 2.35 11.6 1860

.15 0.51

6 4.10 20.3

0.179

0.133 3.18 1.58 3.60 2.10 3.32 0.44

4 0.43

0 10.9 10.93

0.998 3.18 34.7 1860

.83 0.51

6 5.14 56.2

cxrili 4.20

auzi #3-s xarjTa mrudis ordinatebi Q1%= 16.4 m3wm ; Q10%=6.8 m3wm; QCZ1%=48.1 m3wm

i n KV h b m ∆b α sinα χ ω R V Q2 HB1% W VC QC 0.45 0.133 5.04 0.25 0.00 2.38 0.60 0.398 0.387 1.29 0.15 0.115 1.19 0.2 1661.25 0.369 2.12 0.3 0.45 0.133 5.04 0.50 0.00 2.38 1.19 0.398 0.387 2.58 0.60 0.230 1.90 1.1 1661.50 0.369 3.00 1.8 0.45 0.133 5.04 1.00 0.00 2.38 2.38 0.398 0.387 5.16 2.38 0.461 3.01 7.2 1662.00 0.369 4.25 10.1 0.45 0.133 5.04 1.25 0.00 2.38 2.98 0.398 0.387 6.45 3.72 0.576 3.49 13.0 1662.25 0.369 4.75 17.7 0.45 0.133 5.04 1.50 0.00 2.38 3.57 0.398 0.387 7.74 5.36 0.691 3.94 21.1 1662.50 0.369 5.20 27.9 0.45 0.133 5.04 1.75 0.00 2.38 4.17 0.398 0.387 9.04 7.29 0.807 4.37 31.9 1662.75 0.369 5.62 40.9 0.45 0.133 5.04 2.00 0.00 2.38 4.76 0.398 0.387 10.33 9.52 0.922 4.78 45.5 1663.00 0.369 6.01 57.2

74

0.45 0.133 5.04 2.25 0.00 2.38 5.36 0.398 0.387 11.62 12.05 1.037 5.17 62.3 1663.25 0.369 6.37 76.8 0.45 0.133 5.04 1.37 0.00 2.38 3.26 0.398 0.387 7.07 4.47 0.632 3.71 16.6 1662.37 0.369 4.97 22.2 0.45 0.133 5.04 0.98 0.00 2.38 2.33 0.398 0.387 5.06 2.29 0.452 2.97 6.8 1661.98 0.369 4.20 9.6 0.45 0.133 5.04 1.88 0.00 2.38 4.47 0.398 0.387 9.71 8.41 0.867 4.58 38.6 1662.88 0.369 5.82 49.0

cxrili 4.21 auzi #2-s xarjTa mrudis ordinatebi

Q1%= 22.7 m3wm ; Q10%=9.5 m3wm; QCZ1%=59.8 m3wm i n KV H ω b h χ R V QB W VC QC

0.068 0.133 1.96 1857.00 5.16 14.00 0.37 14.74 0.35 0.97 5.0 0.41 2.04 10.5

0.068 0.133 1.96 1857.25 8.79 14.93 0.59 16.11 0.55 1.31 11.5 0.41 2.55 22.4

0.068 0.133 1.96 1857.50 12.65 15.86 0.80 17.46 0.72 1.58 20.0 0.41 2.93 37.1

0.068 0.133 1.96 1857.75 16.65 16.79 0.99 18.77 0.89 1.81 30.1 0.41 3.25 54.1

0.068 0.133 1.96 1858.00 20.98 17.92 1.17 20.26 1.04 2.01 42.1 0.41 3.51 73.6

0.068 0.133 1.96 1858.25 25.59 18.85 1.36 21.57 1.19 2.20 56.2 0.41 3.76 96.1

0.068 0.133 1.96 1857.60 14.20 15.95 0.89 17.73 0.80 1.69 24.0 0.41 3.09 43.8

0.068 0.133 1.96 1857.40 11.04 15.2 0.73 16.65 0.663 1.49 16.46 0.41 2.81 31.0

0.068 0.133 1.96 1857.23 8.01 14.91 0.54 15.98 0.50 1.24 9.9 0.41 2.44 19.5

0.068 0.133 1.96 1857.85 18.35 16.83 1.09 19.01 0.97 1.91 35.1 0.41 3.39 62.1

cxrili 4.22 maqsimaluri saangariSo horizontebi

saangariSo horizonti

uzrunve lyofa, P%

niSnuli auzisTvis (m)

1 2 3

wylis (wmh) 1 1860.65 1857.40 1662.37 10 1860.15 1857.23 1661.98

Rvarcofis (Rmh) 1 1860.83 1857.85 1662.88

SeniSvna: horizontebi Seesabamebian mocemuli ganivebis ganlagebas (xidis RerZze). kalapotis gaswvriv sxva saWiro niSnulebi) gamoiTvleba eqstrapolaciiT cxrilebSi 3-5 mocemuli qanobis mixedviT 4.5. #19, #191 da #35 auzebSi ganlagebuli xidebis kveTSi wylisa da

Rvarcofis maqsimaluri warecxvebi

4.5.1 maqsimaluri zogadi warecxvebi

xidebis saerTo xedebze datanili geologiuri Wrilebis mixedviT

gansaxilveli xevebis kalapotebi agebulia Sedegi gruntebiT: #1 –

“RorRi Tixnaris SemavsebliT, lodebiT 30%-mde” (arsebuli SefasebiT am

grontis nawilakebis saSualo da msxvili fraqciebis saSualo

diametrebi Seadgenen VC dm=75 mm da d30=150 mm); #4 – “breqCia Tixur

cementze susti simtkicis”, (/4/-s) mixedviT, am grunts, forianobis

75

koeficientiT 0,2 Seesabameba ekvivalenturi diametri dm=50 mm. fskeris

grZivi profilebis analizis safuZvelze dadgenili sangariSo qanobebi

(I) da warecxvis gasaangariSeblad sxva saWiro parametrebi (Rvarcofis

xarji, denadobis koeficienti WotP=, siRrme h da siCqare VC) mocemulia

cxrilebSi 3-5.

wylis nakadiT gamowveuli warecxvebi, SedarebiT sustia, magram

SeiZleba xeli Seuwyon fena #4-s gaSiSvlebas. saangariSo warecxvebia –

Rvarcofuli da gamoiangariSeba Sesabamisi instruqciiT /5/. mdgradi

kalapotis siganea

BU=[7.1(QC) 0.4 W 0.067) / I023. Rvarcofis siCqare

VC=1.14 (IW )0.333. maqsimaluri xvedriTi xarji

qmax=1.85 h0.5vC m3/wm . warecxvis siRrme

hp=1.22 (qmax) 0.8/(dm)0.2]’ m. warecxili fskeris parametrebi mocemulia cxrilSi 7.

cxrili 4.23 warecxvis ZiriTadi parametrebi

wya lsa- din- ari

W VC QC BU q0 dmm hP HC1% HCP1% HF ∆HF

#1 0.516 5.14 56.2 10.3 15.03 50 4.88 1860.83 1855.95 1858.85 2.90 #3 0.369 5.82 49.0 7.7 20.25 51 6.17 1662.88 1656.71 1661.00 4.29 #2 0.41 3.39 62.1 13.2 6.84 52 2.58 1857.85 1855.27 1856.39 1.12

HC1%; HCP1% ; HF; ∆HF, Sesabamisad _ wmh-s; zogadi warecxvis; fskeris udab-lesi niSnulebi da warecxvis siRrme fskeris udablesi wertilidan. 4.5.2 adgilobrivi warecxvebis gaangariSeba

adgilobrivi warecxva burjebTan gaangariSebulia «НИМП»-72 /4/ rekomendaciebiT.

adgilobrivi warecxvis siRrmea

ha=[ho+0.014b(V-V0)/w]MK, m. ho=6.2 βH/(V0/w)β, m. qmax , H da b=1.2 – maqsimaluri xvedriTi xarji (m3/wm); burjis win

siRrme (m) zogadi warecxvis Semdeg da ximinjis sigane (diametri), m;

β=0.18 (b/H)0.867=0.18(0.665)0.867=0.126; dm – gruntis saSualo diametri (m) V=qmax/H; V0=3.6(Hd)0.25=2.82 m/wm – warecxvis siCqarea, dm=0.04m; W– hidravlikuri sisxo (m/wm);

76

Vh=V0(d/b)y– warecxvis sawyisi siCqare;; y= f(H/d); M= M1 M2η0Mr - burjis formis koeficienti; M1–burjis formis koe-

ficienti; η0 - ximinjebis ganlagebaze da raodenobaze damokidebuli

parametri; roca M2<1 miiReba M2=η0=1; Mr – rostverkis ganlagebaze (e) da sisqeze (r) damokidebuli parametri.

Kα=f(H/b,), - iribulobis koeficienti sadac fα=f(bb Lb,α); bb, Lb da α - burjis (mTlianobaSi) sigane, sigrZe da iribulobis kuTxe.

gaangariSebis Sedegebi mocemulia cxrilSi 8.

cxrili 4.24 adgilobrivi warecxvis gaangariSeba

# qmax H V b,(a) b/H β dm w

m/s H/d y V0 h0 h1 M1

#1

15.03

4.88

3.08

0.90

0.184

0.042

0.05

0.193

97.6

0.163

2.53

1.13

1.17

1.00

#3

20.25

6.17

3.28

0.90

0.146

0.034

0.05

0.193

123

0.160

2.68

1.19

1.23

1.00

#2 6.84 2.5

8 2.65

0.90

0.349

0.072

0.05

0.193

51.6

0.177

2.16

0.97

1.00

1.00

8b) sacyisi parametrebi da warecxvis siRrme

r e s M2 n η0 Mr bb Lb f Kα hεη 1.50 1.59 1.80 0.73 1 1.00 1.00 4.00 9.5 0.00 1.00 1.17 1.50 0.49 1.80 0.78 1 1.00 1.00 4.00 9.5 0.00 1.00 1.23 1.50 -2.27 1.80 0.6 1 1.00 1.00 4.00 9.5 0.00 1.00 1.00

4.6. krebsiTi monacemebi

cxrili 4.25 saangariSo parametrebis (m) krebsiTi nusxa

xarji m/wm

w.m.h., m HB1% R.m.h.

m

zog. war.

siRrme hP, m

zog. war.

horiz. HP, m

adg. war.

siRrme hA, m

jam. war.

horiz. HG, m

QB1% QB10% QC1% HG1% HG10%

27.2 11.4 55.5 1860.65 1860.15 1860.83 4.88 1855.95 1.17 1854.78

16.4 6.8 48.1 1662.37 1661.98 1662.88 6.17 1656.71 1.23 1655.48

22.7 9.5 59.8 1857.40 1857.23 1857.85 2.58 1855.27 1.00 1854.27

SeniSvna: 1. cxrilSi 9 mocemuli niSnulebi Seesabameba wyalsadinarebze #1, #3, #2 Sesabamisad burjebs #3, #4, #3. 2. w.m.h. da R.m.h. – Rvarcofisa da wylis horizontebi.

77

4.7 ნიადაგი, landSafti da მცენარეული საფარი

4.7.1 ნიადაგის საფარი შესავალი შიდასახემწიფოებრივი მნიშვნელობის ბათუმი (ანგისა) - ახალციხის საავტომობილო გზის გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) მონაკვეთის მშენებლობისას დიდი მნიშვნელობა აქვს გარემოს და მათ შორის მისი ერთ-ერთი კომპონენტის ნიადაგის დაცვას. მიწის ექსკავაციის სამუშაოები უნდა განხორციელდეს საქართველოში მოქმედი გარემოსდაცვითი, ნიადაგის დაცვის კანონმდებლობის და საერთაშორისო პრაქტიკაში მიღებული სტანდარტების დაცვით. მშენებლობის საწყის ეტაპზე დიდი მნიშვნელობა აქვს საავტომობილო გზის მიმდებარედ გავრცელებული ნიადაგის საფარის კვლევას, ტიპების და მათი ძირითადი მახასიათებლების (ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის, ნიადაგის სისქის, მექანიკური შედგენილობის, სტრუქტურის) დადგენას. კანონმდებლობა და რეგლამენტი ნიადაგის დაცვის შესახებ შიდასახემწიფოებრივი მნიშვნელობის ბათუმი (ანგისა) - ახალციხის საავტომობილო გზის გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) მონაკვეთის მშენებლობისას ნიადაგის საფარის დაცვა და მოხსნილი ნიადაგის კონსერვაცია უნდა განხორციელდეს საქართველოში მოქმედი გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის და რეგლამენტის დაცვით, კერძოდ:

1. საქართველოს კანონი ,,ნიადაგის დაცვის შესახებ’’ (12.05.1996)

2. ,,ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ“ (ტექნიკური რეგლამენტი, საქართველოს მთავრობის დადგენილება N 424, 31.12.2013 )

3. ,,გარემოსათვის მიყენებული ზიანის განსაზღვრის (გამოანგარიშების) მეთოდიკა (ტექნიკური რეგლამენტი, საქართველოს მთავრობის დადგენილება N 54; 14.01.2014 )

ბუნებრივი პირობები, მიწის სვარგული და ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი (მოკლე მიმოხილვა) შიდასახემწიფოებრივი მნიშვნელობის ბათუმი (ანგისა) - ახალციხის საავტომობილო გზის გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) საპროექტო მონაკვეთი მდებარეობს ხულოს და ადიგენის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე. მონაკვეთი იწყება გოდერძის უღელტეხილიდან კმ 109 +680 -დან და გაივლის სოფლებს ლოდიძირს, უთხისუბანს და მთავრდება სოფელ ზარზმის შესასვლელთან 129 -ე კმ-ში (ადიგენის მუნიციპალიტეტი). გზის საპროექტო მონაკვეთის სიგრძეა 17.380 კმ.

78

საპროექტო გზის მონაკვეთი გადის მაღალმთიანი რელიეფის ფორმებზე, მდინარე ძინძას მარცხენა ფერდობზე, ზღვის დონიდან 1240 – 2050 მ-ზე. გზის პირველი 6 - კილომეტრიანი მონაკვეთი გადის ალპურ და სუბალპურ ზონაში, ხოლო დანარჩენი წიწვოვანი და ფოთლოვანი ტყით შემოსაზღვრულ ტერიტორიაზე. საპროექტო გზის მიმდებარე ტერიტორიის მცირე ნაწილი წამოდგენილია სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებით (სათიბები, საძოვრები), რომელთა უმრავლესობა სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. დანარჩენი ნაწილი კი წარმოდგენილია ბუნებრივი ტყით დაფარული ლანდშაფტით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანები ძირითადად წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანებით და მათი გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის დარაიონება და კლასიფიკაცია ნიადაგის საფარის დარაიონება და კლასიფიკაცია ეფუძნება ტრიტორიის გეოლოგიურ აგებულებას, რელიეფს, კლიმატს, ჰიდროლოგიურ რეჟიმს, მცენარეულ საფარს და ანთროპოგენური ფაქტორების ერთობლიობას. საქართველოს ნიადაგთ-გეოგრაფიული დარაიონების სქემის (მ.საბაშვილი) მიხედვით, საპროექტო გზის გაყოლებით და მიმდებარედ გავრცელებული ნიადაგები მოქცეულია სამხრეთ საქართველოს ნიადაგური ოლქის და ახალციხე-ხულოს ქვეოლქის ზონაში. ნიადაგური საფარის ტაქსონომიურ ერთეულად გამოყენებულია FAO-ს კლასიფიკაცია. საპროექტო გზის გაყოლებით და მიმდებარედ ძირითადად გავრცელებულია შემდეგი ტიპის ნიადაგი: მთა-მდელოს პრიმიტიული -PRIMITIVE MOUNTAIN MEADOW (LEPTOSOL*) მთა-მდელოს კორდიანი - MOUNTAIN MEADOW SODDY მთა -ტყე-მდელოს - MOUNTAIN FOREST MEADOW (HOMIC CAMBISOLS *) ყომრალი- მჟავე - BROWN FOREST ASID (DYSTRIC CAMBISOLS*) ყომრალი გაეწრებული - BROWN FOREST PODZOLISED (DYSTRIC CAMBISOLS*) (* -შეჯერებულია მსოფლიო მონაცემთა ბაზასთან). გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) საპროექტო გზის გასწვრივ გვრცელებული ნიადაგების დხასიათება მონაკვეთების მიხედვით: (იხილეთ ნიადაგის რუკა) მონაკვეთი 1. (კმ 0+00 – 3+800), (ლოდიძირის უბანი). აღნიშნული მონაკვეთის საწყისი წერტილის ნიშნული მდებარეობს 2025 მეტზე ზღვის დონიდან. რელიეფი სუსტად დახრილია. მიწის სავარგული გზის მიმდებარედ წარმოადგენს დეგრადირებულ საძოვარს და ალაგ სათიბს. ნიადაგის ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით.

79

მთა-მდელოს პრიმიტიული (PRIMITIVE MOUNTAIN MEADOW) და მთა-მდელოს კორდიანი (MOUNTAIN MEADOW SODDY). ნიადაგი სუსტად კორდიანია, მცირე სისქის, მცირე ჰუმუსიანია, სუსტად ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) ჰორიზონტი არ აღემატება 5 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 2. (კმ 3+800 – 6+00) რელიეფი სუსტად და საშუალოდ დახრილია. არსებული ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს მონაცვლეობით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია მთა -ტყე-მდელოს (MOUNTAIN FOREST MEADOW). ნიადაგი მცირე სისქისაა, მცირე ჰუმუსიანია, სუსტად ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანია, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) და (A0) ჰორიზონტი არ აღემატება 5 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 3. (კმ 6+00 – 12+00) რელიეფი სუსტად და საშუალოდ დახრილია. მონაკვეთის მიმდებარე ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს მცენარეულობის მონაცვლეობით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია ყომრალი- მჟავე (BROWN FOREST ASID). ნიადაგი მცირე სისქისაა, მცირე და საშუალო ჰუმუსიანია, საშუალოდ ხირხატიანია, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა ჰუმუსიანი (A0) და (A) ჰორიზონტი არ აღემატება 7-10 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 4. (კმ 12+00 – 13+00) (უთხისუბანი) რელიეფი საშუალოდ დახრილია, სუსტად და საშუალოდ ეროზირებული. არსებული ტერიტორიის სავარგული წარმოდგენილია საძოვრით, სათიბით და კერძო საკუთრებაში არსებული სახნავით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია მთა-მდელოს კორდიანი (MOUNTAIN MEADOW SODDY). ნიადაგი მცირე სისქის, მცირე ჰუმუსიანია, სუსტად ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) და სახნავის ზედა (Ap)ჰორიზონტი არ აღემატება 5-10 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 5. (კმ 13+00 – 14+00)

80

რელიეფი სუსტად დახრილია. არსებული ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს მონაცვლეობით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი სუსტად ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია ყომრალი- მჟავე (BROWN FOREST ASID). ნიადაგი მცირე სისქისაა, მცირე და საშუალო ჰუმუსიანი, საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა ჰუმუსიანი (A0) და (A) ჰორიზონტი არ აღემატება 7-10 სანტიმეტრს. მონაკვეთი 6. (კმ 14+00 – 17+00) არსებული ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს დაბალმდგნარი ბალახით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით. ნიადაგის საფარი სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია მთა -ტყე-მდელოს (MOUNTAIN FOREST MEADOW). ნიადაგი მცირე სისქისა, მცირე ჰუმუსიანი, სუსტად და ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) და (A0) ჰორიზონტი არ აღემატება 5-7 სანტიმეტრს. 4.7.2 landSafti

საავტომობილო გზის საპროექტო მომაკვეთზე გვხვდება რამდენიმე უბანი სოფლის ლანშაფტით, რომელიც შემოიფარგლება რამდენიმე მცირე სოფლის შეზღუდული ტერიტორიით და წარმოადგენს, საძოვრების, სათიბების და საკარმიდამო ნაკვეთების ერთობლიობას. გზის მიმდებარე ლანდშაფტების დანარჩენი ნაწილი ნაწილობრივ შეცვლილი ან ხელუხლებელი ბუნებრივი ლანდშაფტების რიგს განეკუთვნება.

ნაწილობრივ შეცვლილი ან ხელუხლებელი ბუნებრივი ლანდშაფტების მახასიათებლებიც საპროექტო გზის დერეფნის სხვადასხვა მონაკვეთებზე განსხვავდება. კერძოდ, საპროექტო გზის გასწვრივ ბუნებრივი ლანდშაფტები წარმოდგენილია შემდეგი ტიპებით:

- ტყის ლანდშაფტებით: ადიგენის მუნიციპალიტეტის მაღალმთიან ზონიდან დაწყებული გოდერძის უღელტეხილის ჩათვლით, საავტომობილო გზის მიმდებარე ტერიტორიებზე გვხვდება მაღალი ღირებულების ტყის ფრაგმენტები და მასიური ტყეები. ისინი წარმოდგენილია ფოთლოვანი, წიწვიანი, ან შერეული ტყეებით, რომელთა უმრავლესობა მაღალი ღირებულებისაა;

- სუბალპური მდელოები, გოდერძის უღელტეხილის მიმდებარე ტერიტორიაზე

81

4.7.2 flora

mcenareuli safari saproeqto gzis ganTvisebis zolis farglebSi

aRsaniSnavia is garemoeba, Catarda detaluri botanikuri kvlevebi dagegmili zarzma xulos saavtompbilo gzis gafarToebis proeqtis derefanSi. Sesabamisad, gamovlinda dagegmili proeqtis mSeneblobiT da operirebiT gamowveuli mosalodneli uaryofiTi da narCeni zemoqmedeba rogorc saproeqto derefanSi ise mimdebare teritoriebis florasa da mcenareulobaze. gamovlinda proeqtis zemoqmedebis zonaSi warmodgenili sxvadasxva konservaciuli Rirebulebis mqone mcenareTa Tanasazogadoebebi da saxeobebi (wiTeli nusxis, wiTeli wignis, endemuri, iSviaTi), agreTve ekonomikuri Rirebulebis mqone mcenareebi. saproeqto derefanSi ganviTarebuli fitocenozebis detaluri aRwerebi moyvanilia qvemoT. botanikuri kvlevisas mcenareulobis sixSire-dafaruloba Sefasda drudes Skalis mixedviT. drudes Skalis simboloebi aRniSnavs saxeobaTa sixSire-dafarulobas. es simboloebia: Soc (socialis)-dominanti saxeoba, sixSire dafaruloba aRemateba 90%; C op3 (coptosal)-maRali ricxovnobis saxeoba, sixSire-dafaruloba 70-90%; C op2-saxeoba warmodgenilia mravalricxovani individebiT, sixSire-dafaruloba 50-70%; C op1- sixSire-dafaruloba 50-70%; Sp3 (sporsal)-sixSire-dafaruloba daaxloebiT 30%; Sp2 (sporsal)-sixSire-dafaruloba daaxloebiT 20%; Sp1 (sporsal)- sixSire-dafaruloba daaxloebiT 10%; Sol (solitarie)-mcirericxovani individebi, sixSire-dafaruloba 10%-mde; Nn (unicum ) -erTi individi. nakveTi 1. ruderaluri fitocenozi

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi ruderaluri fitocenozi

sakonservacio Rirebuleba dabali

adgilmdebareoba s. zarzmis midamoebi

sanimuSo nakveTis N 1

sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 10

NNS koordinatebi 0303 617/461 6201 simaRle z.d. (m) 1249

aspeqti samxreT-aRmosavleTi

daxriloba 50

DTanasazogadoebis struqturuli maxasiaTeblebi

buCqnaris simaRle (sm) 200

balaxovani safaris simaRle (sm) 50

buCqebis dafaruloba (%) 20

balaxovani safaris dafaruloba (%)

10

xavsebis dafaruloba (%) _

umaRles mcenareTa saxeobebis raodenoba

9

xavsebis saxeobaTa raodenoba _

saxeobebi simravle-dafaruloba drudes SkaliT

82

buCqebi

Rosa canina Sp1

Sam bucus ebulus Sp2 balaxovani safari

C ynoglossum officinale Sp1 Trifolium am biguum Sp2 C apsella bursa-pastoris Sp2 Nedicago m inim a Sp1 Nlantago m ajor Sp1 Xanthium spinosum Sp1 Nchium vulgare Sol Nyrethrum parthenifolium Sol Nypericum perforatum Sol

xavsis safari

xavsis saxeobebi ar dafiqsirebula _

aRniSnuli monakveTi moicavs s. zarzmis midamoebs, romelic mdebareobs goderZis uReltexilis mimarTulebiT, mdinaris marcxena napirze, xidis Semdeg. aq gzis gafarToeba igegmeba 2 metriT, Tumca tyis pirs ar exeba gafarToeba.

nakveTi 1. gzispira mcenareuloba

nakveTi 1. muxnar-rcxilnari

nakveTi 2. muxnar-rcxilnari degradirebuli tye fiWvis SereviT

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi muxnar-rcxilnari degradirebuli tye fiWvis SereviT


adgilmdebareoba s. zarzmidan goderZis uReltexilamde



NNS koordinatebi 0303 588/461 6205 simaRle z.d. (m) 1268

aspeqti Crdilo-aRmosavleTi

daxriloba 35-400


maqs. dms (sm) 20

83

saSualo dms (sm) 15

xis maqs. simaRle (m) 14-16

saSualo simaRle (m) 10

xeebis raodenoba sanimuSo nakveTze 20

xeebis iarusis dafaruloba (%) 60


buCqnaris simaRle (sm) 80-100


10-15




14


xeebis iarusi

Nuercus iberica Sp1 C arpinus caucasica C op2

Ninus kochiana Sol buCqebi

C ytisus caucasicus Sp1 balaxovani safari

Trifolium am biguum Sp3

Trifolium repens Sp3 Notus corniculatus Sp2 Trifolium pratense Sp2 Nrom opsis benekenii Sp1 Nactylis glom erata Sp1 Nchillea m illefolium Sp1 Nlantago lanceolata Sol Silene com pacta Sol Verbascum sp. Sol

xavsis safari


nakveTi 2. Silene compacta

nakveTi 2. muxnar-rcxilnari

84

nakveTi 3. SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT

sakonservacio Rirebuleba saSualo




NNS koordinatebi 0303 553/461 6221 simaRle z.d. (m) 1291 aspeqti Crdilo-aRmosavleTi

daxriloba 30-350


maqs. dms (sm) 25

saSualo dms (sm) 18

xis maqs. simaRle (m) 18




buCqebis dafaruloba (%) _

buCqnaris simaRle (sm) _


5-10


xavsebis dafaruloba (%) 20


15


xeebis iarusi

C arpinus caucasica C op2

Nuercus iberica Sp1

Ninus kochiana Sol Nicea orientalis Sol

buCqebi

buCqis saxeobebi ar dafiqsirebula _

balaxovani safari

Trifolium repens Sp2

Notus corniculatus Sp2 Ngrostis capillaris Sp2 Trifolium am biguum Sp2 Nedicago m inim a Sp1 Noehringia trinervia Sol Nriza elazior Sol Nactylis glom erata Sp1 Nlantago lanceolata Sp1 Nrobus hirsutus Sol

85

xavsis safari

xavsis saxeoba Sp2

nakveTi 3. SereulfoTlovani tye wiwvovnebis SereviT



nakveTi 4. SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT




sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0303 111/4615 751 simaRle z.d. (m) 1304 aspeqti samxreT-aRmosavleTi

daxriloba 10-150


maqs. dms (sm) 20

saSualo dms (sm) 15



86


xeebis iarusis dafaruloba (%) 50-60




20




9


xeebis iarusi

C arpinus caucasica C op2

Ninus kochiana Sp1

Nicea orientalis Sp1 Nopulus trem ula Sol

buCqebi

Rosa canina Sp2 balaxovani safari

Notus corniculatus Sp3

Trifolium am biguum C op1

Njuga orientalis Sp1 Nedicago m inim a Sp2

xavsis safari


gzis zeda mxares igegmeba gzis gafarToeba. aRniSnul monakveTze izrdeba rcxila (Carpinus caucasica), fiWvi (Pinus kochiana), naZvi (Picea orientalis), friale (Populus tremula). gzispirebze, romelic Zovebisagan Zlierad aris degradirebuli, izrdeba trivialuri saxeobebi: Lotus corniculatus, Trifolium ambiguum, Ajuga orientalis, Medicago minima. aqve mdebareobs tyis axo-degradirebuli mdelo-saZovari.



87

nakveTi 5. namikrefiani-muxnari

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi namikrefiani muxnari




sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0302337/4615 555 simaRle z.d. (m) 1394 aspeqti aRmosavleTi

daxriloba 25-300


maqs. dms (sm) 25

saSualo dms (sm) 18








10-15

balaxovani safaris simaRle (sm) 40-50



12


xeebis iarusi

Nuercus iberica C op1

buCqebi

Nerberis vulgaris Sp1 Rosa sp. Sp2

balaxovani safari

Ngrostis capillaris C op2

Nriza elatior Sp2

C ruciata laevipes Sp2 Nrim ula m acrocalyx Sp2 Notentilla reptans Sp2 Nrunella vulgaris Sp1 Trifolium am biguum Sol Napsana com m unis Sol

xavsis safari

xavsi saxeoba Sp2

88

nakveTi 5. namikrefiani muxnari



nakveTi 6. xavsiani naZvnari

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi xavsiani naZvnari





NNS koordinatebi 0301 320/4415 317 simaRle z.d. (m) 1478 aspeqti Crdilo-aRmosavleTi

daxriloba 5-100


maqs. dms (sm) 20

saSualo dms (sm) 15








10


89

xavsebis dafaruloba (%) 60-70


8


xeebis iarusi

Nicea orientalis C op2

Salix caprea Sp1

buCqebi

Rosa sp. Sp2

balaxovani safari

Trifolium canescens Sp2 Napsana com m unis Sp1 Nragaria v esca Sp3 C ham erion dodonaei Sol

xavsis safari

xavsis saxeoba C op2




nakveTi 7. degradirebuli wiwvovani tye (fiWvi, naZvi) muxis, rcxilisa da mdgnalis SereviT

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi degradirebuli wiwvovani tye (fiWvi, naZvi) F muxis, rcxilisa da

90

mdgnalis SereviT



sanimuSo nakveTis N 7 sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0301173/4615317 simaRle z.d. (m) 1514 aspeqti samxreTi

daxriloba 100


maqs. dms (sm) 20

saSualo dms (sm) 14








10




8


xeebis iarusi

Ninus kochiana Sp2

Nicea orientalis Sp1 Nuercus iberica Sp1 C arpinus caucasica Sol Salix caprea Sol

buCqebi

Rosa canina Sp1 balaxovani safari

Nragaria v esca Sp2 Napsana com m unis Sp1

xavsis safari


91

nakveTi 7. Sereuli tye

nakveTi 7. Sereuli tye

nakveTi 8. fiWvnari

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi fiWvnari



sanimuSo nakveTis N 8 sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0300992/4615245 simaRle z.d. (m) 1520


daxriloba 10-150


maqs. dms (sm) 25

saSualo dms (sm) 18








40-50




12


xeebis iarusi

Ninus kochiana C op1

buCqebi

Rosa sp. Sp2 C rataegus orientalis Sp1

balaxovani safari

92

C ynosorus cristatus Soc Neucanthem um vulgare C op3

Trifolium pratense Sp3 Nrobus hirsutus Sp3

Nim pinella rhodantha Sp3 Neranium bohem icum Sp2 Neum urbanum Sp1 Nrunella vulgaris Sp1 Nchium vulgare Sol

xavsis safari


nakveTi 8. fiWvnari

nakveTi 8. fiWvnari

nakveTi 8. fiWvnari

nakveTi 9. gvimriani murynari

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi gvimriani murynari



sanimuSo nakveTis N 9 sanimuSo nakveTis farTobi (m2) 50 NNS koordinatebi 0300539/4614827 simaRle z.d. (m) 1466 aspeqti Crdilo-aRmosavleTi

93

daxriloba 10-150


maqs. dms (sm) 12

saSualo dms (sm) 8








80




3


xeebis iarusi

Nlnus barbata C op2

buCqebi


balaxovani safari

Nriopteris filix -m as Soc xavsis safari

xavsis saxeoba Sp2



94


nakveTi 9. murynis xeebi gzis piras

nakveTi 10. naZvnari ielis qvetyiT

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi naZvnari ielis qvetyiT





NNS koordinatebi 0300082/4613531 simaRle z.d. (m) 1558

aspeqti aRmosavleTi

daxriloba 5-100


maqs. dms (sm) 25

saSualo dms (sm) 18





buCqebis dafaruloba (%) 70-80

buCqnaris simaRle (sm) 60-80


5-10




7


xeebis iarusi

Nicea orientalis C op1

Nagus orientalis (axalgazrda) Sol Nopulus trem ula (axalgazrda) Sol

buCqebi

95

Rhododendron luteum C op2

balaxovani safari

C ham erion dodonaei Sol C alam agrostis arundinacea Sol

xavsis safari

xavsis saxeoba Sp1




nakveTi 11. soWnari

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi soWnari







daxriloba 500


maqs. dms (sm) 25

saSualo dms (sm) 18


96







30




12


xeebis iarusi

Nbies nordm anniana C op2

Nopulus trem ula Sp1

buCqebi


balaxovani safari

Nrobus hirsutus Sp2 Notus corniculatus Sp2 Silene com pacta Sp1 Nypericum perforatum Sp1 Nchillea biserrata Sp1 C oronilla varia Sp2 C alystegia silvatica Sol C ham erion dodonaei Sol

xavsis safari

xavsis saxeobebi Sp2

nakveTi 11. soWnari friales SereviT


97


nakveTi 12. soWnari

mcenareuli Tanasazogadoebis tipi soWnari






aspeqti aRmosavleTi

daxriloba 35-400


maqs. dms (sm) 25

saSualo dms (sm) 18








30




12


xeebis iarusi

Nbies nordm anniana C op2

Nopulus trem ula Sp1

buCqebi


98

balaxovani safari

Napsana grandiflora Sp2 Scabiosa bipinnata Sp2 Nchillea biserrata Sp2 Silene italica Sp1 Stachys sylvatica Sp1 Nactylis glom erata Sp2 Valeriana alliariifolia Sol Nyrethrum m acrophyllum Sp1 Noa nem oralis Sp3

xavsis safari

xavsis saxeoba Sp2




sensitiurobiს analizi dagegmili saproeqto derefnis detaluri botanikuri kvlevebis Catarebis Semdeg SesaZlebeli gaxda sensitiuri adgilebis dazusteba da maTi detaluri daxasiaTeba. amrigad, literaturul mimoxilvaze da

99

savele kvlevebze dayrdnobiT saproeqto derefanSi gamovlenilia Semdegi saSualo da maRalsensitiuri adgilebi.

saSualo sensitiuri adgilebi

nakveTi 3. SereulfoTlovani tye fiWvisa da naZvis SereviT. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0303 553/461 6221, simaRle z.d. (m) 1291, aspeqti Crdilo-aRmosavleTi, daxriloba 30-350. xemcenareebidan warmodgenilia: Carpinus caucasica, Quercus iberica, Pinus kochiana, Picea orientalis, xolo balaxovani mcenareebidan: Trifolium repens, Lotus corniculatus, Agrostis capillaries, Trifolium ambiguum, Medicago minima, Moehringia trinervia, Briza elazior, Dactylis glomerata, Plantago lanceolata, Orobus hirsutus. nakveTi 5. namikrefiani-muxnari. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0302337/4615 555, simaRle z.d. (m) 1394, aspeqti aRmosavleTi, daxriloba 25-300. xemcenareebidan warmodgenilia: Quercus iberica, buCqebidan Berberis vulgaris, Rosa sp., xolo balaxovani mcenareebidan: Agrostis capillaries, Briza elatior, Cruciata laevipes, Primula macrocalyx, Potentilla reptans, Prunella vulgaris, Trifolium ambiguum, Lapsana communis. nakveTi 6. xavsiani naZvnari. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0301 320/4415 317, simaRle z.d. (m) 1478, aspeqti Crdilo-aRmosavleTi, daxriloba 5-100. xemcenareebidan warmodgenilia: Picea orientalis, Salix caprea, buCqebidan Rosa sp., xolo balaxovani mcenareebidan: Trifolium canescens, Lapsana communis, Fragaria vesca, Chamerion dodonaei. nakveTi 7. degradirebuli wiwvovani tye (fiWvi, naZvi) muxis, rcxilisa da mdgnalis SereviT. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0301173/4615317, simaRle z.d. (m) 1514, aspeqti samxreTi, daxriloba 100. xemcenareebidan warmodgenilia: Pinus kochiana, Picea orientalis, Quercus iberica, Carpinus caucasica, Salix caprea, buCqebidan Rosa canina, xolo balaxovani mcenareebidan: Fragaria vesca, Lapsana communis. nakveTi 10. naZvnari ielis qvetyiT. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0300082/4613531, simaRle z.d. (m) 1558, aspeqti aRmosavleTi, daxriloba 5-100. xemcenareebidan warmodgenilia: Picea orientalis, Fagus orientalis (axalgazrda), Populus tremula (axalgazrda), buCqebidan Rhododendron luteum, xolo balaxovani mcenareebidan: Chamerion dodonaei, Calamagrostis arundinacea. nakveTi 11. soWnari. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is koordinatebia: 0299304/4612764, simaRle z.d. (m) 1627, aspeqti samxreT-aRmosavleTi, daxriloba daxriloba 500. xemcenareebidan warmodgenilia: Abies nordmanniana, Populus tremula, xolo balaxovani mcenareebidan: Orobus hirsutus, Lotus corniculatus, Silene compacta, Hypericum perforatum, Achillea biserrata, Coronilla varia, Calystegia silvatica, Chamerion dodonaei.

nakveTi 12. soWnari. s. zarzmidan goderZis uReltexilamde. NNS-is

koordinatebia: 0298394/4612307, simaRle z.d. (m) 1677, aspeqti aRmosavleTi,

daxriloba 35-400. xemcenareebidan warmodgenilia: Abies nordmanniana, Populus

100

tremula, xolo balaxovani mcenareebidan: Lapsana grandiflora, Scabiosa bipinnata, Achillea biserrata, Silene italica, Stachys sylvatica, Dactylis glomerata, Valeriana alliariifolia, Pyrethrum macrophyllum, Poa nemoralis.

4.8 fauna 4.8.1 ekosistemebi proeqtis areSi

samuSao ubnis mokle zoologiuri daxasiaTeba – habitatebi da

gavrcelebuli saxeobebi

ekosistemebi (habitatebi), romelTac kveTs baTumi-axalcixis

saavtomobilo gza (romlebic mniSvnelovania cxovelTa

biomravalferovnebis dacvis TvalsazrisiT)

saqarTvelos teritoria moicavs kavkasiis yelSi gavrcelebuli

faunis TiTqmis yvela regions. sxvadasxva faunistur regionebs Soris

mkveTri sazRvris gavleba rTulia saxeobaTa uerTierTSeRwevadobis

gamo. kavkasia rTuli agebulebiT xasiaTdeba da qmnis biologiuri

sazogadoebebis garkveul mozaikas, romlebic warmoadgenen sxvadasxva

bio-geografiul regionebs. aq erTmaneTs erwymis adgilobrivi, dasavleT

aziuri da aRmosavleT aziuri sazogadoebebi, rac Zlier zegavlenas

axdens kavkasiis faunis genetikur struqturaze. yvelaze metad

gavrcelebuli zoogeografiuli regionalizaciis sistemebis Tanaxmad,

amierkavkasiis mTeli teritoria miekuTvneba aRmosavleT-xmelTaSuazRvis

palearqtikis qve-olqs. mTels teritoriaze SesaZlebelia gamoiyos

mniSvnelovani landSafturi gansxvavebebis mqone ori regioni. pirveli –

kavkasiis regioni, romelSic Sedis kolxuri da kavkasiis zonebi

warmodgenilia tyis landSaftebiT rigi avtoqtonuri cxovelebiTa da

evropuli faunis warmomadgenlebiT da meore – Sua aRmosavleTis

regioni, romelic Sedgeba ori sxva saxis biologiuri sazogadoebisagan,

mcire kavkasionis maRalmTiani regionisagan (romelTa landSaftebi

Zlier waagavs TurqeTisa da Sua aRmosavleTis umetes nawilSi

ganviTarebul landSaftebs) da ariduli da naxevarudabnos

landSaftebisgan mtkvris raionSi ural-altais faunis mravali

elementiT. garda amisa, mocemuli regioni genetikuradac ukavSirdeba

centraluri aziisTvis damaxasiaTebeli biologiur sazogadoebebs.

saqarTvelos teritoriis mniSvnelovan nawilSi (borjomis xeoba,

TrialeTis qedis CrdiloeT ferdobebi da aRmosavleT saqarTveloSi

didi kavkasionis samxreT ferdobebi) gvxvdeba kolxuri, aRmosavleT

evropis, Sua aRmosavleTisa da ural-altais faunis elementebi.

saavtoobilo gzis trasis udides monakveTze sami bio-geografiuli

zonis elementebis arsebobisa da cxovelTa Sereuli sazogadoebebis

gamo ganxilul raionSi didi raodenobiT fiqsirdeba daculi da

endemuri saxeobebi.

101

ganxiluli ubnisadmi miZRvnili samecniero zoologiuri kvlevebis

ricxvi didi ar aris. adamianis mxridan xangrZlivi saqmianobisa da

baTumi-axalcixis Zveli saavtomobilo gzis gaswvriv mosaxleobis

mWidro dasaxlebam aSkarad gavlena iqonia gzis maxloblad arsebuli

faunis Semadgenlobaze. saavtomobilo gzis trasis SemoTavazebuli

oTxi variantis (variantebi 1, 2, 4 da 4a) axal adgilmdebareobebze

cxovelTa populaciebis Sesaxeb zusti monacemebis mogrovebis mizniT

saWiroa mocemul ubanze zoologiuri SemovliTi dakvirvebis Catareba.

goderZis uReltexilis Semdeg:

• kavkasiuri vulkanuri subalpuri landSaftebi mdeloebisa da

mdelo-stepebis sazogadoebebiT;

• kavkasiuri saSualomTiani landSaftebi wiflnar-muqwiwvovani

tyeebiT, nawilobriv – fiWvnariT (kavkasiuri fiWvi).

me-4 variantis mcire ubani moicavs kidev erT landSafts:

• kavkasiuri subalpuri landSaftebi mdelosa da maRalbalaxovani

sazogadoebebiT, bardebiTa da juja tyeebiT (aryi da wifela).

trasis mcire monakveTebi gadis sxva zogierT landSaftzec.

aWaris mTiani tye warmoadgens mdidar ekosistemas, romlisTvisac

damaxasiaTebelia didi biologiuri mravalferovneba, endemur saxeobaTa,

gareuli cxovelebisa da gadaSenebis pirze myofi saxeobebis didi

raodenoba. amave dros, mocemuli ekosistemebis cxovelTa sazogadoebebi

Zalzed sensitiuria adamianis mxridan Carevaze.

savele samuSaoebi Vatarda 2013 wlis 12 – 15 ivnisis periodSi.

gamokvleul iqna 76 potenciurad saintereso ubani loti 1 da loti 2-iT

gaTvaliswinebuli saproeqto gzis mTel zarzma-xulos monakveTze.

detaluri aRwera mocemuli aris danarT 5-Si. qvemoT viZleviT kvlevis

Sedegebis mokle aRweras.

102

sur. zarzma – goderZis monakveTze dakvirvebis punqtebi savele kvlevis procesSi nanaxi iqna iremi, 4-5 saxeobis ZuZumwovris kvali, 30-mde saxeobis frinveli, reptiliebis 3 saxeoba (Darevskia gvaris xvlikebi) da ori saxeobis amfibia (ix. danarTi 5).

samuSao ubanze gavrcelebulia saqarTvelos wiTel nusxaSi (2006 w.)

Setanili 44 saxeoba (ix. cxrili 1).

cxrili 4.26 saqarTvelos wiTel nusxaSi (2006 w.) Setanili

saxeobebi, romlebic gavrcelebulia samuSao ubanze

# Latin name English name Georgian name National

status Khulo –

Goderdzi Goderdzi -

Zarzma Mammals ძუძუმწოვრები

1 Barbastella barbastellus

Western Barbastelle

ევროპულუი მაჩქათელა

VU Y

2 Sciurus anomalus Persian Squirrel კავკასიური ციყვი VU Y 3 Cricetulus

migratorius Grey Hamster ნაცრისფერი

ზაზუნელა VU Y Y

4 Prometheomys schaposchnikovi

Long-Clawed Mole-Vole

პრომეთეს მემინდვრია

VU Y

5 Clethrionomys glareolus ponticus

Pontian Bank Vole წითური მემინდვრია EN ?

6 Lynx lynx Lynx ფოცხვერი CR Y 7 Lutra lutra Otter წავი VU Y 8 Ursus arctos Brown Bear მური დათთვი EN Y Birds ფრინველები

9 Accipiter brevipes Levant Sparrowhawk

ქორცქვითა VU Y

103


status Khulo –

Goderdzi Goderdzi -

Zarzma 10 Buteo rufinus Long-legged

Buzzard ველის კაკაჩა VU Y

11 Aquila heliaca Imperial Eagle ბეგობის არწივი VU Y 12 Aquila chrysaetos Golden Eagle მთის არწივი VU Y Y 13 Neophron

percnopterus Egyptian Vulture ფასკუნჯი VU Y

14 Gypaetus barbatus Lammergeyer ბატკანძერი VU ? ? 15 Gyps fulvus Griffon Vulture ორბი VU ? ? 16 Aegolius funereus Boreal Owl ჭოტი VU Y 17 Tetraogallus caspius Caspian Snowcock კასპიური შურთხი VU Y 18 Tetrao mlokosiewiczi Caucasian Black

Grouse კავკასიური როჭო VU Y Y

Reptiles ქვეწარმავლები 19 Testudo graeca Mediterranean

tortoise. ხმელთაშუაზღვეთის კუ

VU Y

20 Darevskia clarkorum Clark’s lizard თურქული ხვლკი EN Y 21 Darevskia mixta Adzharian Rock

Lizard აჭარული ხვლიკი VU Y

Amfibians ამფიბიები 22 Mertensiella

caucasica Caucasian Salamander

კავკასიური სალამანდრა

VU Y Y

ძვლიანი თევზები 23 Salmo fario Brook Trout მდინარის კალმის VU Y Y 24 Capoeta

(Varicorhinus) sieboldi

Colchician Khramulya

კოლხური ხრამული VU Y

Invertebrates უხერხემლოები 25 Perisomena

coecigena Autumn Emperor Moth

მკრათვალებიანი ფარშევანგთვალა

VU Y

26 Eudia pavonia Small Night Peacock Butterfly

ღამის მცირე ფარშევანგთვალა

VU Y

27 Manduca atropos Death’s Head Sphinx

სფინქსი მკვდართავა EN Y

28 Rethera komarovi Komarov’s Sphinx კომაროვის სფინქსი VU Y 29 Pterogon gorgoniades Dwarfish Sphinx ჯუჯა სფინქსი VU Y 30 Callimorpha

dominula Tiger Moth დათუნელა ჰერა VU Y Y

31 Axiopoena maura Cave Transcaspian Tiger moth

მღვის ამიერკავკასიური დათუნელა

EN Y

32 Parnassius apollo Appolo აპოლონი VU Y 33 Parnassius

nordmanni Nordmann’s Appolo

კავკასიური აპოლონი

EN Y

34 Anthocharis damone Eastern Orange Tip

ამიერკავკასიური აისი

VU Y

35 Erebia hewistonii Hewistoni’s Mountain

ჰევისტონის ხავერდულა

VU ? Y

36 Erebia iranica Iranian Brassy Ringlet

ირანული ხავერდულა

VU Y

37 Bombus eriophorus Stone Humble-bee ბაზი ერიოფორუსი VU Y Y 38 Bombus alpigenus -

(B.wurflenii) Wurfleni Humble-bee

ალპური ბაზი VU Y Y

39 Bombus persicus Persian Humble-bee

ირანული ბაზი VU Y

40 Xylocopa violacea Violet Carpenter bee

იისფერი ქსილოკოპა VU Y Y

41 Rosalia alpina Rosalia Longicorn ალპური ხარაბუზა EN Y

104


status Khulo –

Goderdzi Goderdzi -

Zarzma 42 Onychogomphus

assimilis Dark pincertail მსგავსი ნემსიყლაპია VU Y Y

43 Calopteryx mingrelica

Banded Agrion სამეგრელოს ტურფა VU Y

44 Helix buchi Beech Snail ბუხის ლოკოკინა VU Y

cxrili 4.27 Ramuris saxeobebi saproeqto derefanSi

Q’ Species - Latin name Common English name Georgian name

1. Rhinolophus hipposideros Lesser Horseshoe Bat მცირე ცხვირნალა 2. Barbastella barbastellus Western Barbastelle ევროპული მაჩქათელა 3. Pipistrellus pipistrellus Common Pipistrelle ჯუჯა ღამორი 4. Plecotus auritus Brown Big-eared Bat რუხი ყურა

Supposed 5. Rhinolophus ferrumequinum Greater Horseshoe Bat დიდი ცხვირნალა 6. Myotis blythii Lesser Mouse-eared Bat ყურწვეტა მღამიობი 7. Myotis mystacinus/brandti Whiskered Bat ულვაშა მღამიობი 8. Myotis emarginatus Geoffrey’s Bat სამფეროვანი მღამიობი 9. Myotis nattereri Natterer's Bat ნატერერის მღამიობი 10. Eptesicus serotinus Serotine Bat მეგვიანე ღამურა 11. Nyctalus noctula Common Noctule Bat მეღამურა 12. Nyctalus lasiopterus Greater Noctule Bat გიგანტური მეღამურა 13. Pipistrellus nathusii Nathusius's Pipistrelle ტყის ღამორი 14. Vespertilio murinus Parti-coloured Bat. ჩვეულიბრივი ღამურა

cxrili 4.28. mtacebelTa saxeobebi, romlebic gvxvdeba samuSao ubanze

laTinuri dasaxeleba/ Latin name

inglisuri dasaxeleba/ English name

qarTuli dasaxeleba/ Georgian name

1 Canis lupus Wolf მგელი 2 Vulpes vulpes Fox მელა 3 Meles meles Badger მაჩვი 4 Martes martes Pine Martin კვერნა 5 Felis silvestris Wild Cat ტყის კატა 6 Capreolus capreolus Roe-deer ევროპული შველი

4.9 daculi teritoriebi

saproeqto saavtomobilo gzis or ubanze - me-8 da me-9km-s Soris da me-

11km-ze saproeqto gza exeba namarxi tyis bunebrivi Zeglis sazrvrebs.

sawyisi proeqtis Tanaxmad xdeba ramdenime metriT (5-10m sxvadasxva ubaze)

SeWra Zeglis teritoriaze. arsebuli gzis vakisis gafarToeba arsebuli

6m-dan saproeqto siganemde (9m) moiTxovs kldeebis ferdobebis CamoWras,

rac maRali albaTobiT gamoiwvevs bunebrivi Zeglis dazianebas. daculi

teritoriebis saagentosTan konsultaciebis Semdeg ganxilul iqna ori

alternatiuli varianti:

105

a) bunebis ZeglTan Sexebis ubnebze arsebuli gzis safaris aRdgena gzis

vakisis gafarToebis garese

b) gzis gafarToeba xevis mimarTulebiT, rac moiTxovs am ubanze

estakadis mSeneblobas

sabolood miRebul iqna gadawyvetileba, rom am etapze proeqti SeCerda

a) variantze da bunebrivi Zeglis konservaciis da misi dazianebis

Tavidan acilebis mizniT xsenebul or ubanze aRar moxdeba gzis vakisis

gafarToeba. mSenebloba SeizRudeba arsebuli gzis dazianebuli safaris

aRdgeniT. samomavlod, Tu aucilebeli Seiqmneba xsenebul ubnebze gzis

gafarToeba, moxdeba b) alternativis aqtualizacia da am SemTxvevaSi

SemuSavebul iqneba estakadebis proeqti da satanado garemoze

zemoqmedebis sefasebis dokumenti.

suraTi 4.12

106

suraTi 4.13

borjomi-xaragaulis erovnuli parki aris saproeqto derefnis

mimarT uaxloesi daculi teritoria. daculi teritoria sakmaod

daSorebulia saproeqto gzis derefnidan (15km da meti) da ar ganicdis

proeqtis zemoqmedebas.

107

5. socialuri zemoqmedebis analizi 5.1 socio-ekonomikuri garemo

xulos raionis da avtomagistralis alternatiuli marSrutebis

gaswvriv ganlagebuli soflebis socio-ekonomikuri mdgomareobis

daxasiaTeba

xulos raioni

1. demografiuli monacemebi

xulos r-nis mosaxleoba Seadgens - 33430;

teritoriis saerTo farTobia 710,0 kv.km;

mosaxleobis simWidrove 1 kv.km-ze – 47,1

bavSvebi–30,4%

zrdasrulebi–57,7%

xanSiSesulebi–11,9%

eTnikuri umciresobani raionSi ar arian warmodgenili;

kompaqturad Casaxlebuli ltolvilebi raionSi ar cxovroben.

bolo wlebSi gamoxatuli aris mosaxleobis zrdis mcire tendencia.

2. ekonomikuri struqtura da tendenciebi, sxvadasxva seqtoris

ganviTareba

2.1 soflis meurneoba

sul miwis farTobi Seadgens 71000 ha-s.

kerZo miwis nakveTebis farTia – 6029 ha

saxelmwifo – 15866 ha

• venaxebs ukaviaT daaxloebiT 4 ha.

• 39 ha modis xexilze

• danarCeni sasoflo-sameurneo farTi gamoiyenebz ZiriTadad

kartofilis da simindis mosayvanad

soflis meurneoba adgilobrivi mosaxleobis Semosavlis

mniSvnelovani wyaroa. soflis meurneobis produqcias awarmoeben

ZiriTadad kerZo fermerebi. msxvili agrofirmebi raionSi ar aris

warmodgenili. fermerebs

mohyavT simindi, bostneuli, kartofili, xili. misdeven

mecxoveleobas.

108

saqonlis suladoba daaxloebiT Seadgens: 42000 msxvili pirutyvi,

2000 cxvari, 3000 frinveli.

warmoebuli kartofilis da xorcis 30% gaaqvT gasayidad.

sasoflo-sameurneo produqciis realizacia xdeba ZiriTadad

baTumSi. produqciis meti wilis Sesyidva xdeba baTumidan Camosuli

gadamyidvelebis mier. sofelSi an maxlobel soflebSi soflis

meurneobis produqciis gadammuSavebeli sawarmoebi ar aris.

saavtomobilo gzis gaumjobeseba pozitiur gavlenas moaxdens

sasoflo-sameurneo produqciis realizaciaze. mosaxleobas

gauadvildeba Tavisi produqciis bazrebze gatana.

2.2 turizmi

amJamad turizmi raionSi jer ar aris mniSvnelovnad ganviTarebuli,

Tumca arsebobs turizmis ganviTarebis perspeqtiva. zomleTSi

funqcionirebs – sabagiro gza. mTiani aWaris tyeebi da daculi

teritoriebi hqmnis eko- turizmis ganviTarebis perspeqtivas.

saavtomobilo gzis gaumjobeseba aucilebeli winapirobaa raionSi

turizmis ganviTarebisaTvis.

2.3 msxvili da mcire biznesi

SedarebiT msxvili sawarmoo obieqti, romeli raionSi

funqcionirebs, aris - samkervalo fabrika.

danisparaulSi xdeba karierebis damuSaveba

mimdinare mSenebloba ZiriTadad saswavlo da samedicino

dawesebulebebs exeba: Sendeba skolebi, ambulatoriebi.

saSualo biznesi warmodgenilia savaWro centriT.

ufro ganviTarebulia mcire biznesi, ZiriTadad komerciuli

saqmianoba. aris rogorc kerZo kioskebi, aseve saerTo sargeblobis

sacalo vaWrobis wertebi. ganviTarebulia gzispira vaWroba (kerZo

kioskebi; kvebis obieqtebi).

3. dasaqmeba

raionis farglebSi - 2874 adamiani aris dasaqmebuli.

aqedan 219 adamiani dasaqmebulia sajaro samsaxurSi, xolo

saxelmwifo seqtorSi dasaqmebulTa raodenoba Seadgens – 1941 kacs.

kerZo seqtorSi dasaqmebulia – 714 adamiani.

umuSevrobis done maRalia – 17181. umuSevarTa umetesi wili sakuTar

miwis nakveTze muSaobs ojaxis gamokvebisaTvis da ara produqciis

gayidvis Sedegad Semosavlis misaRebad.

siRaribis done maRalia, Tumca mniSvnelovnad naklebi vidre

Suaxevis raionSi. Raribi mosaxleobis raodenoba Seadgens - 3500 kacs

(10.4%).

109

4. samedicino momsaxurebis uzrunvelyofa

samedicino momsaxureba soflebSi warmodgenilia pirvelad

dawesebulebebiT: samedicino ambulatoria; xelmisawvdomia saswrafo

daxmarebis sistema;

raionul centrSi SesaZlebelia ufro kompleqsuri stacionaruli

samedicino daxmarebis miReba. xuloSi aris raionuli saavadmyofo,

poliklinika, samSobiaro, saswrafo daxmarebis samsaxuri.

saavtomobilo gzis gaumjobeseba xels Seuwyobs saswrafo

daxmarebis momsaxurebis gaumjobesebas da pacientebisaTvis ufro

xelmisawvdoms gaxdis raionul centrSi da did qalaqebsi ganlagebul

samedicino dawesebulebebs.

5. ganaTleba.

yvela didi sofelSi arsebobs sajaro skola. patara soflebSi aris

damwyebi skolebi. skolis moswavleTa saerTo jamuri raodenoba

soflebSi ganlagebul 51 skolaSi Seadgens 5300 mowafes.

raionul centrSi dagegmilia universitetis gaxsna.

6. infrastruqtura da komunaluri samsaxurebi

raionis soflebi mniSvnelovnad daSorebulia rkinigzis xazebidan.

transportis ZiriTad saxes warmoadgenen mikroavtobusebi.

wyalmomarageba da kanalizacia raionul centrSi saWiroebs

reabilitacias.

eleqtroenergiiT uzrunvelyofa aris praqtikulad uwyveti.

raionSi ar aris bunebrivi gazis infrastruqtura.

eleqtroenergiis garda, soflis mosaxleoba iyenebs SeSas.

raionul centrSi uzrunvelyofilia sxvadasxva saxis komunikacia

(telefoni, telegrafi, interneti, fosta da a.S ).

7. msxvili infrastruqturuli elementebi saavtomobilo gzis

alternatiuli variantebi mSeneblobis zonaSi.

saavtomobilo gzis reabilitacia/rekonstruqciis areSi gvxvdeba

maRali Zabvis eleqtrogadamcemi xazebi. sxva saxis msxvili

infrastruqturuli elementebidan aRsaniSnavia komunikaciis sistemebis,

kerZod - boWkovani kabelis sistemis dagegmili mSenebloba.

8. kerZo miwis sabazro Rirebuleba raionebis da soflebis mixedviT

aqedan sasoflo sameurneo miwa - 1kv. m 5 lari

aqedan ara sasoflo-sameurneo

miwa

- 1kv. m 12 lari

9. saxlebis saSualo Rirebuleba raionebis da soflebis mixedviT

110

1 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari

2 sarTuliani

saxli

1 saxli 34000 lari

10. xexilis sabazro Rirebuleba

nergebis Rirebuleba (1 wliani; 3 wliani) – 2 – 10 lari

zrdasruli, msxmoiare xis sakompensacio Rirebuleba 200 – 400 lari

5.2. adigenis raionis da avtomagistralis alternatiuli marSrutebis

gaswvriv ganlagebuli soflebis socio-ekonomikuri mdgomareobis

daxasiaTeba

1. demografiuli monacemebi

adigenis r-nis monacemebi:

mosaxleobis raodenoba Seadgens – 21663 kacs.

• bavSvebi – 3800

• zrdasrulebi - 12363

• xanSiSesulebi – 5500

eTnikuri umciresobani: somxebi, rusebi, azerbaijanelebi, osebi. sul

5% mTlian mosaxleobaSi

raionSi cxovroben kompaqturad Casaxlebuli ltolvilebi – sul

435 kaci.

bolo wlebSi gamoxatuli aris mosaxleobis garkveuli klebis

tendencia.

monacemebi daba adigenze:

mosaxleobis raodenoba Seadgens - 1221 adamians.

• bavSvebi – 320

• zrdasrulebi - 696

• xanSiSesulebi – 205

• moxucebi – 170

mosaxleobis mowyvladi jgufi:

• eTnikuri umciresobani (somxebi - 93, rusebi - 10, sxva – 6).

• mravalSviliani ojaxebi – 10,

• martoxela dedebi – 7,

• invalidebi - 12

• ltolvilebi 435

111

bolo wlebSi gamoxatuli aris mosaxleobis garkveuli klebis

tendencia da Tanafardobis cvla, rac gamoixateba moxucebis %

matebaSi.

2. ekonomikuri struqtura da tendenciebi, sxvadasxva seqtoris

ganviTareba

2.1 soflis meurneoba

sasoflo-sameurneo da arasasoflo-sameurneo miwebis farTebi sul

79953 ha, aqedan 33346 ha sasoflo-sameurneo

saxnav-saTesi da saZovrebi/saTibebis jamuri farTi Seadgens - 33346

ha

damuSavebuli miwebis saerTo farTi – 6123 ha

SedarebiT naklebad aris ganviTarebuli mevenaxeoba, meRvineoba

(talaveri)

ZiriTadad mohyavT sxva sasoflo-sameurneo kulturebi: xili

(kurkovani, Teslovani), yvela saxis bostneuli, baxCeuli

ganviTarebulia mecxoveleoba, ZiriTadad fermeruli meurneobebis

saxiT:

• Zroxa – 9400,

• cxvari da Txa – 2563,

• Rori – 1883.

pirutyvis es raodenoba hyavs 7050 ojaxs.

soflis meurneobis produqcias glexebi ZiriTadad sakuTari

saWiroebisaTvis xmaroben.

gasayidad ZiriTadad awarmoeben kartofils, kombostos, xils,

mecxoveleobis produqtebs.

raionis soflebSi ar aris soflis meurneobis produqciis

gadammuSavebeli sawarmoebi (Rvinis qarxnebi; zeTis qarxnebi;

mecxoveleobis produqciis gadammuSavebeli sawarmoebi da a.S.)

soflebSi warmoebuli sasoflo-sameurneo produqciis realizacia

ZiriTadad q. axalqalaqis da Tbilisis bazrebSi xdeba.

2.2 turizmi

abasTumani aris sabWoTa dros sakmaod mniSvnelovani

turistuli/samkurnalo centri, romelic cnobilia tuberkuloziT

daavadebulTaTvis metad xelsayreli klimaturi pirobebiT. abasTumanSi

aris Zveli sabWoTa periodis sanatoriumi, romelic amJamad ar muSaobs.

funqcionirebs sami sastumro.

raionis teritoriis nawili, daaxloebiT 10 aTasi ha Sedis borjom-

xaragoulis erovnul parkSi. raionSi mravlad aris istoriuli

mniSvnelobis Zeglebi: zarzma, Wulevi, oqros cixe da sxv.

112

turizmis ganviTareba xels Seuwyobs centraluri da sasoflo

gzebis keTilmowyoba. turistuli obieqtebis marSrutebi nawilobriv

arsebobs.

sofel udeSi bolo dros mimdinareobs samTo-saTxilamuro

kompleqsis mSenebloba.

2.3 msxvili da mcire biznesi

msxvili industriuli obieqtebi raionSi da CamoTvlil soflebSi

ar aris.

sof. axalSi bentonituri Tixebis didi maragis mqone karieri

arsebobs, romlis damuSavebis mcdeloba iyo gasuli saukunis bolos.

arsebobs sabados Semdgomi gamoyenebis potenciali.

mSenebloba ZiriTadad xdeba wvrili obieqtebis: benzogasamarTi

sadguri, xe-tyis saxerxi saamqro. bilajerSi aSenda sazogadoebrivi

kvebis obieqti.

gavrcelebulia wvrili vaWroba. gzispira vaWroba gansakuTrebiT

mniSvnelovania daba adigenSi, sof.varanSi, daba aspinZasi, sof. axalSi,

udeSi

3. dasaqmeba

mosaxleobis ZiriTadi nawili dasaqmebulia soflis meurneobaSi,

saxelmwifo seqtorSi – 200 mde kaci, ganaTlebaSi – 500, jandacvaSi – 250

kaci. sxva dargebSi 200-mde. mcire biznesSi – 800-mde adamiani.

Tu ar CavTliT soflis meurneobaSi dasaqmebulebs (visac miwa aqvs)

umuSevrobis done maRalia.

qveynis sxva raionebTan SedarebiT siRaribis done dabalia.

4. samedicino momsaxurebis uzrunvelyofa

samedicino momsaxureba soflebSi warmodgenilia pirvelad

dawesebulebebiT: samedicino ambulatoria; xelmisawvdomia saswrafo

daxmarebis sistema;

raionul centrSi SesaZlebelia ufro kompleqsuri stacionaruli

samedicino daxmarebis miReba. adigenSi aris saavadmyofo, saswrafo

daxmarebis samsaxuri. abasTumanSi aris respublikuri mniSvnelobis

tuberkuliozis samkurnalo saavadmyofo.

saavtomobilo gzis gaumjobeseba xels Seuwyobs saswrafo

daxmarebis momsaxurebis gaumjobesebas da pacientebisaTvis ufro

xelmisawvdoms gaxdis raionul centrSi da did qalaqebsi ganlagebul

samedicino dawesebulebebs.

113

5. ganaTleba.

yvela didi sofelSi arsebobs sajaro skola. patara soflebSi aris

damwyebi skolebi. skolis moswavleTa saerTo jamuri raodenoba

soflebSi ganlagebul skolebSi Seadgens sul 3200 moswavle

6. infrastruqtura da komunaluri samsaxurebi

2008 wels nawilobriv SekeTda centraluri avtomagistralidan

zogierT soflamde misasvleli gzebi. rkinigzis sadgurebidan raionis

centri daSorebulia 29 km-iT, xolo uaxloesi sofeli benara-aralo –

18 km-iT

wyalmomarageba da kanalizacia funqcionirebs mxolod daba

abasTumansa da adigenSi.

eleqtroenergiiT uzrunvelyofa xorcieldeba 24 saaTis

ganmavlobaSi.

bunebrivi gaziT momarageba ar aris uzrunvelyofili.

eleqtroenergiis garda, soflis mosaxleoba iyenebs SeSas da Txevad

gazs.

sakomunikacio saSualebebidan metnaklebad damakmayofileblad

muSaobs mxolod mobiluri satelefono kavSiri.

7. msxvili infrastruqturuli elementebi saavtomobilo gzis

alternatiuli variantebi mSeneblobis zonaSi.

saavtomobilo gzis reabilitacia/rekonstruqciis areSi gvxvdeba

maRali Zabvis eleqtrogadamcemi xazebi. sxva saxis msxvili

infrastruqturuli elementebidan aRsaniSnavia komunikaciis sistemebis,

kerZod – mobiluri kavSiris anZebi.

5.3 socio-kulturuli garemo

“beSumis naqalaqari” _ adreSuasaukuneebi, mdebareobs kurort

beSumis Crdilo-aRmosavleTiT mdebare wiwvovani tyis masivSi, mdinare

beSumis Senakadi Reles napirze. mcire masStabis arqeologiuri

samuSaoebis Sedegad gairkva, rom TiTeuli dasaxleba qvis

monoliTebisagan nageb erT an ramdenime sacxovreblisgan Sedgeba. e.w.

naqalaqari erT swor xazze ganlagebul SemaRlebul qvis oTx goraks

warmoadgens. isini erTmaneTisgan 100-150 metriT arian dacilebuli. am

gorakebs erTmaneTTan qvafenili gzebi akavSirebs.

goderZis uReltexilis midamoebSi am tipis sxva dasaxlebebic aris

dafiqsirebuli. isini naqalaqaridan 3-5 km-iT aris daSorebuli. es

Zeglebi ganlagebulia mdinare beSumis marjvena napirze, tyis masivSi,

adgil “vaSlobSi”, aqedan 2.5 km-is daSorebiT, mdinaris CayolebiT,

adgil yverulSi, amis qvemoT kidev adgili pantnari da a. S……

114

am namosaxlarebTan axlos dafiqsirebulia mokirwyluli Zveli

saqaravne gzis didi monakveTi

BbeSumis teritoriaze aRmoCenilia qvis xanis sadgomi _ mdebareobs

goderZis gadasasvlelidan 8 km-is daSorebiT, iq sadac saTaves iRebs

beSumis Rele. beSumis qvis xanis sadgomebis areali moicavs ramdenime

ubans: Sqernali, didi iailebi, Suaubani, beSumis iailebi, verxvnari,

naCadrali dasxva. napovnia kaJis da obsidianis iaraRebi. aqauri “kaJi”

naZvis, fiWvis da soWis xeebis gaqvavebul saxeobebs warmoadgens, rac

mravladaa beSumsa da mis midamoebSi.

goderZis uReltexilze Tavis droze, samanqane gzis gaWrisas,

dazianda bunebis Zegli, gaqvavebuli tyis masivi.

am marSrutis bolo punqti adigenis raions miekuTvneba

sofeli zarzma, samonastro kompleqsi, qarTuli kulturis

mniSvnelovani kera, X, XIV ss. sofeli zarzma mdebareobs adigenis

dasavleTiT, misgan eqvsiode km-is daSorebiT, qvablianis da ZinZes

xeobebis Sesayarze. kompleqsi Sedgeba didi taZris, samreklos, mis

CrdiloeT kedels mibjenili samlocvelosgan, aseve, taZris Crdilo-

dasavleTis kuTxesTan ganTavsebul erTnaviani mcire samlocvelosgan,

taZris samxreTiT dacul ori mcire eklesiis nangrevisa da wyarosgan,

romelic taZris aRmosavleTiT aris ganlagebuli. kompleqsis

teritoriaze gacilebiT adre iyo agebuli eklesia, romelic

adrefeodaluri xanis cnobil sasuliero moRvawis, serapion zarzmelis

saxels ukavSirdeba.

amJamad, zarzmis arqiteqturuli kompleqsis uZveles istoriul

Zegls X saukunis lapidaruli warwera warmoadgens, romelic Casmulia

samreklos gverdiT mdebare mcire samlocvelos Sesasvlelis Tavze.

warweraSi mefe daviT kurapalatis droindeli istoriuli brZolis

ambavia moTxrobili (979-1001ww.).

zarzmis mTavari taZari XIV saukuneSia agebuli, samcxis aTabag, beqa

mandaturTuxucesis mier. taZris kedlebs Tanadrouli da XVI saukunis

kedlis mxatvroba amkobs, garda religiuri siuJetebisa, aq istoriul

pirTa, maT Soris saqarTvelos mefe bagrat III-isa da samcxis aTabagTa

portretebia warmodgenili.

zarzmis arqiteqturuli kompleqsi qarTuli qristianuli

xelovnebis Rirebul nimuSs warmoadgens, saukuneTa manZilze igi

qarTuli kulturis da sulierebis mniSvnelovan keras warmoadgenda aq

daculi monumenturi kedlis mxatvroba garda mxatvruli Rirebulebisa

istoriuli mniSvnelobis Semcvelicaa. SemorCenili arqiteqturuli

nagebobebi gvianfeodaluri xanis qarTuli xuroTmoZRvrebis sawyisi

etapis gamorCeuli nimuSebia.

115

5.4 miwis Sesyidva da gansaxleba

qvemoT moyvanili aris 2013 wels momzadebuli gansaxlebis samoqmedo

gegmis winaswari variantis monacemebi. gansaxlebis samoqmedo gegmis

saboloo variant momzadebis procesSia.

proeqtis Semdgomma optimizaciam saSualeba misca proeqtantebs mniSvnelovnad SeemcirebinaT gasxvisebis zolis sigane da kerZo mesakuTreebis miwebsa da qonebaze zemoqmedebis masStabebi. gzis saproeqto sigane Seadgens maqs. 9.0m-s, xolo dasaxlebuli punqtebis farglebSi 6 m-dec mcirdeba.

zemoqmedebis qveS xvdeba 448,979 kv. m miwa, sul 92 nakveTi, saidanac 13 _ kerZo, xolo 79 saxelmwifo nakveTia. zemoqmedebis qveS moqceuli miwis dakanonebis statusi. 13 kerZo nakveTis (aqedan 5 registrirebuli da 8 dasakanonebeli) saerTo farTia 5 153 kv. m. 79 saxelmwifo nakveTis farTobia 443 826 kv.m, romelic ar eqvemdebareba kompensacias. anazRaurdeba kerZo nakveTebi (rogorc dakanonebuli aseve dasakanonebeli). 79 saxelmwifo nakveTidan 37, romlis saerTo farTobia 437, 235 kv.m, aris gamoyenebuli soflis meurneobisaTvis (saTibebi, saZovrebi da a.S.) mosargebleebis mier, romelTac ar gaaCniaT iuridiuli safuZveli am miwis dasakanoneblad. Sesabamisad, am miwis mflobelebs ar aunazRaurdebaT miwis safasuri, Tumca zemoqmedebis qveS moqceuli nagebobebisTvis, naTesebisa da xexilis xeebisaTvis kompensacias miiReben. cxrili 5.1

zemoqmedeba erTwlian kulturebze erTwliani kultura miwis nakveTebis

raodenoba miwis farTi kv.m

kartofili 37 5206

# xexilis dasaxeleba raodenoba kv.m asaki

1 kakali

1,0 3 3,0 6 4,0 10 3.0 10+

2

qliavi

4,0 8

3

msxali

1,0 7

4

bali 1,0 3

1,0 8

5 vaSli 1,0 2 3,0 10 5,0 15

116

6

tyemali

2,0 10

1,0 12

7

panta 1,0 2 8,0 10 15.0 15

jami 54.0

proeqti zemoqmedebas moaxdens 1 qvis fundamentalur Senobaze saerTo farTobiT 77.06 kv.m. garda amisa zemoqmedebis qveS xvdeba 4 damxmare xis nageboba (3 ojaxis sakuTreba), 2 metalis badis Robe xis boZebze (saerTo farTi 203kv.m) da 47 xis Robe (saerTo farTiT 2800kv.m).

proeqtis ganxorcielebisaTvis miRebuli principebi

winaswari gansaxlebis samoqmedo gegma momzadebuli iyo msoflio bankis

gansaxlebis politikis (NN 4.12) Sesabamisad. saboloo gansaxlebis

samoqmedo gegma momzadebul iqneba an mxolod saqarTvelos

kanonmdeblobis Sesabamisad an, - aseve im donoris procedurebis

Sesabamisad, romelic daafinansebs proeqtis ganxorcielebas. qvemoT

moyvanili aris winaswari gsg-aSi SemoTavazebuli principebi.

imisaTvis, rom saqarTvelos kanonebs/normebs da msoflio bankis

politikas Soris gansxvavebebi daiZlios, saavtomobilo gzebis

departamentma SeimuSava rigi principebis da politika proeqtisaTvis,

romelic gansaxlebis politikis CarCo dokumentis (RNN) saxiT iqna

damtkicebuli. es principebi uzrunvelyofen srul kompensacias,

Semosavlis saSualebebis reabilitacias da/an aRdgenas, daxmarebas

miwis TviTneburad damkaveblebisaTvis da daxmarebas subsidiebis saxiT

iseTi dazaralebuli pirebisTvis, romelbsac mouwveT fizikuri

gansaxleba, biznesis kargva, an romlebzec zeqmoedeba moaxdens

gansakuTrebulad mwvave efeqts.

zemoTxsenebuli gansxavavebebis gaTvaliswinebiT msoflio bankis

mier dafinansebuli nebismieri intervencia SesabamisobaSi unda modiodes

saqarTvelos kanonmdeblobasTan damatebiT reguliaciebTan erTad, raTa

eTaxnmebodes Semdeg sakiTxebTan dakavSirebul msoflio bakis

moTxovnebs: (i) zemoqmedebis qveS moqceuli yvela adamianis reabilitacia

(maT Soris iseTi pirebisac, romlebsac ar aqvT kanonieri mesakuTris

statusi proeqtis zemoqmedebis qveS moxvedril aqtivebze); (ii)

kompensaciis garantia biznesis da Semosavlis kargvis SemTxvevaSi; (iii) specialuri daxmarebis aRmoCena, romelic dafaravs gansaxlebis

procesis dros saWiro xarjebs, iseve rogorc socialurad daucveli

mosaxleobis gansakuTrebul saWiroebebs. gansaxlebis politikis

117

upirvelesi mizania zegavlenis/danakargis minimizacia da dazaralebuli

adamianebis daxmareba, raTa maT aRadginon Semosavlis saSualebebi sul

mcire proeqtamdel donemde mainc.

am mizniT SemuSavda RNN (gansaxlebis politikis CarCo), raTa

gaTvaliswinebuli yofiliyo (a) zemoqmedebis qveS moqceuli yvela

adamiani sakuTrebis uflebis ganurCevlad; (b) kompensacia qonebisa da/an

Semosavlis saSualebebis danakargebis asanazRaureblad; (g) Semosavlis

wyaroebis aRdgena da ganviTareba. ojaxebi/adamianebi, romlebic proeqtis

farglebSi daeqvemdebarnen gansaxlebas miiReben fulad kompensacias

miwisa da sxva qonebisaTvis im droisaTvis Canacvlebis sabazro

Rirebulebis mixedviT. miRebuli iqneba damatebiTi zomebi, raTa

uzrunvelyofili iqnas minimaluri Sewuxeba proeqtis mSeneblobis

periodSi. amrigad, ojaxebi, romlebic daeqvemdebarebian fizikur

gansaxlebas da/an moxvdebian ekonomikuri zemoqmedebis qveS, miiReben

kompensacias, daxmarebas gansaxlebisaTvis da fulad anazRaurebas

Semdegi normebis mixedviT, romlebic aseve warmoadgenen proeqtis RNN-is nawils.

Sesabamisad, proeqtis ganxorcielebis periodSi saavtomobilo

gzebis departamenti uzrunvelyofs:

• sadac SesaZlebelia, SeirCeva gzis ganaxlebis da mSeneblobis

iseTi alternativebi, romlebic gverds uvlian dasaxlebul adgilebs,

raTa minimumamde iqnas dayvanili fizikuri gansaxleba da kerZo an

sajaro sakuTrebis Sesyidva.

• minimumamde iqneba dayvanili aqtivebis dazianeba, rogricaa

mosavali, xeebi, Robeebi da kioskebi da aseve Semosavlis kargva, maT

Soris mosavlis ganadgureba. nebismieri uaryofiTi zegavlena iqneba

kompensirebuli RNN-is debulebebis Tanaxmad;

• magistralis TiToeuli iseTi seqciis aRdgena/mSeneblobisaTvis,

romelic kerZo miwis Sesyidvas, ojaxebis an komerciuli obieqtebis

fizikur gadaadgilebas, mudmivi Semosavlis kargvas an sxva negatiur

zegavlenas iwvevs, SemuSavdeba RNN/ RNN-Si gawerili procedurebisa da

debulebebis Sesabamisad (es ukanaskenili ki umeteswilad efuZneba

msoflio bankis NN4.12-s, msoflio bankis saxelmZRvanelo miTiTebebs da

saqarTvelos kanonmdeblobas).

• gansaxlebis gamomwvevi samSeneblo samuSaoebi ar daiwyeba

magistralis arc erT nawilze sanam ar dasruldeba RNN da ar

damtkicdeba msoflio bankis -is mier, Sesabamis qarTul uwyebebTan

SeTanxmebiT;

• SemuSavdeba samarTliani da gamWvirvale procedurebi, imisaTvis

rom ganisazRvros kompensacia (i) mSeneblobis dros miwis/aqtivebis

droebiTi kargvisaTvis; (ii) miwisa da aqtivebis samudamo SesyidvisaTvis

118

da (iii) miwis gamoyenebaze dawesebuli SezRudvebisaTvis, rac SeiZleba

exebodes koridoris mimdebare teritoriebs;

• yvela dazaralebuli piri, sakuTrebaze kanonieri uflebis qonis

ganurCevlad, miiRebs sxvadasxva saxis daxmarebas, imisaTvis rom

SenarCunebul iqnas proeqtamdeli Semosavlis saSualebebi da

sacxovrebeli standartebi;

• isini, vinc miwas aralegalurad moixmaren, ar miiReben kompensacias

miwis kargvisaTvis, samagierod maT aunazRaurdebaT nebismieri sxva saxis

qonebis kargva, romelic maT mflobelobaSia amave miwaze. agreTve

aunazRaurdebaT Semosavlis kargva da maT gaewevaT daxmareba imisaTvis,

rom SeinarCunon an gaaumjobeson sacxovrebeli standartebi;

• Catardeba sabazro kvleva, raTa Sefasdes miwis, saamSeneblo

masalis, mosavlisa da sxva Sesabamisi obieqtebis arsebuli sabazro

fasebi, romlebic gamoiyeneba obieqtebis Rirebulebis maCveneblebad

sakompensacio fasis gansazRvrisas. es uzrunvelyofs imas, rom

dazaralebulma adamianebma miRebuli kompensaciiT SeZlon sanacvlo

miwis SeZena;

• dazaralebul pirebs miecemaT sakmarisi kompensacia dakarguli

qonebis sruli Canacvlebis fasis gaTvaliswinebiT. Semosavlis da

aqtivebis kargvis anazRaurdeba moxdeba yovelgvari gadasaxadis,

amortizaciis da sxva saxis Semcirebebis daqviTvis gareSe.

• zemoqmedebis qveS moqceul adamianebs miewodebaT informacia

TavianTi uflebebis Sesaxeb. aseve moxdeba maTTan konsultaciebi, maTTan

SeTanxmdeba gansaxlebis teqnikurad da ekonomikurad xelsayreli

alternativebi.

• roca SesaZlebeli iqneba, saavtomobilo gzebis departamenti

gaakontrolebs, rom adgilobrivma organoebma uzrunvelyon dazarebuli

adamianebi sacxovrebeli saxlebiT, an sacxovrebeli adgilebiT, an

saWiroebis SemTxvevaSi, sasoflo sameruneo teritoriebiT fuladi

kompensaciis alternativis saxiT. amgvar SemTxvevaSi miwis nayofierebis,

xelsayreli adgilmdebareobisa da sxva faqtorebis kombinacia, sul

mcire, eqvivalenturi unda iyos Zveli teritoriis maxasiaTeblebisa;

• gansaxlebisas dazaralebul pirebs aRmouCenen daxmarebas, im

SemTxvevaSi Tu gansaxleba gardauvalia;

• miwa (an miwis moxmarebis ufleba) mopovebul iqneba

molaparakebebis Sedegad da kerZo sakuTrebis eqspropriaciis ufleba

gamoyenebul iqneba mxolod ukidures SemTxvevaSi;

• gansakuTrebuli yuradReba daeTmoba mosaxleobis yvelaze

socialurad daucveli jgufebis saWiroebebs – bavSvebi, qalebi,

kulturuli an eTnikuri umciresobebi, xandazmulebi, siRaribis zRvars

qvemoT myofni, unarSezRudulebi da ltolvilebi.

119

• SemuSavdeba samarTliani da xelmisawvdomi meqanizmi davebis

garCevisaTvis;

• sakompensacio RonisZiebebi da RAP-is danrgva dasruldeba

saamSeneblo samuSaoebis dawyebamde.

kompensaciaze uflebamosileba

ZiriTadi uflebebi moicaven:

• kanonieri mesakuTreebisaTvis moxdeba sasoflo sameurneo miwebis

kompensacia Canacvlebis mTliani RirebulebiT. rodesac xdeba

dazaralebuli Sinameurneobis mier gamoyenebuli sasoflo sameurneo

miwis sruli farTis 20%-ze metis Sesyidva, dazaralebuli pirebi

(mesakuTreebi, meijareebi da damqiraveblebi) miiReben damatebiT

anazRaurebas mwvave zemoqmedebisaTvis, rac utoldeba proeqtis Sedegad

dakarguli miwaze moweuli wliuri mosavlis sabazro fass. im

SemTxvevaSi Tu mwvave zemoqmedeba (Semosavlis 20%-ze metis kargva) sxva

saxis Semosavalis wyaroze vrceldeba, dazaralebul pirs gadaecema

damatebiTi kompensacia sami Tvis Semosavlis odenobiT. dazaralebul

pirebs, romlebsac aqvT miwis dakanonebis iuridiuli safuZveli

(legalizebadi mesakuTreebi), daukanondebaT es ukanaskneli da

kompensaciasac kanonieri mesakuTreebis saxiT miiReben.

• dazaralebuli pirebi, romlebsac ara aqvT miwis dakanonebisaTvis

iuridiuli safuZveli, ar miiReben kompensacias sasoflo-sameurneo

miwisaTvis. SesaZleblobis SemTxvevaSi maT miecemaT miwis arendaSi

aRebis saSualeba.

• arasasoflo sameurneo miwa (sakarmidamo/komerciuli miwa).

kanonieri da legalizebadi mosaxleebi miiReben srul kompensacias miwis

CanacvlebiTi Rirebulebis odenobiT yovelgvari diskontirebisa da

amortizaciis gareSe. dazaralebuli pirebi, romlebsac ara aqvT miwis

dakanonebisaTvis iuridiuli safuZveli, ar miiReben kompensacias

sasoflo-sameurneo miwisaTvis. SesaZleblobis SemTxvevaSi maT miecemaT

miwis arendaSi aRebis saSualeba.

• dazaralebuli pirovnebis miwaze kanonieri uflebis ganurCevlad,

zemoqmedebis qveS moqceuli saxlebi, Senobebi da konstruqciebi iqneba

kompensirebuli fuladi saxiT Canacvlebis Rirebulebis odeobiT

gaufasurebisa da amortizaciis gauTvaliswineblad. nawilobrivi

zemoqmedebis SemTxvevaSi, Tu mflobels ar aqvs gansaxlebis survili,

kompensacia dafaravs mxolod zemoqmedebis qveS moxvedrili Senobis

nawilis reabilitaciis xarjebs pirvandel mdgomareobamde. mTliani

kompensacia gaicema im SemTxvevaSi Tu zegavalena gamoyenebisaTvis

uvargisad xdis Senobas.

• Senoba-nagebobebis dangrevis Semdgom darCenili masalebi iTvleba

zemoqmedebis qveS moqceuli ojaxebis sakuTrebad. dazaralebuli

120

ojaxebi pasuxismgebeli arian gaitanon darCenili masalebi mSeneblobis

dawyebamde.

• mosavali: bolo wlebis gamavlobaSi sasoflo-sameurneo mizniT

regularulad gamoyenebuli miwis proeqtis mier dakavebis SemTxvevaSi,

yovelgvari winapirobis gareSe gadaxdil iqneba fuladi kompensacia

mosavlis mimdinare sabazro fasis wliuri mTliani Rirebulebis

odenobiT. arendis SemTxvevaSi, mosavlis kompensaciis ganawileba miwis

mflobelsa da arendators Soris moxdeba maTi specifikuri

xelSekrulebis safuZvelze.

• xeebi: fuladi kompenascia sabazro RirebulebiT xeebis saxeobis,

asakis da nayofierebis gaTvaliswinebiT.

• biznesebi: Tu xdeba biznesis samudamo kargva, fuladi kompensacia

gaicema sagadasaxado deklaraciis mixedviT wliuri Semosavlis

odenobiT an aseTis ararsebobis SemTxvevaSi, minimaluri wliuri

xelfasis safuZvelze. biznesis droebiTi danakargi anazRaurdeba

fuladi saxiT biznesis SeCerebis periodSi Semosavalze sagadasaxado

deklaraciis monacemebis safuZvelze, an aseTis ararsebobis SemTxvevaSi,

minimaluri xelfasis safuZvelze biznesis Sewyvetis vadis Sesabamisad.

• sasoflo sameurneo miwis arendatorebi: Tu zegavlenis qveS

sasoflo sameurneo miwis arendatorebi eqcevian, maTi kompensacia

Seadgens erTi wlis fulad Semosavals arendaSi aRebuli miwidan

Sesabamisi damamtkicebeli dokumentaciis (sagadasaxado deklaracia)

safuZvelze, an, aseTis ararsebobis SemTxvevaSi, wliuri minimaluri

xelfasis odenobiT

• xelfasebis/dasaqmebis kargva: im SemTxvevaSi Tu daqiravebuli

muSakebi dakargaven xelfass proeqtis gamo, isini miiReben kompensacias

sami Tvis xelfasis odenobiT.

• gadaadgileba: dazaralebuli pirebi, romlebic iZulebuli arian

daeqvemdebaron gansaxlebas miiReben gansaxlebis subsidias, raTa

dafaron transportirebis safasuri da sami Tvis sacxovrebeli xarjebi.

• erTobliv (Temis) mflobelobaSi arsebuli qoneba da komunaluri

nagebobebi: proeqtis farglebSi moxdeba maTi mTlianad aRdgena an

reabilitacia, ise rom Seesabamebodes maT proeqtamdel funqciebs.

• socialurad daucveli mosaxleoba: socialurad daucveli

dazaralebuli pirebi (rogorc es zemoT iqna ganmartebuli) miiReben

fulad Semweobas, rac Seadgens sami Tvis minimalur xelfass.

mxardaWera, daxmareba da fuladi Semweobebi

gaTvaliswinebulia Semdegi saxis daxmareba, sareabilitacio zomebi

da fuladi Semweobebi:

• ojaxebi, romlebic saWiroeben gansaxlebas miiReben fulad

Semweobas transportirebsaTvis 200 laris odenobiT TiTo ojaxze

121

(satransporto saSualebis dasaqiraveblad saojaxo nivTebis

gadazidvisaTvis) da Semosavlis wyaroebis aRdgenis fulad Semweobas

sami Tvis ganmavlobaSi, axal adgilze damkvidrebaSi daxmarebis saxiT.

es Tanxma Seadgens 3 minimalur xelfass, rac jamSi iqneba 1.112 lari

TiTo ojaxze.

• mwvave zemoqmedebis qveS moqceuli ojaxebi, anu iseTi ojaxebi,

romlebic dakargaven Semosavlis momtani aqtivebis 20%-ze mets, miiReben

(i) damatebiT kompensacias erTi wlis mosavlisaTvis zemoqmedebis qveS

myof miwaze; an (ii) SemTxvevbisaTvis, rodesac mosavaliT Sefaseba

ararelevanturia, sami Tvis minimaluri xelfasis eqvivalentur Tanxas

Semweobis saxiT2;

• zemoqmedebis qveS moqceuli socialurad daucveli ojaxebi, anu

ojaxebi siRaribis zRvars qvemoT, marCenalis ar myoli unarSezRudili

an xandazmuli (sapensio asakis) adamianebis mier marTuli ojaxebi,

qalebis mier marTuli ojaxebi da aranebayoflobiT gadaadgilebuli

pirebi an ltovilebi miiReben fulad Semweobas sami Tvis minimaluri

xelfasis odenobiT (rogorc es zeviT iqna aRniSnuli).

2 rogorc mesame TavSi ganvmarteT, saqarTveloSi minimaluri xelfasis ararsebobis pirobebSi, es Semweoba efuZenba bolo droindel damtkicebul proeqtebSi miRebul sareabilitacio Semweobebis dadgenis wess da efuZneba minimalur saarsebo Semosavals. saqarTvelos statistikis departamentis 2011 wlis ainvars miRebuli ukanaskneli informaciis safuZvelze es Tanxma Seadgens 304 lars ojaxSi (xuTi suli), rac utoldeba 3 Tvis 912 lars.

122

6. alternativebis analizi 6.1 ალტერნატიული ტექნიკური გადაწყვეტა ნამარხი ტყის ბუნებრივი ძეგლის უბანზე saproeqto saavtomobilo gzis or ubanze - me-8 da me-9km-s Soris da me-

11km-ze saproeqto gza exeba namarxi tyis bunebrivi Zeglis sazrvrebs.

sawyisi proeqtis Tanaxmad xdeba ramdenime metriT (5-10m sxvadasxva ubaze)

SeWra Zeglis teritoriaze. arsebuli gzis vakisis gafarToeba arsebuli

6m-dan saproeqto siganemde (9m) moiTxovs kldeebis ferdobebis CamoWras,

rac maRali albaTobiT gamoiwvevs bunebrivi Zeglis dazianebas. daculi

teritoriebis saagentosTan konsultaciebis Semdeg ganxilul iqna ori

alternatiuli varianti:

a) bunebis ZeglTan Sexebis ubnebze arsebuli gzis safaris aRdgena gzis

vakisis gafarToebis garese

b) gzis gafarToeba xevis mimarTulebiT, rac moiTxovs am ubanze

estakadis mSeneblobas

sabolood miRebul iqna gadawyvetileba, rom am etapze proeqti SeCerda

a) variantze da bunebrivi Zeglis konservaciis da misi dazianebis

Tavidan acilebis mizniT xsenebul or ubanze aRar moxdeba gzis vakisis

gafarToeba. mSenebloba SeizRudeba arsebuli gzis dazianebuli safaris

aRdgeniT. samomavlod, Tu aucilebeli Seiqmneba xsenebul ubnebze gzis

gafarToeba, moxdeba b) alternativis aqtualizacia da am SemTxvevaSi

SemuSavebul iqneba estakadebis proeqti da satanado garemoze

zemoqmedebis sefasebis dokumenti.

123

suraTi 6.1

suraTi 6.2

124

6.2 მარშრუტის სტრატეგიული ალტერნატივები 6.2.1 შესავალი warmodgenili proeqti gaxlavT baTumi – axalcixis arsebuli gzis

reabilitacia-rekonstruqciis proeqtis Semadgeneli nawili da

alternatiuli marSrutebi ganxilul iqna teqnikur-ekonomikuri

dasabuTebis etapze mTlianad - mTeli marSrutisaTvis. sakuTriv

warmodgenil saproeqto ubanze (goderZi – zarzma) alternatiuli

marSrutebi ar ganxilula, vinaidan am monakveTze xdeba mxolod

arsebuli gzis reabilitacia da aq ar dgas mewyrebuli ubnebis gverdis

avlis aucileblobis sakiTxi. marSrutis alternativebis ganxilvis

mizezi teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis etapze, dakavSirebuli iyo gzis

xulo-goderZis monakveTze mniSvnelovani mewyruli ubnebis arsebobasTan

da am ubnis gverdis avlis mcdelobasTan. im mizezis gamo, rom iribad,

konteqstualurad xsenebuli sakiTxi dakavSirebulia warmodgenil

proeqtTanac (gzis xulo-goderZis monakveTis cvlileba gamoiwvevda

goderZi-zarzmis monakveTis cvlilebasac), qvemoT mogvyavs ted-is etapze

marSrutis alternativebis ganxilvis da upiratesi variantis SerCevis

dasabuTeba.

rogorc ukve araerTxel aRvniSneT, baTumi – axalcixis arsebuli gza

ZiriTadad gadis rTul sainJinro-geologiur da topografiul

pirobebSi, - mTian da maRalmTian reliefSi. gansakuTrebiT mZime

viTarebaa Seqmnili xulo-danisparaulis km81-km102 monakveTze, sadac

arsebuli gza gadis mewyrul ubnebze romelTa raodenoba 20-ze metia. es

mewyerebi ZiriTadad aqtiuria. gvxdeba agreTve stabilizirebuli

mewyruli ubnebi, romlebic SesaZlebelia gaaqtiurdnen maTi

provocirebis gamo (mSeneblobis procesSi). yvelaze metad aRniSvnas

imsaxurebs soflebis: riyeTi, Suasofeli da danisparaulis mewyruli

sxeulebi da Rvarcofuli gamonatanebi. maT Soris Zlier gaaqtiurda

sof. danisparaulis teritoriaze arsebuli tranzituli miwisZvrebiT

provocirebuli mewyeri da md. safriswylis xevis Rvarcofi. yvela es

mewyeri da Rvarcofuli gamonatani warmoadgens saavtomobilo gzis

normaluri funqcionirebisaTvis realur saSiSroebas.

gamomdinare zemoTqmulidan transproeqtis sainJinro jgufis mier

damuSavebuli iqna saavtomobilo gzis am monakveTze mewyruli

monakveTebis SesaZlo Semovlis oTxi ZiriTadi varianti (ix. qvemoT

variantebis monacemebis cxrili). marSrutis SerCevis pirvel etapze

ganxiluli iyo Semdegi alternatiuli variantebi:

125

cxrili 6.1.

N dasaxeleba ganz. trasis variantebi

arsebuli gza

N1 N2 N3 N4 N4a

1 arsebuli gzis sigrZe

km 86.0 76.2 66.7 82.0 51.5 43.2

2 variantebis sigrZe (axali mimarTuleba)

km - 7.8 16.0 3.9 49.2 43.4

3 gvirabi km - - - - - 5.89 4 sul trasis sigrZe km 84.05 84.0 82.7 85.9 100.7 86.6 5 trasis damokleba km 1.95 2.0 3.3 0.1 - - 6 trasis dagrZeleba km - - - - 14.7 0.6

varianti 1. iwyeba baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis km 95+150-ze,

arsebuli gzis samxreTiT da ganlagebulia md. aWariswylis marcxena

ferdobze mdinaridan 1-1.2 km-is daOdaSorebiT. monakveTis sigrZe Seadgens

7.8 km-s da uerTdeba arsebul gzas km 104+850-ze, 1810 m niSnulze. trasis

Semokleba am variantis gaTvaliswinebiT Seadgens 2.0 km-s.

varianti 2. iwyeba baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis km 90+300-ze,

arsebuli gzis CrdiloeTiT, erT kilometrSi uxvevs marcxniv, kveTs md.

aWariswyals da dasaxlebuli punqtebis beRleTis da nawilobriv

riyeTis SemovliT ganlagebulia mdinare aWariswyalis marjvena ferdze,

mdinaridan 1-1.2 kilometris daSorebiT. km 9+500-ze kvlav kveTs

aWariswyals, wyalgamyofis siaxloves, gadis mis marcxena ferdze

arsebuli gzidan 1.0-1.5 km manZilze da uerTdeba arsebul gzas goderZis

uReltexilze km 109+100-ze 2025 m niSnulze. variantis sigrZe 16.0

kilometria, rac iZleva trasis Semoklebas am variantis gaTvaliswinebiT

3.3 km-s.

varianti 3. CrdiloeTis mokle varianti. iwyeba baTumi-axalcixis

saavtomobilo gzis 95+100 km-ze. varianti pirvel kilometrze kveTs

md. aWariswylis or Senakads da dasaxlebuli punqtebis nawilobrivi

SemovliT (Suasofeli da danisparauli) ganlagebulia mdinare

aWariswyalis marcxena ferdze, mdinaridan 100-200 metris daSorebiT.

me-3 km-ze, SedarebiT gaSlil reliefze, trasa mkveTrad uxvevs marjvniv

da uerTdeba arsebul gzas km 98+800-ze 1440 m niSnulze. variantis sigrZe

Seadgens 3.9 km-s. trasis Semokleba variantis gaTvaliswinebiT Seadgens

0.1 km-s.

varianti 4. samxreTis (xixaZiris) varianti. iwyeba baTumi-axalcixis

saavtomobilo gzis 71+600 km-ze. trasa pirvel kilometrze kveTs

md. aWariswyals da 30 kilometris manZilze (sof. Txilvana)

ganlagebulia md. sxalTis xeobis ferdze. am monakveTze SesaZlebelia

gamoyenebul iqnas adgilobrivi mniSvnelobis sasoflo gza, romlis

sigane ZiriTadad 5-6 metria, mcire moxvevis radiusebiT. Semdeg trasa

126

mkveTrad uxvevs marcxniv da axali mimarTulebiT gadis ra 2100 m

simaRleze uerTdeba arsebul gzas km 104+850-ze, romlis niSnuli

Seadgens 1830 m. variantis sigrZe 49.2 kilometria. trasis dagrZeleba

variantis gaTvaliswinebiT Seadgens 14.7km-s.

varianti 4a. warmoadgens meoTxe variantis qvevariants da emTxveva

mas km 36-mde, xolo Semdeg trasa uxvevs marjvniv da gvirabis

meSveobiT, romlis sigrZe Seadgens 5.89km-s, uerTdeba arsebul gzas km

112+900-ze 1813 m niSnulze. variantis sigrZe 43.4 kilometria. trasis

dagrZeleba variantis gaTvaliswinebiT Seadgens 0.6 km-s.

qvemoT mocemulia SerCevis pirvel etapze ganxiluli TiToeuli

alternativis analizi, rac moicavs sainJinro-geologiuri pirobebisa da

bunebrivi da socialuri garemos sensitiuri elementebis ganxilvas.

127

suraTi 6.3 alternatiuli marSrutebi

128

suraTi 6.4 alternatiuli marSrutebi

129

6.2.2 arsebuli saavtomobilo gza

dac. teritoriebi;

ladnSafti (ekosistemebi; habitatebi), flora

arsebuli gzis I ekologiurad sensitiuri saiti mdebareobs

arsebuli saavtomobilo gzis 105 da 112km niSnulebs Soris (miaxloebiTi

sazRvrebi). saavtomobilo gza gadis am monakveTis daaxloebiT 6, 5 km-ze.

Aam teritoriaze ganviTarebulia subalpuri mdeloebi da mTis stepebi.

subalpuri sartyeli moicavs zols z. d. 1800-1850 m-dan 2500m-mde. raionis

subalpebis mcenareuli safari friad gamorCeulia struqturuli

SemadgenlobiT da genezisiT.

subalpuri tyeebis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs mTis

tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili

wiflnari (Fagus orientalis), subalpuri soWnari (Abies nordmanniana), subalpuri naZvnari (Picea orientalis), subalpuri fiWvnari (Pinus sosnowskyi). SedarebiT SezRudulia arynaris (Betula litwinowii) da nekerCxlianis (Acer trautvetteri) gavrceleba. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs

pontos muxis (Quercus pontica) da medvedevis aryis (Betula medwedewi) tanbrecili tyeebi, romelTa gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-

2400 m-s aRwevs. raionis subalpuri tyeebis reliqturobis xarisxi

sakmaod maRalia (reliqturi formaciebisa da asociaciebis siuxve).

subalpur buCqnarebs Soris raionSi farTo gavrcelebas aRwevs

dekiani (Rhododendron caucasicum), romelic gvxvdeba yvela eqspoziciis

ferdobze, garda samxreTisa. sxva buCqnarebidan gvxvdeba Rviiani

(Juniperus pygmaea, J. depressa), mocviani (Vaccinium arctostaphylos, V. myrtillus) da sxva.

subalpuri maRalbalaxeuloba gamoirCeva kolxuri saxeobebis

siuxviT (Inula magnifica, Pyrethrum macrophyllum, Telekia speciosa da sxva).

dominirebs polidominanturi Sedgenilobis maRalbalaxeuloba.

subalpuri mdeloebi raionSi vrcel teritorias iWers. sWarbobs

meoreuli namikrefiani (Agrostis capillaries) da nairbalaxovan-namikrefiani

mdeloebi. farTo gavrcelebas aRwevs polidominanturi marcvlovan

nairbalaxovani mdeloebic, romlebic mravali variantiTaa

warmodgenili. monodominanturi mdeloebidan, aRniSnulis garda,

gvxvdeba nemsiwveriani (Geranium gymnocaulon), frintiani (Anemone fasciculata), momcro nakveTebis saxiT gvxvdeba Zigviani (Nardus glabriculmis) da sxva.

alpuri sartyeli raionSi gamosaxulia calkeul mwvervalebze,

romelTa simaRle z. d. 2500 m-ze metia (sayornia, xino, sanislo da sxva).

alpur mdeloTa Soris gabatonebulia polidominanturi marcvlovan-

nairbalaxovani mdelo. mniSvnelovani farTobi uWiravs nairmarcvlovan

130

da nemsiwverian (Geranium gymnocaulon) mdeloebs. Crdilo ferdobebze

gavrcelebulia alpuri dekianis (Rhododenron caucasicum) rayebi. raionis aRmosavlur sazRvarze, kerZod arsianis qedze (goderZis

gadasasvlelis midamoebi) gvxvdeba gamyinvarebamde aq arsebuli

mcenareebis gaqvavebuli naSTebi da anabeWdebi, romlebic vulkanur

tufebSia moqceuli.

zemoqmedebis areSi moxvedril Semdeg ubans (arsebuli

saavtomobilo gza gadis am sensitiuri zonis Crdilo sazRვarze) da

ikveTeba km 102 – 104 monakveTze) - II sensitiur saits - warmoadgens

teritoria, romelic moqceulia mdinareebis aWariswylisa da sxalTis

xeobebs Soris. aRniSnuli teritoria warmoadgens subalpuri tyeebis

zeda sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs mTis

tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili

wiflnari, subalpuri soWnari), subalpuri naZvnari, subalpuri

fiWvnari.. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs pontos muxis

da medvedevis aryis tanbrecili tyeebi, romelTa gavrcelebis zemo

sazRvari zogjer 2300-2400 m-s aRwevs. raionis subalpuri tyeebis

reliqturobis xarisxi sakmaod maRalia (reliqturi formaciebisa da

asociaciebis siuxve).

wiflnari tyeebis qvesartyeli vrceldeba z. d. 1000-1100 m-dan 1500-

1550. qvesartyelSi gabatonebulia wminda wiflnari (Fagus orientalis) da

Sereuli tyeebi wiflis siWarbiT (rcxilnar-wiflnari, wablnar-

wiflnari, soWnar-wiflnari da sxva). wiflnarebis umetesoba reliqturi

kolxuri qvetyiTaa (Sqeri-Rhododendron ponticum, Rh. ungernii, wyaviT -

Laurocerasus officinalis, WyoriT - Ilex colchica, kavkasiuri suroTi - Hedera colchica, kavkasiuri mocviT - Vaccinium arctostaphylos, ieliT - Rhododendron luteum da sxva). wiflnarebis garda aRniSnul qvesartyelSi

gavrcelebulia Sereuli farTofoTlovani da wiwviani tyeebic - soWnari

(Abies nordmanniana), naZvnari (Picea orientalis), fiWvnari (Pinus sosnowskyi). aWaraSi wiflnaris qvesartyelSi samxreTis eqspoziciis SedarebiT

mSral ferdobebze gavrcelebulia endemuri Woroxis muxis (Quercus dschorochensis) muxnari tye. utyeo adgilebSi, metwilad inversiul

RartafebSi ganviTarebulia Sqerianis (Rhododendron ponticum, Rh. Ungernii) rayebi. g. muqwiwviani tyeebis qvesartyeli vrceldeba z. d. 1500-

1550 m-dan 1800-1850 m-mde. igi kargadaa gamosaxuli raionis metwil

teritoriaze (md. aWariswylis xeoba, mesxeTis qedis Crdilo kalTa). tyis

mcenareulobis SemadgenlobaSi gabatonebulia naZvnari (Picea orientalis), soWnari (Abies nordmanniana), nazvnar-soWnari, wiflnar-soWnari, wiflnar-

naZvnar-soWnari formaciebi. Ggvxvdeba wminda wiflnari da wiflis

siWarbiT Sereuli wiflnar-muqwiwviani tyis dajgufebebic. tyeebis didi

nawili reliqturi kolxuri (maradmwvane, foTolmcvenia) qvetyiTaa.

131

GgansakuTrebiT farTo gavrcelebas aRwevs muqwiwviani tyeebi (naZvnari,

soWnari, naZvnar-soWnari) Sqeris (Rhododendron ponticum), wyavis

(Laurocerasus officinalis) da kavkasiuri mocvis (Vaccinium arctostaphylos) qvetyiT. QqvesartyelSi gavrcelebulia kolxeTisa da kolxeT-

lazistanis endemuri reliqtebis - medvedevis aryisa (Betula medwedewi) da ponturi muxis (Querccus pontica) tanbrecili tyeebi (es tyeebi

Sesaferis reliefur pirobebSi sakmaod Rrmad iWreba subalpuri

sartylidan tyis sartyelSi).

mesame sensitiuri saiti mdebareobs arsebuli gzis km 102 da km 106,5

-niSnulebs Soris, pirveli sensitiuri monakveTis dasavleTiT. gza

kveTavs daaxloebiT am saitis 4,5 km-s. RniSnuli teritoria warmoadgens

subalpuri tyeebis zeda sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas

Rebulobs mTis tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi romelTa

gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-2400 m-s aRwevs. raionis

subalpuri tyeebis reliqturobis xarisxi sakmaod maRalia (reliqturi

formaciebisa da asociaciebis siuxve). kavkasiuri mTis arynarisa da

fiWvnaris zeda sartyeli.

es sensitiuri monakveTi moyvanili gvyavs rogorc mesame sensitiuri

saiti. aRniSnuli teritoria warmoadgens subalpuri tyeebis zeda

sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs mTis tyis

formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili wiflnari

(Fagus orientalis), subalpuri soWnari (Abies nordmanniana), subalpuri

naZvnari (Picea orientalis), subalpuri fiWvnari (Pinus sosnowskyi). SedarebiT SezRudulia arynaris (Betula litwinowii) da nekerCxlianis (Acer trautvetteri) gavrceleba. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs pontos muxis

(Quercus pontica) da medvedevis aryis (Betula medwedewi) tanbrecili tyeebi,

romelTa gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-2400 m-s aRwevs.

raionis subalpuri tyeebis reliqturobis xarisxi sakmaod maRalia

(reliqturi formaciebisa da asociaciebis siuxve).

fauna

arsebuli saavtomobilo gza kveTs ramdenime sensitiur ubans.

pirveli aseTi sensitiuri ubani mdebareobs rukaze kn 105 da kn 112

kilometr- niSnulebs Soris. am sensitiuri ubnis sazRvrebi unda

dazustdes velze, mTis Ria landSaftebis sazRvrebis mixedviT.

subalpuri mdeloebi da mTis stepi warmoadgens sasicocxlod

mniSvnelovan gavrcelebis areals cxovelTa Semdegi saxeobebisTvis:

Prometheomys schaposchnikovi, Cricetulus migratorius, Tetraogallus caspius, xolo

tyis zeda sartyeli da buCqnari warmoadgens saxeobis Tetrao mlokosiewiczi binadrobis adgils. didi zomis ZuZumwovrebis sezonuri migraciis

132

marSrutebi, mocemul ubanze mdebareobs. mocemuli teritoria didi

raodenobiT gareuli frinvelebisa da mravali sxva aradaculi saxeobis

kvebis ares. arsebuli saavtomobilo gza gadis mocemuli ubnis

daaxloebiT 6,5 km-s da nabeWd rukaze aRiniSneba, rogorc “sensitiuri

ubani #1”.

zemoqmedebis areSi moxvedril Semdeg ubans (arsebuli

saavtomobilo gza gadis am sensitiuri zonis Crdilo sazRვarze) da

ikveTeba km 102 – 104 monakveTze) - II sensitiur saits - warmoadgens

teritoria, romelic moqceulia mdinareebis aWariswylisa da sxalTis

xeobebs Soris.

mocemuli ubani dafarulia SedarebiT xeluxlebeli kavkasiuri Sua-

mTis wiflnar-muqwiwvovani da muqwiwvovani (naZvi da fiWvi) tyeebiT,

nawilobriv maradmwvane qve-tyiT. mocemuli teritoria, romelic

gadaWimulia or dasaxlebul vels Soris (md. aWariswyali da md.

sxalTa), warmoadgens arsianis qedis orive mxares didi zomis

ZuZumwovrebis genebis gacvlis adgils da aseve, TrialeTi-mesxeTis

mTaTa sistemisa da SavSeTis qedis didi zomis ZuZumwovrebis

populaciebs Soris genebis gacvlis areals. habitatis fragmentacia

metad sadavoa. ZuZumwovrebis aseT gadaadgilebas masiuri migraciis saxe

ara aqvs, magram yovelwliuri da sezonuri xasiaTi hqonda. Cliqosnebi

gadaadgildebian balaxis aRmocenebis mixedviT da maT ukan misdeven

mtacebeli cxovelebi. am saxeobaTa garkveuli nawilis aseTi saxis

gadaadgileba xels uwyobs genebis gacvlas didi zomis ZuZumwovrebis

qve-populaciebs Soris, romlebic erTmaneTisgan izolirebuli arian

wlis garkveul periodSi. Cvens mier ganxiluli es bolo ubani yvelaze

sensitiuria da samSeneblo samuSaoebi da saavtomobilo gzis

eqspluatacia am adgilze srulad daukargavs mocemul areals im

bunebriv mniSvnelobas, romelic mas dRes cxovelTa mravali

saxeobisTvis gaaCnia.

ubanze gvxvdeba wiTel nusxaSi Setanili Semdegi xerxemlianebi:

Barbastella barbastellus, Sciurus anomalus, Lynx lynx, Ursus arctos, Aegolius funereus, Darevskia clarkorum and Mertensiella caucasica; aseve, uxerxemloTa 13 saxeoba.

cxrilSi 2 (6 saxeoba) da cxrilSi 3 (14 saxeoba) CamoTvlili yvela

saxeoba gvxvdeba mocemul ubanze. garda cxovelTa saxeobaTa

gavrcelebis arealis SeSfoTebisa da nawilobriv ganadgurebisa

samSeneblo samuSaoebis gamo, axali saavtomobilo gzis eqspluataciis

narCeni zemoqmedeba gamoixateba habitatis danawevrebiTa da gamravlebisa

da sakvebi areebis mzardi SeSfoTebiT, aseve sezonuri gadaadgilebis

SeferxebiT SedarebiT intensiuri satransporto moZraobis Sedegad.

Semdegi sensitiuri ubani mocemul gzaze mdebareobs pirveli

ubnidan dasavleTiT, rukaze #100 da #105 niSnulebs Soris. gza gadis

mocemuli ubnis daaxloebiT 4,5 km-s (102-106 km). kavkasiuri mTis arynarisa

133

da fiWvnaris zeda sartyeli warmoadgens mowyvlad ekosistemas da

warmoadgens gadaSenebis pirze myofi mravali saxeobisa da

sazogadoebrivi interesis sferoSi Semavali saxeobebis gavrcelebis

areals. am saxeobaTa Soris unda aRiniSnos Tetrao mlokosiewiczi. mocemuli

ubani nabeWd rukaze aRniSnulia, rogorc “sensitiuri ubani #3”.

zedapiruli wylebi

arsebuli gza miuyveba mdinare aWariswyals da gadakveTs mas sof.

didaWarisa da Suasoflis teritoriebze. mdinares axasiaTebs Rrmad

CaWrili kalapoti da ikvebeba atrmosferuli wylebiT, gazafxulis

mdnari TovliTa da nawilobriv gruntis wylebiT. aqedan gamomdinare

misi reJimi cvalebadia. wylis doneebis maqsimaluri aweva aRiniSneba

gazafxulis Tovlis dnobisa da Tavsxma wvimebis Sedegad, romelsac Tan

sdevs napirebis intensiuri garecxva. mdinares marjvena mxridan uerTdeba

gzis gadamkveTi mravali xevi, romelTa umetesoba

Rvarcoftransformirebadia. md. safriswyali gzis zemoT or totad

iyofa da orive maRali Rvarcofuli TvisebiT xasiaTdeba. xevebis

qarafovani bortebidan ganuwyvetliv mimdinareobs Rvarcofmkvebavi

masalis miwodeba kalapotebSi. TviT maTi kalapotebi amovsebulia

lodnartalaxovani masaliT, sadac calkeuli lodebis sidide 1-1.5 m-s

aRemateba da TviT Tixnarovani fraqciis Semcveloba 40-50%-mde aRwevs.

gzis sworad warmarTuli reabilitacia ar gamoiwvevs garemos

mniSvnelovan garTulebebs- zedapiruli wylebis dabinZurebasa da

iqtiofaunis mdgomareobis gauaresebas.

gruntis wylebi

gruntis wylebi formirdeba ZiriTadi qanebis gamofitvis qerqSi da

ferdobul naleqebSi. gruntis wylebis kvebis ares warmoadgens

atmosferuli naleqebi da miwisqveSa napralovani wylebi. ganitvirTebian

aWariswylis xeobis ferdobze da xevebis bortebze.

geosaSiSroebis ubnebi

arsebuli saavtomobilo gza Suaxevis raionuli centri-

goderZisUuReltexilis monakveTze (km 82-118), miuyveba md. aWariswylis

xeobis marjvena ferdobs. gzis mTeli es monakveTi geologiuri garemos

sirTulidan gamomdinare (reliefis maRali energetikuli potenciali,

amgebeli qanebis sensitiuroba, anomaluri uaryofiTi meteorologiuri

elementebis xSiri ganmeorebadoba da adamianis maRali presingi)

imyofeba maRali geologiuri saSiSroebis riskis zonaSi.

dafiqsirebulia mudmivad ganaxlebadi gravitaciuli kldeCamonaSalis 15

ubani, 40-mde Rvarcof- transformirebadi eroziuli xevi da md.

aWariswylis Senakadi da 30-de sxvavdasxva generaciis, moculobisa da

dinamikaSi myofi mewyruli sxeuli, maT Soris danisparaulis 100mln.

134

kubur metramde moculobis mewyeri. yvela aRniSnuli geologiuri

procesi warmoadgens potenciurad gzis normaluri funqcionirebis

realur saSiSroebas da saWiroebs mudmiv monitorings.

md. safriswyali gzis zemoT or totad iyofa da orive maRali

Rvarcofuli TvisebiT xasiaTdeba. xevebis qarafovani bortebidan

ganuwyvetliv mimdinareobs Rvarcofmkvebavi masalis miwodeba

kalapotebSi. TviT maTi kalapotebi amovsebulia lodnartalaxovani

masaliT, sadac calkeuli lodebis sidide 1-1.5 m-s aRemateba da TviT

Tixnarovani fraqciis Semcveloba 40-50%-mde aRwevs.

arsebuli saavtomobilo gzis reabilitaciis dros garemos

geoekologiur garTulebebTan dakavSirebiT gasaTvaliswinebelia

Semdegi garemoebebi: gzis zeda mxaris ferdis damuSavebis dros rac

SeiZleba naklebad CamoiWras, radgan kidev ufro ar gaaqtiurdes

mewyrul-gravitaciuli movlenebi. miT umetes, rom gzis gaswvriv masTan

axlos didi daxrilobis ferdobebze mdebareobs araerTi sofeli,

romelic SeiZleba moeqces isedac sarisko mdgmareobaSi myofi

geosaSiSroebis uSualo arealSi.

gzis sworad warmarTuli reabilitacia ar gamoiwvevs garemos

mniSvnelovan garTulebebs- mcenareuli safaris ganadgurebas,

zedapiruli wylebis dabinZurebasa da iqtiofaunis mdgomareobis

gauaresebas.

arqeologiuri interesis ubnebi

mdinare aWariswylis xeoba, sadac gadis avtomagistrali

baTumi_axalcixe. moqmedi gzis (nulovani varianti) garda

SemoTavazebulia kidev oTxi varianti. aqedan 1, 2, 3, variantebi

teritoriulad ebmis 1 variants.

xelvaCauris raioni

samanqane gzis mimdebared yvelaze cnobili Zeglia baTumis, igive

Tamaris cixe. mis midamoebSi dafiqsirebulia Z. w. VIII_VII saukuneebis

kolxuri dasaxlebis kulturuli fenebi, aseve Z. w. V_III da ax. w. IV

saukunis kulturuli fenebi. aq, SemorCenilia adreSuasaukuneebis cixis

nangrevebi.

gvaras cixe. adreSuasaukuneebi.

maxos TaRovani xidi. Suasaukuneebi.

mirveTis TaRovani xidi. Suasaukuneebi.

soflebis kapnisTavisa da beriZeebis mimdebare teritoriaze

dafiqsirebulia antikuri xanis dasaxlebis naSTebi.

Woroxis da aWariswylis SesarTavis axlos “maxvilauris goraze”

dafiqsirebulia antikuri xanis namosaxlari.

135

qedis raioni

zendidis beJaniZeTa sagvareulo cixe _ XVI saukune, arqeologiuri

gaTxrebis Sedegad gamovlenilia koSkebi, karibWeebi, sacxovrebeli

nagebobebi, IX_X saukuneebis eklesiis nangrevebi da XII_XIII saukuneebis

samarxebi.

zvares cixe-koSki _ Suasaukuneebi, mis nangrevebze amJamad eklesia

dgas

saRoreTis (pirveli maisi) cixe _ XII_XIII saukune, mdebareobs

aWariswylis marjvena mxares, centraluri gzatkecilidan 2.5 km-is

daSorebiT.

sofeli saRoreTi (pirveli maisi) _ brinjaos culebis ganZi Zveli

welTaRricxvis XIII_XII saukuneebi.

civasulas cixe _ XI_XIII saukuneebi, mdebareobs aWariswylis

marjvena mxares, iq sadac agaris wyali erTvis aWariswyals, centraluri

gzidan 0.5 km-is daSorebiT.

agaris qvis xidi _ XI_XIII saukuneebi.

maxunceTis qvis TaRovani xidi _ ganviTarebuli Suasaukuneebi.

maxunceTi, brinjaos nivTebis ganZi _ (culebi, waldi), Zveli

welTaRricxvis XV_XII saukuneebi.

woniarisis TaRovani xidi _ ganviTarebuli Suasaukuneebi.

dandalos cixe _ ganviTarebuli Suasaukuneebi.

dandalos TaRiani xidi _ Suasaukuneebi.

sofeli kolotauri _ 1970 wels, gzis gafarTovebisas, aRmoCnda

Zveli welTaRricxvis III aTaswleulis Tixis WurWlebi.

sofeli kolotauri _ ganviTarebuli feodaluri xanis koSki.

sofeli kvaSti _ 1983-84 wlebSi gaiTxara Zveli welTaRricxvis V

saukunis terasuli tipis gamagrebuli namosaxlari, mdebareobs

aWariswylis marcxena napirze, qedis raionuli centridan meaTe

kilometrze.

sofeli sixaliZeebi _ brinjaos nivTebis ganZi, Zveli

welTaRricxvis XII_XI saukuneebi.

sofeli zundagi _ brinjaos nivTebis ganZi, Zveli welTaRricxvis

XII_XI saukuneebi.

Suaxevis raioni

sofeli xiWauri, kavianis cixe _ XI_XIII saukuneebi, dgas Wvaniswylis

da aWariswylis SesarTavTan.

Wvanis cixe, igive takiZeebis cixe _ X_XIII saukuneebi.

Wvanis TaRovani xidi _ ganviTarebuli Suasaukuneebi.

oqropilauris (yalaboinis) cixe _ XI_XIII saukuneebi, mdebareobs

aWariswylis marcxena napirze.

136

darCiZeebis (gogolauris) cixe _ XII_XIII saukuneebi, mdebareobs

aWariswylis marcxena Senakadis, Caruxis wylis marjvena napirze.

sofeli takiZeebi _ mosaxlis sakarmodamo nakveTSi, 1984 wels

aRmoCnda brinjaos culebi.

furtios TaRovani xidi _ Suasaukuneebi, mdebareobs sxalTiswylisa

da aWariswylis SesarTavTan.

nebismier SemoTavazebul marSrutze yovelgvari miwis samuSaoebis

dawyebamde, dargis specialistebma moaxdinon ubnebis winaswari Seswavla.

es prevenciuli zoma agvaridebs Zeglebis dazianebisa da uares

SemTxvevaSi ganadgurebis safrTxes.

6.2.3 saavtomobilo gzis alternativa #1

dac. teritoriebi;


pirveli alternatiuli marSruti kveTs arsebuli gzis

ekologiurad sensitiur #2 da #3 saitebs.

#2 sensitiuri saiti moqceulia mdinareebis aWariswylisa da

sxalTis xeobebs Soris. aRniSnuli teritoria warmoadgens subalpuri

tyeebis zeda sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs

mTis tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili





sensitiuri ubani #3 - aRniSnuli teritoria warmoadgens subalpuri

tyeebis zeda sazRvars, romlis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs

mTis tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili





137

fauna

pirveli alternatiuli marSruti kveTs arsebuli gzis

ekologiurad sensitiur #2 da #3 saitebs. sensitiuri ubani #2

dafarulia SedarebiT xeluxlebeli kavkasiuri Sua-mTis wiflnar-

muqwiwvovani da muqwiwvovani (naZvi da fiWvi) tyeebiT, nawilobriv

maradmwvane qve-tyiT. mocemuli teritoria, romelic gadaWimulia or

dasaxlebul xeobas Soris (md. aWariswyali da md. sxalTa), warmoadgens

arsianis qedis orive mxares didi zomis ZuZumwovrebis genebis gacvlis

adgils da aseve, TrialeTi-mesxeTis mTaTa sistemisa da SavSeTis qedis

didi zomis ZuZumwovrebis populaciebs Soris genebis gacvlis areals.

habitatis fragmentacia metad sadavoa. ZuZumwovrebis aseT gadaadgilebas

masiuri migraciis saxe ara aqvs, magram yovelwliuri da sezonuri

xasiaTi hqonda. Cliqosnebi gadaadgildebian balaxis aRmocenebis

mixedviT da maT ukan misdeven mtacebeli cxovelebi. am saxeobaTa

garkveuli nawilis aseTi saxis gadaadgileba xels uwyobs genebis

gacvlas didi zomis ZuZumwovrebis qve-populaciebs Soris, romlebic

erTmaneTisgan izolirebuli arian wlis garkveul periodSi. Cvens mier

ganxiluli es bolo ubani yvelaze sensitiuria da samSeneblo

samuSaoebi da saavtomobilo gzis eqspluatacia am adgilze srulad

daukargavs mocemul areals im bunebriv mniSvnelobas, romelic mas dRes

cxovelTa mravali saxeobisTvis gaaCnia.

sensitiuri ubani #3 - kavkasiuri mTis arynarisa da fiWvnaris zeda

sartyeli warmoadgens mowyvlad ekosistemas da warmoadgens gadaSenebis

pirze myofi mravali saxeobisa da sazogadoebrivi interesis sferoSi

Semavali saxeobebis gavrcelebis areals. am saxeobaTa Soris unda

aRiniSnos Tetrao mlokosiewiczi

zedapiruli wylebi

gzis I-li alternatiuli varianti ramodenime adgilze kveTs md.

aWariswylis marcxena Senakadebs, romelTac axasiaTebT Rvarcofuli

procesebis intensiuri ganviTareba. gzis gayvanis procesSi warmoqmnili

teqnogenuri grunti mniSvnelovnad gazrdis “daCqarebuli anTropogenuri

Rvarcofebis” warmoqmnis saSiSroebas da aseve gaarTulebs zedapiruli

wylebis da maTi iqtiofaunis ekologiur mdgomareobas.

md. safriswyali da misi yvela Senakadi Rvarcoftransformirebadia,

sadac formirdeba didi energiis qvatalaxovani nakadebi, xramebis

bortebze mimdinareobs regresiuli xasiaTis mewyrul-gravitaciuli

procesebi.

138

gruntis wylebi

gruntis wylebi formirdeba vulkanogenuri qanebis

maRalnapralovnebisa da gamofitvis qerqSi. kvebis wyaros warmoadgens

atmosferuli naleqebi da teqtonikuri aSlilobis zonebSi gamavali

Rrma cirkulaciis wylebi. gruntis wylebi aseve formirdeba ferdobul

naleqebSi, romelTa siRrmeebi 2-5m farglebSi meryeobs.


saproeqto saavtomobilo trasa uerTdeba uR. goderZisken momaval

gzas adgil zangasTan, didi serpantinis muxlis sazRvrebSi - es adgili

morfologiurad warmoadgens arsianis qedis dasavleT kalTis damrec

zedapirs, romlis samxreT-dasavleTiT gaedineba md. safriswyali.

talRuri zedapiri daunawevrebelia da xasiaTdeba Sebrunebuli

topografiiT Crdilo-aRmosavleTiT, rac imis maCvenebelia, rom aq saqme

gvaqvs Zvel mewyrul blokTan, Tumca amJamad imyofeba stabilur

mdgomareobaSi. am zedapiris Crdilo-aRmosavleTiT 150-mde daxril

reliefSi aRiniSneba meoradi mcire siRrmis lokalurad ganviTarebuli

mewyruli gadanacvlebebi ferdobul naleqebSi. mTlianobaSi es ubani

SeiZleba CaiTvalos gzis proeqtirebis misaReb monakveTad

adgil zangas ubnidan trasam unda gadakveTos md. safriswylis xevi..

xsenebul ubanze ganviTarebulia aqtiur dinamikaSi myofi gravitaciuli

xasiaTis mewyeri, romelsac axasiaTebs cirkuli moxazuloba 50m-is

garSemowerilobiT, enuri nawili Cadis kalapotamde (ix. sur. 17). md.

safriswylis xevis sigane 10-25 m-is farglebSi meryeobs da xasiTdeba

Rvarcofuli procesebis maRali aqtivobiT. mTeli kalapoti amovsebulia

saSualo simkvrivis qvatalaxovani masiT, sadac msxvili natexovani

masisa da Tixovani fraqciis Semadgenloba TiTqmis Tanabari

proporciiTaa warmormodgenili. calkeuli lodnaris sidideebi 1-3 m-is

farglebSi meryeobs (ix. sur. 18). qvatalaxovani nafenebis masaliT

mTlianad agebulia md. safriswylis xevis bortebi. bortebis umetesoba

(gansakuTrebiT misi marjvena mxare) ganicdis damewyvra-gravitaciul

CamoSlas. maTi umetesoba aqtiur dinamikaSi imyofeba da ganicdis

regresiul ganviTarebas. md. safriswyali da misi yvela Senakadi

Rvarcoftransformirebadia, sadac formirdeba didi energiis

qvatalaxovani nakadebi, xramebis bortebze mimdinareobs regresiuli

xasiaTis mewyrul-gravitaciuli procesebi. amitom maTi gadakveTis

ubnebze xidis burjebis dafuZneba unda moxdes napirebidan

mniSvnelovani daSorebiT da Tanac saWiro gaxdeba napirdamcavi

sainJinro RonisZiebebis ganxorcieleba.md. xidis saydeni burjebi

dacilebuli unda iyos xeobis bortis kidedan aranakleb 10-15 m-iT,

radgan mis bortze TiTqmis ganuwyvetliv mimdinareobs regresiuli

xasiaTis mewyrul-gravitaciuli movlenebi.

139

trasis meore monakveTis farglebSi farTo gavrcelebiT aris

warmodgenili sxvavdasxva dinamikisa da meqanizmis mewyruli movlenebi,

maT Soris gansakuTrebul yuradRebas iqcevs didi moculobisa da Rrma

ganlagebis teqtonikuri mewyrebi, romelTa reaqtivacia aucileblad

moxdeba gzis gayvanis procesSi. amrigad, gzis gayvanis procesi

gardauvlad gamoiwvevs geologiuri procesebis intensiur gaaqtiurebas

da geoekologiuri situaciis ukidures garTulebas., amasTan saWiro

gaxdeba tyis masivebis didi raodenobiT gaCexva.


SemoTavazebul marSrutze yovelgvari miwis samuSaoebis dawyebamde,

dargis specialistebma moaxdinon ubnebis winaswari Seswavla. es

prevenciuli zoma agvaridebs Zeglebis dazianebisa da uares SemTxvevaSi

ganadgurebis safrTxes.


dac. teritoriebi;


meore alternativis sawyisi 10 km gadis naklebad sensitiur

landSaftSi md. aWariswylis gaswvriv. xolo bolo 10 km kveTavs pirveli

alternativis III sensitiur saits.

fauna

alternatiuli marSrutis me-2 variantis sawyisi wertilidan 10 km-

iani monakveTi gadis md. aWariswylis meore mxares igive landSaftze –

Sua-mTis wiflnar-muqwiwvovan tyeze. marSrutis es monakveTi gadis

arsebuli gzis gaswvriv da mdinaris gaswvriv, soflebTan axlos da

amdenad, habitatis danawevreba da cocxali bunebis SeSfoTeba

umniSvnelo unda iyos. bolo aTi kilometri kveTs sensitiur ubans #3

da moaxdens masze yvela zemoT CamoTvlil uaryofiT zemoqmedebas.

zedapiruli wylebi

meore alternatiuli varianti mraval adgilze ikveTeba md.

aWariswylis marjvena SenakadebiT, romlebic xasiaTdebian Rvarcofuli

procesebis intensiuri ganviTarebiT.

gruntis wylebi

gruntis wylebi formirdeba ZiriTadi qanebis gamofitvis qerqsa da

naparalebSi, romlebic ikvebebianatmosferuli wylebiT da

ganitvirTebian eroziuli xevebis bortebze.


140

varianti N#2, romelic iwyeba sof. tabaxmelas teritoriaze, kveTs

md. aWariswylis xeobas da mesxeTis qedis samxreTi kalTis gavliT da

uerTdeba arsebul gzas goderZis uReltexilis farglebSi.

alternatiuli gzis am monakveTis farglebSi sof. begleTis da sof.

riyeTis zemoT mesxeTis qedis qveda nawilSi ganviTarebulia mZlavri

masStabuli sxvadasxva genetikis mewyruli procesebi, xolo arsebuli

xevebi Rvarcofulia.

sof. riyeTis teritoriis Semdeg gzis varianti gadis mesxeTis qedis

maRalmTian zonaSi, absoluturi simaRleebiT 1830-1860 m-s farglebSi.

aRsaniSnavia agreTve farTo masStabebis mewyrul-Rvarcofuli procesebi

goderZis uReltexilamde mesxeTis qedis samxreT-dasavleTi frTis

ferdobebze.







dac. teritoriebi;


saavtomobilo gzis mesame alternativa, ufro swored misi is

monakveTi 95km-dan me-100km-mde, romelic alternatiulia arsebuli gzis,

gaivlis dasaxlebul monakveTebze da amdenad garemoze miyenebuli ziani

iqneba minimaluri.

fauna

alternatiuli marSrutis me-3 varianti, romelic umoklesia yvela

sxva variantTan SedarebiT, TiTqmis mTlianad dasaxlebuli ubnis

sazRvrebSi gadis da amdenad, minimalur zemoqmedebas moaxdens cocxal

bunebaze.

zedapiruli wylebi

mesame alternatiuli varianti kveTs mdinare aWariswylis zemo

nawilis Senakadebs, romelTac axasiaTebT Rvarcofuli procesebis

formireba.

gruntis wylebi

gruntis wylebi formirdeba Sua eocenis ZiriTadi qanebis

gamofitvis qerqSi, romlebic ganitvirTebian eroziuli xevebis bortebze.

141


pirveli alternatiuli varianti (varianti 3) iwyeba dReisaTvis

moqmedi saavtomobilo gzis CrdiloeTiT sof. riyeTis teritoriaze da

mesxeTis qedis samxreTul kalTaze gavliT uerTdeba nulovani gzis

variants gogirdovani wylebis gamosvlis ubanze.

aRniSnuli varianti geosaSisroebis TvalsazrisiT gacilebiT ufro

rTuli geologiuri garemoTi xasiaTdeba. vidre dReisaTvis moqmedi

trasa, miT umetes rom am trasiT mainc ver avcdebiT danisparaulis

yvelaze rTul did mewyrul sxeuls. aq morfologiurad fiqsirdeba

uamravi dinamikaSi myofi da potenciurad saSiSi mewyruli ubani,

romlebic ferdobis gaWris pirobebSi gardauvlad gamoiwvevs maT

masStabur gaaqtiurebas, romelic moicavs dasaxlebul ubnebsac. aqve

yvela xevi da md. aWariswyalis marjvena Senakadis gadakveTa xasiaTdeba

Rvarcofebis aqtiuri ganviTarebiT. miT umetes rom gzis gayvanis

procesSi warmoqmnili teqnogenuri grunti mniSvnelovnad gazrdis

“daCqarebuli anTropogenuri Rvarcofebis” warmoqmnis saSiSroebas da

aseve gaarTulebs zedapiruli wylebis da maTi iqtiofaunis ekologiur

mdgomareobas. amitom Tavidanve uaryofili iqna zemoxsenebuli

mimarTulebiT trasis daproeqtebis SesaZlebloba.







dac. teritoriebi;


yvelaze grZel alternatives warmoadgens varianti 4, romelic

miuyveba soflis Zvel gzas md. sxalTis auzSi. DdaaxloebiT 20 km-ze igi

gadakveTs sensitiur monakveTs, sadac warmodgenilia Sereuli

farTofoTlovani tyeebi, romlis qvesartyeli moicavs mTiswinebis zols

da mTis qvemo sartyels, z. d. 1000-1100 m-mde. Ggabatonebulia

polidominanturi Sereuli farTofoTlovani tyeebi, romlebic mravali

variantiTaa warmodgenili. wamyvani tyisSemqmneli saxeobebia_wabli,

wifeli, rcxila, kolxuri muxa, Woroxis muxa, Savi muryani. zogan tyis koromebSi monawileobs wiwvianebic - fiWvi da naZvi. Ggarda

polidominanturi farTofoTlovani tyeebisa, gavrcelebulia

monodominanturi da bidominanturi tyeebic, kerZod, wiflnar-rcxilnari,

wiflnar-wablnari, muxnari da sxva. tyeebis didi umetesi nawili

142

reliqturia, rasac gansazrvravs, uwinaresad, koromebSi mZlavrad

ganviTarebuli maradmwvane kolxuri qvetye. 20-30 km niSnulebs Soris is

gaivlis dasaxlebul adgilebze, xolo 30-45 km niSnulebze is kveTavs II

da I sensitiuri saitis kideebs, xolo bolo 3 km-ze kveTs III sensitiur

saits.

amrigad, saavtomobilo gzis mSeneblobis varianti 4 migvaCnia

yvelaze miuReblad.

fauna

yvelze grZeli alternatiuli marSruti - varianti 4 miuyveba Zveli

soflis gzas md. sxalTis auzSi. daaxloebiT 20 km manZilze igi kveTs

kolxuri dabali-mTis muxnars, ZiriTadad maradmwvane qve-tyiT, romelic

mniSvnelovnad aris dazianebuli Zlieri anTropogenuli zemoqmedebis

Sedegad. niSnulidan 20 niSnulamde 30 gza gadis dasaxlebul ubnebze

(soflebi varnebi, xixaZira da Txonvala). Semdeg, daaxloebiT 15 km

manZilze niSnulidan 30 niSnulamde 45 igi gadis orive sensitiuri ubnis

#2 (SedarebiT xeluxlebeli kavkasiuri Sua-mTis wiflnar-muqwiwvovani

tye) da #1 (subalpuri mdelo) sazRvarze. gzis ukanaskneli 3 km

mdebareobs sensitiuri ubnis #3 sazRvrebSi. cxadia, yvela is uaryofiTi

zemoqmedeba, romelsac Cveni gaTvlebis mixedviT, SesaZloa, adgili

hqondes TiToeul sensitiur ubanze, ZalaSi rCeba me-4 alternatiuli

marSrutis SemTxvevaSic.

• habitatis fragmentacia da daculi saxeobebis mravali individis

budobis adgilis moSla;

• didi zomis ZuZumwovrebis sezonuri gadaadgilebisa da genebis

gacvlis Seferxeba samuSaos warmoebis ubanze;

• fuRuroian xeebze Ramurebis zogierTi budis moSla wmendis

samuSaoebis Sedegad (xeebis moWra samSeneblo samuSaoebis dawyebamde) da

budeebis moSla xidebSi rekonstruqciis procesSi da savaraudod,

gzasTan arsebul SenobebSi - gzis gafarToebis procesSi.

• brakonierebs advilad miuwvdebaT xeli SedarebiT xeluxlebel

tyeze.

zedapiruli wylebi

meoTxe alternatiuli varianti gauyveba mTel sigrZeze md. sxalTas

xeobas da mraval adgilze ikveTeba 150-mde misi SenakadiT, romelTa

umravlesoba Rvarcofuli procesebis aqtivobiT xasiaTdeba.

gruntis wylebi

hidrologiuri TvalsazrisiT trasa gadis Sua eocenis

vulkanogenuri qanebis da kontinentaluri vulkanogenuri kompleqsis

Rrma cirkulaciis wylebis arealSi. aseve aluviur-proluviur

143

ferdobuli naleqebis gruntis wylebia arealSi. ukanasknelis siRrmiTi

gavrceleba 1-5m. farglebSi meryeobs.

trasis gayvana gamoiwvevs zedapiruli da gruntis wylebis

dabinZurebas.


meoTxe alternatiuli varianti iwyeba sof. zomleTTan, gauyveba md.

sxalTis marjvena mxareze sof. xixaZiramde, sadac gadadis mdinaris

marcxena mxareze, sof. bakasTan, gadakveTs md.sxalTas saTaveebs,

miemarTeba Crdilo_dasavleTiT da uR. goderZis gadasasvlelTan

uerTdeba dReisaTvis moqmed saavtomobilo gzas. saSualo da

maRalmTianeTis xeobis es monakveTi geologiuri saSiSroebisa da gzis

mSeneblobidan gamomdinare garemos geoekologiuri garTulebebis

TvalsazrisiT yvelaze rTul variantad migvaCnia. trasis es SesaZlo

alternativa. md.sxalTis xeobis reliefi xasiaTdeba didi daxrilobiTa

da intensiuri eroziuli danawevrebiT. mdinaris 142 Senakadidan yvela

Rvarcofuli procesebis transformirebadia, sadac Rvarcofebis gavla

TiTqmis yovel wels aRiniSneba. Rvarcofuli procesebis erTjeradi

maqsimaluri gamonatani dafiqsirebulia 240_450 aTasi kub. metris

moculobebSi. kidev ufro masStaburia da xSiri gaaqtiurebiT xasiaTdeba

mewyrul_gravitaciuli movlenebi, rasac ganapirobeben teqtonikurad

Zlier aSlili qanebi da reliefis maRali energetikuli potenciali.

xSiria, rodesac mewyrul_gravitaciuli da Rvarcofuli procesebi

iwveven adamianTa msxverpls. amis mkafio dadasturebaa 1981 wlis

gazafxulze md. sxalTis xeobis marcxena ferdobze sof. wablianis

teritoriaze m. solgoganis kalTaze ganviTarebuli kldezvavi, romlis

20mlnm3 nazvaviT gadaiketa mdinaris kalapoti 50_60 m simaRlis

kaSxaliT, daimarxa soflis mniSvnelovani nawili da daiRupa 50 _mde

adamiani. 1998 wlis aprilSi sof. vaSlovanis teritoriaze ganviTarebul

mewyer_Rvarcofis Sedegad daiRupa 6 adamiani, aseve 2000- 2005 wlebSi

sof. xixaris teritoriaze ganviTarebul mewyrebs mohyva 40 sacxovrebeli

saxlis dangreva. garda imisa, rom md. sxalTas xeobaSi geologiuri

procesebi isedac FfarTo ganviTarebiT xasiaTdebian aRniSnul

alternatiul variantze gzis gayvana aucileblad gamoiwvevs garemos

geoekologiur garTulebebs da geologiuri procesebis farTo

masStabiT gaaqtiurebas. gansakuTrebiT md.md. sxalTa da aWariswylis

maRalmTiani wyalgamyofi qedis gadakveTis zonaSi, sadac damcavi

sainJinro RonisZiebebis ganxorcieleba TiTqmis SeuZlebeli iqneba.


gzis es monakveTi mTlianad xulos rainze gadis.

sofeli furtio, qvis TaRovani xidi _ ganviTarebuli Suasaukuneebi

144

sofeli yinCauri, qvis TaRovani xidis nangrevebi _ ganviTarebuli

Suasaukuneebi

sofeli wablana, adgili yiSla _ qvis iaraRebis aRmoCenis faqti,

aRmoCenilia obsidianisagan damzadebuli sxvadasxva iaraRi.

sofeli sxalTa, sxalTis xuroTmoZRvruli kompleqsi _ kompleqsis

SemadgenlobaSi Sedis nangrevebis saxiT SemorCenili X_XI saukuneebis

mijnaze agebuli mcire eklesia,

sofeli vernebi _ XI saukunis eklesia,

sofeli fuSrukauli, adgili xizanaaT Rele _ miwis samuSaoebisas

aRmoCnda gvianbrinjao-adrerkinis xanis (Zv.w. XII_VIIss.)

sofeli kaloTa, kaloTis eklesia _ XI_XIII ss. mdebareobs

sxalTiswylis marcxena mxares, soflis maRal terasaze, adgilobrivebi

am adgils “kalos” uwodeben.

sofeli kaloTa _ Zv.w. I aTaswleulis warmarTuli Zegli..

Tikanauris eklesia _ X_XI ss.

Tikanauris teritoriaze SemTxveviT aris aRmoCenili qvis xanis

kaJisa da obsidianis anatkecebze damzadebuli mikroliTuri xasiaTis

iaraRebi.

sofeli xixaZiri, brinjaos nivTebis ganZi, Zv. w. VIII_VII ss.

sofeli xixaZiri, cixisyelis cixe, XI_XIII ss.

sofeli xixaZiri, vardcixe, XI_XIII ss.

Txilvanis ioane maxaroblis saxelobis eklesia, XIII s.

6.2.5 saavtomobilo gzis alternativa #4a

dac. teritoriebi;


varianti 4a (mokle tuneli) naklebi zianis momtania, radgan is

gverds uvlis III sensitiur saits da amoklebs gzas I da II sensitiur

saitebze. Tumca uaryofiTi zemoqmedeba I da II sensitiur saitebze

mainc rCeba.

fauna

varianti 4a (mokle gvirabiT) naklebad sazianoa, radgan gvirabi

gverds uvlis sensitiur ubans #3 da amoklebs gzas, Wris ra sensitiur

ubnebs #1 da #2, magram gzis mSeneblobiTa da gzis eqspluataciiT

gamowveuli yvela zemoT aRniSnuli uaryofiTi zemoqmedeba mocemul or

sensitiur ubanzec vrceldeba. Tu axali gza aigeba gvirabis dasavleT

portalTan pirdapir sof. raqvTasa da Semdeg sof. varnebis

mimarTulebiT, Tavs avaridebT sensitiuri ubnis #1 gadakveTas, xolo

sensitiuri ubnis #2 gadakveTis xazi Semokldeba. gzis ZiriTadi nawili

gadakveTs nakleb mniSvnelovan da degradirebul dabali-mTis muxnarebs.

145

gruntis wylebi

gvirabebi gadakveTavs Sua eocenis vulkanogenur qanebSi

ganvitarebul miwisqvesa wylebs, romlebic ganiTvirTebian teqtonikuri

napralebis zonaSi.


vinaidan aRniSnuli Fwyalgamyofi wedis zonaSi gzis gayvana

reliefis rTuli morfologiuri pirobebidan gmomdinare ukiduresad

gaZneldeba saproeqto monacemebiT SeTavazebulia 5,9 km sigZis gvirabi.

meore gvirabi 11,73 km sigrZis SeTavazebulia moqmedi gzis CrdiloeTiT _

Suasofeli_ danisparauli uR.goderZis mimarTulebiT. udavoa, gvirabebis

saSualebebiT saavtomobilo gzis saimedo funqcionirebis xelSemSleli

bevri uaryofiTi faqtori moixsneba(zamTris rTuli klimaturi pirobebi,

geologiuri procesebis saSiSroeba da a.S.), magram aucileblad

mxedvelobaSia misaRebi gvirabebis gayvanasTan dakavSirebuli garemos

maRali ekologiuri garTulebebi. kerZod: gvirabidan gamotanili didi

moculobis gruntebis ganTavsebis sakiTxi; md aWariswylis auzSi

“teqnogenuri Rvarcofebis” farTo masStabiT warmoqmna; zedapiruli

wylebis dabinZureba da ixtiofaunis gnadgureba; aWaris Savi zRvis

Selfuri nawilis dabinZureba da sxva.

6.2.6 daskvna

Cvens mier Seswavlili iqna trasis mimarTulebis yvela

zemoTaRniSnuli variantis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi da gamoirkva

Semdegi:

sainJinro-geologiuri Tvalsazrisi

trasis axali mimarTulebis yvela zemoTaRniSnuli varianti gadis

aWaris mTian da maRalmTian zonaSi, romelic Tavisi mewyrul-

Rvarcofuli da sxva saSiSi geologiuri procesebiT, dazianebebis

masStabebiT, gaaqtiurebis tempebiT da saSiSroebis riskiT, saqarTvelos

yvelaze rTul regions ganekuTvneba. procesebis masStabur ganviTarebas

da drois intervalSi maT gaaqtiurebas xels uwyobs ukiduresad rTuli

reliefi, misi maRali energetikuli potenciali, geologiurad

sensitiuri qanebis gavrceleba, mkacri klimaturi pirobebi da

geologiur garemoze adamianis saqmianobis maRali presingi.

trasis yvela varianti gadis ZiriTadad teqtonikurad aSlil

zolSi, romlis Sedegadac ferdobebze ganviTarebulia mZlavri

sxvadasxva genezisisa da dinamikis mewyruli procesebi, romelTa

simZlavreebi masStaburia da dReisaTvis moZraobis aqtiur fazaSi

imyofebian. xeobis ferdobebi xasiaTdeba xSiri eroziuli danawevrebiT.

aseve unda aRiniSnos dReisaTvis stabilizirebuli mewyruli ubnebi,

romlebzedac mSeneblobis warmoebis procesSi ferdobebis CamoWra

146

aucileblad gamoiwvevs mewyruli procesebis gaaqtiurebas da axlis

warmoqmnas.

agreTve aRsaniSnavia mravalricxovani Rvarcofuli xevebi, romelTa

aqtiurebas katastrofuli Sedegebi moaqvs.

ekologiuri Tvalsazrisi

yvela ganxiluli trasa kveTs regionSi arsebuli sami sensitiuri

ekologiuri ubnidan ors mainc. sensitiuri ubnebi warmodgenilia maRali

konservaciuli Rirebulebis tyeebiT. zemoqmedeba xsenebul sensitiur

receftorebze minimaluria arsebuli gzis reabilitacia/rekonstruqciis

proeqtis SemTxvevaSi da Semoifargleba landSaftze arsebuli gzis

anabeWdis gafarToebiT. yvela sxva alternatiuli variantis

ganxorcieleba dakavSirebulia tyis axali, manmade xeluxlebeli

monakveTebis mniSvnelovan dazianebasTan (kafva ganTvisebis zolSi;

degradacia zolis sazRvrebze). gansakuTrebiT mwvave iqneboda es

zemoqmedeba me-4 alternatiuli variantis realizaciis SemTxvevaSi.

tyeze zemoqmedebis Sefasebisas aRsaniSnavia, rom axali marSrutebis

gaswvriv tyis umetesi nawili aradegradirebuli, xeluxlebeli tyeebia,

romelic saxeobrivi mravalferovnebiT gamoirCeva da wiTel wignSi

Setanil saxeobebsac moicavs (ix. danarTi 3) da maRali sensitiurobis da

Rirebulebisaa. tyis sixSire aq 3-4 jer aRemateba arsebuli gzis

monakveTze arsebuli meCxeri tyis sixSires. minimaluri zianis gaTvla

efuZneba p. 1.4.1-Si moyvanil meTodikas. Sesabamisi cxrili qvemoT aris

moyvanili. amave dros xazs vusvamT, rom tyeebisaTvis miyenebuli ziani

ar Semoifargleba mxolod gaCexili xeebis farTiT. Tanmdevi procesebi,

rac Tan axlavs tyis kafvas (zedapiruli wylebis drenaJis cvlileba,

eroziuli procesebis gaZliereba, mewyrebis formirebis stimulireba,

sanitaruli pirobebis gauareseba mimdebare teritoriaze da tyis

mavnebelT gavrcelebis riskis zrda), xels Seuwyobs tyis degradacias

da ufro didi farTis dazianebas, vidre gaCexili farTia. yvela es

Tanmdevi zemoqmedeba, rogorc wesi, mniSvnelovania swored axali

masiuri tyekafebis areSi. tyian masivebSi axali gzebis gayvanis

mniSvnelovani Tanmdevi efeqti aris aralegaluri da ukontrolo Wris

zrda misasvleli gzebis xelmisawvdomobis Sedegad. Sesabamisad

realuri mosalodneli ziani 2-3 jer izrdeba im gaTvlebTan SedarebiT,

rac qvemoT aris moyvanili:

gansaxlebis sakiTxebi da sxva socialuri faqtorebi

arsebuli gzis reabilitacia/rekonstruqciis procesSi misi

gafarToeba dakavSirebulia daaxloebiT 129120kv.m kerZo miwis

SesyidvasTan marto xulos raionSi. #1 da #3 alternativebis

ganxorcieleba odnav amcirebs am maCvenebels, xolo #2 alternativis

ganxorcieleba garkveulda zrdis mas. #$ da 4a alternatives

147

realizacia dakavSirebulia kerZo miwebis mniSvnelovnad ufro didi

farTobis Sesyidvis aucileblobasTan.

saboloo daskvna

gadamwyveti faqtori gadawyvetilebis miRebisas aRmoCnda sainJinro-

geologiuri xasiaTis siZneleebi. ganxiluli sainJinro-geologiuri

pirobebidan gamomdinare gakeTda Semdegi daskvna:

arsebuli gzis alternatiuli variantebis mimarTulebiT

saavtomobilo gzis gayvana praqtikulad SeuZlebelia. sabolood

SesaZlebelia ganxiluli iqnas mxolod arsebuli gzis mimarTulebiT

gzis reabilitacia-rekonstruqciis varianti, romelic damatebiT

SeiZleba ganxiluli iqnas or variantad:

- Ria svlis varianti.

- arsebul gzaze gvirabis varianti.

arsebiTad igive daskvna gamomdinareobs ekologiuri analizis

safuZvelzec.

Suaxevi–adigenis saavtomobilo gzis marSrutis SerCevis

pirvel etapze gamovlenili mizanSewonili

alternativebis analizi

6.4 mizanSewonili variantebis teqnikur-ekonomikuri Sefaseba

cxrili 6.2

N dasaxeleba ganz.

trasis variantebi

arsebuli gza

sig.9.5-12.0

arsebuli gza

sig.10.5-12.0

arsebuli gza gvirabiT

1 arsebuli gzis sigrZe km 86.0 86.0 60.0 2 variantebis sigrZe

(axali mimarTuleba) km - - 1.5

3 gvirabi km - - 12.7 4 sul trasis sigrZe km 84.05 84.05 74.2 5 trasis damokleba km 1.95 1.95 11.8 6 trasis dagrZeleba km - - -

Ria svlis variantis SemTxvevaSi arsebuli gza danisparauli-

zarzmis km102-km127 monakveTze gadadis goderZis uReltexilze 2025 m

simaRleze, mkacri klimaturi pirobebis zonaSi, sadac didTovlobis

(Tovlis safaris simaRle 4-5 m-s aRwevs) gamo moZraoba sezonuria da 5-6

Tvis ganmavlobaSi daketilia. am mimarTulebiT trasis saerTo sigrZe

Seadgens 86 km-s.

arsebul gzaze gvirabiT variantis upiratesoba Ria svlis

variantTan SedarebiT mdgomareobs imaSi, rom uzrunvelyofs

transportis Seuferxebel moZraobas mTeli wlis ganmavlobaSi da

148

amavdroulad SesaZlebelia danisparaulis mewyruli monakveTis gverdis

aqceva. gvirabis sigrZe Seadgens 12.7 km-s, xolo Sesasvleli da

gamosasvleli portalebis niSnulebi Sesabamisad Seadgens 1208.8 da 1470.4

m-s. am SemTxvevaSi trasis saerTo sigrZe Seadgens 74.2 km-s, xolo trasis

damokleba -11.8 km-s.

am variantiT trasis arCevis SemTxvevaSi ZiriTad problemas

warmoadgens gvirabis, sigrZiT 12.7 km, gayvanis SesaZlebloba. dasaproeqtebeli satransporto gvirabis savali nawilis sigane

miRebulia 8.0 m, samomsaxureo gasasvleliT 0.5 m da damcavi zoliT 0.25

m, gabaritis simaRle 5.0 m.

gansaxilveli gvirabis agebisaTvis saWiroa pirvel rigSi

geologiuri dazvervisaTvis mcire kveTis gvirabis (d-4.5m) gayvana mis

mTel sigrZeze, romelic momavalSi gamoyenebuli iqneba (gvirabSi wylis

mocilebis RonisZiebebidan gamomdinare) rogorc sadrenaJo Stolni.

gvirabSi saventilacio sistemis mowyoba (sufTa haeris miwodeba

rogorc misi mSeneblobis, aseve misi eqsploataciis dros, gvirabis mTel

sigrZeze) adgilmdebareobis reliefidan gamomdinare, SesaZlebelia

mxolod vertikaluri Saxtebis meSveobiT. gvirabis grZiv RerZze

reliefis zedapiris profilis agebis Semdeg (romelic aRebulia

aerofotogadaRebis rukebis mixedviT) saWiro iqneba vertikaluri

Saxtebis mowyoba simaRliT 1 km-mde.

aRsaniSnavia is faqtic, rom msoflioSi arsebuli zemoT aRniSnuli

didi gvirabebis ventilacia SesaZlebeli Seiqmna horizontaluri

saventilacio gvirabebis meSveobiT. anu SeiZleba iTqvas, rom gvirabis

ventilaciis rogorc daproeqteba, aseve misi mowyoba SedarebiT rTulia

da moiTxovs specifikur midgomas.

zemoT aRniSnulidan gamomdinare, dasaproeqtebeli gvirabis didi

sigrZisa da did siRrmeze mdebareobis gamo, gvirabSi transportis

usafrTxo moZraobis uzrunvelyofisaTvis aucilebeli iqneba

individualuri gadawyvetilebebis miReba ventilaciis, ganaTebis da

xanZarCaqrobis sistemebis mowyobaze, gvirabis gayvanis teqnologiaze da

dizainze.

gamomdinare zemoT aRniSnulidan, gansaxilveli gvirabi unda

CaiTvalos rogorc unikaluri klasis sainJinro nageboba, romlis

daproeqtebis SemTxvevaSi Sesabamisad unda damuSavdes specialuri

teqnikuri pirobebi, rac SesaZlebeli iqneba mecnieruli Tanmdevi

gamokvlevebis CatarebiT, anu aucilebeli iqneba daproeqtebis dros

transportis dargSi msoflioSi cnobili mecnierebis da kvleviTi

institutebis CarTva.

ekonomikurma gaangariSebidan Cans, rom ekonomikuri ukugebis

koeficienti IRR (diskontis koeficienti) arsebuli gzisaTvis (miwis

vakisis siganiT 9.5-12.0 m) Seadgens 6.9%. arsebuli gzisaTvis (miwis

149

vakisis siganiT 10.5-12.0 m) Seadgens 6.9%, xolo arsebuli gzis (gvirabiT)

SemTxvevaSi Seadgens -7.9%. diskontis koeficienti miRebulia 12%.

diskontirebuli wminda mogeba (NPV) arsebuli gzisaTvis (miwis

vakisis siganiT 9.5-12.0 m) SemTxvevaSi Seadgens 12 333 111 lars, xolo

arsebuli gzisaTvis (miwis vakisis siganiT 10.5-12.0 m) da arsebuli gzis

(gvirabiT) SemTxvevaSi aris uaryofiTi efeqti da Sesabamisad Seadgens -

62 000 000 lars da –897 000 000 lars (ix. teqnikur-ekonomikuri

maCveneblebis cxrili). ekonomikuri analizis dros diskontis

koeficienti miRebulia 12 %.

gamomdinare yovelive zemoT aRniSnulidan, yvelaze optimalurad

SeiZleba CaiTvalos arsebuli gzis varianti (Ria svlis goderZis

uReltexilze gadavliT), rogorc topografiuli, geologiuri,

ekologiuri, socialuri da ekonomikuri efeqtianobis maCveneblebidan

gamomdinare.

saqarTvelos gzebis departamentis teqnikuri sabWos sxdomaze

ganxiluli iqna baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis Suaxevi-adigenis km

55 – km 140 monakveTis teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis saproeqto

gadawyvetilebebi da saboloo damuSavebisaTvis rekomendacia mieca

arsebuli gzis (Ria svlis) sarekonstruqcio da sareabilitacio

variants (oqmi N 3 28.01.09 w).

cxrili 6.3. variantebis teqnikur-ekonomikuri maCveneblebis cxrili

N dasaxeleba ganz. arsebuli gza

siganiT, m arsebuli

gza gvirabiT 9.5-12.0 10.5-12.0

1 2 3 4 5 6 1 trasis sigrZe km 84.05 84.05 74.2 2 moZraobis saangariSo siCqare km/sT 50-80 50-80 50-80 3 miwis vakisis sigane m 9.5-12.0 10.5-12.0 10.5-12.0 4 savali nawilis sigane

gamagrebis zoliT m 7.5 7.5 7.5

5 gverdulis sigane m 1.25-2.5 1.25-2.5 1.25-2.5 6 maqsimaluri grZivi qanobi % 9 9 8 7 mrudebis minimaluri radiusi

gegmaSi m

50-80 50-80 50-80

8 minimaluri radiusi serpantinebze

m 30 30 30

9 miwis samuSaoebis saprofilo moculoba

1000 m3 2 900 3 800 2 700

10 gzis samosis farTi gamagre-bis zolebis gaTvaliswinebiT

1000 m2 653.9 694.8 573.1

11 rkinabetonis milebi c/grZ.m 306/4883 306/4883 205/3204 12 xidebi c/grZ.m 41/2289 41/2289 33/1826 13 gvirabi km - - 12.7 gzis mSenebloba reabilitaciis saorientacio Rirebuleba

mln. lari 306.7 1 600

1 km gzis Rirebuleba mln. lari 3.65 21.56

Ddiskontirebuli wminda mogeba mln. -62.0 -897.0

150

N dasaxeleba ganz. arsebuli gza

siganiT, m arsebuli

gza gvirabiT 9.5-12.0 10.5-12.0

1 2 3 4 5 6 lari

Eekonomikuri ukugebis koeficienti % 6.9 -7.9

6.5 mizanSewonili variantebis garemosdacviTi Sefaseba

gansaxilveli alternatiuli variantebis “garemosdacviTi fasi” ,

ris safuZvelzec SesaZlebelia alternativebis Sedareba, pratqikulad

Semoifargleba maRali konservaciuli Rirebulebis tyis

ekosistemebisaTvis miyenebuli zianis sakompensacio RirebulebiT da

nayaris ganTavsebasTan dakavSirebuli zianiTa da xarjebiT. qvemoT

moyvanilia Sesabamisi analizi yvela alternativisaTvis.

nayaris ganTavsebis problema.

nayaris ganTavseba mniSvnelovani garemosdacviTi problemaa, romlis

gaTvaliswinebac aucilebelia varianti 1-is da 2-is ganxorcielebis

drosac, magram gansakuTrebiT aqtualuri xdeba me-3 variantisaTvis -

tunelebis gaTxrasTan dakavSirebuli nayaris didi raodenobiT

warmoqmnis gamo.

tunelebis mSeneblobis Sedegad warmoiqmneba nayaris didi

raodenoba (635000m3). amave dros, tunelis orive mxares gvaqvs unikaluri

tyiani landSafti. tyian landSaftSi nayaris ganTavseba aris

dauSvebeli, vinaidan es gamoiwvevs tyis, rogorc ekosistemis

degradacias da maRali Rirebulebis lanSaftis gaufasurebas.

Sesabamisad iqmneba nayaris rogorc minimum 20 km-is daSorebiT

transportirebis saWiroeba, rac sakmaod did xarjebTan iqneba

dakavSirebuli.

Sesabamisad proeqtis me-3 variantis ganxorcielebisas didi

raodenobiT nayaris ganTavsebis aucilebloba qmnis nayariT garemos

dabinZurebis da landSaftis degradaciis riskebs da mniSvnelovnad

aZvirebs isedac ZviradRirebul proeqts.

qvemoT moyvanilia tyebze miyenebuli zianis angariSi TiToeuli

alternativisaTvis.

151

varianti 1. arsebuli marSruti gvirabis gareSe

cxrili 6.4. gzis vakisis sigane 10,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 20m

km niSnulebi (km) gadakveTili tyiani monakveTis sigrZe (m)

gzis vakisis saerTo sigane

gzis gafarToebisas CamoWrili sigane (m)

CamoWrili tyis farTi (kv.m.)

qedis raioni 54.100 – 54.900 800 m 20m 12m – 14m 9600 800 m Suaxevis raioni 58.250 – 59.800 1500m 20m 60.100 – 60.200 100m 20m 61.00 – 61..250 250m 20m 62.100 – 62.300 200m 20m 63.00 – 63.900 900m 20m 64.600 – 65.800 1200m 20m 66.100 – 66.900 800m 20m 68.100 – 68.300 200m 20m 70.700 – 71.100 400m 20m 73.00 – 74.00 1000m 20m 74.500 – 75.00 500m 20m

jami 7050m 20m 12m 84600 xulos raioni 75.00 – 76.700 1700m 20m 12m 80.00 – 80.200 200m 20m 12m 85.800 – 87.00 1200m 20m 12m 89.00 – 89.500 500m 20m 12m 90.00 – 90.200 200m 20m 12m 88.100 – 88.300 200m 20m 12m 101.900 – 102.200 300m

jami 4300m 20m 12m 51600 adigenis raioni 115.100 – 126.100 11000m 20m 12m 126.500 – 127.500 1000m 20m 12m 131.500 – 132. 500m 20m 12m

152





jami 12500 20m 12m 150000

jami 24650 20m 12m 295800

jamuri farTi kv.m 295800 jamuri farTi Hha 1 ha-s aRdgenis saS. Rirebuleba aRdgenis jamuri Rirebuleba 29,6 ha 17000 lari 503 200 lari

153


cxrili 6.5 gzis vakisis sigane 9,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 19 - 20m






jami 7050m 20m 12m 84600 xulos raioni 75.00 – 76.700 1700m 20m 12m 80.00 – 80.200 200m 20m 12m 85.800 – 87.00 1200m 20m 12m 89.00 – 89.500 500m 20m 12m 90.00 – 90.200 200m 20m 12m 88.100 – 88.300 200m 20m 12m 101.900 – 102.200 300m


154





jami 12500 20m 12m 150000

jami 24650 20m 12m 295800


155

varianti 3. arsebuli marSruti gvirabiT kn 95+200 – 120+400

cxrili 6.6 gzis vakisis sigane 10,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 20m






jami 7050m 20m 12m 84600 xulos raioni 75.00 – 76.700 1700m 20m 12m 80.00 – 80.200 200m 20m 12m 85.800 – 87.00 1200m 20m 12m 89.00 – 89.500 500m 20m 12m 90.00 – 90.200 200m 20m 12m 88.100 – 88.300 200m 20m 12m


156





jami 7200 20m 12m 86400

jami 19050m 20m 12m 228600


157

6.5.1 mizanSewonili variantebis socialuri Sefaseba

proeqtis socialuri zemoqmedebis ZiriTad komponents Seadgens

miwis Sesyidvasa da gansaxlebasTan dakavSirebuli zemoqmedeba.

Sesabamsi gaangariSebani mocemuli qvemoT. unda aRvniSnoT, rom

variant 1-sa da 2-s Soris gansxvaveba praqtikulad ugluvebelsayofia.

varianti 3-saTvis, garkveulad mcirdeba gansaxlebasTan dakavSirebuli

zemoqmedeba, Tumca es gansxvaveba ar aris radikaluri, radgan gvirabi,

romlis xarjzec xdeba kerZo miwebis Sesyidvis aucileblobis

Semcireba, met wilad mainc dausaxlebel teritoriebze gadis. amasTan

aRsaniSnavia, rom gansaxlebis SemcirebasTan dakavSirebuli

ekonomikuri mogeba mniSvnelovnad naklebia, vidre gvirabis

mSeneblobasTan dakavSirebuli xarjebi.

sxva socialuri faqtorebi mniSvnelovani da gasaTvaliswinebelia

Semdgom etapze – bunebriv da socialur garemoze zemoqmedebis

Sefasebisas. am sakiTxebTan dakavSirebiT saWiro momavali Seswavlebis

mimarT moTxovnebi Camoyalibebulia p.

158

varianti 1. arsebuli marSruti gvirabis gareSe cxrili 6.7 gzis vakisis sigane 10,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 20m qedis raioni

obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo Rirebuleba raionSi

kompensacias daqvemdebarebuli odenoba

sakompensacio Tqanxis odenoba

(lari) sakompensacio miwa kv. m 3593.567 24445 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa

kv. m 3 lari 5% 179.7 540 lari

aqedan ara sasoflo-sameurneo miwa

kv. m 7 lari 95% 3414.3 23905 lari

1 sarTuliani saxli 1 saxli 8500 lari 1 saxli/farduli 8500 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba

rkinis Robe xis Robe

6000 lari 4000 lari 1000 lari

1 farduli, 9 saris/xis Robe;

6000 lari 9000 lari

xexili cali 240 lari 70 16800 lari avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli

kompensaciis jamuri raodenoba 64745 lari

159

Suaxevis raioni





kv. m 3 lari 10% 5300.4 15900 lari


kv. m 7 lari 90% 47703.6 333928 lari

1 sarTuliani saxli 1 saxli 8500 lari 1 8500 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba

kafe/sasadili savaWro werti rkinis Robe xis Robe

6000 lari 30000 lari 6000 lari 4000 lari 1000 lari 3000 lari

3 Zv samx. baz Sen. 1 xuT sarTuliani sacxovrbeli an kazarma Zv, 2 axali kafe/sasadilo 2 savaWro werti, 1 Robe rkinis, 90 Robe xis, 1 patara ags 3 jixuri/farduli 1 orsarT Zv.saxli maRaziiT

60000 lari 12000 lari

4000 lari

90000 lari

30000 lari

9000 lari

20000 lari



xulos raioni

obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo kompensacias daqvemdebarebuli sakompensacio

160

Rirebuleba raionSi odenoba Tqanxis odenoba (lari)

sakompensacio miwa kv. m 206480.2 2188688 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa

kv. m 5 lari 20% 41296 206480 lari


kv. m 12 lari 80% 165184 1982208 lari

1 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari 10 170000 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 34000 lari 1 orsarTuliani garaJiT 34000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba



9 farduli/damxmare nageboba 140 Robe 2 kafe, 1 maRazia; 2 patara ags, gadasatania

36000 lari

140000 lari

100000 lari

50000 lari xexili cali 240 lari 500 120000 lari sxva avtomagistralisaTvis miwis SesaZenad aucilebeli


adigenis raioni




(lari)

161


kv. m 2 lari 25% 4983.75 9968 lari


kv. m 6 lari 75% 14951.25 89706 lari

1 sarTuliani saxli 1 saxli 27000 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 42000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba



35 xis Robe



varianti 1. arsebuli marSruti gvirabis gareSe miwis Sesyidvasa da gansaxlebasTan dakavSirebuli sakompensacio Tanxebis miaxloebiTi jamuri odenoba

3 741 435 lari

dazianebuli tyis reabilitaciis Rirebuleba jamuri farTi Hha 1 ha-s aRdgenis saS. Rirebuleba aRdgenis jamuri Rirebuleba 29,6 ha 17000 lari 503 200 lari

162


cxrili 6.8 gzis vakisis sigane 9,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 19m qedis raioni





kv. m 3 lari 5% 179.7 540 lari


kv. m 7 lari 95% 3414.3 23905 lari





6000 lari 9000 lari



163

Suaxevis raioni




(lari) sakompensacio miwa kv. m 53004.06 349828 lari

314845 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa

kv. m 3 lari 10% 5300.4 15900 lari


kv. m 7 lari 90% 47703.6 333928 lari




3 Zv samx. baz Sen. 1 xuT sarTuliani kazarma Zv. ? 2 axali kafe/sasadilo 2 savaWro werti, 1 Robe rkinis, 90 Robe xis, 1 patara ags 3 jixuri/farduli 1 orsarT Zv.saxli maRaziiT

60000 lari 12000 lari

4000 lari

90000 lari

30000 lari

9000 lari

20000 lari


kompensaciis jamuri raodenoba 634 745 lari

xulos raioni

obieqtis tipi erTeuli erTeulis saSualo kompensacias daqvemdebarebuli sakompensacio

164

Rirebuleba raionSi odenoba Tqanxis odenoba (lari)


kv. m 5 lari 20% 41296 206480 lari


kv. m 12 lari 80% 165184 1982208 lari

1 sarTuliani saxli 1 saxli 17000 lari 10 170000 lari 2 sarTuliani saxli 1 saxli 34000 lari 1 orsarTuliani garaJiT 34000 lari sxva Senoba nagebobani Senoba




36000 lari

140000 lari

100000 lari



adigenis raioni




(lari)

165


kv. m 2 lari 25% 4983.75 9968 lari


kv. m 6 lari 75% 14951.25 89706 lari




35 xis Robe



varianti 2. arsebuli marSruti gvirabis gareSe miwis Sesyidvasa da gansaxlebasTan dakavSirebuli sakompensacio Tanxebis miaxloebiTi jamuri odenoba

3 475 170 lari


166

varianti 3. arsebuli marSruti gvirabiT kn 95+200 – 120+400 gzis vakisis sigane 10,5 – 12m; dasaxlebul punqtebSi viwrovdeba arsebul siganemde (6 – 8 m); ganTvisebis zolis sigane - saS. 20m qedis raioni





kv. m 3 lari 5% 179.7 540 lari


kv. m 7 lari 95% 3414.3 23905 lari





6000 lari 9000 lari



Suaxevis raioni

167





kv. m 3 lari 10% 5300.4 15900 lari


kv. m 7 lari 90% 47703.6 333928 lari




3 Zv samx. baz Sen. 1 xuT sarTuliani sacxovrbeli an kazarma Zv, 2 axali kafe/sasadilo 2 savaWro werti, 1 Robe rkinis, 90 Robe xis, 1 patara ags 3 jixuri/farduli 1 orsarT Zv.saxli maRaziiT

60000 lari 12000 lari

4000 lari

90000 lari

30000 lari

9000 lari

20000 lari



xulos raioni




(lari)

168

sakompensacio miwa kv. m 129120kv.m 1368672 lari aqedan sasoflo sameurneo miwa

kv. m 5 lari 20% 25824 129120 lari


kv. m 12 lari 80% 103296 1239552 lari





32000 lari

120000 lari

100000 lari



adigenis raioni




(lari) sakompensacio miwa kv. m 19934.77 99674 lari

169

aqedan sasoflo sameurneo miwa

kv. m 2 lari 25% 4983.75 9968 lari


kv. m 6 lari 75% 14951.25 89706 lari




35 xis Robe



varianti 3. arsebuli marSruti gvirabiT kn 95+200 – 120+400 miwis Sesyidvasa da gansaxlebasTan dakavSirebuli sakompensacio Tanxebis miaxloebiTi jamuri odenoba

2 795 619 lari


170

7. garemoze mosalodneli zemoqmedeba

7.1 mosalodneli garemosdacviTi zemoqmedebebis mokle mimoxilva

ganxorcieldeba proeqtis garemosdacviTi zemoqmedebebis

sqriningi da saqmianobis Sejameba. mosalodneli zemoqmedebebi

ganxilulia qvemoT proeqtis fazebis mixedviT. daproeqtebis stadiaze

analizi gulisxmobs imas, Tu ra potenciuri zemoqmedebebi arsebobs

da romeli maTgani unda iqnes gaTvaliswinebuli daproeqtebisas.

cxrili 7.1. Q garemosdacviTi zemoqmedebebi – proeqtirebis da winasamSeneblo faza

potenciuri zemoqmedeba SeniSvnebi

1 bunebrivi landSaftis ganadgureba (relief, niadagi, mcenareuloba, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) trasis gasxvisebis derefnis farglebSi, misasvlel gzebze, karieris ubnebze, nagavsayrelebze, samSeneblo banakebSi. - sensitiuri ekosistemebi da gansakuTrebuli mniSvnelobis teritoria; - arqeologiuri da kulturuli mniSvnelobis teritoria; - arsebuli miwaTsargebloba da ekonomikuri saqmianoba; -sakarmidamo da sasoflo-sameurneo miwa; geologiuri safrTxis mqone ubnebi

upiratesi marSruti SerCeuli iqna alternativebis analizis Sedegad (ixileT p.6 alternativebis analizi)

2 karierebis, nagavsayrelebis, betonis da/an asfaltis Serevis adgilebis, mowyobilobebisa da betonis sawarmoebis, muSaTa banakebis, sawvavisa da sxva masalis Sesanaxi adgilebisa da aRWurvilobis ezoebis mdebareoba

mtveri/haeris dabinZureba, wylis dabin-Zureba, landSaftis degradacia, zemoqme-deba wylis ekosistemaze damokidebulia ubnebis mdebareobis SerCevaze. saboloo arCevani mSenebel kontraqtorzea.

3 niadagis erozia – droebiTi da mudmivi sadrenaJo sistemebis dapreoqteba, Semakavebeli kedlebi, bermebi da yrilebi, anti-eroziuli sainJirno zomebisa da reabilitaciis gegmebis ganxorcieleba

saTanado proeqti aucilebelia poten-ciuri eroziisa da meoradi zemoqmede-bebis Sesamcireblad, rogoricaa land-Saftis gauareseba da mdianreebSi dana-leqis gazrda, trasis moasfaltebis gauaresebis potenciurad dabali done. antieroziuli RonisZiebebi gaTvaliswinebulia proeqtSi.

171

potenciuri zemoqmedeba SeniSvnebi

4 xmauri da moZraobiT gamowveuli emisia

moZraobasTan dakavSirebuli xmauri da emisia mniSvnelovani problemaa mxolod mWidrod dasaxlebul adgilebSi, agreTve teritoriaze, sadac sakarmidamo nakveTe-bebi esazRvreba gzas. vinaidan proeqti gulisxmobs arsebuli gzis reabilitacias, damatebiTi zemoqmedeba ar aris mosalodneli da arc damatebiTi saproeqto RonisZiebebia saWiro.

5 xidebi, viadukebi, kvanZebi da datborvisagan damcavi nagebobebi

mdinaris hidrologiuri da kalapoturi procesebis adeqvaturi proeqtireba (warecxvis siRrmeebis, napiris lateraluri eroziis gaTvaliswinebiT) .

cxrili 7.2 Q garemosdacviTi zemoqmedebebi – mSeneblobis faza

#

potenciuri zemoqmedebebi mSeneblobis dros

diax/ara siZliere

adgilmdebareoba

1 bunebrivi landSaftis ganadgureba (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) trasis derefanSi

diax saSualo

mTeli marSruti gansakuTrebuli mniSvnelobis obieqtebi: tyis koromebi gzis gafarToebis ubnebze. iWreba 10 ha tye.

2 bunebrivi landSaftis ganadgureba (re-liefi, niadagi, mcenareuli safari, eko-sistemebi, habitatebi da veluri buneba) misasvlel gzebze, karierebze, nagavsayre-lebze, samSeneblo banakeba da aRWurvi-lobis ezoebSi

diax saSualo

mSenebeli kontraqtoris mier unda zustad ganisa-zRvros karierebi, nagavsayrelebi, samSe-neblo banakebi da teq-nikis dasawyobebis ezoebi

3 mewyerebi, Camonayari, Camocvena da sxva masobrivi gadaadgileba gaWril gzebze, rasac gamoiwvevs mSenebloba

saSualo riski

pk120+00-dan - pk129+00-mde arsebuli gza gadis mewyruli ferdis SemovliT monakveTze. pk138+60-dan - pk140+10-mde gza gadis damreci ferdobis Taroze. gzis marjvena mxa-res, Zlier damrec ferdze ganviTare-bulia mcire zomis mewyruli Caqcevebi da napralebi.

172

# potenciuri zemoqmedebebi mSeneblobis

dros diax/ara siZliere

adgilmdebareoba

4 gzis gayvaniTa da SevsebiT gaZlierebuli erozia da bunebrivi drenaJebis droebiT dafarva danaleqiT; niadagis erozia gzis qveS daxuruli an Ria sadrenaJe arxebidan wamosuli nakadis gamo

umniSvnelo

miwayrilebze

5 danaleqis gazrda mdinareebSi, rogorc mSeneblobiT gaZlierebuli eroziisa da gzis gaWris, aseve Sevsebisa da nagav-sayrelebis Sedegi; wylis xarisxis gauare-seba da gazrdili danaleqi, zemoqmedebebi wylis xarisxsa da Tevzis gamravlebaze

diax umniSvnelo

mdinareebi – md. ZinZa

6 mSeneblobis gavlena wylis ekosistemebze trasis mier gadakveTil mdinareebsa da nakadulebze

umniSvnelo


7 mSeneblobis dros niadagisa da wylis dabinZureba navTobiT, WuWyiT, sawvaviTa da saRebaviT gzis derefanSi, misasvlel gzebze, samSeneblo banakebze, teqnikis ezoebsa da asfaltis Serevis adgilebze

diax umniSvnelo

misasvleli gzebi da samSeneblo banakebi unda ganisazRvros mSeneblobis etap-ze kontraqtoris mier

8 banakebsa da mSeneblobis ubnebze cudi sanitaruli pirobebi, myari narCenebis day-ra (kanalizacia, sanitaria, narCenebis marTva)

diax saSualo

unda ganisazRvros mSeneblobis etap-ze kontraqtoris mier

9 derefnis gaswvriv samSeneblo narCenebi da gzispira nagavi

diax saSualo

mTel marSrutze

10 haeris dabinZureba transportis moZraobiT mSeneblobis dros dasaxlebul punqtebze, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT did qalaqebsa da mWidrod dasaxlebul soflebze. adgilobrivi mtveri

diax umniSv-nelo

yvelgan, sadac samSe-neblo teqnika gaivlis dasaxlebul punqtebze

11 haeris dabinZureba betonis an asfaltis dagebis dros

diax saSualo

mimwodebeli da kont-raqtori daadgenen adgilebs

12 xmauriT dabinZureba samSeneblo teqnikis gadaadgilebis Sedegad, gansakuTrebiT dasaxlebuli punqtebis trasis mier gada-kveTis adgilebSi, rogoricaa mWidrod da-saxlebuli soflebi. adgilobrivi xmauri

diax umniSv-nelo

dasaxlebul punqtebTan

13 muSebis mier brakonierorba ara an umniSv-nelo


14 droebiT xelsayreli gasamravlebeli pirobebis Seqmna daavadebis gadamtani ko-RoebisaTvis, mag. mzian adgilas wylis gaumdinare gubeebi. gubeebis warmoqmna karierebze da sxv, rac

diax umniSv-nelo

mTeli marSruti

173

# potenciuri zemoqmedebebi mSeneblobis

dros diax/ara siZliere

adgilmdebareoba

xelsayrel pirobebs Seqmnis koRoebis gamravlebisa da daavadebis gavrcelebisaTvis. xelaxali dabinZureba gadamdebi biologiuri masale-biT (mag. jilexi) miwis samuSaoebis Sede-gad namarxebis maxloblad (mag. aRuricxavi namarxebi)

15 jandacvis safrTxeebi xmauris, emisiebis, mtvris gamo, rasac gamowvevs teqnikir moZraoba mSeneblobis dros

diax saSualo umniSv-nelo

dasaxlebul punqtebTan

16 arqeologiur adgilsapovrebze zemoqmedeba

diax mTlianad mTel gzaze, gansakuTrebiT s.zarzmis ubani

17 moZraobasTan dakavSirebuli safrTxeebi, rodesac mSenebloba moicavs arsebul gzebs

diax umniSv-nelo

samSeneblo gzebis da moqmedi saavto-mobilo gzebis gadakveTis ubnebze

18 avariebis safrTxe, rac ukavSirdeba moZ-raobasa da transports, toqsikuri niv-Tierebebis daRvris potenciur safrTxes, afeTqebebs, dasaxiCrebasa da sikvdi-lianobas

diax umniSvnelo

mTeli marSruti, magram gansakuTre-biT mSenebloba ze-moqmedebas moaxdens arsebul dasaxlebebze

cxrili 7.3. garemoze potenciur zemoqmedebaTa xasiaTi - mSeneblobis etapi

saqmianoba zemoqmedeba

zemoqmedebis xasiaTi

pirdapir

i

arapir

dapi

ri

dad

ebiT

i

uar

yofiT

i

Seqcevad

i

Seu

qcevad

i

droeb

iTi

narCeni

gruntis gawmenda da gasworeba ganTvisebis derefanSi

landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia

+ + + +

emisiebi + + + +

xmauri, vibracia + + + +

miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna

+ + + +

gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba

+ + + +

axali savali gzis mSenebloba, safaris dageba


174



pirdapir

i

arapir

dapi

ri

dad

ebiT

i

uar

yofiT

i

Seqcevad

i

Seu

qcevad

i

droeb

iTi

narCeni

emisiebi + + + +



+ + + +


+ + + +

karieris damuSaveba landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia

+ + + +

emisiebi + + + +



+ + + +


+ + + +

karierebidan qviSis da xreSis transportireba. samSeneblo masalebis mowodeba .


emisiebi + + + +



+ + + +


+ + + +

arsebuli savali gzis reabilitaciis procesSi Zveli safaris nawilis daSla


emisiebi + + + +



+ + + +


+ + + +

zedmeti gruntis da narCenebis ganTavseba


+ + + +

emisiebi + + + +

175



pirdapir

i

arapir

dapi

ri

dad

ebiT

i

uar

yofiT

i

Seqcevad

i

Seu

qcevad

i

droeb

iTi

narCeni



+ + + +


+ + + +

cxrili 7.4. C garemosdacviTi zemoqmedebebi – eqsploataciis faza

#

funqcionirebis faza magistralis sareabilitacio proeqtis potenciuri xangrZlivi zemoqmedebis

Sedegebi (fizikuri faqtorebis – moZraobisa da

avariebis zemoqmedeba)

diax/ ara

simwvave

zona

1 haeris dabinZureba trasis gazrdili sargeblobis gamo momavalSi

diax umniSvnelo

mTeli marSruti. mar-Talia, gza Sors gaivlis sacxovrebeli adgilebidan, mag-ram mainc unda akmayo-filebdes garemos dac-vis saministros stan-dartebs

2 xmauriT dabinZureba trasis gazrdili sargeblobis gamo momavalSi

diax saSualo zrdadi

mTeli marSruti. mar-Talia, gza Sors gaivlis sacxovrebeli adgilebidan, mag-ram mainc unda akmayo-filebdes garemos dac-vis saministros stan-dartebs

3 wylis xarisxis gauareseba mtvris gazrdili raodenobis gamo trasidan wylis obieqtebis mimarTulebiT

diax umniSvnelo

mTeli marSruti

4 moZraobis usafrTxoebasTan dakavSirebuli problemebi, rac gamowveulia asaqcevis dasavleT bolosTan arsebuli cudi gzebiT. sanam ar aSendeba gzis Semdegi monakveTi, saWiro iqneba problemis droe-biTi

diax soflebsa da adgilobrivi gzebis gadakveTebTan

176

#

funqcionirebis faza magistralis sareabilitacio proeqtis potenciuri xangrZlivi zemoqmedebis

Sedegebi (fizikuri faqtorebis – moZraobisa da

avariebis zemoqmedeba)

diax/ ara

simwvave

zona

gadawyvetis mofiqreba trasisas da samtrediis dasakavSireblad cudi arse-buli infrastruqturis gaTvaliswinebiT

5 gzispira nagavi diax saSualo

gzis gaswvriv mTels sigrZeze

6 niadagisa da wylis dabinZureba sawvaviT, sapoxi masalebiT, saRebavebiT SekeTebiTi samuSaoebisas samSeneblo teqnikidan da eqsploataciis processi - avtotransportidan gaJonvebis Sedegad

diax mciredi

gzis gaswvriv mTels sigrZeze

eqspluataciis fazaSi mosalodnel sagzao SemTxvevebTan dakavSirebuli zemoqmedeba

diax / ara simwvave

7 sagzao SemTxvevebis riski ganpirobebulia saavto-mobilo transportis sagzao moZraobiT, ramac SesaZloa gamoiwvios toqsikuri masalebis ga-Jonva, feTqebadi tvirTis detonacia, fizikuri ziani an gardacvaleba (ix. “saSiSi masalebis marTvis” nawili)(ix. “sazogadoebrivi jandacvisa da usafrTxoebis” nawili).

diax saSualo

dasaxlebuli punqtebis kveTebSi RoW –is mTel sigrZeze

cxrili 7.5 garemoze potenciur zemoqmedebaTa xasiaTi -

eqsploataciis etapi

saqmianoba/faqtori zemoqmedeba


pirdapir

i

arapir

dapi

ri

dad

ebiT

i

uar

yofiT

i

Seqcevad

i

Seu

qcevad

i

droeb

iTi

narCeni

xazovani nagebobebis fizikuri arseboba


+ + +

emisiebi xmauri, vibracia



177

transportis moZraoba


emisiebi + + +

xmauri, vibracia + + +


+ + + +


+ + + +

SekeTeba-aRdgeniTi samuSaoebi


+ +

emisiebi + + +

xmauri, vibracia + + +


+ + + +


+ + + +

avariebi landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia

+ + + +

emisiebi + + + +

xmauri, vibracia


+ + + +


+ + + +

7.2 garemoze zemoqmedebis specifikuri sakiTxebi

am TavSi mimoxiluli konkretuli garemosdacviTi zemoqmedebebSi

Cven vigulisxmeT yvelaze tipuri da mniSnvelovani zemoqmedebebi, rac

axasiaTebs konkretulad gzis proeqtebs. proeqtis zemoqmedbebis

saerTo Sejameba mocemulia paragrafSi 7.1, xolo samSeneblo

saqmianobasTan dakavSirebuli ufro zogadi zemoqmedebebi aRwerilia

paragrafSi 7.3. aq Cven yuradRebas vamaxvilebT im konkretul

sakiTxebze, romlebic ufro morgebulia sagzao proeqtebze da

zogierTi maTgani saWiroebs ara marto xarisxobriv, aramed –

raodenobriv analizs.

178

7.2.1 atmosferul haerSi emisiebTan dakavSirebuli zemoqmedeba

atmosferul haerSi emisiebTan dakavSirebuli zemoqmedeba da

Sesabamisi Semarbilebeli zomebi miekuTvneba im mniSvnelovan sakiTxTa

rigs, romlebic tipiur saavtomobilo gzebis proeqtebisaTvis.

mSeneblobasTan dakavSirebuli emisiebi da mtveri ს war mo q raodenobrivi Sefaseba mocemulia danarT 3-Si. gzis mSeneblobis

procesSi samSeneblo ubnebze mavne nivTierebebis emisiebisa da

mtverisagan dacvis RonisZiebebi ganxilulia paragrafSi 8.1.1.4. xolo

paragrafSi 8.1.1.11. - damxmare saamSeneblo obieqtebis kompleqsebis

ubnebze haerisa da wylis dacvis sakiTxebi.

imis gaTvaliswinebiT, rom warmodgenili proeqti gulisxmobs

arsebuli saavtomobilo gzis reabilitacia/rekonstruqcias da gzis

safaris aRdgenas, gzis eqspluataciis procesSi emisiebze gavlena

unda iyos pozitiuri, vinaidan asfaltiT dafarul gzaze

avtomobilebis moZraobis Sedegad warmoiqmneba mniSvnelovnad naklebi

mtveri da aseve, sawvavis wvis Sedegad warmoqmnili emisiebis donec

klebulobs mopirkeTebul gzaze Zravis siCqareebis optimaluri

regulirebis xarjze.

7.2.2 avtomagistralis mSeneblobasa da eqsploataciasTan

dakavSirebuli xmauri

mSeneblobis faza – miCneulia, rom mSeneblobasTan dakavSirebuli

xmauris radiusi ar aRemateba 160 m. trasis mSenebloba

ganxorcieldeba saqalaqo dasaxlebebidan moSorebiT. ar arsebobs

ekologiurad sensitiuri teritoria, romlis Sewuxebasac gamoiwvevs

mSeneblobis xmauri. saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad, 60დბ xmauris misaRebi saSualo mniSvnelobaa gzisa da samSeneblo moednebis

mimdebare sacxovrebel teritoriaze. es niSnavs, rom dasaxlebuli

punqtebi ar iqneba dazianebuli am xmauriT (60დბ xmauris done iqneba mxolod samSeneblo moednidan 50m-is farglebSi). xmauris fonuri

mdgomareobis Seswavla da zemoqmedebebi ganxilulia danarTSi 5.

eqsploataciis faza – moZraobasTan dakavSirebuli xmauri ar

moaxdens zemoqmedebas trasidan 160 m-ze. xmauris done 80 m-is

farglebSi dasaSveb farglebSia. 2030 wlamdec ar aris mosalodneli

zemoqmedebis sagangaSo mateba, sagzao moZraobis intensivobis

dRevandelTan SedarebiT savaraudo zrdis miuxedavad. faqtobrivad,

proeqtis ganxorcieleba gamoiwvevs xmauriT gamowveuli zianis

Semcirebas gzis teqnikuri maxasiaთeblebis da safaris gaumjobesebis

gamo.

179

7.3 mSeneblobasTan dakavSirebuli potenciuri zemoqmedebani

7.3.1 dabinZureba da narCenebi samSeneblo masalebTan araswori mopyroba, Senaxva, gamoyeneba da

gadayra, aseve samSeneblo narCenebi SeiZleba Seqmnas wylis/niadagis

dabinZurebis safrTxe samSeneblo da dasawyobebis ubnebze.

mowyobilobebis araswori movla da sawvaviT gamarTva SeiZleba aseve

iwvevdes niadagis/wylis dabinZurebas.

7.3.1.1 mSeneblobasTan dakavSirebuli narCenebi

narCenebis klasifikacia

nayari gruntis garda, gzis mSeneblobis mimdinareobisas warmoiqmneba

Semdegi tipis narCenebi:

• kodi 15 - SesafuTi narCenebi, absorbendis, sawmendi naWrebis,

filtrebisa da damcavi tanisamosis narCenebi;

• kodi 16 - narCnebi romlebis sxva punqtebSi gaTvaliswinebuli ar aris;

• kodi 17 - mSeneblobis da ngrevis narCenebi (aseve moicavs sagzao

samuSaoebis narCenebs dabinZurebuli adgilebidan);

• kodi 20 - municipaluri narCenebi da msgavsi komerciuli, sawarmoo da

dawesebulebebis narCenebi, rac aseve moicavs mciredi odenobiT

Segrovili narCenebis odenobas.

sayofacxovrebo narCenebi

mosalodnelia rogorc saSiSi, aseve arasaSiSi sayofacxovrebo

narCenebis warmoqmna, ZiriTadaT esaa:

samzareulos organuli narCenebi (arasaxifaTo) - kodi: 20 01 08;

qaRaldi, muyao (arasaxiaTo) - kodi: 20 01 01;

mina (arasaxifaTo) -kodi: 20 01 02;

plastiki (arasaxifaTo) - kodi: 20 01 03;

Septikuri avzis naleqi (saxifaTo) - kodi: 20 03 04

qoCis monaxveti (obieqtis specifikidan gamomdinare SeiZleba iyos

rogorc saxifaTo aseve arasaxifaTo) - kodi: 20 03 03;

samedicino narCenebi (saxifaTo) - kodi: 20 01 31;

Sereuli municipaluri narCenebi - kodi: 20 03 01;

flurescenciuli milebi (saxifaTo) - kodi: 20 01 21.

sayofacxovrebo narCenebis saboloo ganTavseba moxdeba municipaluri

sanitaruli dasufTavebis samsaxurebTan da licenzirebul

kontraqtorebTan gaformebuli kontraqtis safuZvelze.

180

sayofacxovrebo narCenebi gadatanil iqneba municipalur

nagavsayrelebze (დაბა ზარზმის an qalaq ახალციხის nagavsayrelebi).

AarasaxifaTo sawarmoo narCenebi:

qaRaldis da muyaos SesafuTi masala - kodi: 15 01 01;

plastikis SesafuTi masala - kodi: 15 01 02;

xis SesafuTi masala - kodi: 15 01 03;

metalis SesafuTi masala - kodi: 15 01 04;

wundebuli, mwyobridan gamosuli xelsawyoebi da maTi nawilebi

- kodi: 16 02 14;

Sereuli liTonebi - kodi: 17 04 07;

saxifaTo samSeneblo narCenebi;

mina, plastiki xe, romelic Sedgeba an Seicavs saSiS nivTierebebs

- kodi: 17 02 04;

metalis narCenebi, romlebic dabinZurebulia saSiSi

nivTierebebiT - kodi: 17 04 09

niadagi da qvebi romelic Seicavs saSiS qimiur nivTierebebs -

kodi: 17 05 03;

SesafuTi masala, romelic Seicavs saSiSi qimiuri nivTierebebis

naCenebs an/da dabinZurebulia saSiSi qimiuri nivTierebebiT -

kodi: 15 01 11;

absorbentebi, filtris masalebi (zeTis filtrebis CaTvliT),

sawmendi naWrebi da damcavi tanisamosi, romlebic

dabinZurebulia saSiSi qimiuri nivTierebebiT - kodi: 15 02 02;

zeTis filtrebi - kodi: 16 01 07;

wundebuli, mwyobridan gamosuli saSiSi nivTierebebiT

dabinZurebuli xelsawyoebi da maTi nawilebi - kodi: 16 02 10; 16

02 11; 16 02 12; 16 02 13;

inertuli samSeneblo narCenebi. rogorc wesi, narCenebis didi nawili warmoiSoba mSeneblobis

dros da ukavSirdeba narCenebis warmoqmnas WrilebSi, agreTve

inertuli masalebs arsebuli konstruqciebis daSlis Sedegad.


CamoWris da gzis gafarToebisas warmoqmnili kldovani naSalis

da Warbi gruntis erToblioba, rac ar gamoiyeneba

mSeneblobisaTvis da ganTavsebas eqvemdebareba. nayaris jamuri

moculoba Seadgens - 614170 m3.

181

mSeneblobis procesSi mosalodnelia sxvadasxva tipis narCenebis

warmoqmna. sazogadod, mSeneblobis procesSi generirebuli

narCenebis ZiriTad masas qmnis xolme inertuli samSeneblo

narCenebi - moWrili gruntisa da naSali qanebis nayari, da

samSeneblo masalebis narCenebi - romelic ar gamoiyeneba

mSeneblobis saWiroebisaTvis da ganTavsebas eqvemdebareba.

narCenebis warmoqmnis ZiriTadi obieqtebia: samSeneblo ubnebi da

samSeneblo banakebi. mcire raodenobiT narCenebis warmoqmna

mosalednelia (dabinZurebuli niadagi) misasvlel da mZime

teqnikis gadaadgilebis samarSruto gzebis gaswvriv.

cxrili 7.6 narCenebis mosalodneli warmoqmna

narCenis saxe

narCe-nis

klasi

savaraudo raodenoba (erTeulis miTiTebiT)

narCenis marTva

marTvis alternatiulvariantebi

pasuxismge-beli pir(eb)i:


arasaSiSi

80-100 m3

weliwadSi gadaecema kontraqtors nagavsayrelze gansaTavseblad.

SesaZlebelia adgilze gan-xorcieldes separacia da moxdes narCe-nis zogierTi tipis (qaRal-di, mina, plastiki) kontraqtorisTvis gadacema gadamuSavebis an meoradi gamoyenebis mizniT.

mSenebeli kontraqtori

saofise narCenebi (monaxveti, minis da plastikis boTlebi, sakancelarionarCenebi da sxva)

arasaSiSi

10-15 m3


SesaZlebelia adgilze gan-xorcieldes separacia da moxdes narCe-nis zogierTi tipis (qaRal-di, mina, plastiki) kontraqtorisTvis gadacema gadamuSavebis an meoradi gamoyenebis mizniT.


sakanalizacio narCenebi

saSiSi 1500 m3

weliwadSi aRniSnuli wylebis CaSveba xorcieldeba sakanalizacio sis-


182

7.3.1.2 saSiSi geologiuri procesebi, niadagis erozia, niadagis dabinZureba

pk120+00-dan - pk129+00-mde arsebuli gza gadis mewyruli ferdis

SemovliT monakveTze.

arsebuli gzis Zveli monakveTi, gadioda mewyruli ferdobis Sua

nawilSi, sadac mewyruli masis sisqe (WaburRilebis monacemebis

mixedviT 15m-ze metia) da Dgzis am monakveTis aRdgena did

sirTuleebTanaa dakavSirebuli.

temaSi, xelSekrule-bis safuZvelze.

mwyobridan gamosuli naTurebi

saSiSi 50-70 cali 1.daubrundes momwodebels 2.dRis ganaTe-bis naTurebi miewodos kon-traqtors aRdgenis mizniT.


printeris kartrijebi

saSiSi 2-3 cali weliwadSi

3-4 jer xdeba xelmeored datenva. Semdeg gadaecema kontraqtors nagavsayrelze gansaTavseblad.

1.daubrundes momwodebels. 2.miewodos licenzireb-ul kontraqtors gadamuSavebis mizniT.


samedicino narCenebi

saSiSi 0.1kg weliwadSi

gadaecema kontraqtos nagavsayrelze gansaTavseblad.

gadaeces kontraqtors insinirebis mizniT.


dazianebu-li an vadagasuli instrument-tebi

arasaSiSi

1-2m3



piradi dac-vis saSua-lebebi da tansacmeli.

arasaSiSi

1 m3 gadaecema kontraqtos nagavsayrelze gansaTavseblad.


navTobiT dabinZurebuli Cvrebi da Semwovi masalebi

saSiSi raodenoba damokidebulia navTobis daRvris masStabebze 1 m3

weliwadSi

2. grovdeba plastikis an metalis konteinerebSi da xorcieldeba maTi droebiTi dasawyobeba.

1. gadaecema kontraqtors insinirebis mizniT. 2. gadaecema kontraqtors dasawyobebis mizniT.


moWrili xeebi

arasaSiSi

gadaecema adgilobriv TviTmarTvelobas

gadaecema skolebs da sabavSvo bagebs


183

ferdobi romelzedac ganviTarebulia mewyeri Zlier damrecia da

dafarulia tyiT. ferdobze mkveTradaa gamoxatuli mewyruli

sxeulis forma, ferdobis tanSi ganviTarebulia 8-12 metri sisqis

mewyruli wyvetebi, romelic vrceldeba mTeli mewyruli sxeulis

farTze.

mewyeri cocviTi tipisaa, zedapiri zeda nawilSi talRovan-

safexurisebria. xolo qveda nawili talRovania. mewyeri savaraudod

xasiaTdeba faruli dinamikiT, razec miuTiTebs mewyruli sxeulis

calkeuli aqtiuri ubnebi. mewyruli sxeulis sisqe 15m-ze metia.

mewyruli sxeulis qveda nawilSi aRiniSneba gruntis da miwisqvesa

wylebis gamosavlebi.

mewyruli sxeuli agebulia msxvilnatexovani RorRiT, TeTri

feris Tixebisa da Tixnarebis SemavsebliT, lodebis (diametriT 0.5-1.5m)

CanarTebiT 20-30%-mde, romelTa simZlavre 15-20m-ze metia, aseve

WaburRilebis monacemebis mixedviT, sxvadasxva siRrmeze gamoiyofa

Tixnari gruntebis linzebi da Sreebi, romlebzedac, maTi gawylianebis

dros, xdeba mewyruli masis dacurebebi.

am gruntebisaTvis damaxasiaTebelia maRali forianoba da xdeba

forebSi wylis dagroveba, rac erT-erTi mTavari mizezia mewyris

warmoSobis.

mewyris warmoSobas xeli Seuwyo agreTve, mewyruli sxeulis zeda

nawilSi gaCenilma Rrma napralma, romelic mkveTradaa gamoxatuli

mTeli mewyruli sxeulis garSemo.

napralSi wylebis dagrovebis Sedegad ferdobis mdgradoba

Sesustda da Cawyveta ganviTarda Rrma napralis gaswvriv.

mewyrul sxeulSi aRiniSneba dadablebuli adgilebi,

romlebSidac xdeba zedapiruli wylebis dagroveba, didi gubeebis

saxiT da xdeba mewyruli sxeulis gawylianeba, rac xels uwyobs

mewyris Semdgom gaaqtiurebas.

mewyruli sxeulis tanSi aRiniSneba napralebi, mewyruli

safexurebi da wylis gamosavlebi.

mkveTrad gamoxatuli mewyruli wyveta aRiniSneba Zvel gzasa da

SemovliTi gzas Soris, xolo Zveli gzis Semdgom ferdobi cicabia da

maszed mewyruli sxeulis enuri nawili aRwevs mdinaremde, romelic

Tavis mxriv Zirs urecxavs mewyrul sxeuls da romelic mewyris

aqtiurobis erT-erTi mizezia.

mewyruli sxeulis sigrZe Zvel da axal gzis monakveTebs Soris

150-170m-ia, mewyris sigane Zveli gzis gaswvriv 100m-ia.M mewyruli

sxeulis zeda nawilSi Cawyvetis sisqe 8-10m-ia. HsimaRleTa sxvaoba

mewyris zeda nawilsa da mdinaris napirs Soris 90-100m-ia.

184

mewyris Semosavleli arsebuli gza gadis damreci ferdobis,

mdgrad nawilSi, tyian zolSi, romelic zedapirulad dafarulia

RorRi lodebiT, Tixnaris SemavsebliT gruntiT, siRrmiT 20m-ze meti.

suraTi 7.1

• gzis am monakveTze saWiroa mewyruli sxeulSi wyalgamSvebi

arxebis mowyoba, rom ar moxdes wylis dagrovebebi, rac xels uwyobs

mewyris Semdgom gaaqtiurebas. aseve Semosavleli gzis zeda nawilSi,

arsebuli gzis zeda mxridan Rrma kiuvetis mowyoba, mewyerul

sxeulSi zedapiruli da ferdobidan monadeni wylis asacileblad.

pk138+60-dan - pk140+10-mde gza gadis damreci ferdobis Taroze da

gzis saval nawilze ganviTarebulia jdena.

gansakuTrebiT gzis marjvena mxares, Zlier damrec ferdze,

romelzedac ganviTarebulia mcire zomis mewyruli Caqcevebi da

napralebi.

jdena gamowveulia, gzis marcxena mcired, damrec ferdze

uaryofiTi qanobebis adgilebSi, zedapiruli da ferdobidan monadeni

wylebis dagrovebebiT, romelTa moxvedra xdeba Fferdobis amgeb

gruntebSi da maTi Warbi gawylianebis Sedegad gzis saval

nawilze warmoiqmneba jdenebi, xolo arsebuli gzis marjvena Zlier

damrec ferdze mcire zomis mewyruli Caqcevebi.

am monakveTze gzis savali nawilze ganviTarebulia jdena.

jdena gamowveulia gzis safuZvlis gruntebis gawylianebiT, rac

gamowveulia zedapiruli da ferdobidan monadeni wylebis gzis

safuZvelSi moxvedriT.

am monakveTis dasawyisSi da boloSi arsebul xevebze mowyobilia

wyalgamtari milebi, romlebic amovsebulia da ver atarebs wyals,

xolo xevis kalapotebi lodnari gruntiTaa amovsebuli.



185

arxebis mowyoba da maTi wyalgamtar milebSi gadaSveba, aseve gzis

saval nawilze, jdenis Sua welSi wyalgamtari milis mowyoba.

suraTi 7.2

7.3.1.3 zedapiruli da gruntis wylebis dabinZureba

wylis dabinZureba

wylis dabinZurebis mizezi sxvadasxvaa, rac moicavs:

• sawvavis, zeTis an sxva saSiSi nivTierebis daRvra/gaJonva

gansakuTrebiT avtomobilis an manqana-danadgaris sawvaviT

Sevsebis dros;

• Camonaden wylebSi Setivtivebuli naleqi;

• satransporto saSualebebisa da aRWurvilobis recxva an

mdinaris/arxis napirsa da fskerze zemoqmedeba maTze mZime

aRWurvilobisa da manqana-danadgarebis gadasvlisas;

• meoradi dabinZureba adre dabinZurebuli gruntis

gaSiSvlebis Sedegad

gaJonili/daRvrili damabinZurebeli nivTierebebi sakmaod swrafad

gadaadgildeba daxril zedapirze wyalsatevisa Tu mdinaris/ arxis

mimarTulebiT. wyalSi moxvedris Semdeg misi Sekaveba rTuldeba da

SeiZleba mdinaris dinebiT gadatanil iqnas qveda welSi (anu gahyves

dinebas da daabinZuros wylis didi farTobi). aqedan ga-momdinare,

wylis dabinZurebis SemTxvevaSi saswrafo zomebis miRebas sasicocxlo

mniSvneloba aqvs.

samSeneblo ubanze (zolze) niadagis zeda fenis moWris Semdeg

niadagis qveda fena SiSvldeba, ramac wvimebis dros SeiZleba gamoiw-

vios samuSao ubnidan myari Camonadenis mniSvnelovani zrda. mdinare

rioni aris amgvari zemoqmedebis mimRebi ZiriTadi receftori.

186

7.3.1.4 meoradi biologiuri dabinZurebis da saSiSi daavadebebis

gavrcelebis riski

arsebobs samarxebis (maT Soris araregistrirebulis) maxloblo-

baSi (mag. jilexis samarxebi) miwis samuSaoebis Sesrulebisas

biologiuri masalebiT niadagis an wylis xelmeore dabinZurebis da

personalisa da axlomaxlo mcxovrebi adamianebis daavadebis riski. 7.3.1.5 niadagis humusovani fenis danakargebi niadagis fenis

moWris Sedegad

• moWrili niadagis humusovani da qveda fenis Serevis Sedegad

nayofieri fenis dakargva

• niadagis fenis gadarecxva araswori Senaxvisa da aRdgenis

operaciebis Sedegad;

• naleqis Cadineba wyalsatevebSi/mdinareebSi/arxebSi;

niadagis dabinZureba.

7.3.2 zemoqmedeba floraze zemoqmedebis qveS moqceuli landSaftis didi nawili Zlier aris

transformirebuli arsebuli gzis gamo. mouxedavad amisa, dadgemil

farTobze gvxvdeba nawilobriv degradirebuli tyisa da bunebrivi

landSaftis mcire zomis monakveTebi, romlebic SeiZleba zemoqmedebis

qveS moxvdes. es aris gzis mimdebare ferdebze naxevrad

degradirebuli tyis koromebi. gaCexvas eqvemdebareba 10ha tye da 6ha-

mde buCqnari.

samSeneblo samuSaoebis dros floraze saerTo zemoqmedeba

mosalodnelia Semdegi moculobiT:

• tyis moWra da amoZirkva – 10 ha; • buCqnaris gaCexva da amoZirkva – 6.14 ha; xeebis Wra da buCqebisgan gawmenda nawilobriv ganxorcieldeba

gzis mimdebare feerdebze da gzis gafarToebis ubnebze

7.3.3 zemoqmedeba faunaze proeqti gulisxmobs arsebuli gzis gafarToebas, ase rom, ar

eqneba adgili habitatebis damatebiT fragmentacias da axali

barierebis Seqmnas, rac SeiZleba gamxdariyo cxovelTa migraciis

xelis SemSleli faqtori. zogadad, trasas axasiaTebs Semdegi

mosalodneli zemoqmedebebi:

• zemoqmedeba iqtiofaunaze – rac SeiZleba iyos dakavSirebuli

mdinareebis sawvaviT an sapoxi masalebiT da cementis an betonis

187

xsnarebiT dabinZurebasTan (sawvavis araswori marTva; manqanebis

recxva mdinareSi; betonis samuSaoebi xidebis mSeneblobisas), da

aseve – ferdobebis, Wrilebisa da yrilebis eroziis Sedegad

mdinareebis eroziuli nataniT dabinZurebasTan

• Ramurebis qandarebis ganadgureba zogierT Zvel Senobasa da

fuRuroian xeebSi gawmendis samuSaoebis dros;

• daculi mtacebeli frinvelebis budeebis Sewuxeba.

• mSeneblebis mxridan brakonierobis SemTxvevebi

qvemore ubnebi aris mowyvladi gzis mSeneblobis zemoqmedebis

mimarT:

mdinaris yvela gadakveTa:

• zemoqmedebis faqtori: wylis dabinZureba navTobiT an sawvaviT

(dizeli), aseve nagviTa da narCenebiT. ekologiur receptorebs

warmoadgens wylis cxovelebis yvela jgufi (hidrobiontebi),

gansakuTrebiT ki – endemuri da kanoniT daculi saxeobebi,

rogoricaa kolxuri kiborCxala, nemsiylapias matlebi da Tevzi

(mtknari wylis da anadromuli);

• mdinareTa gadakveTis dros wylis gazrdili simRvrive.

ekologiur receptorebs warmoadgenen hidrobiontebis yvela

jgufi, gansakuTrebiT – Tevzi mtknari wylis da anadromuli)

gamravlebisa da Tavkombalobis dros;

bunebrivi landSaftis mcire ubnebi (tyis koromebi, balaxovani

safari da buCqnari) samSeneblo derefnis gaswvriv) gzis mimdebare

teritoriaze. es ubnebi SeiZleba warmoadgendes TavSesafars veluri

bunebis sxvadasxva warmomadgenlisaTvis da amiT inarCunebdes

regionuli biomravalferovnebis Rirebul nawils.

zemoqmedebis faqtorebi:

• winasamSeneblo gawmendis samuSaoebis dros (xeebis Wra da sxv.)

TavSesafrebisa da budeebis ganadgureba. ekologiuri

receptorebia frinvelebi (ZiriTadad – kanoniT aradaculi

beRurebi) da Ramurebi (romelTagan ori-sami saxeoba Seyvanilia

wiTel nusxaSi);

• gamravlebis sezonze cxovelebis Sewuxeba sakvanZo

gasamravlebel (sabudar) adgilebSi (zogierTi frinveli miatovebs

budeebs, Tundac ukve gamoCekili bartyebiT);

zemoqmedebis faqtorebi:

• wylis simRvrivis gazrda Tevzis migraciis dros mdinareSi.

188

7.3.4 daculi teritoriebi

საპროექტო გზა ორ უბანზე (მე-8 და მე-9კმ-ს შორის და მე -11 კმ-ზე) გაივლის უშუალოდ განამარხებული ტყის ბუნებრივი ძეგლის სიახლოვეში. ამ უბანზე გზის გაფართოების შემთხვევაში მოხდება ძეგლის დაზიანება. საპროექტო გადაწყვეტილების თანახმად, გზის ამ კრიტიკულ მონაკვეთზე არ მოხდება მისი გაფართოება და განხორციელდება მხოლოდ არსებული გზის დაზიანებული საფარის აღდგენა. მიუხედავად ამისა, იმ მიზნით, რომ გამოირიცხოს სამშენებლო ტექნიკის მუშაობისას ძეგლის უნბელიე დაზიანება, აუცილებელია ამ უბნებზე განსაკუთრებით ყურადრებით ჩატარდეს სამუშაოთა ზედამხედველობა.

saproeqto gza gavilis 15 km-ze met manZilze Bborjomi-xaragaulis

erovnuli parkis sazRvridan. ar aris mosalodneli raime zemoqmedeba

nakrZalze gzis mSeneblobasa an gazrdili moZraobidan gamomdinare.

7.3.5 landSafti

proeqtiT ar aris gaTvaliswinebuli Rirebuli landSaftis

mniSvnelovani cvlileba. miuxedavad amisa, garkveuli zemoqmedeba

ganxorcieldeba im teritoriaze, sadac saWiroa miwis gawmenda

bunebrivi landSaftis mcire zomis monakveTebze, romlebic miCneulia

mowyvlad ubnebad paragrafSi 7.3.2. arsebuli licenzirebuli Ria

karierebi da karierebi SemoTavazebulia masalebis mimwodeblebad,

raTa Tavidan iqnes acilebuli axali zemoqmedeba landSaftze.

7.3.6 wyliT sargebloba.

wyali aucilebelia movlis samuSaoebisa da dacvis zomebisaTvis

(wylis cisternebi). saWiro wylis moculoba araa didi da Sesabamisi

wyaroebi arsebobs saproeqto ubnebis maxloblad (md. ZinZa; gruntis

wylis resursebi). wylis amoReba samSeneblo samuSaoebis

ganxorcielebisa da samSeneblo banakebis funqcionirebisaTvis

SeiZleba mopovebuli iqnes zedapiruli wylis resursebidan an

gruntis wylis resursebidan (Webi). zedapiruli wylis mosapoveblad

ar aris saWiro wylis amoRebis nebarTva, Tumca aucilebelia

189

specialuri formebis Sevseba imis dasadastrueblad, rom zedapiruli

wylis amoRebis (moicavs amoRebis moculobasac) pirobebi Seesabemba

teqnikur normativebs (teqnikuri normativebi damtkicebulia garemos

dacvis saministros brZanebiT #745, 13.11.2008). gruntis wylebis amoReba

samSeneblo banakis funqcionirebisaTvis saWiroebs gruntis wylis

gamoyenebis licenzias (saqarTvelos kanonis mixedviT “licenziebisa

da nebarTvebis Sesaxeb”, 2008, muxli 7). samSeneblo banakebis

ganlagebis ubanze Camdinare wylebis CaRvra zedapiruli wylis

obieqtebSi saWiroebs specialuri dokumentis SemuSavebas, kerZod –

zRvrulad dasaSvebi CaRvris limitebi, rac unda SeTanxmdes garemos

dacvis saministrosTan da romelic gansazRvras Camdinare wylebis

CaRvris limitebs damabinZureblebis dadgenili koncentraciebiT.

SeTanxmebuli maCveneblebi (limitebi) ganisazRvreba TiToeuli

konkretuli erTeulisaTvis zedapiruli wylis sanitaruli normebis

Sesabamisad. zedapiruli wylis sanitaruli normebi warmoadgens

zogad normativs, romelsac gamoscems Sromis, janmrTelobisa da

socialuri dacvis saministro, xolo CaRvris limitebi gamoiTvleba

zedapiruli wylis obieqtis dabinZurebis TiToeuli wyarosaTvis. 7.3.7 zemoqmedeba arqeologiur ubnebze

sazogadod, miwis gawmenda, mosworeba da gaTxrebi ukavSirdeba

miwisqveSa arqeologiuri sapovrebis dazianebis riskebs. saproeqto

teritoriaze cnobili arqeologiuri ubnebi dadgenil iqna arsebuli

trasis gayvanisas sabWoTa periodSi. winaswari kvlevis Sesabamisad,

yvelaze mosalodneli arqeologiuri adgilsapovrebi warmodgenilia

sof. zarzmis mimdebare teritoriaze. miuxedavad amisa, ar aris

gamoricxuli, rom samSeneblo samuSaoebis warmoebisas, arqeologiuri

artefaqtebi aRmoCenil iqnas gzis sxva monakveTebzec. aqedan

gamomdinare, aucilebeli didi yuradRebis gamoCena sareabilitacio

samuSaoebis ganxorcielebisas im ubnbebze, sadac arsebuli gza unda

gaumjobesdes da gafarTovdes.

amJamad saavtomobilo gzebis departamenti kulturisa da ZeglTa

dacvis saministrosa kulturuli memkvidreobis dacvis erovnul

saagentosTan TanamSromlobiT anxorcielebs mSeneblobis nebarTvis

mosapoveblad saWiro arqeologiur kvlevebs saproeqto teritoriaze.

7.3.8 transportaTn dakavSirebuli zemoqmedebebi

mZime satvirTo manqanebia aucilebeli inertuli masalis

gadasazidad samSeneblo derefnis farglebSi. zemoqmedebis sxvadasxva

tipia mosalodneli am TvalsazrisiT:

190

• xmauri da vibraciis zemoqmedebebi; • sacobebi (diskomforti); • haeris dabinZureba (mtveri, emisiebi); • talaxi gzebze;

sawvaviT gamarTva, movla da satransporto saSualebis gawmenda

da niadagisa da wylis dabinZurebis Sesabamisi riskebi.

7.3.9 moZraobis Seferxeba

mZime satvirTo manqanjebis intensiuri moZraoba saWiroa

aucilebeli odenobis inertuli masalis gadasazidad samSeneblo

derefnis farglebSi. samSeneblo ubnebi warmoadgens usafrTxoebis

garkveul risks mosaxleobisaTvis da amitom aucilebeli

usafrTxoebis wesebis dacvla. adgilobrivi moZraoba SeiZleba moeqces

saproeqto satransporto saqmianobis zemoqmedebis qveS. aRniSnuli

zemoqmedeba droebiTi, umniSvnelo da marTvadia. adgilobriv

moZraobaze grZelvadiani zemoqmedeba dadebiTi unda iyos.

7.3.10 samSeneblo banakebTan dakavSirebuli zemoqmedeba garemoze

samSeneblo kontraqtori miiRebs gadawyvetilebebs, rac ukavSirdeba

damxmare samSenebelo obieqtebs (struqtura, Semadgenloba, mdebareoba,

daproeqteba da sxv.). miuxedavad amisa, E-60 trasis sxvadasxva

monakveTebze samSeneblo saqmianobis mowyobis gamocdilebis da im

faqtis gaTvaliswinebiT, rom warmodgenili proeqti gulisxmobs ara

srulmasStabian samSeneblo samuSaoebs, aramed arsebuli gzis

reabilitacia/rekonstruqcias, vvaraudobT, rom aSendeba damxmare

samSeneblo obieqtebis kompleqsi, maT Soris - samSeneblo banaki 50

muSis dasabinaveblad (daaxl. 0.75 ha farTobis), transportisa da

aRWurvilobis ezo 25-mde erTeuli satransporto saSualebisaa da

mZime samSeneblo teqnikisaTvis (daaxl. 1 ha) (buldozerebi,

eqskavatorebi, amweebi da sxv.) da betonis asfalto-betonis qarxana

(daaxl. 1 ha).

zusti mdebareoba SerCeuli iqneba mSeneblobis kontraqtoris mier.

banakis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli potenciuri

zemoqmedebebi Sejamebulia qvemoT:

• niadagis humusovani fenis potenciuri dazianeba;; • sawvavis Senaxvasa da sawvaviT gamarTvis Sedegad warmoSobili

dabinZureba;

• narCenebisa da Camdinare wylis marTva.

191

Serbilebis zomebTa dakavSirebul gzS-s TavSi 8.1.1.11 Cven

aRvwereT zemoxsenebuli damxmare samSeneblo obieqtebis daproeqtebisa

da eqsploataciis dros gamosayenebli procedurebi da pirobebi da

aseve optimaluri adgilmdebareobis variantebi.

7.3.11 asfalto-betonis sawarmosa da xreSis damaqucmacebel

danadgarebTan dakavSirebuli zemoqmedeba

gza mopirkeTebuli iqneba asfalto-betoniT. asfalto-betonis

qarxnebisa da xreSis samsxvrevelebis monakveTebis pirdapiri

zemoqmedeba moicavs landSaftis degradacias, emisiebs, mtvers, xmaursa

da sxv. betonis warmoebisaTvis saWiro xreSi da sxva damxmare

masalebi SeZenili iqneba licenzirebuli operatorebisagan.

mdinareebis potenciuri dabinZureba bitumis narCenebiT aseve

miCneuli unda iqnes mniSvnelovan zemoqmedebad.

samsxvrevela infrastruqturas, rogorc wesi, axasiaTebs mtveris

emisiisa da xmauris zemoqmedeba.

im SemTxvevaSi Tu mSenebeli kontraqtori miiRebs

gadawyvetilebas, sakuთari asfalto-betonis qarxnis montaJisa da

operirebis Ssaxeb, man unda moamzados Sesabamisi gzS da miiRos

garemoze zemoqmedebis nebarTva.

asfaltobetonis sawarmosTan dakavSirebuli Semarbilebeli

RonisZiebebi ganxilulia paragrafSi 8.1.11.

192

8. Semarbilebeli RonisZiebebi da garemosdacviTi menejmentis gegma 8.1 Semarbilebeli zomebi

8.1.1 mSeneblobis samuSaoebTan dakavSirebuli Semarbilebeli zomebi

8.1.1.1 saSiSi geologiuri procesebis prevencia

proeqti Sedgenilia 8 baliani seismuri zonis pirobebis

gaTvaliswinebiT da Seesabemeba seismur riskebs. miuxedavad imisa, rom gzis axali traeqtoria gverds uvlis

arsebul mcocav mewyers monakveTze pk 124+00, damewyril ubanze

dagrovili wylis mosacileblad dagegmilia arxis gaWra eqskavatoriT

da sadrenaJe sistemis mowyoba.

pk138+60-dan - pk140+10-mde ganviTarebulia jdena - gansakuTrebiT

gzis marjvena mxares, Zlier damrec ferdze, romelzedac

ganviTarebulia mcire zomis mewyruli Caqcevebi da napralebi. am

monakveTis dasawyisSi da boloSi arsebul xevebze mowyobilia

wyalgamtari milebi, romlebic amovsebulia da ver atarebs wyals, xolo

xevis kalapotebi lodnari gruntiTaa amovsebuli.



arxebis mowyoba da maTi wyalgamtar milebSi gadaSveba, aseve gzis saval

nawilze, jdenis Sua welSi wyalgamtari milis mowyoba.

garda amisa, saxvadasxva mcire ubnebze gaTvaliswinebulia

gabionebis qveda sayrdeni kedlebis mowyoba (jamurad - 633 grZ.m) da

arsebuli betonis qveda sayrdeni kedlebis SekeTeba.

8.1.1.2 dabinZurebis prevencia da narCenebis marTva: wylis/niadagis dabinZureba. samSeneblo ubanze wylisa da niadagis

paragrafSi 8.1.1.11. ganxiluli aris damxmare saamSeneblo obieqtebis

kompleqsebis ubnebze haerisa da wylis dacvis sakiTxebi.

დანართ 2-ში უფრო დეტალურად არის აღწერილი წყლის რესურსების დაცვის ღონისძიებები სამშენებლო ბანაკებში. ქვემოთ მოცემული არის წყლის და ნიადაგის დაბინძურებისაგან დაცვის ღონისძიებების აღწერა მშენებლობის უბნებზე. dabinZurebis Tavidan acilebis mizniT aucilebelia gansakuTrebuli

Semarbilebeli zomebis gatareba:

satransporto saSualebebis moZraobis aRkveTa mdinareSi, xolo Tu

aRniSnulis srulad ganxorcieleba SeuZlebelia, saWiroa satransporto

saSualebebis regularuli Semowmeba sawvavisa da sazeT-sapoxi masalebis

gaJonvaze.

193

kontraqtorebi valdebulni arian, uzrunvelyon sazeT-sapoxi masalebis,

sawvavisa da gamxsnelebis swori gamoyeneba. dauSvebelia sawvavisa da

sapoxi masalebis cisternebis wyalsatevebidan, Widan da mdinaris

kalapotidan an xevebidan 50 metr manZilze axlos ganTavseba.

stacionaruli cisternebis arsebobis SemTxvevaSi, yvela cisterna unda

moTavsdes betonis saZirkvelze (betoniT naSen an SemozRudul

rezervuarSi) romlis moculoba (tevadoba) cisternis maqsimaluri

tevadobis minimum 110%-ia. Tu damcav rezervuarSi moTavsebulia erT

cisternaze meti, sistemis tevadoba unda iyos yvelaze didi cisternis

tevadobis 110% an maTi sruli tevadobis 25% imis mixedviT, romelic

meti iqneba. damcavi rezervuari unda iyos wyalgaumtari da ar unda

hqondes sadrenaJo milebi an defeqtebi, romlebic mis hermetulobas

arRvevs. aseT SemozRudul areSi (rezervuarSi) dagrovili wvimis wyali

amoitumbeba da Caedineba an gare sadrenaJo sistemaSi an miwaze, Tu es

ukanaskneli dabinZurebuli ar aris. navTobis daRvris SemTxvevaSi

daRvrili sawvavi unda Segrovdes, xolo dabinZurebuli are unda

damuSavdes sorbentebiT: naxerxiT, siliT an CaliT.

sawvavis dozirebis (Camosasxmeli) mowyobilobis yvela sacmi unda

mowmdebodes gaJonvaze da mudmivad kontrolqveS unda iyos; maTi dizaini

unda iTvaliswinebdes Caketvis SesaZlebloba, rodesac maT ar viyenebT.

dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan 50

metrze nakleb radiusSi da daWaobebul an Warbtenian teritoriaze

sawvavis Senaxva an satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis

sawvaviT Sevseba. sawvaviT Sevsebisas dauSvebelia satransporto

saSualebis uyuradRebod datoveba. samSeneblo ubanze satransporto

saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas aucilebelia

absorbciuli (Semwovi) safenebis da/an Calis gamoyeneba, raTa minimumamde

Semcirdes miwaze navTobis daRvra. aseTi safenebi da/an Cala daefineba

miwaze satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebamde.

dabinZurebuli miwis fenis dauyovnebliv mocileba Seamcirebs an Tavidan

agvacilebs gruntis wylebisa da zedapiruli wylebis dabinZurebis

risks. saWiroa dabinZurebuli miwis fenisa da sorbentebis, rogorc

saSiSi narCenebis gatana, Senaxva da damuSaveba. mniSvnelovani masStabis

daRvris (gaJonvis) SemTxvevaSi aucilebeli xdeba uflebamosili da

pasuxismgebeli piris informireba momxdaris Sesaxeb da samuSaoebis

Sewyveta dabinZurebis riskis aRmofxvramde. satransporto saSualebebisa

da aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas savaldebuloa saTanado, am

miznisaTvis gaTvaliswinebuli mowyobilobis gamoyeneba (mag., Sesaferisi

zomis sacmebi) da aRniSnuli samuSao mxolod gamocdili da Sesabamisad

gawvrTnili personalis (operatorebis) mier unda Sesruldes.

aucilebelia sawvavis miwodebis aRWurvilobis sistematuri Semowmeba,

raTa Tavidan iqnas acilebuli sawvavis Sevsebis aRWurvilobis

194

gaumarTaobiT gamowveuli gaJonva. aRWurviloba da saTavsoebi unda iyos

izolirebuli da daculi, raTa Tavidan iqnas acilebuli qurdobis da

vandaluri aqtebi. yvela moZravi aRWurviloba, raSic igulisxmeba, mag.

amweebi, kompresorebi, generatorebi, buldozerebi, eqskavatorebi da sxv.

da Sesanaxi cisternebi, unda gamoyenebul iqnas muSaobisas da

garemontdes saWiroebis SemTxvevaSi imgvarad, rom masalebis daRvra-

gaJonvis albaToba minimumamde iqnas dayvanili. aRWurvilobis

yoveldRiuri Semowmeba (satransporto saSualebebis teqnikuri

momsxaxureobis procedura) aucilebelia, raTa Tavidan iqnas acilebuli

daRvra-gaJonvis safrTxe. satransporto saSualebebis remonti, wmenda,

sazeT-sapoxi masalis mocileba da teqnikuri momsaxureobis sxva

samuSaoebi unda tardebodes myar (mdgrad) gruntze da ara miwayrilze.

dauSvebelia satransporto saSualebebisa Tu aRWurvilobis saremonto

punqtis mowyoba wyalsatevidan, Widan an xevidan 50 metris radiusSi.

dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan,

mdinaris amomSrali kalapotidan 50 metrze nakleb radiusSi da

daWaobebul an Warbtenian teritoriaze potenciurad saSiSi masalebis

Senaxva an moZravi aRWurvilobis sawvaviT Sevseba da saremonto

samuSaoebis Catareba.

samSeneblo samuSaoebis msvlelobisas aucilebelia eroziis

kontrolis zomebis miReba, raTa Tavidan iqnas acilebuli myari natanis

gazrdili raodenobiT wyalsatevebSi moxvedra. aseve, kontraqtori

valdebulia uzrunvelhyos amoTxrili miwis, niadagis humusuri fenisa

da niadagis qveda fenis Senaxva imgvarad, rac minimumamde Semcirdes

zedapiruli wylebSi myari natanis Cadineba; kontraqtorebs moeTxovebaT

miiRon saTanado zomebi da gadaxuron niadagis dasawyobebis teritoria

saTanado safari masalebiT da ecadon gamoiyenon niadagis

dasawyobebisaTvis is teritoriebi, saidanac wyali Tavisufali dinebiT

ar Caedineba wyalsatevebSi.

im SemTxvevaSi, Tu arsebobs samSeneblo ubanidan Carecxili naleqiT

zedapiruli wylis obieqtis (md. ZinZa.) dabinZurebis riski, mosalodneli

dabinZurebis Tavidan asacileblad aucilebeli xdeba efeqturi zomebis

miReba, raSic Sedis:

• naleqebis gavrcelebis barierebis gamoyeneba;

• Calis bardanebis gamoyeneba wylis gadasagdebad (mimarTulebis

Sesacvlelad) da gasafiltrad;

• zvinulebisa (miwayrilebisa) da arxebis sistemis gamoyeneba, raTa

dabinZurebuli wyali ar Caedinos mdinareSi/wyalsatevSi;

• Semakavebeli/saleqari lagunebis gamoyeneba. rekomendebulia

bunebrivi daleqvis procesiT sargebloba da ara flokuliantis

gamoyeneba daleqvis dasaCqareblad, ris Semdegac SesaZlebelia

sufTa wylis gaSveba.

195

xsenebuli gansakuTrebiT mniSvnelovania Txrilebidan amotumbuli

wylis mdinareSi CaSvebisas.

dauSvebelia biTumis, sveli cementis da/an betonis mdinareSi,

wyalsatevSi, gubeSi da TxrilSi moxvedra. betonis qarxana ganlagebuli

unda iyos mdinaridan aranakleb 100 m-iis daSorebiT. xidebis

mSeneblobisas unda moewyos eroziuli natanis da cementis xsnaris

damWeri saleqgrebi.

samuSao ubnebze ZiriTadad ar aris mosalodneli uaryofiTi

zemoqmedeba gruntis wylebze. gruntis wylebis siRrme miwis zedapiridan

gzis vakisis ubnebze 5 m-de Seadgens. ferdobuli wylebi ufor maRlaa

ganlagebuli da drenirebas saWiroebs.

8.1.1.3 samSeneblo narCenebis marTva

narCenebis mosalodneli saxeobebi da raodenobebi aRwerilia p.

7.3.1.1-Si. marTvis gegma moyvanilia danarTSi 1.

zogadad saukeTeso variantad aris miCneuli narCenebis warmoqmnis

Tavidan acileba maTi moculobisa da saSiSroebis Semcirebis xarjze.

Semdegi kargi varianti gaxlavT narCenebis xelaxali gamoyeneba.

inertuli samSeneblo narCenebis marTva


CamoWris da gzis gafarToebisas warmoqmnili kldovani naSalis da

Warbi gruntis erToblioba, rac ar gamoiyeneba mSeneblobisaTvis da

ganTavsebas eqvemdebareba. nayaris jamuri moculoba Seadgens - 614170 m3.

nayaris da inertuli masalebis ganTavsebisas dacul unda iqnas Semdegi

wesebi:

• mSenebeli kontraqtoris mier inertuli narCenebis ganTavsebis

adgili da wesi SeTanxmebul unda iqnas adgilobrivi xelisuflebis

organoebTan

• neba daerTos adgilobriv macxovreblebs, gamoiyenon zedmeti qvebi,

romlebic SeiZleba darCes xelmeored gamoyenebis Semdeg.

masalebTan Sesabamisi misadgomlobis mowyoba SesaZlebelia

adgilobrivi xelisuflebis organoebTan SeTanxmebiT da

sazogadoebis wevrebTan konsultaciis Semdeg.

• narCenebisa da qvebis gatana warmoadgens mSenebeli kontraqtoris

valdebulebas da Sesabamisi xarji unda gaweul iqnas mSenebeli

kontraqtoris mier.

samSeneblo narCenebis da nayari ganTavsebis adgils sabolood SearCevs

mSenebeli kontraqtori. gzS-Si rekomendaciis saxiT mocemuli aris im

196

ori ubnis koordinatebi da mokle daxasiaTeba, romelTa gamoyeneba

nayaris da samSeneblo inertuli narcenebis gansaTavseblad

mizanSewonili gveCveneba am teritoriebis qvemoT CamoTvlili

maxasiateblebidan gamomdinare.

N1 ზარზმასთან მისასვლელში (არსებული მყარი ნარჩენების ნაგავსაყრელი) სანაყარე ტერიტორია კოორდინატები - 306416 X 4616900, არის სახელმწიფო ფონდის მიწა, მცენარეული საფარი არ არის, ტერიტორია გამოყოფილია ნარჩენების განსათავსებლად ადიგენის მუნიციპალიტეტის გამგეობის მიერ, მდინარe

qvablianidan დაშორებულია 10 მეტრით, გზიდან დაSორებულია 1 მეტრით;

suraTi 8.1

suraTi 8.2

197

myari narCenebis ganTavsebis ubani (ubani N# 1)

N 3 სანაყარე ტერიტორია კოორდინატები - 303657 X 4616200 მდებარეობს მდinare ZinZes მარცხენა მხარეს, არის ტყის ფონდის მიწა, დაზიანებული ხიდის მიმდებარედ, ტყიდან (წიწოვანი - ნაწილობრივ შერეული ტყე) დაშორებულია 50 მ-ით, გზა მდებარეობს 1 მეტრში,

suraTi 8.3

198

suraTi 8.4

sxva samSeneblo narCenebis marTva

samuSao ubnebze unda xdebodes narCenebis Segroveba specialur

konteinerebSi.

samuSao ubnidan narCenebis gatana unda moxdes axlomdebare

dasaxlebuli punqtebis adgilobriv mmarTvelobis Sesabamis samsaxurebis

mier miTiTebul adgilebze. gamoyenebul unda iyos narCenebis ganTavsebis

momsaxurebis gamwevi specialuri organizaciebi (“sandasufTavebis”

organizaciebi da a.S.), romlebic awarmoeben municipalur

nagavsayrelebze narCenebis ganTavsebas.

narCenebis marTvis procedurebi banakebisaTvis SemuSavebulia calke

dokumentis saxiT da mocemulia danarT 7-Si.

personali, romelic dakavdeba saxifaTo da arasaxifaTo narCenebze

operaciebiT (maTi ganTavsebis CaTvliT), valdebulia gaiaros treningi

Semdeg sakiTxebTan dakavSirebiT:

• narCenebis marTva (narCenebze Casatarebeli samuSaoebi);

• narCenebis (ga)damuSaveba; da

• narCenebis droebiTi ganTavseba.

samSeneblo ubanze narCenebis dawva dauSvebelia garda

xeebis/buCqebis wvrili totebisa, romelTa dawvac rekomendebulia, raTa

Tavidan iqnas acilebuli mavneblebis gamravleba. saSiSi samSeneblo narCenebi

saSiSi narCenebis ganTavseba moxdeba narCenebis marTvis kodeqsis da

am kodeqsis Sesabamisad SemuSavebuli narCenebis marTvis gegmis

199

Sesabamisad (ix. danarTi 1). samSeneblo kontraqtori Seagrovebs sawvavis

da sapoxi masalebis narCenebs da ganaTavsebs maT saTanadod mowyobil

droebiTi Senaxvis adgilebze. am narCenebis saboloo ganTavseba moxდeba

garemos dacvis saministrosTan SeTanxmebuli wesiT da SeTanxmebul

obieqtebze an, saTanado kontraqtis safuZvelze, gansaTavseblad

gadaecema licenzirebuli operators (mag. Sps “sanitari”), romelsacaqvs

saSiSi narCenebis operirebis garemosdacviTi nebarTva. meoradi biologiuri dabinZurebis prevencia

arsebobs samarxebis (maT Soris araregistrirebulis) maxloblo-

baSi (mag. jilexis samarxebi) miwis samuSaoebis Sesrulebisas

biologiuri masalebiT niadagis an wylis xelmeore dabinZurebis da

personalisa da axlomaxlo mcxovrebi adamianebis daavadebis riski.

amgvari riski mcire albaTobisaa, magram misi ugluvebelyofa ar aris

mizanSewonili. samuSaoebis SeCereba samarxebis aRmoCenis SemTxvevaSi.

soflis meurneobis saministros “sursaTis uvneblobis, veterinariisa da

mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuris” veterinaruli zedamxedvelobis

departamenti pasuxismgebelia kompleqsuri sanitaruli RonisZiebebis

gatarebaze miwis samuSaoebis ganxorcielebis procesSi

araregistrirebuli samarxebis aRmoCenisas. informacia saeWvo samarxebis

aRmoCenis Sesaxeb dauyovnebliv unda miewodos veterinariis

departaments mSenebeli kontraqtoris (savele garemosdacviTi

specialisti) da monitoringis ganmaxorcielebeli piris mier.

procedurebi romlebic unda daicvas mSenebelma kontraqtorma da

sgd-m:

samuSaoebis SeCereba samarxebis aRmoCenis SemTxvevaSi. veterinariis

departamentis adgilobrivi warmomadgenlebis mowveva, mokvleva

samuSaoebis ganaxlebamde. saWiroebis SemTxvevaSi – sadezinfeqcio

samuSaoebis finansuri uzrunvelyofa.

8.1.1.4 xmauri, mtveri da emisiebi dasaxlebuli punqtebi ar moeqceva mSeneblobasTan dakavSirebuli

emisiebis mniSvnelovani zemoqmedebis qveS. miuxedavad amisa, mSeneblobaSi

gamoyenebuli mZime manqanebis emisiebi unda imarTos Zravis saTanado

movlis praqtikiTa da kargi xarisxis sawvavis gamoyenebiT. Zravis

muSaoba araoperaciul reJimSi unda aikrZalos.

SedarebiT ufro mniSvnelovani zemoqmedeba ukavSirdeba mtvris

emisias, romlis gamoTvlac sakmaod Znelia, Tumca cxadia, rom miwis

samuSaoebi da xreSisa da sxva inertuli masalebis transportireba Ria

karierebidan warmoqmnis mtvris diskomforts. es warmoadgens droebiT

zemoqmedebas da Serbilebul unda iqnes samuSao ubnebis perioduli

morwyviT.

200

mSeneblobasTan dakavSirebuli xmauris uxeSi gamoTvlebiT

SegviZlia vivaraudoT, rom xmauris zemoqmedeba gacdeba 60 - 100 m

radiuss. xmauris donis droebiTi momateba samSeneblo moedanTan 300 m

radiusSi warmoadgens misaReb zemoqmedebas. sacxovrebeli saxlebi ar

gaxlavT ganlagebuli gzis maxloblad. am umniSvnelo zemoqmedebis Serbileba SesaZlebelia Zravis movlis

praqtikiTa da Zravis muSaobis Tavidan acilebiT araoperaciul reJimSi.

erTaderTi rekomendirebuli SezRudva am SemTxvevaSi aris maRali xmis

gamomwvevi mowyobilobebis, rogoricaa samsxvrevela, sacxovrebeli

zonis gareT damontaJeba da Ramis samuSaoebis akrZalva gzispira

soflebis maxloblad. Ramis samuSaoebi sxva ubnebi SeiZleba

ganxorcieldes SeuzRudavad. yvela satransporto saSualebis movla uzrunvelyofili iqneba

imgvarad, rom maTi xmauri da emisiebi ar awuxebdes muSebs an

adgilobriv mosaxleobas. dasaxlebebis maxloblad reabilitaciis

samuSaoebi ganxorcieldeba mxolod dRisiT zemoqmedebis Sesamcireblad.

yvela satransporto saSualeba Semowmdeba da SekeTdeba saWiroebis

SemTxvevaSi nawilebis dazianebis gamo xmauris gazrdili donis

aRmosafxvrelad.

dizelis Zravebis regularuli movla aucilebelia emisiebis

Sesamcireblad, mag. sawvavis inJeqtoris gawmenda. sistematuri movla

iqneba maRali standartis Sesabamisi, raTa uzrunvelyofili iyos

satransportor saSualebebi usafrTxoeba da emisiebisa da xmauris

Semcireba. adgilze gamoyenebuli yvela qarxnis regularuli movla

aucilebelia, raTa uzrunvelyofili iyos misi normaluri muSaoba da

gamonabolqviT potenciuri dabinZurebis Semcireba.

satransporto saSaulebebis sawvaviT gamarTva ganxorcieldeba

imgvarad, rom Tavidan iqnes acilebuli aqroladi organuli naerTebis

gafrqveva, sawvavis specialuri sacmebisa da tumboebisa da daxuruli

avzebis saSualebiT (sawvavis Sesanaxad ar iqneba gamoyenebuli Ria

konteinerebi).

Tu aucilebeli gaxdeba, mSral pirobebSi an sadac warmoSobili

iqneba an mosalodnelia, rom warmoSobili iqnes mtvris didi odenoba,

gatarebuli iqneba Serbilebis RonisZiebebi mSeneblobis menejerTan

erTad. Serbilebis zomebi mociavs Semdegs:

• miwis dasveleba wylis cisternebidan, romlebic aRWurvili iqneba

sfreiT an sxva teqnikuri saSualebiT; am miznisaTvis saWiro iqneba

minimum ori cisterna, Tumca samSeneblo kontraqtori ar unda

Semoifarglos am maCvenebliT da, Tu saWiro gaxda, gamoiyenos meti

cisternac;

• samSeneblo masalebisa da Ria sawyobebis gadaxurva; da

201

• winaswar gansazRvruli Casasvleli marSrutebis gamoyeneba da

satransporto saSualebebis siCqaris SezRudva. masalebi

gadmozidul unda iqnes samSeneblo moedanze arapikur saaTebSi;

• gadmosazidi masalebi unda daifaros brezentiT/dasveldes mtvris

Sesamcireblad. samSeneblo moedani morwyul iqneba saWiroebis

mixdviT. saproeqto aRWurviloba miewodeba muSebs saWiroebis

mixedviT. yvela satransporto saSualeba Semowmdeba da SekeTdeba

aucileblobis SemTxvevaSi dazianebuli nawilebis gamo emisiebis

gazrdis Tavidan asacileblad.

amgvari zomebi gatardeba, Tuki adamianis an cxovelos receptorebi

mdebareobs derefnidan 300 m farglebSi.

xmaurisagan damcavi barierebis damontaJeba SemoTavazebulia sof.

axalsofelTan me-19 da 21km-ebs Soris or ubanze (TiTo 400m sigrZis).

8.1.1.5 niadagis dacva da antieroziuli RonisZiebebi შიდასახემწიფოებრივი მნიშვნელობის ბათუმი (ანგისა) - ახალციხის საავტომობილო გზის გოდერძი - ზარძმის (კმ 110 -კმ 127) მონაკვეთის მშენებლობისას ნიადაგის საფარის დაცვა და მოხსნილი ნიადაგის კონსერვაცია უნდა განხორციელდეს საქართველოში მოქმედი გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის და რეგლამენტის დაცვით, კერძოდ:

1. საქართველოს კანონი ,,ნიადაგის დაცვის შესახებ’’ (12.05.1996)

2. ,,ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ“ (ტექნიკური რეგლამენტი, საქართველოს მთავრობის დადგენილება N 424, 31.12.2013 )

,,გარემოსათვის მიყენებული ზიანის განსაზღვრის (გამოანგარიშების) მეთოდიკა (ტექნიკური რეგლამენტი, საქართველოს მთავრობის დადგენილება N 54; 14.01.2014 ) მიწის სავარგულის კატეგორიის და საკუთრების ფორმის მიუხედავად მშენებელი კონტრაქტორი ვალდებულია ნიადაგის, ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნა/დასაწყობება და სამშენებლო ნარჩენების განთავსება უნდა განახორციელოს საქართველოს კანონი ,,ნიადაგის დაცვის შესახებ’’ და საქართველოს მთავრობის დადგენილება ,,ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნის, შენახვის, გამოყენებისა და რეკულტივაციის შესახებ“ ტექნიკური რეგლამენტის დადგენილება N 424 -ის მოთხოვნათა დაცვით.

202

არსებული ტერიტორია დაფარულია ტყით და მდელოს დაბალმდგნარი ბალახით. ნიადაგთწარმომქმნელი ქანი წარმოდგენილია ვულკანოგენური და დანალექი ქანების გამოფიტვის პროდუქტებით.

ნიადაგის საფარი სუსტად და საშუალოდ ეროზირებულია. ნიადაის ტიპია მთა -ტყე-მდელოს (MOUNTAIN FOREST MEADOW). ნიადაგი მცირე სისქისა, მცირე ჰუმუსიანი, სუსტად და ალაგ კი საშუალოდ ხირხატიანი, თიხნარი მექანიკური შედგენილობის. ნიადაგის ზედა კორდიანი (Ad) და (A0) ჰორიზონტი არ აღემატება 5-7 სანტიმეტრს. საველე კვლევის შედეგად საპროექტო გზის გასწვრივ სადაც განხორციელდება გზის ვაკისის გაფართოება ნიადაგის ზედა ნაყოფიერი ფენის სიმძლავრე საშუალოდ არ აღემატება 5 სანტიმეტრს. კონტრაქტორის მიერ მიწის საექსკავაციო სამუშაოები უნდა განხორციელდეს გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის დაცვით. მოხსნილი ნიადაგის ნაყოფიერი ფენა უნდა დასაწყობდეს წინასწარ შერჩეულ ადგილში. დასაწყობებული ნიადაგი დაცული იქნება გადარეცხვისაგან. დასაწყობებული ნიადაგი უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ სტანდარტებს, სიმაღლე 2-2.5 მეტრი, ხოლო ფერდის დახრილობის კუთხე არ უნდა აღემატებოდეს 450-ს. მოქმედი გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის და საერთაშორისო პრაქტიკაში მიღებული სტანდარტების მიხედვით, მშენებელმა კომპანიამ (კონტრაქტორმა/ქვეკონტრაქტორმა) ნიადაგის დაცვის მიზნით უნდა შეასრულოს შემდეგი ძირითადი მოთხოვნები:

• ნიადაგის დანაკარგის თავიდან აცილების მიზნით მოხსნილი ზედა ნაყოფიერი ფენა დასაწობებული უნდა იქნეს წინასწარ შერჩეულ ადგილას.

• ნიადაგის მოხსნის, გადატანის და დასაწყობების დროს შენარჩუნებული უნდა იქნეს სტრუქტურა, ნაყოფიერება და სათესლე ბაზა.

• დასაწყობებულ ნიადაგს უნდა გააჩნდეს თავისუფალი დრენაჟი, რათა არ განვითარდეს ანაერობული პროცესები.

• ნიადაგის ზედა ფენა არ უნდა იყროს აღრეული ქვეშფენილ უნაყოფო (აბიოტურ) ფენებთან და არ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს არამიზნობრივად.

• ნიადაგის მოხსნის და დასაწყობების სამუშაოები არ უნდა ჩატარდეს წვიმიან ამინდში. კონტრაქტორმა უნდა შეწყვიტოს სამუშაოები, როდესაც ნიადაგის ზედა ფენა წყლითაა გაჯერებული.

სამშენებლო ბანაკების და ასფალტობეტონის ქარხნის მშენებლობის უბანზე, რომელთა ადგილმდებარეობას, საჭირო ფარობს და სხვა საპროექტო დეტალებს განსაზღვრავს მშენებელი კონტრაქტორი. დაცული უნდა იქნეს გარემოსდაცვითი კანონმდებლობები და მოქმედი ტექნიკური რეგლამენტის მოთხოვნები.

niadagis humusovani fenis dacva

niadagis humusovani fenis dacva xdeba “niadagis nayofieri fenis

moxsnis, Senaxvis, gamoyenebisa da rekultivaciis Sesaxeb “ teqnikuri

reglamentis moTxovnaTa Sesabamisad.

203

mSenebeli kontraqtori niadagis humusur fenaze ar Caatarebs

aranair samuSaos, Tu adgili aqvs Semdeg garemoebebs:

• niadagis fena gayinulia;

• wvimis an Tovis dros

• niadagis fena gaJRenTilia wyliT;

niadagis humusovani fenis dasawyobeba (Senaxva)

niadagis humusovani fenis Senaxva xdeba ara umetes 2 m simaRlis

zvinulebad (grovebad), romelTa ferdebis daxrilobis kuTxe ar

aRemateba 450°-s. amasTan, mxedvelobaSi miiReba Semdegi:

• niadagis dasawyobebis adgilebi imgvarad unda iqnas SerCeuli,

rom ar xdebodes maTi datkepna satransporto saSualebebis

moZraobisas da maTi dabinZureba sxva masalebiT;

• niadagis fenis grovebi gamoyofili unda iyos niadagis qveda

fenebis grovebisagan;

• dauSvebelia niadagis fenis grovebad dasawyobeba, Tu arsebobs

mocemuli teritoriis datborvis da niadagis garecxvis safrTxe;

• niadagis humusovani fenis garecxvisagan dacvis mizniT,

dauSvebelia niadagis grovebad dawyoba mdinaridan/wylis

nakadebidan 25 metrze nakleb manZilze (adgilmdebareobis

topografiis Taviseburebis gaTvaliswinebiT).

im SemTxvevaSi, Tu niadagis grovebi ganicdis mniSvnelovan erozias,

kontraqtori valdebulia mimarTos koreqciis Sesabamis qmedebebs (mag.,

safaris gamoyeneba zvinulebis gadasafaravad). kontraqtori valdebulia,

miiRos saTanado zomebi, raTa niadagis zvinulebi daculi iyos

datborvisagan da wyliT gadarecxvisagan bermebis (damcavi zvinulebis)

an analogiuri saSualebis ganlagebiT im adgilebis garSemo, romelTa

dacvac saWiroa.

niadagis humusovani fenis zvinulebze zedamxedveloba aucilebelia

da raime arasasurveli garemoebis arsebobisas saWiroa gamasworebeli

zomebis miReba, raSic Sedis:

• anaerobuli pirobebis SemTxvevaSi - gadmoatrialeT humusovani

fenis zvinulis beltebi an SeqmeniT saventilacio xvrelebi

grovebSi;

• eroziis dros - aRmarTeT droebiTi damcavi naleqis SemoRobva.

mudmivi obieqtebis ganlagebis adgilze moWrili niadagis fena

gamoyenebul iqneba ferdobebisa da samSeneblo derefnis mimdebare im

teritoriis niadagis fenis aRsadgenad, romelic proeqtiT

gaTvaliswinebuli samuSaoebis Sesrulebisas ziandeba. niadagis fena im

adgilebidan, romelTa aRdgena ar moxdeba sawyis mdgomareobamde,

Tanabrad gadanawildeba mimdebare teritoriaze. gzis derefanSi

moWrili niadagis fena gamoyenebul iqneba derefanis aRsadgenad

204

samuSaoebis dasrulebis Semdeg. niadagis humusovani fenis aRdgena

mimdinareobs niadagis qveda fenis aRdgenisgan izolirebulad da

saWiroa yuradReba, rom niadagis sxvadasxva fena erTmaneTs ar Seerios.

niadagis humusovani fenis aRdgena sakmarisia, raTa aRdges miwis

nayofiereba Tavisi sawyisi maxasiaTeblebiT, risi daskvnis gakeTebis

safuZvelsac iZleva niadagis fenis vizualuri daTvaliereba da

aRdgenili ubnisa da mimdebare miwis Sedareba. niadagis fenis aRdgenis

operacias kontraqtori gegmavs imgvarad, rom pirvel rigSi niadagis

fenis aRdgena xdebodes niadagis fenis grovebidan yvelaze Sors mdebare

ubanze da aRdgenis operacia TandaTanobiT unda moiwevdes niadagis

dasawyobebuli zvinulebisaken riTac Tavidan iqneba acilebuli

transportis zedmeti gadaadgileba ukve aRdgenili niadagis fenaze.

Semdgom moxdeba aRdgenili niadagis fenis dafarcxva, sadac es

mizanSewonilad CaiTvleba, raTa mcenareulobam gaixaros.

niadagis qveda fenis dasawyobeba (Senaxva)

niadagis qveda fenis Senaxva xdeba ara umetes 3 m simaRlis

grovebad, romelTa gverdebis daxrilobis kuTxe ar aRemateba 600°-s.

amasTan, mxedvelobaSi unda iqnas miRebuli Semdegi:

• niadagis qveda fenis dasawyobebis adgilebi imgvarad unda iqnas

SerCeuli, rom ar xdebodes maTi datkepna satransporto

saSualebebis moZraobisas da maTi dabinZureba sxva masalebiT;

• niadagis qved fenis grovebi gamoyofili unda iyos niadagis

humusovani fenis grovebisagan;

im SemTxvevaSi, Tu niadagis qveda fenis grovebi ganicdis

mniSvnelovan erozias, kontraqtori valdebulia mimarTos gamasworebel

qmedebebs (mag., safaris gamoyeneba grovebze). eroziasTan brZolis droebiTi zomebi (mSeneblobis procesSi)

zomebi, romelTa gamoyenebiTac kontraqtori uzrunvelyofs gzis

derefnisa da sxva obieqtebis mimdebare “ferdobebis” dacvas eroziisgan

maT saboloo aRdgenamde, aRwerilia mocemul nawilSi. eroziasTan

brZolis droebiTi zomebi gamoiyeneba saWiroebis SemTxvevaSi; amasTan,

gansakuTrebuli yuradReba eqceva Semdegs: samSeneblo samuSaoebs,

romlebic zrdis ferdobebis eroziis intensiobas da Sedegad

mdinareebSi/arxebSi naleqis Cadinebis zrdas.

eroziasTan brZolis droebiTi zomebi gamoiyeneba im momentamde,

sanam ar moxdeba ferdobebis stabiluri mdgomareobis miRweva.

eroziasTan brZolis droebiTi zomebis mizania:

- zedapiruli wylebis modinebis Semcireba;

- wylis modinebis siCqaris Semcireba dasaSveb maCveneblamde;

- wylis gadagdeba damcavi dambebis gamoyenebiT;

205

- samSeneblo ubnebidan naleqis wyalsatevebisaken Carecxvis

Tavidan acileba/Semcireba;

- Calis bardanebisgan aRmarTuli barierebi im adgilebSi,

romlebic saWiroeben naleqisagan dacvas;

ნიადაგის დაბინძურება მოსალოდნელია ტრანსპორტის და მანქანა-იარაღების საწვავით გამართვისას, სამშენებლო და საყოფაცხოვრებო ნარჩენების დაყრის შედეგად. მიწის ზედაპირის მოსალოდნელი დაბინძურების თავიდან აცილების მიზნით საჭიროა:

• მანქანა-იარაღების საწვავით გამართვა განხორციელცდეს წინასწარ გამოყოფილ ადგილებში, სადაც დაცული იქნება, როგორც უსაფრთხოების ასევე გარემოსდაცვითი წესები.

• საყოფაცხოვრებო ბანაკში დაცული უნდა იქნეს სანიტარულ-ჰიგიენური ნორმები. არ უნდა მოხდეს დერეფნის მიმდებარე ტერიტორიის დაბინძურება.

სისტემატურად უნდა ხდებოდეს საყოფაცხოვრებო ნარჩენების გატანა.

8.1.1.6 samuSao ubnebis saboloo aRdgena

samuSao ubnis yvela monakveTi (garda monakveTebisaa, romlebic

mudmivad dakavebuli iqneba xelovnuri nagebobebiT) unda aRdgenil iqnas

Tavis sawyis mdgomareobamde (reliefi, niadagis da mcenareuli safari).

rekultivacia moxdeba “niadagis nayofieri fenis moxsnis, Senaxvis,

gamoyenebisa da rekultivaciis Sesaxeb “ teqnikuri reglamentis

moTxovnaTa Sesabamisad. saWiroebis SemTxvevaSi, aucilebelia

antieroziuli RonisZiebebis gatareba: antieroziuli TvalsazrisiT

efeqtiani mcenareuli safari, drenaJi, bermebi da sxva damxmare

sainJinro nagebobebi. niadagis humusovani fenis aRdgena sakmarisia

balaxovani safaris aRsadgenad da vinaidan proeqti ar iTvaliswinebs

didi raodenobiT xeebisa da buCqebis moWras, amiT mcenareuli safaris

aRdgenis mniSvnelovani komponenti Sesrulebuli iqneba.

8.1.1.7 landSaftis aRdegena da floris dacva

rogorc p. 4.4.2-Si iqna naCvenebi, savele kvlevebze dayrdnobiT

saproeqto derefanSi gamovlenilia sensitiuri adgilebi: ZiriTadad

es aris nawilobriv degradirebuli tyis koromebi arsebuli gzis

mimdebare teritoriaze.

samSeneblo samuSaoebis dros floraze saerTo zemoqmedeba

mosalodnelia Semdegi moculobiT:

• tyis moWra da amoZirkva – 10 ha; • buCqnaris gaCexva da amoZirkva – 6.14 ha; “saqarTvelos “wiTeli nusxaSi” Setanili an gadaSenebis piras

mdgari endemuri saxeobebis dazianebis sakompensaciod SemoTavazebuli

yoveli moWrili xis an buCqis sanacvlod 10 axali nergis dargva

206

(kerZod es exeba Zelqvis xeebs, romelTa garkveuli raodenobac SeiZleba

zemoqmedebis qveS moxvdes). gza hkveTs satyeo fondis miwebis ori nakveTis ganapira ubans.

sagzao derefnis sxva ubnebi Zlier transformirebul lanSaftebs

miekuTvneba da ara aqvs ekologiuri Rirebuleba.

sensitiuri habitatebis dasacavad Semdegi RonisZiebebis gatareba

aris aucilebeli:

• mSenebeli kontraqtoris mier dazustebuli da moniSnuli

(damagrebuli) samSeneblo derefnis winasamSeneblo kvleva, raTa

ganxorcielebul iqnas zemoqmedebis qveS moqceuli wiTeli wignis

saxeobebis zusti raodenobrivi aRwera da yvela mosaWreli xis

aRnusxva

• yvela mosaWreli xis moniSvna (raTa gamoiricxos sxva xeebis Wra)

• zemoqmedebis qveS moqceuli koromebis taqsaciuri aRwera, rac

aucilebelia sakompensacio RonisZiebebis dasagegmad da tyis

fondis miwis kategoriis Secvlis procedurebis gansaxorcieleblad

yvel xsenebuli RonisZieba Cadebul unda iqnas samSeneblo

kontraqtSi, kerZod, kontraqtze darTul garemosdacviTi menejmentis

gegmaSi, rogorc kontraqtoris valdebuleba.

mSenebeli kontraqtori da sgd, winasamSeneblo kvlevis safuZvelze,

yvela Rones ixmaren, raTa moaxdinon wiTel nusxaSi Seyvanili

saxeobebis dazianebis riskis minimizacia da marSrutis dzustebisas,

SeZlebisdagvarad gverdi auaron dacul mcenareebs. dazustebul

samSeneblo derefnis farglebSi ganxorcieldeba winasamSeneblo kvleva,

raTa momzadebul iqnas zemoqmedebis qveS moqceuli wiTeli wignis

saxeobebis zusti inventarizacia. saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanili

mcenareTa saxeobebis bunebrivi garemodan amoReba unda moxdes

“saqarTvelos “wiTeli nusxisa” da “wiTeli wignis” Sesaxeb”

saqarTvelos kanonis moTxovnaTa Sesabamisad. xeebis Wra unda

ganxorcieldes tyis fondis miwis kategoriis SecvlasTan dakavSirebuli

procedurebis dacviT.

saxelmwifo tyis fondis miwebis kategoriis Secvlis wessa da

procedurebs gansazRvravs tyiTsargeblobis wesebis damtkicebis Sesaxeb

saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 20 agvistos #242 dadgenilebaSi

saqarTvelos mTavrobis 2011 wlis 1 ivnisis #228 dadgenilebiT

damatebuli Tavi V - სახელმწიფო ტყის ფონდით სპეციალური დანიშნულებით სარგებლობა.

saxelmwifo tyis fondis teritoriaze specialuri daniSnulebiT

tyiTsargeblobis uflebis miniWebis, agreTve specialuri Wrebis

ganxorcielebis Taobaze gadawyvetilebas, sxva dainteresebul

207

uwyebebTan SeTanxmebis Semdeg iRebda saqarTvelos garemos dacvisa da

bunebrivi resursebis saministro. saxelmwifo tyis fondSi specialuri daniSnulebis

tyiTsargeblobis uflebis miniWebisaTvis warsadgenad

saavtomobilogzebis departamentma saTanado gancxadebiT unda mimarTos

გარემოს da bunebrivi resursebis დაცვის saministros. gancxadeba unda

Seicavdes TandarTuli sabuTebis nusxas:

1. specialuri daniSnulebis tyiTsargeblobis aucileblobis

motivacias, specialuri tyiTsargeblobis mizansa da vadebs;

2. kerZo samarTlis iuridiuli pirisa da individualuri

mewarmisaTvis – mewarmeTa da arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli

pirebis reestridan amonawers, xolo fizikuri pirisaTvis – saqarTvelos

moqalaqis piradobis damadasturebeli mowmobis an pasportis asls.

sajaro samarTlis iuridiuli pirisaTvis – sadamfuZneblo dokumentebis

damowmebuls asls;

3. specialuri daniSnulebiT tyiTsargeblobisaTvis SerCeuli

farTobis dazustebuli azomviTi naxazs UTM koordinatTa sistemaSi,

romelic damowmebuli unda iqnes azomviTi naxazis Semsrulebeli piris

mier;

4. dokumentis (aseTis arsebobis SemTxvevaSi) asls, romlis mixedviT

gansazRvruli saqmianobidan gamomdinare, aucilebeli an/da saWiroa

specialuri daniSnulebis tyiTsargeblobis ganxorcieleba;

5. xe-tyis moWris aucileblobis dasabuTebas;

6. informacias sargeblobisaTvis SerCeul farTobze wiTeli nusxiT

daculi saxeobebis arsebobis Sesaxeb; saxelmwifo tyis fondSi specialuri daniSnulebiT

tyiTsargeblobis Taobaze gadawyvetilebis miRebis SemTxvevaSi gamoicema

ministris Sesabamisi individualur administraciul-samarTlebrivi aqti,

romlis safuZvelze, saxelmwifo tyis fondis marTvis uflebis mqone

organo dainteresebul pirTan (Cvens SemTxvevaSi sagzao departamentTan)

aformebs specialuri daniSnulebiT tyiTsargeblobis xelSekrulebas da

miReba-Cabarebis aqtiT abarebs specialuri tyiTsargeblobisaTvis

SerCeul teritorias. saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanili mcenareTa saxeobebis

bunebrivi garemodan amoRebisa da tyis fondis miwis kategoriis Secvlis

procedurebis aRwera mocemulia danarT 6-Si.

8.1.1.8 faunis dacva

mSeneblobis etapze:

iqtiofaunaze potenciuri zemoqmedeba ukavSirdeba md. ZinZas

SesaZlo dabinZurebas naleqis gazrdili odenobiT CamonadenSi miwis

samuSaoebis dros da dabinZurebiT sawvaviT araswori gamarTvisa da

narCenebis marTvis gamo. Sesabamisad, zemoT ganxiluli eroziisa da

208

dabinZurebis sawinaaRmdego zomebi aseve miiCneva iqtiofaunaze

zemoqmedebis Semcirebis RonisZiebebad.

aucilebelia winasamSeneblo detaluri gamokvlevis ganxorcieleba

amorCeuli marSrutis irgvliv, raTa ganisazRvros samSeneblo derefanSi

frinvelTa budeebis da cxovelTa arseboba.

rekonstruqcias daqvebdebarebuli teritoria, gansakuTrebiT

sensitiuri ubnebis maxloblad, xidebsa da stacionarul SenobebSi,

Seswavlili unda iqnes trasis aRdgeni dawyebamde xelfrTianebis, buebis,

mtaceblebis, mcuravi da wylis frinvelebsi budeebis, ulvaSa wivwivas,

wavisa da sxva msxvili Tu mcire zomis mtacebeli ZuZumwovrebis

nakvalebis dasafiqsireblad. kanoniT daculi frinvelebis budeebi unda

dadgindes. maTi xelis xleba aprilidan ivlisamde akrZalulia. xidebis mSeneblobisas, iqtiofaunaze mavne zemoqmedebis

Sesamcireblad, aucilebeli iqneba mdinaris kalapotSi samuSaoebis

minimumamde Semcireba samuSaoebi mdinaris gadakveTebze unda

ganxorcieldes iqtiofaunisaTvis aramgrZnobiare sezonSi.

saWiro iqneba Semarbilebeli zomebis gatareba dabali albaTobis

mqone da mciremasStabiani zemoqmedebebis asacileblad Ramurebze Zveli

xidebis dangrevis dros. aucilebeli Zveli xidebis winaswari gamokvleva

da Ramurebis koloniis aRmoCenis SemTxvevaSi gamoyenebuli unda iqnes

maTi gandevnis damzogavi (ZiriTadad akustikuri) meTodebi. unda moewyos xelovnuri TavSesafrebi (100-300 m-Si) frinvelebisa da

cxovelebis im TavSesafrebis nacvlad, romlebic aRmoCndeba mosaWrel

xeebze. ormoebi, Txrilebi da msgavsi elementebi SemoRobili unda iqnes

barierebiT, raTa Tavidan iqnes acilebuli maTSi cxovelebis Cavardna –

mag. saxeobisaTvis garCevadi feris mqoni didi lenti da nebismieri

brtyeli masala mcire zomis cxovelebisaTvis: Tunuqi, polieTileni da

sxv. grZeli dafebi an morebi unda Cawyobili iqnes ormoebsa da

TxrilebSi RamiT, raTa mcire zomis cxovelebma SeZlon gamosvla.

ormoebi da Txrilebi unda gadamowmdes miwiT Sevsebamde. xmauris, emisiebisa da mtvris Semcirebis zomebi, aseve muSebis

mxridan brakonierobis prevenciis zomebi unda Sevides gmg-Si, rogorc

Serbilebis RonisZiebebi.

mcenareebi daifareba mtvriT, rac zemoqmedebas moaxdens sakveb

bazasa da xerxemliani da uxerxemlo saxeobebis gamravlebaze (Яблоков, Остроумов 1985); es zemoqmedeba Semofarglulia gzis uSualo mimdebare

teritoriebiT. mSeneblobisas, gamoyenebul unda iqnas mtveris Semcirebis

aukve aRwerli teqnologiebi (morwyva; masalebis gadaxurva; da a.S.). xanZris Tavidan acilebisa da xanZrisgan dacvis procedurebi unda

asaxavdes tyis xanZrebis specifikur riskebs. uzrunvelyofili unda iyos

saTanado aRWurviloba da marTvis sistemebi.

209

8.1.1.9 kulturuli memkvidreobis dacva

miuxedavad imisa, rom proeqtis zemoqmedeba ZiriTadad SezRudulia

arsebuli gziT da samSeneblo moednebi ar mdebareobs romelime cnobil

Zeglsa Tu arqeologiurad saintereso teritoriasTan axlos,

mSeneblobis dros SesaZlebelia arqeologiuri fenebis ganadgureba

(Tumca nakleb savaraudoa). am riskis Tavidan asacileblad saWiroa

arqeologiuri zedamxedveloba miwis samuSaoebis dros. zedamxedvelobis

procedurebi da sxva saWiro zomebi SeTanxmebuli unda iqnes kulturis

saministrosTan mSeneblobis nebarTvis miRebis dros, nebarTvis gacemis

wesebis Sesabamisad. saqarTvelos kanonis “kulturuli memkvidreobis

Sesaxeb” me-14 muxlis mixedviT, karierebTan dakavSirebul saqmianobaze,

aseve gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone obieqtebis mSeneblobaze

nebarTvis gacemas saqarTveloSi axorcielebs uflebamosili organo

saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministros

dadebiTi gadawyvetlebis safuZvelze. am daskvnis safuZvelia Sesabamisi

teritoriis arqeologiur kvelva, rasac axorcielebis is organizacia,

visac surs miwis samuSaoebis warmoeba. miwis samuSaoebis

ganmaxorcielebeli organizacia warudgens saminsitros daokumentacias

teritoriis arqeologiuri kvlevis Sesaxeb. es winaswaruli kvleva unda

moicavdes savvele kvlevebsa da laboratoriul samuSaoebs.

arqeologiuri obieqtis aRmoCenis SemTxvevaSi sakvlev teritoriaze

arqeologiuri Seswavlis daskvna unda moicavdes Semdeg informacias:

a) arqeologiuri Sreebis detaluri savele Seswavla da obieqtebis

CamonaTvali, romlebic aRmoCnda Tanamedrove meTodologiis

gamoyenebiT;

b) identificirebuli obieqtebis konservaciis problemaze

rekomendaciebi da samSeneblo saqmianobis dagegmva saproeqto

teritoriaze arqeologiuri Seswavlis safuZvelze. arsebuli

praqtikiT, arqeologiuri kvelva warmoebs detaluri daproeqtebis

kontraqtis farglebSi samSeneblo nebarTvis miRebis stadiaze.

mSeneblobis stadiaze uzrunvelyofili unda iyos arqeologiuri

monitoringi samSeneblo kontraqtoris mier kulturis, ZeglTa dacvisa

da sportis saministros zedamxedvelobiT. arqeologiuri

zedamxedvelobisa da sxva SeTanxmebuli samuSaoebisaTvis aucilebeli

biujeti unda dafiqsirdes samSeneblo samuSaoebis SefasebaSi.

arqeologiuri artefaqtebis gamovlenis SemTxvevaSi gamosayenebeli

procedura:

mSeneblobis kontraqtori moizidavs Tavisi saqmis zedmiwevniT mcodne 1

specializirebul arqeologs (arqeologiur zedamxedvels) yoveldRiuri

zedamxedvelobis Casatareblad miwis samuSaoebis Sesrulebis dros.

210

saukeTeso praqtikas warmoadgens am amocanisaTvis SerCeuli piris

kandidaturis SeTanxmeba kulturisa da ZeglTa dacvis saministrosTan.

kulturisa da ZeglTa dacvis saministrom SeiZleba aseve daniSnos piri

an kompania samSeneblo samuSaoebis perioduli zedamxedvelobis

gansaxorcieleblad, Tumca es praqtika gamoiyeneba mxolod sensitiuri

proeqtebis eqskluziur SemTxvevebSi.

arqeologiuri zedamxedveli atarebs yoveldRiur monitorings yvela

samSeneblo ubanze, sadac miwis samuSaoebia (miwis mosufTaveba, gruntis

profilireba, gaTxrebi da sxva) dagegmili, Tanxmad grafikisa.

amas garda, arqeologiuri zedamxedveli gankargulebas aZlevs muSebs

dauyovnebliv Seatyobinon mas potenciuri arqeologiuri reliqviebis

SemTxveviTi aRmoCenis Sesaxeb.

potenciuri arqeologiuri Rirebulebis materialuri kulturis

obieqtebis – artefaqtebis aRmoCenis SemTxvevaSi, Semdegi nabijebi unda

gadaidgas:

1. mSeneblobaze dasaqmebuli muSebi valdebulni arian Sewyviton

muSaoba da dauyovnebliv Seatyobinon aRmoCenis Sesaxeb arqeologiur

zedamxedvels.

2. arqeologiuri zedamxedveli atyobinebs amis Sesaxeb ubnis mTavar

inJiners da moiTxovs aRmoCenis ubanze yvela samuSaos Sewyvetas.

arqeologiuri zedamxedveli asrulebs aRmoCenisa da im ubnis pirvel

Semowmebas, sadac es aRmoCena moxda

3. im SemTxvevaSi, Tuki am aRmoCenas ara aqvs potenciuri arqeologiuri

Rirebuleba, arqeologiuri zedamxedveli atyobinebs amis Sesaxeb mTavar

inJiners da samuSaoebi grZeldeba. Canawerebis wignSi ki keTdeba

Sesabamisi Canaweri am SemTxvevis Sesaxeb.

4. im SemTxvevaSi, Tuki es aRmoCena Sefasda rogorc potenciuri

arqeologiuri reliqvia, arqeologiuri zedamxedveli atyobinebs mis

Sesaxeb mSeneblobis kontraqtoris mTavar inJiners da NNN–is garemos dacvis specialists (da supervaizor kompanias / inJiners), moiTxovs

samSeneblo saqminobis Sewyvetas da atyobinebs kulturisa da ZeglTa

dacvis saministros momxdaris Sesaxeb.

5. mSeneblobis kontraqtoris mTavari inJineri aseve atyobinebs NNN–s samuSaoebis Sewyvetis Sesaxeb da moiTxovs kulturisa da ZeglTa dacvis

saministros dauyovnebliv CarTvas.

6. kulturisa da ZeglTa dacvis saministro niSnavs eqsperts an

eqspertTa jgufs da atarebs aucilebel arqeologiur samuSaoebs ubanze

problemis identificirebis mizniT.

7. ufro martiv SemTxvevebSi, moZravi artefaqtebis, dasafiqsirebeli

masalis amoRebisa da sxva saxis aucilebeli samuSaoebis Sesrulebis

211

Semdeg, kulturisa da ZeglTa dacvis saministros eqspertebi iReben

gadawyvetilebas SeCerebuli samseneblo saqmianobis aRdgenis Sesaxeb.

8. Rirebuli da sivrculad ganbneuli aRmoCenebis gansakuTrebul

sagangebo SemTxvevebSi kulturisa da ZeglTa dacvis saministros

SeuZlia moiTxovos ganTvisebis zolis relokacia, misi gadanacvlebiT

arqeologiuri ubnidan usafrTxo distanciaze.

8.1.1.10 jandacva da usafrTxoeba

aucilebelia usafrTxoebis normebis, sawarmoo sanitariisa da

xanZarsawinaaRmdego zomebisa da instruqciebis dacva samuSaoebis

Sesrulebis dros, aseve kadrebis treiningisas. kontraqtori

valdebulia, Cautaros personals usafrTxoebis instruqtaJi samuSaoebis

dawyebamde.

satransporto saSualebebs unda hqondes motrialebis mcire

radiusi, aRWurvili iyos xmovani da ganaTebis niSnebiT, romlebic muSa

mdgomareobaSi unda iyos. parkirebis adgili unda SemoiRobos da

aRiWurvos avariuli gaCerebis wiTeli niSnebiT dRisiT, xolo RamiT –

wiTeli ganaTebis niSniT.

gzaze momuSave pirebi aRWurvili iqnebian specialuri formebiTa da

fexsacmliT. aucilebelia zogadi usafrTxoebis normebis dacvla,

rogoricaa samuSao ubnis SemoRobva, usafrTxoebis sxvadasxva

RonisZieba. kontraqtori uzrunvelyofs specialur TavSesafars

muSebisaTvis amindis araxelsayreli pirobebis dros.

transportisa da qveiTebisaTvis uzrunvelyofili iqneba

alternatiuli gasasvlelebi. gamoyenebuli iqneba saTanado ganaTeba da

niSnebi.

kontraqtori pasuxismgebelia samuSaoebis Catarebaze Sromis

kanonmdeblobisa da usafrTxoebis moTxovnebis dacviT, agreTve sawarmoo

sanitaruli moTxovnebis gaTvaliswinebaze.

8.1.1.11 დამხმარე საამშენებლო ობიექტების კომპლექსი

samuSaoTa eferqturi organizebisaTvis aucilebelia damxmare

obieqtebisa da Senoba–nagebobebis mowyoba. damxmare obieqtebis

kompleqsi moicavs asfalto-betonis qarxanas da samSeneblo banaks

avtomeurneobiT. saerTaSoriso samSeneblo kontraqtebis principebis

Sesabamisad, xsenebuli obieqtebis proeqtireba da mSenebloba

kontraqtoris prerogativaa, da Sesabamisad, es komponentebi ar aris

warmodgenili gzis rekonstruqciis ZiriTad proeqtSi.

proeqtis ganmaxorcielebeli organizacia (saavtomobilo gzebis

departamenti) da garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministro

uzrunvelyofen imis kontrols, rom mSenebeli kontraqtoris mier,

212

samSeneblo banakis adgilmdebareobis gansazRvris da misi proeqtis

momzadebis procesSi, momzadebuli iqneba saqarTvelos kanonmdeblobiT

moTxovnili normatiuli dokumentacia da dacul iqneba teqnikuri

reglamentebiT moTxovnili pirobebi.

saavtomobilo gzebis departamenti iRebs valdebulebas, rom baTumi-

axalcixis saavtomobilo gzis rekonstruqciisa da mSeneblobis

proeqtTan dakavSirebiT dakavSirebiT, kontraqtoris mier saTanado

saproeqto dokumentaciis momzadebis Semdeg, uzrunvelhyofs damxmare

samSeneblo obieqtebis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli

yvela savaldebulo garemosdacviTi dokumentis SemuSavebas da garemos

da bunebrivi resursebis saministrosaTvis warmodgenas.

qvemoT mocemulia is principebi da miTiTebebi im maregulirebel

dokumentebze, romlebTanac SesabamisobaSi unda iyos asfalto-betonis

qarxnis, banakis da sxva damxmare obieqtebis proeqtebi da maTi

funqcionirebis pirobebi.

SerCeul teritoriaze daproeqteba unda moxdes saqarTveloSi moqmedi

Semdegi normatiuli dokumentebis mixedviT:

saqarTvelos mTavrobis 2009 wlis 24 martis N57 dadgenileba

„mSeneblobis nebarTvis gacemis wesisa da sanebarTvo pirobebis

Sesaxeb“ saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis ministris 2009 wlis 8

ivlisis N1–1/1254 brZaneba „dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa

da ganaSenianebis regulirebis ZiriTadi debulebebis damtkicebis

Taobaze“. saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis ministris 2010

wlis 18 Tebervlis N1–1/251 brZaneba „saqarTvelos teritoriaze

teqnikuri zedamxedvelobisa da saamSeneblo sferoSi 1992 wlamde

moqmedi normebis, wesebis da teqnikuri reglamentirebis sxva

dokumentebis gamoyenebis Sesaxeb“. saqarTvelos mTavrobis 31.12.2013 N425 dadgenilebsaqarTvelos

zedapiruli wylebis dabinZurebisagan dacvis teqnikuri

reglamentis damtkicebis Taobaze;

saqarTvelos kanoni saqarTvelos zRvis, wyalsatevebisa da

mdinareTa napirebis regulirebisa da sainJinro dadacvis Sesaxeb

(27.12.2006 N4131) masSi 2008 da 2011 wlebSi Setanili cvlilebebis

gaTvaliswinebiT.

СНиП2.07.01.–89 „qalaqTmSenebloba“; СНиП2.08.02.–89 „sazogadoebrivi Senobebi da nagebobebi“; СНиП2.09.03.–85 „sawarmoo dawesebulebebis nagebobebi“; СНиП2.09.04.–87 „administraciuli da sayofacxovrebo Senobebi“

213

yvela obieqtisaTvis, sadac gaTvaliswinebuli iqneba atmosferul haerSi

stacionaruli gafrqvevis wyaroebis arseboba an zedapiruli wylis

obieqtebSi Camdinare wylebis CaSveba, SemuSavebuli da garemos da

bunebrivi resursebis dacvis saministrosTan SeTanxmebuli iqneba

atmosferul haerSi zRvrulad dasaSvebi gafrqvevebis normativebi da

zedapiruli wylis obieqtebSi damabinZurebel nivTierebaTa zRvrulad

CaSvebis normebi.

asfalto-betonis qarxana

gadawyvetilebas asfalto-betonis qarxnis mSeneblobaze an mza asfaltis

Sesyidvaze mwarmoeblebisagan miiRebs mSenebeli kontratqori.

asfalto-betonis qarxnis mSeneblobaze gadawyvetilebis miRebis

SemTxvevaSi, obieqtis operirebisaTvis aucilebelia mSenebeli

kontraqtoris mier saTanado “garemoze zemoqmedebis Sefasebis”

dokumentis momzadeba da garemoze zemoqmedebis nebarTvis mopoveba.

asfalto-betonis qarxnis teritoriaze ganTavsebuli iqneba Semrevi xazi,

biTumis rezervuarebi, inertuli masalebis sawyobebi.

obieqtisaTvis damuSavebuli da Sesabamis organoebTan SeTanxmebuli

iqneba sawarmos atmosferuli haeris zRvrulad dasaSvebi gafrqvevebis

da zedapiruli wylis obieqtSi zRvrulad dasaSvebi CaSvebis

normativebi.

obieqtis mowyobisas gaTvaliswinebuli unda iqnes Semdegi normatiuli

dokumentebis moTxovnebi:

• СНиП2.09.03.–85 „sawarmoo dawesebulebebis nagebobebi“;

• saqarTvelos kanoni „atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb“;

• 2014 wlis mTavrobis saqarTvelos mTavrobis dadgenileba 42

“atmosferuli haeris dabinZurebis stacionaruli wyaroebis

inventarizaciis teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze” da 2013

wlis 31 dekembris saqarTvelos mTavrobis dadgenileba 408 “atmosferul

haerSi mavne nivTierebaTa zRvrulad dasasvebi gafrqvevis normebis

gaangariSebis teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze”.

samSeneblo banaki

samSeneblo banakis mowyobisas aucilebelia sasmel–sameurneo wyliT

uzrunvelyofa. SerCeuli teritoriaze SesaZlebelia milisebri an

Saxturi Wis mowyoba da miwisqveSa mtknari wyliT banakis

wyalmomarageba, risTvisac saWiroa miwisqveSa wylis aRebis licenzia

moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad.

teritoriaze moewyoba samarago rezervuari, romlidanac banakis

obieqtebs wyali miewodeba TviTdinebiT.

Camdinare wylebi banakis teritoriaze mowyobili sakanalizacio

sistemiT Seikribeba da teritoriidan gayvana moxdeba saerTo

koleqtoriT.

214

Camdinare wylebi dabinZurebuli iqneba organuli nivTierebebiT, amitom

saWiroebs biologiur gawmendas. C.w–ebis gawmendisTvis unda moewyos

teqnikurad SedarebiT martivi nageboba – septiki.

septiki warmoadgens nagebobas, romelSic erTdroulad xdeba Camdinare

wylebis meqanikuri, biologiuri gawmenda da lamis mineralizacia.

septikis gavlis Semdeg moxdeba Camdinare wylis dezinfeqcia da

zedapiruli wylis obieqtSi CaSveba.

banakis teritoriaze daidgmeba narCenebis konteinerebi sayofacxorebo

narCenebis Sesagroveblad. narCenebis gatana moxdeba adgilobriv

samsaxurebTan gaformebuli xelSekrulebis safuZvelze.



ï saqarTvelos kanoni „wylis Sesaxeb“; ï saqarTvelos kanoni „wiaRis Sesaxeb“; ï saqarTvelos kanoni „nebarTvebisa da licenzirebis Sesaxeb“; ï saqarTvelos mTavrobis dadgenileba N17 2014 wlis 3 ianvari

ï garemosdacviTi teqnikuri reglamentebis damtkicebis Taobaze;

ï saamSeneblo normebis da wesebi (mw 07.01–09) – „wyalmomaragebisa da

kanalizaciis gare qselebi da nagebobebi“ ï sanwdan 2.1.4. 000 – 00 „sasmeli wyali da dasaxlebuli adgilebis

wyalmomarageba“; ï sn da w 2.04.01–85 „Siga wyalsadeni da kanaklizaciis normebi“; ï sn da w 3.0.01–85 „Siga sanitarul–teqnikuri sistemebi“ ï sn 496–77 „droebiTi instruqcia zedapiruli Camdinare wylebis

gamwmendi nagebobebis proeqtirebisaTvis“

avtomeurneoba

ავტომეურნეობა moicavs gzis mSeneblobaSi gamoyenebuli teqnikisaTvis

avtosadgomsa da SesakeTebel boqsebs.

SesakeTebeli boqsebis teritoriaze ganTavsdeba mwyobridan gamosuli

avtonawilebis Sesagrovebeli bunkerebi: zeTiT dabinZurebuli

nawilebisaTvis liTonis yuTebi, amortizebuli saburavebis da sxva

polieTilenisa da rezinis nawilebisaTvis sacavebi, aRniSnuli narCenebi

teritoriiodan gaitaneba adgilobriv samsaxurebTan xelSekrulebis

safuZvelze. Secvlili zeTebisa da sxva narCeni navTobproduqtebisaTvis

daididgmeba plastmasis rezervuarebi, romlis teritoriidan gatanasa da

gauvneblobaze pasuxismgebeli iqneba kontraqtori.

navTobproduqtebiT niadagis da wyalsatevebis dabinZurebis

mosalodneli riskis Tavidan acilebis mizniT avtosadgomis teritoria

moSandakdeba da moewyoba saniarvre wylebis Semkrebi sistema.

215

arsebobs saniaRvre wlebis Sewonili nivTierebebiT da

navTobproduqtebiT dabinZurebis riski, amitom Sekrebili saniarvre

wylebisaTvis moewyoba navTobproduqtebis damWeri.

saniRvre wylis raodenobis gaangariSeba moxdeba Semdegi formuliT.

Q=10 ×F×H × K

sadac: Q - saniaRvre wylis moculobaa m3/dR. (m3/wel).

F - teritoriis farTobi ha–Si.

H – naleqebis raodenobaa mm–Si, miRebulia arsebuli literaturuli

wyaroebis mixedviT.

K- koeficienti, romelic damokidebulia safaris tipze.

saniaRvre wylebis moculobis Sesabamisad moxdeba gamwmendi nagebobis

gaangariSeba.



– saqarTvelos kanoni Ñwylis Sesaxebì; – sn 496ñ77 ÑdroebiTi instruqcia zedapiruli Camdinare wylebis

gamwmendi nagebobebis proeqtirebisaTvisì – NNNN2.11.04.ñ85 ñ ÑnavTobis, navTobproduqtebisa da Txevadi airis

miwisqveSa sacavebiì;

ekonomikuri ganviTarebis ministris 2008 wlis 8 dekembris N1–1/2935 brZaneba „avtogasamarTi sadgurebisa da avtogasamarTi kompleqsebis

usafrTxoebis wesebis damtkicebis Sesaxeb“

banakis adgilmdebareobisa da zomis SerCeva warmoadgens kontraqtoris

prerogativas da pasuxismgeblobas,magram aucilebelia gaTvaliswinebuli

iqnes mSenebelTa urTierTqmedeba garemosTan da adgilobriv

mosaxleobasTan.

obieqtis eqsploataciisas mosalodnelia Semdegi kategoriis narCenebis

warmoqmna:

• sayofacxovrebo nagavi;

• saofise narCenebi (qaRaldi, kartrijebi, naTurebi da sxv.);

• SefuTva (xe, qaRaldi da sxv.);

• navTobiT dabinZurebuli naWrebi, filtrebi, Semwovi baliSebi;

• navTobiT dabinZurebuli niadagi;

• polimeruli narCenebi;

• samedicino narCenebi.

qarxnis funqcionirebis dros warmoSobili sayofacxovrebo nagvis

odenoba damokidebulia personalis raodenobaze. winaswari monacemebiT,

dasaqmebuli iqneba araumetes 200-mde adamiani. miRebuli normebis

gaTvaliswinebiT, yovelwliurad TiToeuli muSaki warmoqmnis 0.70 m3

216

sayofacxovrebo nagavs. zemoT aRniSnulidan gamomdinare,

sayofacxovrebo narCenebis wliuri odenoba iqneba: 0.70 * 200 = 140 m3.

sayofacxovrebo nagvisTvis obieqtze gaTvaliswinebulia daxuruli

konteinerebis daontaJeba. am narCenebis amoReba da gadayra

ganxorcieldeba municipaluri dasufTavebis samsaxurTan dadebuli

kontraqtis safuZvelze.

navTobiT dabinZurebuli narCenebi da sxva saSiSi narCenebi droebiT

ganTavsdeba qarxnis teritoriaze garemosdacviTi da higienuri

moTxovnebis gaTvaliswinebiT, Semdeg ki Segroveba gadaecema

organizacias, romelsac gaaCnia saTanado garemosdacviTi nebarTva

amgvari narCenebis damuSavebis/ganTavsebis/gauvnebelyofisaTvis.

xis SefuTva gadaecema adgilobriv mosaxleobas Semdgomi gamoyenebis

mizniT.

obieqtze warmoebuli narCenebis marTva (klasifikacia, inventarizacia,

segregacia, Segroveba, Senaxva, gadacema da transportireba) da

monitoringi ganxorcieldeba danarTSi 3 aRwerili principebis,

procedurebisa da wesebis Sesabamisad.

samSeneblo banakisa da avtomeurneobis wyalmomaragebasa da

wyalarinebasTan dakavSirebuli raodenobrivi Sefasebebi da

Semarbilebeli RonsZiebebi (modeli) mocemulia danarT 2-Si.

samSeneblo banakis narCenebis marTvis gegma mocemulia danarTSi 1.

qvemore gadmogvaqvs mokle Sejameba.

obieqtis eqsploataciisas mosalodnelia Semdegi kategoriis narCenebis

warmoqmna:

• sayofacxovrebo nagavi; • saofise narCenebi (qaRaldi, kartrijebi, naTurebi da sxv.);

• SefuTva (xe, qaRaldi da sxv.);

• navTobiT dabinZurebuli naWrebi, filtrebi, Semwovi baliSebi;

• navTobiT dabinZurebuli niadagi;

• polimeruli narCenebi;

• samedicino narCenebi.

qarxnis funqcionirebis dros warmoSobili sayofacxovrebo nagvis

odenoba damokidebulia personalis raodenobaze. winaswari monacemebiT,

dasaqmebuli iqneba 200-mde adamiani. miRebuli normebis gaTvaliswinebiT,

yovelwliurad TiToeuli muSaki warmoqmnis 0.70 m3 sayofacxovrebo

nagavs. zemoT aRniSnulidan gamomdinare, sayofacxovrebo narCenebis

wliuri odenoba iqneba: 0.70 * 200 = 140 m3. sayofacxovrebo nagvisTvis

obieqtze gaTvaliswinebulia daxuruli konteinerebis daontaJeba. am

217

narCenebis amoReba da gadayra ganxorcieldeba municipaluri

dasufTavebis samsaxurTan dadebuli kontraqtis safuZvelze.

navTobiT dabinZurebuli narCenebi da sxva saSiSi narCenebi droebiT

ganTavsdeba qarxnis teritoriaze garemosdacviTi da higienuri

moTxovnebis gaTvaliswinebiT, Semdeg ki Segroveba gadaecema

organizacias, romelsac gaaCnia saTanado garemosdacviTi nebarTva

amgvari narCenebis damuSavebis/ganTavsebis/gauvnebelyofisaTvis.

xis SefuTva gadaecema adgilobriv mosaxleobas Semdgomi gamoyenebis

mizniT.

obieqtze warmoebuli narCenebis marTva (klasifikacia, inventarizacia,

segregacia, Segroveba, Senaxva, gadacema da transportireba) da

monitoringi ganxorcieldeba danarTSi 7 aRwerili principebis,

procedurebisa da wesebis Sesabamisad.

8.1.1.12 reziume samSeneblo kontraqtoris valdebuleba, daicvas garemosdacviTi

marTvis moTxovnebi, romlebic aRwerilia winamdebare gzS-Si, unda

Seyvanili iqnes kontraqtis pirobebSi (mag. gzS an mxolod gmg SeiZleba

daerTos xelSekrulebas da gaxdes misi ganuyofeli nawili).

samSeneblo kontraqtori valdebulia, gamoyos garemosdacviTi

specialisti garemosdacviTi sakiTxebis samarTavad da kontraqtoris

ganxorcielebis gegmis SesamuSaveblad (winamdebare gmg safuZvelze)

saqmianobis ufro detaluri aRweriT (grafiki, CarTuli personali,

aucilebeli resursebi da sxv.).

moWrili xeebis sakompensacio programa SemuSavebul unda iqnas

samseneblo derefnis saboloo dazustebis da derefanSi moqceuli

xeebis inventarizaciis Semdeg, garemos da bunebrivi resursebis dacvis

saministrostan SeTanxmebis safuZvelze. gamoyenebuli unda iqnes mxolod kanonierad registrirebuli

mimwodeblebi saTanado nebarTvebiTa da licenziebiT. es exeba karierebis

operatorebs da sxva samSeneblo masalebis mimwodeblebs. nebarTvasa da

licenziis pirobebTan Sesabamisobis gadamowmeba warmoadgens erTaderT

saSualebas, romelic eqneba proeqts da romliTac SesaZlebelia

mimwodeblis saqmianobasTan dakavSirebuli zemoqmedebebis Serbileba.

Tuki samSeneblo kompania gadawyvets sakuTari karierebis gamoyenebas,

saWiroa Sesabamisi licenziis miReba garemos da bunebrivi resursebis

dacvis saministrosgan. samSeneblo kontraqtorma SeiZleba miiRos

gadawyvetileba, TviTon daamontaJos betonis Semrevi qarxana

proeqtisaTvis aucilebeli betonis sawarmoeblad. betonisqarxanas ar

sWirdeba calke gzS-s momzadeba, magram sawarmos proeqti da betonis

218

warmoebasTan dakavSirebuli saqmianoba unda akmayofilebdes teqnikuri

reglamentis moTxovnebs.

8.1.2 xangrZlivvadiani da eqsploataciasTan dakavSirebuli

zemoqmedebebis Serbileba

aq gvinda, ganvixiloT saoperacio stadiaze gansaxorcielebeli

Serbilebis zomebi. am zomebis umravlesoba (ZiriTadad, SekeTeba-

saremonto samuSaoebi) unda ganaxorcielos sagzao departamentma

saxelmwifo biujetidan gamoyofili saxrebiT, sesxebiT, grantebiTa da

sxva finansuri wyaroebidan mopovebuli saxsrebiT.

erozia da miwis stabilurobis kontroli da gamwvaneba. sagzao

departamentma unda uzrunvelyofs eroziisa da miwis stabilurobis

mudmivi kontroli da landSaftis aRdgenis monitoringi samSeneblo

samuSaoebis dasrulebis Semdeg, aseve gamasworebeli qmedebebis drouli

gatareba. gamasworebeli qmedebebi moicavs, magram ar Semoifargleba

sadrenaJo sistemebis movliTa da eroziis sawinaaRdmego zomebis

(bermebi, mcenareuli safari da sxv.) gamoyenebis saWiroebis mixedviT.

gzispira nagavi da sawvaviT dabinZureba. sagzao departamentma

koordinireba unda gauwyios adgilobrivi samTavrobo uwyebebisa da

kerZo kompaniebis saqmianobas da uzrunvelyofs damxmare

infrastruqturisa da momsaxurebis saTanado mowyoba da funqcionireba

(sawvavgasamarTi sadgurebi, narCenebis marTvis samsaxurebi).

emisiebi haerSi, xmauri da dabinZureba saremonto samuSaoebis dros.

sagzao demartamentma unda uzrunvelyofs garemosdacviTi poziciis

gaTvaliswineba SekeTebis kontraqtebSi da ganaxorcielos maTi

Sesrulebis monitoringi. gamwvaneba. grZelvadiani perspeqtiviT da trasis mTel marSrutze

sagzao departamentma unda dagegmos gzispira zonis ganviTareba

gamwvanebis Sesabamisi strategiis ganxorcielebiT. gaTvaliswinebuli

unda iyos vizualuri da esTetikuri, aseve emisiebis sqriningis aspeqtebi.

faunis dacva. gzis eqsploataciis narCenebi zemoqmedeba mudmivi

xasiaTisaa, Tumca SesaZlebelia misi nawilobrivi Serbileba Semdegi

zomebis gatarebiT:

• miwisqveSa gadasasvlelebis mSenebloba mcire zomis

cxovelebisaTvis;

• RamurebisaTvis yuTebis mowyoba moWrili xeebisa da ganadgurebuli

Senobebis kompensirebis mizniT;

219

trasidan Camdinare wylis gawmendis Tanamedrove sistemebis

gamoyeneba.

sagzao moZraobasa da transportTan dakavSirebuli sagangebo

situaciebis Tavidan acileba da Serbileba, romlebmac SeiZleba

gamoiwvios toqsikuri masalebis daRvra, janmrTelobis dazianeba an

sicocxlis mospoba. sagangebo situaciebisaTvis mzaoba. sagzao

departamenti Sinagan saqmeTa saministrosTan TanamSromlobiT (sagangebo

situaciebis marTvis departamenti) uzrunvelyofs Sesabamisi

sakanonmdeblo basis Seqmnasa da sagangebo situaciebze reatirebis

gegmebis SemuSavebas saSiSi masalebis gadazidvebis regulirebis mizniT.

zomebis sistema SeiZleba moicavdes, magra ar aris Semofargluli

SemdegiT:

- SemTxveviT daRvrebiT gamowveuli zianis momcveli usafrTxoebis

zomebisa da sagangebo situaciebze reagirebis gegmis Seqmna da

ganxorcieleba;

- saSiSi masalebis gadamtani transportisaTvis calke marSrutebis

daweseba;

- safrTxis Semcirebis mizniT Sxamiani masalebis gadazidvis

regulireba;

- Sxamiani narCenebis transportirebis akrZalva ekologiurad

sensitiuri teritoriis gavliT.

zemoT moyvanili zomebi da gegmebi unda SemuSavdes saqarTvelos

kanonis “saSiSi nivTierebebis Sesaxeb” da garemos dacvis saministros

normebis mixedviT “qimiuri nivTierebebis gamoyenebis, transportirebis,

Senaxvisa da gamoyenebis Sesaxeb”. damxmare masalad aseve SeiZleba

gamoyenebuli iqnes sxva qveynebis normativebi (mag. ruseTi transportis

ministris brZaneba #73, gamocemuli 08.08.1995, Seicvala 1999 w).

adamianis, cxovelebisa da mcenareebis daavadebebis gavrcelebis

Tavidan acileba. sabaJo samsaxuri, daavadebaTa kontrolisa da

samedicino statistikis erovnuli centri da sakvebis usafrTxoebis,

soflis meurneobis saministros veterinaruli da mcenareTa dacvis

erovnuli samsaxuri pasuxismgebeli arian adamianis, cxovelTa da

mcenareTa daavadebebis gavrcelebis Tavidan acilebaze, rac SeiZleba

gamoiwvios adamianTa gadaadgilebam da saqonlis transportirebam.

8.2 monitoringi da aRsruleba

gmg ganxorcielebis instituciuri CarCo

samSeneblo kontraqtori valdebulia gmg-s Sesrulebasa da

mSeneblobis kargi praqtikis ganxorcielebaze. am valdebulebebis

Sesasruleblad kontraqtors unda hyavdes sul mcire erTi

garemosdacviTi specialisti, romelsac srulad esmis gmg rekomendaciebi

220

da SemoTavazebul Serbilebis RonisZiebebis profesiulad Caaqsovs

konstraqtoris yoveldRiur saqmianobaSi.

sagzao departamenti mier daniSnuli samuSaoebis teqnikuri

zedamxedveli pasuxismgebelia saproeqto teritoriaze velSi muSaobasa

da samuSaoebis adgilze zedamxedvelobaze, aseve sainJinro proeqtTan

Sesabamasobis uzrunvelyofaze, samuSaoebis xarsxianad Sesrulebaze. igi

aseve uflebamosilia kontraqtoris mier gmg-s aRsrulebis midevnebaze,

SemoTavazebuli RonisZiebebidan nebismier gadaxvevis aRmoCenaze, aseve

gauTvaliswinebeli garemosdacviTi sakiTxebis identificirebaze

samuSaoebis ganxorcielebis nebismier etapze.

sagzao departamenti uzrunvelyofs samuSaoebis zogad Sesabamisobas

garemosdacviT TvalsazrisiT teqnikuri zedamxedvelisa da

kontraqtoris xarisxiani muSaobis xarjze. sagzao departamenti aseve

urTierTqmedebs msoflio bankTan, uzrunvelyofs yvela garemosdacviTi

informaciis gacvlas, aseve proeqtis garemosdacviT zedamxedvelobas

msoflio bankis mxridan.

garemos dacvis inspeqcias ara aqvs rutinuli monitoringis

valdebuleba, magram mas gaaCnia uflebamosileba, rom saWiroebis

SemTxvevaSi ganaxorcielos garemoze zemoqmedebis nebarTvis pirobebis

Sesrulebis da gamoyenebuli karierebis eqspluataciis licenziebis

arsebobis inspeqcia.

gmg Sesrulebis angariSgeba

kontraqtori garemosdacviTi specialistis meSveobiT yovelTviurad

moamzadebs gmg Sesrulebis angariSebs. es angariSebi unda Seicavdes

informacias im saqmianobis ZiriTadi tipebis Sesaxeb, rac ganxorcielda

saangariSgebo periodis manZilze, nebismieri

gawmendis/nebarTvebis/licenziebis Sesaxeb, rac saWiro gaxda am

saqmianobis gansaxorcieleblad, gamoyenebuli Serbilebis zomebis

Sesaxeb, agreTve mimwodeblebTan, adgilobriv xelisuflebasTan,

zemoqmedebis qveS moqceuli sazogadoebebTan urTierTobaSi

warmoSobili garemosdacviTi sakiTxebis Sesaxeb da sxv. kontraqtoris

yovelTviuri angariSebi unda waredginos teqnikur zedamxedvelsa da

sagzao departaments.

teqnikuri zedamxedveli amzadebs yovelTviur angariSebs gmg

ganxorcielebisa da kontraqtoris mier garemosdacviTi moTxovnebis

Sesrulebaze. es angariSebi unda efuZnebodes kontraqtoris angariSebsa

da maTi Sinaarsis analizs. teqnikuri zedamxedveli afasebs, ramdenad

zustia kontraqtoris angariSebSi warmodgenili faqtobrivi informacia,

Seavsebs iq arsebul xarvezebs da Seafasebs kontraqtoris mier

gamoyenebuli Serbilebis RonisZiebebis adeqvaturobas. teqnikuri

zedamxedveli xazs usvams gmg-sTan nebismieri Seusabamobas, wamowevs

221

kontraqtoris mier aRZrul an zedamxedvelis mier gamovlenil mwvave

sakiTxebs da SeimuSavebs winadadebebs gamasworebeli qmedebebis Sesaxeb.

sagzao departamenti uzrunvelyofs, rom kontraqtorisa da

teqnikuri zedamxedvelis yovelTviuri angariSebi gmg ganxorcielebis

Sesaxeb da kontraqtoris garemosdacviTi saqmianobis Sesaxeb droulad

miewodeba garemosdacviT specialistebs departamentis SigniT sagzao

departamentis administraciaSi Semosvlis Semdeg. departamenti

garemosdacviTi specialistebis meSveobiT yovelkvartlurad warudgens

angariSebs msoflio banks samSeneblo samuSaoebis garemosdacviTi

Sesabamisobis Sesaxeb. amgvari angariSebi unda Seicavdes informacias

yvela identificirebul darRvevasa da gatarebul RonisZiebaze amgvari

darRvevis aRmosafxvrelad. sagzao departamenti Seatyobinebs msoflio

banks mniSvnelovani garemosdacviTi sakiTxis Sesaxeb nebismier dros,

regularuli angariSgebis grafikis miuxedavad.

gmg darRvevis gamosworeba

sagzao departamenti, rogorc samSeneblo samuSaoebis klienti,

pasuxismgebeli iqneba kontraqtoris mier xelSekrulebis pirobebis

dacvaze, rac moicavs gmg Sesrulebas. umniSvnelo darRvevisaTvis, rac

iwvevs droebiT, magram Seqcevad zians, kontraqtors miecema 48 sT

problemis gamosworebisa da garemos aRdgenisaTvis. Tuki aRdgeniTi

samuSaoebi damakmayofilebelia am periodis gasvlis Semdeg, sxva zomebi

ar miiReba. Tuki viTarebis gamosworeba ver xerxdeba am vadaSi, sagzao

departamenti daiqiravebs sxva kontraqtors aRdgeniTi samuSaoebis

sawarmoeblad, xolo am samuSaoebis Rirebulebas gamoaklebs damrRvevi

kontraqtoris Semdegomi gadaxdidan. mniSvnelovani darRvevisaTvis, rac

gamoiwvevs grZelvadiani an Seuqcevad zians, gaTvaliswinebulia

finansuri jarima xelSekrulebis fasis 1 % odenobiT aRdgeniTi

samuSaoebis Rirebulebis garda.

sagzao departamentis instituciuri SesaZleblobebi

sagzao departamentis SigniT, teqnikuri politikis departamentSi

arsebobs garemosdacviTi ganyofileba. amJamad, ganyofilebis

xelmZRvanelis garda, aq muSaobs ori garemosdacviTi specialist,

romelmac gaiara profesiuli treiningi samuSao adgilas msoflio

bankis teqnikuri daxmarebis farglebSi sagzao departamentSi. sagzao

departamentis amjamindeli garemosdacviTi SesaZleblobebi saWiroebs

gaZliarebas, raTa uzrunvelyofili iqnes sruli garemosdacviTi

Sesabamisoba proeqtis farglebSi. miuxedavad imisa, rom samuSaoebis

xarisxis yoveldRiuri kontroli gadabarebuli iqneba samuSaoebis

sainJinro zedamxedvlze, sagzao departaments udna hyavdes Sesabamisi

222

kadrebi, rom zedamxedveloba gauwios teqnikuri zedamxedvelis muSaobas

da SeimuSavos gadawyvetilebebi im sakiTxebis gadasawyvetad, romlebic

zedamxedvelma SeiZleba aRZras sagzao departamentis winaSe.

8.3 ganxorcielebis Rirebuleba

garemosdacviTi saqmianobis Rirebuleba, rac ukavSirdeba

samSeneblo saqmianobas, Seyvanili unda iyos mSeneblobis kontraqtSi.

mSenebelma kontratqorma unda gaiTvalsiwinos 10ha tyis moWris

samuSaoTa Rirebuleba. amave dros, sgd-m unda SeaTanxmos garemos dacvis

saministrosTan tyis kompensaciis programa. sakompensacio Rirebuleba

Sedis gmg-s biujetSi.

damatebiTi arqeologiuri kvelevebi SesaZloa moTxovnil iqnas

mSeneblobis nebarTvis misaRebad. Sesabamisi xarjebi gaTvaliswinebuli

unda iqnas mseneblobis biujetSi.

zogierTi mcire xarji mosalodnelia gzS da gmg sajaro

konsultaciebTan dakavSirebiT. maT dafaravs sagzao departamenti. Tuki daziandeba “saqarTvelos wiTeli nusxis” saxeobebi,

uzrunvelyofili unda iqnes am saxeobebis sakompensacio dargva

koeficientiT 1:10, ase rom, 1 moWrili xis nacvlad unda dairgas 10 xe garkveuli xarjebi ukavSirdeba garemosdacviTi da jandacvis

specialistebis daqiravebas da warmoadgens daaxloebiT 60 000 lars

yovelwliurad.

223

8.4 garemosdacviTi menejmentis gegma (matrica) mSeneblobis etapi

zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis

zomebi/Rirebulebebi periodi

pasuxismgebloba ganxorcielebaze

pasuxismgebloba monitoringze

bunebrivi landSaftis ganadgureba (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) trasis derefanSi. saqmianoba: miwis gawmenda, niadagis moSoreba da gaTxrebi

gzis gafarToebisa da marSrutis umniSvnelo koreqciis adgilebi

derefnis zustad dakvalvis Semdeg, miwis gawmendis samuSaoebis dawyebamde ganxorcieldeba winaswari kvleva faunisaTvis zianis miyenebis Tavidan acilebis mizniT (Ramurebis sacxovrebeli adgilebis gadamowmeba; derefanSi arsebuli budeebis gadamowmeba). gasaCexia 10ha tye. garemos dacvis saministrosTan SesaTanxmebelia kompensaciis programa. ormoebsa da TxrilebSi datovebuli iqneba joxebi, raTa mcire zomis ZuZumwovrebma SeZlon gamosvla.

miwis gawmendis samuSaoebis dawyebamde gaTxrebis dros dargvebis gegmis SemuSaveba mSeneblobis dawyebamde. ganxorcielebis dawyeba dasrulebamd e miwis gawmendidan aRdgenamde

samSeneblo kontraqtori

sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia3

3 garemos dacvis inspeqcias ara aqvs rutinuli monitoringis valdebuleba, magram mas gaaCnia uflebamosileba, rom saWiroebis SemTxvevaSi ganaxorcielos garemoze zemoqmedebis nebarTvis pirobebis Sesrulebis da gamoyenebuli karierebis eqspluataciis licenziebis arsebobis inspeqcia.

224





niadagis humusovani fenis (topsoili) Senaxvis qvemoT aRwerili praqtika iqneba ganxorcielebuli, xolo Senaxuli topsoili gamoyenebuli iqneba aRdgenisa da gamwvanebis dros. wiTel wignSi Setanili saxeobebis (muxa) moWris SemTxvevaSi ganxorcielebuli unda iqnes sakompensacio dargva koeficientiT 1:10;

bunebrivi landSaftis ganadgureba (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) misasvlel gzebze, karierebze, narCenebis ganTavsebis adgilebSi, samSeneblo banakebSi da aRWurvilobis

banakebi; karierebi: (mag. ZinZas Wala) narCenebis ganTavsebis adgilebi, samSeneblo banakebi da aRWurvilobis ezoebi

winaswari kvleva florisa da faunisaTvis zianis miyenebis Tavidan acilebis mizniT; floris iSviaT an dacul saxeobebze zemoqmedebis Tavidan acilebis SeuZleblobis SemTxvevaSi unda daigegmos da ganxorcieldes dargvis programa; ormoebsa da TxrilebSi datovebuli iqneba joxebi, raTa mcire zomis

miwis gawmendis samuSaoebis dawyebamde gaTxrebis dros miwis gawmendidan aRdgenamde samSeneblo samuSaoebis dasrulebis Semdeg

daproeqtebisa da mSeneblobis kompania

sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia

225





ezoebSi.

ZuZumwovrebma SeZlon gamosvla; niadagis zeda fenis (topsoili) Senaxvis qvemoT aRwerili praqtika iqneba ganxorcielebuli, xolo Senaxuli topsoili gamoyenebuli iqneba aRdgenisa da gamwvanebis dros; SemuSavebuli da ganxorcielebuli iqneba gamwvanebis gegma;

mdinaris napiris lateraluri eroziaLU

md. ZinZas auzis mdinareebi

napirdamcavi dambisa da gabionebis proeqti CarTulia saproeqto dokumentaciaSi. damcavi nagebobebis mSenebloba proeqtis mixedviT.

mSeneblobis dros



226





gzis axali WrilebiT gaaqtiurebuli eroziuli procesebi da bunebrivi sadrenaJe gzebis droebiTi avseba danaleqiT. gzis yrilis qvemoT arsebuli miwis erozia daxuruli da Ria drenaJebidan koncentirebuli nakadebis gamo.

gzis mTel monakveTze

droebiTi an mudmivi antieroziuli RonisZiebebi gatardeba detaluri proeqtis mixedviT (droebiTi drenaJi, bio-leibebi an geo-teqstiluri safarebi, bermebi da sxv.). danaleqis zemoqmedebis Sesarbileblad ganxorcieldeba Semdegi zomebi: - miwis gadatana mxolod

mSral periodebSi; - yvelaze mowyvladi

niadagis ubnebis dacva mulCirebiT;

- sadrenaJe arxebsi dacva bermebiT, Calisa da qsovilis barierebiT;

- danaleqis Semkrebis damontaJeba.

mSeneblobiT gamowveuli eroziis Sesarbileblad gamoyenebuli iqneba Semdegi zomebi: - agebuli iqneba saTanado

zomis wvimis wylis arxebi;

- sadrenaJe milebi ise iqneba daproeqtebuli, rom Tavidan iqnes acilebuli kaskaduri

mSeneblobis dros



227





efeqti; - uzrunvelyofili iqneba

monacvleobiTi drenaJis struqturebi;

- wyalmimRebi zedapiri mopirkeTebuli unda iyos qviTa da betoniT.

eroziis zemoqmedebis qveS myof mdinareebSi gazrdili Sewonili danaleqi samSeneblo moednebsa da gzis axal Wrilebze, inertuli masalebisa da narCenebis ganTavsebis adgilebze; wylis xarisxis gauareseba da danaleqis gazrda

md. ZinZa Serbilebis strategia: Tavidan acileba droebiTi antieroziuli zomebis gatarebiT, rogoricaa droebiTi drenaJi, danaleqis droebiTi Semkrebebi da Semakavebeli guburebi da sxv.

- mowyvladi zedapirebis

dava naWriT;

- Semakavebeli guburebis

mowyoba danaleqis

moculobis

Sesamcireblad wylis

obieqtebSi CaRvramde.

mSeneblobis dros



niadagis humusovani fenis dakargva araswori Senaxvis gamo. samSeneblo

mTel marSrutze: gzis monakveTebze

kontraqtori ganaxorcielebs Semdegs: - niadagis humusovani

fenis moxsna 15 sm-mde siRrmeze da Senaxva yrilebSi, romelTa

mSeneblobis dros: topsoilis aRebidan aRdgenis dasrulebamde



228





samuSaoebi gavlenas moaxdens niadagis nayofier fenaze, romelic mdidaria mcenareebisa da mosavlisaTvis saWiro nivTierebebiT

simaRle ar aRemateba 2 m-s, xolo ferdobi – 1:2;

- niadagis humusovani fenis gadanawileba misi fizikur-qimiuri da biologiuri Tvisebebis SesanarCuneblad. Senaxuli topsoil gamoyelebuli iqneba zemoqmedebis qveS moqceuli ubnebsa da SemoTavazebuli gamwvanebis zolebSi;

- niadagis humusovani fenis yrilebis monitoringi, xolo nebismieri negatiuri pirobis aRmoCenis SemTxvevaSi makoreqtirebeli zomis gatareba, rogoricaa:

• anaerobuli mdgomareoba – yrilis gadabruneba an saventilacio xvrelebis Seqmna yrilSi;

• erozia – droebiTi damcavi Slamis barierebis Seqmna yrilebis irgvliv.

niadagis da niadagi – mTel kontraqtori mSeneblobis dros samSeneblo sagzao

229





zedapiruli wylebis dabinZureba navTobiT, sapoxi masalebiT, sawvaviTa da saRebaviT derefanSi, xidebsa da aRWurvilobis ezoebSi samSeneblo saqmianobisa da samSeneblo aRWurvilobis muSaobis Sedegad; mSeneblobaSi gamosayenebeli masalebi warmoadgens dabinZurebis potenciur wyaros sawvavis, sapoxi masalebis, qimiuri nivTierebisa da saSiSi masalebis arasworma Senaxvam da mopyrobam, aseve maTma potenciurma daRvram SeiZleba ziani miayenos garemosa da mSeneblobaSi dasaqmebuli muSebis janmrTelobas..

marSrutze; md. ZinZa

uzrunvelyofs Semdegs: - daRvrebze reatirebis

procedurebis momzadeba da gegmis wardgena sagzao departamentisaTvis dasamtkiceblad;

- mSeneblobaSi dasaqmebuli pirebis treiningi sawvavTan mopyrobasa da daRvris kontrolis procedurebSi;

- saSiSi nivTierebebis Senaxva yrilebze daluquli plastikatis furcelze minimum 100 m-Si wylis obieqtebidan. saSiSi narCenebi ar unda iqnes Senaxuli Semdeg adgilebSi:

• md. rionis an sxva mdinaris an xeobis napirebidan 100 m-Si;

• dasaxlebuli punqtebidan, kulturuli an arqeologiuri ubnebidan 500 m-Si;

• ekologiurad

kontraqtori

departamenti garemos dacvis inspeqcia

230





sensitiur zonebSI 1,2 3 da 4a;

- samSeneblo ubnebze sawvaviT gamarTvis dros gamoyenebuli iqneba Semwovi baliSebi da/an Cala daRvris minimizaciis mizniT. es baliSebi da Cana dawyobili iqneba sawvaviT gamarTvis dawyebamde. gruntisa da zedapiruli wylebis dabinZirebuli riski Semcirdeba an aRmofxvrili iqneba dabinZirebuli miwis dauyovnebliv moSorebiT. dabinZurebuli niadagi da absorbentebi moSorebuli, Senaxuli da damuSavebuli iqneba, rogorc saSiSi narCenebi. mniSvnelovani daRvris SemTxvevaSi Setyobineba gaegzavneba Sesabamis pasuxismgebeli pirs, samuSaoebi SeCerdeba dabinZurebis riskis aRmofxvramde. sawvaviT gamarTva yovelTvis

231





ngaxorcieldeba gamarTuli saTanado aRWurvilobis meSveobiT (mag. Sesabamisi zomis sacmebi) da mxolod gamocdili da kvalificiuri pirebis mier.

samSeneblo narCenebi derefnis gawvriv: - Warbi miwa da

qvebi, daSlili struqturebi, SefuTva da sxv.

- ayrili asfalti;

- betoni da

metalis konstruqciebi.

samSeneblo ubnebi

Sefasdes da, Tu saWiro gaxda, SemuSavdes narCeni inertuli masalisa da qvebis ganTavsebis gegma adgilobriv xelisuflebasTan SeTanxmebuli narCenebis ganTavsebis uzrunvelyofa; adgilobrivi mosaxleobisaTvis Warbi qvebis gadacema, rac darCeba gamoyenebis Semdeg; nebismieri narCenebis adgilobriv xelisuflebasTan SeTanxebul uaxloes nagavsayrelze ganTavseba. umTavresi mizania, ar daziandes Rirebuli landSafti an niadagi an

mobilizaciis stadia mSeneblobis dros mSeneblobis dros

daproeqtebisa da mSeneblobis kompania samSeneblo kontraqtori


232





sxva ekologiurad mowyvladi elementi. ayrili asfalti xelmeored unda iqnes gamoyenebuli. ayrili metalis konstruqciebi jarTad unda Cabardes. kadrebi, vinc CarTuli iqneba saSiS da arasaSiS narCenebTan mopyrobaSi, gaivlian specialur treinings Semdeg sferoebSi: - narCenebTan mopuroba; - narCenebis

gauvnebelyofa; da - narCenebis Senaxva. nebismieri saxis narCenis dawva samSeneblo ubanze akrZalulia, garda moWrili xeebisa da buCqebis naTalisa da mcire zomis totebisa, romlebic umjoesia daiwves, rom Tavidan iqnes acilebuli parazitebis gavrceleba.

mobilizaciis faza da mSeneblobis stadia

samSeneblo mTel - yvela samSeneblo mSeneblobis dros samSeneblo sagzao

233





transportisa da aRWurvilobis emisiebi, rac iwvevs haeris dabinZurebas

marSrutze soflebi gzis gaswvriv

transportisa da mowyobilobis emisiebis done unda Seesabamebodes saqarTvelos standartebs.

- nebismieri samsxvrevela da betonis qarxana ganTavsebuli iqneba dasaxlebuli punqtebis gareT.

- daculi iqneba Zravis movlis grafiki da standartebi da movlis pirobebi.

- yvela satransporto saSualeba da qarxana imgvarad iqneba Senaxuli, rom emisiebma ar Seuqmnas diskomforti muSebsa da adgilobriv mosaxleobas.

- uzrunvelyofili iqneba dizelis Zravebis sistematuri movla emisiebis minimizaciis uzrunvelsayofad, mag. sawvavis inJeqtorebis gawmenda. rutinuli movla unda Seesabamebodes maRal

kontraqtori

departamenti

234





standartebs, raTa uzrunvelyofili iqnes satransporto saSualebebis usafrTxoeba da emisiebis minimizacia.

- satransporto saSualebebis sawvaviT gamarTva ganxorcieldeba imgvarad, rom Tavidan iqnes acilebuli aqroladi organuli naerTebis narCeni emisiebi sawvavis sacmebisa da saqaCebisa da gadaxuruli rezervuarebis gamoyenebis meSveobiT (sawvavis Sesanaxad ar iqneba gamoyenebuli Ria konteinerebi).

mtvris warmoqmna samSeneblo ubnebze, masalebis dasawyobebis adgilebsa da misasvlel gzebze. mtveri warmoadgens diskomforts, rac iwvevs garemos

mTel marSrutze soflebi gzis gaswvriv

- gatarebuli iqneba yvela RonisZieba mtvris donis Sesamcireblad damgebi qarxnebisa da gadasatani samsxvrevelebidan wylis misxmiTa da Sekavebis sxva zomebiT;

- mSrali amindis dros inertuli masalebisa da qviSis gadamzidavi

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

235





Sewuxebasa da muSebisa da adgilobrivi mosaxleobis janmrTelobaze zemoqmedebas

satransporto saSualebebi gadaxuruli iqneba brezentiT. samSeneblo ubnebi da saWiroebis mixedviT adgilobrivi gzebi morwyuli iqneba;

- muSebi uzrunvelyofili iqnebian saWiro aRWurvilobiT, mag. karierbze, qvebis msxvrevisas;

- gadazidvis gansazRvruli marSrutebis gamoyeneba da moZraobis siCqaris SezRudva moZraobis marTvis saTanado dagegmvis meSveobiT;

- samSeneblo masalebisa da dasawyobebis ubnebis gadaxurva.

satransporto saSualebebiT gamowveuli xmauriT dabinZureba mSeneblobis dros dasaxlebul punqtebSi, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT –

soflebi gzis gaswvriv

mayuCebis gamoyeneba aRWurvilobaze. rutinuli movla unda Seesabamebodes maRal standartebs, raTa Sesabamisi satransporto saSualebebi iyos usafrTxo da Semcirdes xmauris emisebi. adgilze gamoyenebadi yvela qarxana

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

236





saqalaqo teritoriebsa da mWidrod dasaxlebul soflebSi. adgilobrivi xmauri

sistematurad iqneba Semowmebuli, raTa iyos gamarTuli da Semcirdes xmauris done. unda aikrZalos Ramis samuSaoebi dasaxlebuli punqtebis siaxloves.

daavadebis gadamtani veqtorebis – koRoebisaTvis droebiTi gasamravlebeli habitatebis Seqmna, mag. mzian adgilas damdgari wylis gubeebi. es gubeebi SeiZleba dadges Ria da daxurul karierebze da sxv. rac xelsayrel pirobebs qmnis koRoebisa da daavadebebis gadamtani sxva veqtorebisaTvis.

mTel marSrutze

gazafxulamde yvela guburis moSoreba. reliefisa da landSaftis aRdgena.

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

zemoqmedeba arqeologiur ubnebsa da sapovrebze

mTel marSrutze gansakuTrebiT s.zarzmis ubani

mudmivi monitoringi miwis gawmendis samuSaoebisa da gaTxrebis dros.

mSeneblobis dawyebamde; mSeneblobis dros

arqeologi CAS-dan samSeneblo

sagzao departamenti kulturis

237





samSeneblo samuSaoebis SeCereba arqeologiuri aRmoCenis SemTxvevaSi. aucilebeli arqeologiuri samuSaoebi Catareba mSeneblobis ganaxlebamde. sapovrebis konservacia

kontraqtori saministro

xelaxali biologiuri dabinZureba miwis samuSaoebis dros samarxebisa da daavadebis adgilebTan axlos (mag. jilexis araregistrirebuli samarxebi)

mTel marSrutze

miwis gawmendis samuSaoebisa da gaTxrebis dros mudmivi monitoringi. mSeneblobis SeCereba namarxis aRmoCenis SemTxvevaSi. veterinaruli departamentis adgilobrivi samsaxuris Setyobineba. veterinaruli damuSaveba samuSaoebis ganaxlebamde

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

tarebis safrTxiani pirobebi ubnebze, sadac mSenebloba kveTs adgilobriv gzebs


gzebze saTanado moniSvnisa da usafrTxoebis niSnebis ganTavseba, rac moicavs ganaTebas. mZRolebis instruqtaJi

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

saboloo aRdgena da xangrZlivvadiani antieroziuli zomebi

mTel marSrutze

yvela samSeneblo ubanze (garda im adgilebisa, sadac gaivlis gza da damxmare infrastruqtura) unda ganxorcieldes pirvandeli mdgomareobis aRdgena (reliefi, topsoili, mcenareuli safari). vinaidan trasis gaumjobesebisaTvis


sagzao departamenti

238





saWiroa buCqebis Zalze mcire raodenobis gaCexva, topsoilis Senaxva aseve sakmarisia bunebrivi balaxovani safaris aRsadgenad

xeebis Wris gegma da sakompensacio programa

tyeebi sakompensacio dargvis programa unda SeTanxmdes garemos dacvis saministrosTan. Cveni SeTavazebaa dargvis proporcia 1:10 (erTi moWrili xis sanacvlod 10 nergis dargva) wiTeli nusxis saxeobebisaTvis da proporcia 1:2-Tan wiTel nusxaSi ar Sesuli saxeobebisaTvis. daculi unda iqnas wiTel wignSi Sesuli saxeobebis bunebrivi garemodan amoRebis procedurebi dam iwis nakveTebis satyeo fondidan amoRebis procedurebi.

SemuSavdes mSeneblobis dawyebamde ganxorcieldes dasrulebis Semdeg


sagzao departamenti

transportis moZraobasTan dakavSirebuli avariebis riski, ramac SeiZleba

mTel marSrutze

- gzebze saTanado moniSvnisa da usafrTxoebis niSnebis ganTavseba, rac moicavs ganaTebas. mZRolebis


sagzao departamenti

239





gamoiwvios momwamlavi nivTierebebis gaJonva, asafeTqeblis aqtivacia, sicocxlis dazianeba an mospoba (ixileT msoflio bankis garemosdacviTi wyaro wigni: “saSiSi masalebis marTvis” ganyofileba)(ixileT “sazogadoebis janmrTelobisa da usafrTxoebis” ganyofileba)

instruqtaJi; - avariuli daRvrebis

Sedegad miyenebuli zianis usafrTxoebis zomebisa da avariul situaciebze reagirebis gegmis SemuSaveba da ganxorcieleba;

- specialuri marSrutebis gamoyofa saSiSi masalebis gadasazidad;

- samSeneblo transportis regulireba, raTa man xeli ar SeuSalos Cveulebriv moZraobas;

- momwamlavi narCenebis gadazidvis akrZalva ekologiurad mowyvlad ubnebsa da dasaxlebebSi.

karierebi karierebis eqsploatacia gzis yrilebis, xidebis misasvlelebis mSeneblobisaTvis, miwis potenciuri dakargvisa da degradaciis riskiT karierebis gazrdili eqsploataciis

savaraudod, md. ZinZas Walebi

inertuli masalebi mopovebuli iqneba ukve arsebuli karierebidan, romlebic aRWurvili arian saTanado licenziiT. licenziebis moqmedebis kontroli (licenzia gaicema garemos da bunebrivi resursebis saministros mier eqsploataciis limitebisa da aRdgenis valdebulebebis

mSeneblobis dros



240





potenciuri zemoqmedeba iqtiofaunaze, gruntis wylebsa da landSaftze

miTiTebiT). saWorpenos SemTxvevaSi

gaixsneba axali karierebi da saTanado licenziebi mopovebuli iqneba energetikisa da bunebrivi resursebis saministrosgan.

gatardeba RonisZiebebi

niadagis konservaciisaTvis. karieris daxurvis Semdeg ganxorcieldeba niadagis aRdgena licenziis pirobebis Sesabamisad.

satransporto

saSualebebis moZraobis kontroli karierebze. Tavidan unda iqnes acilebuli wylis obieqtebis gadakveTa, navTobis an sawvavis daRvra, unda Semowmdes satransporto saSualebis gamarTuloba.

asfalto-betonis qarxnis kontraqti unda daidos mSeneblobis dros samSeneblo sagzao

241





qarxana

ganlagebis adgili

mxolod licenziis mqone mimwodebelTan, visac aqvs aucilebeli garemosdacviTi nebarTvebi.

Tuki samSeneblo

kontraqtori gadawyvets sakuTari qarxnebis damontaJebas da gamoyenebas, unda moamzados gzS da miiRos garemoze zemoqmedebis nebarTva

kontraqtori

departamenti

samSeneblo banakebi potenciuri zemoqmedeba, rac ukavSirdeba banakis mSeneblobasa da gamoyenebas, SeiZleba Sejamdes Semdegnairad: - banakis

mSeneblobis dros mcenareuli safaris moSoreba;

- topsoilis potenciuri dazianeba;

- sawvavis Senaxvasa da sawvaviT gamarTvasTan

banakebi - narCenebis marTvis saukeTeso praqtika samSeneblo banakebisaTvis (ix. danarTi 7)

- proeqti ganxorcieldeba p. 8.1.1.13 miTiTebuli standartebisa da reglamentebis Sesabamisad

- mSenebeli muSebi sacxovreblad ganaTasvseT axlomdebare soflebSi naqiraveb binebSi. didi banakebis mowyobisa da sacxovrebeli zonis Seqmnis SemTxvevaSi

mSeneblobis dros



242





dakavSirebuli dabinZureba;

- kanalizaciasTan dakavSirebuli dabinZureba;

- narCenebis marTva.

sayofacxovrebo kanalizacia moawyveT standartebis Sesabamisad.

- dabinZurebis Tavidan acilebis zomebi: sawvaviT gamarTvis saTanado mowyoba, narCenebis marTva;

- niadagis humusuri fenis Senaxva yvela pirobis dacviT;

- niadagis humusuri fenis da mcenareuli safaris aRdgena.

eqsploataciis faza





bunebrivi landSaftis grZelvadiani degradacia

banakebi; karierebi

landSaftis aRdgena bunebriv mdgomareobamde (ramdenadac SesaZlebelia). landSaftisa da mcenareuli safaris

samSeneblo samuSaoebis dasruleba


sagzao departamenti garemos dacvis

243





(reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) misasvlel gzebze, karierebze, narCenebis ganTavsebis adgilebSi, samSeneblo banakebSi da aRWurvilobis ezoebSi.

aRdgena, gamwvaneba, vizualuri zemoqmedebebis Serbileba, ubnebis pirvandel mdgomareobamde aRdgena, ramdenadac es SesaZlebelia

grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti

inspeqcia

gzis axali WrilebiT gaaqtiurebuli eroziuli procesebi da bunebrivi sadrenaJe gzebis droebiTi avseba danaleqiT. gzis yrilis qvemoT arsebuli miwis erozia daxuruli da Ria drenaJebidan koncentirebuli nakadebis gamo. zemoqmedebis xasiaTi:

mTel marSrutze

Serbilebis strategia: grZelvadiani gamosworeba; landSaftisa da reliefis aRdgena; xangrZlivvadiani sadrenaJe sistemebsia da antieroziuli konstruqciebis montaJi. - reliefis, niadagisa da

mcenareuli safaris aRdgena;

- xanrgrZlivvadiani sadrenaJe sistemebisa da mudmivi monitoringis ganxorcieleba;

- danaleqis Semkrebis dayeneba; erodirebuli zedapiris gamwvaneba umokles SesaZlo vadaSi;

mSeneblobis stadia; mSeneblobis Semdgomi

samSeneblo kontraqtori grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti


244





grZelvadiani. reliefis, sadrenaJe pirobebis Secvna, miwis gawmenda SeiZleba iwvevdes eroziis procesebis nel, magram stabilur gaaqtiurebas

- drenaJis milebis raodenobis gazrda;

- drenaJis milebis ganTavseba kaskaduri efeqtis Tavidan asacileblad;

- mimRebi zedapiris mopirkeTeba qviTa da betoniT;

- grZelvadiani monitoringi da movla.

landSaftis danawevreba yrilebisa da Rrma WrilebiT, inertuli masalebiTa da karierebiT. naiarevi landSafti (gzis WrilebiT, aqtivizirebuli mewyerebiTa da cvnebiT da sxv. danawevreba)

gzis axali Wrilebi

- gzispira mcenareulobis Senaxva da/an aRdgena;

- landSaftTan Serwyma arqiteqturuli daproeqtebis dros;

- danawevrebuli zedapiris gamwvaneba.

mSeneblobis stadia; mSeneblobis Semdgomi movla



eroziis zemoqmedebis qveS myof mdinareebSi gazrdili Sewonili danaleqi samSeneblo moednebsa da gzis axal Wrilebze, inertuli

md. ZinZa

Serbilebis strategia: grZelvadiani gamosworeba; landSaftisa da reliefis aRdgena; xangrZlivvadiani sadrenaJe sistemebsia da antieroziuli konstruqciebis montaJi; reliefis, niadagisa da mcenareuli safaris aRdgena.



245





masalebisa da narCenebis ganTavsebis adgilebze; wylis xarisxis gauareseba da danaleqis gazrda zemoqmedebis xasiaTi: grZelvadiani. reliefis, sadrenaJe pirobebis Secvna, miwis gawmenda SeiZleba iwvevdes eroziis procesebis nel, magram stabilur gaaqtiurebas

erodirebuli zedapiris gamwvaneba umokles SesaZlo vadaSi.

niadagisa da wylis dabinZureba navTobiT, sapoxi masalebiT, sawvaviTa da saRebaviT trasis gaswvriv

mTel marSrutze

navTobis damWerebis dayeneba did xidebTan (xidi #1 da #2); sawvaviT gasamarTi standartuli sadgurebisa da SemkeTebeli saamqroebis uzrunvelyofa trasaze.

mSeneblobis dasrulebis Semdeg

grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti

sagzao departamenti

haeris dabinZureba gadasatani asfaltis qarxnebidan SekeTebis samuSaoebis dros

mTel marSrutze

haeris dabinZurebis kontrolis mowyobilobebis danergva da eqsploatacia

SekeTebis samuSaoebis dros

sagzao departamenti zedamxedvelobs SekeTebis ganamxorcielebeli kontraqtoris

sagzao departamenti

246





saqmianobas moZraobiT gamowveuli haeris dabinZureba dasaxlebul teritoriebze, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT saqlaqo dasaxlebebSi da mWidrod dasaxlebul soflebSi. adgilobrivi mtveri


- haeris xarisxisa da moZraobasTan dakavSirebuli emisiebis monitoringi (maT Soris, satransporto sasualebebis emisiebis Semowmeba);

- moZraobasTan dakavSirebuli emisiebis SezRudvis politikisa da normativebis SemuSaveba (sawvavis xarisxis normativi da sxv.);

- Zravis movlis garfikebisa da standartebis dacva (an alternatiuli sawvavis gamoyeneba) haeris dabinZurebis Sesamcireblad;

- gzispira gamwvaneba axlomdebare soflebze emisiebis zemoqmedebisgan dacvisa da SerbilebisaTvis.


garemos dacvis saministro

moZraobiT gamowveuli xmauriT dabinZureba dasaxlebul teritoriebze, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT


- maRali gaumtari kedlebi – xis an qvis/aguris;

- Zravis movlis garfikebisa da standartebis dacva;

- gzispira gamwvaneba axlomdebare soflebze emisiebis zemoqmedebisgan dacvisa da



247





saqlaqo dasaxlebebSi da mWidrod dasaxlebul soflebSi.

SerbilebisaTvis; - sazogadoebrivi

trasnportisa da moZraobis marTvis gaumjobeseba.

gzispira nagavi

mTel marSrutze

- ganTavsebis infrastruqturis mowyoba;

- nagavsawinaaRmdego kanonebisa da normativebis mxardaWera.

adgilobrivi mmarTveloba da sagzao departamenti uzrunvelyofs Sesabamis infrastruqturas, xolo garemos dacvis saministros regionuli samsaxurebi zedamxedvelben standartebTan Sesabamisobas


adamianTa da cxovelTa daavadebebis gamomwvevi veqtorebis gadadgilebis axali marSrutebis Seqmna. daavadebebis, parazitebis, sarevelebisa da sxva arasasurveli organizmebis

mTel marSrutze

mcenareTa da cxovelTa sanitaruli momsaxurebis Seqmna da Sesabamisi ubnebis kontroli (ara lokalurad mocemuli proeqtis farglebSi, aramed mTeli trasis gasakontroleblad)

eqsploataciis dros

sabaJo samsaxurebi, jandacvis saministros sanitaruli zedamxedvelobis inspeqcia da soflis meurneobis saministros sakvebis usafrTxoebis, veterinaruli da

sagzao departamenti

248





gavrcelebis gadamcemi derefnis Seqmna

mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuri

moZraobiT warmoqmnili da transportiT gadatanili mtvriT gamowveuli safrTxe janmrTelobisaTvis

mTel marSrutze

zemoqmedeba minimaluri asfaltiT mopirkeTebuli trasisaTvis. mtvris kontroli SesaZlebelia wylis misxmiT

eqsploataciis dros

sagzao departamenti

sagzao departamenti

saxlidan yanamde marSrutisaTvis dabrkolebis Seqmna, mgzavrobis drois gazrda


kvanZebis (daaxloebiT yovel 3 km-Si) mowyobam Searbila es potenciuri zemoqmedeba. ixileT gansaxlebis samoqmedo gegma

daproeqtebis dros


sagzao departamenti

transportis moZraobasTan dakavSirebuli avariebis riski, ramac SeiZleba gamoiwvios momwamlavi nivTierebebis gaJonva, asafeTqeblis aqtivacia, sicocxlis dazianeba an mospoba (ixileT msoflio bankis garemosdacviTi wyaro wigni: “saSiSi masalebis marTvis”

mTel marSrutze

saSiSi masalebis gadatanis maregulirebeli kanonmdeblobisa da kanonis aRsrulebis meqanizmis Seqmna. avariuli situaciebisadmi mzauobis uzrunvelyofa, avariul situaciebze reagirebis seqtoruli (sagzao departamenti) da erovnuli gegmebis momzadeba da ganxorcileba, rac exeba bunebriv da teqnogenur safrTxeebs (momzadda Sinagan saqmeTa saministros mier 2006 w);

• DusafrTxoebis zomebis SemuSaveba da ganxorcieleba, avariul

eqsploataciis dros

garemos dacvis saministro Sinagan saqmeTa saministro sagzao departamenti

sagzao departamenti

249





ganyofileba)(ixileT “sazogadoebis janmrTelobisa da usafrTxoebis” ganyofileba) gazrdili moZraobiT gamowveuli avariebi

situaciebze reagirebis gegmis Seqmna avariuli daRvrebis Sedegad gamowveuli zianis lokalizaciisaTvis;

• saSiSi masalebis gadazidvis specialuri marSrutis SemuSaveba;

• momwamlavi nivTierebebis transportirebis regulireba safrTxis Sesamcireblad;

• momwamlavi narCenebis transportirebis akrZalava ekologiurad sensitiuri teritoriebis gavliT.

250

8.5 garemosdacviTi monitoringis gegma (matrica) mSeneblobis faza

faza

ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)

sad? (sadac unda ganxorciel

des parametris monitoring

i)

rogor? (rogor unda

ganxorcieldes parametris

monitoringi./monitoringis

saSualebebis tipi/?)

rodis? (rodis unda


monitoringi – azomvebis sixSire an

sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels

parametris monitoringi (pasuxi ar aris

aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

masalebis miwodeba

ificialuri dasturi an moqmedi licenzia

masalebis mimwodebeli (asfalti, cementi da xreSi)

Semowmeba sanam xeli moewereba masalebis miwodebis xelSekrulebas

jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa

ar gamoiyeneba

qarxnis operatori; samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento

masalebis

satvirTo manqanebi gadaxurul/dasveleb

samSeneblo ubani da

zedmxedveloba winaswar SeuTanxmebeli

jandacvis moTxovnebi

minimumi Setanili

samSeneblo

251

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

gadatana grafikisa da dadgenili marSrutis mixedviT

uli unda iqnes. masalebis trasnportirebasTan dakavSirebuli mtveri da gamofrqvevebi

misasvleli gza

Semowmeba samuSao saaTebSi

s dacvis uzrunvelyofa. usafrTxoebis uzrunvelyofa da moZraobisaTvis dabrkolebis Seqmnis Semcireba

zedamxedvlobis kontraqtebSi

kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento

topsoilis moSorebis stadia. saboloo arDgena

topsoilis Senaxva. aRdgena. eroziis kontroli. landSaftis ganadgureba; vizualuri zemoqmedebebi

samSeneblo ubani

zedmxedveloba perioduli (winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba samuSao saaTebSi); topsoilis moSorebidan samuSaoebis dasrulebamde

samSeneblo standartebsa, garemosdacviT normebsa da gmg moTxovnebTan Sesabamisob

minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi

samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli

252

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

a saagento

samSeneblo samuSaoebi

xmauris doneebi; aRWurviloba

samSeneblo ubani

Semowmeba; Sesabamisobis monitoringi (Zravis movla, mayuCebis gamoyeneba, RamiT muSaobis SezRudva da gmg sxva moTxovnebi) xmauris gamzomi xelsawyo

perioduli (saSualod TveSi erTxel); mxolod saCivrebis SemTxevaSi

jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa. samSeneblo teqnikis zogadi gamarTuloba da dasaxlebul punqtebTan muSaobis SezRudva ubnisaTvis aucilebel saqmianobamde


samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento garemos dacvis saministro zedamxedveli saagento

253

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

warmoadgens erTaderT efeqtur gzas xmauris kontrolisaTvis

samSeneblo samuSao

vibracia samSeneblo ubani

zedamxedveloba winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba; saCivrebis midevneba

jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa.


samSeneblo kontraqtori; zedamxedveli saagento

samSeneblo samuSao

mtveri da haeris dabinZureba (mari nawilakebi, Sewonili myari nawilakebi,

samSeneblo ubanze an mis maxloblad

vizualurad masalebis miwodebisas da periodulad mSral sezonis dros

jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa.

minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqte

samSeneblo kontraqtori;

254

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

aqroladi mZime metalis nawilakebi)

mSeneblobis manZilze

garemosdacviT normebsa da moTxovnebTan Sesabamisoba

bSi sagzao departamentis zedamxedveli saagento

mTeli mSeneblobis manZilze

moZraobis usafrTxoeba/transporti/qveiT mosiaruleTa misasvlelebis xilvadoba/Sesabamisi niSnebi

samSeneblo ubani

dakvirveba yovelkvireulad saRamos

Sesabamisobis uzrunvelyofa


samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento

mTeli mSenebl

masalebisa da narCenebis Senaxva,

masalebisa da

dakvirveba maalebis miwodebisas da

dabinZurebis

minimumi Setanili

samSeneblo

255

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

obis manZilze

mopyroba, gamoyeneba. wylisa da niadagis xarisxi (Sewonili myari nawilakebi, navTobi da sxv.)

narCenebis Senaxvis adgilebi; Camonadeni ubnidan; masalebis Senaxvis adgilebi; Camorecxili teritoria

periodulad mSeneblobis manZilze (saSualod kviraSi erTxel), gansakuTrebis naleqebis dros (wvima/Tovli/sxv.)

Semcirebis uzrunvelyofa; samSeneblo standartebsa, garemosdacviT normebsa da gmg moTxovnebTan Sesabamisoba

zedamxedvlobis kontraqtebSi

kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento


narCenebis marTva mSeneblobis yvela ubani; banakebi

dakvirveba yovelkvirelad

dabinZurebis Semcirebis uzrunvelyofa; samSeneblo standartebsa,


samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis

256

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

garemosdacviT normebsa da gmg moTxovnebTan Sesabamisoba

zedamxedveli saagento


aRWurvilobis movla da sawvaviT gamarTva. . wylisa da niadagis xarisxi (Sewonili myari nawilakebi, navTobi, sawvavi da sxv.)

sawvaviT gamarTvisa da aRWurvilobis movlis infrastruqtura; Camonadeni ubnidan; masalebis Senaxvis adgilebi

dakvirveba maalebis miwodebisas da periodulad mSeneblobis manZilze (saSualod kviraSi erTxel), gansakuTrebis naleqebis dros (wvima/Tovli/sxv.)

dabinZurebis Semcirebis uzrunvelyofa



257

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia


zemoqmedeba arqeologiur ubnebsa da sapovrebze

miwis samuSaoebis ganxorcielebis yvela ubani

dakvirveba mudmivi/yoveldRiuri

kulturuli memkvidreobis dacvis uzrunvelyofa

minimaluri

samSeneblo kotnraqtori; zedamxedveli saagento


xelaxali biologiuri dabinZureba miwis samuSaoebis dros namarxebsia da miwaSi Cafuli infeqciuri kerebis siaxloves (mag. jilexi)

miwis samuSaoebis ganxorcielebis yvela ubani

dakvirveba mudmivi/yoveldRiurad

jandacvis uzrunvelyofa


mSeneblobis savele oficeri; sagzao departamentis zedamxedveli saagento; veterinaruli departame

258

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

nti mTeli mSeneblobis manZilze

infrastruqturuli elementebis dacva

eleqtrogadamcemi xazebis, milsadenebis gadakveTa

dakvirveba Sesabamis ubnebze mSeneblobis dros

infrastruqturis dacvis uzrunvelyofa



mSeneblobis dros

sakompensacio gamwvanebis programa

garemos dacvis saministrosTan SeTanxmebuli adgilebi

dakvirveba mSeneblobis dros

florisa da landSaftisTvis miyenebuli zianis anazRaureba


samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis

259

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

zedamxedveli saagento garemos dacvis saminsitro

mSeneblobis dros

samSeneblo ubnebis aRdgena

samSeneblo ubnebi, gzis marSruti, karierebi, banakebi

dakvirveba mSeneblobis dros, mSeneblobis dasrulebis Semdeg konkretul monakveTebze

im samSeneblo ubnebis aRdgena, romlebic ar moeqca derefanSi


mSeneblobis dros

samSeneblo narCenebis ganTavseba

samSeneblo ubnebi, gzis marSruti,

dakvirveba mSeneblobis dros, mSeneblobis

dabinZurebis Tavidan acileba da

samSeneblo kontraqt

260

faza




i)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

karierebi, banakebi

dasrulebis Semdeg konkretul monakveTebze

landSaftebis dacvis uzrunvelyofa

ori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento


piradi dacvis saSualebebi. jandacvis sakiTxebi transportisaTvis asaqcevis mowyoba

samSeneblo ubnebi

Semowmeba winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba muSaobis dros

jandacvis moTxovnebTan Sesabamisobis uzrunvelyofa



eqsploataciis faza

261

faza

ra? (parametri, romlis

monitoringic unda

ganxorcieldes)

sad? (sadac unda

ganxorcieldes

parametris monitorin

gi)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda


monitoringi – azomvebis sixSire an sistematurad)

ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

mTeli eqsploataciis manZilze

bunebrivi landSaftis grZelvadiani degradacia trasis mimdebare zolebsa da ferdobebze. mewyerebis, qvaTa cvenebisa da sxva bunebrivi saSiSi procesebi ganviTareba. vizualuri zemoqmedebebi. drenaJis reJimis Secvla, erozia, mcenareuli safaris degaradacia

mTel marSrutze

Odakvirveba Qyovelkvartluri eroziisgan dacvis uzrunvelyofa, aRdgena da vizualuri zemoqmedebebis Serbileba

ar gamoiyeneba

sagzao departamenti personalurad aris pasuximsgebeli sainJinro da garemosdacviT monitoringze

mTeli eqsploatac

eroziis zemoqmedebis

mdinareebis

Odakvirveba Qyovelkvartluri wylis dacvis

minimaluri

sagzao departamen

262

faza


monitoringic unda

ganxorcieldes)

sad? (sadac unda

ganxorcieldes


gi)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

iis manZilze

qveS moqceul nakadebSi saSualo Sewonili danaleqis gazrda

maxloblad

uzrunvelyofa

tis savele oficeri


asfaltis qarxnebiT gamowveuli haeris dabinZureb SekeTebis dros

mTel marSrutze

dakvirveba; qarxnis teqnikuri gamarTulobis Semowmeba

erTxel SekeTebis samuSaoebis dawyebamde

dabinZurebis Semcireba

minimaluri


narCenebisa da dabinZurebis rutinuli marTva; gzispira nagavi da sawvaviT umniSvnelo dabinZureba

mTel marSrutz

dakvirveba yovelTviuri narCenebis marTva da dabinZurebis Semcireba

minimaluri

sagzao departamentis savele oficeri

mTeli eqsploatac

moZraobiT gamowveuli

dasaxlebuli

dakvirveba; sinjebis

yovelkvartluri/wliuri

dabinZurebi Semcireba

minimaluri

garemos dacvis

263

faza


monitoringic unda

ganxorcieldes)

sad? (sadac unda

ganxorcieldes


gi)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

iis manZilze

haeris dabinZureba

punqtebis maxloblad

aReba/analizi saministro


moZraobiT gamowveuli xmauri

dasaxlebuli punqtebis maxloblad

yovelkvartluri/wliuri

xmaurisgan dacva da jandacvis moTxovnebTan Sesabamisoba

minimaluri


mTeli eqsploataciis manZilze; gansakuTrebuli yuradReba epidemiebisa da mcenareTa daavadebebis

mcenareTa/veterinarul-sanitaruli zomebi

specialuri wertilebi

tvirTis serTifikatebis Semowmeba; specialuri procedurebi

daavadebebis gavrcelebis Tavidan acileba

minimaluri

mcenareTa dacvis inspeqcia

264

faza


monitoringic unda

ganxorcieldes)

sad? (sadac unda

ganxorcieldes


gi)

rogor? (rogor unda




rodis? (rodis unda



ratom? (ratom unda

ganxorciedels


aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli

organizacia

afeTqebebis dros mTeli eqsploataciis manZilze

avariuli situaciebisadmi mzaoba

avariul situaciebze regariebis ofisebi; simulacia-treiningi

avariul situaciebze regariebis ofisebi; simulacia-treiningi

yovelwliuri avariuli situaciebisadmi mzaoba; samaSvelo operaciebi; dabinZurebis Semcireba

minimaluri

garemos dacvis saministro Sinagan saqmeTa saministro sagzao departamenti

265

9. sazogadoebasTan konsultaciebi 9.1 saqarTvelos kanonmdebloba da moTxovnebi

2000 w aprilSi saqarTvelom moaxdina orhusis konvenciis

ratificireba. es konvencia uzrunvelyofs sazogadoebis uflebas

informaciis misawvdomobaze, mosaxleobis monawileobasa da

marTlmsajulebis xelmisawvdomobas, monawileobas mTavrobis mier

gadwyvetilebis miRebis procesSi adgilobrivi, erovnuli da tran-

sasazRvro garemosdacviT sakiTxebze. igi yuradRebas amaxvilebs

sazogadoebisa da sajaro xelisuflebis urTierTqmedebaze.

saqarTvelos kanoni “garemoze zemoqmedebis nebarTvis Sesaxeb”

(2008) adgens konsultaciis procedurebs gzS procesSi da

gansazRvravs vadebs sajaro ganxilvisa da konsultaciisaTvis,

kerZod:

1. საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის ნებართვის გამცემი ადმინისტრაციული ორგანოსათვის წარდგენამდე მოაწყოს მისი საჯარო განხილვა (ხოლო თუ საქმიანობა საჭიროებს მშენებლობის ნებართვას, საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა მოაწყოს მშენებლობის ნებართვის გამცემი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ „ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული მშენებლობის ნებართვის გაცემის მეორე სტადიის პროცედურის დაწყებამდე).

2. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის მიზნით საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გამოაქვეყნოს თავის მიერ დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაცია. ინფორმაცია უნდა გამოქვეყნდეს როგორც ცენტრალურ პერიოდულ ბეჭდვით ორგანოში, ისე იმ თვითმმართველი ერთეულის ადმინისტრაციული ტერიტორიის ფარგლებში არსებულ პერიოდულ ბეჭდვით ორგანოში (ასეთის არსებობის შემთხვევაში), სადაც დაგეგმილია საქმიანობის განხორციელება.

3. დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაცია უნდა შეიცავდეს: ა) დაგეგმილი საქმიანობის მიზნებს, დასახელებასა და ადგილმდებარეობას;

ბ) მისამართს, სადაც საზოგადოების წარმომადგენლებს შეეძლებათ დაგეგმილ საქმიანობასთან დაკავშირებული დოკუმენტების (მათ შორის, გზშ-ის ანგარიშის) გაცნობა; გ) საზოგადოების წარმომადგენელთა მოსაზრებების წარდგენის ვადას; დ) გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის დროსა და ადგილს.

266

4. საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია: ა) ბეჭდვით ორგანოში დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან ერთი კვირის ვადაში ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოში (ხოლო ამ კანონის მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში – მშენებლობის ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოშიც) წარადგინოს გზშ-ის ანგარიშის როგორც დოკუმენტური, ისე ელექტრონული ვერსიები;

ბ) დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან 45 დღის განმავლობაში მიიღოს და განიხილოს საზოგადოების წარმომადგენლებისაგან წერილობითი სახით წარმოდგენილი შენიშვნები და მოსაზრებები;

გ) დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან არა უადრეს 50 და არა უგვიანეს 60 დღისა მოაწყოს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა თავის მიერ დაგეგმილ საქმიანობასთან დაკავშირებით;

დ) გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვაზე უზრუნველყოს შესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს, საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროსა და სხვა დაინტერესებული ადმინისტრაციული ორგანოების წარმომადგენლების წერილობითი მიწვევა.

5. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვაზე დასწრების უფლება აქვს საზოგადოების ნებისმიერ წარმომადგენელს.

6. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა ეწყობა იმ თვითმმართველი ერთეულის ადმინისტრაციულ ცენტრში, სადაც დაგეგმილია საქმიანობის განხორციელება.

kanonis me-7 muxlis Tanaxmad, 1. საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის

საჯარო განხილვიდან 5 დღის ვადაში უზრუნველყოს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის შედეგების შესახებ ოქმის გაფორმება, რომელიც დეტალურად უნდა ასახავდეს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვისას გამოთქმულ შენიშვნებსა და მოსაზრებებს. ოქმს ხელს აწერენ საქმიანობის განმახორციელებელი (ან მისი უფლებამოსილი წარმომადგენელი) და შესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსა და საქართველოს ეკონომიკური

267

განვითარების სამინისტროს წარმომადგენლები (გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვაზე მათი დასწრების შემთხვევაში). 2. საქმიანობის განმახორციელებელი ეცნობა საზოგადოების წარმომადგენელთა წერილობით შენიშვნებსა და მოსაზრებებს და ითვალისწინებს მათ არგუმენტებს გზშ-ის ანგარიშის საბოლოო სახით ჩამოყალიბების პროცესში. 3. საქმიანობის განმახორციელებლის მიერ საზოგადოების წარმომადგენელთა შენიშვნებისა და მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობის შემთხვევაში, საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია უზრუნველყოს შენიშვნებისა და მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობის წერილობითი დასაბუთება და მათი ავტორისთვის (ავტორებისთვის) გაგზავნა. ეს წერილობითი დასაბუთება (შესაბამის წერილობით შენიშვნებთან და მოსაზრებებთან ერთად) საქმიანობის განმახორციელებელმა, გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის შედეგების ამსახველ ოქმთან და გზშ-ის ანგარიშთან ერთად, უნდა წარადგინოს ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოში. ამ პუნქტში აღნიშნული დოკუმენტები გზშ-ის ანგარიშის განუყოფელი ნაწილია. 4. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის, მისი შედეგების გაფორმებისა და გზშ-ის ანგარიშის საბოლოო სახით ჩამოყალიბების შემდეგ, საქმიანობის განმახორციელებელი უფლებამოსილია ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს ერთი წლის განმავლობაში, ზემოაღნისნული კანონითა და საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული წესით წარუდგინოს განცხადება ნებართვის (ან მშენებლობის ნებართვის) მიღებასთან დაკავშირებით. 9.2 კომენტარები გარემოს და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროდან მიღებულ შენიშვნებზე

შენიშვნა კომენტარი 1. გზშ-ს ანგარიშის 1.2 ქვეთავში

აღნიშნულია, რომ ,,NINIC -ის, „წითელი“ საკონტრაქტო ფორმის შესაბამისად, პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის და მის მიერ

დაქირავებული საპროექტო

კომპანიის ვალდებულებაა მოამზადოს ძირითადი საპროექტო

ობიექტის (ჩვენს შემთხვევაში გზისა და საგზაო

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია (თავი 1.2 გვ. 11)

268

ინფრასტრუქტურის) დეტალური საპროექტო დოკუმენტაცია. რაც შეეხება მშენებელი კონტრაქტორის მიერ გამოსაყენებელი დამხმარე სამშენებლო ობიექტების ტექნიკურ

პროექტს, ეს საკითხი არ

განეკუთვნება პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის ან საპროექტო

ორგანიზაციის კომპეტენციას და დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტი არ მზადდება ძირითადი ობიექტის მშენებლობის ნებართვის მიღების ეტაპზე. დამხმარე ობიექტების (სამშენებლო ბანაკის, მშენებლობისას ობიექტებამდე მისასვლელი გზების, ასფალტო-

ბეტონის ან ბეტონის ქარხნების და ა.შ.) პროექტის მომზადება და შესაბამისი ნებართვების მოპოვება წარმოადგენს მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულებას. NINIC -ის, „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმის თანახმად

(Nesign and Nuild, ანუ

პროექტირების და მშენებლობის კონტრაქტი), პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაცია და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო ორგანიზაცია ამზადებენ ძირითადი ობიექტის მხოლოდ საბაზისო პროექტს, ხოლო საბოლოო დეტალური პროექტის დასრულება, ისევე როგორც დამხმარე ობიექტების პროექტის მომზადება და შემდეგ მშენებლობა, არის მშენებელი კონტრაქტორის პრეროგატივა“. წარმოდგენილი ინფორმაცია უნდა შესწორდეს, ვინაიდან მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად,

საჯარო განხილვის მიზნით

წარმოდგენილ და ასევე ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე სამინისტროში წარმოდგენილ

დოკუმენტაციაზე პასუხისმგებელი

269

არის საქმიანობის განმახორციელებელი და არა მშენებლი კონტრაქტორი ან სხვა ფიზიკური ან/და იურიდიული პირი. შესაბამისად, ეკოლოგიურ

ექსპერტიზაზე წარმოსადგენ გზშ-ს ანგარიშის შემარბილებელ

ღონისძიებებში, დასკვნებსა და რეკომენდაციებში, ასევე ყველა თანდართულ დოკუმენტაციაში განსაზღვრული ვალდებულებების შესრულებაზე პასუხისმგებლობას უნდა იღებდეს საქმიანობის განმახორცილებელი. დოკუმენტაციის მთელი ტექსტი შედგენილი უნდა იყოს პირველ

პირში სადაც ნათლად იქნება მითითებული, რომ ყველა ვალდებულებას იღებს უშუალოდ

საქმიანობის განმახორციელებელი და არა კონტრაქტორი ან/და სხვა ნებისმიერი ორგანიზაცია;

2. გზშ-ს ანგარიშის მე-3 თავში აღწერილი ,,სამართლებრივი ჩარჩო“ ნაცვლად 13 გვერდისა, წარმოდგენილი უნდა იყოს საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების ჩამონათვალი. გარდა ამისა, ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ დოკუმენტში მითითებული უნდა იყოს საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების განახლებული კოდიფიცირებული ვერსიები, ყველა მოქმედი ცვლილების გათვალისწინებით;

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია

3. გზშ-ს ანგარიშის 6.1 ქვეთავში აღნიშნულია, რომ - ,,საკუთრივ წარმოდგენილ საპროექტო უბანზე (გოდერძი – ზარზმა) ალტერნატიული მარშრუტები არ

განხილულა, ვინაიდან ამ მონაკვეთზე ხდება მხოლოდ

ალტერნატივების თავში შევიდა შემდეგი ცვლილება: ალტერნატივების თავში ჩაემატა ნამარხი ტყის ბუნებრივი ძეგლის მახლობლობაში ალტერნატიული საპროექტო გადაწყვეტილებების განხილვა.

270

არსებული გზის რეაბილიტაცია და აქ არ დგას მეწყრული უბნების გვერდის ავლის აუცილებლობის საკითხი“. თუმცა, შემდეგ 116-150 გვერდებზე წარმოდგენილია ტექნიკურ-ეკონომიკური დასაბუთების (ტედ) ეტაპისათვის განხილული 5 ალტერნატიული ვარიანტი. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, წარმოდგენილი ინფორმაცია უნდა დაზუსტდეს და შესწორდეს;

რაც შეეხება განმარტებას კითხვაზე, თუ რატომ არის ჩართული ალტერნატივების ანალიზში მარშრუტების ანალიზი, თუ საკუთრივ საპროექტო უბანზე მხოლოდ არსებული გზის რეაბილიტაციასთან გვაქვს საქმე: მარშრუტების ალტერნატივების სტრატეგიული ანალიზი განხორციელდა მთლიანობაში - ახალციხე -ბათუმის გზის ხულო -ზარზმის ერთიანი მონაკვეთისათვის. sakuTriv warmodgenil saproeqto ubanze (goderZi – zarzma) alternatiuli marSrutebi ar ganxilula, vinaidan am monakveTze xdeba mxolod arsebuli gzis reabilitacia da aq ar dgas mewyrebuli ubnebis gverdis avlis aucileblobis sakiTxi. marSrutis alternativebis ganxilvis mizezi teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis etapze, dakavSirebuli iyo gzis xulo-goderZis monakveTze mniSvnelovani mewyruli ubnebis arsebobasTan da am ubnis gverdis avlis mcdelobasTan. im mizezis gamo, rom iribad, konteqstualurad xsenebuli sakiTxi dakavSirebulia warmodgenil proeqtTanac (gzis xulo-goderZis monakveTis cvlileba gamoiwvevda goderZi-zarzmis monakveTis cvlilebasac),

გზშ-ში mogvyavs ted-is etapze marSrutis alternativebis ganxilvis da upiratesi variantis SerCevis dasabuTeba.

4. გზშ-ს ანგარიშში წარმოდგენილი კოორდინატების შესწავლით

დადგინდა, რომ გზის გარკვეული ნაწილი კვეთს გოდერძის ნამარხი ტყის ბუნების ძეგლის ტერიტორიის ნაწილს. აღნიშნულიდან გამომდინარე საავტომობილო გზის მონაკვეთი იმ ნაწილში სადაც კვეთს ბუნების ძეგლის ტერიტორიას გადატანილი

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია პროექტის ახალი ვარიანტის თანახმად, ორ საპროექტო უბანზე, სადაც ხდება ნამარხი ტყის ბუნების ძეგლის გადაკვეთა, აღარ მოხდება არსებული გზის გაფართოება და ახალი ტერიტორიის დაკავება. ხსენებულ მონაკვეთებზე, განხორციელდება

271

უნდა იქნას დაცული ტერიტორიის საზღვრების გარეთ. გარდა ამისა ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში ზემოაღნიშნული საკითხი განხილული უნდა იყოს დეტალურად;

მხოლოდ არსებული გზის საფარის აღდგენა. სამშენებლო სამუშაოები დაიგეგმება იმგვარად, რომ გამოირიცხოს ბუნების ძეგლის დაზიანება. შესაბამისი საკითხი არის განხილული ალტერნატივების თავში (თავი 6.1).

5. ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში განხილული უნდა იყოს გეოდინამიკური პროცესების გააქტიურების შემთხვევაში მოსალოდნელ ავარიულ

სიტუაციებზე რეაგირების საკითხები, რომელიც ასევე, ასახული უნდა იყოს საგანგებო

სიტუაციების რეაგირების გეგმაში;

გზშ-ში მოცემული არის გზის რეაბილიტაციასთან დაკავშირებული გეოლოგიური რისკების აღწერა და ამგვარი რისკების შერბილების პრინციპები (მონიტორინგი და ძირითადი მეთოდები). თითოეულ სამშენებლო უბანზე გეოლოგიური რისკების თავიდან აცილების კონკრეტულ სქემებს შეიმუშავებს მშენებელი კონტრაქტორი.

6. გზშ-ს ანგარიშში მითითებულია, რომ ნაყარი გრუნტის მოცულობა შეადგენს 614170 მ3-ს, თუმცა არ

არის მითითებული, თუ სად

განთავსდება აღნიშნული ნაყარი. შესაბამისად, ეკოლოგიურ

ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში უნდა იყოს მითებული გრუნტის სანაყაროს განთავსებისთვის საჭირო

ტერიტორია, მისის უსაფრთხო

მართვის საკითხების მითითებით;

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია გრუნტის და ინერტული სამშენებლო ნარჩენების განთავსებისათვის რეკომენდებული უბნების აღწერილია თავში (8.1.1.3) საბოლოოდ, ნარჩენების და კერძოდ, გრუნტის განთავსების უბნებს არცევს მშენებელი კონტრაქტორი ადგილობრივ ხელისუფლებასთან შეთანხმებით.

7. ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში მითითებული უნდა იყოს პროექტის ზეგავლენის ქვეშ მოქცეული სასოფლო-სამეურნეო

დანიშნულების, როგორც კერძო,

ისე სახელმწიფო, მიწის ფართობების შესახებ, კერძოდ:

სავარგულის კატეგორია, ნიადაგური მდგომარეობა, ნიადაგის სიმძლავრე, გასატარებელი ღონისძიებები და სხვა;

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია მონაცემები ნიადაგური მდგომარეობის და ნიადაგის სიმძლავრის შესახებ მოცემულია ნიადაგების აღწერაში (თავი 4.7.1 ), ხოლო ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული მიწის კატეგორია არწერილი არის სოციალური ზემოქმედების თავში (პ 5.4)

8. ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში მითითებული უნდა იყოს

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია; იხ. დანართი 1 (ნარჩენების მართვის გეგმა) და გზს-ს

272

ინფორმაცია ნარჩენების რაოდენობების შესახებ სახეობებისა და კატეგორიების მიხედვით. აღნიშნული საკითხი ასახული უნდა იყოს, აგრეთვე ნარჩენების მართვის გეგმაში;

თავები 7.3.1.1 და 8.1.1.2

9. გზშ-ს ანგარიშის კლიმატურ

ნაწილში უნდა იყოს მოცემული საამშენებლო ტერიტორიის ქარის სხვადასხვა მიმართულებების განმეორადობები და ქარის საშუალო სიჩქარეების სიდიდეები თვეების მიხედვით;

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია;

10. გზშ-ს ანგარიშის 4.1.2 ქვეთავში (ჰაერის გამონაბოლქვი) წარმოდგენილია მავნე ნივთიერებათა გაფრქვევების ძველი მონაცემები, რომლებიც უნდა შესწორდეს. ასევე უნდა შესწორდეს ამ ქვეთავის ტექსტობრივი ნაწილი შინაარსობრივად და სტილისტურად;

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია 2007 წლის მონაცემების ნაცვლად, წარმოდგენილია 2010 წლის და 2016 წლის მონაცემები

11. გზშ-ს ანგარიშში მითითებულია, რომ შესაძლებელია იფუნქციონიროს სხვადასხვა სახის ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების სტაციონარულმა წყაროებმა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ეკოლოგიურ

ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშს თან უნდა ახლდეს კანონმდებლობით დადგენილი შესაბამისი ჰაერდაცვითი დოკუმენტაცია;

საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციების მიერ დაფინანსებული ხაზოვანი ინფრასტრუქტურული სისტემების პროექტების განხორციელებისას, პროექტირება, კონტრაქტირება, შესყიდვები და მშენებლობა ხორციელდება მიღებული საერთაშორისო საინჟინრო და სამშენებლო წესების და სქემის შესაბამისად, მკაფიოდ არის გამიჯნული პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის, საპროექტო ორგანიზაციის და მშენებელი კონტრაქტორის კომპეტენცია.პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო კომპანიის ვალდებულებაა მოამზადოს ძირითადი საპროექტო ობიექტის (ჩვენს შემთხვევაში გზისა და საგზაო ინფრასტრუქტურის) დეტალური საპროექტო

273

დოკუმენტაცია. რაც შეეხება მშენებელი კონტრაქტორის მიერ გამოსაყენებელი დამხმარე სამშენებლო ობიექტების ტექნიკურ პროექტს, ეს საკითხი არ განეკუთვნება პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის ან საპროექტო ორგანიზაციის კომპეტენციას და დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტი არ მზადდება ძირითადი ობიექტის მშენებლობის ნებართვის მიღების ეტაპზე. დამხმარე ობიექტების (სამშენებლო ბანაკის, მშენებლობისას ობიექტებამდე მისასვლელი გზების, ასფალტო-ბეტონის ან ბეტონის ქარხნების და ა.შ.) პროექტის მომზადება და შესაბამისი ნებართვების მოპოვება წარმოადგენს მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულებას. ამგვარად ორგანიზებულ პროცესში, შეუძლებელი არის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დოკუმტთან ერთად ზდჩ და ზდკ ნორმატიული დოკუმენტაციის წარმოდგენა დამხმარე სამშენებლო ობიექტებისათვის.გზშ-ს ფარგლებში შესაძლებელია მხოლოდ ძირითადი პრინციპების, მოსალოდნელ ზემოქმედებათა ხარისხობრივი და ნახევრად-რაოდენობრივი შეფასებების და ზოგადი მოდელური სიტუაციის ასახვა, მაშინ როდესაც ზუსტი და დეტალური რაოდენობრივი შეფასებების და ზდჩ და ზდგ ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადების აუცილებლობა გზშ-ში დაფიქსირებულ იქნება, როგორც მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულება. ეს ვალდებულება მკაფიოდ უნდა იყოს აქცენტირებული პროექტის განმახორციელებელ ორგანიზაციასა და მშენებელ კონტრაქტორს შორის დადებულ კონტრაქტში, ხოლო მშენებლობის ნებართვაში ასახული უნდა იყოს,

274

როგორც სანებართვო პირობა საავტომობილო გზების დეპარტამენტისათვის. საავტომობილო გზების დეპარტამენტი იღებს ვალდებულებას, რომ უზრუნველყოფს მშენებელი კონტრაქტორის მიერ მისი ფუნქციონირებისატვის საწირო ყველა სტაციონარული ობიექტისატვის შემუშავებულ იქნება საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ჰაერდაცვითი დოკუმენტაცია;

12. გზშ-ს ანგარიშის მიხედვით (გვ.

165), პროექტის განხორციელების დროს აუცილებელი გახდება 10 ჰა ტყის გაჩეხვა, თუმცა არ არის დაკონკრეტებული ჭრას დაქვემდებარებული ხემცენარეების სახეობები და ზუსტი რაოდენობა. აგრეთვე, ანგარიშიდან ჩანს რომ, შესაძლოა აუცილებელი გახდეს საქართველოს წითელ ნუსხაში შეტანილი სახეობების (მაგ: პოტური მუხა Quercus pontica, მედვედევის არყი Betula medwedewii, კაკალი Juglans regia) ჭრა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში დეტალურად უნდა იქნეს ასახული ჭრას დაქვემდებარებული სახეობები და რაოდენობა. გარდა ამისა, იმის გათვალისწინებით,

რომ საპროექტო ტერიტორია წარმოადგენს საქართველოს წითელ ნუსხაში შეტანილი ცხოველთა სახეობების გავრცელების არეს, აუცილებელია ბიომრავალფეროვნებაზე ზეგავლენის შესახებ ინფორმაცია წარმოდგენილი იქნას კონკრეტული სახეობების მიხედვით;

ჭრას დაქვემდებარებული ხე-მცენარეების მარკირება და მათი ზუსტი რაოდენობის დადგენა არის შემდგომი – უშუალოდ საგზაო-საინჟინრო მოქმედებებთან დაკავშირებული ის ეტაპი, რომელიც სცილდება ეკოლოგიური ექსპერტიზის ფარგლებს და „გზშ“-ს ანგარიშში ვერანაირად ვერ იქნება ასახული. მართალია, გარკვეული ინფორმაცია გზის საპროექტო კორიდორის ფარგლებში არსებული ბიომრავალფეროვნების რაობისა და მისი მდგომარეობის შესახებ წარმოდგენილი უნდა იქნას „გზშ“-ს ანგარიშში, მაგრამ არა ის თუ რა და რა სახეობის ხეები მოიჭრება აუცილებლად ამ მრავალფეროვნებიდან და ზუსტად რა რაოდენობით. ამის წინასწარ განსაზღვრა – საინჟინრო მოქმედებების ოპერატიული გეგმის დასახვამდე –პრაქტიკულად შეუძლებელია. ამასთანავე ხაზგასმითაა აღსანიშნავი, რომ გზშ-ს ანგარიშის შესაბამის თავებში (4.7.2. ფლორა, დანართი 3.6. ფლორა) დეტალურად არის მითითებული ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული ფლორისა და მცენარეულობის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი შეფასება და ტყის კორომების ინვენტარიზაცია და ხე-ტყის მოცულობის შეფასება რაც შეეხება კონკრეტული სახეობების მიხედვით ბიომრავალფეროვნებაზე ზეგავლენის შესახებ ინფორმაციის

275

წარმოდგენას, საგზაო დეპარტამენტი იღებს ვალდებულებას, რომ აღრნიშნული საკითხი დეტალურად იქნება განხილური ბიომრავალფეროვნების მართვისა და მონიტორინგის გეგმაში, რომელიც შემუშავდება შემდგომ ეტაპზე;

13. წარმოდგენილი გზშ-ს ანგარიშიდან გაურკვეველია განხორციელდა თუ

არა საპროექტო ტერიტორიის საველე კვლევები ცხოველთა სამყაროს ობიექტების გავრცელების შესახებ ინფორმაციის მომზადების პროცესში. შესაბამისად,

აღნიშნული საკითხი უნდა დაზუსტდეს ეკოლოგიურ

ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში;

საველე ზოოლოგიური კვლევები განხორციელდა 2013 წელს. რეზიუმე ასახულია გზს-ს ძირითად ტექსტში. საველე კვლევის ანგარიში წარმოდგენილია ცალკე დანართის სახით (დანართი 5)

14. იხტიოფაუნაზე უარყოფითი ზეგავლენის შემცირების მიზნით

სამუშაოები მდინარის გადაკვეთაზე უნდა განხორციელდეს იხტიოფაუნისათვის არამგრძნობიარე პერიოდში;

ეს სამართლიანი მოთხოვნა ჩადებული იყო თავიდანვე გზშ-ში და ეხლა რამდენიმე ადგილას არის განმეორებული მეტი თვალსაჩინოებისათვის.

15. გარემოსდაცვითი მონიტორინგის გეგმაში სრულად უნდა იქნეს გათვალისწინებული ბიომრავალფეროვნებაზე დაკვირვების საკითხები. მონიტორინგის შედეგად

დადგენილი საჭიროების შემთხვევაში შემუშავებული უნდა იქნას დამატებითი შემარბილებელი/საკომპენსაციო

ღონისძიებები;

ბიომრავალფეროვნებაზე დაკვირვების საკითხები დეტალურად იქნება აღწერილი ბიომრავალფეროვნების მონიტორინგის გეგმაში, რომელიც შემუშავდება მომდევნო ეტაპზე. ამასთანავე, მონიტორინგის შედეგების საფუძველზე გამოვლენილი საჭიროების შემთხვევაში, შემუშავებული იქნება დამატებითი შემარბილებელი/ საკომპენსაციო

ღონისძიებები და წარედგინება გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს.

16. წარმოდგენილი Shp ფაილით

პროექტით გათვალისწინებული ფართობიდან 448977,3 კვ.მ. „სახელმწიფო ტყის ფონდის საზღვრების დადგენის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2011 წლის 4 აგვისტოს 299

საგზაო დეპარტამენტი აწარმოებს შეთანხმებას ყველა დაინტერესებულ მახარეებთან

276

დადგენილებით დამტკიცებული სახელმწიფო ტყის ფონდის საზღვრების მიხედვით, 156573,1 კვ.მ. წარმოადგენს სსიპ ეროვნული სატყეო სააგენტოს მართვას დაქვემდებარებულ ტყის ფონდს, სადაც გაცემულია ხეტყის დამზადების სპეციალური ლიცენზია შპს „ტაო“-ზე (ლიცენზია N100013). შესაბამისად,

აღნიშნული საკითხი უნდა შეთანხმდეს ლიცენზიის მფლობელთან;

17. გზშ-ს ანგარიშში წარმოდგენილ

თორმეტივე სანიმუშო ფართობის აღწერით და თანდართული ფოტო

მასალით დაფიქსირებულია კარგი ზრდაგანვითარების მქონე ტყის კორომები, როგორც წიწვოვანი, ასევე შერეული წიწვოვანფოთლოვანი კორომები. აღნიშნულიდან გამომდინარე, უნდა დაზუსტდეს ანგარიშში მითითებული ინფორმაცია - „დეგრადირებულ წიწვოვან კორომში ფოთლოვანების შერევით" (გვ.79);

საველე კვლევებიდან გამომდინარედაფიქსირდა „დეგრადირებულ წიწვოვან კორომები ფოთლოვანების შერევით", შესაბამისად ანგარიშში მითითებული ინფორმაცია ასახავს საველე კვლევის შედეგებს.

18. გვ. 121 – ტერმინი „მაღალმთიური“ ვარიანტები უნდა დაზუსტდეს და შესწორდეს;

გზშ-ში ტერმინი „მაღალმთიური“ მოცემული შემდეგი კონტექსტით: „subalpuri tyeebis SeqmnaSi farTo monawileobas Rebulobs mTis tyis formaciaTa maRalmTiuri variantebi - subalpuri tanbrecili wiflnari (Fagus orientalis), subalpuri soWnari (Abies nordmanniana), subalpuri naZvnari (Picea orientalis), subalpuri fiWvnari (Pinus sosnowskyi). SedarebiT SezRudulia arynaris (Betula litwinowii) da nekerCxlianis (Acer trautvetteri) gavrceleba. subalpebSi sakmaod farTo gavrcelebas aRwevs pontos muxis (Quercus pontica) da medvedevis aryis (Betula medwedewi) tanbrecili tyeebi, romelTa gavrcelebis zemo sazRvari zogjer 2300-2400 m-s aRwevs. raionis subalpuri tyeebis reliqturobis

277

xarisxi sakmaod maRalia (reliqturi formaciebisa da

asociaciebis siuxve).“

შესაბამისად, ტერმინი „მაღალმთიური“ ვარიანტების კონტექსტი სწორია და არ შესწორდება.

19. გვ. 150-161-ზე განხილულია საკომპენსაციო ქმედებები, რომლებიც შეეხება: სასოფლოსამეურნეო და არა სასოფლოსამეურნეო მიწებს, ნაგებობებსა და სხვა. ხოლო, რაც შეეხება „დაზინებული ტყეების რეაბილიტაციის ღირებულებას“ ჯამურ ფართობად მითითებულია 22, 9ჰა, 1 ჰექტარის აღდგენის საშუალო ღირებულებად

მიღებულია 17 000 ლარი, მთლიან ღირებულებად კი მიღებულია - 389.300 ლარი. აღნიშნული ინფორმაცია უნდა დაზუსტდეს ვინაიდან, ეს მონაცემები სავარაუდოა და ამ ეტაპზე სხვადასხვა პარამეტრებია დასაზუსტებელი (მაგ: რომელი სახეობები იჭრება და რა მოცულობით და ა.შ.);

ჭრას დაქვემდებარებული ხე-მცენარეების მარკირება და მათი ზუსტი რაოდენობის დადგენა არის შემდგომი – უშუალოდ საგზაო-საინჟინრო მოქმედებებთან დაკავშირებული ის ეტაპი, რომელიც სცილდება ეკოლოგიური ექსპერტიზის ფარგლებს და „გზშ“-ს ანგარიშში ვერანაირად ვერ იქნება ასახული. მართალია, გარკვეული ინფორმაცია გზის საპროექტო კორიდორის ფარგლებში არსებული ბიომრავალფეროვნების რაობისა და მისი მდგომარეობის შესახებ წარმოდგენილი უნდა იქნას „გზშ“-ს ანგარიშში, მაგრამ არა ის თუ რა და რა სახეობის ხეები მოიჭრება აუცილებლად ამ მრავალფეროვნებიდან და ზუსტად რა რაოდენობით. ამის წინასწარ განსაზღვრა – საინჟინრო მოქმედებების ოპერატიული გეგმის დასახვამდე –პრაქტიკულად შეუძლებელია. ამასთანავე გვინდა ხაზგასმით აღვნიშნოთ, რომ გზშ-ს ანგარიშის შესაბამის თავებში (4.7.2. ფლორა, დანართი 3.6. ფლორა) დეტალურად არის მითითებული ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული ფლორისა და მცენარეულობის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი შეფასება და ტყის კორომების ინვენტარიზაცია და ხე-ტყის მოცულობის შეფასება. ამავე დროს, სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე, სგდ, როგორც პროექტის განმახორციელებელი მხარე, უზრუნველყოფს ტყის ფონდის მიწის კატეგორიის შეცვლისათვის, სპეციალური დანიშნულებით ტყით სარგებლობისათვის საკომპენსაციო საფასურის გაანგარიშებისა და წითელი ნუსხის მცენარეების ბუნებრივი

278

გარემოდან ამოღების პროცედურებისათვის აუცილებელი, ტყის მერქნული რესურსის დეტალური ინვენტარიზაციის მომზადებას საგზაო დერეფნის დაზუსტებულ ფარგლებში და ყველა იმ დამხმარე ობიექტის ტერიტორიაზე, რომელთ მდებარეობაც მშენებელი კონტრაქტორის მიერ იქნება განსაზღვრული.„

20. გვ. 162-ზე აღნიშნულია, რომ „მოსალოდნელია: ბუნებრივი ლანდშაფტის განადგურება (რელიეფი, ნიადაგი, მცენარეულობა, ეკოსისტემები და სხვა) ტრასის გასხვისების დერეფნის ფარგლებში, მისასვლელ

გზებზე, კარიერის უბნებზე, ნაგავსაყრელებზე, სამშენებლო

ბანაკებში“, თუმცა არაფერია ნათქვამი, თუ რომელი სახეობები განადგურდება, შესაბამისად, გზშ-ს ანგარიშში მითითებული უნდა იყოს ამ სახეობების შესახებ;

გზშ-ს ანგარიშის შესაბამის თავებში (4.7.2. ფლორა, დანართი 3.6. ფლორა) დეტალურად არის მითითებული ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული ფლორისა და მცენარეულობის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი შეფასება. ამავე დროს, სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე, სგდ, როგორც პროექტის განმახორციელებელი მხარე, უზრუნველყოფს ტყის ფონდის მიწის კატეგორიის შეცვლისათვის, სპეციალური დანიშნულებით ტყით სარგებლობისათვის საკომპენსაციო საფასურის გაანგარიშებისა და წითელი ნუსხის მცენარეების ბუნებრივი გარემოდან ამოღების პროცედურებისათვის აუცილებელი, ტყის მერქნული რესურსის დეტალური ინვენტარიზაციის მომზადებას საგზაო დერეფნის დაზუსტებულ ფარგლებში და ყველა იმ დამხმარე ობიექტის ტერიტორიაზე, რომელთ მდებარეობაც მშენებელი კონტრაქტორის მიერ იქნება განსაზღვრული.

21. გვ. 193-194-ზე საველე ბოტანიკურ

კვლევებზე დაყრდნობით, სადაც მითითებულია გამოვლენილი სენსიტიური ადგილები „დრუდეს“ მეთოდით, შეუძლებელია იმის დადგენა, თუ რამდენადაა დეგრადირებული ტყის კორომები (ტყეების დეგრადაცია ფოტომასალებში არ ჩანს). აღნიშნულის გათვალისწინებით,

ტყეების აღწერა, კანონმდებლობის შესაბამისად უნდა ჩატარდეს

პირდაპირი კავშირი „დრუდეს მეთოდსა“ და სენსიტიური ადგილების (ჰაბიტატების) გამოვლენას შორის არ არსებობს. „დრუდეს მეთოდს“ ბოტანიკოსები იყენებენ იმ მიზნით, რათა დადგენილი იქნას მცენარეთა სახეობებს შორის არსებული რაოდენობრივი თანაფარდობა ერთი რომელიმე კონკრეტული ჰაბტატის (ფიტოცენოზის) ფარგლებში. ხოლო სენსიტიურად შეიძლება მიჩნეულ იქნას ის ჰაბიტატები, ფიტოცენოზები და ტყის

279

„აღრიცხვის, დაგეგმვისა და მონიტორინგის წესის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 17 ივნისის განკარგულების შესაბამისად, რომელიც იძლევა შესაძლებლობას ტყეების მდგომარეობისა და ღირებულებების განსაზღვრისათვის;

კორომები, სადაც რაიმე ნიშნით გამორჩეულ მცენარეთა სახეობების კონცენტრაცია აღინიშნება. რაც შეეხება კანონს „აღრიცხვის, დაგეგმვისა და მონიტორინგის წესის შესახებ“ – ეს უკანასკნელი რა საკვირველია არ მოითხოვს „დრუდეს მეთოდის“ გამოყენებას. მაგრამ ეს კანონი, რომელიც საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 17 ივნისის განკარგულების შესაბამისად იქნა მიღებული, განკუთვნილია სატყეო-საწარმოო და სამეურნეო სისტემის მოწესრიგებისათვის, ტყეთმოწყობის გამართულად ფუნქციონირებისათვის და არა ეკოლოგიურ ექსპერტიზასთან დაკავშირებული სამუშაოების ნორმირებისათვის (სხვა საკითხია თუ რამდენად ასრულებს ეს კანონი თავის დანიშნულებას).

22. გვ. 178-ზე აღნიშნულია, რომ „სამშენებლო სამუშაოების დროს, ფლორაზე საერთო ზემოქმედება მოსალოდნელია შემდეგი მოცულობით: ტყის მოჭრა და ამოძირკვა 10 ჰა, ბუჩქნარის გაჩეხვა და ამოძირკვა 6,14 ჰა“, თუმცა, რომელი სახეობები იჭრება და რა მოცულობით (თუნდაც მიახლოებით) ანგარიშში არ არის მითითებული. შესაბამისად,

აღნიშნული საკითხი უნდა დაზუსტდეს;

გზშ-ს ანგარიშის შესაბამის თავებში (4.7.2. ფლორა, დანართი 3.6. ფლორა) დეტალურად არის მითითებული ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული ფლორისა და მცენარეულობის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი შეფასება და ტყის კორომების ინვენტარიზაცია, სახეობრივი შემადგენლობა და ხე-ტყის მოცულობის შეფასება. შენიშვნაში მოტანილი ციტატა ასახავს ჭრის მოსალოდნელ მასშტაბებს. ერთობლიობაში, ეს ინფორმაცია საკმარისი არის ზემოქმედების პრინციპული შეფასებისათვის. ამავე დროს, სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე, სგდ, როგორც პროექტის განმახორციელებელი მხარე, უზრუნველყოფს ტყის ფონდის მიწის კატეგორიის შეცვლისათვის, სპეციალური დანიშნულებით ტყით სარგებლობისათვის საკომპენსაციო საფასურის გაანგარიშებისა და წითელი ნუსხის მცენარეების ბუნებრივი გარემოდან ამოღების პროცედურებისათვის აუცილებელი, ტყის მერქნული რესურსის დეტალური

280

ინვენტარიზაციის მომზადებას საგზაო დერეფნის დაზუსტებულ ფარგლებში.

23. გვ. 225 - შემარბილებელი ღონისძიებები „ხეების ჭრის გეგმა და საკომპენსაციო პროგრამა“ უნდა შეთანხმდეს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს სსიპ ეროვნულ

სატყეო სააგენტოსთან, იმ პერიოდისთვის არსებული კანონმდებლობის შესაბამისად და არა გარემოს დაცვის სამინისტროსა და ენერგეტიკის სამინისტროს რესურსების მართვის სააგენტოსთან როგორც ეს გზშ-ს ანგარიშშია მითითებული;

ვეთანხმებით შენიშვნას : ტექსტი მოითხოვს დღევანდელი მდგომარეობით განახლებას და შესაბამისად გზშ-ს ანგარიშში მოხდა ტექსტის კორექტირება. რასაკვირველია, სახელმწიფო ტყის ფონდის ფარგლებში განსახორციელებელი „ხეების ჭრის გეგმა და საკომპენსაციო პროგრამა“ შეთანხებული უნდა იქნას იმ უწყებრივ დაწესებულებასთან, რომელიც დღესდღეობით არის პასუხისმგებელი ამ ფონდის მართვაზე.

24. გზშ-ს ანგარიშში, ხიდის ვაკისის მოწყობის ფარგლებში ეწყობა სანიაღვრე წყლების არინების სისტემა, წარმოდგენილია სანიაღვრე წყლების მიმღები კამერების ზომების გათვლები. თუმცა არ არის მითითებული ხიდის ზედაპირზე მავნე ნივთიერებების (ნავთობპროდუქტები და სხვა) ავარიულად მოხვედრის შემთხვევაში დაბინძურებული წყლის გაწმენდის გარეშე მდინარეში ჩაშვების პრევენციის მიზნით, სანიაღვრე წყლების გამწმენდი სისტემის არსებობის შესახებ. შესაბამისად, აღნიშნული სახითხი ასახული უნდა იყოს ეკოლოგიურ ექსპერტიზაზე წარმოდგენილ გზშ-ს ანგარიშში;

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია: danarTi 4 p.3.2

25. გამწმენდი ნაგებობის УСВМ20 ტექნიკური პარამეტრების ჩამონათვალში (გვ. 283) ნავთობის ნახშირწყალბადების კონცენტრაცია უნდა იყოს „0,3 მგ/ლ“ და არა „0,3 გ/ლ“;


281

26. ქვეთავში - „ჩამდინარე წყლების გაწმენდა და ჩაშვება“ (გვ. 284) ჩამონათვალში 1–4, უნდა იყოს განზომილების ერთეული „მგ/ლ“

და არა „მმ/ლ“, ხოლო პუნქტი 1–ში უნდა იყოს „შეწონილი ნაწილაკები“ და არა „შეწონილი ნახშირწყალბადები“;


27. გზშ-ს ანგარიშში აღნიშნულია, რომ კარიერის გამოყენებისათვის ლიცენზიის მოპოვება ხდება „ენერგეტიკის სამინისტროში“ (გვ. 242). აღნიშნული უნდა შესწორდეს, ვინაიდან ლიცენზიის გაცემის საკითხი რეგულირდება საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს სსიპ „გარემოს ეროვნულ სააგენტოს“ მიერ“;

შენიშვნა გათვა;ისწინებულია. შესწორება შეტანილია (gv. 216)

28. გზშ-ს ანგარიშში, ჩამდინარე წყალში დამაბინძურებელ

ნივთიერებათა დასაშვები კონცენტრაციის ფორმულაში (4) (გვ. 286) გამოსახულება ფრჩხილებში არასწორია, შესაბამისად, უნდა დაზუსტდეს;

შენიშვნა გათვა;ისწინებულია. შესწორება შეტანილია

29. სამშენებლო ტექნიკის ექსპლუატაციისას ემისიების გათვლების შედეგები წარმოდგენილია ცხრილში 11 (გვ. 333). უახლოეს მოსახლეობასთან ატმოსფერულ ჰაერში შექმნილი მავნე ნივთიერებების კონცენტრაციები წარმოდგენილი არ არის, თუმცა მოტანილია დასკვნა, რომ მოსახლეობაზე გავლენა არ იქნება. შესაბამისად

უნდა მიეთითოს, თუ რის საფუძველზე გაკეთდა აღნიშნული დასკვნა;

წინამდებარე პროექტი წარმოადგენს არსებული გზის რეაბილიტაციის და არა ახალ ადგილას ახალი გზის მშენებლობის პროექტს. არსებული გზის საფარი მნიშვნელოვნად დაზიანებული არის და ამ გზაზე ტრანსპორტის მოძრაობა დაკავშირებული არის მნიშვნელოვნად მეტი მტვერის და ემისიების გენერირებასთან, ვიდერ ეს ავტოტრანსპორტის ნორმალურ გზაზე მოძრაობისას ხდება. გზის რეაბილიტაციის და საგზაო საფარის აღდგენის შედეგად ავტოტრასპორტის მოძრაობით გამოწვეული მტვერის და ემისიების გენერირება შემცირდება ნორმალურ საფარიანი გზებისათვის დამახასიათებელ დონემდე.

30. გზშ-ს ანგარიშში ხმაურის დონის განზომილების ერთეული უნდა იყოს „დბ“ და არა „დ“; დროის


282

ინტერვალი უნდა იყოს „7:00 – 23:00“ და არა „7 ა.მ. – 11 პ.მ.“ (გვ. 54); აგრეთვე, უნდა იყოს „დბ“ და არა „დბ” (გვ. 174);

ამობეჭდვისას დაშვებული მექანიკური შეცდომა გასწორებულია და ხმაურის ერთეულად მითითებულია დბ.

31. გზშ-ს ანგარიშში, „ატმოსფერულ

ჰაერში ემისიებთან დაკავშირებული ზემოქმედება"-ს ქვეთავში გამოყენებულია ტერმინები „საშიში ნარჩენები“ (გვ. 174) და „სახიფათო ნარჩენები“ (გვ. 264). აღნიშნული ტერმინები უნდა შესწორდეს, ვინაიდან ისინი ძირითადად გამოიყენება ნარჩენებთან მიმართებაში;

გვ. 174 , ისევე როგრც ყოფილი გვ.264 დანართი 1) შეეხება ნარჩენების მართვას (თავი 7.3.1) და აქ სწორედ ნარჩენებზეა საუბარი.

32. გზშ-ს ანგარიშზე თანდართულ

ტექნიკურ რეზიუმეში (გვ. 112) გამოყენებულია განზომილების ერთეულები „დიუიმი“, „ფუტი“. აღნიშნული უნდა შესწორდეს, ვინაიდან საქართველოში მიღებულ

ერთეულთა საერთაშორისო

სისტემაში (SI) სიგრძის ერთეულია „მეტრი“;

ტექნიკური რეზიუმე სულ შეადგენს 73 გვერდს. ტენიკური რეზიუმე წარმოადგენს განმარტებით ბარათს, მომზადებულს ტექნიკური ექსპერტიზის გასავლელად, პროექტის დასამტკიცებლად და სამშენებლო ნებართვის მისაღებად. ეს დოკუმენტი მომზადებული არის საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული სტანდარტების და საინჟინრო მოთხოვნათა შეაბამისად და რაიმე მსგავსი შენიშვნა ეკონომიკის სამინისტროდან მიღებული არ არის. გარემოს დაცვის კონსულტანტი არ არის უფლებამოსილი შეიტანოს ცვლილებები ამ წმინდა ტექნიკურ დოკუმენტში, რომელც მოწოდებულია საინჟინრო-საპროექტო ჯგუფის მიერ.

33. გზშ-ს ანგარიშში უნდა შესწორდეს განსხვავებული მონაცემები დასაქმებულთა რაოდენობის შესახებ: მითითებულია „ქარხნის ფუნქციონირება“ რომელშიც დასაქმებული იქნება 200 ადამიანი (გვ. 207) და „ობიექტზე დასაქმებული იქნება 100 ადამიანი“ (გვ. 277);

შენიშვნა გათვალისწინებულია. შესწორება შეტანილია.

34. დანართში 4-ში (გვ. 296) უნდა დაზუსტდეს შემდეგი ჩანაწერი -

„ხულო – გოდერძი, ლოტი I, კმ


283

80 – კმ 110“. ვინაიდან, წარმოდგენილი ანგარიში არის მეორე ლოტი;

35. დანართ 4–ში (გვ. 300) უნდა

დაზუსტდეს წარმოდგენილი ინფორმაცია - „ქვესადგურზე, ტრანსფორმატორების უბანი“ და „სახანძრო წყლის მოსალოდნელი დაბინძურების კონცენტრაციები და გაწმენდის შემდეგ მიღებული შედეგები ეფარდება საკანალიზაციო

სისტემის მოთხოვნებს“. ვინაიდან, მითითებული საკითხები განხილულ

ობიექტთან არ არის დაკავშირებული;


36. გზშ-ს ანგარიშში უნდა შესწორდეს საკვლევი ტრასის სეისმურობის აღმნიშვნელი სიდიდე, ვინაიდან რიგ შემთხვევაში არის მითითებული „7“ ბალი, ხოლო

რიგ შემთხვევაში „8“ ბალი;


37. გზშ-ს ანგარიშში უნდა შესწორდეს სარჩევის ნუმერაცია, რომელიც ასევე თანხვედრაში უნდა იყოს შესაბამის პარაგრაფებთან.


9.3 საკონსულტაციო შეხვედრის ოქმი Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) – axalcixis saavtomobilo gzis goderZi - zarzmis (km 110 – 127) monakveTis

mSenebloba (loti 2)

proeqtis garemoze zemoqmedebis Sefasebis sajaro ganxilvis oqmi

284

2015 wlis 23 ivliss 13.00 sT-ze daba adigenSi Catarda proeqtis “Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis baTumi (angisa) – axalcixis

saavtomobilo gzis goderZi - zarzmis (km 110 – 127) monakveTis mSenebloba” garemoze zemoqmedebis Sefasebis dokumentis sajaro ganxilva, romelsac eswrebodnen municipalitetis gamgebeli batoni zaqaria endelaZe, gamgeobis xelmZRvanelobis warmomadgenlebi, soflebis zarzmisa da utyisubnis macxovreblebi, aseve garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros warmomadgeneli giorgi lacabiZe, saavtomobilo gzebis departamentis warmomadgenlebi gia sofaZe, luiza bubaSvili. damswreT proeqtis gzS dokumenti warudgina da detalebze isaubra fond “msoflio gamocdileba saqarTvelosTvis” warmomadgenelma gia aladaSvilma, romelmac mimoixila saproeqto monakveTis reabilitaciasTan dakavSirebuli garemosdacviTi da zogadi teqnikur - ekonomikuri aspeqtebi. moxsenebis bolos raionis xelmZRvanelobisa da mosaxleobis mxridan dasmul kiTxvebs pasuxi gasca rogorc momxsenebelma aseve gia sofaZem, giorgi lacabiZem.

SekiTxva pasuxi

1 avTandil SaniZe:

rogor unda gaixsnas

rekriaciuli zona?

giorgi lacabiZe:

warmoadgineT garemos dacvisa

da bunebrivi resursebis

saministroSi NIS koordinatebi.

2 goderZi arTmelaZe:

sakuTrebaSi mqone miwis

(sasoflo sameurneo) nakveTis

ijariT gadacema

kontraqtorze...

gia sofaZe:

saWiroa statusis Secvla,

sasoflo sameurneosi

arasasoflod, wylis mopovebis

licenzia unda moipovos

kontraqtorma.

3 --------------------------- :

ramdenad aris Rvarcofis

saSiSroeba da mewyruli

ubnebi?

gia aladaSvili:

Rvarcofuli saSiSroebebi da

mewyruli ubnebi aRwerilia

gzS-Si da sareabilitacio

samuSaoebisas teqnikuri

reglamentiT gansazRvruli

aucilebeli RonisZiebebi

gatardeba kontraqtoris mier.

285

4 ----------------------- :

darRvevebisas vis unda

mivmarToT?

gia sofaZe:

gansazRvrulia saCivrebis

miRebis meqanizmi. mSeneblebis

mxridan darRvevis aRmoCenisas

pirvel rigSi unda mimarToT

samuSaoebis zedamxedvels....

5 zaqaria endelaZe:

xom araa gaTvaliswinebuli

adgilobrivi macxovreblebis

mSeneblobaze dasaqmeba?

gia aladaSvili:

gzS dokumentSi aris amis

Sesaxeb ganmarteba. Tu

adgilobrivi mosaxleobis

warmomadgenlebidan iqneba

survili da Sesabamisi

kvalifikacia, garkveuli

raodenobis muSaxelis

dasaqmeba SesaZlebeli iqneba.

6 ----------------------- :

rodis daiwyeba samuSaoebi?

gia sofaZe:

samuSaoebi Semodgomaze unda

daiwyos.

adigenSi gzS dokumentis ganxilvis damswreTa sia.

286

suraTi 9.1

288

suraTi 9.2

289

suraTi 9.3

290

suraTi 9.4

291

danarTi 1

narCenebis marTvis gegma samSeneblo banakebisaTvis da damxmare

obieqtebisaTvis

1. narCenebis marTvis gegmis mizani da dokumentis struqtura

1.1 miznebi da amocanebi

narCenebis marTvis gegmis mizania uzrunvelhyos proeqtiT gaTvaliswinebul ZiriTad samSeneblo da funqcionalur obieqtebze warmoqmnili saSiSi da arasaSiSi narCenebis gankargva evrokavSiris qveynebisaTvis miRebuli principebis, evropis rekonstruqcis da ganviTarebis bankis (ergb-s) saxelmZRvanelo wesebis da saqarTvelos kanonmdeblobiT (narCenebis marTvis kodeqsi 26.12.2014) gaTvalisinebul moTxovnaTa Sesabamisad, ris Sedegadac unda gamoiricxos an minimumamde iqnas dayvanili garemos (niadagis, wylis, obieqtebis, atmosferuli haeris) narCenebiT dabinZureba.

saavtomobilo gzebis mSeneblobis etapze ZiriTad obieqts,

romelzec xdeba narCenebis sxvadasxva tipis generireba, warmoadgens

mSenebelTa banaki, romelic moicavs adgilobriv ofiss,

aRWurvilobis dasawyobebis da samSeneblo teqnikis remontisa da

misi sawvaviT gamarTvis infrastruqturas da asfalto-betonis

qarxana (Tu qarxnis mSenebloba da eqspluatacia gaTvaliswinebuli

aris proeqtiT). Sesabamisad, narCenebis marTvis winamdebare gegma

faravs samSeneblo etapze mSenebelTa banakis da damxmare obieqtebis

teritoriaze narCenebis gankargvis sakiTxebs.

winamdebare narCenebis marTvis gegma warmoadgens sakmaod detalurad damuSavebul, Tumca mainc – CarCo dokuments, romelic gamoyenebul unda iqnas Semdgom etapze saboloo “narCenebis marTvis gegmebis” mosamzadeblad. mSeneblobasTan dakavSirebul saboloo “narCenebis marTvis gegmas” moamzadebs mSenebeli kontraqtori. amisaTvis sakmarisi iqneba warmodgenili CarCo dokumentidan mxolod samSeneblo banakisaTvis relevanturi komponentebis datoveba da calkeuli detalebis dazusteba (mag. narCenebis marTvaze konkretulad pasuxismgebeli pirebis vinaoba; narCenebis operatorebis CamonaTvali, romelebTanac gaformda Sesabamisi kontraqtebi da Tavad kontraqtebis aslebi danarTis saxiT). rogorc zemoT aRvniSneT, mSenebeli kontraqtori, Tu saWiro gaxda4, aseve SeimuSavebs da adgilobriv municipalitetebTan SeaTanxmebs nayari

4proeqtis dRevandel etapze arsebuli monacemebiT gansaTavsebeli nayari gruntis moculoba mcire unda iyos.

292

gruntis ganTavsebis gegmas. saavtomobilo gzebis departamenti, romelic pasuximgebeli avtomagistralis operirebasa da saremonto samuSaoebze, moamazdebs avtomagistralebs operirebasTan dakavSirebiT “narCenebis marTvis gegmas”. narCenebis marTvis procesis ZiriTadi amocanebi: • narCenebis identifikaciis uzrunvelyofa, maTi kategoriebis da saSiSroebis mixedviT; • narCenebis segregirebuli Segrovebis uzrunvelyofa, maTi droebiTi ganTavsebisaTvis saWiro pirobebis dacva, raTa gamoiricxos narCenebis mavne zemoqmedeba garemoze da adamianTa janmrTelobaze; • narCenebis transportirebis pirobebis uzrunvelyofa, romlis drosac gamoricxuli unda iqnas narCenebis gafantva, dakargva, avariuli situaciebis Seqmna, garemosa da adamianTa janmrTelobisaTvis zianis miyeneba; • gauvneblobis, gadamuSavebis an ganTavsebis dros garemos da adamianis janmrTelobisaTvis uvnebeli meTodebis gamoyeneba; • narCenebis raodenobis Semcireba; • narCenebis meoradi gamoyeneba; • narCenebis marTvaze personalis pasuxismgeblobis gansazRvra; • sawarmoo da sayofacxovrebo narCenebis aRricxvis uzrunvelyofa. gegmaSi mocemuli miTiTebebis Sesruleba savaldebuloa yvela muSakisaTvis. 1.2 warmodgenili “narCenebis marTvis gegmis” struqtura gegmis me-2 paragrafSi ganxilulia saqarTveloSi moqmedi kanonmdebloba narCenebis marTvis sferoSi da evrokavSiris Sesabamisi direqtivebi iseve rogorc is ZiriTadi principebi da moTxovnebi rac miRebulia saxelmZRvanelod evrokavSirSi da evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankSi (ergb) narCenebiT gamowveuli dabinZurebis aRmofxvris mizniT. aqve aRwerilia instituciuri sistema saqarTveloSi, romelic pasuxismgebelia narCenebis marTvaze da monitoringze. me-3 paragrafSi narCenebis marTvis xsenebul moTxovnaTa Sesabamisad,

Camoyalibebulia proeqtis proponentis – “საავტომობილო გზების დეპარტამენტის (სგდ)” - politika narCenebis marTvis sferoSi da instruqciebi administraciul struqturis organizebis Sesaxeb. me-4 paragrafSi mocemulia mSeneblobis procesSi warmoqmnili narCenebis tipis da moculobaTa daxasiaTeba da narCenebis marTvis qmedebebi

293

me-5 paragrafSi mocemulia narCenebis marTvis zogadi procedurebis aRwera 2. saqarTveloSi moqmedi kanonmdebloba narCenebis marTvis

sferoSi da evrokavSiris da evropis rekonstruqciisa da

ganviTarebis bankis moTxovnebi

2.1 saqarTvelos kanonmdebloba narCenebis marTvis sferoSi narCenebis marTvis kodeqsi 26.12.2014

kodeqsis mizani da amocana: 1. kodeqsis mizania narCenebis marTvis sferoSi samarTlebrivi safuZvlebis Seqmna iseTi RonisZiebebis ganxorcielebisaTvis, romlebic xels Seuwyobs narCenebis prevencias da maTi xelaxali gamoyenebis zrdas, narCenebis garemosTvis usafrTxo gziT damuSavebas (rac moicavs reciklirebas da meoreuli nedleulis gamocalkevebas, narCenebidan energiis aRdgenas, narCenebis usafrTxo ganTavsebas). 2. kodeqsis amocanaa garemos da adamianis janmrTelobis dacva: a) narCenebis warmoqmnis da maTi uaryofiTi gavlenis prevenciiT an SemcirebiT; b) narCenebis marTvis efeqtiani meqanizmebis SeqmniT; muxli 4. narCenebis marTvis ierarqia 1. saqarTveloSi narCenebis marTvis politika da narCenebis marTvis sferoSi saqarTvelos kanonmdebloba efuZneba narCenebis marTvis Semdeg ierarqias: a) prevencia; b) xelaxali gamoyenebisTvis momzadeba; g) reciklireba; d) sxva saxis aRdgena, maT Soris, energiis aRdgena; e) ganTavseba. 2. am muxlis pirveli nawiliT gaTvaliswinebul narCenebis marTvis ierarqiasTan mimarTebiT konkretuli valdebulebebis gansazRvrisas mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli: a) ekologiuri sargebeli; b) Sesabamisi saukeTeso xelmisawvdomi teqnikis gamoyenebiT teqnikuri ganxorcielebadoba; g) ekonomikuri mizanSewoniloba. muxli 7. narCenebis marTvasTan dakavSirebuli zogadi moTxovnebi 1. narCenebis Segroveba, transportireba da damuSaveba unda

294

ganxorcieldes narCenebis saxeobebis, maxasiaTeblebisa da Semadgenlobis mixedviT, ise, rom Semdgom dabrkoleba ar Seeqmnas aRdgenas. 2. narCenebis Segrovebis, transportirebisa da damuSavebis dros maqsimalurad unda gamoiricxos garemos dabinZureba da adamianis janmrTelobaze mavne zemoqmedeba. 3. narCenebis transportirebis Sedegad narCenebiT garemos dabinZurebis SemTxvevaSi narCenebis gadamzidveli valdebulia uzrunvelyos dasufTavebis RonisZiebebis ganxorcieleba. 4. narCenebis warmomqmneli da narCenebis mflobeli valdebuli arian, narCenebi Tavad daamuSaon an Segrovebis, transportirebisa da damuSavebis mizniT gadascen Sesabamisi uflebis mqone pirebs am kodeqsisa da saqarTvelos sxva sakanonmdeblo da kanonqvemdebare normatiuli aqtebis Sesabamisad. 5. Tu narCenebi gadacemulia aRdgenisTvis an ganTavsebisTvis, narCenebis Tavdapirveli warmomqmnelis an/da narCenebis mflobelis pasuxismgebloba ZalaSia narCenebis srul aRdgenamde an ganTavsebamde. 6. piri, romelic axorcielebs narCenebis Segrovebas an transportirebas, valdebulia narCenebi dasamuSaveblad gadasces Sesabamis obieqts, romelsac aqvs saTanado nebarTva an gavlili aqvs registracia. 7. narCenebis gadamzidveli valdebulia saxifaTo narCenebis transportirebis ganxorcielebamde miiRos narCenebis transportirebisaTvis satransporto saSualebis daSvebis mowmoba, xolo satransporto saSualebis mZRoli valdebulia saxifaTo narCenebis transportirebisas Tan iqonios ekonomikis saministros mier gacemuli mZRolis sertifikati (Sesabamisi kanoni SmuSavdeba da ZalaSi Seva 2016 wels). 8. akrZalulia narCenebis Sesabamisi nebarTvis mqone insineratoris gareT dawva. 9. narCenebis insineraciisa da Tanainsineraciis pirobebi ganisazRvreba saqarTvelos mTavrobis dadgenilebiT muxli 14. kompaniis narCenebis marTvis gegma 1. fizikuri an iuridiuli piri, romlis saqmianobis Sedegad wlis ganmavlobaSi 200 tonaze meti arasaxifaTo narCeni an 1000 tonaze meti inertuli narCeni an nebismieri raodenobis saxifaTo narCeni warmoiqmneba, valdebulia 2016 wlis 31 dekembramde SeimuSaos kompaniis narCenebis marTvis gegma. gegma ZiriTadad unda moicavdes: a) warmoqmnili narCenebis Sesaxeb informacias (kerZod, monacemebs maTi warmoSobis, narCenebis nusxiT gansazRvruli narCenebis saxeobebis, Semadgenlobis, raodenobis Sesaxeb); b) narCenebis prevenciisa da aRdgenisTvis gansaxorcielebeli RonisZiebebis Sesaxeb informacias, gansakuTrebiT – saxifaTo narCenebis SemTxvevaSi; g) warmoqmnili narCenebis separirebis meTodis, gansakuTrebiT –

295

saxifaTo narCenebis sxva narCenebisgan gancalkevebis meTodis aRweras; d) narCenebis droebiTi Senaxvis meTodebsa da pirobebs; e) narCenebis damuSavebisTvis gamoyenebul meTodebs an/da im piris Sesaxeb informacias, romelsac narCenebi Semdgomi damuSavebisTvis gadaecema. 2. kompaniis narCenebis marTvis gegma waredgineba saministros. gegmis ganxilvisa da SeTanxmebis wess gansazRvravs saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis dacvis ministri. moTxovnis SemTxvevaSi gegma xelmisawvdomi unda iyos dainteresebuli municipalitetisTvis da sxva pirisTvis. 3. kompaniis narCenebis marTvis gegma axldeba yovel 3 weliwadSi an warmoqmnili narCenebis saxeobis, raodenobis Secvlis da damuSavebis procesSi arsebiTi cvlilebebis Setanis SemTxvevaSi. muxli 15. garemosdacviTi mmarTveli 1. am kodeqsis me-14 muxliT gaTvaliswinebuli piri valdebulia gansazRvros garemosdacviTi mmarTveli. misi vinaobis Sesaxeb informacia (kerZod, garemosdacviTi mmarTvelis saxeli da gvari) dauyovnebliv egzavneba saministros. 2. garemosdacviTi mmarTvelis narCenebTan dakavSirebuli movaleobebia: a) kompaniis narCenebis marTvis gegmis momzadeba da gaaxleba; b) kompaniis narCenebis marTvis gegmis ganxorcielebis organizeba; g) narCenebis marTvis sferoSi saqarTvelos kanonmdeblobis moTxovnebis Sesrulebaze Sida kontrolis ganxorcieleba. d) saqarTvelos mTavrobis 426 (17.08.2015) dadgenilebis Tanaxmad 2016 wlis 1 agvistomde garemos dacvis saministroSi narCenebis saxeobebis inventarizaciis wardgena; e) miawodos saministros informacia droebiT dasawyobebuli saSiSi nerCenebis raodenobis, adgilmdebareobisa da raodenobis Ssaxeb (Tu saSiSi narCenebis saerTo wona ar aRemateba 2 tonas); v) miiRos saministrosgan Sesabamisi nebarTva saSiSi narCenebis droebiT dasawyobebisTvis (Tu saSiSi narCenebis saerTo wona aris 2– dan 10 tonamde); z) miiRos garemosdacviTi nebarTva saSiSi narCenebis droebiT gansaTavseblad (Tu saSiSi naCenebis saerTo wona aRemateba 10 tonas) 3. garemosdacviTi mmarTvelis am muxlis me-2 nawiliT gaTvaliswinebuli movaleobebi ar amcirebs kompaniis valdebulebas, Seasrulos am kodeqsisa da misgan gamomdinare kanonqvemdebare normatiuli aqtebis moTxovnebi.

“saqarTvelos kanoni saqarTvelos teritoriaze narCenebis tranzitis da importis Sesaxeb” 1995. aRniSnuli kanoni aregulirebs mxolod narCenebis transportirebas saqarTvelos sazRvrebis gadakveTisas igi ar exeba narCenebis gadamuSavebas da marTvas.

296

arsebiTad igive sakiTxs exeba bazelis konvencia “saxifaTo narCenebis transsasazRvro gadazidvasa da maT ganTavsebaze kontrolis Sesaxeb, romelic ratificirebulia saqarTvelos parlamentis mier. amavdroulad cnobilia rom saqarTvelos ganzraxuli aqvs evropul struqturebSi integracia risTvisac qveyana sakuTar kanonmdeblobas srulyofs evrokomisiis rekomendaciebis Sesabamisad. narCenebis marTvis wesebi ganisazRvreba saqarTvelos Sromis janmrTelobis da socialuri dacvis saministros Semdegi normatiuli aqtebiT:

• saqarTvelos mTavrobis #64 dadgenileba “teqnikuri reglamenti ¬ samkurnalo ¬profilaqtikuri dawesebulebebis narCenebis Segrovebis, Senaxvisa da gauvneblebis sanitaruli wesebis damtkicebis Sesaxeb” 2014 wlis 15 inavari (saregistracio kodi 300160070.10.003.017682);

• saqarTvelos mTavrobis #426 dadgenileba „saxeobebisa da maxasiaTeblebis mixedviT narCenebis nusxis gansazRvrisa da klasifikaciis Sesaxeb“ 2015 wlis 17 agvisto (saregistracio kodi 300230000.10.003.018812);

• saqarTvelos mTavrobis #421 dadgenileba „nagavsayrelis mowyobis, operirebis, daxurvisa da Semdgomi movlis Sesaxeb“ teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze 2015 wlis 14 agvisto (saregistracio kodi 300160070.10.003.018807).

2.2 evro-direqtivebi narCenebis marTvaze

narCenebis marTva

narCenebis marTvas aregulirebs evrogaerTianebis direqtivebi: (i) narCenebis marTvis CarCo direqtiva - 2008/98/EC; da (ii) saxifaTo narcenebis martvis direqtiva 91/156/EEC. aRniSnuli direqtivebis Tanaxmad `narCeni aRniSnavs nivTierebas an sxeuls romelic mflobelma gadaagdo an apirebs an valdebulia gadaagdos~. direqtivebi miznad isaxavs narCenebiT dabinZurebisagan adamianis janmrTelobis, garemosa da bunebrivi resursebis dacvas, meoradi nedleulis miRebas da moiTxovs rom narCenebis gadamuSavebasa da ganadgurebasTan dakavSirebuli saqmianoba kompetenturi organoebis mier iyos nebadarTuli.

narCenebis Sesaxeb CarCo direqtivis Tanaxmad evrogaerTianebis wevri qveynebi valdebulni arian uzrunvelyon narCenebis warmoqmnis prevencia an minimizacia, maTi uvnebloba da xeli Seuwyon sufTa teqnologiebis damkvidrebas, teqnikuri produqtis xarisxisa da

297

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32008L0098

narCenebis ganadgurebis teqnikis gaumjobesebas. garda amisa isini valdebulni arian xeli Seuwyon narCenebis gadamuSavebas (maT Soris energiis wyaros miRebis mizniT) da akrZalon narCenebis ukontrolo gadayra. sxva wevri qveynebis daxmarebiT isini valdebulni arian uzrunvelyon narCenebis gadamamuSavebeli obieqtebis qselis ganiTareba da saamisod isargeblon saukeTeso teqnologiebiT romlebic ar aris dakavSirebuli metismetad did xarjebTan.

saxifaTo narCenebis marTva

evrogaerTianebis 91/689/EEC direqtivis 1(4) muxlis Tanaxmad aucilebelia saxifaTo narCenebis marTvis sferoSi ufro meti harmonizacia iqnes miRweuli. mavne narCenebis saerTo definiciis Camoyalibebis mizniT aRniSnuli muxli CamoTvlis narCenebs romlebic SeiZleba klasificirebul iqnes rogorc mavne narCenebis agreTve maT Semadgenel nawilebs da Tvisebebs. direqtivis Tanaxmad mavne nivTierebebis gamoyenebis adgilebi gansazRvruli da registrirebuli unda iqnes xolo aseTi nivTierebebis Segrovebis gadazidvisa da Senaxvis SemTxvevaSi saWiroa maTze iarliyebis damagreba evrogaerTianebis standartebis Sesabamisad. garda amisa erovnuli kompetenturi organoebi valdebulni arian Seamowmon mavne narCenebis mwarmoebeli da mimRebi obieqtebi agreTve maTi gadamzidi satransporto saSualebebi.

2.3 ergb-s moTxovnebi dabinZurebis prevencia da Serbileba dabinZurebis Tavidan acileba da Semcireba wamyvani sakiTxebia mdgradi ganviTarebis dRis wesrigSi da am mimarTulebiT ergb-is mier dafinansebuli proeqtebi unda akmayofilebdes saerTaSorisod aRiarebul wesebs. dabinZurebis gamomwvevi saqmianobis zemoqmedeba garemoze da masTan dakavSirebuli sakiTxebi gaTvaliswinebuli unda iyos yvela ekonomikur saqmianobaSi dawyebuli iseTi elementaruli donidan rogoric danadgaris gamonabolqvia da regionaluri da globaluri masStabis zemoqmedebiT damTavrebuli. ergb rogorc garemos dacvis evropuli principebis xelmomweri mxare valdebulia:

• mis mier dafinansebuli saqmianobebis ganxorcielebis procesSi mxari dauWiros winaswari usafrTxoebis zomebis miRebis princips prevenciis princips garemos dazianebis wyarosTanve aRmofxvris prioritetulad aRiarebis principsa da damabinZurebelze Tanxis gadaxdis dakisrebis princips.

• moiTxovos evro kavSiris Sesabamis ekologiur standartebTan da gansakuTrebiT samrewvelo warmoebasTan wylisa da narCenebis marTvasTan haerisa da niadagis dabinZurebasTan Sromisa da janmrTelobis dacvasa da bunebis dacvasTan dakavSirebul standartebTan Sesabamisoba ramdenadac maTiga moyeneba

298

SesaZlebeli iqneba proeqtis farglebSi (SemdgomSi wodebuli rogorc “evrokavSiris moTxovnebi”).

iTvleba rom dabinZurebis Tavidan acilebisa daSemcirebis evrokavSiris garemosdacviTi moTxovnebi SemuSavebulia arsebuli maRalefeqturi meTodebis gamoyenebiT ara romelime specifiuri meTodisa Tu teqnologiis savaldebulo gamoyenebis moTxovnis gareSe ara medinstalaciis teqnikuri maxasiaTeblebis misi geografiuli mdebareobisa da adgilobrivi ekologiuri pirobebis gaTvaliswinebiT risi saboloo mizanic garemos efeqturad dacvaa. narCenebis marTva klienti Tavidan aicilebs an minimumamde daiyvans saxifaTo da arasaxifaTo narCeni masalebis warmoqmnas da SesaZleblobis farglebSi Seamcirebs maT mavne zemoqmedebas. იm SemTxvevaSi Tu narCenebis warmoqmnis Tavidan acileba SeuZlebelia klienti moaxdens narCenebis xelmeored gamoyenebas gadamuSavebas an utilizebas an gamoiyenebs narCenebs energiis wyarod. Tu narCenebis xelmeored gamoyeneba an gadamuSaveba SeuZlebelia klienti moaxdens mis damuSavebas ganadgurebas an gadayras ekologiurad sufTa meTodiT. Tu warmoqmnili narCenebis saxifaTod iTvleba klienti daadgens narCenebis ekologiurad sufTa gziT gadayris komerciuli TvalsazrisiT misaReb altenativebs transsasazRvro gadaadgilebasTan dakavSirebuli SezRudvebis gaTvaliswinebiT. Tu narCenebis gadayras axorcieleben mesame mxareebi klienti iTanamSromlebs maRali reputaciis mqone kontraqtor oficialur sawarmoebTan romlebic licenzirebulia Sesabamisi maregulirebeli uwyebebis mier.

2.4 narCenebis marTvis ZiriTadi principebi

narCenebis marთvis kodeqsis Tanaxmad narCenebis marTva unda ganxorcieldes Semdegi principebis Sesabamisad:

• narCenebis marTvis ierarqia;

• usafrTxoebis winaswari zomebis miRebis principi;

• principi ,,dambinZurebeli ixdis;

• siaxlovis principi;

• TviTuzrunvelyofis principi. TiToeuli zemoTaRniSnuli principi qvemoT aris ganxiluli.

a) ,,usafrTxoebis winaswari zomebis miRebis principi’’ - gulisxmobs zomebis miRebas garemosTvis narCenebiT gamowveuli safrTxis Tavidan acilebis mizniT, maSinac ki Tu ar arsebobs mecnierulad dadasturebuli monacemebi.

299

b) principi ,,dambinZurebeli ixdis’’ - narCenebis warmomqmneli an mflobeli valdebulia gaiRos narCenebis prevenciasTan, aRdgenasTan da ganTavsebasTan dakavSirebuli xarjebi, maT Soris monitoringis, Semdgomi movlis RonisZiebebisa da garemos mdgomareobis aRdgenis xarjebi; g) ,,siaxlovis principi’’ - narCenebis damuSaveba da ganTavseba unda ganxorciledes yvelaze axlomdebare damuSavebis obieqtze, garemosdacviTi da ekonomikuri efeqturobis gaTvaliswinebiT; d) ,,TviTuzrunvelyofis principi’’ - Camoyalibebulia da funqcionirebs municipaluri narCenebis ganTavsebisa da aRdgenis obieqtebis integrirebuli da adekvaturi qseli.

2.5 instituciuri sistema saqarTveloSi, romelic pasuxismgebelia narCenebis marTvaze da monitoringze

saxelmwifo struqturebis pasuxismgebloba

saqarTvelos garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministro warmoadgens ZiriTad uwyebas, romelsac evaleba narCenebis marTvis sferoSi saxelmwifo politikis SemuSaveba da gatareba. garemos da bunebrivi resursebis saministros kompetenciebs ganekuTvneba: ა) narCenebis marTvis erTiani saxelmwifo politikis SemuSaveba da ganxorcieleba; b) narCenebis saxelmwifo aRricxva da monacemTa bazis warmoeba; g) narCenebis marTvis erovnuli strategiisa da biodegradirebadi municipaluri narCenebis strategiis SemuSaveba; d) narCenebis marTvis erovnuli samoqmedo gegmis SemuSaveba, misi ganxorcielebis koordinacia da angariSis wardgena; e) narCenebis marTvasTan dakavSirebul saqmianobebze nebarTvis gacema da registraciis warmoeba; v) narCenebis prevenciis, separirebis, xelaxali gamoyenebisa da reciklirebis RonisZiebebis xelSewyoba; z) narCenebis marTvasTan dakavSirebuli saxelmwifo kontrolis ganxorcieleba.

saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro, garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministrosTan erTad, aregulirebs da akontrolebs samedicino narCenebis marTvas kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. saqarTvelos soflis meurneobis saministro, garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministrosTan erTad, aregulirebs da

300

zedamxedvelobas uwevs cxoveluri narCenebis marTvas kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministros sistemaSi Semavali Sesabamisi dawesebuleba gascems saxifaTo narCenebis gadazidvaze satransporto saSualebis daSvebis mowmobas. garemos da bunebrivi resursebis dacvis saministro, saqarTvelos finansTa saministrosTan erTad aregulirebs narCenebis transsasazRvro gadazidvas

Sps „saqarTvelos myari narCenebis marTvis kompania“ myari sayofacxvrebo narCenebis poligonebis marTva warmoadgens saqarTvelos erovnuli, regionuli da adgilobrivi mniSvnelobis sakiTxs. saqarTvelos mTavrobam, myari sayofacxovrebo narCenebis poligonebis marTva gansazRvra, rogorc erT-erTi mwvave problema da am mizniT daiwyo arsebuli sistemis reformireba. am reformis farglebSi, 2012 wlis 24 aprils saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis saministros sistemaSi Seiqmna

Sps „saqarTvelos myari narCenebis marTvis kompania“. kompaniis 100%-iani wilis mflobeli saxelmwifoa. kompania myari sayofacxovrebo gadanayrebis poligonebis marTvas axorcielebs mTeli saqarTvelos masStabiT, q. Tbilisisa da aWaris avtonomiuri respublikis garda. kompaniis mizans warmoadgens: narCenebis ganTavsebis da gadamuSavebis Sedegad garemoze

uaryofiTi zemoqmedebis Semcireba;

narCenebis warmoSobis Tavidan arideba da minimumamde dayvana;

poligonebze narCenebis, gansakuTrebiT organuli da saxifaTo

narCenebis Semcireba;

arsebuli poligonebis raodenobis Semcireba da etapobrivad

yvela poligonis daxurva, romelic ar Seesabameba evrokavSiris

direqtivas;

poligonebze narCenebis mdgradi, garemos TvalsazrisiT

usafrTxo da efeqturi ganTavseba;

poligonebze separaciisa da gadamuSavebisaTvis Sesabamisi

infrastruqturis mowyoba;

TanamSromlebis usafrTxoebis pirobebiT da Tanamedrove

samuSao garemoTi uzrunvelyofa;

mosaxleobis cnobierebis amaRlebis saqmianobebis xelSewyoba

myari narCenebis mdgradi marTvis sistemis aspeqtebze;

kompaniasa da municipalitetebs Soris efeqturi

TanamSromlobis da gamocdilebis gaziarebis sistemis

uzrunvelyofa;

301

mWidro TanamSromloba sxvadasxva dainteresebul mxareebTan,

maT Soris saministroebTan, adgilobriv municipalitetebTan da sxva

uwyebebTan, romlebic pasuxismgeblebi arian narCenebis marTvis

sistemis sxvadasxva aspeqtebze;

evro komisiis direqtivebis dacva myari narCenebis marTvis

sferoSi.

kompaniis misia:

arsebul poligonebze narCenebis miRebis gaumjobeseba;

kompaniis sakuTrebaSi arsebuli poligonebis mowesrigeba da

gamarTul saeqspluatacio reJimSi moyvana;

poligonebze gansaTavsebeli narCenebis aRricxvis sistemis

srulyofa;

poligonebis marTvisas garemoze zemoqmedebis, Sromis

usafrTxoebisa da adamianis janmrTelobis gaTvaliswineba,

teqnikuri da infrastruqturuli zomebis CaTvliT;

axali regionuli sanitaruli poligonebisa da gadamtvirTi

sadgurebis raodenobis gansazRvra;

maRali riskis mqone poligonebis remediacia da daxurva;

kompaniis TanamSromlebis kvalifikaciis amaRleba narCenebis

marTvis sxvadasxva sakiTxebze, teqnikuri, ekonomikuri,

administratiuli da iuridiuli sakiTxebis CarTviT;

xarjebis amoRebis efeqturi sistemis SemuSaveba;

municipalitetebTan TanamSromlobis saSualebiT wyaroze

separaciis, gadamuSavebisa da meoradi gamoyenebis meqanizmebis

danergvis uzrunvelyofa;

3. proeqtis proponentebis politika narCenebis sferoSi da

administraciuli struqtura

3.1 proeqtis farglebSi narCenebis marTvaze pasuxismgebeli

organizaciebi

ბათუმი-ახალციხის saavtomobilo gzis mSenebloba aris საავტომობილო გზების დეპარტამენტი (სგდ) kompetenciaSi. სგდ proeqtis

ganxorcielebis etapze daiqiravebs sainJinro/mSenebel kompanias,

romelic ganaxorcielebs samSeneblo samuSaoebs. Sesabamisad,

mSeneblobis etapze narCenebis marTvaze pasuxismgebeli

organizaciebia mSenebeli kontraqtori da სგდ. arsebiTad, სგდ

anxorcielebs mSenebeli kontratqoris saqmianobis zedamxedvelobas

da uzrunvelyofs yvela garemosdacviTi moTxovnis dakmayofilebas,

302

maT Soris narCenebis marTvis gegmis SemuSavebas da ganxorcielebas

kontraqtoris mier.

3.2 politika narCenebis marTvis sferoSi proeqtis farglebSi narCenebis marTvaze pasuxismgebeli yvela organizacia miznad isaxavs awarmoos misi saqmianobis procesSi warmoqmnili narCenebis marTva saqarTvelos kanonmdeblobis, evrogaerTianebis ZiriTadi principebis, ergb-s saxelmZRvanelo dokumentebis moTxovnebisa da saukeTeso saerTaSoriso praqtikebis Sesabamisad. kompaniebis narCenebis marTvis sistema unda Seesabamebodes xsenebul saerTaSoriso moTxovnebs imdenad, ramdenadac es damokidebulia kompaniis Zalisxmevaze da im farglebSi, ris saSualebasac iZleva saqarTveloSi arsebuli narCenebis marTvis obieqtebi (narCenebis gadamuSavebis, reciklirebis, gauvnebelyofis da ganTavsebis obieqtebi). narCenebis marTvis sistemis danergvisas kompania xelmZRvanelobs prioritetebis Semdegi ierarqiuli sqemiT: narCenebis marTvis ierarqia; usafrTxoebis winaswari zomebis miRebis principi; principi ,,dambinZurebeli ixdis; siaxlovis principi; TviTuzrunvelyofis principi.

narCenebis marTvis mTeli organizaciuli struqtura iseve rogorc narCenebis ganTavsebis droebiTi adgilebi da aRWurviloba unda uzrunvelyofdnen garemos narCenebisT dabinZurebis minimizacias da Sesabamisad - sawarmos personalisa da mosaxleobis janmrTelobis dacvas.

3.3 instruqciebi administraciul struqturis organizebis Sesaxeb. marTvis sistemis ierarqiuli struqtura (blok-sqema) gegmiT gaTvaliswinebuli RonisZiebebis Sesrulebaze

pasuxismgeblobis ganawilebis zogadi sqema

1. sawarmos xelmZRvaneloba pasuxismgebelia: narCenebis sainventarizacio uwyisis damtkicebaze; narCenebis marTvisaTvis saWiro mowyobilobiT, resursiT da

inventariT uzrunvelyofaze; sawarmos saqmianobis procesSi warmoqmnili narCenebis marTvis

procesSi saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdeblobis

303

moTxovnebis dacvaze. 2. sawarmos personali, romelic dakavebulia narCenebis marTvis sferoSi pasuxismgebelia: narCenebis Segrovebis, Senaxvis, transportirebis da sxva

pirobebis, romlebsac moicavs `narCenebis marTvis gegma~, Seusruleblobaze;

arasanqcirebul adgilebSi narCenebis ganTavsebaze; narCenebis warmoqmnis, gadamuSavebis, gamoyenebisa da

ganTavsebis normebis, wesebis da aRricxvis darRvevaze; narCenebis marTvis Taobaze arasruli, araswori dokumentaciis

(informaciis) miwodebaze an am informaciaze miwodebaze uaris Tqmis SemTxvevaze;

narCenebis gadacemaze Sesabamisad gaformebuli dokumentaciis gareSe;

`narCenebis marTvis gegmis~ moTxovnebis Seusruleblobaze daqvemdebarebuli personalis mier.

zogadi saxiT, kompaniisaTvis, garemosdacviTi da janmrTelobis dacvisa da Sromis usafrTxoebis marTvis sistema, romelic moicavs narCenebis marTvis sakiTxebsac organizebuli unda iyos Semdegi saxiT:

samenejmento gegmebis momzadebaze da ganxorcielebaze pasuxismgebeli aris janmrTelobis dacvis Sromis usafrTxoebis da garemosdacvis komisia (zogadad -HSE komisia) romlis zeda

304

mmarTvel rgols warmoadgenen xsenebul sakiTxebze mTeli kompaniis masStabiT pasuxismgebeli pirebi (kompaniis samenejmento rgolis warmomadgenlebi), xolo qveda mmarTvel rgols Seadgenen soproeqto teritoriis TviToeul samuSao ubanze xsenebuli gegmebis ganxorcielebaze pasuxismgebeli pirebi. komisia warmoadgens araformalur funqcionalur jgufs, romlis yoveldRiur rutinul saqmianobas warmarTavs garemos da socialuri dacvis samsaxuri (oficialuri struqtura) an oficeri (samSeneblo kompaniis SemTxvevaSi). kompaniis xelmZRvaneli da zeda rgolis menejerebi ganixilaven da SeiTanxmeben garemos da socialuri dacvis samsaxuris mier momzadebul gegmebs, procedurebs da konkretul gadawyvetilebebs.

სგდ-s erTian samenejmento sistemaSi, garmos dacvis da narCenebis marTvis sakiTxebze rutinuli kontrolis ganxorcielebaze

pasuxismgebeli specialisti aris ლ.ბუბაშვილი (გარემოს დაცვის სპეციალისტი). zeda rgolis menejeri, romelic ganixilavs da moamzadebs sakiTxebs kompaniis xelmZRvanelTan SesaTanxmeblad –

garemos dacvis da gansaxlebis samsaxuris ufrosi – g.სოფაძე; samuSao ubanze rutinul yoveldRiur monitorings ganaxorcielebs

– სგდ-s mier daqiravebuli sazedamxedvelo kompaniis garemosdacviTi specialisti. mSenebeli kompaniis struqturaSi mmarTvelobis zeda rgols Seadgenen kompaniis xelmZRvaneli, mTavari inJineri da mTeli kompaniis masStabiT garemos dacvaze pasuxismgebeli piri. samuSao ubnebze mimagrebuli garemos dacvis oficrebi ganaxorcieleben narCenebis marTvas yovel samSeneblo ubanze. HSE - komisiebis zeda mmarTveli rgolis kompetenciaSi Sedis:

• sawarmos garemosdaviTi (kerZod narCenebis marTvis) politikis da samoqmedo gegmebis SemuSaveba da perioduli ganaxleba

• saTanado materialuri bazis uzrunvelyofa (Senoba nagebobebis da teritoriis saTanadod mowyoba; saWiro aRWurvilobis SeZena)

• gare kontraqtorebTan xelSekrulebebis gaformeba

• personalis kvalifikaciis amaRlebis da personalis informirebulobis (HSE gegmebiT da instruqciebiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis gacnobis) uzrunvelyofa - treiningebis programebis SemuSaveba da Catareba. treiningi ZiriTadad CautardebaT komisiis SemadgenlobaSi Semaval mmarTvelobis dabal rgols romelic Tavis mxriv treiningebs Cautarebs TiToeul samuSao ubanze dakavebul personals.

• sawarmos yvela doneze HSE gegmebiT da instruqciebiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis Sesrulebis kontroli rac xorcieldeba rogorc pirdapiri SemowmebebiT aseve ZiriTadad

305

komisiis qveda mmarTveli rgolis saqmianobis kontrolis meSveobiT.

• Seusabamobebis dafiqsirebis SemTxvevaSi makoreqtirebeli da gamafrTxilebeli RonisZiebebis dagegmva da maTi ganxorcielebis kontroli

• dagegmili Sedegebis miRwevis analizi; Sedegebis SenarCuneba da SeZlebisdagvarad gaumjobeseba

• Sesabamisi dokumentaciis warmoeba, rac unda moicavdes: - komisiis regularuli Sexvedrebis oqmebs (minimum

weliwadSi orjer da riggareSe – saWiroebis SemTxvevaSi) romlebic moicaven gegmebis ganxilvas da damtkicebas gegmebis ganaxlebas dagegmili Sedegebis miRwevis analizs da gaumjobesebis RonisZiebebs.

- dokumentis saxiT Sedgenili da damtkicebuli HSE - politikas, riskebis analizs da samoqmedo gegmebs

- samoqmedo gegmebSi Camoyalibebul instruqciebs - treiningebis programebs - treiningebis Catarebis Jurnals, sadac aRniSnuli iqneba

treiningis sagani da dasaxeleba, treiningebis Camtarebeli da damswre pirebi, treiningis Catarebis TariRi;

- ganxorcielebuli monitoringis da auditebis da dagegmili makoreqtirebeli qmedebebis amsaxveli Canawerebi (Jurnali)

- makoreqtirebeli qmedebebis ganxorcielebis Semowmebis Canawerebi (Jurnali)

- danarTi (kontrolis Ceklisti; treiningebis Catarebis damadasturebeli Ceklisti).

calkeuli obieqtebis (samSeneblo ubnebis; damxmare obieqtebis) masStabiT pasuxismgebeli pirebis movaleobebi

• kompaniis garemosdacviTi (kerZod narCenebis marTvis) politikis da samoqmedo gegmebis gacnoba

• narCenebis marTvisaTvis aucilebeli Senoba-nagebobebis da aRWurvilobis SeZenis, mowyobis, SekeTebis an ganaxlebis saWiroebis Sesaxeb xelmZRvanelobis informireba

• sawarmos TiToeul samuSao ubanze personalis kvalifikaciis amaRlebis da personalis informirebulobis (HSE gegmebiT da instruqciebiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis gacnobis) uzrunvelyofa - treiningebis programebis SemuSaveba da Catareba. treiningebi CautardebaT TiToeul samuSao ubanze dakavebul personals.

• yoveldRiuri mokle instruqtaJi samuSaos dawyebis win

• Sesabamis samuSao ubanze HSE gegmebiT da instruqciebiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis Sesrulebis kontroli.

306

• Seusabamobebis dafiqsirebis SemTxvevaSi makoreqtirebeli da gamafrTxilebeli RonisZiebebis dagegmva da maTi ganxorcielebis kontroli

• dagegmili Sedegebis miRwevis analizi Sedegebis SenarCuneba da SeZlebisdagvarad gaumjobeseba

• Sesabamisi dokumentaciis warmoeba da Senaxva. dokumentebis nusxa unda moicavdes:

- samoqmedo gegmebSi konkretuli samuSao ubnisaTvis Camoyalibebuli instruqciebi

- konkretuli samuSao ubnisaTvis SemuSavebuli treiningebis programebi

- treiningebis Catarebis Jurnali sadac aRniSnuli iqneba treiningis sagani da dasaxeleba treiningebis Camtarebeli da damswre pirebi treiningis Catarebis TariRi;

- yoveldRiuri mokle instruqtaJis Catarebis damadasturebeli Canawerebi (Jurnali)

- ganxorcielebuli monitoringis da dagegmili makoreqtirebeli qmedebebis amsaxveli Canawerebi (Jurnali)

- makoreqtirebeli qmedebebis ganxorcielebis Semowmebis Canawerebi (Jurnali)

- danarTi (kontrolis Ceklisti; treiningebis Catarebis damadasturebeli Ceklisti).

treiningebi narCenebTan mopyrobis sakiTxebze

yvela TanamSromeli romelsac raime Sexeba eqneba saxifaTo an uvnebel narCenebTan, specialur momzadebas - treinings gaivlis Semdeg sferoebSi:

• saTanado segregaciis wesebi da procedura;

• mzrunvelobis valdebulebis sistema da dokumentaciis swored gaformebis wesi;

• narCenebTan mopyroba (piradi dacvis saSualebebiT sargebloba) maT Soris narCenebis Segroveba administraciul SenobaSi;

• narCenebis damuSaveba;

• narCenebis Senaxva.

narCenebTan, gansakuTrebiT ki სახიფათო narCenebTan, mopyrobis wesi specifikuri unda iyos TviToeuli saxis narCenebTan mimarTebaSi. rodesac SesaZlebelia - gamofenil unda iqnes maTi warmoSobis da droebiTi Senaxvis adgilebSi mowyobil stendebze.

307

narCenebis nakadis dokumentacia da misi warmoeba saxifaTo narCenebis warmoqmna sxvadasxva samuSao ubanze da maTi sawyobSi akumulireba unda aRricxul iqnas da dokumenturad dafiqsirebuli sawyobSi warmoebul specialur JurnalSi. arasaxifaTo narCenebis saerTo raodenobis kontroli SeiZleba iyos Zalian zogadi. ar moiTxovs specialuri dokumentaciis warmoebas. sakmarisia xelSekruleba specializirebul kontraqtorTan romelic awarmoebs narCenis gatanas saproeqto ubnebis teritoriidan. kontraqtSi asaxuli iqneba narCenebis teritoriidan gatanis sixSire.

4. mSeneblobis procesSi warmoqmnili narCenebis marTva

samSeneblo narCenebi samSeneblo masalebTan araswori mopyroba (Senaxva, gamoyeneba, ganTavseba), aseve – mSeneblobis procesSi warmoqmnili narCenebi, SeiZleba gaxdes wylis/niadagis dabinZurebis mizezi, rogorc samSeneblo ubnebze, aseve masalebi dasasawyobeblad gamoyofil teritoriaze. teqnikis araswori movla da sawvaviT gamarTva SeiZleba iwvevdes niadagis pirvelad dabinZurebas da dabinZurebuli niadagi da misi awmendisas gamoyenebuli Cvrebi Tu absorbentebi aseve iqceva saxifaTo narCenad, romlis arasworma marTvam SeiZleba gamoiwvios niadagis an wylis obieqtebis meoradi dabinZureba. sazogadod, mSeneblobis procesSi generirebuli narCenebis ZiriTad masas qmnis xolme inertuli samSeneblo narCenebi - moWrili gruntisa da naSali qanebis nayari, da samSeneblo masalebis narCenebi - romelic ar gamoiyeneba mSeneblobis saWiroebisaTvis da ganTavsebas eqvemdebareba mSeneblobis procesSi mosalodnelia sxvadasxva tipis narCenebis warmoqmna. narCenebis warmoqmnis ZiriTadi obieqtebia: samSeneblo ubnebi da samSeneblo banakebi. mcire raodenobiT narCenebis warmoqmna mosalednelia (dabinZurebuli niadagi) misasvlel da mZime teqnikis gadaadgilebis samarSruto gzebis gaswvriv. narCenebis klasifikacia avtomagistralis mSeneblobis mimdinareobisas warmoiqmneba Semdegi

ჯგუფის narCenebi (narCenebis jgufebi mocemulia „narCenebis marTvis kodeqsis“ moTxovnebis Sesabamisad):

308

• kodi 15 - SesafuTi narCenebi, absorbentis, sawmendi naWrebis, filtrebisa da damcavi tanisamosis narCenebi;

• kodi 16 - narCnebi romlebis sxva punqtebSi gaTvaliswinebuli ar aris;

• kodi 17 - mSeneblobis da ngrevis narCenebi (aseve moicavs sagzao samuSaoebis narCenebs dabinZurebuli adgilebidan);

• kodi 20 - municipaluri narCenebi da msgavsi komerciuli, sawarmoo da dawesebulebebis narCenebi, rac aseve moicavs mciredi odenobiT Segrovili narCenebis odenobas.

im SemTxvevaSi Tu mSenebeli kontraqtoris mier, Sesabamisi nebarTvis mopovebis Semdeg ganxorcieldeba sakuTaris kariaris gaxsna damatebiT warmoiqmneba Semdegi jgufis narCenebi: narCenebi, romlebic warmoiqmneba geologiuri-saZiebo samuSaoebis/gaTxrebis, samTomadno mopovebis, sasargeblo wiaRiseulis/mineralebis da karierebis meqanikuri damusavebisa da Semdgomi damuSavebisas (kodi 01). aRniSnuli narCenebis savaraudo muculobebi da marTvis gzebi ganxiluli iqneba Sesabamis nebarTvis mopovebis etapze mosamzadebel garemoze zemoqmedebis Sefasebis dokumentSi. inertuli samSeneblo narCenebi. sazogadod, infrastruqturis mSeneblobis procesSi generirebuli narCenebis ZiriTad masas qmnis xolme inertuli samSeneblo narCenebi - niadagi da qvebi (kodi: 17 05 04), grunti (kodi: 17 05 06), aseve cementi, agurebi, filebi da keramika (kodi: 17 01)- romelic ar gamoiyeneba mSeneblobis saWiroebisaTvis da ganTavsebas eqvemdebareba. inertuli samSeneblo narCenebis saerTo raodenoba, romelic warmoiqmneba avtomagistralis saproeqto monakveTis mSeneblobisas, mcirea sxva saxis infrastruqturis da sxva teritoriaze mSeneblobisas dagrovili inertuli narCenebis moculobasTan SedarebiT. avtomagistralis mSenebloba, miTumetes - dablob teritoriaze, ar moiTxovs Wrilebis mowyobas da didi moculobis miwis samuSaoebs. ZiriTad amocanas warmoadgens anZebis safuZvlebis mowyoba – da aq gaTxrili saZirkvelidan amoRebuli miwa mTlianad gamoyenebul iqneba anZebis safuZvelis gasamagreblad da dasatkepnad. gasatani nayaris raodenoba mcirea. mcire moculobis nayaris ganTavseba ar warmoadgens problemas:

a) saWiroebis SemTxvevaSi, mosaxleobas unda mieces ufleba gamoiyenos nayarSi droebiT ganTavsebuli inertuli masala b) inertuli nayari SeiZleba ganTavsdes myari narCenebis poligonebze da gamoyenebul iqnas myari municipaluri narCenebis fenis gadasafaravad g) nayari inertuli masala SeiZleba gamoyenebul iqnas adgilobrivi municipalitetebis mier eroziuli xevebis da

ferdobebis da mdinareTa napirebis gasamagreblad.

309

sayofacxovrebo narCenebi (კოდი: 20) mosalodnelia rogorc saხიფათო, aseve arasახიფათო sayofacxovrebo narCenebis warmoqmna, ZiriTadaT esaa:

• samzareulos organuli narCenebi (arasaxifaTo) - kodi: 20 01 08;

• qaRaldi, muyao (arasaxiaTo) - kodi: 20 01 01;

• mina (arasaxifaTo) -kodi: 20 01 02; • plastiki (arasaxifaTo) - kodi: 20 01 03;

• septikuri avzis naleqi (saxifaTo) - kodi: 20 03 04

• qoCis monaxveti (obieqtis specifikidan gamomdinare SeiZleba iyos rogorc saxifaTo aseve arasaxifaTo) - kodi: 20 03 03;

• samedicino narCenebi (saxifaTo) - kodi: 20 01 31; • Sereuli municipaluri narCenebi - kodi: 20 03 01;

• flurescenciuli milebi (saxifaTo) - kodi: 20 01 21. sayofacxovrebo narCenebis marTvisaTvis samSeneblo moednebze da ubnebze daidgmeba narCenebis Sesagrovebeli konteinerebi, saidanac narCenebi gadatanil iqneba droebiTi dasawyobebis ubnebze. narCenebis droebiTi dasawyobebis ubnebi moewyoba banakebSi, damxmare obieqtebis mSeneblobis ubanze da, SesaZloa, ramdenime damatebiT ubanze avtomagistralis trasis gaswvriv (zust adgilebs SearCevs mSenebeli kontraqtori). mosaxerxebelia droebiTi ganTavsebis adgilebis mowyoba administraciul-teritoriul centrebTan axlos ganlagebul samSeneblo ubnebze. narCenebis droebiTi ganTavsebis adgilebi unda moewyos sanitaruli wesebis dacviT: wyalgaumtar

betonis sagebze ganTavsebul iqnas didi zomis (1.1 - 2 m3) specialuri konteinerebi, romlebsac mWidrod exureba saxuravi. sasurvelia ubani gadaxuruli iyos wvimisgan dacvis mizniT. teritoriaze dacul unda iqnas sisufTave. narCenebi regularulad gatanil unda iqnas saboloo ganTavsebis adgilas (araugvianes - kviraSi erTxel). sayofacxovrebo narCenebis saboloo ganTavseba moxdeba municipaluri sanitaruli dasufTavebis samsaxurebTan da licenzirebul kontraqtorebTan gaformebuli kontraqtis safuZvelze. sayofacxovrebo narCenebi gadatanil iqneba municipalur

nagavsayrelebze: norios da rusTavis sayofacxovrebo narCenebis poligonebze.

აrasaხიფათო samSeneblo narCenebi:

• qaRaldis da muyaos SesafuTi masala - kodi: 15 01 01;

• plastikis SesafuTi masala - kodi: 15 01 02;

• xis SesafuTi masala - kodi: 15 01 03;

• metalis SesafuTi masala - kodi: 15 01 04;

• wundebuli, mwyobridan gamosuli xelsawyoebi da maTi nawilebi - kodi: 16 02 14;

310

• Sereuli liTonebi - kodi: 17 04 07;

arasaხიფათო samSeneblo narCenebi eqvemdebareba iseTive saxis marTvis procedurebs, rogorc mSeneblobis procesSi warmoqmnili, sayofacxovrebo narCenebi: Segroveba konteinerebSi samSeneblo ubnebze, droebiTi dasawyobebis adgilebi banakebSi da qvesadgurze da saboloo ganTavseba nagavsayrel poligonebze.

სaხიფათო samSeneblo narCenebi;

• mina, plastiki xe, romelic Sedgeba an Seicavs saSiS nivTierebebs - kodi: 17 02 04;

• metalis narCenebi, romlebic dabinZurebulia saSiSi nivTierebebiT - kodi: 17 04 09

• niadagi da qvebi romelic Seicavs saSiS qimiur nivTierebebs - kodi: 17 05 03;

• SesafuTi masala, romelic Seicavs saSiSi qimiuri nivTierebebis naCenebs an/da dabinZurebulia saSiSi qimiuri nivTierebebiT - kodi: 15 01 11;

• absorbentebi, filtris masalebi (zeTis filtrebis CaTvliT), sawmendi naWrebi da damcavi tanisamosi, romlebic dabinZurebulia saSiSi qimiuri nivTierebebiT - kodi: 15 02 02;

• zeTis filtrebi - kodi: 16 01 07;

• wundebuli, mwyobridan gamosuli saSiSi nivTierebebiT dabinZurebuli xelsawyoebi da maTi nawilebi - kodi: 16 02 10; 16 02 11; 16 02 12; 16 02 13;

CamoTvlili saxifaTo narCenebi ar miekuTvneba maRali saSiSroebis

klass. saqarTveloSi ukve operirebs ramdenime kompania, romelsac

gaaCnia saxifaTo narCenebis operirebis licenzia. samSeneblo

kontraqtori Seagrovebs sawvavis da sapoxi masalebis narCenebs da

ganaTavsebs maT saTanadod mowyobil droebiTi Senaxvis adgilebze.

qvesagebi, romelzec ganTavsdeba narCeni zeTis da saRebavis

konteinrebi, mowyobili unda iyos wyalgaumtari masalisgan (betoni,

an liTonis avzi). ubani aRWurvil unda iyos absorbentebiT. am

narCenebis saboloo ganTavseba moxdeba garemos da bunebrivi

resursebis dacvis saministrosTan SeTanxmebuli wesiT da

SeTanxmebul obieqtebze an, saTanado kontraqtis safuZvelze,

gansaTavseblad gadaecema licenzirebuli operators (mag. Sps

“sanitari”), romelsac aqvs saSiSi narCenebis operirebis nebarTva.

311

narCenebis marTvis infrastruqtura regionSi

saproeqto avtomagistrali ganlagebuli aris Tbilisis isani-

samgoris raionis administraciis teritoriaze. regionSi

ganTavsebulia 2 nagavsayreli, romlebic SesaZloa gamoyenebul iqnas

proeqtis mier: Tbilisis (norios sayofacxovrebo narCenebis

poligoni) da rusTavis nagavsayrelebi.

312

cxrili 7.2. samSeneblo narCenebis saxeebi, mosalodneli raodenoba, marTvis procedurebi

inertuli samSeneblo narCenebi.

ნარჩენის კოდი დასახელება

mosalodneli moculobebi

narCe-nis klasi

narCenis marTva

narCenebis operatori organizaciebi da ganTavsebis an

utilizaciis adgili

17 05 04 17 05 06 17 01

ნიადაგი და ქვები; გრუნტი; ცემენტი, აგურები, ფილები და კერამიკა.

Aაrasaხიფათო a) saWiroebis SemTxvevaSi, mosaxleobas unda mieces ufleba gamoiyenos nayarSi droebiT ganTavsebuli inertuli masala b) inertuli nayari SeiZleba ganTavsdes myari narCenebis poligonebze da gamoyenebul iqnas myari municipaluri narCenebis fenis gadasafaravad g) nayari inertuli masala SeiZleba gamoyenebul iqnas adgilobrivi municipalitetebis mier eroziuli xevebis da ferdobebis da mdinareTa napirebis gasamagreblad.

განთავსება უახლოეს მუნიციპალურ ნაგავსაყრელზე

15 01 04; 16 02 14; 17 04 07.

მეტალის შესაფუთი მასალა ; წუნდებული, მწყობრიდან გამოსული ხელსაწყოები და მათი ნაწილები შერეული ლითონები.

10-15 tona აrasaხიფათო gadaecema kontraqtors an rogorc jarTi gaiyideba.

15 01 03 ხის შესაფუთი მასალა;

40-50 m3 აrasaხიფათო gadaecema adgilobris xelisuflebas meoradi

313

inertuli samSeneblo narCenebi. ნარჩენის

კოდი დასახელება mosalodneli moculobebi

narCe-nis klasi

narCenis marTva


utilizaciis adgili gamoyenebis mizniT (daurigdeba sabavSvio baRebs an skolebs).

15 01 01; 15 01 02.

ქაღალდის და მუყაოს შესაფუთი მასალა; პლასტიკის შესაფუთი მასალა.

30-40 m3 არასახიფათო gadaecema licinzirebul

kontraqtors მეორედი გამოყენების მიზნით;

15 02 03 piradi dacvis saSualebebi da tansacmeli

3-4 m3 არასახიფათო gadaecema adgilobris dasufTavebis kompaniebs

ganTavsdeba nagavsayrelze

saxifaTo samSeneblo narCenebi

kodi saxeoba mosalodneli moculobebi

narCe-nis klasi

narCenis marTva

narCenebis operatori organizaciebi da ganTavsebis an utilizaciis adgili

13 narCeni zeTebi 2000-3000 litri saხიფათო gadaecema licinzirebul kontraqtors.

17 05 03 17 05 05 17 05 07

niadagi da qvebi, romlebic Seicaven saSiS qimiur nivTierebebs; grunti, romlic Seicaven saSiS qimiur nivTierebebs; gzis balsti, romlic Seicaven saSiS qimiur nivTierebebs

mcire raodenobiT

saხიფათო gadaecema licenzirebul kontraqtoris bioremediaciis mizniT

15 02 02 sawvaviT/zeTebiT saRebaviT dabinZurebuli Cvrebi;

1-2 m3 saხიფათო gadaecema licenzirebul kontraqtors Semdgomi

marTvis mizniT.

15 02 02 dabinZurebuli absorbentebi, gamoyenebuli daRvrili sawvavis asawmendad

mcire gaJonvis SemTxvevaSi – 0.1 m3 didi

314

saxifaTo samSeneblo narCenebi kodi saxeoba mosalodneli

moculobebi narCe-nis klasi

narCenis marTva

narCenebis operatori organizaciebi da ganTavsebis an utilizaciis adgili

daRvrebis SemTxvevaSi ixileT avariuli situaciebis marTvis gegma

16 20 13 dabinZurebuli mwyobridan gamosuli samSeneblo teqnikis

detalebi.

10-15 m3 saხიფათო gadaecema licenzirebul

kontraqtors.

17 04 09 metalis narCenebis romelic dabinZurebulia saSiSi nivTierebebiT (narCeni saRebavis

qilebi jagrisebi);


kontraqtors.

15 02 03 dabinZurebuli piradi dacvis saSualebebi da tansacmeli.


kontraqtors.

16 06 01 akumulatorebi 15-20 cali saხიფათო gadaecema licenzirebul

kontraqtors.

315


saxeoba mosalod-neli

moculo-bebi

narCenis klasi

narCenis marTva


utilizaciis adgili 20 01 08 samzareulos organuli

narCenebi; 19 600 m3 აrasaხიფათო sadaecema adgilubriv

dasefTavebis samsaxurs nagavsayrelze gansaTavseblad.

20 01 01; 20 01 02: 20 01 03;

qaRaldi, muyao; mina; mcire zomis plastmasisi narCenebi

10 m3 აrasaხიფათო/

saხიფათო

gadaecema licenzirebul kontraqtors

arasaSiSi narCenebis ganTavseba ganxorcieldeba nagavsayrelze. saSiSis (kartrijebi, mwyobridan gamosuli teqnika) muxdeba Sesabamisi marTva.

20 01 01; 20 01 02: 20 03 99

minis botlebi; mcire zomis plastmasis boTlebi; municipaluri narCenebi romelic ar aris

gansazRvruli აRniშnul kategoriaSi

20000-25000 cali

აrasaხიფათო gadamuecema licenzirebul kontraqtors Semdgomi gadamuSavebis an meoradi gamoyenebis mizniT.

ar reguirdeba saqarTvelos narCenebis marTvis kodeqsiT

sakanalizacio narCenebi 1400000 litri

აrasaხიფათო ganxorcieldeba CaSveba centralur kanalizaciaSi

20 03 03 monaxveti 200 m3 აrasaხიფათო/

saხიფათო

gadaecema adgilobrivi dasufTavebis organizaciebs

20 01 21

mwyobridan gamosuli naTurebi

50-100 saხიფათო gadaecema licenzirebul qvekontraqtors

20 01 32 medikamentebi 0.5 m3 saხიფათო gadaecema licenzirebul qvekontraqtors

316

5. narCenebis marTvis procedurebi 5.1 narCenebTan usafrTxo mopyrobis zogadi moTxovnebi: 1. personals, romelic dakavebulia narCenebis marTvis sferoSi

(Segroveba, Senaxva, transportireba, miReba/Cabareba) unda hqondes gavlili Sesabamisi swavleba Sromis dacvis da profesiuli usafrTxoebis sakiTxebSi.

2. personali uzrunvelyofili unda iyos spectansacmliT, fexsacmliT da individualuri dacvis saSualebebiT. saWiroebis SemTxvevaSi personalis tansacmeli eqvemdebareba specialur damuSavebas, gansakuTrebiT saxifaTo narCenebTan dakavSirebul operaciebis Sesrulebis Semdeg.

3. personals unda SeeZlos pirveladi daxmarebis aRmoCena mowamvlis an travmirebis SemTxvevaSi narCenebTan muSaobis dros.

4. samuSaoze ar daiSveba piri, romelsac ar aqvs gavlili Sesabamisi momzadeba, ara aqvs spectansacmeli, aseve avdmyofobis niSnebis arsebobis SemTxvevaSi.

5. narCenebis Segrovebis adgilze dauSvebelia dadgenil normaze meti raodenobis narCenebis ganTavseba. dauSvebelia narCenebis ganTavseba

naperwkლის da siTbowarmomqnel wyaroebTan axlos. 6. narCenebis ramodenime saxis erTad ganTavsebis dros gaTvaliswinebuli

unda iyos maTi SeTavsebadoba. 7. sawarmoo narCenebis dagrovebis adgilebSi dauSvebelia ucxo sagnebis,

piradi tansacmlis, spectansacmlis, ind. dacvis saSualebebis Senaxva, aseve sastikad ikrZaleba sakvebis miReba.

8. sawarmoo narCenebTan muSaobis dros saWiroa piradi higienis wesebis mkacri dacva, Wamis win da muSaobis dasrulebis Semdeg aucilebelia xelebis dabanva sapniT da Tbili wyliT.

9. mowamvlis niSnebis SemTxvevaSi, samuSao unda Sewydes da pirma unda mimarTos uaxloes samedicino punqts da Seatyobinos am SemTxvevaze struqturuli erTeulis xelmZRvanelobas.

10. xanZarsaxifaTo narCenebis Segrovebis adgilebi aRWurvili unda iqnas xanZarqrobis saSualebebiT. am saxis narCenebis ganTavsebis adgilebSi sastikad ikrZaleba moweva da Ria cecxliT sargebloba.

11. personalma unda icodes narCenebis Tvisebebi da xanZarqrobis wesebi. cecxlmokidebuli advilad aalebadi an sawvavi siTxeebis Caqroba SesaZlebelia cecxlsaqrobis, qviSis an azbestis qsovilis saSualebiT.

12. cecxlmokidebuli gamxsnelebis Caqroba wyliT dauSvebelia. 5.2 narCenebis marTvis procedurebi da wesebi

am nawilSi aRwerilia zomebi da wesebi, romlebic unda Sesruldes (damuSavebis da/an ganadgurebis win) narCenebis marTvis mizniT. marTvis zomebi Semdegi prioritetebis Sesabamisad aris ganxiluli. narCenebis klasifikacia narCenebis Semdgomi marTva mniSvnelovnad aris damokidebuli warmoqmnis adgilze narCenebis klasifikaciaze. narCenebis saxeobebis mixedviT segregacia, maTi Senaxvis moTxovnebis dakmayofileba, da bolos,

317

damuSaeba/ganadgureba – yovelive es narCenebis saTanado klasifikacias moiTxovs. saWiroa narCenebis kategoriis gansazRvra, nimuSebis aReba, Semowmeba, testireba an laboratoriul analizi, raTa ganaxorcielos maTi klasifikacia evrogaerTianebis standartebis Sesabamisad da Semdegi sakiTxebis dasadgenad:

• romel kategorias ganekuTvneba mocemuli narCenebi – saxifaTo, ara saxifaTo Tu inertuli narCenebis kategorias;

• rogor unda moxdes narCenebis marTva. narCenebis marTvaze pasuxismgebeli piri narCenebis klasifikaciisaTvis:

• isargeblebs narCenebis droebiTi sainventarizacio nusxiT, romelSic aRwerilia mosalodneli narCenebis saxeobebis farTo speqtri;

• Tu narCenebis mocemuli saxeoba ar aris Setanili sainventarizacio nusxaSi, narCenebis klasifikaciis mizniT gamoyenebuli iqneba sxva damatebiTi meTodologiebi

• Tu narCenebis klasifikaciisaTvis zogadi meTodologiebi ar iqneba amomwuravi maSin, aRebul iqneba da laboratoriulad Semowmdeba narCenebis nimuSebi, raTa uzrunvelyofil iqnes narCenebis klasifikacia mocemuli cxrilis Sesabamisad.

gansazrvrebebi narCenebis klasifikaciisaTvis

narCenebis

klasifikacia gansazRvrebebi

inertuli ნარჩენები, რომლებიც არ განიცდიან მნიშვნელოვან ფიზიკურ, ქიმიურ ან ბიოლოგიურ ცვლილებებს. ინერტული ნარჩენები არ იხსნება, არ იწვება და არ შედის სხვაგვარ ქიმიურ ან ფიზიკურ რეაქციაში, არ განიცდის ბიოდეგრადაციას და არ ახდენს სხვა მასალაზე ისეთ გავლენას, რაც გამოიწვევს გარემოს დაბინძურებას ან ადამიანის ჯანმრთელობის დაზიანებას

saxifaTo ნარჩენები, რომლებიც ავლენენ ამ საქართველოს ნარჩნების მართვის კოდექსის მესამე დანართში ჩამოთვლილ ერთ ან მეტ სახიფათო თვისებას

arasaxifaTo ნარჩენები, რომლებსაც არ მოიცავს „სახიფათო ნარჩენების“ განმარტება.

inventarizacia

narCenebis klasifikaciis Semdeg, romelmac unda gansazRvros narCenebSi potenciuri safrTxis Semcveloba, narCenebis marTvaze pasuxismgebeli piri Seadgens sainventarizacio nusxas, rac Semdeg informacias Seicavs:

• narCenebis nakadebi da wyaroebi;

• narCenebis nakadebis aRwera da klasifikacia; magaliTad, saxifaToa Tu ara saxifaTo mocemuli narCenebi;

• Senaxvis wesebi, Tu es saWiro gaxda;

• ganadgurebis meTodebi da kontraqtorebi;

318

• narCenebis raodenobrivi maCveneblebi – wliuri, kvartaluri an yovelTviuri, romelic saWiroa.

sainventarizacio Canawerebs, yovelwliurad an Sesabamisi cvlilebis Setanis dros awarmoeben narCenebis marTvaze pasuxismgebeli pirebi. narCenebis sainventarizacio nusxebis aslebi waredgineba sawarmos xellmZRvanelobas. Canawerebis ganaxlebas awarmoeben mxolod is pirebi, romlebmac sainventarizacio nusxis sargeblobis sakiTxSi specialuri momzadeba gaiares.

319

narCenebis swori inventarizacia saWiroa Semdegi sakiTxebis gansazRvrisaTvis:

• ra saxis damuSavebas saWiroebs (Tu saWiroebs) mocemuli narCenebi;

• rogori mopyroba esaWiroeba mocemul narCenebs (magaliTad, piradi dacvis saSualebebis da sxva amgvaris saWiroeba);

• rogor unda iqnes Senaxuli mocemuli narCenebi (Tu amgvari saWiroa);

• saboloo damuSavebis/ganadgurebis wesi. inventarizaciisa da Semdgomi zomebis, maT Soris iarliyebis damagrebis, mizania uzrunvelyos sakmarisi informaciis gadacema da, aqedan gamomdinare, narCenebis usafrTxo saboloo ganadgureba. narCenebis segregacia da Segroveba specialuri konteinerebi ganlagebuli unda iyos narCenebis warmoqmnis ubanTan axlos. narCenebis warmoqmnis ubanze unda ganxorcieldes narCenebis segregacia da Sesabamis konteinerSi ganTavseba. saqmianobis Sedegad sxvadasxva ubnebze warmoiqmneba da grovdeba narCenebi, romlebic eqvemdebarebian aRricxvas, Segrovebas, droebiT Senaxvas, gatanas, gauvnebelyofas, gadamuSavebas an ganTavsebas. obieqtze organizebuli da danergili unda iqnas sawarmoo da sayofacxovrebo narCenebis separirebuli Segrovebis meTodi, maTi kategoriis da saSiSroebis mixedviT.

segregirebul Segrovebas da Senaxvas eqvemdebareba: • sayofacxovrebo narCenebi; • sawarmoo narCenebi, romelTa gatana myari sayofacxovrebo narCenebis

poligonze ar aris akrZaluli (mag. paronitis, rezinis narCenebi, plastmasis sayofacxovrebo nakeTobebi, xis da qaRaldis taris, xe–tyis da naxerxis narCenebi, polieTilenis milebis, zumfaras qaRaldi (Skurka) narCenebi da sxva);

• vercxliswylis Semcveli nivTierebebi da masalebi; • tyviaSemcveli narCenebi; • qimiuri nivTierebebis narCenebi; • gazeTili sawmendi qsovilebi, respiratorebis namuSevari filtrebi; • navTobproduqtebis narCenebi, maT Soris saleqarebSi dagrovili

narCenebi; • namuSevari industriuli zeTebi, sapoxi masalebi; • navTobproduqtebis avariuli daRvris salikvidacio samuSaoebis dros

gamoyenebuli masalebi; • dabinZurebuli niadagi da qviSa; • liTonis jarTi, saSemduReblo eleqtrodebis narCenebi; • namuSevari rezinis Slangebi, namuSevari saburavebi; • gamoyenebuli tyviis akumulatorebis narCenebi; • saRebavebis da saRebavis kasrebis narCenebi; • samedicino narCenebi.

320

iarliyebis damagreba narCenebis marTvaze pasuxismgebeli pirebi valdebulni arian uzrunvelyon narCenebis konteinerebis markireba, raTa SesaZlebeli gaxdes maTi SigTavsis gansazRvra da zustad aRwera. es aucilebelia imisaTvis, raTa maTTan mopyrobisas gareSe personalma daicvas usafrTxoebis wesebi. narCenebi, romelTa saxeoba miTiTebuli ar aris, saxifaTo narCenebad miiCneva da zemoT aRweril klasifikacias daeqvemebareba. adgilze yvela saxis konteinerebze (tolCebi, gorgolaWebiani yuTebi, kasrebi da a.S.) damagrebul unda iqnes Sesabamisi iarliyebi, raTa gasagebi gaxdes, Tu ra saxis narCenebis Cayra SeiZleba ama Tu im konteinerSi. gaugebrobis Tavidan acilebis mizniT Zveli iarliyebi unda moixsnas.

321

sainforacio da mafrTxilebeli niSnebi

მოწევა აკრძალულია

ექვემდებარება გადამუშავებას

საყოფაცხოვრებო ნარჩენებისათვის

ხანძარსაშიშია

* ** ფეთქებადსაშიშინივთიერებადანაკე

თობა

ტოქსიკურიაირიდანივთი

ერება

ადვილადაალებადიაირიდახსნარი

ადვილადა

სხვასაშიშინივთიერებებიდანაკეთობანი

თვითანთებადინივთიერება

არატოქსიკურიაირი

წყლითზემ

ინფექციის საშიშროება

მჟანგავინივთიერება

კოროზიულინივთიერება

რადიოაქტიური

322

narCenebis Senaxva narCenebi adgilze minimaluri drois ganmavlobaSi unda darCes da rac SeiZleba swrafad iqnes gatanili damuSavebis da ganadgurebis mizniT.

narCenebis Sesanaxi adgilebi obieqtis Sesabamis gegmaze unda iqnes datanili. narCenebi ise unda iqnes Senaxuli, rom gamoiricxos:

• SemTxveviTi gaJonva an daRvra, miwis an miwisqveSa wylebis dabinZureba, konteinerebis gatexva SemTxveviTi Sejaxebis Sedegad, haerTan kontaqti meoradi SefuTvis da/an Tavsaxurebis gamoyenebiT;

• konteinerebis korozia an cveTa, rogorc garemos (TavSesafris uzrunvelyofis gziT), ise TviTon narCenebis mier; saamisod unda SeirCes konkretuli narCenebis mimarT gamZle konteinerebi; magaliTad, avtomobilis akumulatorebi koroziis gamZle plastmasis TefSebze unda daidgas;

• qurdoba, obieqtis daculi perimetris farglebSi narCenebis daucvelad ganTavsebis gamo.

narCenebis konteinerebi unda Seesabamebodes Sesanaxi narCenebis zomas, formas, Semadgenlobas da saxifaToobas. gamoyenebul unda iqnes mxolod karg mdgomareobaSi myofi konteinerebi. Tavsaxurebi cxadia unda iketebodes, an sxva saxis saxuravi unda iqnes gamoyenebuli. ar SeiZleba iseTi konteinerebis gamoyeneba, romlebic SeiZleba reagirebdes SigTavsTan an, saidanac SeiZleba gamoJonos saxifaTo nivTirebam. yvela saxifaTo narCenebi mkacrad unda iqnes segregirebuli danarCeni narCenebisagan. erT konteinerSi SeiZleba ganTavsdes mxolod erTi saxis saxifaTo narCeni. myari da Txevadi narCenebi erTamenTs ar unda Seerios. sawarmos teritoriaze narCenebis didi xnis ganmavlobaSi dagroveba da Senaxva dasaSvebia droebiT mxolod im SemTxvevaSi, Tu:

• narCenebi gamoiyeneba Semdgom teqnologiur ciklSi, maTi sruli utilizaciis mizniT;

• momxmareblis ar arsebobis gamo da a.S. narCenebis da maTi komponentebis toqsikologiuri da fizikur-qimiuri Tvisebebidan gamomdinare, maTi droebiTi Senaxva dasaSvebia:

• sawarmoo an damxmare saTavsSi (sawyobi, sakuWnao); • droebiT arastacionalur sawyobSi; • Ria moedanze.

obieqtis teritoriaze narCenebis droebiTi dasawyobebis adgilebi ganisazRvreba narCenebis inventarizaciis procesSi da unda Seesabamebodes Semdeg moTxovnebs:

• moednis safari unda iyos myari (betonis, asfaltbetonis an betonis filebis);

• moednis mTel perimetrze mowyobili unda iyos SemoRobva da Semozvinva, raTa gamoiricxos mavne nivTierebebis moxvedra saniaRvre kanalizaciaSi an niadagze;

• moedans unda gaaCndes mosaxerxebeli misasvleli avtotransportisaTvis;

323

• narCenebis atmosferuli naleqebis da qaris zemoqmedebisagan dasacavad gaTvaliswinebuli unda iqnas efeqturi dacva (farduli, narCenebis ganTavseba taraSi, konteinerebi da a.S.).

narCenebis arastacionalur sawyobebSi da moednebze droebiTi Senaxvis dros uzrunvelyofili unda iqnas Semdegi pirobeba: unda gamoiricxos Camdinare wylebSi an niadagze narCenebis moxvedris SesaZlebloba. saxifaTo narCenebis droebiTi ganTavseba SesaZlebelia stacionalur sawyobSi, risTvisac saWiroa obieqtze gamoiyos specialuri sasawyobe saTavsi, romelic mowyobili unda iqnas garemosdacviTi moTxovnebis dacviT, kerZod:

• saTavsis iataki da kedlebi mopirkeTebuli unda iqnas keramikuli filebiT;

• saTavsis Weri SeRebili unda iyos tenmedegi saRebaviT; • saTavsis aRWurvili unda iqnas Semdegi saSualebebiT: gamwovi saventilacio sistemiT; xelsabaniT da onkaniT teritoriis morwyva-morecxvisaTvis; wyalmimRebi trapiT.

• karebsa da fanjrebze unda moewyos rkinis gisosebi; • narCenebis ganTavsebisaTvis saWiroa moewyos stelaJebi da Taroebi; • narCenebis ganTavseba dasaSvebia mxolod hermetul taraSi

SefuTul mdgomareobaSi, romelsac unda gaaCndes saTanado markireba.

sawarmos teritoriidan saxifaTo narCenebis gatana da Semdgomi marTva unda moxdes am saqmianobaze saTanado nebarTvis mqone organizaciis mier.

narCenebis gadacemis wesi

narCenebis gadacema saTanado wesiT unda iqnes gaformebuli `narCenebis gadacemis formis~ Sevsebis gziT. yovel calkeul SemTxvevaSi unda Seivsos Semdegi informacia:

• gadacemis TariRi da dro;

• narCenebis aRwera, raodenobis miTiTebiT;

• informacia narCenebis mwarmoeblis Sesaxeb;

• informacia narCenebis gadamzidis Sesaxeb;

• informacia mimRebi pirebis Sesaxeb;

• mwarmoeblis, gadamzidis da mimRebis warmomadgenlebis xelmowera. narCenebis gadacemis Sevsebuli forma Tan unda erTvodes yvela satransporto zeddebuls narCenebis warmoebis adgilidan, an obieqtidan damuSavebis, an ganadgurebis daniSnulebis adgilamde, anu Camdinare wylebis gadamamuSavebel danadgaramde, krematoriumamde, nagavsayrelamde da a.S. TiToeul narCenebis gadacemis formaSi miTiTebul unda iqnes narCenebis sruli aRwera, Semadgenloba, warmoebis procesi, SefuTvis wesi, gadacemuli narCenebis saerTo raodenoba da sxva Sesabamisi informacia. narCenebis gadacemis forma sam egzemplarad unda Seivsos. narCenebis gadacemis formaluri procedura Semdegia:

324

• narCenebis gadacemis formas xels aweren amisaTvis uflebamosili pirebi da qvekontraqtori, romelic narCenebis gatanas da gadazidvas awarmoebs;

• zeda egzemplari (pirveli egzemplari) obieqtze rCeba da arqivSi inaxeba;

• qveda ori egzemplari Tan axlavs narCenebs gadamuSavebis, gauvnebelyofis, an ganTavsebis adgilamde;

• narCenebis mimReb obieqtze gadamzidi valdebulia xeli moawerinos Sesabamis pasuxismgebel pirs. iqve miTiTebuli unda iyos, rom narCenebi miRebul iqna daniSnulebis adgilze;

• amis Semdeg meore egzemplari rCeba mimReb obieqtze;

• mesame egzemplars itovebs gadamzidi, romelsac igi Tavis ofisSi miaqvs. narCenebis gatanis momdevno vadis dadgomisas gadamzidma aRniSnuli mesame egzemplari isev narCenebis warmoebis adgilze unda miitanos;

• mesame egzemplari rCeba narCenebis warmoSobis adgilas da pirvel egzemplarTan erTad inaxeba;

• narCenebis warmoqmnis adgilas keTdeba mesame egzemplaris fotoasli, romelic, angariSgebiTi movaleobebis SesrulebasTan dakavSirebiT garemosdacviT ganyofilebas egzavneba.

narCenebis gadacemis Sevsebuli formebi inaxeba kontraqtis moqmedebis mTeli periodis ganmavlobaSi. pasuxismgebeli piri valdebulia ar gasces narCenebi da xeli ar moaweros narCenebis gadacemis formas, Tu gaaCnia safuZveli ifiqros, rom narCenebma saTanado wesiT ar miaRwia daniSnulebis adgilamde.

325

narCenebis gadacemis forma

#

informacia narCenebis

warmomqmnelis Sesaxeb


gadamzidavis Sesaxeb


mimRebis Sesaxeb

narCenebis

Semadgenloba

warmoSobis

wesi/adgili

SefuTvis

saxe

#

narCenis saxeoba

narCenis raodenoba

narCenebis dagrovebis xangZlivoba

narCenebis transportirebisTvis gamoyenebuli avtomanqanis nomeri da dasaxeleba

mZRolis xelmowera

warmoqmnis adgilidan narCenis gatanis dro

miRebis adgilze narCenis miRebis dro

narCenebis warmomqmneli pirs xelmowera

narCenebis mimRebi piris xelmowera

narCenebis warmomqmneli organizacia _______________________________________________ b. a.

narCenebis mimRebi organizacia _______________________________________________ b. a.

(ivseba 3 egzemplarad, erTi rCeba narCenebis warmomqmnels, meore mZRols, mesame narCenebis mimRebs. narCenebis transportirebis Semdeg mZRoli Tavis egzemplars ubrunebs narCenebis warmomqmnels)

326

narCenebis transportireba narCenebis transportireba unda xorcieldebodes sanitariuli, garemosdacviTi da saxifaTo tvirTis transportirebisaTvis dadgenili usafrTxoebis wesebis sruli dacviT. narCenebis CatvirTva/gadmotvirTva da transportirebasTan dakavSirebuli yvela operacia maqsimalurad unda iyos meqanizirebuli da hermetuli. gamoricxuli unda iyos narCenebis dakargva da gafantva transportirebis dros. saxifaTo narCenebis droebiTi ganTavsebis sawyobSi transportirebis dros, Tanmxleb pirs unda gaaCndes Sesabamisi dokumenti – `saxifaTo narCenis gatanis moTxovna~, romelic damowmebuli unda iyos sawarmos xelmZRvanelobis mier. narCenis gadamzidavi uzrunvelyofs transports, datvirTvas da saxifaTo narCenis transportirebas daniSnulebisamebr sanitariuli, garemosdacviTi da usafrTxoebis wesebis dacviT. operaciis dasrulebisTanave aucilebelia Catardes avtosatransporto saSualebis gawmenda, garecxva da gauvnebloba. narCenebis gadasatanad gamoyenebul satransporto saSualebas unda gaaCndes Sesabamisi gamafrTxilebeli niSani. narCenebi, romlebic eqvemdebareba meorad gadamuSavebas, unda iqnas gatanili sawarmos teritoriidan Sesabamis kontraqtori kompaniis mier, winaswar gaformebuli xelSekrulebis safuZvelze. sayofacxovrebo narCenebis grovdeba sawarmos teritoriaze ganTavsebul specialur konteinerebSi, xolo gatanas axorcielebs dasufTavebis municipaluri samsaxuri, Sesabamisi xelSekrulebis safuZvelze da Sedgenili grafikis mixedviT. transportirebaze dasaqmebuli muSa personals (mZRolebi da muSebi) gavlili unda qondeT Sesabamis swavleba. tvirTis gadazidvasTan dakavSirebulia Semdegi saxis ZiriTadi riskebi:

_ avtoavariebi; _ tvirTis dabneva an daRvra; _ avtomanqanis arasaTanadod datvirTva;

zemoaRniSnulis Tavidan asacileblad saWiroa:

1. avtomanqanis sistemuri Semowmeba teqnikur gamarTulobaze da moZraobis siCqaris dacva;

2. konteinerebis hermetulobis Semowmeba; 3. avtotransportis datvirTvisas gaTvaliswinebuli unda iqnas misi

tvirTamweoba, raTa Tavidan iqnas acilebuli avtotransportis gadatvirTva;

4. avtomanqanas Zaraze unda qondes dagebuli siTxegaumtari tevadi geomembrana, romelic uzrunvelyofs avariuli daRvrisas an dayrisas narCenebis Sekavebas manqanis Zaraze.

zemoaRniSnuli usafrTxoebis zomebis gaTvaliswinebis miuxedavad Tu mainc moxda avariuli situaciis Sedegad garemos dabinZureba, maSin mZRoli sagangebod ukavSirdeba obieqtis xelmZRvanelobas, romelic samaSvelo jgufis daxmarebiT avariul situaciaze reagirebis gegmiT gaTvaliswinebiT atarebs Sesabamis RonisZiebas.

327

marTvis monitoringi sawarmoo narCenebis Segrovebis, Senaxvis, transportirebis, gamoyenebis, gauvneblobisa da ganTavsebis dros daculi unda iqnas moqmedi ekologiuri, sanitariul–epidemiologiuri da usafrTxoebis teqnikuri normebi da wesebi. narCenebis warmoqmnis, ganTavsebis, gauvneblobisa da gatanis aRricxva warmoebs specialur JurnalSi. gatanili an utilizirebuli narCenebis moculoba dokumenturad unda iqnas dadasturebuli. narCenebis marTvaze pasuxismgebeli pirma sistematurad unda gaakontrolos:

• narCenebis Sesagrovebeli taris vargisianoba; • taraze markirebis arseboba; • narCenebis droebiTi ganTavsebis moednebis mdgomareoba; • dagrovili narCenebis raodenoba da dadgenil normativTan Sesabamisoba

(vizualuri kontroli); • narCenebis teritoriidan gatanis periodulobis dacva; • ekologiuri usafrTxoebis da usafrTxoebis teqnikis dacvis

moTxovnebis Sesruleba.

narCenebis efeqturad marTvis uzrunvelyofis indikatorebi rogorc aRiniSna obieqtze SesaZlebelia warmoiqmnas sxvadasxva saxis narCenebi. narCenebis saTanado marTvis uzrunvelsayofad daculi unda iqnas narCenebis marTvis dadgenili wesebi. narCenebis gatana/ganTavseba moxdeba dadgenili wesiT da saqarTveloSi moqmedi Sesabamisi normebis/wesebis dacviT. potenciuri zemoqmedeba

• teritoriis danagvianeba an dabinZureba narCenebis arasaTanado menejmentis gamo.

wyaroebi • SesafuTimasala;

• sxvasamSeneblonarCenebi;

• miwis samuSaoebis dros dagrovili narCenebi;

• sawvavisgamoyenebadaSenaxva;

• aRWurvilobisSekeTeba;

• sayofacxovrebo narCenebi; mizani • narCenebis drouli da dadgenili wesiT gatanis

uzrunvelyofa;

• garemozenarCenebiTgamowveulizianisTavidanacileba. qmedeba/ kontroli

• Sesabamis sakanonmdeblo da maregulirebel moTxovnebTan Sesabamisobis uzrunvelyofa;

• teritoriaze narCenebis droebiTi dasawyovbebisTvis specialuri adgilis gamoyofa;

• narCenebis gadayra saTanado sakanonmdeblo moTxovnebis dacviT;

• saxifaTo da arasaxifaTo narCenebis gancalkeveba;

• sayofacxovrebo narCenebis gatana nagavsayrelze;

• narCenebis xelaxla gamoyeneba (SesaZleblobis SemTxvevaSi);

• Tavidan unda iyos acilebuli misasvleli da

328

samoZrao gzebis Caxergva.

efeqturobis maCvenebeli

• saCivrebis ararseboba;

• nagvis da teqnikuri mosaxurebisas dagrovili narCenebis ararseboba;

• saxifaTo narCenebis da daRvris kvalis ararseboba (mag.navTobis, sawvavis da a.S.)

monitoringi • zedamxedveloba narCenebis ganTavseba-gatanis procedurebze;

• narCenebis Segroveba-gatanis regularuli monitoringi;

• saTanado Canawerebis warmoeba/aRricxva;

• saCivrebis Canawerebis warmoeba, saWiroebis SemTxvevaSi - reagireba.

makoreqtirebeli qmedebebi/ angariSgeba

• makoreqtirebeli qmedebebi unda Catardes problemis gansazRvrisTanave an saCivris Semosvlisas;

• dadgenil normebTan yvela Seusabamoba /darRveva fiqsirdeba samuSaoTa xelmZRvanelis mier;

• Tu amis saWiroeba arsebobs, samuSao moedanze pasuxismgebeli piri acnobebs SemTxvevis Sesaxeb Sesabamis xelmZRvanels.

pasuxismgebeli piri

• samuSaoTa mwarmoebeli

pasuxismgebloba monitoringze/ aRsrulebaze

• sawarmos xelmZRvaneloba

infomacia obieqtis eqspluataciisas warmoqmnili narCenebis Sesaxeb obieqtis eqspluataciisas mosalodnelia Semdegi kategoriis narCenebis warmoqmna:

• სამზარეულოს ორგანული ნარჩენები (არასახიფათო) - კოდი: 20 01 08; • ქაღალდი, მუყაო (არასახიათო) - კოდი: 20 01 01; • მინა (არასახიფათო) -კოდი: 20 01 02; • პლასტიკი (არასაშიში) - კოდი: 20 01 03; • Sეპტიკური ავზის ნალექი (სახიფათო) - კოდი: 20 03 04 • ქოჩის მონახვეტი (ობიექტის სპეციფიკიდან გამომდინარე შეიძლება იყოს როგორც

სახიფათო ასევე არასახიფათო) - კოდი: 20 03 03; • სამედიცინო ნარჩენები (სახიფათო) - კოდი: 20 01 31; • შერეული მუნიციპალური ნარჩენები - კოდი: 20 03 01; • ფლურესცენციული მილები (სახიფათო) - კოდი: 20 01 21.

მშენებლობის ეტაპზე warmoqmnili sayofacxovrebo narCenebis raodenoba dakavSirebulia momsaxure personalis raodenobaze. winaswari monacemebiT obieqtze dasaqmebuli iqneba 200-mde adamiani. miRebuli normis mixedviT erT momuSaveze wlis ganmavlobaSi warmoiqmneba 0,70 m3 sayofacxovrebo narCenebi. aRniSnulis gaTvasliswinebiT wlis ganmavlobaSi warmoqmnili sayofacxovrebo narCenebis raodenoba iqneba 0.70 X 100 = 70 m3sayofacxovrebo narCenebis ganTavsebisaTvis obieqtze gaTvaliswinebulia daxuruli

329

konteinerebis dadgma. aRniSnuli narCenebis gatana da poligonze ganTavseba moxdeba dasufTavebis samsaxuris mier gaformebuli xelSekrulebis safuZvelze. navTobproduqtebiT dabinZurebuli masa da aseve sxva saxifaTo narCenebi garemosdacviTi da higienuri pirobebis dacviT droebiT ganTavsebuli iqneba sawarmos teritoriaze da dagrovebis Sesabamisad gadamuSavebis/ganTavsebis/gauvnebelyofis mizniT gadaecema garemoze zemoqmedebis saTanado nebarTvis mqone organizacias. SesafuTi xis masala Semdgomi moxmarebis mizniT gadaecema adgilobdriv mosaxleobas. obieqtze warmoqmnili narCenebis marTva (klasifikacia, inventarizacia, segregacia, Segroveba, Senaxva, gadacema da transportireba) da monitoringi ganxorcieldeba zemoT mocemuli principebis, procedurebisa da wesebis Sesabamisad.

330

დანართი 2

წყლის რესურსების დაცვის ღონისძიებები სამშენებლო ბანაკებში შესავალი საქართველოს კანონის "გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ" (2007) თანახმად, ზღვრულად დასაშვები ჩაშვების (ზდჩ) ნორმების პროექტი შემუშავებულ უნდა იყოს ეკოლოგიური ექსპერტიზისადმი დაქვემდებარებული ობიექტებისათვის, მათ შორის საავტომობილო გზების მშენებლობისათვის გამოყენებული დამხმარე ობიექტებისათვის, როგორიცაა ასფალტო-ბეტონის ქარნები, ბეტონის ქარხნები და სამშენებლო ბანაკები. ზედაპირული წყლის ობიექტში დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ზღვრულად დასაშვები ჩაშვების ნორმები (ზ.დ.ჩ.) განისაზღვრება, როგორც ჩამდინარე წყლებში არსებულ დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ის მაქსიმალური მასა, რომლის ჩაშვება დროის ერთეულში წყლის ობიექტის მოცემულ კვეთში დასაშვებია მისი არსებული ხარისხის შენარჩუნების გათვალისწინებით. ზდჩ ნორმების პროექტის შესამუშავებლად აუცილებელი არის ობიექტის ადგილმდებარეობის ზუსტად განსაზღვრა, გენერალური გეგმის მომზადება ყველა ტექნოლოგიური კვანძის და ელემენტის გეგმაზე ჩვენებით, მონაცემები დაბიძურების წარმოქმნის წყაროებზე, პროცესსზე და დამაბინძურებელი ნივთიერებების მოცულობებზე, ზედაპირული წყლის ობიექტში ჩაშვების ზუსტი კოორდინატები და თავად ზედაპირული წყლის ობიექტის ჰიდროლოგიური მახასიათებლები. საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციების მიერ დაფინანსებული ხაზოვანი ინფრასტრუქტურული სისტემების პროექტების განხორციელებისას, პროექტირება, კონტრაქტირება, შესყიდვები და მშენებლობა ხორციელდება მიღებული საერთაშორისო საინჟინრო და სამშენებლო წესების და სქემის შესაბამისად, კერძოდ, FIDIC -ის, ე.წ. „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების მიხედვით. FIDIC -ის, „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების თანახმად, მკაფიოდ არის გამიჯნული პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის, საპროექტო ორგანიზაციის და მშენებელი კონტრაქტორის კომპეტენცია. FIDIC -ის, „წითელი“ საკონტრაქტო ფორმის შესაბამისად, პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო კომპანიის ვალდებულებაა მოამზადოს ძირითადი საპროექტო ობიექტის (ჩვენს შემთხვევაში გზისა და საგზაო ინფრასტრუქტურის) დეტალური საპროექტო დოკუმენტაცია. რაც შეეხება მშენებელი კონტრაქტორის მიერ გამოსაყენებელი დამხმარე სამშენებლო ობიექტების ტექნიკურ პროექტს, ეს საკითხი არ განეკუთვნება პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაციის ან საპროექტო ორგანიზაციის კომპეტენციას და დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტი არ მზადდება ძირითადი ობიექტის მშენებლობის ნებართვის მიღების ეტაპზე. დამხმარე ობიექტების (სამშენებლო ბანაკის,

331

მშენებლობისას ობიექტებამდე მისასვლელი გზების, ასფალტო-ბეტონის ან ბეტონის ქარხნების და ა.შ.) პროექტის მომზადება და შესაბამისი ნებართვების მოპოვება წარმოადგენს მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულებას. FIDIC -ის, „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმის თანახმად (Design and Build, ანუ პროექტირების და მშენებლობის კონტრაქტი), პროექტის განმახორციელებელი ორგანიზაცია და მის მიერ დაქირავებული საპროექტო ორგანიზაცია ამზადებენ ძირითადი ობიექტის მხოლოდ საბაზისო პროექტს, ხოლო საბოლოო დეტალური პროექტის დასრულება, ისევე როგორც დამხმარე ობიექტების პროექტის მომზადება და შემდეგ მშენებლობა, არის მშენებელი კონტრაქტორის პრეროგატივა. ამრიგად, ორივე შემთხვევაში მშენებელ კონტრაქტორთან კონტრაქტის გაფორმება ხდება მხოლოდ მშენებლობის ნებართვის გაცემის შემდეგ, ანუ მშენებლობის ნებართვის, და შესაბამისად ეკოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნის გაცემა ხდება უფრო ადრე, ვიდრე მშენებელი კონტრაქტორი მოამზადებს დამხმარე სამშენებლო ობიექტების პროექტს და მათთან დაკავშირებულ გარემოსდაცვით დოკუმენტაციას (ზედაპირული წყლის ობიექტებში ზღვრულად დასაშვები ჩაშვებების ნორმატივები, atmosferul

haerSi zRvrulad dasaSvebi gafrqvevebis normativebi და ა.შ.). შესაბამისად, FIDIC -ის, „წითელი“ და „ყვითელი“ საკონტრაქტო ფორმების თანახმად ორგანიზებულ პროცესში, შეუძლებელი არის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დოკუმტთან ერთად ზდჩ და ზდკ ნორმატიული დოკუმენტაციის წარმოდგენა დამხმარე სამშენებლო ობიექტებისათვის. გზშ-ს ფარგლებში შესაძლებელია მხოლოდ ძირითადი პრინციპების, მოსალოდნელ ზემოქმედებათა ხარისხობრივი და ნახევრად-რაოდენობრივი შეფასებების და ზოგადი მოდელური სიტუაციის ასახვა, მაშინ როდესაც ზუსტი და დეტალური რაოდენობრივი შეფასებების და ზდჩ და ზდგ ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადების აუცილებლობა გზშ-ში დაფიქსირებულ იქნება, როგორც მშენებელი კონტრაქტორის ვალდებულება. ეს ვალდებულება მკაფიოდ უნდა იყოს აქცენტირებული პროექტის განმახორციელებელ ორგანიზაციასა და მშენებელ კონტრაქტორს შორის დადებულ კონტრაქტში, ხოლო მშენებლობის ნებართვაში ასახული უნდა იყოს, როგორც სანებართვო პირობა. ყოველივე ზემოქთქმულიდან გამომდინარე, გზშ-ს მოცემულ დანართში წარმოდგენილი მონაცემები, გათვლები და რეკომენდაციები ემსახურება ზოგადი მოდელური სიტუაციის და სავარაუდო ზემოქმედების სცენარების ასახვას, და არა საბოლოო, ადგილ-სპეციფიკური ზემოქმედების შეფასების და ნორმატიული დოკუმენტაციის მომზადებას. წარმოდგენილი მოდელი აღწერს წყალმომარაგების და კანალიზაციის ასპექტებს ტიპიური სამშენებლო ბანაკისათვის, რომელიც გათვალისწინებული არის 50-მდე მშენებელის და სამშენებლო ტექნიკის განსათავსებლად. სამშენებლო ტექნიკის განსათავსებელ მოედანზე ნაგულისხმევი არის საწვავით გამართვის, ტექნიკური მომსახურების და ტექნიკის რეცხვის უბანი

332

აქვე ხაზგასმით აღვნიშნავთ, რომ ეს მოდელი შეესაბამება „უარესი სცენარის“ სიტუაციას (worst case scenario), რადგან ჩვენს კონკრეტულ შემთხვევაში, დიდი ალბათობით შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ პერსონალი განთავსებული იქნება არა სამშენებლო ბანაკში, არამედ ნაქირავებ ბინებში გზისპირას განლაგებულ დაბებში და სოფლებში.

როგორც გზშ-ში მოყვანილი შეფასებები და რეკომენდაციები, ასევე წინასამშენებლო ეტაპზე მოსამზადებელი ზდჩ და ზდკ დოკუმენტები, უნდა ეფუძნებოდენ მოქმედ სტანდარტებს და ნორმებს.

saavtomobilo gzebis departamenti iRebs valdebulebas, rom baTumi-axalcixis saavtomobilo gzis rekonstruqciisa da mSeneblobis proeqtTan dakavSirebiT dakavSirebiT, kontraqtoris mier saTanado saproeqto dokumentaciis momzadebis Semdeg, uzrunvelhyofs damxmare samSeneblo obieqtebis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli yvela savaldebulo garemosdacviTi dokumentis SemuSavebas da garemos da bunebrivi resursebis saministrosaTvis warmodgenas.

წყალმომარაგება და კანალიზაცია

წყალმომარაგება

მშენებლობის ფაზაში საჭირო სასმელ-სამეურნეო წყლის რაოდენობა განისაზღვრება მომუშავეთა რაოდენობით. მოცემული მოდელური სიტუაციისათვის ნავარაუდევია, რომ მომუშავეთა მაქსიმალური რაოდენობა არ აღემატება 50 კაცს . ერთ მომუშავეზე სამუშაო დღის განმავლობაში განსაზღვრულია 25 ლ სასმელი წყალი, აქედან გამომდინარე სასმელი წყლის ხარჯი მშენელობის ობიექტების მიხედვით იქნება 1) მუშათა ბანაკი 50 კაცი 50X25X365 = 456,25 მ3/წელ : 365 = 1,25 მ3/დღ : 24 = 0,052 მ3/სთ 2) ავტო მოძრავი საამშენებლო ტექნიკის სარემონტო საწარმო (3 მომუშავე): 3X25X250 = 18,75 მ3/წელ : 250 = 0,075 მ3/დღ : 24 = 0,003125 მ3/სთ სასმელ სამეურნეო წყალი გამოყენებული იქნება საშხაპეში სნ და ნ მიხედვით განსაზღვრული დასაბანი წყლის მოცულობა და 1 სველ წერტილზე განსაზღვრულია 500 ლ/დღ რაოდენობა (0,5 მ3/დღ). 53 ადამიანის მომსახურებისათვის განკუთვნილ ბანაკში განსაზღვრულია 4 საშხაპე ე.ი. 4X500X365 = 730 მ3/წელ და 2 მ3/დღ სულ მშენებლობის ფაზაში გამოყენებული სასმელ - სამეურნეო წყლის რაოდენობა: 1204,75 მ3/წელ = 3,325მ3/დღ ტექნოლოგიური წყალმომარაგება საწარმოო მიზნებისათვის წყალი გამოყენებული იქნება სამშენებლო მოედანზე გათვალისწინებულ შესაბამის ინფრასტრუქტურულ ობიექტებზე, მათ შორის: ავტოტრანსპორტის და ტექნიკის სადგომებზე. სამშენებლო სამუშაოების მიმდინარეობის პროცესში ტექნიკური წყალი გამოყენებული იქნება სამშენებლო

333

ტექნიკის და სატრანსპორტო საშუალებების სარეცხად. ტექნიკური წყლის ამოღება მოხდება მდ. აჭარისწყლიდან ან გამოყენებულ იქნება გრუნტის წაყალი ( ამ უკანასკვნელ შემთხვევაში აუცილებელი იქნება სათანადო ლიცენზიის მოპოვება). სამშენებლო სამუშაოებზე გამოსაყენებელი სატრანსპორტო საშუალებების და სამშენებლო ტექნიკის ტექნიკური მომსახურება განხორციელდება ბანაკის ტერიტორიაზე დაგეგმილ ავტოსადგომზე, სადაც მოწყობილი იქნება ავტოსამრეცხაო. ყოველდღიურად ბანაკში შესაძლებელია გაირეცხოს 10 ერთეული სამშენებლო ტექნიკა და სატრანსპორტო საშუალება. ერთი სატრანსპორტო საშუალების რეცხვისათვის საჭირო წყლის რაოდენობა კი შეადგენს 350 ლიტრს. 250 სამუშაო დღის გათვალისწინებით წლის განმავლობაში სატრანსპორტო საშუალებების რეცხვისათვის თითოეულ სამშენებლო ბანაკში საჭირო წყლის რაოდენობა იქნება:

მშენებლობის პროცესში ავტოსამრეცხაოებში გამოყენებული წყლის რაოდენობა იქნება:

10 ერთეული დღეში 10X350X250 = 875მ3/წელ, 3,5მ3/დღ, 0,44 მ3/სთ,

სამეურნეო ფეკალური და საწარმოო ჩამდინარე წყლები მშენებლობის ფაზა

სამეურნეო - ფეკალური ჩამდინარე წყლების რაოდენობა განისაზღვრება საპროექტო გაანგარიშების მიხედვით მისაღები და გამოყენებული წყლის რაოდნეობით, რომელსაც აკლდება 5%-იანი დანაკარგი. ზემოთ მოყვანილი გაანგარიშებების მიხედვით მშენებლობის ფაზის სამეურნეო-ფეკალური ჩამდინარე წყლის ხარჯი იხ. ცხრ. # მშენებლობის ფაზის სამეურნეო-ფეკალური წყლების ჩაშვების მოცულობანი

ცხრ. 2 პოზიცია #

ობიექტის დასახელება

ზედაპირული წყლის

დასახელება

ჩაშვების წყაროს #

ჩაშვების მოცულობა

მ3/24სთ

ჩაშვების წყლის

მოცულობა მ3/წელ

შენიშვნა

1 მშენებელთა ბანკი მდ.აჭარისწყალი 1 3,16 1144.5

სამეურნეო ფეკალური ჩამდინარე წყლების მაქსიმალური საათური ხარჯი, საათური უთანაბრობის კოეფიციენტის გათვალისწინებით qmax, K- საათური უთანაბრობის კოეფიციენტი=3 qmax =3,16მ3/დღ : 24 x 3 =0,395 მ3/სთ ტექნოლოგიური ჩამდინარე წყლები მშენებლობის ფაზაში ძირითადი საწარმოო ჩამდინარე წყლები წარმოიქმნება ავტომობილების და მოძრავი სპეცტექნიკის რეცხვისას, რისთვისაც პროექტით

334

გათვალისწინებულია УСВ-М-20 ტიპის გამწმენდი დანადგარი. მშენებლობის ფაზის საწარმოო ჩამდინარე წყლების რაოდენობითი მონაცემები

ცხრ. # პოზიცია #

ობიექტის დასახელება

ზედაპირული წყლის დასახელება

ჩაშვების წყაროს #

ჩაშვების მოცულობა მ3/სთ

ჩაშვების მოცულობა მ3/24სთ

ჩაშვების წყლის მოცულობა მ3/წელ

შენი-შვნა

1 მშენებელთა ბანკი

მდ. აჭარისწყალი

1 0,42 3,33 831,73

„საწარმო ჩამდინარე წყლების რეკომენდებულია УСВ-М-20 ტიპის გამწმენდი ნაგებობა, რომელიც განკუთვნილია სამრეწველო-ტექნოლოგიური და სანიაღვრე წყლების ნავთობის ნახშირწყლებისა და მყარი ნაწილაკების გაწმენდისათვის. ტექნიკური დოკუმანტაციის მიხედვით დანადგარის ეფექტურობა 99,8%-ია და ნავთობის ნახშირწყლების კონცენტრაცია გაწმენდის შემდგომ არ აღემატება 0,3 მგ/ლ, ხოლო მყარი ნაწილაკები 60მგ/ლ. ტექნოლოგიურიად გათვალისწინებულია სანიაღვრე და საწარმო წყლების გაწმენდის რიგითობის პრინციპი მარერეგულირებელი მოცულობების (რეზერვუარების) გამოყენებით და პირველი 30 წუთიანი სანიაღვრე ნაკადის დაგროვებით და 8 საათიანი სამუშაო დღის დამთავრების შემდეგ, 16 საათის განმავლობაში ეტაპობრივი გაწმენდით. სამეურნეო ფეკალური წყლების გასაწმენდად პროექტით გათვალისიწნებულია ბიოციკლის~ ტიპის გამწმენდი დანადგარი, რომელიც კონსტრუქციულად, საკატალოგო მონაცემების მიხედვით შესრულებულია სხვადასხვა რაოდენობის მომხმარებლებზე. სანიაღვრე წყლების არინება ობიექტის ინფრასტრუქტურის ყველა სამრეწველო მოედანი, პროექტის წყალმომარაგება კანალიკზაციის ნაწილის საპროექტო გადაწყვეტილებათა მიხედვით, აღჭურვილია სანიაღვრე წყლების კანალიზაციის სისტემებით და კანალიზებული სანიაღვრე წყლები იწმინდება შესაბამის გამწმენდ ნაგებობებში, ტექნოლოგიურ წყლებთან ერთად დღეღამის სხვადასხვა პერიოდში. ობიექტის ტექნიკური პარამეტრებისა და თავისებურებების მიხედვით, მეტნაკლებად განსხვავებულია კანალიზებადი ფართების განზომილებანი ზედაპირის დამუშავების კატეგორიები და აქედან გამომდინარე წყლების რაოდენობითი და თვისებითი მახასიათებლები. გაწმენდილი სანიაღვრე და საწარმოო-ტექნოლოგიური ჩამდინარე წყლები ჩაეშვება მდ. აჭარისწყალში, ობიექტების განლაგების მიხედვით.

სანიაღვრე წყლების რაოდენობითი მახასიათებლები, საერთაშორისო ორგანიზაციების მეთოდური მასალების მიხედვით, ნაკლებად პრობლემატური კანალიზებადი სამრეწველო მოედნებისათვის იანგარიშება ქვემოთ მოყვანილი ფორმულით:

335

Q=10xFxNxK (1) სადაც Q- სანიაღვრე წყლების ხარჯია დროის კონკრეტულ პერიოდში მ3-ში. F - კანალიზებადი ფართი მ2 ან ჰა-ში. N - ნალექების რაოდენობა მგ/წელიწ.

ობიექტის განთავსებების ადგილისათვის ატმოსფერული ნალექების რაოდენობა საშუალო მრავალწლიურ რეჟიმში შეადგენს 1228 მმ-ს, ხოლო ნალექების დღეღამური მაქსიმუმი - 133მმ-ს.

K - კოეფიციენტი დამოკიდებული საფარის ტიპზე პროექტირებადი ობიექტები უზრუნველყოფილია ტექნოლოგიურიო დანიშნულების მიხედვით სხვადასხვა ტიპის საფარით. ჩამდინარე წყლების რაოდენობითი პარამეტრები შესაბამისად გამოითვლება ბ.ა. (1) ფორმულის მიხედვით:

1. მუშათა ბანაკი K=0,9 F=0,11ჰა Qსაშ.წლ.=10x0,9x0,11ჰა x1228მმ= 1215,72 მ3/წელ Qდღლ=10x0,9x0,11ჰა x133მმ= 131,67 მ3/დღღ 2. ავტოტრანსპორტის და მოძრავი საამშენებლო ტექნიკის სარემონტო საწარმო K=0,9, F=0,04 Qწლ.=501,84მ3/წელ Qდღლ=59,76მ3/დღღ

წვიმის და ავტოსამრეცხაოს ჩამდინარე წყლების გასაწმენდა გამოყენებულ იქნება УС-М-20. გასაწმენდი საწარმო სანიაღვრე წყლების საერთო ხარჯი: Qწლ. Qდღლ (2) ზემოაღნიშნულის თანახმად, ტექნოლოგიური რეგლამენტის შესაბამისად, 8 საათიანი სამუშაო დღის განმავლობაში, გამწმენდ ნაგებობებში გაიწმინდება ავტოსამრეცხაოს ჩამდინარე წყლები, ხოლო წვიმის შემთხვავი დღეღამის დანარჩენი 16 საათის განმავლობაში რეზერვუარებში დაგროვილი სანიაღვრე წყლები ამიტომ გასაწმენდად მოსული წყლების ანგარიში წარმოდგენილია ცალ-ცალკე. ამრიგად გამწმენდად მოსული სანიღვრე წყლების სათაური მაქსიმალური ხარჯია:

1. Q1=164,34:24x1= 6,8475მ3/სთ 2. Q=59,76:24x1= 2,49მ3/სთ

ჩამდინარე წყლების გაწმენდა და ჩაშვება სამეურნეო-ფეკალური წყლების გაწმენდა

სამეურნეო-ფეკალური ჩამდინარე წყლების გასაწმენდად თითოეულ ობიექტზე, პროექტით გათვალისწინებულია „ბიოტალის“ ტიპის შესაბამისი წარმადობის გამწმენდი ნაგებობების ფუნქციონირება, როგორც ზემოთ აღინიშნა მშენებლობის პროცესში წარმოქმნილი სამეურნეო-ფეკალური წყლების სრული ბიოლოგიური გაწმენდა შეესაბამება ობიექტების მიხედვით გათვლილ ჩამდინარე წყლების მოცულობებს და მათში შემავალ ნივთიერებების რაოდენობით და თვისებით პარამეტრებს.

336

საქართველოს, ევროგაერთიანების და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების მოთხოვნათა გათვალისწინებით ზედაპირულ წყლებში გაწმენდის შემდეგ ჩაშვებული წყლების ნორმატივებია:

1. შეწონილი ნაწილაკებისათვის (ზ.დ.კ.) Cშეწ. ნაწ. = 25 მგლ 2. ჟ.ბ.მ. - ჯანგბადის ბიოლოგიური მოთხოვნილება Cჟ.ბ.მ 25მმ/ლ 3. ჟ.ქ.მ. - ჟანგბადის ქიმიური მოთხოვნილება Cჟ.ქ.მ 25მმ/ლ 4. საერთო აზოტი Cსაერთო აზოტი 15მმ/ლ 5. საერთო ფოსფორი Cსაერთოფოსფორი 5მგ/ლ

ზღვრულად დასაშვები ჩაშვების (ემისიის) ნორმების გაანგარიშების მეთოდიკა ცალკეული დამაბინძურებელი ნივთიერებისათვის

ცალკეული დამაბინძურებელი ნივთიერების ზ.დ.ჩ-ის ნორმა წყლის ობიექტის ყველა კატეგორიისათვის განისაზღვრება ფორმულით:

ზ.დ.ჩ. = q Cზ.დ.ჩ. (1) სადაც q - ჩამდინარე წყლის დამტკიცებული ხარჯია მ3/სთ-ში

Cზ.დ.ჩ.- ჩამდინარე წყალში დამაბინძურებელი ნივთიერების კონცენტრაცია მგ/ლ-ში (გ/მ3-ში).

ჩამდინარე წყალში დამაბინძურებელ ნივთიერებათა დასაშვები კონცენტრაციების

(Cზ.დ.ჩ.) განსაზღვრა

იმ შემთხვევაში, თუ ჩამდინარე წყლების ჩაშვება ხდება ზედაპირული წყლის ობიექტის იმ მონაკვეთზე, რომელიც ევროპარლამენტის და ევროგაერთიანების საბჭოს 2000 წლის 23 ოქტომბრის 2000/60/EC დირექტივით ევროგაერთიანების წყლის პოლიტიკის შესახებ განსაზღვრულია როგორც დაცული ზონა, ანუ:

ა) განკუთვნილია წყალაღებისათვის მოსახლეობის წყალმომარაგების მიზნით; ბ) განკუთვნილია ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი წყლის მობინადრე

სახეობების დასაცავად; გ) განკუთვნილია მოსახლეობის დასვენებისათვის –ზღვრულად დასაშვები ჩაშვების ნორმები დგინდება თითოეულ მაჩვენებელზე მიმღებ წყლის ობიექტში არსებული ფონური კონცენტრაციის, წყლის ობიექტის კატეგორიის, წყალში ნივთიერებების ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციების და მათი ასიმილაციის უნარიანობის გათვალისწინებით.

ამ შემთხვევაში დამაბინძურებელ ნივთიერებათა კონცენტრაციები ჩამდინარე წყალში Cზ.დ.ჩ.- იანგარიშება წყლის ობიექტში ჩამდინარე წყლის ჩაშვების შემდეგ განზავების გათვალისწინებით.

გამოიყენება შემდეგი ფორმულები:

337

შეწონილი ნაწილაკებისათვის:

fz.d.C C1qQa

pC . +

+

⋅= (2)

სადაც a - კოეფიციენტი, რომელიც გვიჩვენებს ჩამდინარე და მდინარის წყლების შერევისა და განზავების დონეს (განზავების უზრუნველყოფის კოეფიციენტი).

Q - მდინარეში საანგარიშო ხარჯია მ3/წმ (მიიღება მდინარის საშუალო წლიური წყლიანობის 95%-იანი უზრუნველყოფის შესაბამისი წლის უმცირესი საშუალოთვი- ური ხარჯი). q - ჩამდინარე წყლის მაქსიმალური ხარჯია მ3/წმ-ში. P- მდინარეში შეწონილი ნაწილაკების კონცენტრაციის შესაძლებელი ზრდა ჩამდინარე წყლების ჩაშვების შემდეგ მგ/ლ-ში დადგენილია'"ზედაპირული წყლების დაბინძურებისაგან დაცვის წესებით". Cფ - მდინარეში შეწონილი ნაწილაკების ფონური კონცენტრაციაა მგ/ლ-ში.

ჟანგბადის ბიოლოგიური მოთხოვნილებისათვის (ჟბმსრ):

( )

Qtt

kt

Qtrt

10C

10q10CCQa

C −

−

+⋅

⋅−⋅=Jbm (3)

სადაც Ct- მდინარის წყალთან ჩამდინარე წყლის შერევის შემდეგ საანგარიშო კვეთში ჟბმსრ-ის ზღვრულად დასაშვები მაჩვენებელია მგ/ლ-ში.

Cr - მდინარეში ჟბმსრ-ის ფონური მაჩვენებელია მგ/ლ-ში. 10-Kt - კოეფიციენტია, რომელიც განსაზღვრავს წყლის ობიექტში

ორგანული ნივთიერებების დაჟანგვის სიჩქარეს.

სხვა დამაბინძურებელი ნივთიერებებისათვის:

( ) fffz.d.C CCCqQa

C . +−⋅

= (4)

სადაც Cზ.დ.კ - წყლის ობიექტის კატეგორიის მიხედვით დადგენილი დამაბინძურებელი ნივთიერების ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციაა მგ/ლ-ში.

Cფ - წყლის ობიექტში არსებული დამაბინძურებელი ნივთიერების ფონური კონცენტრაცია მგ/ლ ში.

ი. როძილერის ფორმულის მიხედვით:

β⋅+

β−=

qQ

1

1a (5)

338

სადაც N - შუალედური კოეფიციენტია და განისაზღვრება ფორმულით:

3 Qe α−=β (6)

L - მანძილია ჩამდინარე წყლების ჩაშვების ადგილიდან საანგარიშო კვეთამდე მდინარის დინების მიმართულებით მეტრებში. N- კოეფიციენტია, რომელიც ითვალისწინებს შერევის ჰიდრავლიკურ ფაქტორებს და განისაზღვრება შემდეგი ფორმულით

f

3qQ

i⋅=α (7)

- კოეფიციენტია, რომელიც არის დამოკიდებული მდინარეში ჩამდინარე წყლების ჩაშვების ადგილისაგან. ნაპირთან ჩაშვებისას იგი უდრის 1.0-ს, ხოლო წყლის მაქსიმალური სიჩქარეების ადგილას ჩაშვებისას-1.5-ს. i - მდინარის სიმრუდის კოეფიციენტია და უდრის:

sw

f

Q

Qi= (8)

Lფ- მანძილია ჩამდინარე წყლების ჩაშვების ადგილიდან საანგარიშო კვეთამდე მდინარის დინების მიმართულებით მეტრებში. Lსწ - უმოკლესი მანძილი ამ ორ პუნქტს შორის (სწორის მიხედვით). E- არის ტურბულენტური დიფუზიის კოეფიციენტი, რომელიც უდრის:

200QV

Q saSsaS=

Vსაშ, Hსაშ - საანგარიშო მონაკვეთზე მდინარის საშუალო სიჩქარე და სიღრმეა. n – მდინარეში ჩამდინარე წყლების განზავების ჯერადობაა და განისაზღვრება ფორმულით:

q

qaQn

+=

სადაც a - განზავების უზრუნველყოფის კოეფიციენტია.

Q - მდინარის საანგარიშო ხარჯია მ3/წმ-ში (მიიღება მდინარის საშუალო წლიური წყლიანობის 95%-იანი უზრუნველყოფის შესაბამისი წლის უმცირესი საშუალო თვიური ხარჯი). q - ჩამდინარე წყლების ხარჯია მ3/წმ-ში.

i

იმ შემთხვევაში, როდესაც წყლის ობიექტში დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ფონური კონცენ- ტრაციები აღემატება ზედაპირული წყლის ობიექტებისთვის დადგენილ ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციებს, ზ.დ.ჩ-ის ნორმები დგინდება აღნიშნული ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციების დონეზე. თუ წყალსარგებლობის ჩამდინარე წყლებთან ერთად ჩაშვებულ დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ფაქტიური რაოდენობა ნაკლებია გაანგარიშებულ ზ.დ.ჩ-ზე, მაშინ ზ.დ.ჩ-ის ნორმად მიიღება ფაქტიური ჩაშვება. დასახლებული პუნქტების ფარგლებში ჩამდინარე წყლების ჩაშვების დროს დამაბინძურებელ ნივთიერებათა კონცენტრაციები ჩამდინარე წყლებში არ უნდა აღემატებოდეს წყალ- სარგებლობის შესაბამისი კატეგორიის წყალსატევისათვის დადგენილ ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციებს, ზ.დ.ჩ-ის ნორმები დგინდება აღნიშნული მოთხოვნებიდან გამომდინარე.

ზდჩ-ს ნორმების დაცვაზე კონტროლი ექსპლუატაციის პროცესისათვის დაგეგმილია გარემოსდაცვითი მონიტორინგის წარმოება. ჩამდინარე წყლის ხარისხის მონიტორინგს განახორციელებს საკუთარი საწარმოო ლაბორატორია.

თვეში ერთხელ ჩატარდება ანალიზები შემდეგ ინგრედიენტებზე:

შეწონილი ნაწილაკები; ნავთობპროდუქტები; pH.

კვარტალში ერთხელ ჩატარდება ანალიზები შემდეგ ინგრედიენტებზე:

ჟბმ5; საერთო ფოსფორი; საერთო აზოტი.

წყალმოსარგებლე ვალდებულია: აწარმოოს წყალმოხმარების პირველადი აღრიცხვა დადგენილი

ფორმების მიხედვით; წარუდგინოს საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტროს ორგანოებს

ზუსტი ინფორმაცია ჩამდინარე წყლების რაოდენობისა და შემადგენლობის შესახებ.

ჩამდინარე წყლების დასაშვები ჩაშვებების დონის გადაჭარბების შემთხვევების შესახებ მდგომარეობის გამოსასწორებლად გატარებულ ღონისძიებებთან პარალელურად საწარმოს კოორდინატორმა გარემოს დაცვის სფეროში (პასუხისმგებელმა პირმა) დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტროს. ინფორმაციაში აღინიშნება დარღვევის მიზეზები და მათ აღსაკვეთად ჩატარებული ღონისძიებები, აგრეთვე ავარიული სიტუაციების და მათთან დაკავშირებული წყლის ობიექტის დაბინძურების ექსტრემალური დონეები.

340

danarTi 3

atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa emisiebi dakavSirebuli samSeneblo operaciebTan proeqtTan dakavSirebuli samSeneblo operaciebis ganxorcielebisas atmosferul haerSi mosalodnelia Semdegi saxis gafrqvevebi:

• moZravi mowyobilobebis Zravebis gafrqvevebi (buldozerebi, amweebi, eqskavatorebi, kompresorebi);

• mtveri, miwis samuSaoebis da miwaze teqnikis gadaadgilebis gamo;

samSeneblo teqnikis (eqskavatoris, buldozeris, avtoamwis da a.S.) funqcionirebisas araorganuli mtveris emisiebi gaangariSebulia (meToduri saxelmZRvanelo: [3] )-is, xolo Zravis muSaobasTan dakavSirebuli emisiebis gaangariSeba ganxorcielebulia (meToduri saxelmZRvanelo [1] )-is Sesabamisad. mSeneblobis procesSi gamoyenebuli mowyobilobis CamonaTvali mocemulia qvwmoT cxrilSi 1. maTi umetesoba dizelis sawvavze muSaobs. samSeneblo teqnikis emisiebis gasaTvlelad aseve gamoiyeneba moqmedi normatiuli dokumentacia da sacnobaro literatura. sacnobaro dokumentaciaSi moyvanili cxrilebis gamoyenebiT SeiZleba teqnikis muSaobasTan dakavSirebuli jamuri wliuri emisiebis an proeqtis sruli xangrZlivobis Sesabamisi jamuri emisiebis da maqsimaluri erTjeradi gafrqvevis daTvla. qvemoT cxrilSi 1 moyvanilia mSeneblobis procesSi gamoyenebuli samSeneblo teqnika, romelsac Seaqvs ZiriTadi wvlili mSeneblobis procesSi haerSi mavne nivTierebebis, gansakuTrebiT - mtveris gafrqvevaSi. cxrili 1. mSeneblobis procesSi gamoyenebuli samSeneblo teqnika


maxasiaTeblebi

saWiro aRWurvilobis

minimaluri raodenoba

1 buldozeri gamafxvierebliT 4

2 avtogreideri 2

3 satvirTo eqskavatori 1

4 avtoTviTmcleli 6

5 betonsarevi 3

6 wylis cisterna mfrqvevanaTi 2

7 amwe 1

Zravis muSaobasTan dakavSirebuli emisiebi maqsimaluri erTjeradi gafrqveva gaiangariSeba im 30 wuTian intervalSi, romelSic teqnikis muSaoba xorcieldeba yvela SesaZlo reJimSi. reJimebis mixedviT, es intervali Sedgeba Semdegi mdgenelebisagan:

341

1. teqnikis moZraoba datvirTvis gareSe (buldozeris ukusvla, gadaadgileba Semdgomi datvirTvisTvis da a.S.), xasiaTdeba (tmoZr.);

2. teqnikis moZraoba datvirTvis reJimSi xasiaTdeba droiT (tdatv.); 3. uqmi svla (Zravi muSaobs teqnikis gadaadgilebis gareSe,

eqskavatoris isris SeCereba da a.S.) xasiaTdeba droiT (tuqm.svla.). 4. periodebis xangrZlivoba damokidebulia samuSaos Sesrulebis

specifikasa da teqnikis saxeobaze da saSualod miRebulia Semdegi mniSvnelobebi [2] :

cxrili 2. reJimebis intervalebi

muSaobis intervalis dasaxeleba

tmoZr. tdatv. tuqm.svla.

dro wuTebSi 15 11 4

atmosferuli haeris dabinZurebis SefasebisaTvis momuSave teqnikis Zravebidan gafrqvevis erTjeradi maqsimaluri mniSvneloba calkeuli damabinZurebeli nivTierebisaTvis gaiangariSeba formuliT:

Gi = ∑[(MmoZri x tmoZri ) + 1,3( Mdatvi x tdatvi ) + (Muqm.svli x tuq.svlai)] / (30 x 60) g/wm. sadac:

• MmoZri – da Muqm.svli -aris sagzao-samSeneblo manqanebis kuTri emisiis maxasiaTeblebi Sesabamisad moZraobisa da uqmi svlis reJimze [1] ;

• 1,3 Mdatvi- aris sagzao manqanis kuTri emisiis maxasiaTebeli datvirTvis reJimze, romelic Semoyvanilia imis gasaTvaliswineblad, rom datvirTvis zrdisas paralelurad izrdeba sawvavis xarji.

mSeneblobisas gamoyenebuli (CamonaTvalSi moyvanili) manqanebisa da danadgarebis maqsimaluri simZlavre ar aRemateba 100 kvt-s, amitom cxrilSi mocemulia 61-100kvt. simZlavris sagzao manqanebisaTvis kuTri emisiis maxasiaTeblebi [1]-is mixedviT. cxrili 3. damabinZurebel nivTierebaTa kuTri emisia teqnikis moZraobis procesSi (g/wT)

manqa-nis katego-

ria

dizelis Zravis

nominal-ri

simZla-vre, kvt

damabinZurebel nivTierebaTa kuTri emisia teqnikis moZraobis procesSi (g/wT)

naxSirba-dis oqsidi

naxSir wyalba-debi

azotis oqsi-debi

Wvartli gogir-dis

oqsidi

4 61↔100 1,29 0,43 2,47 0,27 0,19

damabinZurebel nivTierebaTa kuTri emisia teqnikis uqmi svlis reJimze (g/wT)

4 61↔100 2,40 0,30 0,48 0,06 0,097

342

zemoT moyvanili monacemebis gaTvaliswinebiT ganxorcielda atmosferuli haeris damabinZurebel wyaroTa identifikacia, xolo mosalodneli emisia gaangariSebulia moqmed normatiul dokumentaciasa da sacnobaro literaturul wyaroebze dayrdnobiT.

gafrqvevis erTjeradi maqsimaluri mniSvnelobebi: G(co) = [(MmoZr(co) x tmoZr(co) ) + 1,3( Mdatv.(co) x tdatv.(co) )+ (Muqm.svl.(co) x tuq.svla.(co))] / (30 x 60)= (1,29 x 15) + 1,3(1,29x11) + (2,4 x 4)/ (30 x 60) = 0.026 g/wm; G (CH) = [(MmoZr(CH) x tmoZr(CH)) + 1,3( Mdatv(CH) x tdatv(CH))+ (Muqm.svl.(CH) x tuq.svla(CH))] / (30 x 60) = (0,43 x 15) + 1,3(0,43 x 11) + (0,3 x 4) / (30 x 60) = 0.0076 g/wm; G (Wv.) = [(MmoZr(Wv.) x tmoZr(Wv)) + 1,3( Mdatv(Wv.) x tdatv(Wv.)) + (Muqm.svl (Wv.) x tuq.svla(Wv.))] / (30 x 60) = (0,27 x 15) + 1,3(0,27 x 11) + (0,06 x 4) / (30 x 60) = 0.0045 g/wm; G(SO2.) = [(MmoZr(SO2) x tmoZr(SO2)) + 1,3( Mdatv(SO2) x tdatv(SO2)) + (Muqm.svl (SO2) x tuq.svla(SO2))] / (30 x 60) = (0,19 x 15) + 1,3(0,19 x 11) + (0,097x 4) / (30 x 60) = 0.0033 g/wm; G (NOx) = [(MmoZr(NOx) x tmoZr(NOx)) + 1,3( Mdatv(NOx) x tdatv(NOx)) + (Muqm.svl (NOx) x tuq.svla(NOx))] / (30 x 60) = (2,47 x 15) + 1,3(2,47 x 11) + (0,48 x 4) / (30 x 60) = 0.041 g/wm; (meToduri miTiTebis Sesabamisad azotis oqsidebis transformaciis koeficientis gaTvaliswinebiT azotis dioqsidisa da oqsidis raodenoba gadaiangariSeba dadgenili koeficientebis mixedviT (NO2 = 0,8 ; NO = 0,13); maSasadame gveqneba) NO2 = 0.041 x 0,8 = 0,0328 g/wm; NO = 0.041 x 0,13 = 0,0053 g/wm; samSeneblo teqnika Tanabrad ar iqneba gamoyenebuli am drois ganmavlobaSi. miaxloebiTi datvirTva sxvadasxva samSeneblo manqananebisaTvis mocemulia qvemoT, da saTanadod gadaTvlilia jamuri gafrqvevebi proeqtis ganmavlobaSi da gamosaxulia, rogorc gafrqveva wlis ganmavlobaSi. wliuri gafrqvevebis gadamyvani koeficientebi: obieqtis dasaxeleba raodenoba

saaTi dReSi sul dRe koeficienti

avtogreideri 2 3 40 0,864

amwe 16 t 1 3 40 0.432

eqskavatori 1 4 60 0,864

buldozeri 4 5 50 3,6

avtobetonsarevi 3 7 60 4,536

avtoTviTmcleli 6 7 60 9,072

avtocisterna 2 7 20 1,008 cxrili 4. maqsimaluri da jamuri emisiis gaangariSebis Sedegebi eqskavatoridan nivTierebis

kodi nivT. dasaxeleba maqs. gafrqveva

(g/wm) jamuri gafrqveva

(t/wel) 337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0,022464

330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0,0028512

328 Wvartli (C) 0,0045 0,003888

301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0,0283392

343

304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0045792

2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0,0065664

mSeneblobis procesSi dagegmilia 1 eqskavatoris eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 1 x (3600wm x 240sT/106) = 0,864 cxrili 5. buldozeridan maqsimaluri da jamuri emisiis gaangariSebis Sedegebi nivTierebis





328 Wvartli (C) 0,0045 0,0162


304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,01908


mSeneblobis procesSi dagegmilia 4 buldozeris eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 4 x (3600wm x 250sT/106) = 3,6

cxrili 6. amwidan emisiis gaangariSebis Sedegebi nivTierebis



(t/wel) 337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0.011232

330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0.0014256

328 Wvartli (C) 0,0045 0.001944

301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0.0141696

304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0.0022896

2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0.0032832

mSeneblobis procesSi dagegmilia 1 amwis eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 1 x (3600wm x 120sT/106) = 0.432 cxrili 7. avtoTviTmclelis manqanis emisiis gaangariSebis Sedegebi (koeficienti 9,072) nivT-ierebi

s kodi

nivTierebis dasaxeleba maqs. gafrqveva


(t/wel)

337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0,235872


328 Wvartli (C) 0,0045 0,040824


304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0480816


344

mSeneblobis procesSi dagegmilia 6 avtoTviTmclelis eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 6 x (3600wm x 420sT/106) = 9,072 cxrili 8. avtocisternis emisiis gaangariSebis Sedegebi (koeficienti 1,008) nivT-ierebi

s kodi

nivTierebis dasaxeleba maqs. gafrqveva


(t/wel)

337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0.026208

330 gogirdis dioqsidi (SO2) 0,0033 0.0033264

328 Wvartli (C) 0,0045 0.004536

301 azotis dioqsidi (NO2) 0,0328 0.0330624

304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0.0053424

2732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0.0076608

mSeneblobis procesSi dagegmilia 2 avtocisternis eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 2x (3600wm x 140sT/106) = 1,008 cxrili 9. avtogreideris emisiis gaangariSebis Sedegebi (koeficienti 0,864) nivTierebis





328 Wvartli (C) 0,0045 0,003888


304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0045792


mSeneblobis procesSi dagegmilia 2 avtogreideris eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 2x (3600wm x 120sT/106) = 0,864 cxrili 10. avtobetonsarevi emisiis gaangariSebis Sedegebi (4,536) nivT-is kodi nivT. dasaxeleba

maqs. gafrqveva (g/wm)

jamuri gafrqveva (t/wel)

337 naxSirbadis oqsidi (CO) 0,0260 0,117936


328 Wvartli (C) 0,0045 0,020412


304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0240408


mSeneblobis procesSi dagegmilia 3 betonsarevis eqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia eqsploataciis mTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. 3x (3600wm x 420sT/106) = 4,536

345

araorganuli mtveris emisiebi samSeneblo teqnikis muSaobisas eqskavatori traqtoris bazaze _ CamCis moculoba 0,5 m3, amoTxris siRrme - 4,25 m, moqmedebis radiusi -5,3 m, muSa ciklis dro - 30 wm, Zravis simZlavre - 50kvt (68cx.Z). saeqskavacio samuSaoebisas araorganuli mtvris emisiis Sefaseba saangariSo formulebi, sawyisi monacemebi. teqnikis tipi: erTCamCiani eqskavatori; qanis simagre : qani f = 2; erTCamCiani eqskavatoris muSaobisas mtvris jamuri gafrqveva ganisazRvreba formuliT:

M = Qeqs x (3,6 x E x Keqs/ Tec ) x T x Nг x K1 x K2 x 10-3 x N); t/wel; sadac,

• Neqs = mtvris kuTri gamoyofa 1m3 gadatvirTuli masalisgan, g/m3 (3,1);

• E _ CamCis tevadoba, m3 0,5; • Keqs = 0,6 (pirdapiri CamCa- qani simkvriviT 2,7t/m3); • Tec _eqskavatoris ciklis dro, wm. (30);

• N1 = 1.20 ñ koeficienti, romelic iTvaliswinebs qaris siCqares (2,1-5 m/wm);

• N2 =1,0 koeficienti, romelic iTvaliswinebs masalis tenianobas. (tenianoba: 5,1-7,0%);

• T = 4 sT. muSaobis sufTa dro dReSi; • NN = 60ñ weliwadSi (saproeqto vadebSi) samuSao dReebis r-ba; • N = 1 ñ erTdroulad momuSave teqnikis r-ba;

• monacemebis CasmiT miviRebT

• M = 3,1 x (3,6 x 0,5 x 0,6 / 30) x 4x60 x 1,2 x 1,0 x 10-3 x 1 = 0,0321408 t/wel; erTCamCiani eqskavatoris muSaobisas mtvris maqsimaluri erTjeradi gafrqveva ganisazRvreba formuliT:

G = Qeqs x E x Keqs x K1 x K2 x N / Tec, g/wm monacemebis CasmiT miviRebT:

G = 3,1 x 0,5 x 0,6 x 1,2 x 1,0 x 1/ 30 = 0,037 g/wm sabuldozero samuSaoebi saangariSo formulebi, sawyisi monacemebi. teqnikis tipi: buldozeri simZlavriT ≤100kvt; qanebis simagre: qani f = 2. buldozeris muSaobisas araorganuli mtvris emisiis daangariSeba xdebaformuliT:

M = Qbul x (3,6 x Gm x V x T x Nr x 10-3 x K1 x K2 x N) / (Tbc x Kр), t/wel; sadac,

• Qbul _ mtvris kuTri gamoyofa 1 t. gadasatani masalisagan, g/t (0.66);

• Nm – qanis simkvrive t/m3 (2.70);

• V _ gadaadgilebis prizmis moculoba (m3) (2);

• Tbc _ buldozeris ciklis dro, wm (80);

• NN – 1,5 qanis simkvrive (qanis simkvrive 2.70 t/m3 ;

346

• N1 =1.2 ñ qaris siCqareze damokidebuli koeficienti ( 2-5 m/wm); • N2 =1.0 ñ masalis tenianobaze damokidebuli koeficienti (5,1-7%); • T = 5 sT. ñ muSaobis sufTa dro dReSi; • NN = 50 - weliwadSi samuSao dReebis r-ba; • N = 4 ñ erTdroulad momuSave teqnikis r-ba;

monacemebis CasmiT miviRebT:

M = 0,66 x (3,6 x 2,7 x 2 x 5x 50 x 10-3 x 1,2 x 1,0 x 4) / 80 x 1,5= 0,128304 t/wel mtvris maqsimaluri erTjeradi gafrqvevebi buldozeris muSaobisas ganisazRvreba formuliT:

G = (Qbul x Gm x V x K1 x K2 x N) / (Tbc x Kр); monacemebis CasmiT miviRebT:

G = (0,66 x 2,7 x 2 x 1,2 x 1,0 x 4) / (80 x 1,5) = 0,14 g/wm; cxrili 11. jamuri emisiebi mTeli samSeneblo teqnikis eqspluataciisas

wyaroebis dasaxeleba

nivTiereba kodi emisia t/wel

1 2 3 4

4 buldozeri, 1 eqskavatori, 6 avtoTviTmcleli, 2 wylis cisterna mfrqvevanaTi 2 avtogreideri, da 1 amwe 3 betonsarevi

Aaraorganuli mtveri

2902 0,1604448

Aazotis dioqsidi 301 0,6683328

Aazotis oqsidi 304 0,1079928

Wvartli 328 0,091692

Ggogirdis dioqsidi

330 0,0672408

naxSirbadis oqsidi 337 0,529776

naxSirwyalbadebi 2732 0,1548576

emisiebis arc jamuri maCveneblebi da arc erTjeradi maqsimaluri gafrqvevebi ar aris iseTi intensivobis, rom gavlena hqondeT mosaxleobaze.

gamoyenebuli meToduri saxelmZRvaneloebi

1. МЕТОДИКА ПРОВЕДЕНИЯ ИНВЕНТАРИЗАЦИИ ВЫБРОСОВ ЗАГРЯЗНЯЮЩИХ

ВЕЩЕСТВ В АТМОСФЕРУ ДЛЯ БАЗ ДОРОЖНОЙ ТЕХНИКИ (РАСЧЕТНЫМ МЕТОДОМ), 1998.

2. “Методика расчёта выделений (выбросов) загрязняющих веществ в атмосферу при

сварочных работах (на основе удельных показателей)”. НИИ АТМОСФЕРА, Санкт-Петербург, 1997 год.

3. Расчет выбросов загрязняющих веществ при проведении горных работ в

соответствии с «Методикой расчета вредных выбросов (сбросов) для комплекса оборудования открытых горных работ (на основе удельных показателей)»: Люберцы, 1999.

347

danarTi 4

sagangebo situaciebze reagirebis gegma

Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis

baTumi (angisa) – axalcixis saavtomobilo gzis zarzma - goderZis monakveTis mSenebloba (loti 2)

348

abreviaturebi da Semoklebebi CC samSeneblo kontraqtori/ kontraqtori

EIA garemoze zemoqmedebis Sefaseba

EMP garemos dacvis marTvis gegma

ERP sagangebo situaciebebze reagirebis gegma

GoG saqarTvelos mTavroba

RoW gasxvisebis zoli

SC zedamxedvelobis ganmaxorcielebeli konsultanti /inJineri

349

1. sagangebo situaciebis SesaZlo scenarebis mimoxilva

geologiuri riskebi

proeqti Sedgenilia 7 baliani seismuri zonis pirobebis gaTvaliswinebiT

da Seesabemeba seismur riskebs.

saproeqto gza hkveTs 10 mewyrul ubans da Rvarcoful xevebs. xidebi da

wyalgamtarebi daproeqtebulia mdinareebis xarjebis da natani masalis

masis gaTvaliswinebiT.

mewyruli procesebis Sesarbileblad proeqti iTvaliswinebs yovel

mewyrul ubanze sadrenaJo sistemebis mowyobas zedapiruli wylebis

mosaSoreblad da antieroziuli Ronisziebebis ganxorcielebas

(geoteqstiliT da bermebiT ferdobebis damagreba).

maRali riskis Semcveli samSeneblo samuSaoebi

proeqtiT ar aris gaTvaliswinebuli afeTqebiTi samuSaoebi, toqsikuri an radiaciuli nivTierebebis da masalebis gamoyeneba da sxva gansakuTrebuli riskis Semcveli saqmianoba.

saSualo da dabali riskis Semcveli saqmianoba

dabali riskis Semcveli samSeneblo samuSaoebi, romlebmac SesaZloa lokaluri mniSvnelobis sagangebo situacia Seqmnas (1 safexuri, saerTaSoriso klasifikaciaSi miRebuli 3 safexuriani sistemis5 Sesabamisad) dakavSirebulia ZiriTadad sawvavis an sxva damabinZurebeli nivTierebis daRvris da garemos (ZiriTadad zedapiryuli wyali, gruntis wylebi da niadagi) dabinZurebis safrTxesTan. dabali siZlieris zemoqmedeba aris mosalodneli samSeneblo banakebis saavtomobilo parkis da teqnikis sawvaviT gamarTvis ubnebze, vinaidan sawvavis rezervuarebi am SemTxvevaSi mcire zomisaa da damabinZurebeli nivTierebis masStaburi daRvra ar aris mosalodneli.

saSualo da dabali riskis incidentebi SeiZeba dakavSirebuli iyos samSeneblo banakis eqspluataciasTan:

saSualo mniSvnelobis incidentebi SeiZleba dakavSirebuli iyos samSeneblo banakSi avtomobilebis gamarTvis an recxvis ubanze sawvavis daRvrasTan an xanZarTan.

dabali saSiSroebis incidentebi – sawvavis gaJonva samSeneblo moednebze gaumarTavi vtoteqnikidan.

5 1 safexuris incidenti – lokaluri mniSvnelobis situacia, romelic SeiZleba daregulirdes saqmianobis ganmxorcielebeli operatori kompaniis resursebiT. me-2 safexuris incidenti – sagangebo situacia, romelsac raionuli mniSvneloba aqvs da romlis daregulirebasac dasWirdeba operatori kompaniis garda adgilobrivi xelisuflebis resursebis CarTva. me-3 safexuris incidenti erovnuli da saerTaSoriso mniSvnelobis sagangebo situaciaa, romlis Sedegebis likvidacias da situaciis gamosworebas erovnuli da saerTaSoriso resursebis gamoyeneba dasWirdeba.

350

2. sagangebo situaciebis prevenciis da reagirebis RonisZiebebi

2.1 samSeneblo samuSaoebisas SesaZlo dabinZurebis prevenciaze mimarTuli RonisZiebebi da daRvraze reagireba:

prevenciuli RonisZiebebi: kontraqtorebi valdebulni arian, uzrunvelyon sazeT-sapoxi masalebis, sawvavisa da gamxsnelebis swori gamoyeneba. dauSvebelia sawvavisa da sapoxi masalebis cisternebis wyalsatevebidan, Widan da mdinaris kalapotidan an xevebidan 50 metr manZilze axlos ganTavseba. stacionaruli cisternebis arsebobis SemTxvevaSi, yvela cisterna unda moTavsdes betonis saZirkvelze (betoniT naSen an SemozRudul rezervuarSi) romlis moculoba (tevadoba) cisternis maqsimaluri tevadobis minimum 110%-ia. Tu damcav rezervuarSi moTavsebulia erT cisternaze meti, sistemis tevadoba unda iyos yvelaze didi cisternis tevadobis 110% an maTi sruli tevadobis 25% imis mixedviT, romelic meti iqneba. damcavi rezervuari unda iyos wyalgaumtari da ar unda hqondes sadrenaJo milebi an defeqtebi, romlebic mis hermetulobas arRvevs.aseT SemozRudul areSi (rezervuarSi) dagrovili wvimis wyali amoitumbeba da Caedineba an gare sadrenaJo sistemaSi an miwaze, Tu es ukanaskneli dabinZurebuli ar aris. navTobis daRvris SemTxvevaSi daRvrili sawvavi unda Segrovdes, xolo dabinZurebuli are unda damuSavdes sorbentebiT: naxerxiT, siliT an CaliT. sawvavis dozirebis (Camosasxmeli) mowyobilobis yvela sacmi unda mowmdebodes gaJonvaze da mudmivad kontrolqveS unda iyos; maTi dizaini unda iTvaliswinebdes Caketvis SesaZleblobas, rodesac maT ar viyenebT. dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan 50 metrze nakleb radiusSi da daWaobebul an Warbtenian teritoriaze sawvavis Senaxva an satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevseba. sawvaviT Sevsebisas dauSvebelia satransporto saSualebis uyuradRebod datoveba.

samSeneblo ubanze satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas aucilebelia absorbciuli (Semwovi) safenebis da/an Calis gamoyeneba, raTa minimumamde Semcirdes miwaze navTobis daRvra. aseTi safenebi da/an Cala daefineba miwaze satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebamde. dabinZurebuli miwis fenis dauyovnebliv mocileba Seamcirebs an Tavidan agvacilebs gruntis wylebisa da zedapiruli wylebis dabinZurebis risks. saWiroa dabinZurebuli miwis fenisa da sorbentebis, rogorc saSiSi narCenebis gatana, Senaxva da damuSaveba. mniSvnelovani masStabis daRvris (gaJonvis) SemTxvevaSi aucilebeli xdeba uflebamosili da pasuxismgebeli iris informireba momxdaris Sesaxeb da samuSaoebis Sewyveta dabinZurebis riskis aRmofxvramde. satransporto saSualebebisa da aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas savaldebuloa saTanado, am miznisaTvis gaTvaliswinebuli mowyobilobis gamoyeneba (mag.,Sesaferisi zomis sacmebi) da aRniSnuli samuSao mxolod gamocdili da Sesabamisad gawvrTnili personalis (operatorebis) mier unda Sesruldes.

351

aucilebelia sawvavis miwodebis aRWurvilobis sistematuri Semowmeba, raTa Tavidan iqnas acilebuli sawvavis Sevsebis aRWurvilobis gaumarTaobiT gamowveuli gaJonva. aRWurviloba da saTavsoebi unda iyos izolirebuli da daculi, raTa Tavidan iqnas acilebuli qurdobis da vandaluri aqtebi. Yvela moZravi aRWurviloba, raSic igulisxmeba, mag. amweebi, kompresorebi, generatorebi, buldozerebi, eqskavatorebi da sxv. da Sesanaxi cisternebi, unda gamoyenebul iqnas muSaobisas da garemontdes saWiroebis SemTxvevaSi imgvarad, rom masalebis daRvra-gaJonvis albaToba minimumamde iqnas dayvanili. aRWurvilobis yoveldRiuri Semowmeba (satransporto saSualebebis teqnikuri momsxaxureobis procedura) aucilebelia, raTa Tavidan iqnas acilebuli daRvra-gaJonvis safrTxe.satransporto saSualebebis remonti, wmenda, sazeT-sapoxi masalis mocileba da teqnikuri momsaxureobis sxva samuSaoebi unda tardebodes myar (mdgrad) gruntze da ara miwayrilze. dauSvebelia satransporto saSualebebisa Tu aRWurvilobis saremonto punqtis mowyoba wyalsatevidan, Widan an xevidan 50 metris radiusSi. dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan, mdinaris amomSrali kalapotidan 50 metrze nakleb radiusSi da daWaobebul an Warbtenian teritoriaze potenciurad saSiSi masalebis Senaxva an moZravi aRWurvilobis sawvaviT Sevseba da saremonto samuSaoebis Catareba. im SemTxvevaSi, Tu daculi iqneba yvela zemoT CamoTvlili piroba, me-2 rigis (safexuris) incidentebis albaToba (da Sesabamisad riskebi) mniSvnelovnad mcirdeba. 2.2 daRvraze reagirebis RonisZiebebi: damabinZurebeli nivTierebis daRvraze reagireba gulisxmobs dabinZurebis gavrcelebis Semakavebeli da adgilis gawmendisa da dabinZurebuli narCenebis ganTavsebis operaciebs.

mSenebeli kontraqtori aRWurvili iqneba daRvrili nivTierebis gavrcelebis Semakavebeli saSualebebiT:

• absorbentebis baliSebi

• qviSis tomrebi

• Tivis an Calis zvinulebi

• miwayrilebis moosawyobi avtoteqnika

• da a.S. mSenebeli kontraqtori aRWurvili iqneba daRvrili nivTierebis awmendis saSualebebiT:

• absorbentebis baliSebi

• tumboebi da skimerebi

• avtocisternebi, romlebSic SeiZleba gadaitumbos darvrili nivTiereba

• samSeneblo teqnika: buldozerebi, eqskavatorebi

352

2.3. xanZrebis prevencia da reagirebis zomebi sawarmos teritoriaze Senoba-nagebobebis da sawvavis rezervuaris gaTvaliswinebiT proeqtiT gansazRvrulia saxanZro wyalgayvaniloba ventilebiT 210 m3-iani pirobiTad sufTa wylis rezervuari da qafwarmomqneli xsnaris mowyobiloba. saxanZro wylis saproeqto xarjia 0,27 m3/sT. saxanZro wylis mosalodneli dabinZurebebis koncentraciebi da maTi gawmendisas miRebuli Sedegebi efardeba sakanalizacio sistemis moTxovnebs. garda amisa, banakis avtomeurneobis da benzingasamarTi ubnis teritoriaze moewyoba xanZarsawinaaRmdego standartuli 3 stendi transformatorebis ubanze da sakontrolo SenobaSi, sadac uzrunvelyofil iqneba: cecxlmaqri, yuTi qviSiT da niCbiT da wylis saTli. Senoba-nagebobebi unda akmayofilebdnen saxanZro usafrTxoebis moTxovnebs da uzrunvelyofil iqnan saTanado xanZarsawinaaRmdego aRWurvilobiT. Sesabamisi standartebi da normebi

1. ILO OSH 2001 guidlelines; 2. Безопасность труда и охрана здоровья в строительстве. Руководство МОТ

Женева, Международное бюро труда, 1992 3. Безопасность труда при работе с химическими веществами: инструкция

МОТ, Женева, Международное бюро труда, 2001 г. 4. СНИП12.03.01 5. СНИП12.04.02 6. ГОСТ 12.4.011-89 7. ПБ10-115-96 8. ГОСТ 12.1.038-82 (1996) 9. ГОСТ 12.1.004-91 (1999) 10. ГОСТ 12.1.114-82 (1991) 11. ГОСТ Р 12.3.047-98 12. СНиП 21-01-97 (1999) 13. ГОСТ 12.1.010-76 (1999) 14. ГОСТ 12.1.041-83 (с изм 1 1988, 2 1990) 15. ГОСТ 12.2.037-78 (1996) 16. ГОСТ 12.1.011-78 (1991) 17. ГОСТ 12.1.044-89 18. ГОСТ 12.3.046-91 19. ГОСТ 12.1.018-93 (1996) 20. ГОСТ 12.4.009-83 (1996) 21. ТОИ Р- 66-21-95 22. ТОИ Р- 66-55-95 23. ТОИ Р- 66-60-95 24. ТОИ Р- 66-58-95 25. ТОИ Р- 66-59-95 26. ТОИ Р- 66-26-95 27. ГОСТ 12.3.003-86 (2000) 28. ТОИ Р-66-20-93*

353

29. ГОСТ 12.3.036-84 (2001) 30. ТОИ Р- 66-06-93 (с изм. 1 1995)

xanZris gaCenis SemTxvevaSi moqmedebis wesebi

xanZris gaCenis, an xanZris niSnebis SeniSvnis SemTxvevaSi yvela mosamsaxure valdebulia:

• mobiluri, an stacionaruli telefoniT Seatyobinos amis Sesaxeb saxanZro dacvas, aseve Seatyobinos xanZris gaCenis adgilis misamarTi da Tavisi gvari;

• SeZlebisamebr miiRos yvela zoma xalxis evakuaciisaTvis da xanZris Casaqrobad;

sawarmos xelmZRvanelebi da uflebamosili pirebi valdebulni arian:

• Seatyobinon xanZris gaCenis Sesaxeb saxanZro dacvas, obieqtis xelmZRvanelobas da morige jgufebs;

• im SemTxvevaSi, Tu adamianebis sicocxles safrTxe emuqreba, miiRon yvela zoma maT gadasarCenad;

• saWiroebisamebr gamorTon eleqtro kveba (xanZarsawinaaRmdego dacvis sistemebis garda) da gamorTon saventilacio sistemebi avariul da mimdebare saTavsoebSi;

• SeaCeron yvela samuSao obieqtze, garda samuSaoebisa, romlebic dakavSirebulia xanZris CaqrobasTan;

• gaiyvanon usafrTxo manZilze personali, romelic ar Rebulobs monawileobas xanZris CaqrobaSi;

• xelmZRvaneloba gauwion xanZris Caqrobis samuSaoebs saxanZro razmis mosvlamde;

• uzunvelyon usafrTxoebis wesebis Sesruleba xanZris CaqrobaSi CarTuli personalisTvis;

• xanZris CaqrobasTan erTad uzrunvelyon materialuri faseulobebis dacva da evakuacia;

• daxvdnen saxanZro razms da aCvenon uaxloesi misasvleli xanZris keramde;

• Seatyobinon usafrTxo muSaobisTvis aucilebeli informacia mexanZreebs sawarmos teritoriaze ganlagebuli a/transportis, feTqebad da aalebad saSiSi nivTierebebis Sesaxeb.

3 sagangebo situaciebze reagirebis struqtura: prevenciuli RonisZiebebis ganxorcielebas uzrunvelyofs efeqturi garemosdacviTi menejmentis sistemis arseboba mSenebeli kontraqtoris struqturaSi da efeqturi zedamxedvelobis ganmaxorcielebeli sistema saavtomobilo gzebis departamentis struqturaSi. saavtomobilo gzebis departamenti ganaxorcielebs zedamxedvelobas :

- daqiravebul sazedamxedvelo kompaniis meSveobiT

354

- saavtomobilo gzebis departamentis struqturaSi aris garemos dacvis da gansaxlebis samsaxuri

mSenebeli kontraqtoris samenejmento struqtura unda moicavdes :

- proeqtis menejers - garemos dacvis da socialuri dacvis specialists - usafrTxoebis da Sromis dacvis specialists

3.1 funqciebi da valdebulebebi sawvavis daRvraze reagirebis farglebSi : proeqtis menejeri proeqtis menejers unda gaaCndes pirveladi valdebuleba reagirebis gegmis Sesasruleblad. igi agreTve valdebulia Seatyobinos raime saxis sagangebo situacia damkvirvebel-konsultants, romelic SesaZloa warmoiSvas sareabilitacio samuSaoebis mimdinareobis procesSi. garemosa da socialuri dacvis menejeri garemosa da socialuri dacvis menejeri aris pirveli sakontaqto piri sagangebo situaciis SemTxvevaSi. igi valdebulia saWiroebis SemTxvevaSi ganaxorcielos daRvraze reagirebis procedura, gamwmendi samuSaoebi, aseve narCenebis segregacia da gatana. mSenebeli kontraqtoris personali kontraqtoris personali valdebulia acnobos Sesabamis pirebs yvela saxis sagangebo situaciebis Sesaxeb, romelic warmoiSveba sareabilitacio samuSaoebis mimdinareobisas. sagangebo situaciebze pasuxismgebeli kontraqtori samSeneblo kontraqtors SesaZlebelia hyavdes qve-kontaqtori, romlelic iqneba pasuximgebeli avariul situaciebze reagirebaze. yvela potenciuri incidenti, romelic ganxilulia mocemul dokumetnSi proeqtis samSeneblo masStabebidan gamomdinare, moiTxovs rigi 1-s reaqcias da SesabamisobaSia samuSao ubanze adgilobriv personalis kvalifikaciasa da arsebul saSualebebTan. ufro didi masStabis daRvris SemTxvevaSi, romelic moiTxovs damatebiT garegan resursebs da samuSao Zalas, samSeneblo kontraqtori daiqiravebs Sesabamisi gamocdilebis mqone kontraqtors. Tumca, maTi saWiroebis albaToba Zalian mcirea. reagirebis done da damatebiTi saWiroebebi aris Semdegi: samuSao ubnis zedamxedveli gaakeTebs pirvelad ganxilvas samuSao ubanze: rigi samuSao ubnis ganxilva moqmedeba rigi 1 unda mogvardes adgilobrivad daRvris wyaroebis SeCereba

daRvrili sawvavis lokalizeba

355

garemosa dacvisa da gansaxlebis samsaxuris informireba zedamxedvel-konsultantis informireba

rigi 2 saWiroebs damatebiT resursebs daRvris wyaroebis SeCereba, daRvrili sawvavis lokalizeba, garemosa dacvisa da gansaxlebis samsaxuris informireba, zedamxedvel-konsultantis informireba, raionuli/regionuli organoebis informireba.

rigi 3 saWiroebs regionul an centraluri organoebis daxmarebas

daRvris wyaroebis SeCereba, daRvrili sawvavis lokalizeba, garemosa dacvisa da gansaxlebis samsaxuris informireba, zedamxedvel-konsultantis informireba, Sss sagangebo situaciebis marTvis saagentos (departamentis) informireba da CarTva reagirebaSi saWiroebis SemTxvevaSi.

daRvraze reagirebisaTvis aucilebeli aRWurviloba:

- avtocisterna - 1 - adsorbentebis baliSebi (2 kompleqti samSeneblo ubanze da 10-10

kompleqti avtomeurneobis da asfalto-betonis qarxnis teritoriaze

- qviSiani tomrebi (zedapiruli wylis obieqtebTan) - tumbo (skimeri) daRvrili sawvavis Sesagroveblad - 1 - cecxlmaqrobi saSualebebi (yovel samuSao ubanze) - carieli tomrebi dabinZurebuli adsorbentebis da masalebis

SesafuTad - winaswar SerCeuli ubani banakTan axlos dabinZurebuli

masalebis droebiT gansaTavseblad 3.2 saavtomobilo gzis operirebisas SesaZlo dabinZurebis prevenciaze mimarTuli RonisZiebebi da daRvraze reagireba:

3.2.1 prevenciuli RonisZiebebi: zogadad SeiZleba iTqvas, rom toqsikuri nivTierebebis da saxifaTo narCenebis transportireba regulirdeba kanonmdeblobiT da saTanado normatiuli aqtebiT. saWiroa normatiuli aqtebis Semdgomi daxvewac, magram ufro mniSvnelovania kontrolis meqanizmebis gaZliereba. rac Seexeba konkretul proeqts, aq saWiro aris Semdgomi prevenciuli RonisZiebebis ganxorcieleba: md.sufsis siaxloves, sadac aseve intensiuria samelioracio arxebis sitema (km 51,000 – km 51,750) proeqtSi gaTvaliswinebulia gamwmendi sistemebis damontaJeba: gzis savali nawilidan wylis acileba sruldeba sadrenaJo sistemis mowyobiT, romelic romlidanac Segrovebuli wyali organizebulad Caedineba miwis vakisis orive mxares gaTvaliswinebul gamwmend avzSi, romelic gaTvaliswinebulia Camonadenis

356

navTobregulirebisagan meqanikuri wesiT (3 safexuri) gasawmendad, ris Semdegac sabolood gawmendili wyali gaedineba arsebul reliefSi.

357

sur. Rvaruli wylis Semkrebi da gamwmendi sistema

358

3.3. funqciebi da valdebulebebi xanZris gaCenis SemTxvevaSi (ZiriTadad igulisxmeba qvesadguris SemTxveva, Tumca sqema aqtualuria samSeneblo banakebis situaciisaTvisac)

xanZris gaCenis, an xanZris niSnebis SeniSvnis SemTxvevaSi yvela mosamsaxure valdebulia:

• mobiluri, an stacionaruli telefoniT Seatyobinos amis Sesaxeb saxanZro dacvas, aseve Seatyobinos xanZris gaCenis adgilis misamarTi da Tavisi gvari;

• SeZlebisamebr miiRos yvela zoma xalxis evakuaciisaTvis da xanZris Casaqrobad;

obieqtis xelmZRvanelebi da uflebamosili pirebi valdebulni arian:

• Seatyobinon xanZris gaCenis Sesaxeb saxanZro dacvas, obieqtis xelmZRvanelobas da morige jgufebs;

• im SemTxvevaSi, Tu adamianebis sicocxles safrTxe emuqreba, miiRon yvela zoma maT gadasarCenad;

• saWiroebisamebr gamorTon eleqtro kveba (xanZarsawinaaRmdego dacvis sistemebis garda) da gamorTon saventilacio sistemebi avariul da mimdebare saTavsoebSi;

• SeaCeron yvela samuSao obieqtze, garda samuSaoebisa, romlebic dakavSirebulia xanZris CaqrobasTan;

• gaiyvanon usafrTxo manZilze personali, romelic ar Rebulobs monawileobas xanZris CaqrobaSi;

• xelmZRvaneloba gauwion xanZris Caqrobis samuSaoebs saxanZro razmis mosvlamde;

• uzunvelyon usafrTxoebis wesebis Sesruleba xanZris CaqrobaSi CarTuli personalisTvis;

• xanZris CaqrobasTan erTad uzrunvelyon materialuri faseulobebis dacva da evakuacia;

• daxvdnen saxanZro razms da aCvenon uaxloesi misasvleli xanZris keramde;

• Seatyobinon usafrTxo muSaobisTvis aucilebeli informacia mexanZreebs sawarmos teritoriaze ganlagebuli a/transportis, feTqebad da aalebad saSiSi nivTierebebis Sesaxeb.

4. incidentze reagireba

personali (mSenebeli kompaniis) iTvleba valdebulad Tavidan aicilos dabinZurebis SemTxvevebi da miiRos dauyovneblivi zomebi amgvari incidentis warmoSobis dros. incidentze reagirebis procedura jamdeba Semdegnairad:

• daRvris SeCereba

• gaJonili siTxis lokalizeba

• saTanado organoebis informireba (Sss sagangebo situaciebis marTvis saagento)

359

dauyovnebliv unda moxdes dabinZurebis wyaros lokalizeba, gaJonvis SeCereba da Semdegi daRvris Tavidan acileba. daafareT gaJonil siTxes Semwovi masala misi gavrcelebis Tavidan asacileblad. SeatyobineT jandacvis, usafrTxoebis, garemosa da socialuri dacvis departaments incidentis Sesaxeb da warudgineT werilobiTi moxsenebiTi baraTi. gatanili iqnas gamoyenebuli Semwovi masala, rogorc saxifaTo narCeni. 5. incidentis Sesaxeb Setyobineba

samSeneblo kontraqtoris mTeli personali da qve-kontraqtorebi mkacrad iqnebian gafrTxilebulni dabinZurebis Tavidan acilebis Taobaze, daRvraze da sagangebo situaciebze reagirebis sakiTxebis ganxilvis dros. proeqtSi CarTuli mTeli personali valdebulia Tavidan aicilos dabinZureba da ufleba aqvT miiRon dauyovneblivi zomebi da gaataron efeqturi qmedebebi imisaTvis rom Tavidan iqnes acilebuli amgvari incidenti. reagirebis pirveli etapebia:

• daRvris SeCereba

• gaJonili siTxis lokalizeba

• saTanado organoebis informireba avariis, gaJonvisa da dabinZurebis SemTxvevaSi, aucilebelia xalxis gafrTxileba telefonis saSualebiT:

• garemosa da socialuri dacvis menejeri

• jandacvisa da usafrTxoebis menejeri

• proeqtis menejeri

garemosa da socialuri dacvis menejeri an proeqtis menejeri Seatyobineben zedamxedvel konsultants da incidentis xasiaTisa da maStabis Sesabamisad, gadawyveten saWiroa Tu ara damatebiTi daxmareba. mniSvnelovani incidentebis SemTxvevaSi, garemosa da socialuri dacvis menejeri aseve Seatyobinebs da maregulirebel pirebs, miwis mflobelebs da adgilobriv administracias (sagangebo situaciebze reagirebis raionuli samsaxurebi) da aseve dainteresebul jgufebs. mas Semdeg rac moxdeba incidentis warmatebiT aRkveTa, Catardeba kreba:

• incidentis mizezi

• rogori saxis qmedebebi da procedurebi iqneba SemuSavebuli

• rogori gaumjobesebaa saWiro

• rogori saxis moqmedebebi unda gatardes, vis mier da rodis

6. treiningi

360

sagangebo situaciebis reagirebis testireba unda moxdes periodulad, da gaumjobeseba unda moxdes miRebuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT. Canawerebis Senaxva moxdeba kontraqtoris ofisSi.

7. angariSgeba mTeli daqiravebuli personali pasuxismgebelia daRvris Sesaxeb informaciis Caweraze (ara aqvs mniSvneloba daRvris masStabs). oficialuri Canaweri unda waredginos zedamxedvel-kontraqtors, samSeneblo kontraqtoris incidentis moxsenebis formis gamoyenebiT (damatebiTi detalebisaTvis ixileT jandacvisa da usafrTxoebis gegma). sagangebo situaciebis dros daukavSirdiT: proeqtis menejeri - garemosa da socialuri dacvis menejeri - jandacvisa da usafrTxoebis menejers - saxanZro-samaSvelo samsaxuri - 111 policia - 122 saswrafo samedicino daxmareba 113 sagangebo situaciaTa samsaxuri - 112

361

sidasaxelmwifoebrivi mnisvnelobis batumi (angisa) loti2.pdf · l/wm litri wamsi . m metri . m2...

Documents