sıcaklık stresi altındaki etlik piliçlerde antioksidan etkili propolisin yem tüketimi, yemden...

8/7/2019 Scaklk Stresi Altndaki Etlik Pililerde Antioksidan Etkili Propolisin Yem Tketimi, Yemden Yararlanma, Canl Arlk A

1/57

i

i

I

TBiTAKTRKiYE BiLiMSEL VE TEKNOLOJiK A R A T I R M A KURUMUTHE SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL RESEARCH COUNCIL OF TURKEY

T a r m , O r m a n c h k ve Veterinerlik A r a t r m a GrubuAgriculture, Forestry &Veterinary Sciences Research Grant Group


2/57

s C A K L K S T R E S A L T I N D A K E T L K P L L E R D E A N T o K S D A N E T K L P R O P O L s N YEM T K E T M , YEMDEN YARARLANMA, C A N L A G R L I K A R T I I VEA N T o K S D A N E N Z M L E R Z E R N E E T K s

PR OJE NO: VHAG- 2120 (104V04S)

DO.DR. P N A R T A T L SEVENPROF.DR. i. H A L L E R PROF. DR. M. A L AZMANDO.DR. SEVAL YILMAZGR.GR. S M A L SEVENA R . G R . MEHMET YILMAZ

ARALIK-2006ELAZIG


3/57


4/57

2

i N D E K I L E R Sayfa No

.. ..ONSOZ . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . ... . I N D E K I L E R . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . .2ZET . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .5ABSTRACT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61. G R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .71.1. T avuk la rda Stres Fak t r le r i ve S c a k l k Stresinin E t k i s . . . . . . . .71.2. Lipi t Peroks idasyon . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . ..8

1.2.1. Malondia ldeh id (MDA) ' in O l u u m u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81.3. Ant ioks idan Sa vunm a S i s t e m l e r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91.3.1. E n z i m a t k Ant ioks idan la r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

1.3.1.1. Speroks i t Dismutaz (SOD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91.3.1.2. Kata laz (CAT) . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .101.3 .1 .3 .Glutatyon Peroks idaz (G Px) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

1.3.2. Red kte Glu ta tyon (G SH) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111.3.3. Vitamin C ................................................................ 11

1.4.Propolis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .111.4.1 .Propol is ve zel l ik ler i . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .111.4 .2 .Propol is teki B a z B i l e i k l e r i n Bil inen F arm ako lo j ik

Aktivi te ler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151.4.3 .Propol is in Eks t r aks iyon Yntemler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171.4.4. H a yva n Beslemede Propol is in ne m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

1.4.4.1. Propol is in Ant ioks idan E t k i s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181.4.4.2. Propol is in Besi P e r f o r m a n s zer ine Etkis i . . . . . . . . . . . . .20

2. MATERYAL VE M E T O T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222.1. Materya l . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . .22

2.1.1. H a yva n Mate rya l i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222.1.2. A r a t r m a G r u p l a r . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . .222.1.3. A r a t r m a Rasyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2.2. Metot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232.2.1. Deneme D z e n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232.2.2. I k l a n d r m a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23


5/57

3

2.2.3. S c a k l k Stres in in O i u tu ru Im as . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232.2.4. Yem Tke t imin in Tesp i t i . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .24

--2.2.5. C a n l A r l k l a r n Tespi t i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.2.6. C a n l A r l k A r t l a r n n Tespi t i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242.2.7. Yemden Yara r l anma O r a n n n Tespi t i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242.2.8. Morta l i t e O r a n n n Bel i r lenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.2.9. Anal i t ik l e m l e r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

2.2.9.1. Propol is in Etanol ik Eks t raks iyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252.2 .9 .2 .EEP 'n in Kimyasa l B i l e i m i n i n Belir len m esi. . . . . . . . . . . .252.2.9.3. Yem rnekler in in anal iz ler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .272.2.9.4. Kan ve Doku Anal iz ler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

, ~ - - - -2.2.9.4.1. Plazmada B a z Biyok imyasa l Paramet re le r inAnal iz i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

2.2 .9 .4 .2 .Kan rnekle r in in l l a z r l a n m a s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272.2.9.4.3. Doku rnek le r in in l l a z r l a n m a s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

- ~ - - - - ~ - - - - - ~ - ~ - ~ - - - - - - - - - ~ _ . _ - - - - - - ~ - - - - - - -2.2.9.4.4. Lip i t Peroks idasyon Dzeyin in ' r ay in i . . . . . . . . . . . . . . . 282.2.9.4.5. Hemol iza t t a SOD Aktiv i tes in in ' r ay in i . . . . . . . . . . . . . . . 282.2.9.4.6. H e m o l z a t t a CAT Aktiv i tes in in Tayin i . . . . . . . . . . . . . .292.2.9.4.7. Kanda Gluta tyon (GSH) ' r ay in i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

- - - - - - - - - - - - - - ~ - ~ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ - -2.2.9.4.8. Hemol iza t t a GPx Aktiv i tes in in Tayin i . . . . . . . . . . . . . . . 292.2. O. s t a t i s t i k Anal iz le r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

- - - - - - - - ~ - - - - - - - - - - - - - ~ - - - ~ ~ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3 .BULG ULAl{ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303.1. A r a t r m a G r u p l a r n n Per fo rmans D e e r l e r i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .303.2. SOD Dzeyi ve B a z Biyok imyasa l Paramet re le r in B u l g u l a r ...3

----------------3.3. Plazmada ve B a z Doku l a rda MDA Dzeyler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323.4. Hemol iza t t a ve B a z Doku l a rda CAT Dzeyler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333.5. Kan ve B a z Doku la rda GSH Dzey ler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343.6. Hemol iza t t a ve B a z Doku l a rda GPx Dzey ler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344. T A R T I M A VE SONU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354.1. Muamele l e r in Pe r fo rmans r ine Etki ler i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354.2. Muamele le r in Kan Paramet re le r i zerine Etki ler i . . . . . . . . . . . . . . . . 374.3. Muamele le r in Ant ioks idan Enzim Dzey ler i zer ine Etkileri . .385. KAyNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44


6/57

4

6. T E E K K R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53PROJE ZET B L G FORMU ....................................................54


7/57

5

ZETS c a k l k Stresi A l t n d a k i Etlik Pililerde Antioksidan Etkili Propolisin

Yem Tketimi, Yemden Yararlanma, C a n l A r l k A r t veAntioksidan Enzimler zerine EtkisiBu a l m a d a , Ross 308, bir gnlk y a t a 600 broyler c v c v

k u l l a n l m t r . Civcivler tesadfi olarak her grupta 120 hayvan olacak e k i l d e (her gruptan 3 tekerrr grup) 1 kontrol ve 4 deneme grubuna a y r l m l a r d r . Broyler civcivler 41 gn boyunca yksek s c a k l a (34 OC) maruzk a l m l a r d r . A r a t r m a gruplara e k i l d e o l m u t u r ; Grup i (kontrol)'e temeldiyet y e d i r i l m i t i r . Grup II (Vit C)'ye askorbik asit olarak verilen vitamin Ctemel diyete eklenerek v e r i l m i t i r , Grup I I I (EEP-0.5)'e etanolikekstraksiyonlu propolis (EEP)'den 0.5 g/kg temel diyete eklenerek v e r i l m i t i r , Grup IV(EEP-l) 'e EEP'den 1 g/kg temel diyete eklenerek v e r i l m i t i r , GrupV(EEP-3)'e EEP'den 3 g/kg bazal diyete eklenerek v e r i l m i t i r . H a y v a n l a r n p e r f o r m a n s Vit C ve EEP k a t k s y l a pozitif olarak e t k i l e n m i t i r . Kandaglikoz, albumin, total kolesterol, VLDL kolesterol, trigliserit, a l a n n t r a n s a m n a z , potasyum, sodyum ve klor Vit C ve EEP k a t k s n d a n e t k i l e n m e m i t i r . Aspartat t r a n s a n i n a z (EEP-0.5 ve EEP- g r u p l a r d n d a ) vealkalin f o s f a t a z n kontrol grubu kan d e e r l e r i d i e r g r u p l a r n k i n d e n nemlioranda yksek b u l u n m u t u r . Kontrol grubu EEP-3 grubu ilek a r l a t r l d n d a plazma, k a r a c i e r ve kas dokusunun malondialdehit(MDA) dzeyi nemli oranda yksek o l d u u tespit e d i l m i t i r . Bbrek ve kalpM DA dzeyi tm gruplar a r a s n d a benzer o l m u t u r . Hemolizat, k a r a c i e r , bbrek ve kalp dokusunun katalaz (CAT) aktivitesi kontrol grubunda enyksek dzeyde b u l u n m u t u r . Bu dokularda EEP-3 grubunun CAT aktivitesikontrol grubundan nemli oranda d k o l d u u tespit e d i l m i t i r . Plazma vek a r a c i e r redkte glutatyon aktivitelerinde gruplar a r a s n d a nemli birf a r k l l k b u l u n m a m t r ; oysa kas, bbrek ve kalp aktiviteleri kontrol grubundanemli oranda en yksek olarak tespit e d i l m i t i r . Glutatyon peroksidaz (GPx)dzeyi kas ve kalp dokusunda gruplar a r a s n d a benzer bulunurken, kontrolgrubunun hemolizat, k a r a c i e r ve bbrek dokusunda nemli oranda a z a l m t r (P


8/57

6

g r l m t r . Bundan d o l a y s c a k l k stresine maruz kalan broylerlere k a t k m a d d e s olarak Vit C ve EEP'yi tavsiye edebiliriz.Anahtar Kelimeler: S c a k l k stresi, Performans, Kan, Lipit Peroksidasyon,Antioksidan Enzimler, Broyler

ABSTRACTThe Effect of Antioxidant Effective Propolis on Feed Intake, Feed

Conversion, Body Weight Gain and Antioxidan Enzyms in Broilers underHeat Stress.

In this study, Ross 308, one-day-old, 600 broiler c h c k s were used.Chicks were randomized into 1 control and 4 experimental groups eachcontaining 120 animals (three replicate groups of each group). The broilerchickens were exposed to high temperature (34C) during 41d. Theexperimental groups were as follow; Group I (control) was fed with basal diet,Group II (Vit C) was fed with basal diet supplemented with 250 mg Ikgvitamin C as ascorbic acid, Group III (EEP-0.5) was fed with basal dietsupplemented with 0.5 g Ikg ethanol extracted propolis (E EP), Group IV(EEP-l) was fed with basal diet supplemented with 1 g Ikg EEP, Group V(EEP-3) was fed with basal diet supplemented with 3 g Ikg EEP.Performance of the a n m a l s was positively affected by the supplementation ofVit C and EEP. The glucose, albumin, total protein, total cholesterol, VLDLcholesterol, triglyceride, alanine transaminase, potasium, sodium, clorine inblood were not influenced by the Vit C and EEP treatments. The significantincrease in aspartate t r a n s a m n a s e (exccpt for EEP-0.5 and EEEEP-lgroups) and alkaline phosphatase in control group's blood in compared withother groups were observed. Significantly increased levels ofmalondialdehyde (MDA) were found in plasma, liver and muscle tissues ofcontrol group in compared to EEP-3 group. MDA levels of kidney and heartwere similar in all groups. The catalase activities (CAT) o f hemolisate, liver,kidney and heart were highest in the control group. The CAT activity of EEP-3 group was significant found lower than control group in those tissues.Reduced glutathione activities of plasma and liver o f the groups were notsignificantly different than each other, whereas those levels o f muscle, kidneyand heart were significantly highest in the control group. Significantly


9/57

7

decreased levels o f glutathione peroxidase (OPx) were found in hemolisate,liver and kidney tissues o f control group (P


10/57

9

korelasyon gsterir . Lipit peroksidasyonu, biyolojik z a r l a r n zell iklerinde ciddi hasarlara yol aan d e i i k l i k l e r yaparak h a s t a l k patogenezinde nemli bir roloynarlar ( Y l m a z ve B a h e c i o l u , 2000).

1.3. Antioksidan Savunma SistemleriReakt i f oksijen trlerinin o l u u m u n u ve b u n l a r n meydana g e t i r d i i

h a s a r nlemek iin vcutta birok savunma m e k a n i z m a l a r g e l i m i t i r . Bunlar 'ant ioksidan savunma sistemleri ' veya k s a c a 'antioksidanlarolarak bilinirler. Antioksidanlar, peroksidasyon zincir reaksiyonunuengel leyerek veya reakt i f oksijen trlerini toplayarak lipitperoksidasyonunu inhibe ederler. Antioksidanlar, d o a l (endojenk a y n a k l ) ve eksojen k a y n a k l antioksidanlar olmak zere b a l c a iki anagruba a y r l a b i l d i i gibi serbest radikalin meydana g e l i i n i nleyenler vemevcut ta o l a n l a r etkisiz hale getirenler seklinde de ikiye a y r l a b i l i r l e r . A y r c a enzim ve enzim olmayanlar (vitamin C, E ve redkte glutatyon(GSH) seklinde de s n f l a n d r l r l a r . Hcrelerin hem s v hem demembran k s m n d a bulunabilirler (Freeman and Crapo, 982; Chesmanve Slater, 993).

1.3.1. Enzimatik Antioksidanlar1.3.1.1. Speroksi t Dismutaz (SOD)

Speroksi t radikallerinin c a n l l a r d a r e t i l d i i uzun y l l a r bil inmesine r a m e n bu radikallerin temizlenmesi ile ilgili herhangi birenzimatik etkinlik 968 y l n a kadar bil inmiyordu. 968 y h n d a Fridowich ve a r k a d a l a r , daha nce alyuvarlardan s a f l a t r l a n fakatherhangi bir enzimatik aktivitesi b u l u n d u u saptanamayan, b a k r ierenmavi bir proteinin (Erythrocuprein) ksantin oksidaz deney sisteminee k l e n d i i n d e si tokrom C'nin indirgenmesini inhibe e t t i i n i buldular.Ksant in oksidaz tepkimesinde speroksi t radikali o l u t u u ve buradikal in sitokrom C'yi i n d i r g e d i i daha nce biliniyordu (Wilson, 984;K l n , 985). B a t a alyuvarlar olmak zere e i t l i dokulardans a f l a t r l a n , fonksiyonu bi l inmeyen ve elde e d i l d i i dokuya grehemocuprein, erythrocuprein, cerebracuprein, hematocuprein vb. diye


11/57

10

a d l a n d r l a n proteinlerin birer e n z m o l d u k l a r ve speroksitradikallerinin dismutasyonunu katalizledikleri gsteri ldi ve enzim SODolarak a d l a n d r l d (Dormand, 1978; K l n , 1 9 8 5 ) . Speroksi t radikallerik e n d i l i i n d e n dismutasyona u r a y a b i l i r l e r . Buna gre O2 radikalleri suluortamda fazla birikmezler ve bu nedenle SOD ile katalizlenendismutasyon nemsiz gibi grlebilir . Oysa pH 7.4'de SOD ilekatalizlenen 02 radikal ler inin dismutasyon h z , k e n d i l i i n d e n dismutasyondan 10 9 kez daha h z l d r . Bugn, aerobik c a n l l a r n herhcre ve organelinin srekl i olarak speroksi t radikali r e t t i i ve buradikaller ile meydana gelen toksik etkilere k a r s tek enzimat ikkoruyucu m e k a n i z m a n n SOD o l d u u bi l inmektedir (McCord, 983;K 1 n , 1985; 1986).

1.3.1.2. Katalaz (CAT)CAT; hidrojen peroksi t (H 20 2 ) 'i oksijen ve suya paralayan 4 tane

hem grubu bulunan bir hemoproteindir. Peroksidaz aktivitesine sahipo l u u n a ek olarak bu enzim bir molekl H 20 2 elektron verici bir substratolarak, d i e r i n i de oksidant veya elektron a l c s olarak kullanabiI ir.

CAT2 H202 ---------------- ....

Dokulardaki CAT aktivitesi ok byk d e i i k l i k l e r gstermektedir.K a r a c i e r , bbrek ve eri trosit lerde en yksek aktiviteye, beyin, kalp,a k c i e r ve b a dokusunda ise daha d k aktiviteye sahiptir (Aebi ,1984). Dokularda b a l c a mitokondri ve peroksizomlarda olmak zerepartikllere b a l e k i l d e b u l u n m a k t a d r , oysa eri trosit lerde znebil irdurumda mevcut tur . Asetaldehi t , etanol gibi hidrojen veren s u b s t r a t l a r n oksidasyonunda da rol

a l m a k t a d r (peroksidat if etki). CAT ' indirgeyici

aktivitesi H 2 0 2 ve metil , etil hidroperoksit leri gibi kk molekllerek a r d r , byk molekl1 l ipit hidroperoksit lerine ise etki etmez.Birok h a s t a l k t a r n e i n kanser, Down sendromu ve anemide serumdaCAT aktivitesinin d e i t i i b i l d i r i l m i t i r (Lamoureux ve ark., 1987;L a u r e ve Kaplowitz, 1991).


12/57

8

korumak z o r u n d a d r l a r . K a n a t l l a r iin en uygun s c a k l k dereceleri 16-25 Oc a r a s n d a o l m a k t a d r (Ergun ve ark., 2001).

Kmes ii s c a k l n ykselmesiyle tavuklarda solunum h z l a n m a k t a ve vcutta meydana gelen s k a y b a r t m a k t a d r . Bu azalma kmesiindeki nem dzeyinin a r t m a s y l a daha da h z l a n m a k t a d r . I s k a y b n n a z a l m a s yem tketimini d r r ve bymenin gerilemesine yola m a k t a d r . S c a k l n her 1 Oc ykselip a l a l m a s n a gre hayvan b a n a tketilen gnlk yem m i k t a r 1.4-1.6 g a r a s n d a d e i e b i l m e k t e d i r (Vona ve ark., 1984).

S c a k l k stresinin etkisini azaltmak iin b a z a r a t r m a c l a r rasyonunbesin madde y o u n l u u n u d e i t i r m i l e r (March ve Biely, 1972; M cNaughton and Reece, 1984; Syc1es ve Fataftah, 1986; Bartou, 1989)b a z l a r da rasyona antioksidan zellikteki vitamin A, E ve C'yik a t m l a r d r (Miller ve Sunde, 1975; Njoku, 1984; M c DowelI , 1989).S c a k l k stresinin lipit peroksidasyonu a r t t r d ve bunun sonucu o larakserbest r a d i k a l o l u u m u n a neden o l d u u b i l d i r i l m i t i r (Halliwell veGutteridge, 1989).

1.2. Lipit PeroksidasyonLipit peroksidasyon, membranda bulunan (fosfolipit, glikolipit ,

gliserit ve sterol y a p s n d a yer alan) poliansatre y a asitlerinin, serbestoksijen radikalleri t a r a f n d a n peroksitler, alkoller, aldehitler, hidroksiy a asitleri, etan ve pentan gibi e i t l i rnlere y k l m a s reaksiyonudur.Lipit hidroperoksitlerinin y k m ile o l u a n ve biyolojik olarak aktif olanaldehitler ya hcre dzeyinde metabolize edilirler veya b a l a n g t a k i etki a l a n l a r n d a n diffuze olup hcrenin d i e r blmlerine h a s a r yayarlar( Y l m a z ve B a h e c i o l u , 2000).

1.2.1. Malondialdehid (MDA)'in O l u u m u veya daha fazla ift b a ihtiva eden y a asitlerininperoksidasyonunda tiyobarbitrik asilde llebilen MDA meydanagelir. Bu metot lipit peroksit seviyelerinin llmesinde s k l k l a k u l l a n l r . M DA y a asidi oksidasyonunun spesifik ya da kantitatif birindikatr d e i l d i r fakat l ipit peroksidasyonunun derecesiyle y


13/57

12

amaca ynelik olarak k u l l a n l a n zamk gibi y a p k a n , reinemsi kokuluve rengi koyu s a r d a n kahverengiye kadar d e i e n bir b a l s a m d r (Tutkun, 2000; Valle, 2000; Genay ve Sorkun 2002a; Kumova ve ark.,2002; Orsolic ve ark., 2002). A r bu b a l s a m , polenle ve b a ile t o r a k s a r a s n d a bulunan bezlerden s a l g l a m o l d u u akt i f enzimlerlek a r t r m a k t a d r (Genay ve Sorkun, 2002a). B a l a r l a r n n d e p o l a d propolis, b a z bitkilerin y a p k a n s a l g l a r olan zamk, s a k z , lipofilikmaddeler o l a b i l e c e i gibi resin, bitki ve a a l a r n z suyu olan s z n t l a r da olabilmektedir (e rane , 1991). Geleneksel hekimlikte y a y g n olarakk u l l a n l a n ve Hipokrat , Heredot, Aristo ve d i e r antik dnem bilginlerit a r a f n d a n vg ile sz edilen propolis, ok eski a l a r d a n bu yanainsanlar t a r a f n d a n ya e i t l i h a s t a l k l a r n tedavisinde ya da etkilerinina z a l t l m a s n d a k u l l a n l m t r (Stangaciu ve Stangaciu 2001; Kumova veark., 2002). Propolis ilk kez Y u n a n l l a r t a r a f n d a n k e f e d i l e r e k d o a l birantibiyotik olarak k u l l a n l m (Kumova ve ark, 2002) ve prop6liskelimesi, pro (i lk ya da savunma) pol is ( e h i r ) ' den t r e t i l m i t i r (Ghisalberti , 1979; Valle, 2000; Tutkun 2002; Fearnley 1998; Kumovave ark., 2002). A y r c a , M s r l l a r n b a z h a s t a l k l a r n tedavi edilmesi vellerin m u m y a l a n m a s n d a propolisi k u l l a n d k l a r ; Y u n a n l l a r veR o m a l l a r n da propolisin deri apselerini i y i l e t i r d i i n e i n a n d k l a r ve buamala y z y l l a r c a ila olarak k u l l a n d k l a r bildirilmektedir (Houghton,1998; Genay ve Sorkun 2002a). Propolisin a y r c a a h a p koruma vevernikIerne veya ci lalamada k u l l a n l d (Ghisalberti , 1979; Genay veSorkun, 2002b), bu nedenle c i l a l a n m a s n d a propolis k u l l a n l a n k e m a n l a r n 400 y l d a n fazla s a l a m kalarak gnmze kadar u l a t ifade edilmektedir (Genay ve Sorkun, 2002b). Propolisin birok olumlu z e l l i i n i n a r a t r m a l a r d a ortaya k o n u l m a s n d a n nce a r c n n a l m a k o u l l a r n ve bal h a s a d n z o r l a t r m a s ve petekli b a l n pazar d e e r i n i d r m e s i n d e n d o l a y kolonilerin propolis toplama e i l i m i n i n ykseko l m a s is tenmeyen bir zell ik o l m u t u r ( K a r a c a o l u , 1997; Kumova veark., 2002). Ancak, gnmzde a r t k propolis dnya ticaretinde vemarketlerde dzenli olarak a l n p s a t l a n bir rn haline g e l m i t i r ( K a r a c a o l u , 1997). B a l c a retici lkeler, b a t a in olmak zereArjantin, Uruguay, i l i , Brezilya, Kanada ve b a z D o u Avrupa


14/57

11

1.3.1 .3 .Clutatyon Peroksidaz (CPx)GPx, hidroperoksi t ler in indirgenmesinden sorumlu, 4 selenyum

atomu iht iva eden si tozol ik bir enzimdir . GPx' in, fagositik hcrelerdenemli f o n k s i y o n l a r v a r d r . D i e r ant ioksidanlar la birlikte GPx, serbestradikal peroksidasyonu sonucu fagositik hcreler in zarar grmesiniengeller. Eri t rosi tlerde G Px oksidan strese k a r en etkili a n t i o k s i d a n d r . GPx aktivitesindeki azalma, H 202'in a r t m a s n a ve i d d e t l i hcre h a s a r n a yol aar (Sunde, 1990; Nakazawa ve ark. , 1996).

GPx, CAT ile substrat olarak H 20 2 p a y l a m a s n a r a m e n , tek b a n a lipit ve d i e r organik hidroperoksi t ler ile etkili bir e k i l d e reaksiyonagirebilir, oksidan st resin d k seviyelerine k a r k o r u n m a n n nemli birk a y n a olabil ir (De Haan ve ark. , 998).

1.3.2. Redkte Glutatyon (GSH) n d i r g e n m i glutatyon (GSB) i e r d i i tiyol grubu a r a c l ile hcre

iinde redoks potansiyeli yksek bir ortam s a l a y a r a k , hcreyi oksidat i fhasarlara k a r korur. GPx enziminin k o f a k t r l n yaparak, hidrojenperoksiti metabol ize eder (Meis ter , 994).

1.3.3. Vitamin CVitamin C'nin l ipit peroksidasyonuna karsi bifazik etkisi sz

konusudur. D k konsantrasyondaki vi tamin C'nin zar sistemifosfolipitlerinde me vcut pol iansatre y a asitlerini peroksidasyona daveteder. Ancak yksek konsantrasyondaki vi tamin C kuvvetli birantioksidan etkiye sahiptir (Dormandy, 978). Bu z e l l i i n d e n d o l a y stres a l t n d a k i k a n a t l l a r zerinde y a p l a n a l m a l a r d a stresi a z a l t c etkilere sahip o l d u u b i l d i r i l m i t i r (Mahmoud ve ark. , 2004; E r d o a n veark., 2005; T a t l Seven ve ark. , 2006; T a t l Seven, 2006).

1.4.Propolis1.4.1.Propolis ve zel l ik leri

Propolis , am, m e e , h u , okalipts, kavak, kestane vb. a a l a r veb a z otsu bi tki ler in tomurcuk, yaprak ve benzeri k s m l a r n d a n a r l a r t a r a f n d a n toplanan ve mumla k a r t r l a r a k kovan ierisinde bir ok


15/57

14

znen 149 b i l e i k ve 20 iz element tespit edi I m i t i r . A y r c a propolis inbyk k s m n o l u t u r a n reine, polen ve suda veya organik zclerdeznmeyen balmumu gibi k s m l a r n v a r l da tespi t e d i l m i t i r (Sehmidt ve Buehmann , 992; K a r a c a o l u , 997; Fearnley 998;Bankova ve Mareueei , 2000). Son 15 y l d r t p d a ve d i e r alanlardabilim a d a m l a r t a r a f n d a n propol isle ilgil i ok d e e r i al m a l a r y a p l m a k t a d r ( F e a r n e y , 1998; Bankova ve Marcueei 2000).

Propolis in t b b i a d a n nemli b i l e e n l e r i , alkol gibi zclerdeznen f r a k s i y o n l a r d r . Bu fraksiyonlarda bir ok b i l e e n o l d u u tespite d i l m i t i r (Sehmidt ve Buehmann, 992; t l e , 1995). Propolisrneklerinden bel i r lenen bi l e i k g u r u p l a r c lde edild i i k a y n a a gred e i e b i l m e k t e d i r (Genay ve S o d a n 2002a). Bu guruplara aitt a n m l a n a n b i l e i k s a y l a r ilc propolis in y a p s n d a k i maddeler vem i k t a r l a r Tablo ve Tablo 2 de grlmektedir .


16/57

15

Tablo 1. Propolis rneklerinden belirlenen b i l e i k g r u p l a r (erane, 1990).Gruplar T a n m l a n a n b i l e i k

s a y s (adet)FlavanoidIer 38Hidroksiflavonlar 27HidroksiflavanonIar 11Kalkonlar 2Benzoik asit ve trevIeri 12Asitler 8Esterler 4Benzaldehit trevIeri 2Sinamo! alkol, sinamik asit ve trevIeri 14D i e r asit ve trevIeri 8Alkoller, ketonlar, fenoller ve heteroaromatik 12b i l e i k l e r Terpen ve sekuterpen alkoller ve trevIeri 7Sekuterpen ve triterpen hidrokarbonlar 1 1Alifatik hidrokarbonlar 6Mineraller 22Steroller ve steroid hidrokarbonlar 6 e k e r l e r 7Aminoasitler 24

Tablo 2. Propolisin y a p s n d a k i maddeler ve o r a n l a r (zkk ve Sorkun, 2001).K s m l a r Balzam ve reineBitkisel mumlarEsansiyel y a l a r PolenOrganik b i l e i k l e r ve mineraller

1.4.2. Propolisteki B a z B i l e i k l e r i n AktiviteleriAcasetin: A t e d r c ve antibakteriyel .Apigenin: Gastrik lserin i y i l e t i r i l m e s i . Artepil in C: Anti tmoral ve ant i leukemik etki.

Oran (%)50-7030-50

1055

Bil inen Farmakoloj ik

Benzoik asit: Bakteriostatik, bakterisit , balzamik ve antiseptik etki.BisaboloI: A t e d r c . Sinamik asit: Antis tafi lokokus aureus.


17/57

13

lkeleridir ( K a r a c a o l u , 1997; Genay ve Sorkun, 2002b). Japonya,Brezilya ve in'den fazla miktarda propolis ithal etmektedir. Propolistalebi Tayland 'da Japonya kadar fazla d e i l d i r . Ancak gnden gnetketimi a r t m a k t a d r (Wongsiri ve ark., 2000; Kutluca, 2003).Gnmzde bu d e e r l i a r rn antibakteriyal, antifungal, antiviralzellikleri y a n n d a y a n g g i d e r c , antilser, lokal anestetik, anti tmr,b a k l u y a r c ok s a y d a y a r a r l biyoloj ik aktivite gstermekteolup, son b n y l d r d o a l ila olarak k u l l a n l m a k t a d r (Kutluca,2003).

Propolisin y a p s ve zellikleri ile ilgili a l m a l a r 20. y z y l n b a l a r n d a b a l a m t r . B u dnemde y a p l a n birka a l m a d a propolisink a y n a n n kavak o l d u u tespit e d i l m i t i r . Son otuz y l d a propolis vei e r i i n e olan ilgi a r t m ; y a p s , farmakoloj ik zellikleri ve ticari d e e r i konusundaki a l m a l a r devam e t m i t i r . 1900' lerde propolisin k a y n a zerinde a l n a l a r y a p l m , 1908' de s e propolisin dallardan,yapraklardan ve h u a a c , d i budak, k a r a a a ve balsam a a l a r n n t o m u r c u k l a r n d a n elde e d i l d i i ve propolisin b i l e i m i n i n bitki k a y n a n a b a l olarak d e i e b i l e c e i b i l d i r i l m i t i r . 1926' da Jaubert, propolistenk r z i n ' izole e t m i t i r . Daha sonra 1927 'de Rosch ve 1940 'da VanseB veBisson propolis in k a y n a h a k k n d a a l m l a r ve propoliste bulunanbalmumunun k a y n a n n bitkisel mum o l d u u n u b i l d i r m i l e r d i r (Ghisalbert i , 1979).

Propolis 10C'nin a l t n d a sert ve k r l g a n , 15 a r a s n d a mumk v a m n d a elastik bir y a p gstermekte, 30C-40C'de y u m u a y p y a p k a n bir durum almakta ve bu durumda zel l ikle yaz a y l a r n d a a r c n n a l m a s n g l e t i r m e k t e , 80C'de k s m e n erimektedir.Kovandan a l n d zaman y a p k a n ve kendine zg bir kokusu v a r d r . Derin dondurucuya k o n u l d u u n d a hemen k a t l a m a k t a d r (Ghisalbert i ,1979; Schmidt and Buchmann, 1992; Maran, 1997; Houghton, 1998;Woisky and Salatino, 1998; Kumova ve ark., 2002).

Propolisi kimyasal b i l e i k l e r i n e a y r m a k olduka gtr. Ancak sony l l a r d a High Performance Liquid Chromatogaphy (HPLC), MassSpectrometry ve Gas Chromatogaphy (MS-GC) teknikleri k u l l a n l a r a k propolis ierisinde ok az miktarda bulunan ve o r g a n k zclerde


18/57

16

Diterpenoid: Anti tmoral ve antibakter iyel aktivite .Ermanin: Antimikot ik .Ferlik acid: Antibakter iyel , aglutinant ve kollajenik etki.Flavan-3-ols: K l c a l d a m a r l a r n glendirilmesi.3 ' ,4 ' -dihidroksif lavanoidler: K l c a l d a m a r l a r n glendir i lmesi . z o f c r u l i k asit: Antis taphylococcus aureus.Kaemferol-7,4 ' -dimetil eter: Antimikoti k.Kaemferit : Spazmoli t ik, antimikobakter iummikroorganizmalarm asit direncine k a r . Krizin: Tmr hcresel toksisite ve antihelicobacter pylori .Meti l kafeat: T m r sitotoksisitesi veya inhibisyonu.3-meti l-but-2-eni i kafeat: Anti viral akti vite.

phlei ve

Kuarsetin: Antiviral , antihis taminik, k l c a l d a m a r l a r n glendirilmesi,antitmoral, spazmoli t ik ve yara i y i l e t i r i c i aktivitc .Pcktolinar ingenin: Spazmoli t ik.Prenil kafeat: Gizli kontak aIlerjcn.Uucu B i l e i k l e r (eter ik y a l a r ) : Antimikrobiyal aktivite (Seven, 2006).Flavanoidler: Antimikrobiyal (Ghisalbcrti , 979), antifungal (Bankovave ark. , 2000) , a t e d r c , antioksidan, k l c a l d a m a r l a r n g e i r g e n l i i n i azal tma ve antihemorajik aktivite (Seven, 20(6) .Galangin: Antibaktcr iyel (Walker ve ( ' ranc, ] 987), antimikrobiyal ,antimikotik (Metzner ve ark. , ] 979) ve ant ihel ikobakter plorik aktivite(Seven, 2006).Kafcik asit: Antiviral (Walker ve Crane, 1987), b a z gram-pozi t i f vegram negat i f mikroorganizmalar zerine antibakter iyel aktivite (Walkerve Crane, 1987), antifungal ve a t e d r c etki (Seven, 20(6) .Kafeik asit fenetil ester (CAPE): Antioksidan, anti tmoral aktivite(Genay ve Sorkun, 2002a) .Luteolin: Antiviral (Walker ve Crane, 987) ve gastrik lserini y i l e t i r i l m e s i (Seven, 2(06) .Pterosti lben: Antibakter iyel etki (Walker ve Crane, 1987).Sakuraretin: Antibakter iyel etki (Walker ve Crane, 1987).


19/57

17

1.4.3.Propolisin Ekstraksiyon YntemleriKovandan a l n a n propolis h a m d r ve s a f l a t r l a r a k k u l l a n l m a s

gerekir. Propolis suda az znr. Ham propolis in en prat ik zcs%96' l k etanoldur. Ancak 0/095' lik alkolde de byk lde erir. T b b i a m a l k u l l a n m l a r d a %70' l ik etanolda e r i m i zelt i k u l l a n l r k e n , kimyasal analiz a m a l zc iin 0/099'luk etanol gerekmektedir(Genay ve Sorkun, 2002a) .Propolisin e i t l i ekstraksiyon m e t o t l a r b u l u n m a k t a d r . Bilinen

ekstraksiyon yntemleri a a d a maddeler halinde s u n u l m u t u r (Seven,2006).

1- Propolis in etanolik ekstraksiyon (EEP) metodu2- H z l ekstraksiyon3- Propolis in glikol ile ekstraksiyonu4- Propolis in su ile ekstraksiyonu5- Propolis in y a ile ekstraksiyonu6- Propolis in macun k v a m n d a k i ekstraksiyonu7- Propolis in kuru ekstraksiyonu8- Propolis in suda znebi len, k u r u t u l m u toz halindeki etanol

ekstraksiyonu9- A k k a n ve higroskopik olmayan toz halindeki propolisY u k a r d a bildirilen yntemlerden en basit ve s k k u l l a n l a n metod

etanol ile y a p l a n ekstraksiyon metodudur.

1.4.4. Hayvan Beslemede Propolis in nemiSon y l l a r d a bitkisel ve hayvansal retim d a l l a r n d a organik

rnlere olan talep a r t y l a birlikte, amaca ynelik retim y a p m a y s a l a m a k m a k s a d y l a b a z k i m y a s a l l a r n k u l l a n m n n s r l a n d r l m a s ya da t amamen k a l d r l m a s gndeme g e l m i t i r . Gnmz retimsistemlerinin neredeyse vazgeilmezi haline gelen bu kimyasallarhayvansal ret imde yem k a t k maddeler i olarak belirli oranlardarasyonlara k a t l m a k t a d r . Rasyonlarda k u l l a n l m a s zorunlu hale g e l m i olan yem k a t k maddeleri mevcut retim sistemi ierisindevazgei lemeyecek derecede nem arz etmektedir ( Seven, 2006).


20/57

18

Rasyona k a t l m a s z a r u r olan bu yem k a t k maddelerindenvazgei lernemesi , b u n l a r n birinci kaynaktan d o a l o l a r a k n a s l ve hangi e k i l d e elde e d i l e b i l e c e i konusunda bilim a d a m l a r n yeni a r a t r m a l a r yapmaya sevk

e t m i t i r . t e bu ama

d o r u l t u s u n d a son

y l l a r d a sektrn

ihtiya d u y d u u hammadde gereksiniminin organik yollarla eldeedilmesi a r a t r m a l a r n n b i r l e t i i rnlerden biri propolistir . nkpropolisin toksik olmayan al ternat i f bir madde olarak k u l l a n l m a s tketieiler t a r a f n d a n gvenle k a r l a n m a k t a d r (Ghisalbert i , 1979;Crane, 990). Propolis in herhangi bir yan etkisi yoktur ancak b a z k i i lerde hafi f alerj ik reaksiyona neden olabi i ir . Japonya ve in gibiU z a k d o u lkeler inde propolisin bu y z y l d a k e f e d i l e n "en mkemmeld o a l ila o l d u u " ileri srlmektedir .

1.4.4. Propolis in Antioksidan EtkisiPropolisin y u k a r d a a n l a t l d zere birok olumlu zellikleriyle

birlikte zell ikle antioksidan etkisi k a n a t l l a r zerinde y a p l a c a k olanyeni a l m a l a r n p l a n l a n m a s n a neden o l m u t u r . Nitekim k a n a t l l a r d a evre, patolojik ve bes lenme b o z u k l u k l a r gibi stres d u r u m l a r genelliklep e r f o r m a n s l a r n d a bozulmaya neden o l m a k t a d r . S c a k l k stresi, t icarik a n a t l l a r en ok etkileyen evresel d u r u m l a r n b a n d a gelmektedir . Bunedenle, s c a k l k stresinin etkilerini m n m z e etmek n yemk a t k l a r n n rol dikkat ekici o l m u t u r . Vitamin C, E ve navanoidlergibi a n t i o k s i d a n l a r n k u l l a n m s c a k l k stresinin etkisini a z a l t m a k t a d r . Y u k a r d a a n l a t l d gibi serbest rad ika lo la rak a d l a n d r l a n oksidanmolekller hcrede normal matabol izma e s n a s n d a retilirler. Lipitm e m b r a n a r n n oksidasyonu, lipit peroks idasyonuna ve o n l a r n nedeno l d u u hasara yol aarlar. SOO, CA'T, GPx gibi enzimler savunmam e k a n i z m a s s r a s n d a retilirler. Savunmada endojen antioksidanenzimlerin koruyucu etkilerine ilaveten diyet teki a n t i o k s i d a n l a r n tketimi byk nem t a r . Diyette ki temel ant ioks idanlar vitamin E,vitamin C, karatenoid, flavanoid ve d i e r polifenollerden o l u u r . S e a k l k stresinin z a r a r l etkisi hcresel savunma m e k a n i z m a s n n b y k l ile i l i k i l i d i r . zell ikle savunma m e k a n i z m a s n d a hcreselant ioksidan enzimler in (SOO ve G Px gibi) nemi byktr ve bu


21/57

19

enzimlerin y e t e r s i z l i i veya enzim aktivitelerindeki azalmalar hcreb i l e e n l e r i n d e o n a r l m a z hasarlara yol aabil i r (Mahmoud ve ark.,2004). Ancak yeme antioksidan k a t k l a r y a p l d n d a hcresel savunmaglenerek hasar minimize edi lebi lmektedir (Ohkawa ve ark., 1979).Propolis ve d i e r antioksidan maddelerle y a p l a n a l m a l a r d a propolisin lipit peroksidasyonunu d r d ve serbest radikalo l u u m u n u a z a l t t b i l d i r i l m i t i r (Sun ve ark., 2000; Ichikawa ve ark.,2002). Propolis in y a p s n d a bulunan ve antioksidan olarak k u l l a n l a n flavanoidlerin l ipi t peroksidasyonunu n l e d i i bildirilmektedir. Yemlea l n a n flavanoidler mide b a r s a k k a n a l n d a n emilir. B a r s a k t a bakteriyel enzimler t a r a f n d a n aglikondan glikositlerin serbestb r a k l m a s sonunda y a k l a k % 15 aglikon epitel hcreler iine saframiselleriyle absorbe edilir ve lenfe geirilirler. Lenfle t a n a n flavanoidler k a r a c i e r e y a k n portal kana girerler ve muhtemelen % 80 iilk seferde absorbe edilir. Flavanoidlerin bir k s m serum albumi'neb a l a n r . D i e r kalan k s m ise antioksidatif etki iin tutulur.Flavanoidler, iz elementlerle veya radikallerle e l a t yaparak antioksidanzell ik gstermektedir ler (Wang, 2003; Prytzyk ve ark., 2003). O n l a r n d o y m a m y a asitlerini hcre m e m b r a n n d a o k s i d a n a r a k a r askorbatgibi k o r u d u k l a r b i l d i r i l m i t i r (Havsteen, 2002). CAPE propolis in anab i l e e n l e r i n d e n biridir. CAPE, reakt if oksijen trlerinin retiminib l o k l a m a k t a d r ( H o n u t e r ve ark., 2004).

Sun ve a r k a d a l a r (2000) propolisin ratlarda vitamin C ve E ileinteraksiyonu ve antioksidatif aktivitesini in vivo olarak i n c e l e m i l e r d i r . Ratlarda E vitamini y e t e r s i z l i i y a p l a r a k oksidat if stres y a r a t l m vepropolisin i y i l e t i r i c i etkisi in vivo olarak d e e r l e n d i r i l m i t i r . Kontrolve propolis grubuna vitamin E ' den yetersiz diyet y e d i r i l m i t i r . Denemegrubunun diyet ine % l ' lik propolis k a t l m t r . Dokularda 4 ve 8 haftasonunda vi tamin E k o n s a n t r a s y o n l a r a r a s n d a nemli bir fark k m a m t r . 4 hafta sonunda propolis grubunun plazma vitamin Ckonsantrasyonu kontrol grubundan nemli oranda yksek b u l u n m u t u r . 8 hafta sonunda yine vitamin C'nin doku k o n s a n t r a s y o n l a r i n c e l e n m i ve bbrek, mide, ince b a r s a k ve k a l n b a r s a k t a propolis grubununvitamin C konsantrasyonu kontrol grubundan nemli oranda daha


22/57

20

yksek b u l u n m u t u r . Bu sonular , propolisin b a z b i l e e n l e r i n i n kand o l a m n a g e t i i n i ve bir antioksidan olarak hareket ederek vitamin C 'den tasarruf e d i l d i i n i ortaya k a r m t r . Yine 8 hafta sonunda propolisgrubunda k a l n b a r s a k t a lipit hidro peroksidasyon konsantrasyonuneml i oranda d m t r .

Propol is in temel akt i f b i l e i k l e r i n d e n olan CAPE ' n n s ile y a n k o l u t u r u l a n r a t l a r n p l a z m a s n d a k i lipit peroksidasyon ve nitrik oksi tdzeyleri zerine etkisinin a r a t r l d bir a l m a d a ( H o n u t e r ve ark. ,2004) , CAPE eklenen grubun SOD aktivi tes ininin tketilmesini n l e d i i , ksant in oksidaz aktivitesini inhibe e t t i i , M D A ve nitr ik oksi tdzeyini d r d tespit e d i l m i t i r . Bu a l m a s o n u l a r n d a n yola k a r a k insanlarda o l u a n i d d e t l i y a n k l a r d a CAPE'n in f a y d a l o l a b i l e c e i tavsiye edi Im i t i r .

Propolis in antioksidant, antimikrobiyal ve antifungal etkileri g d a teknoloj is inde k u l l a n m a l a n s a l a m a k t a d r (Genay ve Sorkun, 2002b).Y a p l a n bir a l m a d a (Han and Park, 995) y a ilave e d i l m i etrnlerinin 8 h a f t a l k muhafaza periyodu e s n a s n d a


23/57

21

( a h i n ve ark., 2003) 132 k a r k cinsiyetl i b l d r c n civcivleri hayvanmateryali olarak k u l l a n l m ve biri kont ro lo lmak zere toplam grupo l u t u r u l m u t u r . Deneme g r u p l a r n n konsantre yemlerine % 5'l ikEEP'den s r a s y l a 6 cc ve 12 cc k a t l m t r . Bu a l m a d a propolisk a t k s n n karkas r a n d m a n n a r t t r m a k d n d a byme p e r f o r m a n s , yem tketimi ve kesim zelliklerine nemli bir etkisinin o l m a d , istatistiki olmamakla birlikte lm o r a n n d a %50'l ik d o l d u u tespite d i l m i t i r .

Denli ve ark. (2005) ' n n b l d r c n l a r zerinde y a p t bir a l m a d a Trkiye kkenli propolis ile f lavomisinin byme p e r f o r m a n s , karkaszellikleri, i organ a r l k l a r ve b a z serum d e i i k l i k l e r i zerineetkisini i n c e l e n m i t i r . Sz konusu a l m a 5 gruptan o l u m u t u r . Gruplar s r a s y l a diyete antibiyotik eklenmeyen kontrol grubu,f l a v o m s i n (10 mg/kg) eklenen ant ibiyotik grubu ve 0.5, 1.0, 1.5 g/kgdiyete f a r k l dzeylerde eklenen propolis g r u p l a r n d a n o l u t u r u l m u t 1 ; l r . Kontrol ve d i e r deneme g r u p l a r y l a k a r l a t r m a y a p l m ve en fazla 1g/kg propolis dzeyinin v e r i l d i i grubun yemden yararlanma b u l g u l a r d i e r gruplardan nemli oranda daha iyi b u l u n m u t u r (P


24/57

2. M A T E R Y A L VE M E T O T2.1. Materyal2.1.1. Hayvan Materyal i

22

A r a t r m a d a 1 gnlk y a t a 600 adet k a r k einsiyet l i Ross-308etlik eiveiv k u l l a n l m t r . Deneme, hayvanlar 3 gnlk y a t a y k e n b a l a t l m ve F r a t niversitesi Veter iner Fakltesi Etlik Pilinitesinde y r t l m t r . A r a t r m a h a y v a n l a r 40 gnlk o l d u u n d a , her alt gruptan kanattan einsiyet tayini yntemiyle belir lenen 3 ' er erkekve 3 'e r d i i tavuk seildi ve her gruptan 9 erkek 9 d i i olmak zeretoplam 18 hayvan kan ve doku analizler inde kullanmak a m a e y l a kesimiin belirlendi.

2.1.2. A r a t r m a G r u p l a r A r a t r m a , kontrol ve 4 deneme grubundan o l u t u r u l m u t u r . i . gruba

herhangi bir k a t k y a p l m a m t r ve kontrol grubu olarakd e e r l e n d i r i l m i t i r . I I. grubun yemine askorbik asit olarak (L-askorbikasit, Sigma A5960) vi tamin C 0.5 g/kg diyete k a t l m t r . I I I . grubunyemine 0.5 EEP g/kg diyete k a t l m t r . IV. grup yemine ] g EEP/kgdiyete k a t l m t r . V. grup yemine ise 3 g EEP/kg diyete k a t l m t r . 2.1.3. A r a t r m a Rasyonu

A r a t r m a d a N R C (1994) s t a n d a r t l a r n a uygun olarak b a l a n g (0-21. gn) ve b i t i (21-41. gn) olmak zere iki temel rasyonh a z r l a n m t r (Tablo 3).


25/57

23

Tablo 3. Projede k u l l a n l a n r a s y o n l a r n b i l e i m l e r i , %Yem b i l e e n l e r i B a l a n g B i t i M s r 56.00 60.81Soya Faslyesi Kspesi (%44) 31.70 25.25B a l k U nu (%64) 6.50 5.60Bitkisel Y a 3.50 4.80K i r e t a 1.00 0.95Dikalsiyum Fosfat 0.20 1.60L-lizin hidroklorit 0.20 0.04Vitamin-mineral premix l 0.35 0.50DL- Metiyonin 0.30 0.20Tuz 0.25 0.25Besin madde ierikleri 2ME, kcal/kg 3096 3188ep (Ham Protein), 0/0 23.20 21.70Kalsiyum 1.00 1.02Total fosfor 0.56 0.59. Kg d e t t e k v t a m n ve m n e r a l p r e m k s l . v t a m n A, i 2.000 LU, kolekalsiferol .500 LU;vitamin E, 30 mg; vitamin K3 , 5 mg; vitamin B l, 3 mg; vitamin B2, 6 mg; vitamin B6, 5 mg;

vitamin B 12,30 . . g ; Ca-O- pantotenat, O mg; Folik asit, 0.75 mg; O-biotin, 0.08 mg; MI),80 mg; Zn, 60 mg; Fe, 40 mg; Cu, 5 mg; Se, 0.15 mg; Co, O. mg; I, 0.4 mg.2: Tablodaki besin madde ierirkleri NRC (1994) d e e r l e r i n e gre o l u t u r u l m u t u r .

2.2. Metot2.2.1. Denem e Dzeni

Denemede civcivler tesadfi olarak 5 gruba a y r l m ve her grup 1ana 2 tekerrr olmak zere 3 alt gruba y e r l e t i r i l m i t i r . Her grupta 120hayvan her a l t grupta ise 40 hayvan yer a l m t r . Her alt grup da kicivcivlerin y e r l e t i r i l d i i kafesler 2.40 x 1.25 m e b a t l a r n d a d r . T m deneme g r u p l a r n a ad libitum yemlerne u y g u l a n m t r .

2.2.2. I k l a n d r m a Denemede tm gruplara a r a t r m a sresince 23 saat a y d n l k 1 saat

k a r a n l k u y g u l a m a s y a p l m t r .

2 . 2 . 3 . S c a k h k Stresinin O l u t u r u l m a s Kmesin her blgesine e i t s c a k l k d a l m olacak e k i l d e

elektrikli raydanlar y e r l e t i r i l m i ve civciv blmeleri e lektr ikl i radyanla s t m t r . Yine kmesin f a r k l blgelerine nemler ve termometrek o n u l m u t u r . Deneme b a l a n g c n d a n sonuna kadar her gn, gece dahi l


26/57

24

olmak zere s c a k l k ve nem tespit e d i l m i ve her gn sabah, l e , a k a m ve gece 24 00 de olmak zere 4 defa bu s c a k l k dereceleri ve nemk a y d e d i l m i t i r . Nem kontrol a l t n d a t u t u l m u t u r . Hayvanlarda s c a k l k stresi o l u t u r u l m u t u r . Bunun i n denemenin b a l a n g c n d a kmes iis c a k l 34 oC olarak a y a r l a n m ve s c a k l k stresinin o l u m a s iingece ve gndz olmak zere ortalama kmes ii s c a k l k 34. i O2.1 OC'de ve % 52 4.65 nispi nemde t u t u l m u t u r .

2.2.4. Yem Tketiminin TespitiAlt g r u p l a r n yemleri t a r t l a r a k v e r i l m i ve her grubun ortalama yem

tketimi 7 . ,21 . ,35 . ,41 . gnlerde verilen yemden artan yem k a r l a r a k h e s a p l a n m t r .

2.2.5. C a n l A r l k l a r n TespitiH a y v a n l a r n c a n l a r l k l a r ilk gnden tespi t e d i l m i ve alt

g r u p l a r n ortalama c a n l a r l k l a r e i t olacak e k i l d e a y a r l a n m t r . 3.,7", 2 . , 35. ve 4 gnlerde c a n l a r l k t a r t m l a r y a p l m t r .

2.2.6. C a n l A r l k A r t l a r n n TespitiG r u p l a r n 7., 21., 35. ve 41. gnlerdeki c a n l a r l k a r t l a r n n

h e s a p l a n m a s n d a o gne ait c a n l a r l k t a n deneme b a c a n l a r l k k a r l a r a k a s a p t a n m t r .

2.2.7. Yemden Yararlanma O r a n n n TespitiGruplarda 7., 21., 35. ve 41. gnlerde belirlenen yem tketim

m i k t a r l a r n n a y n gnlerdekiblnmesiyle b u l u n m u t u r .

c a n l

2.2.8. Mortalite O r a n n n Belirlenmesi

a r l k a r t d e e r l e r i n e

Tm gruplar her gn kontrol e d i l m i ve gruplardaki lenh a y v a n l a r n s a y s ve tarihi kaydedilerek deneme sresince toplam lmo r a n l a r b e l i r l e n m i t i r .


27/57

25

2.2.9. Analit ik l e m l e r 2.2.9.1. Propolis in Etanol ik Ekstraksiyonu

Propolis E l a z ve evre i l lerdeki a r c l a r d a n s a l a n m t r . 2004-sonbahar ve 2005 i lkbahar a y l a r n d a top lanmaya b a l a n m t r . Toplananpropol is in etanol ekstraksiyonu y a p l m t r . Bu i l e m iin a a d a k i metot k u l l a n m t r .

Koloni ler in g r deliklerinden a l n a n propol is ler bir derindondurucuda bekleti ldikten sonra bir t c ile kk p a r a c k l a r a a y r l m t r . Daha sonra t l m bu propolisten i birim a l n a r a k 00gr) 9 birim (900 gr) % 70 ' lik alkol ile k a r t r l m t r (% O'luk etanolekstraksiyonu iin). Bu k a r m k a r a n l k bir yerde bir hafta boyuncab e k l e t i l m i t i r . Bir h a f t a l k sre boyunca her gn sabah, l e n ve a k a m olmak zere gnde 3 defa k a r t r l m t r . K a r m bir h a f t a n n sonundafiltre k a d ile s z l m t r . Elde edilen k a r m oda s c a k l n d a a z a k olarak bekleti lerek fazla alkoln u m a s s a l a n m t r (Blonska veark., 2004). Daha sonra elde edilen propolis ekstresi evapore e d i l m i vek a t k maddesi olarak k u l l a n l a b i l i r duruma g e t i r i l m i t i r .

2.2.9.2. EEP' nin Kimyasal B i l e i m i n i n B e l i r l e n m e s Evapore edi len propol is in kimyasal b i l e i m i Gaz Kromatografi

Mass Dedektr k u l l a n l a r a k b e l i r l e n m i t i r (AgiIlent GC 6890 ve MassDedektr Agi l lent MSD 5973). Kimyasal b i l e i m Tablo 4 'des u n u l m u t u r .


28/57


29/57

27

2.2.9.3. Yem rneklerinin analizleriYem rneklerindeki ham besin maddeleri AOAC ( l995) 'ye gre,

ham selloz d zeyi Crampton ve Maynard ( l970) ' a gre b e l i r l e n m i t i r .

2.2.9.4. Kan ve Doku AnalizleriA r a t r m a g r u p l a r n n her bir inden deneme sonunda 9 erkek 9 d i i

olmak zere toplam 18 hayvan seilerek a y r l m ve kesilerek kanrnekleri a l n m t r . A l n a n kan rnekleri hemen laboratuarag n d e r i l m i t i r . Antioksidan enzim aktiviteleri ve kan parametrelerininbelirlenmesi iin gerekli i l e m l e r y a p l m t r . Kesilen h a y v a n l a r n k a r a c i e r , kas, bbrek ve kalp d o k u l a r n d a n rnekler a l n m t r .

2.2.9.4.1. Plazmada B a z Biyokimyasal Parametrelerin An aliziPlazmada glikoz, albumin, total protein, total kolesterol, ok d k

dansiteli l ipoprotein (VLDL), trigliserit , glutamat oksalasetatt ransaminaz (AST). alanin transaminaz (ALT). alkalin fosfataz (ALP).potasyum, sodyum. klor analizleri biyokimyasal anal izr Olimpus AU-600 k u l l a n l a r a k y a p l m t r .

2.2.9.4. 2.Kan rneklerinin H a z r l a n m a s Lipit peroksidasyonu iin a l n a n o k s a l a t l kan rnekleri santrifj

edilerek p l a z m a l a r a l n m ve plazmada M DA dzeylerine b a k l m t r . GSH tayini direk o k s a l a t l kan rneklerinde y a p l m t r . GPx

aktivite tayininde hemolizat tam kan saf su ile 1 :20 o r a n n d a s u l a n d r l m a s ile elde e d i l m i t i r .

P l a z m a s a y r l a n o k s a l a t l kan rnekleri serum fizyolojik ile 3 kezy k a n d k t a n sonra eritrosit ler 1: 5 o r a n n d a distile su ile s u l a n d r l m t r . Daha sonra dile e d i l m i kan rnekleri 1: 100 o r a n n d a fosfat tamponuile tekrar dile e d i l m i ve h a z r l a n m bu hemolizat1arda CA T tayiniy a p l m t r .

2.2.9.4.3. Doku rneklerinin H a z r l a n m a s Doku rnekleri 1 gram t a r t l a r a k szge k a d a r a s n d a suyu

a l n d k t a n sonra % 1.15' lik KCl iinde 1: 10 o r a n n d a s u l a n d r l a r a k


30/57

28

k r l m buz ierisinde homojenize e d i l m i t i r . Homojenat MDA, GSH,CAT aktivite tayini iin +4 C 'de 18.000 g'de 30 dakika, GPx aktivitetayini iin 25.000 g ' de 50 dakika santrifj e d i l m i t i r . 2.2.9.4.4. Lipit Peroksidasyon D zeyinin Tayini

Plazmada l ipit peroksi t lm Placer ve ark. ( 1 9 6 6 ) ' l a r n d a n modifiye edilen ynteme gre spektrofotometrik olarak y a p l m t r . veya daha fazla ift b a ihtiva eden y a asitlerinin peroksidasyonundat iobarbitrik asi t (TBA) ile llebilen MDA meydana gelir. Y a asidiperoksidasyonunun son rn olan MDA, TBA ile reaksiyona girerekpembe renkli bir kompleks o l u t u r u r . O l u a n bu pembe renk 532 nm'deokunur .

. 2.2.9.4.5. Hem olizatta SOD Aktivitesinin TayiniEritrosit SOD enzim aktivitesi Randox f i r m a s n n enzimatik m e t o ~ l a

a l a n RANSOD a d l ticari kiti ile spektrofotometre k u l l a n l a r a k y a p l m t r .

SOD oksidat if enerji retimi s r a s n d a o l u a n toksik speroksitradikallerinin H 202 ve molekler oksijene dismutasyonunu h z l a n d r r . Bu yntem, ksantin ve ksantin oksidaz k u l l a n l a r a k o l u t u r u l a n speroksit radikallerinin p-iyodonitrotetrazoliyum violet (LN.T.) ilemeydana g e t i r d i i k r m z renkli formazon b o y a s n n 505 nm dalgaboyunda v e r d i i optik dansitenin o k u n m a s e s a s n a d a y a n m a k t a d r . rnekte bulunan SOD, speroksit i ortamdan u z a k l a t r a r a k formazonreaksiyonunu inhibe eder. Sonuta o l u a n k r m z rengin i d d e t i SODaktivitesinin b y k l ile ters o r a n t l d r . K r m z renkteki a z a l m a n n belirlenmesi ile SOD aktivitesi llr.

Ksantin-Ksantin Oksidaz rik asit + 0-2

LN.T. + 0 -2-- Formazan b o y a s ( k r m z ) veya O-rSOD-- - O 2 + H20 2Homojenatlardaki protein m i k t a r l a r Lowry (1951) yntemine gre l l m t r .


31/57

29

2.2.9.4.6. H e m o l z a t t a C AT Aktivitesinin Tayin iEnzim aktivite tayinlerinde ya azalan substrat m i k t a r ya da

meydana gelen rn m i k t a r llerek, enzimlerin aktiviteleris a p t a n m a k t a d r . Eri t rosi t ve doku CAT aktivitesini lmek iin Aebi(1984) metodu k u l l a n l m t r . H 20 2 katalaz t a r a f n d a n y k m h z H202240 nm dalga boyunda absorbe etmesinden y a r a r l a n l a r a k spektrofotometr ik olarak llr.

2.2.9.4.7. Kanda Glutatyon (GSH) TayiniGSH dzeyler i , Elman (1959) metoduna gre tayin e d i l m i t i r . Bu

metoda gre D T N B slfidril g r u p l a r t a r a f n d a n indirgenir ve molslfidri l grubu b a n a mol 2-ni t ro-5-t iyobenzoik asit o l u u r . O l u a n s a r renkli anyon 4 2 nm ' de spektrofotometr ik olarak llr.

2.2.9.4.8. H e m o l z a t t a G Px Aktivitesinin TayiniEritrosit ve doku G Px a k t i v i t e s lm iin Beutler 975) metodu

k u l l a n l m t r . GPx, H 20 2 v a s t a s y l a redkte glutatyonun (GSH), oksideglutatyona (GSSG) oksidasyonunu katalize eder.

GPx2 GSH + R-O-O-H GSSG + H 20 + R-OH

Burada R-O-O-H bir hidroperoksit olup, t-btil hidroperoksit (tBOOH) enzim anal izi iin en uygun s u b s t r a t t r . GSSG' nin o l u u m o r a n , glutatyon redktaz (GR ) reaksiyonu v a s t a s y l a llr.

Glutatyon RedktazGSS + N A D P H + H+ 2GSH + NADP+

H 202 olarak t -BOOH' in b u l u n d u u ortamda GPx ' o l u t u r d u u GSSG, GR ve N A D P H y a r d m y l a GSH'a indirgenir . GPx aktivitesiNADPH' in NADP+ 'y e yksel tgenmesi s r a s n d a k i absorbans f a r k n n 340 nm ' de spektrofotom etr ik olarak o k u n m a s y la tayin edilir.


32/57


33/57

31

C a n l a r l k d e e r l e r i a r a s n d a ilk dnemde gruplar a r a s n d a neml i birfark tespit e d i l m e m i ancak 41. gnk EEP- l , EEP-3 ve Vit-C grubununc a n l a r l k d e e r l e r i kontrol grubundan f a r k l b u l u n m u t u r (P0.05).

A ST d e e r i en yksek kontrol grubunda b u l u n m u (354. 00 U/L) ves r a s y l a EEP-O.5, EEP- EEP-3 ve Vit C g r u p l a r takip e t m i t i r . Vit Cve propolis g r u p l a r a r a s n d a istatistiki olarak neml i bir farkgrlmezken kontrol grubu Vit C ve EEP-3 g r u p l a r n d a n neml i orandaf a r k l bulunm u t u r (P0.05).


34/57

32

Table 6: A r a t r m a G r u p l a r n n SOD Aktivitesi ve B a z BiyokimyasalParametre D e e r l e r i (n=18)Kontrol VitC EEP-0.5 EEP-l EEP-3

SOO 74.027.03a 30. i 64. 1 i c 54.083.68b 18.56 1.20c 24.901.56c(U/ml)Glikoz 239.676. i 7 232.007.23 224.665.48 249.004.72 228.334.80( m g / d ) A l b u m n 1.200.05 i .160.03 1.100.05 1.100.05 1.130.08(g/dl)TotalProtein 2.960.29 2.800. LO 2.660.14 2.800. i O 2.900.25(g/dl)TotalKolesterol

121.0015.30 132.0019.21 ] 12.66]5.30 101.0015.82 93.6614.09( m g / d ) VLDLKolesterol 121.00 15.30 132.0019.21 i i 2.66 15.30 101.0015.82 93 .66 i 4.09( m g / d ) Trigliserit 35.337.83 34.00 13.07 3 i .335.69 37.336.35 3 i .664.1 7( m g / d ) AST 234.0029.09b 29 i .66] 9.96ab 287.6632. i 7ab 26 5 .OO] 6.28 b(U/L) 354.0022.60aAL T(WL ) 2.130.33 ] .660.66 ] .83O.33 2.000.20 1.53O.34AIkalen-Fosfataz 4047.4 1292.45" 1427.33] 10.54b i 733.66 i 25.96b i 855.66 i 74.85 b 1833.34112.44b(WL)Potasyum 6.667.03 a 6.930.27 6.60O.45 5.93O.38 6.26.0.03(mcqiL)Sodyum 148.333.48 145.330.88 147.33 1.20 154.663.28 i 53.335.45(mmol/L)Klor i 14.663. i 7 i i i .66O.33 i i 6.00 1.52 120.662.66 i 20.335.45(mmol/L) . .OD: I s t a t s t k olarak n e m l d e L . *: P


35/57

33

dzeyinin giderek d t g z l e n m i t i r . K as dokusu gruplara grei n c e l e n d i i n d e M D A dzeyinin kontrol grubunda en yksek, EEP-3grubunda ise en d k d e e r d e o l d u u g r l m t r . Kontrol grubuylaEEP-I ve EEP-3 g r u p l a r a r a s n d a istatistiki olarak nemli fark tespi te d i l m i t i r ( P < o . o ) . Vit-C ve propolis g r u p l a r a r a s n d a istat ist iki olaraknemli bir fark o l m a d g r l m t r . Bbrek ve kalp dokusu MDAdzeylerinin tm gruplar a r a s n d a benzer o l d u u tespit e d i l m i t i r (P>O.OS).

Table 7: A r a t r m a G r u p l a r n n Plazmada (nmollml) ve B a z Dokularda( n m o l / m ~ protein) M DA dzeyleri (n=18)Kontrol VitC EEP-O.S EEP-I EEP-3 p

Plazma 16.3 i i .08 a i 3.400.69 b i 3.S6:!:O.66ab i 4.600.82 ab 12.88 1.23 b *K a r a c i e r 93. i 82.98 a 83.064.lo ab 93 . i O c : : 3 . 4 3 84.27S.77ab 76.823.86 b **

"Kas i 77.S0 i 1.8 139.1 023.61 ab ISO.0420.81 ab i 06.85:+22.80 b i 04.200.20b **Bbrek i i 7.178.SS i 09.2622.8S i i 6.376.S3 i 12.406.S8 i i S.S4S.46 DKalp 0.460.049 0.460.030 0.47ctO.043 0.400.019 0.430.04S D

..

0 0 : Istatistiki olarak n e m l d e L . *: P


36/57

34

Table 8: A r a t r m a G r u p l a r n n H e m o l z a t t a (klhHb) ve B a z Dokularda( k i ~ protein) C AT aktiviteleri (n=18)

Kontrol VitC EEP-0.5 EEP-I EEP-3 PHemolizat 8 . 5 7 I . o 6.600.7 i ab 8.530.67a 6.5 i cO.52 ab 5.20c1::0.65 b **K a r a c i e r 91.012.78" 57.9110.57 b 92.427.23" 83.043.99 ab 62.33 i 1.50b **Bbrek ~ 7 . i 84.54a 54.705.0I b 59.872.87ab 56.628.69"b 51. i 83. 72 bKalp 68.089.2 I" 45. i 54.52ab ~ 6 . 7 0 7 . 6 3 a 49.319.84"b 34.45 i 0.50b

.... .0 0 : I s t a t s t k olarak o n e m l d e g l . *: P0.05). Ancak


37/57

34

Table 8: A r a t r m a G r u p l a r n n Hemolizatta (klhHb) ve B a z Dokularda(klg protein) CAT aktiviteleri (n=18)Kontrol VitC EEP-O.S EEP-I EEP-3

Hemolizat 8.S71.1 Oa 6.600.71 ab 8.S30.67" 6.51 0.S2 ab S.200.6SbK a r a c i e r 91.0 12.78a S7.9110.S7b 92.427.23 a 83.043 .99ab 62.33 i i .SObBbrek !67.184.S4a S4.70S. 0I b ~ 9 . 8 7 2 . 8 7 " b S6.628.69"b SI.183.72 bKalp !68.089.21 a \45. S4.S2"b ~ 6 . 7 0 7 . 6 3 " \49.319.84"b 34.4S1O.SOb

.... - .00 : I s t a t s t k olarak o n e m l d e g l . *: PO.OS). Ancak


38/57

35

hemolizat , k a r a c i e r ve bbrek dokusunun G Px aktivitelerinde gruplara r a s n d a nemli farklar tespit e d i l m i t i r (P


39/57

36

d i e r gruplardan istatist iki olarak f a r k l o l d u u b e l i r l e n m i t i r (P


40/57

37

grubu) 'ye kadar d m t r . Tablo 5 ' de g r l d zere en d k lmo r a n EEP-3 grubunda o l m u t u r . Y a p l a n bir a l m a d a propol is in m m u n s i s temi u y a r d ve b a k l a r t t r a r a k mortal i te o r a n n a z a l t t b i l d i r i l m i t i r (Giurgea ve ark., 98 ) . Propolis in makrofajaktivitesini a r t t r d , mide b a r s a k lumeninde mikrobiyel populasyonud e i t i r d i i ve sindir im sis teminde lenfat ik d o k u l a r u y a r m a s ileb a k l k s i s temi zerine etkili o l d u u b e l i r l e n m i t i r (Taher i ve ark.,2005) . A y r c a propol is in ant ioks idan (Nage i ve ark. , 2003; K umazaw ave ark., 2004) ve ant i inf lamatuvar (Dimov ve ark., 99 Borel l i ve ark.,2002) etki ler i de

b a k l k s is temi zerine etki l i

o l m a k t a d r . Nitekim

ant ioksidan ve ant i inf lamatuvar ajanlar ant i - immun susbstans olarakprostaglandin sentez ini inhibe eder ler ve bylcce daha iyi bir humoralc e v a b n s a l a n m a s n a k a t k d a bulunur lar (Torna ve ark., 981;Namgoong ve ark. , 994) . B u a r a t r m a b u l g u l a r n n y u k a r d a belir t i lenl i teratr b u l g u l a r y l a uyumlu o l d u u or taya k m t r . Bu sonulara gres c a k l k s t res inde performans olumsuz c t k i l e n d i i ; vi tamin C vepropol is gibi k a t k maddcler in in p e r f o r m a n s i y i l e t i r d i i ve propol isdozunun performans zerine etkili o l d u u ortaya k m t r .

4.2. A r a t r m a G r u p l a r n n Kan P a r a m e t r e l e r z e r n e E t k i l e r Propol is in kan parametreler i zer ine etkis i a r a t r l d bir

a l m a d a (Biavatt i ve ark. , 2003) kan gl ikoz, re, kreat inin, kolesterol ,t r i g l s e r i t , A ST , ALTze r i ne bir etkis inin o l m a d b i l d i r i l m i t i r . Ancakf a r k l bir a l m a d a propol i s in yksck kan l i p t n , yksek totalkolesterol, yksek kan v i z k o s i t e s i n a y a r l a d ve arter iosklerozua z a l t t b i l d i r i l m i t i r (Akgl ve ark., 1997; Burdock , 998; Stefano veFrancesco, 2002) . Ful iang ve ark. ( 2 0 0 5 ) ' n n y a p t a r a t r m a d a s e propol is in diabet l i rat larda kolesterol d r d b e l i r l e n m i t i r . B u a l m a b u l g u l a r n d a s e A ST ve A LP d e e r l e r i a r a t r m a g r u p l a r a r a s n d a s t a t i s t i k olarak f a r k l k m t r Crablo 6). Biavat t i ve ark.(2003) 'n in s o n u l a r y l a bu a r a t r m a b u l g u l a r k s m e n uyumludur . YineZaidi ve ark. ( 2 0 0 5 ) ' n n stres o l u t u r u l a n rat1ar zer inde y a p t k l a r bir a l m a d a stres durumunun A ST d e e r l e r i n i neml i lde y k s e l t t i i rapor e d i l m i t i r . B u a l m a d a da s c a k l k s tres inin o l u t u r u l d u u


41/57

38

kontrol grubu ile stresi azaltmak iin k a t k y a p l a n Vit C ve EEP-3grubunun AST s o n u l a r a r a s n d a nemli fark ortaya k m t r (P


42/57

39

(Havsteen, 2002). Bununla birlikte b a z f lavanoidler in GSH r e d k t a z inhibe edebi lecekler i s a v u n u l m u t u r (Ell iot ve ark.,1992).

CAPE 'n in ise reakt i f oksijen trlerinin ret imini bloklayarak MD Adzeyini d r d ve antioksidan zell ik g s t e r d i i rapor e d i l m i t i r ( H o n u t e r ve ark. , 2004). Bu a l m a d a lipit peroksidasyon seviyesininlebilmek iin plazmada ve b a z dokularda MDA dzeyi l l m t r . S c a k l k stresinin l ipit peroksidasyon meydana g e t i r d i i bil inmektedir(Altan ve ark. , 2003). B u a l m a b u l g u l a r i n c e l e n d i i n d e , plazma,k a r a c i e r ve kas dokusunun MDA dzeyler inde nemli d e i i k l i k l e r meydana g e l d i i b e l i r l e n m i t i r . Bbrek ve kalp dokusunda MDA dzeyie t k i l e n m e m i t i r . Kontrol grubunda MDA dzeyinin d o l a y s y l a l ipitperoksidasyonun yksek o l d u u ve k a t k g r u p l a r n d a M D A dzeyininkontrol grubuna gre nispeten d t g r l m t r . Bu d zellikleEEP-3 grubunda daha belirgin o l m u ve is tatistiki olarak da f a r k l b u l u n m u t u r (Tablo 7). D i i ratlarda g s kanseri o l u t u r u l a n vetedavi a m a l propolis veri len bir a l m a d a (Padmavath i ve ark., 2006)propolisin l ipit peroksidasyon ve antioksidan enzimler zerine etkisia r a t r l m t r . Bu a l m a s o n u l a r n d a propolis k a t k s ile kanserligrubun meme ve k a r a c i e r dokusunda l ipit peroksidasyonun yani M DAdzeyinin nemli oranda d t (P


43/57

40

etkili o l d u u ve antioksidan z e l l i e sahip vitamin C ile benzeraktiviteler g s t e r d i i hatta propolisin 3g / kg diyette k u l l a n m y l a lipitperoksidasyonu d r m e s i a s n d a n V it C ' den daha etkili o l d u u sylenebilir . Nitekim, vitamin C ile benzer e t k i n l i e sahip vitamin E'ninpropolisle ant ioksidan zelliklerinin k a r l a t r l d bir a l m a d a (Okonenko ve ark., 2006) propolis in antioksidan etkis inin daha ileridzeyde o l d u u b i l d i r i l m i t i r .

Antioksidanlar , peroksidasyon zincir reaksiyonunu engelleyerekveya reaktif oksij en trlerini toplayarak i ipit peroksidasyonunu inhi beeder ler (biyokimy a tezler inden biri). D o a l o l a r a k vcutta o l u a n antioksidan enzimler hcresel savunma sisteminin bir p a r a s d r veb u n l a r n b a l c a l a r S OO, CA T ve GPx olarak s r a l a n a b i l i r . Y a p l a n a r a t r m a l a r d a l ipi t peroksidasyon o l g u l a r n d a antioksidan e n z m dzeyler inde tam bir uyum szkonusu d e i l d i r (Okutan ve ark. , 2005).B a z a r a t r m a l a r d a l ipit peroksidasyon d u r u m l a r n d a SOO ve CATaktivitelerinde d m e (Wohaieb and Godin, ] 987; zkaya, 2002) b a z a l m a l a r d a s e szkonusu enzim dzeyler inde a r t l a r o l d u u b i l d i r i l m i t i r (Huang, 999; A l c g z e l , 2003). Bu a l m a d a k i CATaktivitesi i n c e l e n d i i n d e ; h e m O l z a t , k a r a c i e r , bbrek ve kalpdokusunda s c a k l k stresine maruz kalan kontrol grubunda belirgin birykselme b u l u n m u t u r . Fakat Vi t C ve propolis g r u p l a r n d a CATaktivitesinin d t ve s t a t s t i k i olarak EEP-3 grubunun incelenendokularda kontrol grubuyla a r a s n d a nemli oranda fark o l d u u ortaya k m t r (Tablo 8). Dokulardaki CA T aktivi tesi ok bykd e i i k l i k l e r gstermektedir . K a r a c i e r , bbrek ve eritrositlerde enyksek aktivi teye; beyin, kalp, a k c i e r ve b a dokusunda ise dahad k aktivi teye sahip o l d u u bildir i lmektedir (Aebi, 984). CA Taktivi tesindeki a r t l a r lipit peroksidasyonun kronik bir a r t sonucuo l u a n oksidat i f stresin a t m a s n a gster i len bir cevap olarakd n l m e k t e d i r (Asayama ve ark., 1989; Y l d r m and Bykbingl ,2003; Okutan ve ark. , 2005).

SOD ve O SH aktivitesi i n c e l e n d i i n d e CAT aktivitesindekisonulara paralell ik gstermektedir . Kontrol grubunda SOO (Tablo 6) veO SH (kas, kalp, bbrek dokusu iin) aktiviteleri yksel i rken Vit C ve


44/57

41

propolis g r u p l a r n d a d m e e i l i m i g s t e r m i t i r (Tablo 9). Diabet ikratlar zerinde y a p l a n bir a l m a d a (Okutan ve ark, 2005) diabet ikgrubunun kalp d o k u s n d a k i SOD, CAT enzim dzeyler inin kontrol vediabetik + CA PE grubuna oranla yksek b u l u n d u u ve kalp dokusuSOD, CAT ve G Px dzeyleri kontrol, diabetik ve CAPE + diabetikgruplarda s r a s y l a 0.060, 0.129, 0.097 U/mg protein; 0.162, 0.289,0.224 k/g protein; 5.137, 5.137, 6.675 U /g protein olarak b i l d i r i l m i t i r . SOD (P


45/57

42

Propolis k a t k s g s dokusundaki SO D dzeyini kanserli grubunkinegre nemli dzeyde y k s e l t m i t i r (P


46/57

43

dokularda y a p l a n d e e r l e n d i r m e l e r d e herhangi bir korelasyondan sze d i l e m e y e c e i g r a r l k k a z a n m t r (Irmak ve ark., 2003; Okutanve ark., 2005). A y r c a bu a r a t r m a d a k i enzim aktivite s o n u l a r n n b a z a r a t r m a s o n u l a r y l a uyumlu b a z l a r y l a f a r k l o l d u u g z l e m l e n m i t i r . Bu durum oksidat if strese neden olan etkene ve maruz kalma sresineb a l olarak d e i e b i l m e k t e d i r (Altan ve ark., 2003; A t e ve ark., 2006).Nitekim Altan ve ark. (2003

sıcaklık stresi altındaki etlik piliçlerde antioksidan etkili propolisin yem tüketimi, yemden...

Documents