sicaklik a tokat

8/3/2019 Sicaklik a TOKAT

1/69

1

KLM ELEMANLARI


2/69

2

scakln kayna

Yeryzndeki scakln kaynaGnetir. Yeryznn Gneten alds miktarna scaklk denir.


3/69

3

Termometre

Termometre ile llr. Scakln birimisantigrat derece (C) dir.


4/69

4

Gne nlar

Gne nlar vastasyla gelen senerjisi, atmosferi geerek yeryzneular ve yeryzn str. Ancak,

Gneten gelen enerjinin tmyeryzne kadar ulaamaz. Bir ksmatmosferde alkonur, bir ksm atmosferin

yzeyinden geri yansr.


5/69

5

Atmosfere gelen enerji % 100 kabuledilirse;

-Enerjinin % 25'i bulutlarn ve atmosferinetkisi ile uzaya doru yansr.

-% 25'i atmosferde dalarak glge yerlerinaydnlatlmasn ve gk yznn mavigrnmesini salar.


6/69

6

- % 15'i atmosfer tarafndan emilerekatmosferin snmasn salar.

-% 35'i yeryzne ular. Bu enerjinin %27'si yeri str. % 8'i ise yeryznearptktan sonra tekrar uzaya yansr.


7/69

7


8/69

8

SICAKLIK DAILIINI ETKiLEYENFAKTRLER


9/69

9

1. Gne nlarnn yeryznedme as:

Yeryznde scaklk daln etkileyen ennemli faktrdr. Gne nlar bir yere nekadar dik derse, oras o kadar fazla snr.Dme as kldke snma azalr. Dmeasn belirleyen etkenler unlardr:

A.Dnyann ekli ve enlem

B.Yaanan MevsimC.Gnn SaatiD.Bak ve eim:


10/69

10

a. Dnyann ekli ve enlem:

Dnyann ekline bal olarak,Ekvatordan kutuplara doru gidildikegne nlarnn yere dme alarklr. Bunun sonucunda daEkvatordan kutuplara gidildike scaklkazalr.


11/69

11


12/69

12

b. Yaanan Mevsim:

Dnyann eksen eiklii ve yllkhareketine bal olarak gne nlarnndme as yl boyunca deiir.

Buna gre, Kuzey Yarm Kre, yazmevsiminde gne nlarn daha dik,kn daha eik alr.


13/69

13


14/69

14


15/69

15

c. Gnn Saati:

Dnyann gnlk hareketine balolarak, gne nlarnn bir noktaya gelias gn boyunca deime gsterir.

Gne nlar sabah ve akam eikayla, le vakti ise gelebilecei en dika ile gelir.


16/69

16


17/69

17


18/69

18

d. Bak ve eim:

Gne nlarnn dme as,yerekillerinin Gnee bakma durumunagre (Bakya gre) ve yerekillerinin

eimine gre deiir.


19/69

19


20/69

20

2. Gne nlarnn atmosferdekatettii yol

Gne nlarnn atmosferde ald yoluzadka enerji kayb o oranda artar. Dika ile gelen nlar daha ksa bir yoldan

yeryzne ular ve daha az kaybaurar. (Ekvator evresi gibi)

Dar a ile gelen nlar ise, daha uzun

bir yoldan yeryzne ular ve daha fazlakayba urar. (Kutup evreleri gibi)


21/69

21


22/69

22

3. Gnelenme Sresi

Gnelenme sresi arttka scaklk artar. Yazaylarnda gnelenme sresi fazla olduundanscaklk deerleri yksektir. Yine gn iinde en

yksek scaklklarn tam le vakti deil,leden birka saat sonra olmas gnelenmesresi ile ilgilidir. Geceleri ise, Gneten enerjialnmad iin souma grlr. Bu nedenle

gnn en souk an, sabah Gne domadannceki andr.


23/69

23


24/69

24


25/69

25

4. Ykselti

Troposfer katnda, yerden ykseldikescaklk deerleri her 100 m. de 0,5 Cazalrken, alaldka her 100 m. de0,5C artar.


26/69

26


27/69

27

5. Kara ve Denizlerin Dal

Ayn miktarda gne enerjisi alan karalar vedenizler ayn derecede snmazlar. Karalardenizlere oranla daha fazla ve abuk snrken,denizler daha az ve ge snrlar. Yine karalardenizlere oranla daha fazla ve abuksourken, denizler daha az ve ge sourlar.

Denizler karalara oranla ge snp gesouduu iin, karasal iklimlerde en scak ayTemmuz, en souk ay Ocak iken, denizeliklimlerde en scak ay Austos, en souk ayubattr.


28/69

28


29/69

29


30/69

30

6. Nem Miktar

Nem, bir yerin fazla snmas ve soumasn nler. Scaklk farknazaltr. Gne nlarnn dik ve dike yakn geldii Ekvator evresiDnyann en scak yerleri olmas gerekirken, nemin fazlalndandolay olmamtr. Dnyann en scak yerleri ise Dnencelercivar (Tropikal ller) olmutur.

K mevsiminde, havann bulutlu olduu gnlerde, s kayb

azaldndan scaklk deerleri yksektir. Havann bulutsuzolduu gnlerde ise, s kayb daha fazla olduundan scaklkdeerleri dktr. Kuru ve ayaz bir hava yaanr.

Nemin fazla olduu deniz yzeylerinde, vadilerde ve alakovalarda nemin fazlalndan dolay scaklk kayb az iken, dazirvelerinde nemin azlndan dolay scaklk kayb fazladr.


31/69

31


32/69

32

7. Okyanus Akntlar

Okyanus akntlar, hem denizler hem dekaralar zerinde havann scakln etkilerler.Bu akntlar scakln Ekvatordan kutuplaradoru dzenli olarak azalmasn engeller.

Ekvator ynnden gelen Gulf - Stream,Brezilya, Kuroivo ve Alaska gibi akntlarscakl ykseltir. Buna karlk, kutupynnden gelen Labrador, Kanarya, Oyaivo,Benguela ve Kaliforniya gibi akntlar scakldrr.


33/69

33


34/69

34

8. Rzgrlar

Kuzey Yarm Krede gneyden, Gney YarmKrede de kuzeyden esen rzgrlar, Ekvatorynnden geldikleri iin scakl artrr. Kutupynnden gelen rzgrlar ise, scakl drrler. Bu

durum enlem - scaklk ilikisine rnektir.


35/69

35

Denizden karaya doru esen rzgrlar

kn ltc, yazn ise serinletici etkiyapar.


36/69

36

Karadan denize doru esen rzgrlar

ise, kn scakl drc, yazn isescakl ykseltici etki yapar.


37/69

37

9. Bitki rts

Bitki rts, gne nlarnn bir ksmnemerek gndz yerin fazla snmasnnler. Gece ise, yerden yan scakln

bir blmn tutarak fazla soumayengeller. Bunun sonucunda, bitkirtsnn gr olduu alanlar ile seyrekolduu alanlar arasnda, scakln

dal asndan nemli farklar ortayakar.


38/69

38


39/69

39

10. Zeminin Yaps

Karalar oluturan ta ve topraklarn fizikselzellikleri (rengi, parlakl, gzeneklii gibizellikleri) yeryznde snma farkllklarnaneden olur. Ayrca zeminin bitki rts ile kapl

olup olmamas, bitki rtsnn younluu, karya da toprak rtsnn bulunup bulunmamasscaklk dal zerinde etkilidir.

Bu nedenle ta ve topraklarn snp soumasreleri farkllk gsterir.

rnein ak renkli ve gevek yapya sahipkumsallarda snma ve souma abukgerekleir.


40/69

40

SICAKLIIN YERYZNDEK


41/69

41

SICAKLIIN YERYZNDEKDAILII

Scakln yeryzne dal izotermad verilen e scaklk erileri ilegsterilir. Scaklk haritalarna ise

izoterm haritalar denir. izotermharitalar gnlk, aylk ve yllk olabilir.Bu haritalarn bir ksm gerekscaklklar gsterir. Bunlara gerek

izoterm haritalar denir. Bu haritalardaykseltinin etkisi hesaba katlr.


42/69

42

ZOTERM HARTASI


43/69

43

Bir de, ykselti deerleri her yerde sfrmetre kabul edilerek, scaklkdeerlerinin buna gre dzenlenip

izildii haritalar vardr. Bu haritalara daindirgenmi izoterm haritalar denir.Her yerin gerek scaklna, ykseltiden

dolay kaybettii scakln eklenmesiyleindirgenmi scaklk bulunur.


44/69

44

rnein, 1000 m. ykseklikteki bir yeringerek scakl 16C ise, burannindirgenmi scakl;

Dnya Yllk Ortalama Scaklk


45/69

45

Dnya Yllk Ortalama ScaklkDal

Yeryznde farkl scaklk kuaolumutur.


46/69

46

Matematik klim Kuaklar

Dnyann eksen eikliine grebelirlendii iin, snrlar dnenceler vekutup daireleridir.


47/69

47

Scaklk Kuaklar

Matematik iklim kuaklarnn scaklk etmenlerinin etkisi iledeiiklie uramas sonucu belirlenmitir. Kara ve denizlerindal bu belirlemede temel etkendir.

Kuzey Yarm Krede karalarn daha geni yer kaplamas, yazsrelerinin daha uzun olmas, scak su akntlarnn daha etkili

olmas ve Gney Yarm Krede buzullarla kapl, geni AntartikaKtasnn bulunmas nedeniyle scak ve lman kuak KuzeyYarm Krede, souk kuak ise Gney Yarm Krede dahagenitir.


48/69

48

Scak Kuak

Scak kuakta bulunan yerlerde, Gne nlar yl boyunca dik ya da dike yakn a ile

gelmektedir. Dnenceler arasndaki yerlere gne nlar ylda ikikez (yerel saat 12.00de) dik a ile gelir.

Gnlk ve aylk scaklk farklar ok azdr. Ancak 30enlemlerinde gece-gndz arasndaki scaklk fark ok fazladr.

Aylk ve yllk scaklk ortalamalar 20Cnin zerindedir. Gecegndz sreleri yl boyunca birbirine yakndr. Alak yerlerde, yksek scaklk yaam olumsuz ynde etkiler. Bu

nedenle yamaya ve yerlemeye en elverili yerlerykseklerdedir.


49/69

49

Ilman Kuak

Ilman kuakta bulunan yerlerde,

Gne nlar hibir zaman dik a ile gelmez.

Gnlk ve aylk scaklk farklar belirgindir.

Yllk scaklk ortalamas 20Cden azdr. Gecegndz sreleri arasndaki zaman fark

artmtr.

Drt mevsim belirgin olarak yaanr.


50/69

50

Souk Kuak

Souk kuakta bulunan yerlerde, Yllk scaklk ortalamas 10Cnin altndadr. Gecegndz sureleri arasndaki zaman fark

ok fazla olabilir. Gece ve gndzlerin sureleri arasndaki

zaman fark ok fazla olabilir. Gece ve gndzlerin suresi 24 saatten

uzundur.

Gne nlarnn gelme as kktr. Kutup noktalar, gne nlarn yl boyunca

en fazla 2327 lk ayla alr.

Dnya Ocak Ay Ortalama


51/69

51

Dnya Ocak Ay OrtalamaScaklk Dal

Kuzey Yarm Krede Ocak Ay


52/69

52

Kuzey Yarm Kre de Ocak AyScaklk Dal

Ocak ay k mevsimine rastlar. En dk scaklklar Kuzeydou Sibirya ve

Kanadada grlr. Buralardaki scaklkdeerleri yl boyunca -20Cnin altndadr.

Yksek scaklklar Ekvator ile YengeDnencesi arasnda, denizler zerindegrlr.

zoterm erileri karalar zerinde gneye,

denizler zerinde kuzeye doru sapmagsterir. Bu durum, karalarn denizlerdendaha souk olduunun kantdr.

Gney Yarm Krede Ocak Ay


53/69

53

Gney Yarm Kre de Ocak AyScaklk Dal

Ocak ay yaz mevsimine rastlar. En souk yer Gney Kutbudur. En yksek scaklklar Gney Afrikada Kalahari

lnde, Gney Amerikada Patagonya lndeve Kuzey Avustralyada grlr.

zoterm erileri karalar zerinde gneye, denizlerzerinde kuzeye doru sapma gsterir.

50 60gney enlemleri arasnda karalarn az yerkaplamas nedeniyle izotermler olduka dzgnuzanr.


54/69

54

Sonular

Kuzey Yarm Krede izotermlerin gidiienlemlere uyum salamaz. nk buyarm krede karalar geni yer kaplar.

Gney Yarm Krede izotermlerin gidiidaha dzenlidir. nk bu yarm kredekaralar daha az yer kaplar.

Her iki yarm krede okyanus akntlar,izotermlerin enlemlerden sapmasnaneden olur.

Dnya Yllk Ortalama Scaklk


55/69

55

Dnya Yllk Ortalama ScaklkDal

Scaklk Ekvatordan kutuplara doru azalr. En dk scaklklar kutup blgelerindeki karalar zerindedir. Alak enlemlerde karalar denizlerden, yksek enlemlerde

denizler karalardan daha scaktr. 0 - 45Kuzey enlemleri arasnda scaklk deerleri, karalarn

geni yer kaplamas nedeniyle Gney Yarm Kreye greyksektir. 45Gney enleminden sonra Gney Yarm Kre,Kuzey Yarm Kreden daha scaktr.

Termik ekvator, Avustralya evresi dnda Gney Yarm Kreyeinmez. nk bu yarm krede souk su akntlar daha etkilidir.

Kuzey Yarm Krede lman kuak okyanuslarnn dou kylarbat kylarndan daha scaktr.


56/69

56

Trkiye Ocak Ay Scaklk Dal

En dk scaklklar, enlem ve karasallknedeniyle Kuzeydou Anadoluda Erzurum Kars Blmnde grlr.

En yksek scaklklar, enlem ve denizelliknedeniyle Akdeniz kylarnda grlr.

Ky kesimlerinde denizellik nedeniyle scaklk0Cnin stndedir.

ksmlarda karasallk nedeniyle scaklkdktr. Buna bal olarak ky blgeler ile iblgeler arasndaki scaklk fark artmtr.


57/69

57

Trkiye Temmuz Ay Scaklk


58/69

58

Trkiye Temmuz Ay ScaklkDal

En yksek scaklklar enlem etkisi venem azl nedeniyle Gneydou

Anadoluda grlr.

Enlem etkisi nedeniyle gneyden kuzeyedoru scaklk azalr.

Ky blgeler ile i blgeler arasndaki

scaklk fark Ocak ayna oranlaazalmtr.

D Y ll k S kl k F k


59/69

59

Dnya Yllk Scaklk Fark

En dk scaklk fark enlemin etkisine bal olarak Ekvatorevresinde grlr.

En yksek scaklk fark 65C ile Sibiryada grlr. Kanadann kuzeyinde ise 45Cye ulaan scaklk farkna

rastlanr. Ayn enlemlerde bulunmalarna kar Sibiryada yllk scaklk fark

Kanadadakinden daha yksektir. nk Sibiryada karasalln etkisi daha belirgindir. Ilman kuak okyanuslarn bat kylarnda scaklk farklar souk

su akntlarnn etkisiyle daha yksektir. UYARI : En scak ay ile en souk ay arasndaki scaklk farkna

yllk scaklk fark denir. Bu farklar dnenceler evresinde,karasal blgelerde en fazladr. Ekvator evresinde ve denizeletkilere ak yerlerde ise scaklk farklar azalr.


60/69

60

Trkiye Yllk Ortalama Scaklk


61/69

61

Trkiye Yllk Ortalama ScaklkDal zoterm erileri genellikle bat-dou uzanldr. En dk scaklklar Kuzeydou Anadoluda grlr. Nedenleri : Blgenin kuzeyde yer almas nedeniyle souk enlemlere yakn

olmas Blgenin deniz etkisine kapal olmas nedeniyle karasalln

belirginlemesi. En yksek scaklklar, Gneydou Anadoluda grlr. Nedenleri : Blgenin gneyde yer almas nedeniyle scak enlemlere yakn

olmas. Blgenin deniz etkisine kapal olmas nedeniyle karasalln

belirginlemesi

Blgenin scak ve kuru l rzgarlarna ak olmas

T ki Y ll k S kl k F k


62/69

62

Trkiye Yllk Scaklk Fark

Nemlilik etkisiyle en dk scaklk farklarKaradeniz Blgesi ky kesimlerindedir.

Karasalln etkisiyle, kylardan uzaklatka

scaklk farklar artar. En yksek scaklk fark Dou Anadoluda,

ErzurumKars Platosundadr.

UYARI : Scaklk farklarnn 15C nin stndeolmas, Trkiyenin matematik konumu ileilgilidir.

Dnya Temmuz Ay Ortalama


63/69

63

Dnya Temmuz Ay OrtalamaScaklk Dal

Kuzey Yarm Krede Temmuz


64/69

64

Kuzey Yarm Kre de TemmuzAy Scaklk Dal

Temmuz ay yaz mevsimine rastlar. Scaklk deerleri yksektir. nk karalar bu

yarm krede geni yer kaplar. En scak yerler, 15. ve 40. paraleller arasndaki

karalar zerindedir. zoterm erileri karalar zerinde kuzeye,

denizler zerinde gneye doru sapma

gsterir. 0C izoterm erisi, Grnlandn kuzeyi ve kutup

evresinden geer.

Gney Yarm Krede Temmuz


65/69

65

Gney Yarm Kre de TemmuzAy Scaklk Dal

Temmuz ay k mevsimine rastlar.Antartika Ktas -10C izoterm erisi ile

evrelenmitir.

50 - 60enlemleri arasndan geen 0Cizoterm erisi olduka dzgnuzanldr.

zoterm erileri, karalar zerindeEkvatora, denizler zerinde gneyedoru sapma gsterir.

S l


66/69

66

Sonular

Kuzey Yarm Krede izotermlerin gidiienlemlere uyum salamaz. nk buyarm krede karalar geni yer kaplar.

Gney Yarm Krede izotermlerin gidiidaha dzenlidir. nk bu yarm kredekaralar daha az yer kaplar.

Okyanus akntlar, izotermlerinenlemlerden sapmasna neden olur.


67/69

67


68/69

68

.

Ataner TOKAT


69/69

Corafya retmeni

sicaklik a tokat

Documents