SÎ-NÂME-İ HÜMÂMÎ

METİN

Hazırlayan Dr.Mustafa ALTUN

İSTANBUL-1995

1

İletişim Bilgileri

Dr.Mustafa Altun Sakarya Üniversitesi

Egitim Fakültesi Türkçe Egitimi Bölümü

Hendek-Sakarya

e-mail (elmek): maltun@sakarya.edu.tr Url: www.dilbilimi.net

2

ESERİN NÜSHALARI: 1. Süleymaniye nüshası: (Metinde S. harfiyle gösterilmiştir.) İznikli Hümâmî, Sî-nâme, (839 Hicrî / 1435 Milâdî) Hacı Mahmud Efendi, 3961/I Mikrofilm Arşiv No: 3610/I İstinsah tarihi: 998 Hicrî / 1589 Milâdî Müstensih: Mustafa bin Ahmed el-Kocavi Kitap Ölçüsü: 201x142 , 145x100 mm Cilt: Mukavva, sırtı meşin, biraz yıpranmış. Varak : 1b-54a Satır: 13 Yazı: Harekeli Nesih Kâgıt: Aharlı, krem renginde, su damgalı ve su yollu, cedvelsiz, başlık yerleri boş bırakılmış. Beyit Sayısı: 1311 beyit 2. Bibliotheque Nationale nüshası: (Metinde P. harfiyle gösterilmiştir.) İznikli Hümâmî, Sî-nâme Ancien Fond Turc, 304, Süleymaniye Kütüphanesi, Mikrofilm no: 3233 İstinsah tarihi: XV. yüzyılın sonu ile XVI. yüzyılın ilk yıllarında yazılmış olabilir Müstensih: Yok. Kitap Ölçüsü: 125x85 mm Cilt: Türk cildi, kahverengi. Varak : 1b-139b Satır: 14 Yazı: Harekeli Nesta'lik Kâgıt: Mikrofilmden anlaşıldıgı kadarıyla aharlı, krem renginde ve cedvelsizdir. Başlıklar mevcuttur. 3. British Museum (Library) nüshası: (Bu nüshaya ulaşılamamıştır.) Divan-ı Hümâmî, Or. 11234, XVI. yüzyıl.

3

METİNDEKİ BÖLÜM BAŞLIKLARI

Bi’sim’il’llâhi’r-rahmân’r-rahîm .......................................6 Der-Münâcât-ı Bârî Ta'âlâ celle ve 'alâ...........................14 Fî Na'tı Seyyidi' l-Mürselîn Muhammedu' l-Mustafâ Salla' llâhu 'Aleyhi Ve' s-Sellem................................................17 Ebû 'an ced ismuhu Ahmed ............................................18 Fî na'tı emîri' l-mü'minîn Ebî Bekr Es-sadîk razıya' llâhu 'anhu .................................................................................23 Fî na'tı emîrü' l-mü'minîn 'Osmân İbn 'Affân razıya' llâhu 'anhu .................................................................................24 Fî na'tı emîri' l-mü'minîn 'Alî ibn Ebî Tâlib kerema' llâhu vechu................................................................................25 Der-Sebeb-i Nazm-ı Kitâb Berâ-yı Devlet-Me'âb ...........26 Der-Medh-i Mahdûm-ı A'zam ve Yigâne-i Zamân Dâvud Çelebi-i Kâmurân.............................................................32 Kasîde-i Şerîfe Fî-Medhih ...............................................34 Der-Şikâyet-i RûzigârVe Cehâlet ü Tahayyülât ..............36 Şi'r-i Ma'şûk .............Min Nâme-i Düvüm ......................40 Nâme- i Sivüm Der-İzhâr-ı Muhabbet.............................41 Şi'r-i Melîh Min Nâme-i Sivüm .......................................43 Nâme-i ÇehârumDer-Sitâyiş-i Ma'şûk.............................44 Şi'r-i Müveşşah Min Nâme-i Çehârum ............................46 Nâme-i Pencüm Der-Tuvân-gerî-i Ma'şûk [Min]Ve Dervîş-i 'Âşık ..................................................................47 Şi'r-i Şerîf Min Nâme-i Pençüm ....................................49 Nâme-i Şeşüm Der-Şükr-i 'Âşık Verzâ Dâden Be-Cefâ-yı Ma'şûk..............................................................................50 Şi'r-i Latîf Min Nâme-i Şeşüm.........................................52 Nâme-i Heftüm Der-Sevkend-i Sûzâden 'Âşık Be-Sıdk-ı Hod Der-'Işk-ı Ma'şûk......................................................53 Şi'r-i Şerîf Min Nâme-i Heftüm .......................................55 Nâme-i Heştüm Der-Nâ-Mihribânî Vü Saht-ı Dil-i Ma'şûk Ve Bî-Habar-ı Bî-Vey Ez-Hâl-i 'Âşık.............................56 Şi'r-i Belîg Min Nâme-i Heştüm......................................59 Nâme-i Nühüm Der-Hercâyî Bûden ma'şûk Ve Sâbit Kademî 'Âşık...................................................................59 Şi'r-i ˜arîf Min Nâme-i Nühüm ........................................62 Nâme-i Dehüm Der-Bergeşten-i Ma'şûk Ez-'Âşık u Nâ-Mihribânî Nümûden........................................................63 Şi'r-i Hüsn Min Nâme-i Dehüm.......................................65 Nâme-i Yâzdehüm Der-Bergeşten 'Âşık Ez-Ma'şûk u Cevr Nümûden..........................................................................66 Şi'r-i Fasîh Min Nâme-i Yâzdehüm .................................69 Nâme-i Düvâzdehüm Der-Tâze Şuden 'Işk-ı Köhne .......70 Şi'r-i Celî Min Nâme-i Düvâzdehüm...............................72 Nâme-i Sîzdehüm Der-Nâz u Deryâ-yı Ma'şûk...............72 Şi'r-i Cemîl Min Nâme-i Sîzdehüm .................................75 Nâme-i Cehârdehüm Der- Sıfat-ı Bahâr u Cüvânî...........75

4

Şi'r-i Garrâ Min Nâme-i Çehârdehüm .............................78 Nâme-i Pânzdehüm Der-Şi'r Kerden Ma'şûk Vü Zârî Kerden ü 'Âşık Der-Firâk...............................................78 Şi'r-i Hûb u 'Acîb Min Nâme-i Pânzdehüm.....................80 Nâme-i Şânzdehüm der-Zâri Kerden 'Âşık-ı der-Firâk-ı Ma'şûk..............................................................................81 Şi'r-i Şîrîn-i Latîf Min Nâme-i Şânzdehüm .....................84 Nâme-i Heftdehüm Der-Bî-Sabr-ı 'Âşık Ve İntizâr-ı O Der-Firâk-ı Ma'şuk...........................................................84 Şi'r-i Ter ü Nâzük Min Nâme-i Heftdehüm .....................87 Nâme-i Heştdehüm Der-Bâz Âmâden-i Ma'şûk Şi'r-i Şâdî Kerden-i 'Âşık ..................................................................88 Şi'r-i Musanna' Min Nâme-i Hejdehüm...........................90 Nâme-i Nûzdehüm Der-Sefer Nümûden 'Âşık Ve Fermûşî Ma'şûk-ı 'Âşık-Râ ............................................................91 Şi'r-i Melîh Bî-Nazîr Min Nâme-i Nûzdehüm.................94 Nâme-i Bistüm der-Müştâk-ı Ma'şûk ..............................94 Nâme-i Bistüm Der-İştiyâk-ı Ma'şûk...............................99 Şi'r-i 'Acîb ü Hûb Min Nâme-i Bist ü Divüm ................103 Nâme-i Bist ü Siyüm Der-Bîmâr Şoden-i 'Âşık.............104 Şi'r-i Melîh ü Bedî' Min Nâme-i Bist ü Siyüm ..............107 Nâme-i Bist ü Cehârüm Der-Cevâb Nâme-i Ma'şûk .....107 Nâme-i Bist ü Pencüm Der-Pinhân Dâşten 'Âşık-Râ Ez-Ma'şûk-Râ ......................................................................110 Der-Şi'r-i Latîf Min Nâme-i Bist ü Pencüm...................113 Nâme-i Bist ü Şeşüm Der-Bîdâr Şoden Râz-ı 'Âşık Der-'Işk-ı Ma'şûk...................................................................114 Şi'r-i Hûb Min Nâme-i Bist ü Şeşüm.............................116 Nâme-i Bist ü Heftüm Melâmet Nümûden-i Halk.........117 Şi'r-i Şerîf ü Müzeyyen Min Nâme-i Bist ü Heftüm......120 Nâme-i Bist ü Heştüm Der-Şikâyet Kerden-i 'Âşık Ez-Furkat u Nasîhat Nümûden-i Ma'şûk .............................120 Şi'r-i 'Avn Min Nâme-i Bist ü Heştüm...........................123 Nâme-i Bist ü Nühüm Der-Garîbî 'Âşık Der-Fürkat-ı Ma'şûk............................................................................124 Şi'r-i Garîb ü 'Acîb Min Nâme-i Bist ü Nühüm.............127 Nâme-i Sivüm Der-Kej-Rû-yı Çarh Devr-i 'Âşık Ez-Ma'şûk............................................................................127 Şi'r-i Şîrîn ü Nâzük Min Nâme-i Sivüm ........................130

5

Sİ-NÂME-İ HÜMÂMÎ

  Bi’sim’il’llâhi’r‐rahmân’r‐rahîm  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1. Bi-ismi' l-Vâhidi' r-Rabbi' r-Rahîmi

Ta'âla' llâhu zü' l-menni' l-Kerîmi 2. Kadîm ü Kâdir ü Settâr u Mü'min Şehîd ü Mâlik ü Hayy u Müheymin 3. 'Azîz ü 'Âlim ü Rahmân u Hallâk Mü'în ü Nâzır u Hallâk u Rezzâk 4. Hüve' l-evvel hüve' l-âhir hüve' l-hû Hüve' l-bâtın hüve' z-zâhir hüve' l-hû 5. Zihî bâtın ki ne ma'nîde zâhir Zihî evvel ki ol durur hem âhir 6. Zihî Sâni' ki sun'ından bulup fer Olur bir nutfe insân katre gevher 7. Zihî zâhir ki bâtındur zuhûrı Zihî bâtın ki zâhir sun'ı nûrı 8. Delîli 'aklı bu kim bile hâlet Ki istidlâl-i 'akl eyler delâlet 9. Eger az ola egerçi mevcûd eger çok Vücûdı gayra tutarsa ta'alluk 10. Bu haşyet-ile kim oldukça ma'lûm Ola girânın evinden o ma'lûm 11. Çü ma'lûm olısar âhir nihâdı Anuñ dilinde mümkin olur adı 12. .......kendüden olursa cûdı Ta'alluk gayra tutmazsa vücûdı 13. Aña bârî mahlûkât dirler Vücûdı "vâcib ü bi' z-zât" dirler 14. Bu bir kaç emr olur pes kim mülâzım Bu sözden "vâcib ü bi' z-zât"a lâzım 15. Biri budur ki 'arş olmaya zâtı

6

'Arazdan pâk ola olur zât u sıfatı 16. 'Araz zîre ta'allukdur çü cisme Düşipdür genc bu cism-i tılısma 17. Çü ma'dûm nite cism ola ma'lûm 'Araz elbetde olur böyle ma'dûm 18. Gerek hod "vâcib ü bi' z-zât"uñ ayruk Vücûdı gayra tutmaya ta'alluk 19. Mu'arrâdur anuñ zâtı 'arazdan Müberrâdur sıfatı her 'arazdan 20. İkinci bu ki çün vâhiddür ismi Vücûdınuñ gerek olmaya cismi 21. Ki cism eczâsı yine cismi-y-ile Olupdur münkasım kemmiyyet-ile 22. Zihî Mâlik ki mülkinde halel yok Zihî Hâkim ki hükminde cedel yok 23. Zihî Sâlik k' anuñdur evveliyyet Anuñla bir vücûda yok ma'iyyet 24. Ne zâhirdür ki bâtındur zuhûrı Ne bâtındur ki zâhir sun'-ı nûrı 25. Ne evveldür ki yokdur ibtidâsı Ne âhirdür ki yokdur intihâsı 26. Ne vardur kibriyâsına bidâyet Ne lutfı bahrına hadd u nihâyet 27. Mü'essirlik vasıfından eser yok Velî zât-ı habîrinden habar yok 28. Bulınur 'acz anuñ-çun ma'rifetde Ki zâtı sırrı vasf olmaz sıfatda 29. Çü 'irfânında 'âcizdür her idrâk Anuñ-çun dir denîler "mâ 'arefnâk" 30. Görinen san'atından dirligidür Bilinen kudretinden birligidür 31. Ne şerh idem ki bulam zâtına reh Ne kim dir-isem andandur münezzeh

7

32. Teterre zâtuhimâ yekûlün Ta'âli şânuhu 'ammâ yüsîrrûn 33. 'Ayân kim ister olursa nihân-ver Nihân kim tâlib olursa 'ayân-ver 34. Hudâdur var kemâlı kim degüldür Ne kim dirsem hem oldur hem degüldür 35. Bu mevcûdâta vâcibdür çü bi' z-zât Vücûdı varlıgını kılur isbât 36. Ki içi pür olınca âdemîler Deñizde kendüden gitmez gemiler 37. Bu mevcûdât özinden olmaz icâd Ki var her varı dakı kılan irâd 38. Gerekdür her eserde bir mü'essir K' ola te'sîr kılmaklıga kâdir 39. 'Amel kılmaga pes bir 'âmil gerekdür Belî her fi'le bir fâ'il gerekdür 40. Ne nakş ola k' anuñ mânisi yokdur Binâ hiç var mı kim bânîsi yokdur 41. Belî rûşen durur bu şems-i hâver Degüldür kendü kendüden münevver 42. Bu kutb-ı sâkin ü bu necm-i seyyâr Bu sahn-ı kâyim ü bu çarh-ı devvâr 43. Bu turan yirler ü dönen felekler Bu cinn ü ins ü şeytân u melekler 44. Bu 'arş u ferş ü bu meydân-ı 'âlî Ayuñ geh bedri vü gâhî hilâli 45. Kadîm olmadugı bu kârubâruñ Bekâsı olmadugı rûzigâruñ 46. Bu cerr-i âsumân u sahn-ı gabrâ Ki olmış biri pest ü biri bâlâ 47. Bu dörd erkân-ıla bu altı şeh-reh Bu tokuz hakkı-y-ıla yidi hem-reh 48. Bu kış u yaz u bu şâm u seherler Mü'essir varlıgındandur eserler

8

49. Emîri var belî bu tahtgâhuñ Bu kamu sun'ıdur şol pâdişâhuñ 50. K' anuñ emri-y-iledür çarh -ı dâyim Anuñ hükmi-ledür yir böyle kâyim 51. Hamîr-i Âdem iden kilden oldur Mesîh-i Meryem iden yilden oldur 52. Düriden hâk u hûndan âdemî ol Yaradan kâf u nûndan 'âlemi ol 53. Yedini Mûsinüñ beyzâ kılan ol 'Asâsın elde ejderhâ kılan ol 54. Günehsüz oda atdurur Halîlin Viribir tutmag-ıçun Cebraîlin 55. Yirini yanar-iken gülşen eyler 'İnâyet nûrı-y-ıla rûşen eyler 56. Nişânı kudretidür Yûsuf-ı Ya'kûb Beyân-ı hikmetidür hüzn-i Ya'kûb 57. Ta'accüb eyle gör kıyılan 'acîbin K' ider meshûr kendüzinüñ habîbin 58. Bitürür serve dârû kim alur hûş Düzer nîş-ile şehri şekkerin nûş 59. Dikenden gül kamışdan şekker eyler Sadefden dürr ü taşdan gevher eyler 60. Semâyı ki kılur yir bigi pür-jeng Ki ider sahn-ı gabrâyı semâ-reng 61. Bahâr-ıla bezer geh gül-sitânı Hazân-ıla bozar gâhî cihânı 62. Çü lutfından irişe 'âleme fer Cihân cennet olur çün havz-ı kevser 63. Kaçan kim sun'ı virür kuvvete kut Bitürür taşda la'l agacda yâkût 64. Güli ki tâze vü rengîn-ter eyler Bozar geh nüshasını ebter eyler 65. Çü hâkimdür kamu hikmet anuñdur

9

Kadîr oldur ki her kudret anuñdur 66. Ne hikmetdür ki bürhânı belürmez Ne deryâdur ki pâyânı belürmez 67. Ne kudretdür bu kim hikmet nedür Ne hikmetdür bu kim san'at nedür 68. Bu kamu yok olıcak var oludur Her işde fâ'il-i muhtâr oludur 69. Gören "'aynü' l-yakîn " bu mâcerâyı Ne cân-ıla diye çün ü çirâyı 70. Ne var peydâsa sun'ı 'ilmi sırdur Sıfatı gerçi biñdür zâtı birdür 71. Kamu sîmurglar irmez bu sırra Komaz bol gayreti tevhîd-i gayra 72. Yog-ısa kıl nazar gözgüñde ger pâs Ki sen hû dirsen ol dir "eyyühe' n-nâs" 73. 'Acâyib güft ü gûdur hây u hûdur K' iki 'âlem o bir hûdan toludur 74. Ta'addüd 'âlem-i kesretdedür pes Bu vahdetde ikiligüñ sözin kes 75. Bu bâbuñ kim ki "fethu' llâh" fazlın Bilür bir niçe biñ a'dâduñ aslın 76. Çü biñlik yüzlik olmaz ola takdîr Arada nesne kalmaz ille kim bir 77. Tapulan bir ikidür gerçi mihrâb Pür olmış bir deñizden niçe biñ tâb 78. Güneşden câma tokundukça pertev Düşer çün 'aksi reng-â-reng olur ev 79. Ki her bir sırçada bir dürlüdür reng Görinür bir ziyâda niçe biñ reng 80. Ne yüzdür gör ki görmez anı gözler Anuñdur niçe biñlü niçe yüzler 81. Derûn-ı cân u bîrûn-ı cihândur Ne peydâdur ki her gözden nihândur

10

82. Göz anı gözler ü görmez ne gözler Dil anı söyler ü bilmez ne söyler 83. Egerçi yolda turmış gösterür yol Velî bilinmez ol kim kandadur ol 84. Nihândur zâtı peyzâdur kemâli Ta'âlâ' llâh zihî nûrı ta'âli 85. Hamuş olmış durur gûyâlıgından Nihân olmış durur peyzâlıgından 86. Habar penhânlıgından hazretidür Eser peydâlıgından san'atıdur 87. Kalupdur rûh-ı kuds emrinde hayrân Olupdur 'akl-ı kül 'ilminde nâdân 88. Sıfatı bî-çü gûne zâtı bî-çûn Kemâlı bî-kem ü ef'âlı mevzûn 89. Mu'arrâdur bu cân zikr itdüginden Müberrâdur göñül fikr itdüginden 90. Arı zikr itdüginden her cehûlüñ Biri fikr itdügünden her 'ukûlüñ 91. Münezzeh zâtı bâkîsi fenâdur Mu'allâdur "'ale' l-'arş istivâ" dan 92. Egerçi şeş cihetde râh olupdur Dü 'âlem "semme vechu' llâh" olupdur 93. Cemî'i halk aña kılursa tâ'at Çü yokdur eksigü olmaz riyâdat 94. İki 'âlem tolarsa küfrdür hem Kemâlından kim olmaz zerrece hem 95. Kamudan lâ-büd isti'lâsı vardur Anuñ-çun şöyle istignâsı vardur 96. Yaratmaklıkda çün kim yâri yokdur Katında lâ-cerem mikdârı yokdur 97. Bu istignâ ile gör ol Hudâvend Ki yokdur birligine misl ü mânend 98. Girü yâd eylemez himmetleründen Pür eyler 'âlemi ni'metlerinden

11

99. Dilerseñ itmeye ni'metlerin kem Hümâmî şâkir ol "v'allâhu a'lem" 100. Dilüñ tut aç gözüñi diñle gûşi ol Ki ya'nî 'aczüñi bilüp hamûş ol 101. Senâsın sunma başa iltmege el Ki "lâ-uhsî senâen" didi mürsel 102. Bilürler cümle birdür varı ol zât Ne hâcet söylemek 'ars eyle hâcât 103. İder isbât delîl vahdâniyete Bârî ta'âlâ "celle ve 'alâ" 104. Belî her şeyde var durur bir âyet K' anuñ varlıgına [ider] delâlet 105. Ve fî külli şey'in lehu âyetün Tedüllü 'alâ ennehu vâhidün 106. Delîl-i naklî kim tevhîde haddur ...................................................... 107. Vücûdı kim ırak kemmiyyet andan 'İbâretdür belî eniyyet andan 108. Irakdur "vâcibü bi'z-zât"dan ol Olur hod 'ârız olan cümle melûl 109. Ola eniyyet-ile ittihâdı Ç' anuñ eniyyetinüñ infirâdı 110. Şol eniyyetde kim mâhiyyet olur ..........ol............................................ 111. Vücûduñ gayrına lâ-büd bu tevcîh İder zâtından anuñ ............................ 112. Ki mümkindür ne kim olmış olası Vücûdı vâcibinüñ mâ'adâsı 113. Ne mümkin var-sa imkâniyyetinüñ Vücûdı gayrıdur mâhiyyetinüñ 114. Beşinci bu gerekmez vech çün yok K' o gayra tuta gayr aña ta'alluk 115. Bu ma'nîden ki bulalar ma'iyyet Olalar bes biri birine 'illet

12

116. Çü her sultân ola tâhir makâluñ Beyânı pes ne hâcet bu mecâluñ 117. Budur altıncı kim Bârî ta'âlâ Gerekdür bu ta'allukdan müberrâ 118. Ki kendü vâcib ola gayrı mümkin Ta'alluk bir birine tuta lîkin 119. Bu ma'nî bu degül kim bi' l-hakîkat Ola her birisi birine 'illet 120. Yidinci bu gerekdür kılmakda takdîr Ola ol vâcibü bi' z-zât-ıla bir 121. Bulınup "hâşe li' llâh" ger şerîki Eger bir olmayup olursa iki 122. Ya biri birine bî-keyf ü bî-kem Müşâbih ola her vech-ile her dem 123. Eger külli vücûh-ıla müşâbih Olursa müstefîl-iken be-nefih 124. Bilinmez bâtıl olur pes ta'addüd İkilik sâbit olmaz anda lâ-büd 125. Mahall-i vahde bu hâlın bir iden Hulûl itmek muhâl olur sivâdan 126. Ve illâ ger muhâlif ola teşbîh Yine zâhirde bâtıldur bu tevcîh 127. Ki dahl itmez bu fazl u 'ârıziyyet Hakîkat zât-ı küllinden hakîkat 128. Ki zîrâ "fazl-ı 'ârız bi' l-fevâsıl" Olur mevcûd olmaklıkda dâhil 129. Bu vakti ola kim kemmiyyet ola Vücûdı 'ârızî mâhiyyet ola 130. Anuñ hod birdür ü feyz-i vücûdı Didüñ mâhiyyeti-y-ile vücûdı 131. İkilikden münezzehdür çü zâtı Ahaddur pes ki bu ism-i sıfâtı 132. Ger anuñ gayrı olaydı arada

13

Varurdı yirler ü göñül fesâda Kemâ kâla' llâhu ta'âlâ "lev kâne fihimâ âlihetün illâ' llâhu lefesedetâ" [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 133. Olurdı her birinüñ bir merâmı Cihânuñ hiç olamaz-ıdı nizâmı 134. Nizâm andan bulupdur sun'-ı 'âlem Ki birdür Sâni'i "v’allâhu a'lem " 135. Ulûhiyyetde çün yokdur şerîki Dimek bes küfrdür ol bire iki

  Der‐Münâcât‐ı Bârî Ta'âlâ  celle ve 'alâ  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 136. Hudâyâ çün kuluñam ben kemine İrür her 'ilmümi "'ayne' l-yakîn"e 137. Kamu 'isyânuma tevfîk senden Bu taklîdüme vir tahkîk senden 138. Kara yüzümi fazluñ-ıla ag it Beni bu mâ u menlikden ırag it 139. Müberrâ olıcak cânum sıfatdan Münevver eyle nûr-ı ma'rifetden 140. Hevâya salma cân murgın hevesde Ki bî-per kalmaya [ol] kafesde 141. Yüzümi nûruñ-ıla rûşen eyle Yirümi zahmetüñle gülşen eyle 142. Mezîd it rûh-ı ferdâniyyetüñden Pür eyle sıdk-ı vahdâniyyetüñden 143. Dalâletden komagıl olmaga kem Ki tâ okınmaya şânumda bil hem 144. Halas it cân-ı nefs âfetlerinden Berî kıl bu cihân zahmetlerinden 145. Sözümi zikr-i zâtuñdan ter eyle İçimi fikr-i şevkuñdan pür eyle

14

146. Ecel câmı başumdan alıcak hûş Dilüme aduñ itdürme ferâmûş 147. Şu dem kim dem tutıla huşk ola leb Ter eyle âb-ı rahmetden yâ Rab 148. Musallat olıcak şeytân zelelden Hafîzâ hıfz it îmânım halelden 149. Sorıcak anda "men rabbüke mâ dîn" Çü sensin anda sen virile telkîn 150. Ki telkîn olmaz-ısa senden ol dem Ne dir yüz biñ dil-ise ola ebkem 151. Kaçan kurılsa 'adlüñden terâzû Günâhuñ keffesine virme bâzû 152. Bekâda zinde göstergil giderken Civârı "cennetü' l-me'vâ"da mesken 153. Belâ seylâbına lutfuñı sed kıl Hatâ gark-âbına düşdüm meded kıl 154. Beyân itmekde vasfuñdan ma'ânî Tutarsa "'ukda vâhlül min lisânî" 155. Dilümi sözde lâl itme fasîh it Bu sarfuñ cümle mu'talden sahîh it 156. Beyânum ref'ına zamm it sevâbum Ki tâ kesr olmaya bu feth-ü bâbum 157. Zebûrında sözümüñ eyle düz 'ûd Ki aña yine dem-sâz ola Dâvud 158. Bu dil-zâdumda redde komayup yol Murâd ol şehzâdenüñ katında makbûl 159. Ki tolsun bakdugunca gözleri nûr Hem olsun okıdukça göñli mesrûr 160. Sözüñ hûbını göster gizle nahsın K' ide ahsen görüp ihsân ı tahsîn 161. Giryem odınadur çün kim kerem kıl Katında kadr bigi muhterem kıl 162. Çü terdür tâze gül bigi bu defter

15

Tamâm itdür koma evrâkın ebter 163. İlahî kılmışam 'isyân hadsuz Katı çehâra kılmışam mededsüz 164. Günâhum ger hem okır defterümden Katında sermesâr olam şerümden 165. Şikeste hayrda şerde dürüstem Her işde çâbük tâ'atda süstem 166. Ne 'özrüm var ki 'arz idem katuña Ne yüzüm var ki varam hazretüñe 167. Ararsam ki olmış ola hayr çün sarf Bulınmaz cümle dîvânumda bir harf 168. Eger pür nefs-i şerîrem şerem kat Sayarsam bir varakdan niçe biñ hat 169. Revâdur örter-iseñ hem günâhum Ki ben kiçiyem uludur günâhum 170. Eger kahr idesin Kahhâr sensin Veger 'afv idesin Gaffâr sensin 171. Muti'am hükmiñe hikmet seniñdür Çü Kâdirsin kamu kudret seniñdür 172. Görürem lutfuñı ni'metlerüñden Umaram lutfuñı rahmetlerüñden 173. Revâdur lutfuñ ol dem çünki 'âsî Latîfâ lutf idüben vir halâsı 174. Görinür gerçi "lâ-te'men busû"dan Ümîdüm üzmezem "lâ-teye'su "dan 175. Egerçi mücrimem nâdân degülem Saña şirket katanlardan degülem 176. Ne var 'isyânuma olmaz-sa tedbîr Bilürem ki suçum biñdür ..... bir 177. Toludur gerçi kim göñlüm riyâdan Degüldür hâli sarf-ı kibriyâdan 178. Hudâyâ kullarıñuñ hâsı hakkı Saña göñlindeki ihlâs hakkı

16

179. Sürûrı sırr-ı hakkı enbiyânuñ Niyâz u nâz-ı hakkı evliyânuñ 180. Yidi tamu sekiz cennet hakı-çun Tokuz eflâk biş nevbet hakı-çun 181. Bi-hakk-ı nevbet-i ihyâ-yı 'İsî Bi-hakk-ı hikmet -i 'icâz-ı Mûsî 182. 'Ulûm- ı "'âleme' l-esmâ" hakkı-çun Çü Âdem ü 'ismet-i Yahyâ hakkı-çun 183. Cebînüñ hakkı kim kılduñ anı pâk Anuñ hakı ki didüñ aña "levlâk" 184. Anuñ güftündeki ol mihr hakkı Saña cânında olan mihr hakkı 185. Şerîrüñ nefî kılan lâ hakkı-çun Seni isbât iden ilâ hakkı-çun 186. Hümâmîye günâhından çeküp sed Kuluñdur rahmetüñden eyleme red 187. Yakup 'ışk odına kalbin hâs it Hevâyi kıl 'ışkından halâs it 188. Añılmakda olıcak [benüm] adum Hudâyâ rahmetüñden kılmaz mahrûm 189. Zi şûr-ı nefs ez-şerr-i şeyâtîn Agsinâya gıyâsü' l-müstagısîn

Fî Na'tı Seyyidi' l‐Mürselîn Muhammedu' l‐Mustafâ Salla' llâhu 'Aleyhi Ve' s‐Sellem 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 190. Çü ol Hallâk-ı 'âlem bir ü Gaffâr Diledi k' ide gizlü genci izhâr 191. Dü 'âlem hilkiyyatı urmadan el Mahabbet pertevi nûrından evvel 192. Yaratdı lutfı-la bir pâk rûhı Ki kıldı 'âlemi anuñ fütûhı 193. Yaratdı pâk çün halk itdi Yezdân Pes itdi mebde-i ervâh-ı insân

17

194. Çü ol rûh oldı hem ervâha menşe Kalan mahlûka ervâh oldı mebde 195. Bes itdi halk bu halk-ı cihânı Resûl idinmek-içün kendü anı 196. Yaratdı ced-be-cid nûrın "ma'ü ' l-ced" Ki 'Abdu' llâhı kıldı aña vâlid 197. Çü ol cân cevheri geldi vücûda Dü 'âlem halkı geldiler sücûda 198 Anuñ adını Bârîden eb ü ced Çü ilhâm oldı kodılar Muhammed 199. Muhammed dinmedin 'âlemde adı Vücûda gelmedin cism ü nihâdı 200. Yog-iken halk-ı 'Abdu' llâh hiç had Ahad komışdı adın anuñ Ahmed

  Ebû  'an ced ismuhu Ahmed  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 201. Zihî dür-dâne-i dürc-i nübüvvet Zihî seyyâre-i burc-ı fütüvvet 202. Hudânuñ sâdıku' l-kavl u emîni Cihânuñ "rahmeten li' l-'âlemîn"i 203. Emîr-i seyyid-i sâdât-ı 'âlem Sipâh-sâlâr-ı mevcûdât-ı 'âlem 204. Eşigi dîn erinüñ hâne-kâhı Deri "rûhu' l-emîn"üñ secde-gâhı 205. Cihân ol bezm-gâhuñ cur'a-nûşı Felek bu hâne-kâhuñ hırka-pûşı 206. Vücûdı seyyididür kâ'inâtuñ Anuñ-çun mefharıdur cümle zâtuñ 207. Celâlı dîni bigidür muhalled Hısâlı adı bigidür Muhammed 208. Hakâyık-dân-u esrâr-ı hakîkat Hükûmet-dân-u ahkâm-ı şerî'at

18

209. Anuñ ikrâmına olmışdur Âdem Bu tekrîmât-ı "kerrem-nâ-dan ekrem" 210. Anuñ nûrı kılupdur nârı gülşen O nûr itdi yed-i beyzâyı rûşen 211. Mesîh oldugı hay bu rif'atinden Ki dilemişdür ola ümmetinden 212. Kelîme "len terânî" oldı hâsıl "Ev ednâ kâbe kavsyen" aña vâsıl 213. Meger itmişdi derdi Dâvudı germ K' iderdi âh idicek âheni nerm 214. Anuñ âhen elinde oldı-sa mûm Bunuñ izi olupdur taşda ma'lûm 215. Bu kamu şevketi birle Süleymân Yürir kim ola işiginde der-bân 216. Ne var olsa dü kevnüñ pâdişâhı O leşker-gâhdandur bu sipâhi 217. Anuñ sem'ına söz irgürdise bil Bunuñ sem'ın' irürdi peyk-i Cibrîl 218. Anuñ ecri karıncadan alur dek Baña hoş perde-dâr oldı örümcek 219. Ne var kuşlar aña tutsa tanâbı Buña Hak sâye-bân itdi sehâbı 220. Nigîn-ile aña cin tutdı-sa yüz Müsahhardur buña engüşterî söz 221. Bunuñ lutfı anuñ kahrından artuk Bunuñ kahrı anuñ mihrinden artuk 223. Didi çün "lâ-tezer" bu oldı makbûl Dimişdür "innehüm lâ-ya'lemûn"ol 224. Ne var ger Yûnusa üns olsa mâhî Bunuñ şakk eyledi engüştî mâhı 225. Bunuñ yir şemmesidür sıdk-ı Ya'kûb Bunuñ kim sun'ı durur sabr-ı Eyyûb 226. Eger emlahligin görseydi Yûsuf

19

Çekerdi kendü hüsninden te'essüf 227. Hakuñ yolında sıdk-ıla virüp cân İsmâ'îl ister-idi ola kurbân 228. Ger ol cân virdi Hakuñ kurbatına Fidâ kıldı bu oglın ümmetine 229. Anuñ bu mu'cizâtı bu kerâmât Resûl-ı hakdugın kılur isbât 230. Çü hak peygâmbaruñ çokdur Bu âyet bes ki nesîh-çün sebakdur "Hüvve' llezî ersele resûlehu bi' l-hudâ ve dîni' l-hakkı liyuzhirehu 'ale'd-dîni küllihî ve lev kerihe' l-müşrikûn" [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 231. Çü anuñ dînidür marziyye-i hak N' ola ger nesh-i edyân olsa hak 232. Kılurdı "zî' l-celâl" idene ikrâm Dir "inne' d-dîne 'inda' llâhi' l-islâm" 233. Bu dînden gayrıya her kim tuta yol Kala hüsrân-ıla olmaya makbûl 234. Dîn anuñ dînidür bes bi' l-hakîkat Ki anuñ ümmetidür hayr-ı ümmet 235. Nesebde nisbetidür çün "mina' llâh" Nasîbidür dü kevnüñ bes kim ol mâh 236. Hudûsa nisbet olmaz çün bu elkâb Pes olmaz gerçi kat' olur her ensâb 237. Ezel fıtratda evvel halk anuñdur Ebed hilkatda pes her sebk anuñdur 238. Zemînüñ maşrıkından kopsa mahşer Tulû' evvel ider ol şems-i hâver 239. Kamu 'âsîlere çün kopa sâ'at Ol ola eyleyen evvel şefâ'at 240. Çü yokdur ma'siyyetden ihtiyâtı Kamudan ol geçe evvel sırâtı 241. Hakuñ makbûlı bile çün tapusın

20

Ol aça cennetüñ evvel kapusın 242. Zi-'âşık k' ola ma'şûk-ıla meyli Kamudan aña öñ ide tecellî 243. Revâdur kılsa aña yidi iklîm 'Azîm oldugı-ıçun hulk-u ta'zîm 244. Kaçan kim eyde "li-vaktı ma'allâh" Bu halvet-gâha yokdur kimseye râh 245. Biledüñ ümmidür çün kim medîne Bu ma'nîden pes aña ümmi dine 246. Ne okıdur ki ümmînüñ sebîli Olupdur fazl-ı zâtınuñ delîli 247. İçi vü taşı çün tolmış-ıdı nûr Güneş-veş sâyeden olmış-ıdı nûr 248. Yire düşmezdi zıllı ol emîrüñ Ki olmaz zıllı misbâh-ı münîrüñ 249. Belî hem sâyesine râh dirler Ki her sultâna "zıllu' llâh" dirler 250. Anuñ-çun şöyle 'alî oldı bu 'arş Ki yüzin sâyesine eyledi ferş 251. Sekiz cennet içinde aña bir hûr Getürmişdi namâz içinde engûr 252. Kaçan kim sıdk-ıla tutdı açup muşt Birer hoş çeşme oldı her bir engüşt 253. Anuñ hakkında gerçi Kâdir bañ ? Dimişdi "mâ halaktu' l-halka levlâk" 254. Var-ıdı çün tamâm almışdı dîni Özinüñ "i'tisâ minse yakîni" 255. Velîkin yine gösterüp itâ'at Kılur-ıdı gice gündüz o tâ'at 256. İdinürdi kıyâmı ol kadar iş Ki tutardı mübârek ayagın şiş 257. Tutuban ser-be-ser âfâkı haylî Cihân gerçi ki olmışdı tufeylî

21

258. Velîkin Hakk-ıla kıldukça bâzâr Dir-id' el-fakr u fahrı itmeyüp 'âr 259. Ne sultândur ki kaçup saltanatdan Özin miskîn iderdi meskenetden 260. Mesâkîn zehresine bulmaga yol Du'â içinde "v' ahşurni" didi ol 261. Egerçi cümle 'âlem az eger çok Anuñ honından oldılar kamu tok 262. Velîkin ümmeti-çün ol döküp yaş Acıkdukça basardı bagrına taş 263. Çekerdi renc-ile görmeklige genc Bulırdı hâsıl olmaz genc bî-renc 264. Aña hod irişüp fazl-ı ilahî Dü kevnüñ olmış-ıdı pâdişâhı 265. Bu ni'metlerde cem' eylerdi fikrin Kim itmezdi mezîd oldukça şükrin 266. Zihî ni'met zihî şükr ü zihî dem Zihî sıdk u safâ kim olmadı kem 267. Zihî rütbet zihî i'zâz u ikrâm Zihî in'âm ki olmış durur 'âm 268. Zihî eltâf u ihsân u mürüvvet Zihî şefkat ki bulmış andan ümmet [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 269. Elâ iy mazhar-ı lutf-ı ilahî Kamu 'âsîlerüñ püşt ü penâhı 270. Seni bildük hakîkat hak resûlı Hümâmî kulınuñ olsun kabûlı 271. Çü cürmüm câna itmişdür tabı dık 'İlâc it baña iy üstâd-ı Hâdık 272. Hidâyet birle göstergil baña yol Ayakdan düşmişemdür dest-gîr ol 273. Çekicek ümmetüñ-çün tamuya sed Beni hem ümmetüñden eylegil 'ad

22

274. Şefî'-i müznibînsin müznibem hem Şefâ'at eylegil "v’allâhu a'lem"

Fî na'tı emîri' l‐mü'minîn Ebî Bekr Es‐sadîk razıya' llâhu 'anhu 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 275. Resûluñ evvelüñ ol yâr-ı tahkîk İmâmu' s-sâdıkîn Bû Bekr-i Sıddık 276. Şerî'at gözlemekde "kurretü' l-'ayn" Refîk-i yâr-gâr sânî isneyn 277. Kamudan dîn içinde tutıcak yol Ol "amennâ vu saddaknâ" didi ol 278. Çün oldı gözledi dînde sevâbı Resûluñ evvel-i nâ'ib menâbı 279. Fidâ kıldı Hudâ 'ışkına mâlın Resûla soñra cift itdi 'ayâlin 280. Şu deñlü dökdi Hak yolında sîmi Ki 'uryân oldı sarlandı kilîmi 281. Kamu ashâb cem'-iken temâmet Nebîye geçdi ol itdi imâmet 282. Kamuya gerçi Ahmed kıldı inkâr An' itdi sırr u rû'yetden habar-dâr 283. Hem ol Hâsıd-ı evvel ümmetinde Hem âhirine yüz urdı katında 284. Bu dörd içre çü evvel 'adl anuñdur Kamudan efzal oldur fazl anuñdur Fî na'tı emîrü' l-mü'minîn 'Ömer bin El-Hattâb razıya' llâhu 'anhu [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 285. İkinci zübde-i yârân-ı ashâb 'Ömer bû' l-fazl u 'adl ibn Hattâb 286. Hakîkat 'âleminüñ zü fünûnı Şerî'at şehrinüñ reh-nümûnı

23

287. Mu'âvin olsa evvel hakka el-hak Şerî'at birle dîn tutmazdı revnak 288. İderdi gice gündüz Hakka takdîs Kaçardı gölgesinden lâ-büd iblîs 289. Biş on günlik yire idüp ser-âgâz İrerdi menber üstinden ol âvâz 290. Irakdan heyet-ile pür-dalâlet Hak aña eyle virmişdi mahâbet 291. Ki gelse cümle kâfirler katına Bakamazlardı anuñ heybetinde 292. İdüp 'adl eyle olmışdı nesnem kem K' o bir kem katredür deryâyı kulzüm 293. Eger hatm olmasa Ahmed’de bayık Nebîlik olurdı aña lâyık 294. Çün oldı hûn-ı pir-i Bû Kuhâfe Ol oldı sâbit ü dârü l-hilâfe

Fî na'tı emîrü' l‐mü'minîn 'Osmân İbn  'Affân  razıya' llâhu  'anhu 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 295. Üçünci câmi'-i âyât-ı Kur'ân Emîr-i hilm 'Osmân ibn 'Affân 296. Güzîn hvoca-i kevneyn oldur Güyâ göñilde "zî' n-nûreyn" oldur 297. Aña hilm u hayâ olsa musavver Bu zu' n-nûreyn olur-ıdı enver 298. Çü zâtı mazhar-ı hilm ü hayâdur Sıfatı bes ki hayr-ı asfiyâdur 299. Hayâyı şöyle kim ihyâ iderdi Resûl andan pes istihyâ iderdi 300. Anuñ cehdi-le çün cem' oldı Kur'ân Pes itdi kendüzin ol yola kurbân 301. Komışdı başını meydân içinde Ki âhir garka vardı kan içinde

24

302. Aña irmişdi reng "sıbgatu' llâh" Ki kanı "sıbgatu' llâh" oldı nâgâh 303. O gevher ara yirden olmaga güm Okındı "fâkbelûhüm fâktülûhüm" 304. Şühûd idinür Kur'ân-ı mecîdi Şerî'at yolınuñ oldı şehîdi

Fî na'tı emîri' l‐mü'minîn  'Alî ibn Ebî Tâlib kerema' llâhu vechu  

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 305. Şucâ'-ı dîn dördünci 'Alî hem Resûlu' llâh kim oldur püser-i 'âm 306. Hakîkat taht-gâhınuñ emîri Şerîa't menşedesinüñ nerre şîri 307. Hakâyık mahremidür kim tapusı Olupdur 'ilm şehrinüñ kapusı 308. Safâ vü sıdk ilinüñ şehriyârı Sehâ meydânınuñ çâbük-süvârı 309. Göñülden çünki olmış meyili Sa'âdet tıflınuñ olmış tufeyli 310. Çü irmezdi anuñ göñline nevâs Revâdur pes dönerse "efzalü' n-nâs" 311. Veribdi Hakk'a göñlinde niyâzı Ki ol nâz ehli kılur-ken namâzı 312. Olurdı şöyle müstagrak be-dîdâr Ki peykân çıkdı olmadı habar-dâr 313. Huzur u bâtını var-ıdı zâhir Ki cân virdi namâz içinde âhir 314. Çü vardur vechü tevcihine râh Revâdur dirler-ise "kerrema' llâh" 315. N' ola her yirde ger bulsa takaddüm "Bi-eyyihim iktedeytüm imtedeytüm" 316. Olardur çünki dîn milkinde hâkim

25

"Selâmu' llâhi cemi'an 'aleyhim"

Der‐Sebeb‐i Nazm‐ı Kitâb Berâ‐yı Devlet‐Me'âb  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 317. Meger bir dem ki bu nûrân-ı 'âlem Ziyâsuz zulmet olmış-ıdı der hem 318. Cihânuñ olmış-ıdı hâl-ı dem-cûr Ferahdan gussalu göñül bigi dûr 319. Hasûduñ tab' bigi hûr u hîre Hasîsüñ göñli bigi tünd ü tîre 320. Felek bir yirde yakmış-ıdı kandîl Bu zulmet olmagı-çun nûra tebdîl 321. Çü 'İsî zühreye germ-idi bâzâr Olurdı müşterî cândân hırîdâr 322. Kalem almış eline kâtib ol tir Diler derd ehli hâlın kıla tahrîr 323. Elinde hançerin tutmışdı merrîh Felek çarhına beñzer tok-ımış mîh 324. Ki dönmeklige bu çarhuñ yüzi yok Anuñ-çun gicesinüñ gündüzi tok 325. Ne deñlü kim iderdi cehd u telbîs Göge çıkmaga bulımazdı iblîs 326. Aşaga kimse azgun bulmayup gûl Melek azdurmaga olmışdı meşgûl 327. Kimesne serden olmazdı müfessir Meger kim yine "'âlim 'âleme' s-sır" 328. Olup hâl ehli her ahvâle mahrem Cihândan kîl ü kâl olmış-ıdı kem 329. Pes ol gice göñül ser-mest ü şeydâ Dilerdi k' ide cân sırrın hüveydâ 330. Cefâlar yolda cânda hâr u haslar Hevâlar başda göñülde hevesler 331. Dilümde şi'r-i şîrîn şeker-âmîz

26

Gözümde ter-hayâl haddi gül-rîz 332. Olupdı gözüme bî-zârlık hû Meseldür 'âşık olan görmez uyhu 333. Hayâlın gözde komışdı güzeller Dir-idüm şi'r-i ter şîrîn gazeller 334. Okırdum 'âşık oldugın Ferah-şâd Yazardum Husrev ü Şîrîn ü Ferhâd 335. Dem-â-dem dimek ü yazmakdı işüm Hayâl-ı yâr-ıdı halvetde işüm 336. Dilümden gitmez-idi kavl u akvâl Düşüp akvâle bilmezdüm nedür hâl 337. Getürürdüm geçen ahvâlı zikre Bu zikr içinde göñlüm vardı fikre 338. Tefekkür birle bir dem hiç idüp baş Başın kaldurdı didi iy karındaş 339. Çü bülbül sin bu dem cûyâ gereksin Çün hâmûşsın gûyâ gereksin 340. Sözüñde gerçi var şekker-sitânlık Sata gör tûtisin şekker-zebânlık 341. Bu nakşuñ eyler nakkâşâne resmin Söz-ile bagla her gencüñ tılısmın 342. Felek 'arşında vasîdür çü kürsî Ura gör cilve iy tâvus-ı kudsî 343. Hümâsın olı gör sayduñda şeh-bâz Ur ol kudsî hevâdın yaña pervâz 344. Niçe şi'rin okursın Ahmedînüñ Olursın tıflı harf-i ebcedinüñ 345. Niçe Şeyhîden istersin makâle Ki tâ def' ide göñülden melâle 346. Çü vardur sende zemin-i tabi'at Niçün pes niçe çekmeklik zarûret 347. Kadem bas bagla bilüñ kalma mühmel Dilüñ sütürde depret olma kâhel

27

348. Çü vardur yok dime varuñdan artuk Düriş cehd-ile mikdâruñdan artuk 349. Ko bir resmi ki bozılsa tılısmuñ Anuñla añıla 'âlemde ismüñ 350. Uçıcak bu kafasda murg-ı cânuñ Belürsüz olmasun nâm u nişânuñ 351. Velîkin çog uzatma muhtasar kıl Bozılmasun ki nakş fî' l-hacer kıl 352. Mümill olur çü itnâbü' l-cevâz Muhil olmasun olsun gerçi imcâz 353. Niçe bunuñ bigi ahbâr u tahbîr Zubân-ı hâl birle kıldı takrîr 354. Didüm bu söz didügüm gerçi hakdur Eger tekrâr idersem hoş sebakdur 355. Velîkin söz dimege hoş [gele hâl] Kim ola bu dil ü cân "fârigü' l-bâl" 356. Benüm hod sen bilürsin cümle hâlum Dilüm depretmege yokdur mecâlum 357. Çü bir dem bulmazam gamdan ferâgat Ne yirden gösterem sözde belâgat 358. Yüregüm od içinde gözlerüm ter Safâ cânumda yok göñlüm mükedder 359. Gamında hâtırum bu rûzigâruñ Perişân nite kim zülfeyn yârüñ 360. Belâlar 'akdesinde bagladı dil Ne tedbîr-ile olsun bu müşkil 361. Dahı buyurdı bu 'özrüm kavîdür Ki bu 'özrüñ o 'özrümden kavîdür 362. Ki çok sözler dimişlerdür efâzıl Husûsâ bir zamân ol iki fâzıl 363. Ki biri Şeyhî biri Ahmedîdür Olarda her sa'âdet sermedidür 364. Olardur fazl ilinüñ şehriyârı Fesâhat milkinüñ çâbük-süvârı

28

365. Bu bahruñ evvelin gavvâsı anlar Aña getürdi dür-i hâsı anlar 366. Kemâla irdi birinde fesâhat Birinde hatm olmışdur melâhat 367. Biri perverde-i mîr-i zamândur Biri makbûl-ı şâh-ı Germiyândur 368. Kalupdur bu fesâhat birle bârî İkisinüñ iki hoş yâdigârı 369. Kimüñ cânı ola kim depredüp dil Dirile anlaruñ katında kâmil 370. Ya anlar var-iken kimdür ki eydem Ki söz lafzında ma'nîden ura dem 371. Husûsâ kim bu ben bi-çâre kemter Ne fenn-ile düzem dîvân ü defter 372. Hevesden şu hevâda k' uça şeh-bâz Ne perr-ile ura her karga pervâz 373. Yaraşmaz söylemek cânlar katında Bu mûra ol Süleymânlar katında 374. Didi bu sözi ko kim söz degül bu Ki hoş gelmez dimâg u câna bu bû 375. Egerçi râst dirsin ol iki er Ne söz didi-se düşdi nâzük-ter 376. Velî sen dahı görme kendüñi hor Meseldür bir avuç su dahı yüz yur 377. Ne var anlarca yog-ısa kemâluñ Olardan gayrdan yigdür makâluñ 378. Çü bülbül olmaya gülşende besdür Çe kâruñ zâga dahı hoş nefesdür 379. Dirsin "hamdu' llâhi" mürdelenme İgen miskinlenüp efsürdelenme 380. Ola kim sende bir gün tutasın çag Ki olmaz arkasından devlet ırag 381. Okındugınça kuluñdan makâle

29

Bilürem hayli kâbilsin kemâle 382. Didüm var egerçi sözüñde nasîhat Uruban bu nasîhat birle niyyet 383. Düzeydüm gonca-veş bir dürlü defter K' açanlar tutalardı gül bigi biter 384. Ki bir meydâna zi-cevlân ideydüm Ki "rûhu' l-kuds"i ser-gerdân ideydüm 385. Döneydüm nâme kim çaldukça sâzı Tutaydum Isfahân-ıla Hicâzı 386. Velîkin kanı bir ehl-i dil hem-dem Ki tergîb itdüre bini dem-â-dem 387. Çü ........olmaya kim ola mergûb Bulınmaz tâlib olmayınca matlûb 388. Her kumâşa kıymet olmaz müşterîsüz Güher bir pâre taşdur gevherîsüz 389. Tutam kim ben düzem elhân-ı Dâvud Çü ger dür gûş eylemez sûd 390. Durayın gerçi bu devrân içinde Yigâne dîrler 'irfân içinde 391. Bakasın degme Türkî câhil âdam Makâm-ı ehl-i delilüñden urur dem [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 392. Velî sanur göricek 'ilm çün yok Sadefdür dânesini akça boncuk 393. Cihân içi olursa toptoludur Sanur har mühre itmez hokkasın pür 394. Hümâyı sayd iderse serçe sanur Yabanda la'l bulsa sırça sanur 395. Çü dimez ulular cânuña rahmet Neçün cânuma virem dürlü zahmet 396. Çü itmez şâh minnet cân içinde Neçün cân oynayam meydân içinde 397. Neçün cânuma kılam cehd horsend

30

Çü kılmaz kimse ihsân itmez ahsend 398. Hele el-kıssa gidüben karârum Bu baht-ıla geçerdi rûzigârum 399. Çü esbâbuñ biri yog-ıdı elde Tururdum göñlüm-ile bu cedelde 400. Tabî'at cehd idüp geldükçe çûşa Komazdum gelmege sözde hurûşa 401. Bunuñ üstine geçdi hayli eyyâm Ki puhte olmadı bu fikret-i hâm 402. Aña degin ki takdîr-i ilahî Baña taş itdi bu devletlü şâhı 403. Ki her ma'nîde zâtı câmi' olmış Komış her işi 'ıyşa kâni' olmış 404. Gurûr-ı hüsni vü şâh-ı cevânı Safâ vü 'ıyş u nûş u şâdümânı 405. Hayâ vü hilm ü eltâf u sehâvet 'Atâ vü hüsn ü ihsân u zarâfet 406. Kamusı olmış ol şehzâdede cem' Cihânı rûşen itmiş nite kim şem' 407. Bu fazl-ıla beni idündi mahrem Kıgırdur sohbet itdükçe dem-â-dem 408. Nazîri yok durur 'irfân içinde Ki saklar her sözümi cân içinde 409. Çü ol şehzâdeden oldı işâret Hemîn-dem irdi göñlüme beşâret 410. Ezelden çün var-ıdı himmetinde Dahı kalmadı bir 'özrüm katında 411. Hemîn dem Hakka kıluban niyâzı Düzetdüm nagme-i nev-rûze-sâzı 412. Anuñ adına çaldum bir kef-i dest Ki kıldum cümle-i 'uşşâkı ser-mest

31

Der‐Medh‐i Mahdûm‐ı A'zam ve Yigâne‐i Zamân Dâvud Çelebi‐i Kâmurân 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 413. Ne şeh Hurşîd-i eflâk-i ma'ânî Ki seyrângâh-ı kadr-i 'arş-ı 'alî 414. Vefâda Haydar u 'işretde çün Cem Sehâda Hâtem ü erlikde Rüstem 415. Firîdûn-ferr u dâr-â-dâr u Cem-câm Hümâyûn-himmet ü İskender-encâm 416. İmâret-i bag içinde sanevber Vezâret gülşeninde gonca-i ter 417. Kemâlâtuñ nişânı her sıfatda Ma'ânînüñ beyânı ma'rifetde 418. Hayâda dörd imâmuñ yâdigârı Sehâda yid' atanuñ iftihârı 419. Hısâlı Ahmed ü ef'âlı Mahmûd Müsemmâsı Süleymân ibn Dâvud 420. Celîlü' l-kadr u destûr-ı mu'azzam Halîl adı özi paşa-yı a'zam 421. K' atası oldı paşalıkda meşhûr Ol Berâhîm ibni Hayreddîn-i destûr 422. Atası gerçi fevt oldı selefden Bu hoş dür-dâne kaldı ol sadefden 423. Budak sınsa neçün gam yiye kişi Çün oldur cân budagınuñ yimişi 424. Şerîf oldugı bu ehl-i şerefdür Eb u ced yirine "ni'me' l-halef"dür 425. Berâberdür katında hâk-ile zer Hemân 'Ammî 'Alî Paşaya beñzer 426. Sehâvet pes zerâfet kim bulupdur Ebâ 'an ced aña mîrâs olupdur 427. Cüvândur gerçi lîkin ol neyîre Kiyâset ögredür keyvân-ı tîre

32

428. Olur ol 'arza kıldugınca dîdâr Felekde müşterî cândan hırîdâr 429. İşigünden güne bu oldı 'âdet Ki yüzümize kor ister sa'âdet 430. Bu kânûn-ıla tutdukça hicâzı Harâm olsun açarsa zühre-sâzı 431. Tutar gürz-i girân elinde merrîh Tokuya tâ 'adûsı başına mîh 432. Dibîr-i tîz kalmışdur çöküp diz Sehâsı defterin yazmakda 'âciz 433. Kamer kim na'l-vâr olur meh-i nev Güneş yüzinden irişmezse pertev 434. Ne yire bassa atınuñ ayagı Hilâl-i nev kılur taşı vu tagı 435. Döker per cümle perîler katında Melekdür âdemi sûretinde 436. Sehâ kılmakda vu aytmakda nahcîr Katı şîrânedür ol pençe-i şîr 437. Peleng şîre urdu-y-ısa ol âhû Bakup şîrâne bir kez na'ra-i hû 438. Ne âhûdur ki şîr işkencesinden Zebûndur kurtılınmaz pençesinden 439. Hayâsı hüsni bigi nûr-ı cândur Cemâlı bahtı bigi nev-cevândur 440. Tokuz eflâk eserdür himmetinden Yidi deryâ habardur miknetinden 441. Başında devlet esrâr-ı ilâhî Yüzinde berk urur envâr-ı şâhî 442. Cihân cisminüñ olmış cânı kendü Şarâb-ı cennet ü gılmânı kendü 443. Özi gerçi kiçidür hulkı a'zam Sıfatda rûh-ı kudsîdür muhayyem 444. Anuñ aslında aslîdür mürüvvet Anuñ zâtında zâtıdur fütüvvet

33

445. Kemâl-ı himmeti görine der-hem Görinmez zerre deñlü milk-i 'âlem 446. Cihânda cân bigi olmışdur ol şîr Cihân-bahş oldugı-ıçun cihân-gîr 447. Özine çünki baht erzânı dutmaz Dutar devrânı ol devrânı dutmaz 448. Hidâyet nûrı zâhir cünbişinden Sa'âdet tâcı fahr eyler başından 449. Ne şehdür gör k' iderken vasfın inşâ Gelür cân diline bu medh-i garrâ

  Kasîde‐i Şerîfe Fî‐Medhih  [fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lün] 450. İy ki cûduñ 'âleme lutfı firâvân gösterür Sinü bu cân u cihân içinde sultân gösterür 451. Menziletde menzili kim pâyesidür kadrinüñ Rif'ati kim nüh felek farkında keyvân gösterür 452. Her ne düşmen kim göre düşde kılıncuñ kan yudar Hvâb-ı rûşendür ki ta'bîrin perîşân gösterür 453. Hem harem oldur garaz-ıla felekde şîr-i ner Resm-i 'adluñ kim cihân milkinde erkân gösterür 454. Her ne kâfir kim saña hasm ola kandan kılucuñ Nûh-ı kesîb 'âlemi gözine tûfân gösterür 455. Hvâce-i rây-ı hıred-mendüñ dil ü cân tıflına Her ne deñlü müşkil iş olursa âsân gösterür 456. 'Âlemi ma'mûr idüp bârân-ı cûduñ nâzişi Hânedân-ı buhl-ı bünyâdını vîrân gösterür 457. Gösterür cûduñ yedi-y-ile 'asâsı nereñüñ Her ne i'câzî ki ol Mûsâ' bni 'Ümrân gösterür 458. Da'vî hem-pâ-gîre gevherlik kılıcak kılucuñ "Nas-ı kâtı'" bigi rûşendür ki bürhân gösterür 459. Ay eliñi öpüben yüz sürmeg-içün izüñe Gâh top eyler gehî kendüyi çevgân gösterür

34

460. İşigüñde yüz sürüp toprak koyanlar başına Cevher-i 'izzet kapuñ topragını kân gösterür 461. Tâbişidür hüsniñüñ viren sipihre nûr-ı fer Pertevîdür ayıñuñ kim mâh-ı tâbân gösterür 462. Hâsıl olmaz bir senüñ bigi vücûd-ı ehl-i cûd Bunca yıllardur felek devrinde devrân gösterür 463. Zikr iderken cûdıñı vasf-ı kemâli lutfıñuñ Cânuma şevk-ı ruhuñ dîdâr-ı cânân gösterür 464. Gül yüzi yâdına pes anuñ dil ü cân bülbüli Bu gazelden nâle vü feryâd u efgân gösterür 465. Her kaçan kim la'l-i cân cinnîyye fermân gösterür Nice teshîr olmasun mühr-i Süleymân gösterür 466. Buldı kim âşüfte-dil dîvânesidür hüsniñüñ Bend ü zindân yirine zülf ü zenahdân gösterür 467. Gonca bigi güldügi agladuguma bârî bu K' ebr-i nisân gün yüzin gördükçe handân gösterür 468. Haddi görindügi zülfinde budur kim gicede Ya'nî âteş-bâz nâzükdür gül-efşân gösterür 469. Bu ne şîrîn hvûr olur yâ Rab ki anuñ 'işvesi Serv bigi kadd-ı reftârın hırâmân gösterür 470. Dem-be-dem keşf itdügi budur yüzinde burka'ın Zülf-i kâfir kîşine ya'nî ki îmân gösterür 471. Kasd iderse cânuma gamz-ıla gamzeñ gam degül Nûş-ı la'lüñ dem-be-dem çün çeşme-i cân gösterür 472. Ter hayâlı hüsniñüñ gitmez gözümden her gice Müstedâm olsun katı lutf-ıla ihsân gösterür 473. Cânuma zülfüñ tolaşdukça Mogal Çîn gözlerüñ Devr-i 'Osmânîde âyîn-i Karaman gösterür 474. Aydur-ımış bûse-bahş idem baña her dem lebüñ Gerçi kim itmez hele hoş 'ahd u peymân gösterür 475. Agladugum görinür güldükçe hüsnüñ gözüme Bu ki gün su burcına geldükçe bârân gösterür 476. Kim ola zulm idici gamzeñden özge bir dahı

35

'Adl bu devr içi çün ol şâhı hakan gösterür 477. Âfitâb-ı mekremet şehzâde-i şâh-ı habîb Kim kemâl-ı bezl cân bagın gülistân gösterür 478. Adı Dâvud u cemâlı Yûsuf u hulfı Hasen Kendü 'Îsî ille kim hükm-i Süleymân gösterür 479. Hey ne şâh olur k' anuñ cûd-u sehâsı hırmenî İy niçe dermândeler derdine dermân gösterür 480. Şîrler döker yire tâvus-ı kudsîler bigi Çün semendine süvâr oldukça cevlân gösterür 481. Her sıfatda sîreti Hasana ma'nî ögredür Her nazardan dikkatı Sehbâna 'irfân gösterür 482. Nagme-i kânûn 'uşşâk-ı muhayyer dil kılur Çün 'ırâkuñ bâz-geştinden ısfahân gösterür 483. Lutf u ihsânı vü in'âmı dil ü cân gözine Hüsn hulfınuñ kemâlın dü-çendân gösterür 484. Bu Hümâmî nice vasf itsün anuñ evsâfını Kim ola bir bahr-ı bî-pâyâna pâyân gösterür 485. Defterinden cûdınuñ yazmış degüldür bir varak Niçe gündür gerçi kim medhinde divân gösterür 486. Fârisî ger dimedi-se şi'r n' ola Türkide Şeyhî bigi şîve-i eş'âr-ı Selmân gösterür 487. Âh ilinden şol nazarsuz câhilüñ dûn himmetüñ Kim gözine cehl ü 'ilm ehlini yiksân gösterür 488. Kıymetin ehlüñ ne bilsün degme bir nâ-ehl olan Bilmeyenler gevherüñ kadrini erzân gösterür 489. Niçe kim zülfeyni dil-dâruñ nesîm-i bâd-ı subh Turrasın göñlüm bigi silk-i perîşân gösterür 490. Niçe kim sahn-ı zemîn dâyim turur devr eylemez Niçe kim devr-i zamân bu çarh-ı gerdân gösterür 491. Bahtı dâyim tahtı kâyim olsun ol şehzâdenüñ Kim celâli çetrine çarh özin eyvân gösterür

Der‐Şikâyet‐i RûzigârVe Cehâlet ü Tahayyülât 

36

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 492. 'Aceb âyîni var bu rûzigâruñ Sebâtı yok nite kim misl-i yârüñ 493. Ki virür pîşvâlık degme pelîse Açar ni'met kapusın her hasîse 494. Yürür âvâre efgân-ıla bülbül Olur her hâr u haslar hem-dem-i gül 495. Ayagın tûtinüñ tutmış dem-i bend Yürür âzâde zâguñ yidügi kand 496. Semendüñ hûrışını hasdan itmiş Hamruñ hil'atlerin atlasdan itmiş 497. Geçer 'ıyş-ıla her câhil dem-â-dem Kemâl ehlinüñ olmış dirlügi kem 498. Hasîse şehvetidür kuvvet-i kut Kerîme hûn-ı dil olmış çü yâkût 499. Hasîs urur nite kim karga pervâz Kerîmi pây-pend itmiş çü şehbâz 500. Ne deñlü ni'met ehli varsa kâmil Deñerseñ cümle nâkisdür ya câhil 501. Kamu anlar ki merdüm-zâdelerdür Nite kim eşk-i çeşm üftâdelerdür 502. Şolar k' âzâdelerdür himmet-âsâr Kalıpdur serv bigi sebz-i bî-bâr 503. Ciger kanından âhû bigi hasta Olupdur nazm-ı gevher bigi beste 504. Şolar kim zihn-i rûşenden urur dem Yakıpdur şem' bigi âteş-i gam 505. Şolar kim hoş-nefesdür bâd içinde Kalıpdur ney bigi feryâd içinde 506. Âcir her dem hevâ cünbişlerinden Delinmiş bagrı mihnet şişlerinden 507. Çü sûsen ma'rifet ehli tut dem Egerçi deh-zubândur olmış ebkem

37

508. Şolar kim şem' bigidür nefes-keş Başından su bigi akmışdur âteş 509. Aña kim hoş kohudur mansıb u raht Olupdur müşk-i ter bigi siyeh-baht 510. Şu kim gün bigi rûşendür nazarda Kalıpdur gölge bigi gûşelerde 511. Şolar kim bî-hünerdür devlet anuñ Sürûr-ı mâl u milk ü ni'met anuñ 512. Olanuñ çeng bigi hoş nevâ hem Bilini eyle bükmiş gussa vü gam 513. Özinüñ kendü olmış yay-ı bend Bırakmış cân boynına kemend 514. Kaçan kim kıssasından sorasın teng İñildüsi tutar derdine âheng 515. Cefâdan kalmamışdı kulca hâlı Yimişdür derd elinden gûş-mâlı 516. Ciger-hûn dest-i kudret berceminden İñiler sûzîsi atur gamından 517. Anuñ kim cehli var devrân anuñdur Har-ı Şâmî bigi pâlân anuñdur 518. Geçürür 'ıyş-ı şîrîn kendü acı Kavîdür hûk-ı ner bigi harâcı 519. Sürer 'ıyş u safâ vü zevk u râhat Çü bâzıncân-ı beddür irmez âfet 520. Egerçi her hüner fazl eyler isbât Velîkin şimdiki 'âlemde heyhât 521. Hünersüzlik durur her 'izzet' 'illet Hünerdür mûcib-i fakr u mezellet 522. Hünerde ol ki ola kâhdan kem Dirilür göresin bir kûh-ı a'zam 523. Bakasın degme Türk-ü bûriyâ-bâf Hünersüzlikden urur da'vî lâf 524. Geyür çul yırta kemhâ'-ı eksûn Dirilür şîr-i nerden bigi bu meymûn

38

525. Anı bilmez ki olıcak safâsı Kim olmaz gevherüñ kadr ü bahâsı 526. Sararlar-ısa murdârı harîre Çü yok hoş-bûyı öykünmez 'abîre 527. Fazîlet gerçi kim 'ilm-ü hünerdür Velî câhil katında sîm ü zerdür 528. Olursa gam yimezdin söz hünersüz Yanarsa olmasun yig sîm ü zersüz 529. Basarsañ gözine altun bigi taş Terâzû bigi biñ kez indürür baş 530. Görineli gözime ol kadd u kâmet Kopardı başuma 'ışkuñ kıyâmet 531. Cemâlı hadd-ı zîbâñı görelden Olup bî-hûş kaluban vardum elden 532. Meh-i nev kaşuña dîvâne oldum Cemâluñ şem'ına pervâne oldum 533. Ne göñlümüñ katında gâhi vardur Ne sensüz sabr-ıla ârâmı vardur 534. Hevesden yil bigi olup karârı Hevâdan ney bigi arturdı zârı 535. Nevâ-yı sâza sâz ola çün çeng Tutar kânûn şeş-tâ 'ûd u âheng 536. Cefâya ugradum ehl-i vefâ-ken Saçuñ bigi kıl oldum ejdehâ-ken 537. Ne yüzüñ görebilürem yaşumdan Ne gider 'ışk-ı sevdâyi başumdan 538. 'Acebdür şem' bigi yana geştüm Ki od içinde sudur ser-güzeştüm 539. Atam cânum firâk odına mahrûm Eridi yandugınca nite kim mûm 540. Gözüm yaşından oldukça tenüm ter Yanar odum söyinmez dahı biter 541. Gözüñ nûrın görelden istivâda

39

Uçar dil-zerre bigi ol havâda 542. Beñüñ bir dâne saçdı itdi lâgı Ki tutdı cân kuşını zülfüñ agı 543. Çözildi çünki hüsnüñüñ kemendi Bırakdı cân u dil boynına bendi 544. Gamuñdan olmışam derd-ile şeydâ Ki cân sırrını kılmışam hüveydâ 545. Visâluñ çün ki el virmez katuñdan Katı ser-keşte hâlum fürkatuñdan 546. Elüm al düşdüm ayakdan meded kıl Belâ seylâbına lutfuñı sed kıl 547. Esîrüñ olmışamdur her cihetden Yiter kıl ben kuluña zahmetden 548. Terahhüm kıl ki düş-vâr oldı hâlum Ölürem boynıña düşer vebâlum 549. Cemâluñ gösterelden câna dîdâr Hemîn bu şi'r-i terdür cânda tekrâr

  Şi'r‐i Ma'şûk .............Min Nâme‐i Düvüm  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 550. 'Aceb bu diş midür ne nazm-ı gevher Bu rengîn leb midür yâ la'l-i ahmer 551. Bu zîbâ had midür yâ berk-i lâle Bu ra'nâ kad mi yâ serv-i sanevber 552. Yüzüñ' öykündi gül urdı seher-bâd Anuñ-çun kıldı evrâkını ebter 553. Zihî kim hoş-nevâ ider yüzüñüñ Çemende 'andelîb evrâkın ezber 554. Ne hûrîsin cihân içinde sen kim Tudaguñ teşnesidür âb-ı kevser 555. Lebüñ şol çeşmedür k' an' isteyüben Karañulıkda bulmadı Sikender 556. Hümâmî gün yüzüñüñ âyetinüñ

40

Düzetdi şerhini dîvân-ı defter

  Nâme‐ i Sivüm Der‐İzhâr‐ı Muhabbet  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 557. Elâ iy hüsn ilinüñ pâdişâhı Kemâlı ahsen ü hulkı ilahî 558. Letâfet milkinüñ sultân nişânı 'Adâlet tahtınuñ Nûşînrevânı 559. Çemende serv kim sâlâr-ı güldür Ne var âzâde-se kaddine kuldur 560. Lebi ger gösterürse agzı yârin Şeker suya vire tenüñde varın 561. Dişinüñ dizisin gördükçe lü'lü Olur bagrı delinüp yüregi su 562. Sözi şîrînlik içre şehd-i terdür Lebinüñ çâşnîgîri şekerdür 563. Dehânuñ vasfın itdükçe şifâ çok Kalur gül goncasınuñ agzı açuk 564. Meger gül gördi la'lin gonca-y-iken K' utandugından olmış yüzi diken 565. Büti serv-i sehî zülfeyni sünbül Gözi mahmûr nergis yañagı gül 566. Cemâlı cân-sitân gözleri hûn-rîz Hayâlı gam-zâde zülfi dil-âvîz 567. Sözi çün şehd-i şîrîn-i şeker-leb Sa'âdet menzilinde sa'd-ı kevkeb 568. Yüzi şem'-ı şeb-istânı cihânuñ Nazar-gâhı dilüñ mahbûbı cânuñ 569. Şehi sâhib-kırân-ı kâm-yâbum Gam-ı fürkatda vaslı feth-i bâbum 570. Siyeh-baht olsun ayruk bulmasun baht Kaşı gibi aña her kim ola saht 571. Selâm u ârzûmendî-yi bî-had

41

Peyâm-ı iştiyâk u sıdk-ı bî-'ad 572. Kabûl it benden iy mahbûbı cânuñ Cihânuñ cânı vu cânı cihânuñ 573. Ne var sinden ırag-ısa nazarlar Diyem bir niçe hüsnüñden habarlar 574. Bilesin tâ ki gözümde cemâluñ Ne yüz gösterdi kim kaldı hayâluñ 575. Seni sevdügümi pes bilesin hak Dahı ben 'âşıka tutmayasın tak 576. Egerçi âyine oldukça manzar Yüzüñüñ gösterür 'aksî musavver 577. Velî nûrı günüñ urdukça bertev Görinmez gözgülerde ey meh-i nev 578. Anuñ vasf-ı kemâlın benden işit Göñül gözgüsi-le görenden işit 579. Ki zîrâ kurs-ı cirm ü kurs-ı tâbuñ Görinmez bu göz-ile âfitâbuñ 580. Revâdur beñzedürsem âfitâba Ki girmiş kendü nûrından hicâba 581. Ki hûn gamzedür ol çeşm-i hûn-rîz Ki kılmış boynum-ıçun hançerin tiz 582. Gözüñe nergis öykünmiş nazardan Basîret ancag ola bî-basardan 583. Çözerseñ zülfüñi kılup perîşân Tolaşur bir kılına biñ dil ü cân 584. Dahı olmaya günden ihtirâ'ı İrerse aya alnınuñ şu'âı 585. Lebüñi havz-ı kevser gördügüni K' akar imrendüginden agzı suyı 586. Düzindügince hüsninüñ bahârı Olur âb-ı zülâl âyîne-dârı 587. Nikâbuñdan yüzüñ çıkdukça şâbâş Sanasın sırr-ı cândur kim olur fâş

42

588. Kaşuñ kim yanına müşkin toz urmış Ne ok atdı-sa cânuma uz urmış 589. Boyuña oh dir-isem ola ma'zûr K' olur ben baña çekdügümce ol dûr 590. Zenahdânuñ letâfetde bulup fer Gül-âbı sîbe beñzer nâr-ı kevser 591. Ne sîb olur aña irürmeyüp el Hevesden zer düzer olmış sefercel 592. Egerçi Hızrdur hattuñ sıfâtı Lebüñ biñ Hızra bahş eyler hayâtı 593. Beñüñ haddüñde kim gözden eger hvâb Sanasın oda tammış katre-i âb 594. Sanasın vezn-ile ol dest ü bâzû 'Amûd-ı sîme olmışdur terâzû 595. Bu lutf-ıla degüldür ser-serîler Ser-engüştindeki engüşterîler 596. Gözüñ nergis bigi ser-mest ü mahmûr Özüñ ter gonca bigi bikr-ü mestûr 597. Boyuñ servin yüz yıl ıramamış Çinâr el sunmış ille irememiş 598. Bunuñ bigi cemâlı görmeyen göz Nice kan aglamasun gice gündüz 599. Hayâluñ hakk gözüme hakîkat Görinmez olalı ol nakş-ı sûret 600. Bu hûn-ı dil ki olmışdur özümden Çıkuban düşdi göñlümden gözümden 601. Hayâluñda göñül vardukça elden Diler şerh ide hüsnüñ bu gazelden

  Şi'r‐i Melîh Min Nâme‐i Sivüm  [fe 'i lâ tün | me fâ 'i lün | fe 'i lün] fâ 'i lâ tün | | fa 'lün 602. Bu nice kadd ü nice hoş-reftâr Bu ne şîrîn leb ol ne hoş-güftâr

43

603. Bu ne hâl u ne 'ârız-ı zîbâ Bu ne hatt u ne hüsn ü ne ruhsâr 604. Bu ne gîsûdür ol ne zülf ü ne ca'd Bu ne dil-bend ü ol ne hoş-dil-dâr 605. Bu ne hem-dem ne hem-nişîn ü enîs O ne mûnis ü ne yâr-ı gam-hvâr 606. Söz midür bu ya bülbül-i pür-sûz Yüz midür bu [ya] safha-i gül-zâr 607. Ol ne lebdür ki eyledi şerhi Bu nice çâbük ol nice 'ayyâr 608. Bu nice çeşm ü ol nice ebrû Bu Hümâmî şekkerîn güftâr

  Nâme‐i ÇehârumDer‐Sitâyiş‐i Ma'şûk  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 609. Elâ iy mûnis cânum hayâlı Seri gerden-keşânlar pâymâlı 610. Yañagı lâle-i bâg-ı letâfet Yüzi gül-reng-i gül-zâr-ı melâhat 611. Cihân-u cân-u dil milkine mâlik ˜arâfet ma'rifet yolında sâlik 612. Cemâlı rûz-ı nûrânî saçı şeb Kaşı mâh-ı nev ü zülfeyni 'akrab 613. Saçı cân kuşınuñ müşkil tuzagı Yanar zülf-i şeybinüñ şeb-çerâgı 614. Özine lutf u hüsn ü hulk u 'âdet Başında tâc-ı 'izz ü ehl-i sa'âdet 615. Vücûdı lutf-ı cûd-ıla müzeyyen Melâhat-kânı vu eltâfa ma'den 616. Kemâlı lutf-ıla dillerde mezkûr Cemâlı hüsn-ile illerde meşhûr 617. Yidi tamu firâkından hikâyet Sekiz uçmak visâlından kinâyet

44

618. Hayâlı gice gündüz hem-nişînüm Büti nezdîk meyli dûr-bînüm 619. Hemîşe gam ırag olsun özinden Meserret nûrı berk ursun yüzinden 620. Selâm u pür-tahâyâ vu mahabbet Peyâm-ı ârzûmendî vü hizmet 621. Kabûl it benden iy yâr-ı dil-ârâm Ki kılmaz fürkatuñdan bu dil-ârâm 622. Kabûl it iy cihânım cân içinden Kim ihlâs-ıladur imân içinden 623. Ne baş k' izüñe yüz sürmege degmez İşügüñde tozın topraga degmez 624. Yücedür gün bigi kadruñ felekden Meliksin bâc alur hüsnüñ melekden 625. Çü sensin Mısr-ı hüsne Yûsuf-ı hûb Gamuñdan nâle kılsa n' ola Ya'kûb 626. Güneş kim nûrın alur perdelerden Dirîg itmez cemâlın zerrelerden 627. Kaçurmaz şâh kullardan tapusın Gedâdan hocalar yatmaz kapusın 628. İgen nâz eyleyüben kaçma benden Ki gevher yirden olur gül dikenden 629. Niçe meh şem' çıkmaz hânelerden Yaşurmaz şu'lesin pervânelerden 630. Güneş kim âsmân anuñ evidür Yidi pür nûr kılan pertevidür 631. Niçeler ser kılurlar hevesler Geçer hoş sâyesinde hâr u haslar 632. Gerçi lâyık olmaz her has âdam K' ola sultân harem-gâhına mahrem 633. Velî devletlüce kıldukça nâziş Garîbi dâyim iderler nüvâziş 634. Niçe meh pâk u rûşendür çü gündüz

45

Çevürmez gözgü hiç bir kesden yüz 635. Za'îf-ise ne var devlet irince Süleymân hem-demi ola karınca 636. Beni gel tut ki bir mûram katuñdan Ayırma iy Süleymân hazretüñden 637. Göñül çün yire yüz urdı sevüñden Münevver kıl güneşsin pertevüñden 638. Yakayın ko beni men' itme şeh-per Cemâluñ şem'ına pervâne-veş per 639. Egerçi kullaruñuñ eñ kemiyem İgen kaçma yiri var âdemîyem 640. Çü bülbül bigi zâr oldum gülüñden Yaşutma gonca bigi bülbülüñden 641. Çü 'ışkuñ âteşinden sûz-nâkem Gündüz kapuñdan iden bâde hâkem 642. Gamuñdan çün helâkem işigüñde Kadem bas tut ki hâkem işigüñde 643. Ben ol sayyâd-ı bî-dilem hevâyı Dilerven sayd kılam sen hümâyı 644. Belî kim olur içinden birisi Biñ olsa bir kumâşuñ müşterîsi 645. Senüñ gökde melek yirde perîler Güneş hüsnüñe olmış müşterîler 646. 'Aceb kankı mübârek müşterînüñ Biri eline giresin perînüñ 647. Firâkuñ kıldugunca cânuma hîz Gelür dilden bu şi'r-i hikmet-âmîz

  Şi'r‐i Müveşşah Min Nâme‐i Çehârum  [me fâ 'i lün | fe 'i lâ tün | me fâ 'i lün | fe 'i lün] | fa 'lün 648. Dem aña dir bu göñül kim senüñle hem-dem olur Ne dem ki göre cemâluñı şâd-ı hurrem olur

46

649. İderse hûn gözüñ kanumuza tîgi tiz Ne çâre def' ola mı şol kazâ ki her dem olur 650. Verâ-yı haddüñe kim dir dil-tengdin hatuñ Meger ki memleket-i hüsn aña müsellem olur 651. Dil uzadur ki beyân ide hüsnüñi sûsen Görür ki hall idemez 'ukdesin epsem olur 652. Çü göre per bıragur 'işvesin perîler Melek degülse hezâr-âferîn ne âdem olur 653. Lebüñden em uram u zahm urınca gamzelerüñ Ki her çerâhata dâru' ş-şifâda merhem olur 654. Benüm iñildüme âheng ider mi kânûnuñ Ki zahme zahm urıcak gâh zîrüñe bem olur 655. Yüzin Hümâmi diler söze izüñe heyhât Gedâ kaçan harem u pâdişâh-ı mahrem olur

Nâme‐i Pencüm Der‐Tuvân‐gerî‐i Ma'şûk [Min]Ve Dervîş‐i  'Âşık 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 656. Elâ iy server-i hûbân-ı 'âlem Cihân ser-cümleten sen cân-ı 'âlem 657. Mahabbet ehlinüñ püşt ü penâhı Sa'âdet milketinüñ pâdişâhı 658. Visâlı maksad-ı ümîd-vârân Ser-i kûyı karâr-ı bî-karârân 659. Yüzi şem'-ı şebestânı cihânuñ Nazar-gâhı dilüñ mahcûbı cânuñ 660. Sözi hâtır-güşâ hattı müşevveş Özi ârâm illâ zülfi ser-keş 661. Vücûdı câna beñzer cevher-i ferd Cüvân-baht u cüvân-kadr u cüvân-merd 662. Taşı her gıll u gışdan cevher-i pâk İçi âyîne bigi rûşen idrâk 663. Cemâlı bûsitânım gül-sitânum Hayâlı cân-sitânım dil-sitânum

47

664. Ruhı berk-i gül zülfi reyâhîn Beñi müşk-i Hotendür 'amber-âgîn 665. Komasun zühre 'ıyş-ı 'ûdı elden Yücelsün gün bigi kadr-ı zuhalden 666. Hezârân medh u eşvâk u senâlar Firâvân hamd u ihlâs u du'âlar 667. Kabûl it ben kuluñdan iy emîrüm Çü düşdüm ol demîdür dest-i gîrüm 668. Du'âdan soñra bilgil iy nigârum Ki senin ben kuluñam şehriyârum 669. Tapuñdur server-i hûbân-ı 'âlem Ne cânsın "bi' llâh" iy cânân-ı 'âlem 670. Perest ider saña asnâm-ı Âzer Yüzüñ iksîri kılur beñzümi zer 671. Sen ol şem' u şebistân-ı cihânsın Nazarda ten bigisin lîki cânsın 672. Ben ol pervâneem kim terk idem ser Yakaram nûrıña nâruñ-ıçun per 673. Revâdur şem'a ger beñzerse hâluñ Belî hem cism ü cân durur cemâluñ 674. Meger oduñdan urduñ baña lem'a Anuñ-çun beñzerem yanmakda şem'a 675. Hayât-ı Hızr-ısa ger âb dergil Baña cân-bahş olupdur âteş-i dil 676. Tapuñdur bâ-nevâ ben bî-nevâyem Belî sen hvâcesin ben bir gedâyem 677. Visâluñdan anuñ-çun bî-nasîbem Ki şâhâ sen mukîm ben garîbem 678. Ezelden çün dilüñdür bahtiyârum Ele girmez visâl-ı bahtiyârum 679. Kuru söz işidülmez sîm ü zersüz Takılmaz gûşe bir dür-dânesüz 680. Kalur dam örtülü çok dânelerde

48

Tutılur tûtî şekker-hânelerde 681. Meseldür bu halâyık söyler evkât Ki dutılmaz kurı torba-y-ıla at 682 Ne deñlü olur-ısa âhenîn hû İder zerden yaña meyli terâzû 683. Olımaz serv-ile hem-ser kalur pest Çinâr oldugın-ıçun küteh-i dest 684. Benüm hod ne zerüm vardur ne zûrum Visâluñ pes neden olsun huzûrum 685. Zerüm yog-ısa n' ola kim benüm derd İdüpdür beñzümi zerden dahı zerd 686. Hayâlı la'lüñ-ile çün olur pür Gözümüñ gevherinden dökilür dür 687. Zerüm yok lîki beñzüm reng-i zerdür Başuma hâk-i pâyuñ tâc-ı serdür 688. N' ola olur-ısa sîm ü zerüm yok "Bi-hamdi' llâhi" ki derd-i hasretüm çok 689. Şehâ virme ki uş cânımdan özge Saçuñ küfrine imânumdan özge 690. Ki zîrâ cânım azdur ger virürsem Bahâ bî-muhtasardur ser verirsem 691. Olursa dü cihân ya'nî fidâsı Degildür bir kuluñuñ nîm-bahâsı 692. Hevâda biñ yıl uçarsa uçup per Hümâ pervâzına irmez kebûter 693. Saçuñ nîkinde tagıldukça fikrüm Hemîn bu şi'rümdür dilde zikrüm

  Şi'r‐i Şerîf  Min Nâme‐i  Pençüm  [fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lün] 694. Çîn-i seher çün çin ider bî-çin saçınuñ ol habîb Bû-yı müşkinden sabâ ilter Hıtâ vü Çîne tîb 695. Zârılıklar kıldıgum kaddine karşu heb bu kim

49

Şâh-ı serv altında zî-hoşdur nevâ-yı 'andelîb 696. Kaşı mihrâbında gözinüñ ne dindür mezhebi Kim imâmet eylemez mest olmayınca ol hatîb 697. Zülfünüñ sevdâsını pend-ile terk itmez göñül Var ko bu şeydâya sen pend itme zinhâr iy edîb 698. Didiler sâbir bulur vasl-ı nasîbin ah kim Kim-idi bir gün ölüme sabr ide gördüm nasîb 699. Sanasın haddi ki sunmışdur zenahdânına el Bâgbân-ı bâg-ı cennetdür tutar ilinde sîb 700. İy Hümâmî çünki bî-zersin göreyin i'tibâr Bulumaz ol hoca-i hüsnüñ katında her garîb

Nâme‐i Şeşüm Der‐Şükr‐i  'Âşık Verzâ Dâden Be‐Cefâ‐yı Ma'şûk 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 701. Elâ iy revnakı âhû-yı Tâtâr Cemâlı rûz zülfeyni şeb-i sâr 702. Vücûdı hurrem ü hüsni ber-efzûn Neşâtı tâze vü bahtı hümâyûn 703. Vefâ bâbında 'ahd-ıla müretteb Safâ cûdı-y-la terkîbi mürekkeb 704. Sıfatı zâtı bigi pür-hidâyet Hayâsı hilmi bigi bî-nihâyet 705. Sözi çün şehd ü şîrîn ter şeker-leb Sa'âdet menzilinde sa'd-ı kevkeb 706. Cihân içinde bir devletlü mahdûm Dil ü cân hükmine fermân-ı mahkûm 707. Büt-i serv-i semen-bû lâle-ruhsâr Beşer şîve-melek 'işve perî-vâr 708. Eli gevher-feşân u göñli deryâ Lebinüñ lutfı ahyâ-yı Mesîhâ 709. Celâlet merkebine yik-süvâre Nazar ehline gün bigi nazâre

50

710. Dil ü cândan cihânda ihtiyârum Gamı zulmine 'âdil şehriyârum 711. Karârı kalmasun bâd-ı seher-veş Seri zülfi big' olan aña ser-keş 712. Selâm u pür-'ubûdiyyet sadâkat Peyâm-ı ârzûmendi ve hasret 713. Kabûl it ben kuluñdan iy emîrüm Cihânda cân-pesendüm dil-pedîrüm 714. Götür iy dost hüsniñden nikâbı Sehâb içinde koma âfitâbı 715. Hayâluñ-ıla hüsniñden tolup nûr Gözüm göñlüm harâbın eyle ma'mûr 716. Kelef bedrâ yüzinden dûr hoşdur Ziyâsından cihân pür-nûr hoşdur 717. Komagıl sâye-i serv altına ser Ki göñlüm sini sâyeñden güniler 718. Kadem yüzüme bas kim yir vücûdum K' ayaguñ basdugı yirdür cüsûdum 719 Degül kim añdı gözüm kim benümdür Yüzüñe togru baksa düşmenümdür 720. Perîşân oluram reşk-ile dilden Saçuñ boynuña salındukça yilden 721. Ruhuñdan virdügü-y-içün nişânı Kinümden gizlerem içümde kanı 722. Görelden göñlegüñi saña mahrem Girîbânum bigi çâk oldı zehrem 723. İçümden gayret-i 'ışkuñ kılur çûş Kemer bilüñi kıldukça dir-âgûş 724. Görüp zülfüñe irdügin sabâyı Hevesden cân u dil oldı hevâyî 725. Göñülden çün getürmez bû-yı hoş-bâd İdersem tañ mı bülbül bigi feryâd 726. Hayâluñuñ gözüñ nûrında cânum Nişânı kaldı kalmadı nişânum

51

727. Baña bülbül bigi feryâd u hûdur Murâdum gülşenüñden bir kohudur 728. Hayâluñ-la tatıldan gözlerüm hû Gözümden yaş bigi çıkmışdur uyhu 729. Aña ben râzıyam k' idüp kerem sen Yüzüme basasın her dem kadem sen 730. İşigüñ topragın terk itmezem ben İtüñem kovmak-ıla gitmezem ben 731. Kemânından kaşuñuñ çıksa her tîr Siper-i cân itmişdür kılma taksîr 732. Eger cevr ü cefâ ger derd ü gamdur Çü sendendür baña lutf u keremdür 733. Cefâ kim telhsüzdür cümle senden Baña şîrîn gelür her derdüñ andan 734. Cemâluñ bigi keşf oldukça râzum Senüñ nâzuñ benüm artar niyâzum 735. Vefâdan çün cefâya tutasın yüz İçümde biri mihrüñüñ olur yüz 736. Çü salmış boynuma zülfüñ kemendi Çekindügince berkir dahı bendi 737. Saçuñ gîsûleri kim ejdehâdur Deminden kankı dil yâ Rab rehâdur 738. Alursañ yok dimezem cân senüñdür Mutî'am emrüñe fermân senüñdür 739. Saña bildürdügüm reşkümi budur Ki nazm ipligine dizildi bu dür

  Şi'r‐i Latîf Min Nâme‐i Şeşüm   [fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lün] 740. Cân u cemâluñ senüñ cümle nazardan güniler Görmesün diyü hayâluñı basardan güniler 741. Serv kaduñı görüp boynuma salındugı-çun 'Anber-i miski göreli 'anber-i terden güniler

52

742. Dilemez k' ola perîşân saçuñuñ silsilesin Bu göñül anuñ-ıçun bâd-ı seherden güniler 743. Müşterîdür dil ü cân saña iy hûr seni Gündüzin günden ü hem gice kamerden güniler 744. Dilemez gölgeñi kim yanuña düşe yüriye Seni dîvâne göñül gör ki nelerden güniler 745. Ne perîsin 'aceb iy hûr ki yüzüñ gözüm Gökde Rızvândan u hem yirde beşerden güniler 746. Kemend olmadugı-çun sini dir-âgûş kılan Bu Hümâmî biliñi bend ü kemerden güniler

Nâme‐i Heftüm  Der‐Sevkend‐i  Sûzâden 'Âşık Be‐Sıdk‐ı Hod Der‐'Işk‐ı Ma'şûk 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 747. Elâ iy şem' u bezm-i âşinâyı Gözüme hâk-ı pâyı rûşenâyı 748. Özi sultân-ı dârü' l-mülk-i hûbı Hilâl ayı özinüñ na'l-ı gûyı 749. Zuhal kadr işiginüñ pâsubânı Felek çetri derinüñ sâyıbânı 750. Kemend-i zülfi cânum boynına bend Ayagı topragı cânuma sevkend 751. Dem-i vaslı devâ-yı derdümendî Dil ü cân hicri odınuñ sipendi 752. Gözi zâlim özi sultân-ı 'âdil Dil ü göñlüme zülfeyn-i selâsil 753. Vücûdı çeşme-i hayvân bigi sâf Mürüvvet menba'ı vü ehl-i insâf 754. Visâlı şekker ü hicrânı hanzal Mu'anber zülfi 'ayni mükehhal 755. Nikâbı cevher çâbük hicâbı Deri gül-gûn yañagınuñ gül-âbı 756. Gam-ı hicrinde vaslı aslı şâdam

53

Hayâl-ı gam revâ vu dil-güşâdem 757. Hemîşe şâd-kâm olsun ferahdan Melâlet görmesün hergiz tarahdan 758. Kabûl it kim du'âdur armaganum Saña her yirde iy cân u cihânum 759. Du'âdan soñra iy serv-i gül-endâm Ki olmışdur dil ü cân emrüñe râm 760. Yorılmayınca ten esbi 'amelden 'İnân-ı 'ışkuñı komazam elden 761. Ezel bezmin çü 'ışkuñ cûş kılmış Belî câmını cânum nûş kılmış 762. Egerçi bir habardur 'ışk-bâzî Hakîki birle bir olmaz mecâzî 763. Şarâb-ı şekkerüñden gerçi mestem Sanem sanma beni şehvet-perestem 764. Anuñ hakkı ki oldur Hâlık-ı 'ışk Hem andan sıdka irer Sâdık-ı 'ışk 765. Cefâsı hakkı-çun ehl-i cefânuñ Belâsı hakkı-y-çun mübtelânuñ 766. Visâl iline varan râh hakkı Derûn-ı dilden olan âh hakkı 767. Garîbüñ râz-ı hakkı sayrulıkda Gam-ı 'âşık hakkı-çun ayrulıkda 768. Kızarmış lâle bigi haddüñ-içün Yücelmiş serv bigi kadduñ-ıçun 769. Cemâluñ hakkı kim göstermeseñ yüz Bir olur gözlerüme gice gündüz 770. Visâluñ hakkı-çun kim her firâkı Unıtdurmışdur anuñ iştiyâkı 771. Hem ol peymân hakı kim olmayup kem Turur sevgüm bigi cânumda muhkem 772. Ümîd-i 'âşık-ı mehcûr hakkı Figân u nâle vü rencûr hakkı

54

773. Firâkuñ hakkı-çun kim sensüz iy yâr Oluram cân u dilden zâr u bîmâr 774. Kemend-i zülfüñ-içün k' atdı bendi Olur cân u dil anuñ müstemendi 775. Gözüñüñ hançeri-çün kim oh-u rîz Olupdur kanumı dökmeklige tiz 776. Ayaguñ tozın-ıçun kim güherdür Gözüme fer başuma tâc-ı serdür 777. Kıyâm u kadduñ-ıçun k' itse kâmet Ne kâmetdür ki koparur kıyâmet 778. Kemânî kaşuñ-ıçun kim bu cânı Belâ ohınuñ idünmiş nişânı 779. Bu derdüñ çünki çokdur mâcerâsı Bulınmaz senden artukdan devâsı 780. Göñül hakkı ki 'ışkuñdan toludur Misâli "'arşı kürsî"den uludur 781. Hayâluñ hakkı k' itdükçe tecellî Virür cânuma vasluñdan tesellî 782. K' olınca âteşüñden sûz-nâkem Yoluñda öldügümden soñra hâkem 783. Geçerseñ yil bigi ba'de' l-helâkem Hevâdâruñ ola tozdukça hâküm 784. Çıka ger çüriyüp hâk ola bu post Kohusı sevgüñüñ sînemden iy dost 785. Ya bulam yilmek-ile sen nigârı Eger bulmaz-ısam özüñde yârı 786. Yilerem yil bigi tâ haşr olınca Yanaram şem' bigi tâ ölince 787. Saña bildürmek-içün vasf-ı hâlum Bu şi'r-i terde şem' oldı makâlum

  Şi'r‐i Şerîf Min Nâme‐i Heftüm  [fe 'i lâ tün | fe 'i lâ tün | fe 'i lâ tün | fe 'i lün] fâ 'i lâ tün| | fa 'lün

55

788. Pertevî çün yüzüñüñ câna düşer şem' bigi Göñlümi rûşen ider nûr-ıla fer şem' bigi 789. Görmez gün yüzüñi görmeg-içün subha degin Gözlerüm giceleri dizi tutar şem' bigi 790. Aglaram ya'ni söyindürmeg-içün göñlüm odın Agladukça yanaram dahı biter şem' bigi 791. 'Işkuñ odına uçam tutışayın yandukça Aglaram eyle ki su başdan aşar şem' bigi 792. Yandugumca bilürem yagum erür ille n' idem Yanmaz-ısam ölürem bir dem eger şem' bigi 793 . Niçe pervâneleyin çigzine cevrüñde rakîb Bir gün âhum irüşüp öldüriser şem' bigi 794. Vasluñ iy dost Hümâmî çün añar hicrüñde Gözleri aglar-iken göñli güler şem' bigi

Nâme‐i Heştüm Der‐Nâ‐Mihribânî Vü Saht‐ı Dil‐i Ma'şûk Ve Bî‐Habar‐ı Bî‐Vey Ez‐Hâl‐i  'Âşık 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 795. Elâ iy seng-i dil serv-i semen-ten Ki hüsnidür cihân bagına gülşen 796. Letâfet hüsnüñüñ başında efser Sipihr-ile belâ içinde hem-ser 797. Kıyâmı serv-i sîmin-ten semen-ber Lebinüñ şekker-i kandı mükerrer 798. Cihân milkine baht-ıla Sikender Kamu hûblar içinde şâh-ı server 799. Vücûdı şem' u bezm ü bagrı sengîn Cefâ kânûn cevr ü mihnet-âyîn 800. Cihân-raht u civân-baht u felek-baht Kemânî kaşı bigi göñli key-saht 801. Gözi kahr eylemekde kahramânı Özüñ cân u dilüñ nâ-mihrübânı 802. Dehânı gonca-i ter nukli beste

56

Benefşe bigi zülfi deste deste 803. Gam u derdümi her-dem tâze kılan Cefâ vü cevri bî-endâze kılan 804. Visâlı sohbetine virmeyüp râh Firâkınd' olmayan hâlumda âgâh 805. Dil ü cân murgına zülfeyn dâmum Visâlı sohbeti göñlüme kâmum 806. Anuñ oldukça devrân bahtiyârı Sa'âdet yâver olsun nuhbe yâri 807. Selâm u pây-pûsa dürlü tapu Kabûl it benden iy dil-dâr-ı bânû 808. Tapudan soñra iy yâr-ı cefâ-kâr İdüpdür cânumı cevrüñ dil-efgâr 809. Vefâda nite kim yok baña hem-ser Cefâda saña çarh olmaz berâber 810. Nigâr bini çün bî-dâd kılduñ Bu gam-gîn göñlümi nâ-şâd kılduñ 811. Egerçi bu kuru gövdemde cânsın Büt-i sengîn dil ü nâ-mihribânsın 812. Cefâdan tut ki ben döndürmezem yüz Vefâ kıl k' aduñ olmasun vefâsuz 813. Cefâlu cânumı basdukça gamlar Keremler yirine gördüm sitemler 814. Vefâ kıl kim vefâdan nîk olur nâm Cefâdan hem cefâ biter ser-encâm 815. Gamuñdan ben ki uş bîmâr u zâram Kara zülfüñ misâli bî-karâram 816. Selâmetsin çü sen i'zâz içinde Sürersin 'ıyş u 'izz ü nâz içinde 817. Ne evlâsın degülsin çünki bîmâr Bu ben bîmâr hâlından habar-dâr 818. Ne bilsün şeh k' ider 'işretde nâzın Gicenüñ pâsıbân bilür dirâzın

57

819. Özinüñ çün oldı maksûdı hâsıl Ne bilsün tâlibüñ derdin vâsıl 820. Şolar kim olmış ola garka-i âb Ne bilsün teşne yandugını sîr-âb 821. Bilür bîmâr bîmâruñ zevâlın Ne bilsün dertlinüñ bî-dert hâlın 822. Senüñ muhtâca yokdur ihtiyâcuñ Ne bilsün tok olanlar hâlın acuñ 823. Ferâgatdur ki gülşende güler gül Giceler kıldugınça nâle bülbül 824. Gedâlar hâlını bilmezler ganîler İrişmez Şâma ölen külhanîler 825. Şererlense sözümüñ sûz-nâkî Tolar od-ıla bu eyvân-ı hâkî 826. Senüñ göñlüñ egerçi âhenîndür Hazer âhumdan it kim âteşindür 827. Çü kılam 'ışkuñ odından nefes germ Ne deñlü âhenîn diseñ kılam nerm 828. Anı k' olurdı göñli saht-ı ser-keş Hatâ didüm ne nerm itsün her âteş 829. Yaraşmaz sinde dil kim ola sengîn Ki mü'min dil gerekdür şehd-i şîrîn 830. Sözüñ acı gerekmez şehd-i tersin Yaraşmaz saña acılık şekersin 831. Göñül ummaz ki ire düş-nâm senden Cevâb-ı telh ol şîrîn dehenden 832. Senüñ her sözde göñlüñ germ ü hoşdur Ki mü'min göñli mûmdan nerm ü hoşdur 833. Velî ol yirde vardur bu habarlar Gühersin sengüdil olur güherler 834. Ne kâr itsün saña âh iy perî-veş Ki yakmaz âteşin yâkût âteş 835. Yüzüñ âyînedür çün nûra kâbil K' ola âyîne olsa âhenîn dil

58

836. Ne var âyînenüñ âhen dilinüñ Hazer kıl her nefesden 'âkılınuñ 837. Solar gül-i ter hâr u hasdan Tutar âyîne rûşendür nefesden 838. Göñül kim geçmemişdür gam yaşından Ne bilsün 'andelîbüñ nâlişinden 839. Revâ mı bir dem olmak saña bensüz Ki sen ter gülsin olmazsañ dikensüz 840. Göñül umdukça vasluñdan vefâlar Cefâlu cânuma kılduñ cefâlar 841. Dil ü cân vasluñ-ıçun mâ-hazardur Bu şi'ri diñle kim şîrîn habardur

  Şi'r‐i Belîg Min Nâme‐i Heştüm  [me fâ 'i lün | me fâ 'i lün | me fâ 'i lün | fe 'i lün] | fa 'lün 842. Görüñ ne fitneye ugratdı rûzigâr meni Ki biñ belâ-y-ıla kıldı şu yâra yâr meni 843. Giceyi diri tutar gözlerüm firâkuñda Muhabbetüñ odı yakdukça şem'-vâr meni 844. Yoluñda yil bigi toprak olınca yildügüme Su aglar işideliden yanar nâr meni 845. Baña ki yârüñi terk eyle dirsin iy nâsih Nasîhatuñ tuta sanemâ zînhâr meni 846. Vefâñ-ıçun seni ben gerçi ihtiyâr itdüm Vefâ yirine cefâñ itdi ihtiyâr meni 847. Dimişsin öldürürem uş Hümâmî sanemâ Ko kana girme sin öldürür intizâr meni

Nâme‐i Nühüm Der‐Hercâyî Bûden ma'şûk Ve Sâbit Kademî  'Âşık 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün]

59

848. Elâ iy yüzi hurşîd-i cihân-tâb Cemâlı zülf-i deycûrında meh-tâb 849. Kamu dilberlerüñ sen dil-nüvâzı Kamu serverlerüñ sen ser-firâzı 850. Hudâvend-i kerem mahdûm-ı a'zam Cihân milkinde cân bigi mükerrem 851. Kerem fermânı lutf issi Hudâvend Cemâlı cân bigi bî-misl ü mânend 852. Ayagı topragı tâc-ı sa'âdet Cefâ-kâr u sitem hercâyi 'âdet 853. Visâluñ cânuma asl-ı hayâtı Dem-i 'ömrüme beñzer yok sebâtı 854. Dil ü cân 'ışkı gencîne hızâne Gözüm hüsn-i hayâlâtına hâne 855. Nazar bâbında hakdan hüsn-i manzûr Yüzi şerhine tefsîr âyet-i nûr 856. Muhabbet gülşenine hüsn-i hırmen Akar su bigi kendü pâk ü rûşen 857. Hayâlı fursat içre sâz-kârum Cefâ vu cevr çok hercâyi yârum 858. Müsahhardur saña çün heft-kişver Firîdûn bigi sürgil devlet-i fer 859. Selâm u bendiñi vü şevk-ı müştâk Hadîs-i ârzûmendî vü eşvâk 860. Kabûl it iy sanem hoş-râyılıkdan Usan kim hoş degül hercâyılıkdan 861. Olur hercâyi n' ola iy meh-i nev İrerseñ gün bigi her yirde pertev 862. Cemâluñ 'arz idüp gül bigi rûşen Teferrüc-gâh-ı 'âlem ol çü gülşen 863. Kim olmışdur cemâlı nûra kâbil Olur âyîne her nûra mukâbil 864. Göñülsüz 'âşıka rüsvâyi dirler Halûkuñ adını hercâyi dirler

60

865. Velî hulk ol durur kim idesin hâs Aña kim 'ışkuñı bilmişdür ihlâs 866. Ne ol kim hulk idesin hasîse Özüñi râm idesin degme-y-ise 867. Olasın gence beñzer mâr içinde Kalasın gonca bigi hâr içinde 868. Nigârâ tâze tersin olma peyvest Sakın gel deste bigi dest-ber-dest 869. Belî elden ele varmaz degüller Anuñ-çun tiz olur pejmürde güller 870. Güle lâyık degüldür çünki solmak Ko kim mezheb degül hercâyi olmak 871. Anuñ-çun serv dâyîm sebz ü demdür Turur bir yirde kim sâbit kademdür 872. Güneş hercâyidür lâ-büd kemâlı Mukârın olmadın irür zevâlı 873. Güneşsin sâye salma degme câdan Kapuyı yapsalar düşem bacadan 874.. Güneş bigi velî her subh-ı hayrât Meh-i nevsin çü dîdâr-ı 'azîzât 875 . Görürler hvânuñı her bir megesler Üşerler lutfuña çendîn kesler 876. Revâ mı bir kalavuz şöyle mahrûm Gülüñden zevk ala bülbül bigi bûm 877. Nasîb olmaya tûtîler ferüñden Megesler lezzet ala şekerüñden 878. Egerçi kim senüñ her yirde iy yâr Hezârân bencileyin biñ kuluñ var 879. Velî ben bir kulam iy pâdişâhum Ki senden özge yokdur dahı şâhum 880. Özüñe yüz sürecegim kapuñdur Mahabbetüm ya'nî mahbûbum tapuñdur 881. Tapuñ göstermeyince gün bigi yüz

61

Sabâh ılduzı bigi yummazam göz 882. Ne nâzı kılayın k' itsem niyâzı Kapuñdan yaña kıluram namâzı 883. Çü güm-râh itmezem kapuñda râhum Ölince işügüñdür kıble-gâhum 884. Olupdur 'izzetüñden şöyle pür-dil K' ölürsem olmazam gayruña mâyîl 885. Cefâña eyle virmişem rızâyı K' ümîd idünmezem hergiz vefâyı 886. Cefâ gördükçe cânum olmayup kem Olur sıdkum bigi cânumda muhkem 887. Yüzüñi görmeyüp dökdükçe yaşlar Gözüme zerre görinmez güneşler 888. Sen ol şeh-bâzsın kim ögse kâruñ Olur sîmurg u 'ankâlar şikâruñ 889. Ola mı çün hümâlardur tufeylüñ 'Aceb binüm bigi 'usfûra meylüñ 890. Benüm yüzde birinüñ bû' l-fakîrî Senüñ 'âşıklaruñuñ biñde biri 891. Görürseñ kankısın meylüñ añadur Saña hercâyi dirsem pes revâdur 892. Baña hiç senden özge yâr yokdur Gamuñda ger ölem gam-hvâr yokdur 893. Yüzüñden özge yire açmazam göz Eger hûrî olursa gösteren yüz 894. Dahı hercâyılıga urma sen el Vefâyı benden ögren iy sanem gel 895. Çü takrîr itmege yokdur mecâlum Bu şi'r-i terden añla vasf-ı hâlum

  Şi'r‐i ˜arîf Min Nâme‐i Nühüm   [mef 'û lü | fâ 'i lâ tü | mef 'û lün | fâ 'i lâ tün] 896. Hicrüñde irmedi çün bu bahr-ı gam kenâre

62

Gel gel ki senden olur bu derde yine çâre 897. Agzuñ bigi nic' olsun cân sır-ı dilde pinhân Gammâz bigi gamzeñ gamz ider âşikâre 898. Cân almag-ısa kasduñ tiz öl ki hasta göñlüm Gamdan za'îf olupdur duymaz çog intizâre 899. Gamzeñ ne tiz kılmış tîgin ki yüregüme Her bir kez urdugunca zahm urdı yâre yâre 900. Taşum güler egerçi içümde hâr-ı cevrüñ Gonca bigi idüpdür bagrum pâre pâre 901. Zülfüñle çün beñüñden açuldı baht-ı rûzum Pes nice bî-gam olam ben bahtı güni kara 902. Himmet tutar Hümâmî kim saña ola hem-dem Himmet kişiye n' itsün olmayıcak sitâre

Nâme‐i Dehüm  Der‐Bergeşten‐i Ma'şûk Ez‐'Âşık u Nâ‐Mihribânî  Nümûden 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 903. Elâ iy dil-ber-i bî-'ahd u bî-mihr Nigâr-ı yâsemen bûy-ı semen-çehr 904 . Sıfatında sa'âdet nûrı lâmi' Cemî'i hüsn ü lutfa zâtı câmi' 905 . Ferîdü' d-dehr mecmû'u' l-fezâyil 'Azîzü' l-'asrı mahbûbu' l-hasâyil 906 . Zamânuñ zübdesi erkân içinde Cihânuñ hâsılı devrân içinde 907 . Hevâ râgıblarına zülfi mergûb Heves tâliblerine vaslı matlûb 908 . İşigi cân u dil milkine mahzen Havâdisden cenâb-ı câna me'men 909 . Gördügün gözgüde göz döndürici Gülici yüze vü yüz döndürici 910 . Melik sîretde vü sûretde âdam Perî-vâr ille şekli hûri bî-kem

63

911 . Firâkı hâdis i yâri kadîmüm Celâlı bigi her hulkı 'azîmüm 912 . Ferah bulsun göñülden cân içinde Melâlet görmesün devrân içinde 913. Selâm u ârzûmendî firâvân Kabûl it benden iy hurşîd-i tâbân 914 . Tapuña 'arz olur "ba'de' t-tahâyat" Ki çekdi cân gamuñdan hayli zahmet 915 . Bulınmaz gerçi hüsnüñüñ nazîri Vefâ durur cefâñuñ biñde biri 916 . Cefâñ-ıla döner bu çarh-ı çâlâk Keminüñdür çü kej-revlıkda eflâk 917 . Zamâne bigi bî-'ahd-ı ayânsın Belî hem fitne-i âhir zamânsın 918 . Çekerüm tutmadın bilüñ belâlar 'İvazdur bu vefâña biñ cefâlar 919. Egerçi 'ayn-ı devletdür sıfatuñ Velî devlet bigi yokdur sebâtuñ 920 . Ki devlet bigi bir dem yâr olursın Sebebsüz dem gelür agyâr olursın 921 . Gehî alup elüm i'zâz idersin Gehî yüz döndürürsin nâz idersin 922 . Karâruñ yok durur bâd-ı seher-veş Ser-i zülfüñ bigisin ya'ni ser-keş 923 . Egerçi kim olursın dem gelür râm Velîkin râhuñ itmez bir dem ârâm 924. Gehî örtersin açarsın gehî yüz Güneş ahvâlı bigi gice gündüz 925 . Gehî matlûb-ı tâlibsin talebsüz Kaçarsın gâh tâlibden sebebsüz 926 . Tapuñ ikbâl-i eltâf-ı Hudâdur Anuñ-çun şöyle kalbüñ lâ-bekâdur 927 . Gözüñden sen dahı 'ayyâr-tersin Ki kendüm gösterürsin çü satarsın

64

928. Göñül alınca isti'câl idersin Telattuf gösterürsin el idersin 929. Çün alduñ aluban boynuña kanın Cefâdan acıdursın tatlu cânın 930 . Egerçi hüsnüñe beñzer hasensin Velîkin bed bu kim peymân-şikensin 931 . Hele bârî sebeb ne iy vefâsuz Ki bizden şöyle döndürdüñ bu dem yüz 932 . Bu kul ho komadın kullıkdan eksük Şehâ haddumdan artuk çekmişem yük 933. Katuñda şükr kim bilür İlâhum Seni sevmekden artuk yok günâhum 934. İrerse bu günâhumdan baña merg Kabûl iderem itmezem seni terk 935 . Sini agyâr-ımışsın yâr sandum Bu ben dil-dâdeye dil-dâr sandum 936. Göñül kuşına hâlüñ dâne-y-imiş Füsûn itdüklerüñ efsâne-y-imiş 937. Gamuñdan nice irsün câna râhat Ki mihnet buldum isterken mahabbet 938 . Yüzüñ bigi görürdüm sini gökçek Sanurdum söyledügüñ sözi girçek 939 . Sanurdum sini ma'nîde hemânsın Ne bileydüm ki da'viñde yalansın 940 . Nevâñ-ıla çalaram ben dahı çeng Muhâlif eylemişsin sen hod âheng 941 . Ümîdüm çünki dökmişdür saña göz Senüñ döndi-se ben döndürmezem yüz 942 . Çü virür şevk u hüsnüñ câna hassa Bilünür bu gazelden bâki kıssa

  Şi'r‐i Hüsn Min Nâme‐i Dehüm   [fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lün]

65

943. Zülfüñ ü hâlüñ hatuñ müşkin kamu Şîveñ ü 'işveñ lebüñ şîrîn kamu 944. Kaşuñ u gözüñ saçuñ ârâyişüñ Cân u dil alıcı 'akl u dîn kamu 945. Sevdügümi bileli redd eyledüñ O günâh-ıçun mıdur bu kîn kamu 946. Düşlerüñ dür-dânesinden gözümüñ Oldı uş bahrın gevher-i Çîn kamu 947. Ay u gün bigi taparlar hüsnüñe Ger Hıtâ vü Çîn ü ger Mâçin kamu 948. Hüsnüñi iy hûri çün kim gördiler Kıldılar rûhâniler tahsîn kamu 949. Hasretüñde bu Hümâmînüñ sözi Eşki bigidür ter ü rengîn kamu

Nâme‐i Yâzdehüm Der‐Bergeşten 'Âşık Ez‐Ma'şûk u Cevr Nümûden 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 950. Elâ iy milk-i hüsnüñ şehriyârı Letâfet gülşeninüñ gül-'izârı 951 . Cihân tek günde bir 'âdet tutan nev Felek bigi ziyâ-âyîn ü kej-rev 952. Safâ vaslı firâk-ı Merve-i gam Cemâlı Ka'be-i la'leyn-i zemzem 953. Habîb-i pür-'anâ şâh-ı sitem-kâr Nigâr-ı bî-vefâ yâr-ı cefâ-kâr 954 . Saçınuñ turrası tarrâr-ı meh-rû Özi 'ayyâr-çâbük gözi câzû 955 . Visâlı gice gündüz zikrüm işüm Hayâlı gurbet-i halvetde hvîşüm 956 . Hemîşe 'ıyş u dem sürsün safâdan Vefâ kılsun ırag olsun cefâdan 957. Du'â vü şükr ü hamd u medh-i vâfir

66

Saña ben kuldan iy sultân-ı kâhir 958. Du'âdan soñra iy şâh-ı cihânum Helâl olsun kulunam saña kanum 959 . Ümîdüm gerçi kim senden vefâdur Velîkin hâsılum cevr ü cefâdur 960 . Kazâña gerçi virmişem rızâyı Vefâ kıl haddan aşırma cefâyı 961 . Saña cevrüñden oldukça dil-efgâr Vefâ-dâr olmamışdur iy cefâ-kâr 962 . Sanurdum ben seni kim yâr olasın Sanem sanmaz-ıdum k' agyâr olasın 963 . Senüñ hod cevr-imiş iy dost kâruñ Ümîde ire mi ümîd-vâruñ 964 . Ki nûrı nârıveş pür-dûr imişsin Şekersin lîki zehr-âlûz imişsin 965 . Gamuñ pür-derd ü cevrüñ pür-cefâ-mış Lebüñ pür-bâl u 'ışkuñ pür-belâ-mış 966 . Sorardum göz yaşumdan gerçi tekrâr Visâluñ şâhı bir gün virmedi Bâr 967. Belî hem serve beñzer salınışuñ Anuñ-çun acıdur biten yimişüñ 968. Cefâdan telh kılduguñ mizâcı Budur tiryâkuñ olur ta'mı acı 969 . Saçuñ boynuma atmış ki kemendi Çözersin çün el-ile giri bendi 970 . Saçuñdan takduguñca boynuma din Keser mührüñ kılıcı cevrüñ ayın 971 . Beni germ itdügünce âteş-i derd Seper ol deñlü su cevrüñ ider serd 972. Egerçi kim sıfatuñ yâra beñzer Velî her cünbişüñ agyâra beñzer 973 . Virüp zakkûmı kevser gösterürsin Satarsın sirke şeker gösterürsin

67

974 . Cefâdur gerçi kim mahbûba 'âdet Ne ol kim ide vardukça ziyâdet 975. Ki tahsîn itmek ihsân-ıla hoşdur Her aşuñ tuzı oran-ıla hoşdur 976 . Egerçi cân bagışlar âb-ı hayvân Velîkin başdan aşıcak olur cân 977. Günâh-ısa seni sevmek yañıldum Şehâ 'afv it ki istigfâra geldüm 978 . Çü 'ömrüm çürüdi ser-mâye bigi Nice arduña düşem sâye bigi 979 . Tapuñdan şöyle âzâr olmışamdur Ki cânum bigi bîzâr olmışamdur 980 . Olalı cevr-i fürkatdan dil-âzâr Ne cân iki cihândan oldı bîzâr 981 . Sayayın niçeme var-ısa yoga Şol altun boncugı kim bini boga 982 . Humâr itdügü-çün müldem usandum Görüp zülfüñi sünbülden usandum 983 . Yig ol kim odlara yakam diyem of Geyüp başum kısınca altun üsküf 984. Egerçi nâzenînüñ nâzı hoşdur İgen çog olmaya kim azı hoşdur 985 . Gubâr -ısam ne var izüñde evvel İgen çekme atuñ kim çekmişem el 986. Reh-i gamda öñüñce varı gördüm Terahhum kılmaduñ yalvarı gördüm 987 . Tapuñı el ayak kaldı 'amelden Ele getürmedüm ben gitdüm elden 988 . Yine ölince gitmezdüm kapuñdan Eger meyl oldugın bilsem tapuñdan 989. Velîkin bilürem nâ-mihribânsın Egerçi göñlümüñ tahtında cânsın 990. İdersin 'âr u gayret hem-demüñden Ölürsem sora gelmezsin gamuñdan

68

991. Harîmüñe rakîb yâr idersin Benüm hem-demligümden 'âr idersin 992 . N' ola sen bizi ögmezseñ vefâdan Ganîler bî-niyâz olur gedâdan 993 . Revâdur baña itüñden kim olmak Baña kandan senüñle hem-dem olmak 994 . Ne hoşdur baña 'ışkuñdan kesilmek Kişi yorganına göre kösilmek 995 . İrürmek zâga yol gül-zâra kandan Gül-ile hem-dem olmak hâra kandan 996 . Dil-i müflis zevâlın bilse hoşdur Er olan kendü hâlın bilse hoşdur 997 . Düşeli derdüme dilümde şeb-rûz Sen olmışsın hemîn bu şi'r-i pür-sûz

  Şi'r‐i Fasîh Min Nâme‐i Yâzdehüm  [mef 'û lü | fâ 'i lâ tü | me fâ 'i lü | fâ 'i lün] 998. Yâ Rab bu derd-i fürkata dermân olur mı hiç Deryâ-yı bî-nihâyete pâyân olur mı hiç 999. Agladugunca bâri bulıtlar bigi gözüm Ol yâr goncalar bigi handân olur mı hiç 1000. Hatuñ bulursa n' ola dehânuñdan iy perî Dîv almadugı her Süleymân olur mı hiç 1001. Diler göñül kim ire saluña iy 'aceb Olmaz ümîde irmege imkân olur mı hiç 1002. Ma'mûr ider olursa hayâluñ bu göñlümi Sultân serây idündügi vîrân olur mı hiç 1003. Yir bulamaz Hümâmi ki kapuñda baş koya Her bende Mısr tahtında sultân olur mı hiç 1004. Ger itmese cemâlını her perdeden dirîg Ol gün yüzüñ kemâlına noksân olur mı hiç

69

Nâme‐i Düvâzdehüm Der‐Tâze Şuden 'Işk‐ı Köhne  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1005 . Elâ iy mazhar-ı nûr-ı Hudâyı Ki hüsnüñ gün bigi virür ziyâyı 1006 . Visâlı 'ıyd-ı ekber hüsni nev-rûz Huceste-hâl u hattı bahtı pirûz 1007 . Sevâdı zülfinüñ başumda sevdâ Hayâlı vaslı göñlümde temennâ 1008 . Serây-ı dilde 'ışkı gizlü esrâr Nasîb-i hüsne hulk-ıla sezâ-vâr 1009 . Benefşe zülf ü nergis çeşm ü gül-bû Güşâde hâtır u peyveste âb-rû 1010 . Yüzi âyîne-i cân u cihân-bîn Cenâbı melce'-i dil 'ismet-i dîn 1011 . Kemânî kaşlarınuñ nâvek-efken Hadengî gözlerinüñ câna düşmen 1012 . Gözi mest ü humâr u kendü mestûr Muzaffer devleti vü bahtı mansûr 1013. Dehânı gonca zülfeyni siper gam Meserret vasl u vaslı mâye-i gam 1014 . Özinüñ pâyi-gâhı secde-gâhum İşigi mesnedüm ârâm-gâhum 1015. Hemîşe şevketi müstahkem olsun Cemâlı bigi göñli hurrem olsun 1016 . Selâm u hizmet ü sıdk u du'âlar Kabûl it ben kuluñdan çün senâlar 1017 . Du'âdan soñra iy yâr-i kadîmî Mu'attar çîn zülfinüñ nesîmi 1018 . 'Aceb ne fitne dürdi yine kaşuñ Ki bini düzdi kara karavaşuñ 1019. Ne câm içürdi yine baña sevdâ Ki mestûr-iken oldum mest ü sevdâ 1020 . Yine bir oda saldı cânı 'ışkuñ

70

Ki döymez aña pulâdı Dımışkuñ 1021 . Meger 'ışkuñ yine dilde dolandı Anuñ-çun eski 'ışkum tâzelendi 1022 . Yine çün derd-i dilden kılam âhı Uyanmaz nâlişünden murg ı mâhî 1023 . Yine cân bülbüli kıldukça zârî Diler dil göresin gül yüzlü yâri 1024 . Yine gamzeñ meger efsûn idüpdür Ki ol Leylî beni Mecnûn idüpdür 1025 . Meger şîrâne bakmışdur ol âhû Ki dil dir heybetinden zikr-i yâ hû 1026 . Meger göñlüm diler dîvâne olmak Ki ister şem'ıña pervâne olmak 1027 . Şehâ kim bir kuluñ-ıdum ezelden Ayaklarda kalup vermişdüm elden 1028 . Cefâdan gerçi incinmişdi cânum Dilerdüm terk ideydüm seni hanum 1029 . Yapışmışmış servüñ eli berk Başum kurtarımadum kim idem terk 1030 . Yine evvelki bigi kem kuluñam Güller gülsin belâlu bülbülüñem 1031 . Yine sayyâd-ı hanuñ murg-ı câne Belâ dâmına çekdi saçdı dâne 1032 . Yine la'lin lebüñ kandı mükerrer Bu dil tûtîsine gösterdi şekker 1033 . Kuluñ kim olmaya şehden huzûrı Olur elbette kullıkda kusûrı 1034 . Kusûrum gerçi çokdur kulluguñdan Geçerseñ n' eksile ululuguñdan 1035 . Geçerler senden geç iy şâhı Çîn’üñ Ulular ulu Çîn’den kiçinüñ 1036 . Hatâ kıldugı kullar gerçi kemdür Velî kuldan hatâ şehden keremdür

71

1037 . Olur insân çün nisyân zelelden Günehdür âdamuñ aslı ezelden 1038 . Günâhum bu ki câna cebr kıldum Tapuñsuz bir niçe gün sabr kıldum 1039 . Saña sabr-ıla İrem bigi sandum Ya senden hâşa kim cândan usandum 1040 . Çü gördüm sabr-ıla sa'b oldı hâlum Dükendi tâkatum gitdi mecâlum 1041 . Yine geldüm ki hâk olam kapuñda Ölince kulluguñ kılam tapuñda 1042 . Göñül vasfı ki cân almışdur iy dost Bu şi'r ile beyân olmışdur iy dost

  Şi'r‐i Celî Min Nâme‐i Düvâzdehüm   [me fâ 'i lün | fe 'i lâ tün | me fâ 'i lün | fe 'i lün] | fa 'lün 1043. Nigâr egerçi ki cevr ü cefâdan usanmaz Gerek bu göñlümi hergiz vefâdan usanmaz 1044. Kapuñda otlaruñı kavm idündügüm bu kim Ki gurbet içre garîb âşinâdan usanmaz 1045. Göñül kapuñ ne usana Ka'be idinmek Kimesne Merve hakı-çun Safâdan usanmaz 1046. Benüm teşevvukum artar yüzüñi gördükçe Fakîr ola zere hvocam 'atâdan usanmaz 1047. Visâluñ-ıçun urılmaz Hümâmî hicrüñden Kişi ki bâl umar ola belâdan usanmaz

Nâme‐i Sîzdehüm Der‐Nâz u Deryâ‐yı Ma'şûk  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1048 . Elâ iy hûr-ı rızvân hûy-ı pür-nâz Beşer sûret melek sîret perî-nâz 1049 . Dil ü cân milk-i tahtında emîrüm Hayâlı düşdügümce dest-gîrüm

72

1050 . Visâlı cânumuñ ümîd-vârı Cemâlı ben Süheylüñ Nevbahârı 1051 . Tenümüñ cânı cânumuñ safâsı İçümüñ derdi derdümüñ devâsı 1052 . İdici cânuma cevr ü cefâlar Götürici başuma çok belâlar 1053 . Atup boynuma zülfinüñ kemendin Gam-ıla berkiden cânuma bendin 1054 . Cemâlı cânuma gülşen kılan yâr Karañu göñlümi rûşen kılan yâr 1055. Yaşum rahmı yiñile silmeyen dost Yolında cidd ü cehdüm bilmeyen dost 1056 . Benüm-ile riyâ-yı yâr olan yâr Sebebsiz göz yumup agyâr olan yâr 1057 . Beni bu derd-ile dem-sâz iden yâr Niyâzum bildügince nâz iden yâr 1058 . Gamından 'arza kılana niyâzı Cefâdan arturan vardukça nâzı 1059. Yakan odlara her huşk u terümi Savuran yillere hâkisterümi 1060. Cemâlı sohbet-i dilde celîsüm Hayâlı gurbet-i gamda enîsüm 1061 . Cefâlu cânuma kıldukça nâziş Kılan göñlümi lutf-ıla nüvâziş 1062 . Perîden per dökici 'işve-y-ile Melekler aldayıcı şîve-y-ile 1063 . Nişânum nâmum u nâmum nişânum Cihânum cânum u cânum cihânum 1064 . İderken hüsn-i hulk-ıla girişme Mübeddel eyleyen nâzını hışma 1065 . Giden lutf iline gitmezlenürken İden nâzı yine itmezlenürken 1066 . Giden lutf iline gitmezlenürse İden nâz-ıla meyl itmezlenürse

73

1067 . Öñinden su bigi akmazlayıncı Yüzümi göricek bakmazlayıncı 1068. Kulına zulm idici pâdişâhum Sa'âdet menba'ı devletlü şâhum 1069 . Du'âlar kıluram her subh u şâmı Kabûl it şâh ben kuldan peyâmı 1070 . Du'âdan soñra iy yâr-ı güzînüm Sebebsüz nâz idici nâzenînüm 1071 . Yiter nâz-ıla bizden bî-niyâz ol Ko nâzı çıkma dilden bî-niyâz ol 1072 . Ki sen cân-ıla buşdugınca dîdâr Olardan saña cân-ıla hırîdâr 1073 . N' ola nâz eyledükçe bilseñ i'zâz Ki olur nâzenînden nâzenîn nâz 1074. Disem ger nâzı ko şâhum revâdur Ki haddan aşdugı nâzuñ cefâdur 1075. Gamuñla bunca müddetdür harîfem Cefâya tâkatum yokdur za'îfem 1076 . Unıdup meyl kılduguñ cefâdur Yañılup rahm kılduguñ riyâdur 1077 . Belî sen kendü perdeñ açmayu gör K' açılsa perdesi bagrın delerdür 1078 . Tutupdur gûşe-i halvetde 'uzlet Anuñ-çun âb-ı hayvân buldı 'izzet 1079 . Olurdı kıymeti taşa berâber Görinse her göze bakdukça gevher 1080 . Hatâ didüm ko keşf olsun cemâluñ Görinsün halka bu rây-ı kemâluñ 1081. Dil ü cânı yüzüñüñ âfitâbı Münevver eylesün götür nikâbı 1082 . Cihân bigi olup i'zâz içinde Ola cân bigi 'izz ü nâz içinde 1083 . Gerek 'ârif olan ahvâlı bile

74

Ki ol ma'nîde bu sözüñle dile

  Şi'r‐i Cemîl Min Nâme‐i Sîzdehüm   [fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lüñ] 1084. Hüsn ilinde kulı sen gözleri küffâr-ı ferd Haddüñe beñzer meger cennetde ola var verd 1085. 'Işkuñ odından baña iksîr şevkuñ ireli Zer bigi olmış durur küllî vücûdum zâr u zer 1086. Mühre-i göñlüm melâlından nice bulsun güşâd Çün saçuñ sih-tâsı her mansûbeden oynar nerd 1087. Gözlerüñe gözlerüm yaş dökdügi hoş geldügi Bu ki kanmaz suya hiç olsa kaçan bîmâr-ı merd 1088. Serd olur güneş sehâb içinde kalsa zinhâr Aç yüzüñi kim olur örtilmek ol ruhsâr-ı serd 1089. Nice hoşnûd olmasun derdüñe dil dermân bigi 'Ayn-dârû-yı dil............senden................... derd 1090. Bu Hümâmî yanar oduña söyinmez su bigi Yil bigi yilmekde ger ide anı bu kâr gerd

Nâme‐i Cehârdehüm Der‐ Sıfat‐ı Bahâr u Cüvânî  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1091 . Elâ iy nev-bahâr-ı 'âlem-i cân Cemâlı mihribân irmez gülistân 1092. Dehânı gonca-ı ter saçı sünbül Dili söylerse bülbül yañagı gül 1093 . 'İzârı yâsemen haddi gül-i ter Semen endâmı vu kaddı sanevber 1094 . Benefşe zülf ü gîsûsi semen-bû Beşer sûret melek sîret perî-hû 1095 . Gözi hem nergis-i binara beñzer Yañagı gül yüzi gül-nâra beñzer 1096 . Bakar şîrâne âhû-yı haremdür Cemâlı gülşen bag-ı İremdür

75

1097 . Visâlı bigi dil-nâz u dil-efrûz Firâkı bigi cân-sâz u ciger-sûz 1098 . Çemen-ârâ-yı hûbî vü dil-ârâm Semen sîmâ vü sûsen bu gül-endâm 1099. Revânum rûhum u rûhum revânum Zamânum 'ömrüm ü 'ömrüm zamânum 1100 . Bu ben bî-câna ya'nî yâr-ı cânı Mürüvvet menba'ı vu lutf-kânı 1101 . Irag olsun bilişden yâd ilinden Çü güldür solmasun horyad elinden 1102 . Perîşân-hâtır oldugınca sünbül Sen iy cân gülşeni güller bigi gül 1103 . Du'â kıldukça yüz 'özr-ile geh geh Kabûl it ben kuluñdan iy şehenşeh 1104. Du'âdan soñra iy serv-i semen-ber Bahâr iksîri kıldı 'âlemi zer 1105 . İrişdi feyz-i rahmet mâr u mûra Cihân hüsnüñ bigi gark oldı nûra 1106 . Gözüm bigi pür oldı havz-ı kevser Turur hatuña beñzer sebze-i ter 1107 . Muhakkak olmaga reyhân güzârı Yazıldı sûsenüñ hatt-ı gubârı 1108 . Çü geldi görür bülbül yârılıklar Kılur pes karşusına zârılıklar 1109 . Ne var çün gonca dil-teng-ise bülbül Hele hoş şâh-ı şengüldür güler gül 1110 . Meger kim kadduñı gördi hırâmân Anuñ-çun serv olupdur şöyle hayrân 1111 . Gider âyîne bigi 'aks-i rûlar Revân bigi revân oldukça sular 1112 . Çü senden hâlî görür murg-ı zârî Kılur pes hasretüñden murg-ı zârî 1113 . Kudûmüñ yolına tek sen kadem bas

76

Çemenler döşemişdür yaşıl atlas 1114 . Ayak sunar meger reyhâna nesrîn Ki dutmış Cem big' elde câm-ı zerrîn 1115 . Kamu esbâb-ı 'ıyş olmış müheyyâ Sürilür 'işret ü zevk u temâşâ 1116. Bulupdur gerçi her derd ehl-i hem-derd Velî ortada ben 'ankâ bigi ferd 1117. Yürürem sen hümâsuz zâr u tenhâ İçümde hasret ü başumda sevdâ 1118 . Baña 'ışkuñuñ olmışdur çü 'avnî Göze göstermezem sensüz dü kevni 1119 . Sekiz firdevs iy hûrî kapuñsuz Ne şek kim yidi tamudur tapuñsuz 1120. Gel iy müstagrak-ı envâr-ı Leylî İrür Mecnûna hüsnüñden tecellî 1121. Hazân-ı gussa bozdı kârubârum Yüzüñi göster iy evvel bahârum 1122. Mukîm ol cân u göñül bigi tende Gel âhû bigi seyr eyle çemende 1123 . Düzüp tûbî boyuñuñ yâl u bâlın Hırâmânlıguñ ögret serve salın 1124 . Gühersin cân içinde dürcüñe gel Güneşsin yılda bir kez burcuña gel 1125 . Yüzüñden rûşen olsun encümenler Unutsun hod nümâyân çemenler 1126 . Cemâluñ keşf id envârı utandur Gelüp gül bigi gül-zârı utandur 1127 . Yaluñuz dil degil hem cân senüñdür Ne diyem bâki kim fermân senüñdür 1128 . Yüzüñüñ 'arz idüp bahşâyişini Hacil kıl gülşenüñ ârâyişini 1129 . Ziyâd oldukça cânumda mahabbet Bu şi'r-ile kıluram sini da'vet

77

  Şi'r‐i Garrâ Min Nâme‐i Çehârdehüm  [fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lün] 1130 . Yaraludur yüregüm yârâ gamuñdan yâra gel Senden olur yine bu derde hemîn tîmâr[a] gel 1131 . İştiyâkından cemâluñuñ giceler subha dek Bülbüli-vâr olmışam gül hasretinden zâra gel 1132 . Cân u dil nakd itmişemdür kim idem yoluñda harc Müşterîyem vasluña tur görmegin bâzâra gel 1133 . Gidicek gice bigi hicrüñ karardur 'âlemi Gün yüzüñden kılasın gündüz bigi envâra gel 1134 . Gözüñe karşu baña ölmek key âsândur velî Senden ayru dirlik eylenmek igen düşvâra gel 1135 . Şol ümîde kim görem güneş yüzüñi her gice Şem' bigi oluram tâ subha dek bîdâra gel 1136 . Öldürem varam Hümâmîyi dimişsin iy sanem Hayra gir kurtar anı bu vartadan zinhâr[a] gel

Nâme‐i Pânzdehüm Der‐Şi'r Kerden Ma'şûk Vü Zârî Kerden  ü  'Âşık Der‐Firâk 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1137 . Elâ iy merdüm-i çeşm-i cihân-bîn Hayâlı mû'nis ü cân u dil ü dîn 1138 . Zamânuñ 'ömri 'ömrümüñ zamânı Cihânuñ cânı cânumuñ cihânı 1139 . Yañagı lâle-i ter bigi gül-rîz Lebi gül-reng lîkin şeker-âmîz 1140 . İşigüñ cümle hulkuñ kıble-gâhı Kaşuñ mihrâb-ı cânuñ secde-gâhı 1141 . Cinânuñ hûrı hûrîsi cinânuñ Cihânuñ maksadı maksadı cânuñ 1142 . Hıtâyi gözi kaşı Mogol u Çîn Bakışı âfet-ü 'aklı dil i dîn

78

1143 . Hümâyûn tal'at u bahtı hümâyûn Hayâlı haceste tâli'i vefâlı meymûn 1144 . Hayâlı fürkat u gam derdine em Visâlı cân u dil zahmına merhem 1145 . Muhabbet milkinüñ leşker-nümâsı Cefâ iklîminüñ kişver-güşâsı 1146 . Sürûr-ı ruhı kalbi nûr-ı 'aynî Hasen-i hüsni eltâfı Hüseynî 1147 . Habîbi ya'nî kim sen iy habîbüm Gam-ı bîmârına vaslı tabîbüm 1148 . Âdemu' llâh 'ömrüñ .............. Ma'e' l-ikbâli mâ dâme' l-leyâlî 1149. Hezârân ârzûmendî vü zâri Du'âlar kim riyâdan ola 'âri 1150 . Selâm u hizmet ü ol yâre bu gülden Derûnı cândan u ihlâsı dilden 1151. Du'âdan soñra bil iy pâdişâhum Dil ü cân tahtına devletlü şâhum 1152 . Visâlı cânumuñ nâz u niyâzı Hayâlı ben garîbüñ dil-nüvâzı 1153 . Taşumdan bini yakmış-iken firâkuñ İçüme tolmış-iken iştiyâkuñ 1154 . Ümîdüm vasluña dikmiş-iken göz İşitdüm ben kuluñdan döndürüp yüz 1155 . Tapuñ kılmış sefer 'azmine niyyet Hemîn olanı kasd u zî-minnet 1156. Egerçi ser-firâz oldukça cânuñ Revân olmak diler serv-i revânuñ 1157 . Kamer bigi tutup âvâralıguñ Komazsın gün bigi seyyâralıguñ 1158 . Velî sakın ne var bulsa kemâlı Günüñ seyrinden irişmez zevâlı 1159 . Felek bigi dime devr ideyüm bol Şehâ sen hüsn kutbısın mukîm ol

79

1160 . Yüzüñ çün tâze terdür berk-i gülden Açulma goncasın çıkma dükelden 1161 . Yavuz yil eser ü efsürde eyler Cemâluñ güllerin pejmürde eyler 1162 . Tokundukça yüzüñe pîş ü pesden Tozısın san kim âyîne nefesden 1163. Belî kim eksilür bulur fütûrı Cemâluñ şem'ınuñ ay bigi nûrı 1164 . Hatâ didüm ki zülfinüñ kemendi Bırakmışdur sabâ boynına bendi 1165 . Süleymân bigi seyr itsün serîrüñ Ne yıldur saña olmayan esîrüñ 1166 . Egerçi gün yüzin huffâş görmez Güneş nûrına yil noksân irmez 1167 . Velîkin iy perî göstermeseñ yüz Gice bigi görinür baña gündüz 1168 . Güneş yüzin görmez-isem şafakdan Ölürem şem' bigi aglamakdan 1169 . Sefer kim kıta'-ı nâr-ı Sakardur Yüzüñüñ nûr-ı ferrin yakısardur 1170 . Tenümüñ cânusın iy cân gitme Beni bî-cân u dil itdür sen itme 1171. Nihâli serv kadduñdur dahı genç Güdüben başın gitsün alma ilenç 1172 . Kapuñda cân u dil oldugıñum yig Ki sensüz baña dirlikden ölüm yig 1173 . O fikri hoş habardur terk iderseñ Bu şi'ri hoş nasîhatdur tutarsañ

  Şi'r‐i Hûb u 'Acîb Min Nâme‐i Pânzdehüm  [fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lün] 1174 . Çünki şevkuñdan şehâ dîvânedür dil gitme gel Boynına sal bend-i zülfüñden selâsil gitme gel

80

1175 . Tâzedür gülden sakın tokınmasun her bâr-ı bed "Hâşe' allâh" duymaz ol şekl ü şemâyil gitme gel 1176 . Varup ayruklara kılınca vefâyı iy sanem Her ne cevrüñ var-ısa ben kuluña kıl gitme gel 1177 . Aglaram şu hadda kim deryâ olur yaşdan yoluñ Bulamazsın hergiz ol deryâya sâhil gitme gel 1178. Sanma senden ayrılam arduñca düşüp yazuña Giderem göñlüñ bigi menzil-be-menzil gitme gel 1179 . Çün gidersin yâr u 'azm itdüñ 'azâyim yirine Kollarumı boynıña kılam hamâyil gitme gel 1180. Benden ayrulduguña şâhâ rakîbüñ şâd-ımış Söyle "bi'smillâh" kahr olsun 'azâzil gitme gel 1181 . Senden ayrulmak Hümâmîye çü müşkildür katı Sen gidersin kalur hall olmaz bu müşkil gitme gel

Nâme‐i Şânzdehüm der‐Zâri Kerden 'Âşık‐ı der‐Firâk‐ı Ma'şûk 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1182 . Elâ iy hem-dem ü cân-ı hazînüm Niyâz itdükçe yâr-ı nâzenînüm 1183. İzi tozı gözümüñ rûşenâsı Göñül bîgânesinüñ âşinâsı 1184 . Hayâlı üns ü cinnüñ dil-pezîri Dil ü cân taht-gâhınuñ emîri 1185. Gam-ı rencûr-ı derdine lebi em Visâlı fürkatı zahmına merhem 1186 . Saçınuñ bûyı 'anber-âmîz Lebinüñ şehdi şîrîn ü şeker-rîz 1187 . Beşer dirsem hatâdur hûra beñzer Degül hûrî vü 'aynî nûra beñzer 1188 . Yüzinüñ nûrı havrâdan alur fer Saçınuñ 'udı perîden döker per 1189. Visâlı dil-güşâ hicri dil-efrûz

81

Hayâlı dil-nüvâz derdi cân-sûz 1190. Hidâyet mahremi 'izzet-kırânı Sa'âdet yâr u devlet hem-nişîni 1191. Başından ayaga dek 'izz ü devlet Ayakdan başa varınca sa'âdet 1192. Teni cân ma'deninüñ sîm ü hâsı Gamı iksîr-i kalbümüñ halâsı 1193 . Enîsü' r-rûhi leyle' l-iştiyâkî Rehâü' l-kalbi fî yevmi' l-firâki 1194. Nigârum ya'ni sen yâr-ı 'azîzüm Lebi şekker-feşân u şehd-rîzüm 1195 . Hemîşe şevketi müstahkem olsun Cemâlı bigi göñül hurrem olsun 1196 . Hezârân hizmet ü yüz dürlü pâ-bûs 'Ubûdiyyet k' ola cân-ıla hâbûs 1197 . Hezârân iştiyâk u dürlü hasret Firâk-ı cân u dilden yig mahabbet 1198. Du'â vu ârzûmendî tehâyâ 'Ani' d-dâ'î ilâ ehli' l-'atâyâ 1199 . Du'âdan soñra iy şâh-ı cihânum Beni pür-gam iden nev-cüvânum 1200 . İy kamu hûblaruñ kulmaşı dil-ber Gözüm yaşı vu bagrum başı dil-ber 1201. Ayakda kalıcak cân-ı fakîrüm Çeküp el olmayıcı dest-gîrüm 1202 . Ki beni oda yakmışdur firâkuñ Dil-ile şerh olınmaz iştiyâkuñ 1203. Yakup hicr odına çün şem'-ı mü'min Yüregüm yagın itdi gussañ erkin 1204 . Ki degmez şem' bigi kanlu yaşum Keserse ger makas kılıcı başum 1205 . Meger şem' oldı hâlumdan habar-dâr Ki yanar yakılur aglar menî zâr

82

1206 . Sanasın 'ayn-ı gam oldum hüzinden K' ıragam gam bigi her lahza senden 1207 . Dil itdükçe visâluñ sohbetin yâd Firâkuñdan kıluban şekk-i feryâd 1208 . Gam u zülfüñ kaçan kim sabrum olur Miyânuñ bigi cânum kılca kalur 1209 . Münîr oldukça hüsnüñden hayâlum Dehânuñ bigi kalmaz zerre hâlum 1210 . Görünmez olalı hadduñ gül-i ter Dil ü cân bülbüli hasretden iñler 1211 . Lebüñ balı gamı sundukça hanzal Meges bigi ururam başuma el 1212 . Usandı san ki gevher bigi kândan Tenüm cânumdan u cânum cihândan 1213 . Ümîdüm Haka tutdum gerçi 'usre Mübeddel iden oldur "'usri yüsre" 1214. Ümîde irgüren nevmîzi oldur Ferâhşâda viren Hurşîdi oldur 1215. Anuñ takdîri olmasa muvâfık Kaçan vasl oldı 'Azrâya Vâmık 1216. Çü olur lutfınuñ bir zerre meyli İrürer Nev-bahârına Süheyli 1217. Belî her bir yokuşuñ bir düzi var Kışuñ yazı vü dünüñ gündüzi var 1218. Olur her naks-ı noksânuñ kemâlı Firâkuñ lâ-cerem vardur visâlı 1219. Velî ölem direm korkum bu bî-dâd Nite kim irmedin Şîrîne Ferhâd 1220 . Ol ucdan diñmez uş efgân u âhum Dilerven 'arz idem hâlum şâhum 1221. Münâsib bu gazel oldı makâlum Beyân olmaklıg-ıçun vasf-ı hâlum

83

Şi'r‐i Şîrîn‐i Latîf Min Nâme‐i Şânzdehüm  [me fâ 'i lün | fe 'i lâ tün | me fâ 'i lün | fe 'i lün] | fa 'lün 1222. Tapuñ Hudâ hakı iy dost benden ayrılalı Ki ya'nî cân bigi sen bu bedenden ayrılalı 1223. Eridi sızdı gam odında yüregüm yagı Nite ki şem'-ı şeb ol encümenden ayrılalı 1224 . Kapuñdan ayru degülken yog-ıdı bende karâr Kıyâs kıl niceyem şimdi senden ayrılalı 1225 . Göñül kuşına ki hoş sebze-zâr-ıdı hattuñ Ne nâleler kılurum ol çemenden ayrılalı 1226 . Ne nahs olur bu ki ahsen olmadı hiç Makâl-ı hâlum o hüsn-i hasenden ayrılalı 1227 . Hikâyetüm şuña irdi ki ilde vü dilde Söz olmışam yürirem ol dehenden ayrılalı 1228 . Diyâr-ı yârdan ayru gam-ıla kan dökdüm 'Akîk yudar nite ki Yemenden ayrılalı 1229. Yüregi tîg-ı firâkuñ-ıla delinmişdür Hümâmi dür bigi geñsüz vatandan ayrılalı

Nâme‐i Heftdehüm Der‐Bî‐Sabr‐ı  'Âşık Ve İntizâr‐ı O Der‐Firâk‐ı Ma'şuk 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1230 . Elâ iy Yûsuf-ı Nûşîn-revân-baht Cihân-baht u melek-tâc u felek-baht 1231. Kemâlı kâr-bahtuñ kâmurânı Kamer karnınuñ ol sâhib-kırânı 1232 . Cemâluña senüñ bakmak sa'âdet Bilüpdür ki gözedür ehl-i devlet 1233 . Yañagı lâle bigi tâze-reste Sa'âdet ılduzı bigi huceste 1234 . Cemâlı cân çirâgın rûşen iden Hayâlı dil-harîmin gülşen iden

84

1235 . Dehânı çeşme-i cân ille pür-kand Tudagı şehd ü şîrîn ü şeker-kand 1236 . Hatı âyât-ı rahmet nokta-hâli Müfessir aña tefsîr-i cemâlî 1237. Saçı ter nâfeligin 'anber-i pür Lebinüñ hokka-i la'lini pürdür 1238. Musavver rûha beñzer k' ola tensüz Cemâlı tâze gülşendür dikensüz 1239. Hazân ırak yañagı güllerinden Hummâr irer tudagı müllerinden 1240. Dehânı havz u l'alin yâr-ı kevser Cihân hûrî bigi ârâyiş-i ter 1241 . Cemâlına saçı ârâyiş ü zeyn Hayâlı haddi bigi "kurretü' l-'ayn" 1242 . Sadîk-ı dü cihân u yâr-ı cânı Visâlı mâye-i 'ömr-i cüvânı 1243 . K' anuñ devleti pâyende olsun Cemâlı gün bigi tâbende olsun 1244 . Selâm u ârzûmendî vü hizmet Kabûl it benden iy ehl-i mürevvet 1245 . Hezârân hizmet ü yüz dürlü pâ-bûs 'Ubûdiyyet k' ola cân-ıla me'nûs 1246 . Ki hicrüñde komadı âh u zârum Göñülde sabrum u cânda karârum 1247 . Tapuñ râm olmayınca iy dil-ârâm Bu cân sabr eylemez kılmaz dil-ârâm 1248 . Ne sabr itsün bu ten cân olmayınca N' iderler cânı cânân olmayınca 1249 . Öleli kalmadı şevkuñ baña hû Ne cânda sabrum u ne gözde uyhu 1250 . Misâli şem' var ez-pây-ı tâ-firâk İçüm taşum firâk odınadur gark 1251 . Gözüm bîzâr-iken gözler şafakda

85

Giceden subh olınca aglamakda 1252 . Görinmezse n' ola ol zülf ü hâluñ Degüldür hâli gözümden hayâluñ 1253 . Meyi eyle itmemişdür beni mest Katı şûr-ıla hâlum şöyle peyvest 1254. Gamuñda şöyle bî-hûşam özümden Ki gicem fark olınmaz gündüzümden 1255 . Gözümde gâlib oldukça hayâluñ Görürem uykuda ki geh geh cemâluñ 1256 . İrer çün baña ol yüzden tecellî Olur bu göñlüme bir dem tesellî 1257 . Öleli gözüme bîzârlık hû Gice gündüz gözüme düşdür uyhu 1258 . İrişmez olalı fer nûr o yüzden Gidüpdür sabrı dilden uyhu gözden 1259. İçümde sûziş-i hasret taşum yaş Gözümde âb-ı ter göñlümde âteş 1260 . Gamuñdan cân u dil korhu içinde Ne uyhu ola od u su içinde 1261. Çü artar hasretüñden intizârum Seher yili bigi gider karârum 1262 . Kaşuñ bigi gamuñdan çün hilâlem Kara zülfüñ bigi şûrîde-hâlam 1263 . Cefâlu câna yine cebr ideydüm Tapuñsuz bir niçe gün sabr ideydüm 1264 . Velîkin korkaram kim soñ demüñden Yüzüñi görmedin ölem gamuñdan 1265 . Gamuñdan çekmiş-iken bunca mihnet Kalam başda belâ vu cândan hasret 1266 . Senüñ göñlüñ bigi sabrum katıdur Benüm sabrum dil ü cân âfetidür 1267 . Olur ger gure ter helvâ sabûra Bu sabr u gam kılur helvâ-yı gure

86

1268. Olalı cân u dil vasluña müştâk Dükendi sabrum oldı tâkatum tâk 1269 . Gîrizân-est hvâb ez-dîde-i men Çü sabr ez-cân-ı mihnet dîde-i men 1270 . Kalupdur hasretüñ şûrîde-hâlum Dahı sabr itmege yohdur mecâlum 1271 . Eger kılmaz olursañ baña çâre Kıluram tonın sabr pâre pâre 1272 . Çü ser-mest oluram şevkuñda şeydâ İderem sini beyn-i halka rüsvâ 1273 . Odumdan dökdügünce gözlerüm yaş Cihâna cân u dil sözin kılur fâş 1274 . Baña bu şi'r-i şîrîn ter makâlum Beyân olmaklıg-ıçun vasf-ı hâlum

  Şi'r‐i Ter ü Nâzük Min Nâme‐i Heftdehüm  [me fâ 'i lün | fe 'i lâ tün | me fâ 'i lün | fe 'i lün] | fa 'lün 1275 . Kaçan ki gamda hayâluñla gam-küsâr olurum Kara saçuñ bigi bî-sabr u bî-karâr olurum 1276. Sen olduguñca karâruñda mest kavl benüm 'Aceb budur ki sözüm artar üstüvâr oluram 1277 . Hayâl-ıla güle kıldugumı yüzüñi şebîh Görem kaçan ki cemâluñı şerm-sâr oluram 1278 . Diler göñül ki ayaguña yüz süre heyhât Bu ârzûya ol irünce ben gubâr oluram 1279 . Visâluña bu firâk içre iştiyâkumdan Degül egerçi ki mümkin ümîd-vâr oluram 1280 . Kime ki derdümi aydam elüñden ilde senüñ Şu deñlü zâr kılur didügüme zâr oluram 1281 . Gözüñ dimiş ki Hümâmîyi öldürem bir gün Bu va'deye niçe gündür ki intizâr oluram

87

Nâme‐i Heştdehüm Der‐Bâz Âmâden‐i  Ma'şûk Şi'r‐i Şâdî Kerden‐i 'Âşık 

[me fâ' î lün | me fâ' î lün | fâ' û lün] 1282 . Zihî kutlu dem ü zî-fâl-ı pirûz K' irüşdi âfitâb-ı 'âlem-efrûz 1283. Yine hayr-ıla depreşdi nişânum İriserdür meger cânâna cânum 1284 . Sabâ kim bû-yı müşk ter getürdi Meger kim zülf-i dil-berden getürdi 1285 . Anuñ-çun 'anber-âgîndür dimâgum Ki şâdîlık yimişin virdi bâgum 1286 . Bu cân u dil nice olmaya mesrûr Ki geldi yâr u toldı gözlerüm nûr 1287 . Hırâmân geldi ol serv-i revânum Anuñ-çun şöyle şâd oldı revânum 1288 . Şu deñlü olmışam çün şem'a bîzâr Ki dil-ber gün bigi gösterdi dîdâr 1289 . Dil ü cân Yûsufından müjde yine Beşîr irürdi Ya'kûb-ı hazîne 1290 . Sitârem tâli'inüñ şem'ı yandı Uyıdı fitnem ü bahtum uyandı 1291 . Nice şükr itmeyem baht-ı sa'îde K' irüşdi savm-ı hicri vasl-ı 'ıyda 1292. Yürek yarılma gamdan yâr geldi Devâ-bahş-ı dil-i bîmâr geldi 1293 . Firâk u gamda gitmişdi karârum "Bi-hamdillâh" ki geldi gam-güsârum 1294 . Cemâlı şem'ına şükrâne bigi Yakayın bâl u pür-pervâne bigi 1295 . Gamından olmış-iken gözlerüm kör Tezyînüñ tûtiyâsı kıldı pür-nûr 1296 . Firâk-ı zulmı arturmışdı âhum Şükür kim geldi ol 'adl issi şâhum

88

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1297. Elâ iy râhat-ı cânum hayâluñ İki 'âlemde maksûdum visâluñ 1298 . Hayâlı cânumı mesrûr iden yâr Harâbın göñlümüñ ma'mûr iden yâr 1299 . Gidüp cânum cefâdan tolduran gam Gelüp göñlümi kılan şâd-ı hurrem 1300. Gamı mihr arturıcı mihribânum Firâkı dil yakıcı dil-sitânum 1301 . Firâkuñ cânumı yakmışdı gamdan Göñül hem hasta-hâl-ıdı elemden 1302 . Şükr kim geldüñ iy şâh-ı cihânum Kudûmuñdan müşerref oldı cânum 1303 . Tenüme cân bigi geldüñ seferden Gidüpdür gerçi hûşam bigi serden 1304 . Gamuñ şerrinde hayr oldı 'alâmet K' irişdüñ "hamdillâh" sag u selâmet 1305 . Gice gündüz uruban topraga yüz Diledüm anı Hakdan gice gündüz 1306 . Ki geldügüñ göricek hâne-y-içün Kılam cânum fidâ şükrâne-y-içün 1307 . Göñül tahtına geldüñ k' olasın şâh Kabûl oldı du'âm "elhamdüli' llâh" 1308 . Geçen dem şimdi yâduñ dem degüldür Yüzüñ gördüm ölürsem gam degüldür 1309 . Kudûmuñ kıldı cânı şâd-ı hurrem 'Azîzüm şâd geldüñ hayra makdem 1310 . Çekerdüm sen gidelden zahmet ü renc Şükr kim renc içinden buldum uş genc 1311 . Yoluñ tozı olalı müşk ter-rîz Nesîm-i subh olupdur 'anber-âmîz 1312 . Saçuñdan her neyi kim bu getürdi Hevâdan başuma kaygu getürdi

89

1313 . Hudâdan vasluñ-ıdı itdügüm host Keremler eyledüñ hoş geldüñ iy dost 1314 . Dahı cân hicrüñe kılmaz hamiyyet Sakın gitmeklige eyleme niyyet 1315. Giderseñ bil ki derdüñden ölürem Ne çekdüm sen gelince ben bilürem 1316. Garîbem rahm kıl âzâr kılma Yiter zâr olmışamdur zâr kılma 1317 . Esîr-i fürkatunam eyle âzâd Firâkuñ zulmine vasluñ urur dâd 1318 . Rızâ virdüm kamu kuluña bî-şek Dahı 'azm eyleyüben gitmegil dek 1319. Kudûmuñdan bulalı feth-i bâbı 'İmâret oldı göñlümüñ harâbı 1320 . Çü hurrem oldı cânum makdemüñden Unıtdum her ne çekdümse gamuñdan 1321. Yine var oldı dil yog olmış-iken Dirildüm vasluñ-ıla ölmiş-iken 1322. Mey-i şevkuñla ser-mestem ezelden İşit ol mâcerâyı bu gazelden

  Şi'r‐i Musanna' Min Nâme‐i Hejdehüm  [mef 'û lü| fâ 'i lâ tü | me fâ 'i lü | fâ 'i lün] 1323 . Devletlü hânedâna meger geldi hanumuz Kim karnı tutdı 'adl-ıla sâhib-kırânumuz 1324 . Biz kullarına bildi firâkı ki zulm ider Geldi ki 'adl göstere Nûşînrevânumuz 1325 . Gördüñ cemâl-ı Rüstem ü destânı şükr kim Dillerde söylenür yine uş dâsitânumuz 1326. İreli Mehdi bigi cihâna hidâyeti Pâk oldı şerr-i fitneden âhir zamânumuz 1327 . Biz kul kim olmış-ıduk ümîd-ile dil-figâr Minnet Haka ki geldi şeh-i kâmurânumuz

90

1328 . Râhat gemisi geçmeye zahmet deñizlerin Açuldı pâdişâd-ıla bâd u bânumuz 1329 . Şükrâne cân u dil kılalum yolına mâr Ve melâmet irdi çü şâh-ı cihânumuz 1330 . Kıl nâleler Hümâmi yene 'andelîb-vâr Çün tâze vü ter oldı yine gül-sitânumuz

Nâme‐i Nûzdehüm Der‐Sefer Nümûden 'Âşık Ve Fermûşî Ma'şûk‐ı 'Âşık‐Râ 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1331. Elâ iy şâh-ı şîrîn-i şûh-şekl Saçı reyhân u sünbül yañagı gül 1332. İrem gül-zârınuñ serv-i revânı Cihânuñ bülbül-i şîrîn-zebânı 1333 . Güzeller serveri şâh-ı bîgâne Eşigi cân kuşına âşiyâne 1334 . Başuma tâc-ı efser hâk-i pâyı Gözüme tûtiyâ vu rûşenâyı 1335 . Visâlı iştiyâkum cân içinde Hayâlı mû'nisüm hicrân içinde 1336 . Yürege yaralar örtici yârum Göñül şehrine 'âdil-i şehriyârum 1337 . Gamında 'âşıkuñ kıldukça feryâ Ferâmûş eyleyüben kılmayan yâd 1338 . Leb-i cân Hızrınuñ âb-ı hayâtı Göñül tûtîsinüñ kand u nebâtı 1339 . Letâfet cennetinüñ hûr-ı 'aynı Melâhat bahrınuñ dürr-i semîni 1340 . Kemâl u hüsn ü lutf içinde ferdüm Taşumda gussam u içümde derdüm 1341 . Göñül içindeki nakş-ı nigârum Cihânda cân bigi sevgülü yârum 1342 . Hemîşe şevketi müstahkem olsun Çü gülden tâze terdür hurrem olsun

91

1343. Selâmı kim şehâ kuldan ola hâs Du'âlar kim olur pür-sıdk-ı ihlâs 1344 . Du'âdan soñra iy yâr-ı vefâ-dâr Degülsin çünki hâlumdan habar-dâr 1345 . Çü gördüm ki muhabbet bahrı taşdı Dil ü cân garka vardı başdan aşdı 1346 . Gözüm yaşı idüp sırrumı peydâ Yakın oldı kim olaydı hüveydâ 1347 . Ne oldum senüñ-ile hem-nefs ben Ne hod vasluña buldum dest-res ben 1348 . Ne kuşça cânuma cebr ide bildüm Ne sensüz hicrüñde sabr ide bildüm 1349 . İşitmişdüm ezelden bu habardur Ki 'ışkuñ bir işi sabr u seferdür 1350 . Sefer oldı zarûrî ihtiyârum Tagıtdı ol sebebden kârubârum 1351. Egerçi ihtiyâr itdüm sefer ben Gamuñdan gör neler çekdüm neler ben 1352 . Tapuñsız virüp aldukça neferler Tolar cânuma şevkuñdan hevesler 1353 . Oluram ol nefesden şöyle şeydâ Ki kılur cümle-i 'âlem temâşâ 1354 . Gözüme görünü geldükçe hayâluñ Salar câna kemendin zülf-i hâlüñ 1355 . Ola sendin yaña çekdükçe ol bend Cemâluñ görmege cân ârzûmend 1356. Bu hâl-ıla geçer her lahza hâlum Kıyâs it nicedür sensüz zevâlum 1357 . İçürmişdür baña gam zehr-i hicrân Peşîmânam bu gitmekden perîşân 1358 . Baña andan ki halka han olmak Yig ola kapuñuñ der-bânı olmak 1359 . Cefâlar birle cân virmek katuñda

92

Yig andan kim dirilem fürkatuñda 1360 . Egerçi hicr-i gamdur câna horsend Budur andan biter kim iy Hudâvend 1361 . Ne bir dem vasluñ-ıla şâd kılduñ Ne bir dem ben kuluñı yâd kılduñ 1362 . Sürersin 'ıyş içinde 'ömrüñi hoş Beni bir gözden idersin ferâmûş 1363 . 'Aceb mi tutmasañ yâr-ıla ünsî "Na'am kad kîle tavlu' l-'ahd münsî" 1364 . Firâkuñdan ire gam çünki gözden Irag olsam 'aceb mi göñlüñüzden 1365 . Meseldür dirler ölür ölmedin 'âk Olan gözden ırak göñülden ırak 1366 . Tutam ki dögmeye yazmaga nâme Kuluñ degmez mi bir kurı selâma 1367 . Dimek olmaz mı gurbetde zevâluñ Nitedür fürkatumda vasf-ı hâluñ 1368 . Bulursın hod gamuñda intizârum Kara zülfüñ big' itmişdür karârum 1369 . Elüñden sinüñ iy bî-dâd-ı feryâd Nigârâ kılmaduñ çün kim beni yâd 1370. Cefâlar cânumuñ her lahza yâdı Göñüldür çün kim anuñ yâdigârı 1371. Anı hoş tut ki her dem hem-demüñdür Ezelden cân içinde mahremüñdür 1372. Gamuñdan çünki olmışdur nasîb ol Benüm bigi kalupdur pes garîb ol 1373. Niçe bir kulsın nâz u niyâziş Garîbüñdür n' ola kılsañ nüvâziş 1374. Sakın boynına berkitdükçe bendi Perîşân itmesün zülfüñ kemendi 1375. Benüm hicrüñde sinden iy nigârum Gam-ıla eşk terdür yâdigârum

93

1376. Çü sinüñ yâdigâruñdur özümde Yir itdüm aña göñlümde gözümde 1377 . Kalan hâlum çü sıgmaz her beyâna Okı bu şi'ri kim virür nişâna

  Şi'r‐i Melîh Bî‐Nazîr Min Nâme‐i Nûzdehüm  [mef 'û lü | me fâ' î lü | me fâ' î lü | fa 'û lün ] 1378 . Yâ Rab yine ben kul varam ol cânı görem mi Cân virmek-içün yolına cânânı görem mi 1379 . Zâr olmaga karşusına oldukça dil-âzâr Bülbül bigi ol yüzi gülistânı görem mi 1380 . Hicrüñde baña şol ne zulm eyledügini 'Arz itmege 'adl idici sultânı görem mi 1381. Meyl itmege ben mûrına şefkat nazarında Cân milkine hükm issi Süleymânı görem mi 1382 . Ya'kûb-ı hazîn bigi ümîd üzmiş-iken âh Ol hüsn iline Yûsuf-ı Ken'ânı görem mi 1383 . Sünbül saçı bigi çü perîşân u şikestem Ol la'l-ı leb-i gonca-ı handânı görem mi 1384 . İrüp bu Hümâmînüñ ecel cânına yâ Rab 'Osmânda kala mı vu Karamanı görem mi

  Nâme‐i Bistüm der‐Müştâk‐ı Ma'şûk  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1385 . Elâ iy şâh-ı natîh hüsne ferruh Beni mât itmek içün gösteren ruh 1386. Cihânuñ cânı vu cânı cihânuñ Ümîdi muhabbet bu hasta cânuñ 1387. Kamu derd ehline vaslı temennâ Gamı her ehl-i dil başında sevdâ 1388. Visâlı cân u dil derdine çâre Dü 'âlem baht-ı sa'dına sitâre 1389. Cemâlı çeşm-i cânuñ kutlu fâlı

94

Hayâlı göñlümiñ def'-ı melâlı 1390. Murâdı cân u her ümîd-vâruñ Devâ-yı derdi her şûrîde-kâruñ 1391. Muhabbet ehlinüñ cümle habîbi Dil ü cân gülşeninüñ 'andelîbi 1392. İrem gül-zârına ter gonca-i nâz Cihân bostânına serv-i ser-efrâz 1393. Yüzi nûrı şeb-i zülfine meh-tâb Semâ-yı hüsne hurşîd-i cihân-tâb 1394. Dil ü cânı vu yakdukça firâkı İçinde gâlib olan iştiyâkı 1395. Yürekde yârum u bagrımda kanum Göñülde sevgüm ü gözümde cânum 1396. Hezârân iştiyâk dürlü peyvend Göñülden kim olupdur ârzûmend 1397. Kabûl it ba'demâ iy yâr-ı cânı Olupdur derdüñüñ dil nâ-tüvânı 1398. Su bigi başdan aşup iştiyâkuñ Yakupdur odlara cânı firâkuñ 1399. Tapuña şöyledür dil ârzûmend Kim olmaz pendi halkuñ boynına bend 1400. Olupdur şöyle dil müştâk-ı dîdâr K' olur vasluña cân-ıla hırîdâr 1401. Ne dilde sabr u ne rûhumda râhat Taşum pür-hasret içüm pür-muhabbet 1402. Kaçan kim isterem bir hoş kebûter Ki ilte saña şevkum nâmesin ter 1403. Dil ü cân murgı talbınur kafesden İrigürmege yüzüñi hevesden 1404. Kemâl-ı dest-bûse irmek ister Yüzüñi benden öñdün görmek ister 1405. Velî ne çâre takdîr-i İlâhî Komaz cânı yola vasluña râhı

95

1406. Kılur pervâz zîrâ ber-şikeste Ayaga bend u hasret birle beste 1407. Tapuña şöyle olmışdur kemîne Nazar kılmaz görürse hûr-ı 'ıyna 1408. Firâk u iştiyâk u derd ü hasret Belâ muhabbet-ü 'ışk u muhabbet 1409. Olupdur cümlesi cânında hâsıl Ne çeksün bunca gavgâyı bu bir dil 1410. Eger mecmû' olursa bunca endûh Erise heybetinden gâh ola kûh 1411. Ola çün âfitâba zerre müştâk Niçe tâkat getüre k' olmaya tâk 1412. Gideli iştiyâkuñdan mecâlum Bilüñ bigi kılupdur kılca hâlum 1413. Dirilse 'âlemüñ cümle debîri Yazılmaz şevkumuñ yüz biñde biri 1414. Gözüm yaşı bigi şevkuñda terdür Bu şi'ri diñle kim andan habardur [mef 'û lü | fâ 'i lâ tü | me fâ 'i lü | fâ 'i lün] 1415 . İster göñül ki cân hayrın câna gönderem Bu şevk-nâmeyi yazam ol hana gönderem 1416. Dürcinde göñlümi varakın derc eyleyüp Bu tuhfetü' l-fakîri hakîrâne gönderem 1417. Hüdhüd bigi götürmege bil kaydın habar Cân murgını cenân-ı Süleymâna gönderem 1418. Kanlu ciger gamını nice şerh idem meger Bu pâre kâgıdı boyayam kana gönderem 1419. Hicrinde şevk-ı vasl ne zulm itdügin baña Yâ Rab beytinde 'adl uma sultâna gönderem 1420. Ya'nî Hümâmiden yazuban şevk-nâmeler Bu bendeden o hazret-i hakana gönderem [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1421. Elâ iy mâye-i 'ömr-i 'azîzüm

96

Cefâ vu cevr içinde tünd-i tîrüm 1422. Muhabbet kullarınuñ pâdişâhı Cefâlu cânlaruñ püşt ü penâhı 1423. Lebinüñ la'lı yâkût u güher-pûş Gözinüñ gamzesi ser-mest u ser-hoş 1424. Kemânına kaşınuñ gamzesi tîr Dil-i dîvânına zülfeyni zencîr 1425. Dil ü cân bigi 'âlemde güzîde Sürûrı demine dil nûr-ı dîde 1426. Kemâlı lutfıña gün bigi rûşen Cemâlı hüsn içinde tâze gülşen 1427. Felek emrine râm olsun hemîşe Cemâlı müstedâm olsun hemîşe 1428. Du'â vu desti bûs dürlü hidmet Selâm u iştiyâk u pür-tahiyyet 1429. Kabûl it ben kuluñdan iy emîrüm Ki sensin cân-pesendüm dil-pezîrüm 1430. Nigâr egerçi uçmışdum hevâdan Halâs olmag-ıçun cevr ü cefâdan 1431. İlüñde olmagı terk itmiş-idüm Elüñden başum alup gitmiş-idüm 1432. Gamuñdan murg-ı cânum hem-çü şeh-bâz Bele benden kesüp itmişdi pervâz 1433. Harîminden cefânuñ yol bulup tâ Göñül âhû bigi dutmışdı sahrâ 1434. Bu gam-gîn göñlümi şâd itmek içün Esîr olmışdı âzâd itmek içün 1435. Sefer kılmış-ıdum kim dökicek yaş Basaydum sabr ideydüm bagrıma taş 1436. Göreydüm ne ki bu delâl-ı nev-çarh Ne yüzden viriser bâzârıma narh 1437. Velîkin fürkatuñ key müşkil-imiş Bu tedbîrüm katı bî-hâsıl-ımış

97

1438. Ne deñlü uçsa murg-hâneler dar Gelürmiş meskenine âhir-i kâr 1439. Senüñ gussañ çeken şâd olmaz-ımış Esîrüñ olan âzâd olmaz-ımış 1440 . Firâkuñ şöyle kim od urdı câna Kapuña bigi oldum revâna 1441. Saçuñ boynuma salmışdı kemendin Çekindügümi gördi çekdi bendin 1442. Hemîn pervâ ki pervâz urdı cânum Kebûter bigi oldum âşiyânum 1443 . Baña çok datlar dökmişdi hâluñ Ögüme düşdi 'azm idüm hayâluñ 1444 . Çü görem yene geldüm fürkatuñdan Yene geldüm key cân virem katuñda 1445. Çü la'l u 'ârızuñdur dil-firûzum Çeker her kandasam bu âb-ı rûzum 1446. Çü gitmez derd-i serdür derdi serden "Ma'âza' llâh" kim usandum seferden 1447 . Ki sensiz buluram bu sefer ben Neler çekdüm neler çekdüm neler ben 1448. Seferden def'-ı sevdâ-y-ısa maksûd Benüm sevdâma hergiz itmedi sûd 1449. Egerçi def' olur dirler habarda Belürür lîki sevdâlar seferde 1450. Çü gördüm olmadum hicrüñde makbûl Yene geldüm kim olam sen şehe kul 1451. İşit ben her ne kim çekdüm seferden Kalan evsâfımı bu şi'r-i terden [mef 'û lü | fâ 'i lâ tü | me fâ 'i lü | fâ 'i lün ] 1452. Ben ki elinde fürkatuñuñ câna gelmişem Vasluña irmege ânî şükrâna gelmişem 1453. İdüp kemend-i zülfi zenahdânuñ arzû Dîvâneyem ki bend-ile zindâna gelmişem

98

1454. Bir mûr-ı kem-terem ki firâkında hâlımı 'Arz itmege serîr-i Süleymâna gelmişem 1455. Cânân iline cân atuban geldigüm bu kim Pes gitdügüme soñra peşîmâna gelmişem 1456. Nûş itmege şehâ leb-i la'luñ şarâbını Ser-mest gözlerüñ-ile mestâne gelmişem 1457. Dîdâr ki şişmege gözler yaşın döküp Hicrüñ odına şem' bigi yana gelmişem 1458. Bülbül bigi Hümâmiyem itmege nâleler Sen gül yanahlu gonca-i handâna gelmişem

  Nâme‐i Bistüm Der‐İştiyâk‐ı Ma'şûk  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1459 . Elâ iy âfitâb-ı mâh-peyker Hümâyûn saltanat ferhunde ahter 1460. Cihân-efrûz u şem'-ı meclis-ârâ Gül-endâm u semen-bû serv-i bâlâ 1461. Firâkı hasret-efrûz u belâ-bahş Visâlı 'işret-engîz ü safâ-bahş 1462 . Vücûd-ı cism kim pîrâye tutar Ta'alluk cümle dir eczâya tutar 1463. Olur her cümle eczâdan mu'allel Nite k' insânda vardur ayag u el 1464. Kaçan kim ola ma'lûm ol heyûlâ Olur her cism bes ma'dûm-ı evlâ 1465. Kaçan kim cüz-i ma'dûm ola ma'lûm Olur pes cümle-i insânda ma'dûm 1466. Olupdur cism olalı câna merkeb Heyûlâ-y-ıla sûretden mürekkeb 1467. Hevâ-yı sûrete ma'dûm sûrı 'Adem olur heyûlâ pes zarûrî 1468. Anuñ kim "vâcib-i bi' z-zât" ola Rab Vücûdı olmaz eczâdan mürekkeb

99

1469. Vücûdında çü yok kemmiyyet anuñ Yaraşmaz zâtına cismiyyet anuñ 1470. Üçünci bu gerek Bârî Ta'âlâ Ne misl-i sûret ola ne heyûlâ 1471. Ki zîrâ bu heyûlâ-y-ıla sûret Ta'alluk gayra tutarlar hakîkat 1472. Dimek hâcet degüldür kim mukaddem Beyân olmış durur bu ma'ni nâ-fehm 1473. Bu dördünci k' ayırur feyz-i cûdı Degül mümkin çü vâcibdür vücûdı 1474. Vücûdı vâcib ü zâtiyyetinüñ Gerek gayr olmaya mâhiyyetinüñ 1475. Musavvirdür anuñdur cümle tasvîr Gerek ünsiyyeti mâhiyyetin bir 1476. Cemâluñ bigi her lafzı dil inşâ Dehânuñ bigi ma'nîsi mu'ammâ 1477. Habarda gözlerüñde fitne-engîz Kulakda gamzelerüñ bigi ser-tîz 1478. Çü deryâ içi pür-lü'lü-i şeh-vâr Çü gül-zârı İrem ser-sebzi bî-hâr 1479. Zamîri âb-ı hayvân bigi rûşen Direrseñ gonca açsañ tâze gülşen 1480 . Cemî'-i lafzı vu ma'nîsi mevzûn Nizâmidür nazmı dürr-i meknûn 1481 . Egerçi urmış rûhu' l-kuds el Her emri "nass-ı kâtı'" vahy-i menzil 1482. Meger yazmış anı şîrîn kalemler Ki çekmiş üstine zerrîn rakamlar 1483. Okınur nüktesinden bî-amânlık Görinür gelmesinden kahramânlık 1484. Bu lutf-ıla çün ol şefkatlu nâme İrişdi şâha senden ben gulâma 1485. Hemân-dem şöyle şâd oldı revânum Sanasın görmedi hiç gussa cânum

100

1486. Çün ol lutf u vefâ yolına gitdüm Ne kim çekdümse cevrüñden unıtdum 1487. Yüzüñ gördügi-çün sürdüm gözüme Elüñ degdügi-çün sürdüm yüzüme 1488 . Yimege umdı cânum aç bigi Öpüp başuma kodum tâc bigi 1489. Elüñden saçdugını başuma hâk Çü bildüm tâc idindüm cüst ü çâlâk 1490. Visâlı gice gündüz cüst ü cûyem 'Abîr-i nâfe zülf-i müşk-bûyem 1491 . Hemîşe gül big' olsun şâd u hurrem Yürisün sâg selâmet görmesün gam 1492 . Zemîn-bûsı 'ubûdiyyet firâvân Hezârân pörsiş iy serv-i hırâmân 1493 . Kabûl it ben kuluñdan dil-şikeste Ki olmışam saçuñ bendinde beste 1494 . İdüben firakuñ gamdan dil-âzâr Yaturdum hasretüñden zâr u bîmâr 1495 . Komışdum cân u dil yüzini yire Umardum vasluñdan sıhhat ire 1496 . Firâkuñ yakup odlar cân içinde Kalaydum âteş-i sûzân içinde 1497 . Nite kim olmışam ben senden ırah İşitdüm dirler agızlara toprah 1498. Tapuñ-çun "hâşe li' llâh" kim olup zâr Gözi bigi göñülden düşdi bîmâr 1499. Oluban gamzesi nigende-hasta Yatur zülfi bigi hâtır-şikeste 1500 . Fürûtenlik idüp ser-keşliginden Yanup yakılmış öz âteşliginden 1501. Eti cânı gam u kaygu içinde Erimiş kand bigi su içinde 1502. Cemâlı hüsni irmişken kemâla

101

Sararmış gün bigi irmiş zevâla 1503. Virürken bedr-i hüsni nûr-ı cûdı Hilâl-i nev big' incelmiş vücûdı 1504. Cemâl-ı şem'-ı nûrı hîrelenmiş Cihân bî-fer kaluban tîrelenmiş 1505 . Tudagı müllerinüñ câmı tolmış Yañagı güllerinüñ rengi solmış 1506 . Harâretden yañagı nûrlanmış Gözi nergis bigi mahmûrlanmış 1507 . Gözin bîmâr görmiş bu gam-ıçun Kara geymiş kaşı ol mâtem-içün 1508 . İşitdüm çün bunuñ bigi habarlar Urıldı bagruma tîr-i seherler 1509. Katıldı gussama gam derdüme derd Sarardı beñzüm oldı zer bigi zerd 1510. Ne yol buldum ki sormaklıga varam Ne yüzüñ var yarar kim yâre yâram 1511. Dil oldı ol habardan şöyle bî-hûş Ki kıldum kendü hâlumı ferâmûş 1512 . 'Aceb kankı çıkacak göz irişdi Ki hüsnüñ gözgüsine toz irişdi 1513 . Meger kim âhum irişdi hevesden Ki tonduñ gözgü bigi ol nefesden 1514 . Nesîmi irdi beñzer mihr-i cânuñ Ki rengin bozdı ol bu gül-sitânuñ 1515. Eser kılup rutûbet göz yaşından Meger germ olduñ âhum âteşinden 1516 . Ya Hak sini anuñ-çun kıldı bîmâr K' olasın hasta-hâlından habar-dâr 1517. Bilesin fürkatuñdan ay u yıllar Ya çeker hasretüñden hasta-diller 1518 . Gamuñdan kıldugın derd ehl-i feryâd Ola kim sag olıcak idesin yâd

102

1519 . Yigitsin alma igen dahı ilenc Ki her dem çekmeyesin zahmet ü renc 1520 . Ki bular ne felekden öte râhı İderse derd-ile 'âşıklar âhı 1521 . Kılam ben miskin ol deñlü du'âlar K' idesin sag olup cevr ü cefâlar 1522 . Yine kendüzünüñ olmak-çun i'zâz Niyâzum bildügüñce idesin nâz 1523 . N' iderseñ it baña dek yatma sag ol Safâ sür renc u zahmetden ırag ol 1524 . Ölüm gam bigi olsun senden ırag Ben ölsem gam degül tûr dek sen ol ırag 1525 . Bed-endîşiñe nefrînler yaraşur Saña cân bigi sıhhatler yaraşur 1526 . Senüñ bu zahmet iy ehl-i sa'âdet Günâhuñ derdine olsun kefâret 1527 . Ferah ol basmasun göñlüñi gamlar Vücûduñ mülkin' olmasun elemler 1528 . Cihân oldukça ol iy serv-i âzâd 'Anâ vu gussa vu gam görmeyüp şâd 1529 . Gamuñdan n' ola irse câna nefrîn Sorar ahvâluñı bu şi'r-i şîrîn

  Şi'r‐i 'Acîb ü Hûb Min Nâme‐i Bist ü Divüm  [mef 'û lü | fâ 'i lâ tü | me fâ 'i lü | fâ 'i lün] 1530. Bilsem 'aceb ki nicedür ol yâr hoş mıdur Dil ârzûlar itdügi dil-dâr hoş mıdur 1531 . Bülbül bigi gamında göñül zâr ider 'aceb Ol yüzi lâle yañagı gül-zâr hoş mıdur 1532 . Bir nice gün durur ki ufukdan tulû' idüp Göstermedi güneş bigi dîdâr hoş mıdur 1533 . Zülf-i kemendi ham-be-ham olmakda nicedür Göñlüm k' olupdur anda giriftâr hoş mıdur

103

1534 . Cevr ü cefâlar idici cânuma ya'nî kim Ol bî-vefâ habîb-i cefâ-kâr hoş mıdur 1535 . Sormaga vardugumca yüzin sek bigi rakîb İtdügi ben garîbini âzâr hoş mıdur 1536 . Çün kim Hümâmî yârin işitdi ki hastadur Yüz 'izz ü nâz-ıla sorar ol yâr hoş mıdur

Nâme‐i Bist ü Siyüm Der‐Bîmâr Şoden‐i 'Âşık  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1537 . Elâ iy bend-i dil zülf-i kemendüñ Devâ-yı derd her bir derdimendüñ 1538 . Hısâlı mecmû' u lutfı fezâyil Cemâlı şekl-i hoş şîrîn-şemâyil 1539 . Cemî'-i hûblardan hulkı mümtâz Kamu mahbûblardan 'işvesi az 1540. Cemâlı hüsn içinde 'izzet issi Kemâlı lutf içinde devlet issi 1541 . Cemî' ehl-i diller hulkına kul Kamu dillerde ikbâl-ıla makbûl 1542 . Semâya hüsn ü hulkuñ âfitâbı Cihânuñ kâmurânı kâm-yâbı 1543 . Cihân teşrîf bulmış makdeminden Felek ser-geşte-hâl olmış gamından 1544 . Cemâlı bigi her ef'âl-ı mahbûb Tarîk u sîreti hem sûreti hûb 1545 . Elif kaddi ve lîkin cân içinde Dehânı mîmdür dermân içinde 1546 . Dil ü cân milkine sultân-ı nişânum Büt-i dil-dâr u yâr-ı mihribânum 1547. Gamı sıhhat kapusınuñ kilîdi Visâlı hasta cânumuñ ümîdi 1548 . Cefâya ugramasun mihnet-ile Safâ sürsün cihânda devlet-ile

104

1549. Selâm u iştiyâk u zârılıklar Du'â vu hizmet ü çok yârılıklar 1550 . Kabûl it benden iy şâh-ı cüvân-baht Ki cân milkinde kurmışdur gamuñ taht 1551 . Nigâr-âbin hem-içün şem'-ı ser-keş Fürû-ten eyledi âb-ıla âteş 1552. Çü câna gâlib oldı iştiyâkuñ Başuma urdı sevdâ-yı firâkuñ 1553. Kemend-i zülfüñe çün beste düşdüm Firâk u hasretüñden hasta düşdüm 1554 . Ki hicrânuñda yaprak bigi her şeb Tenüm ditrer 'aceb bu tutmadın teb 1555 . İçümden gâlib oldugına kanum Gözümden akdugı besdür nişânum 1556. Bilür bîmâr olan bîmâr hâlın Gözüñden sor benüm göñlüm zevâlın 1557 . Bucakda kimsenem yokdur tapuda Yaturam iki gözlerüm kapuda 1558 . Ki kankı yil bulup zülfüñde bûlar Götüre cân dimâgına kohular 1559 . O müşkin bu dilüm oldukça mebhût Ola göñlüme kuvvet cânuma kût 1560 . Yaşum dökdüm çog urdum yüz tabîbe Ki dermân idelerdi ben garîbe 1561. Gelen el nabza urdı bildi hâlum Çü gördi kalmamış kılca mecâlum 1562 . Didi kim rence komış fürkat-ı gam Bu rence la'l-i dil-berden olur em 1563 . Vegerni kurtılamaz ol ölümden Ne bir biñ cân ölür-ise bu gamdan 1564 . Senüñ derdüñ katıdur ayrulıkdan Degül saglıkdan hem sayrulıkdan 1565 . 'İlâc olmaz bu derde tîb içinde Yazılmaz adı hem terkîb içinde

105

1566 . Tabîb urmaz bu katı zahma merhem Bunuñ zahmın urandan iste sen em 1567 . Lebinüñ nâr-dânın nukl iden tâ Başuñdan gide bu göynüklü sevdâ 1568 . Leb ü haddine dendân ur tutup ter Ki ider def'-ı sevdâ gül-be-şekker 1569 . Harâb olmış durur sevdâ mizâcı Hemîn bu derdüñ anlardur 'ilâcı 1570. Belî hem râstdur kim bu tebi dık Gamuñ rencidür iy üstâd-ı hâdık 1571 . Benüm derdüme dermân eylemez ot Tabîbüm sensin iriş nabzumı tut 1572 . İde zulmetde cân hızr u vefâtı Lebüñ irgürmez-is' âb-ı hayâtı 1573 . Bu derdümüñ devâsı iy tabîbüm Hemîn senden olur sensin habîbüm 1574 . Bu rencûruñ belî dâru' ş-şifâsı Kapuñdur anda bulınur devâsı 1575 . Elüm irmezse dahı ger tapuña Varurdum yüz sürir-idüm kapuña 1576. Velî varmaklıga yokdur mecâlum Gamuñdan kalmamışdur kılca hâlum 1577 . N' ola bir lahza kurtılmaga gamdan Kadem renc ide kılursañ keremden 1578. Kuluñam kılmag-ıçun halka ta'rîf Buyurursañ n' ola iy dost teşrîf 1579 . Dirildür-ise ger vasluñ 'ilâcı Ölınce bir kulam saña du'âcı 1580 . Veger ne ölmek-ise Hak sevâba Hele sen girmiş olasın sevâba 1581 . İdem vasluñ safâsı birle gel kim Saña göñlüm ü cânum Hakka teslîm 1582 . Cemâluñ cân bigi çün bî-bedel[dür]

106

Bu şi'ri diñle kim şîrîn gazeldür

  Şi'r‐i Melîh ü Bedî' Min Nâme‐i Bist ü Siyüm  [fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lün] 1583 . İy yüzi gül gel cihân milkin gülistân eyle gel Karşuña cân bülbülin ser-mest ü hayrân eyle gel 1584 . İştiyâkuñdan katı dîvâne dil âşüftedür Bend-ü zindânın anuñ zülf ü zenahdân eyle gel 1585 . Gonca bigi olmışam dil-teng bülbül bigi zâr Gül yüzüñ bigi hazîn göñlüm handân eyle gel 1586 . Hurrem olsun hadduñı göster cemâluñ bigi dil Hâlumı zülfüñ bigi ber-perîşân eyle gel 1587 . Bunca müddetdür ki çün gitdüñ beni yâd itmedüñ Nice bir cevr idesin bir lutf u ihsân eyle gel 1588 . Hastadur derd-i firâkuñdan bu cân-ı gam-zede İy tabîbüm lutf idüp vasluñla dermân eyle gel 1589 . Bu Hümâmî çün olısardur visâluñ 'ıydına Bâri mahrûm olmasun hicrüñde kurbân eyle gel

Nâme‐i Bist ü Cehârüm Der‐Cevâb Nâme‐i Ma'şûk  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1590. Hıtâb-ı müstetâb-ı hurrem-âsâ Kitâb-ı pür-sevâb-ı hasret-efzâ 1591. Cenâb-ı dil-rubâ-yı muhteremden K' irişdi lutf-ıla sâhib-keremden 1592. Nice sâhib-kerem kim sîreti hûb Ne şîrîn dil-rubâ kim hulkı mahbûb 1593 . Hitâbı tahtına beñzer hümâyûn Kitâb-ı fâlı hüsni bigi meymûn 1594 . Saçı müşk-i siyeh-renginliginden Tudagı şehd-i ter şîrînliginden 1595 . Vücûdı ma'den-i lutf u mürüvvet Hısâlı menba'-ı hulk u fütuvvet

107

1596 . Münevver bedr-i meh bigi cebîni Mu'attar müşk bigi zülf-i çînî 1597 . Mu'în-i halk u sadr-ı devlet ü dîn Ferîdü' d-dehr ü şâh-ı şer'-âyîn 1598 . Cihânuñ cânı her cânuñ murâdı Gamı ser-mâye-i rûh aslı şâdı 1599 . Yüzinüñ lâle-i hod rû-yı gül-reng Gözinüñ gamze-i hûn-rîz-i efreng 1600. Dil-âzâr itmeyici dil-sitânum Şefakat ehli yâr-ı mihrübânum 1601. Güneş bigi cemâlı enver olsun Yañagı tâze gül bigi ter olsun 1602. Selâm u çok tahiyyatlar du'âlar 'Ubûdiyyetler ü hamd u senâlar 1603. Kabûl it benden iy dil-dâr-ı dil-bend Ki cânum vasluñadur ârzûmend 1604. Nigârâ çünki lutfuñdan kitâbuñ İrişdi ol hıtâb-ı müstetâbuñ 1605 . Okıdugumca lafz-ı dil-güşâsı Safâsın oldı derdümüñ devâsı 1606 . Sevâdât' oldı kaşuñ bigi cânı Beyâzı virdi hüsnüñden nişânı 1607 . Ne cüzler kim hurûf olmış cemâla Baña 'arz itdi zülfüñden makâla 1608 . Ne yirde kim yazılmış 'ayni 'ayyâr Misâli katın' 'aynuñdan virür bâr 1609. Elifler kim yazılmış cân içinde Boyuña beñzer ol bürhân içinde 1610. Ne lafzuñ k' ibtidâsı mîm düşmiş Dehânuñ harfine ta'lîm düşmiş 1611 . Saçuñ bigi midâd-ı 'anber-âmîz Kelâmuñ bigi mazmûn-ı şeker-rîz 1612 . Hurûfı tâze hattuñ bigidür ter

108

Beñüñ tek noktalar pür-müşk ü 'anber 1613 . Cemâluñ bigi her lutfı dil-efzâ Dehânuñ bigi ma'nîsi mu'ammâ 1614. Habarda gör gözüñden fitne-engîz Nüktede gamzelerüñ bigi ser-tîz 1615. Çü deryâ içi pür lülü-yi şehvâr Çü gül-zârı idem ser-sebze bî-hâr 1616. Zamîri âb-ı hayvân bigi rûşen Durursañ gonc' açarsañ tâze gülşen 1617. Cemî'-i lafzı vu ma'nîsi mevzûn Nizâm-ı nesr ü nazmı dürr-i meknûn 1618. Egerçi urmamış rûhu' l-emîn el Ki emri nass-ı kâtı' vahy-i münzel 1619 . Bu lafz-ıla çün şefkatlu nâme Şehâ senden irmişdi ben gulâma 1620. Hemân-dem şöyle şâd oldı revânum Sanasın görmedi hiç gussa cânum 1621 . Çün ol lutf u vefâ yolına kendüm Nite kim çekdümse cevrüñden unutdum 1622. Yüzüñ gördigi-çün sürdüm gözüme Elüñ dökdügi-çün urdum yüzime 1623 . Sevincümden dilüm yok okıyacak Elemden parlımazam koyacak 1624. Şehâ ben bendi key yâd eylemişsin Vefâ şehrine bünyâd eylemişsin 1625. Düşürmişsin benüm-çün desti rence Kemâl-ı şefkatuñdan yüz biñince 1626. Keremler çünki gösterdüñ keremler Beni şâd itdügüñ çün görme gamlar 1627. Gülüñ çün zâr olıcak bülbülüñden Münâsib bu gazel geldi dilinden [fe 'i lâ tün | fe 'i lâ tün | fe 'i lâ tün | fe 'i lün] fâ 'i lâ tün | | fa 'lün

109

1628. Yine cânân habarın işideli cân sevinür Ki çemende nite kim gonca-i handân sevinür 1629. Hüdhüd ayurdı meger yine cânânuñ habarın Lâ-cerem irdi murâdı yine Süleymân sevinür 1630. Nâleler kılsa n' ola bülbül-i şûrîde bu gün Bû-yı gülden çü habarın gülistân sevinür 1631. Yûsuf cân habarın virürdi meger bire bir Kim ferah gâlib olup kılmadı ahzân sevinür 1632. Yâr kadinden irürdi habar bâd-ı sabâ Ki bu dem rakkasa girüp serv-i hırâmân sevinür 1633. Emlügi yâd idicek cânıma şâdılıg irür Câmımı nûş iderken Cem-i devrân sevinür 1634 . Kim irişdürdi Hümâmîye visâluñ bitisin Ki bulupdur sanasın derdine dermân sevinür

Nâme‐i Bist ü Pencüm Der‐Pinhân Dâşten 'Âşık‐Râ Ez‐Ma'şûk‐Râ 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1635 . Elâ iy gonca bigi kendü mestûr Gözi nergis bigi ser-mest ü mahmûr 1636 . Cemâlı bigi her fi'li güzîde Cefâ nâ-dîde lutf-ı hulk-dîde 1637 . Cihândan yimemiş gam olsa gam-hvâr Dil-âzâr itmemiş lutf issi dil-dâr 1638 . Cemâlı gerçi olmış gül bigi ter Velîkin kılmamış evrâkın ebter 1639 . Özi ma'mûr-ı dîn mi'mâr-ı devlet Cemâlı pîşvâ-yı milk ü millet 1640 . Özine lutf u ihsân 'örf ü 'âdet Gözinüñ gamzesi sehîm-sa'âdet 1641 . Kemâl-ı hüsn ü hulk iklîmine rey Sehâ vu lutf içinde Hâtem-i Tay 1642. Mahabbet 'âleminüñ âfitâbı Firâz-ı 'arş-ı 'âlîden cenâbı

110

1643 . Dü kevn izi tozınuñ nîm-bahâsı Dil ü cân 'işvesinüñ mübtelâsı 1644 . Tenümde cânum u gözümde yaşum Cigerde kanum u bagrumda başum 1645 . İçimde rûh u taşumda revânum Gözümde yaşım u bagrımda kanum 1646 . 'Adû göñlinde gam bigi yog olsun Anuñ gözüm bigi yaşı çog olsun 1647. Selâm u iştiyâk u âşinâyı Kabûl it ben kuluñdan çok du'âyı 1648. Du'âdan soñra iy şâh-ı mu'azzam Göñül esrârına cân bigi mahrem 1649 . İşitdüm yüz bulup senden 'adûlar Dimişler ben kuluñ-çun yatlu hûlar 1650. Ki rüsvâyi olup ol rind ü kallâş Seni sevdügin itdi 'âleme fâş 1651. Bu sözler gerçi sevgüme nişândur İnanma "hâşe li'llâh" kim yalandur 1652 . Seni sevdügümi ben cân u dilden Dimezem baş virürem halka dilden 1653. Dil-âzâr oldugumı zâr olursam Dimezem kimseye ber-dâr olursam 1654 . Tolarsa gonca bigi yüregüm kan Kıluram açmazam sırrumı penhân 1655. Kalem bigi kılurlarsa iki şak Ne bir söz dimezem bir nokta el-hak 1656. Ne çekdügin saña yazmaga gamdan Dil ur ger iki dillüdür kalemden 1657 . Dilemez kim söyler ol çok dürlü râzı Bilür kim yaza bildüre râzı 1658. Gamuñdan urmaga sûsen bigi dem Dil uzatmışken olur yine epsem 1659. Sevüñde mahrem idünmez sabâyı

111

K' olur hercâyi olanlar hevâyî 1660. Hemîn hem-râz olmışdur hayâluñ Zübân-ı hâl-ıla ehl-i hâluñ 1661. Nite kim genc olur vîrân içinde Gerekdür sırr-ı cânân cân içinde 1662. Başum kes tîg-ıla iy tâze gülşen İdersem şem' bigi sırrı rûşen 1663 . İki yüzlülik eylersem saña cid Yüzüme kara dürtülsün çü kâgıd 1664. Dilüm söylerse ger bu mâcerâdan Çekilsün nite kim nesrin kafâdan 1665. Velîkin bu kadar var halk-ı 'âlem Benümle bir dem olurlar çü hem-dem 1666 . Görürler kim gözüm pürdür nem-ile Benefşe bigi ser-pençem gam-ıla 1667. Görinmez gözüme gerçi ki gül-zâr Kıluram nâleler bülbül bigi zâr 1668 . Cihân kanlara gark olmış yaşumdan Belâ seylâbı aşmışdur başumdan 1669 . Gözüm yaş oldı gamdan kuru beñzüm Günüm bahtum kararup saru beñzüm 1670 . Kamusı söylemekde vü dimekde Hemîn ben orta yirde gam yimekde 1671. Görürler bende çün bu vasf-ı hâlı İder her biri bir dürlü hayâlı 1672 . Kıyâs eyler aña kim yârı vardur Ki bu cünbîşde 'ışk âsârı vardur 1673 . Sorup hâlumdan istifsâr iderler Göñülden çün baña ikrâr iderler 1674. Diyem ser-geştesiyem bu diyâruñ Melûlem gerdişinden rûzigâruñ 1675. Cihânda gussam u derdüm cihândur Uñılmaz hastayam haylî zamândur

112

1676. Kurıtdı göñlümi başdagı sevdâ Yüzümi zerd idüpdür gör ki safrâ 1677. Dahı bunuñ bigi bir niçe 'illet İderem eylesünler diyü 'uzlet 1678. Ne 'illetler bu kim togru habardur Ki derdüñden bu mecmû' eserdür 1679. İşidürler kaçan bu mâcerâyı Okır her biri bir dürlü du'âyı 1680. Kimi aydur ki girçekdür bu ma'nî Kimi dir 'illet olur mı bu ya'nî 1681 . Vegerni kimseyi ölsem belâdan Habar-dâr itmezem bu mâcerâdan 1682 . Gam oldı çünki senden câna hıssa Bilinür bu gazelden bâki kıssa

  Der‐Şi'r‐i Latîf Min Nâme‐i Bist ü Pencüm  [fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lâ tün | fâ 'i lün] 1683. Dimezem dil derdini dil-dâr hakı-y-çun inan Yummazam göz giceler dîdâr hakı-y-çun inan 1684 . Şem' bigi ger makas u kılıç kesse başumı Sırrum fâş itmezem esrâr hakı-y-çun inan 1685. Küfr-i zülfüñ 'ışkına îmân getürdi cân u dil Mu'cizât-ı Ahmed-i Muhtâr hakı-y-çun inan 1686 . Yaralansa yüregüm gamzeñ ohından yarılup Kimseye bildürmezem sen yâr hakı-y-çun inan 1687 . Cevr iderseñ baña yüz yıllar senüñ-çün kimseye Cebr kılur dimezem Cabbâr hakı-y-çun inan 1688 . Nâlemi bildürmezem ney bigi başum delseler Hasretüñden kıldugum bu zâr hakı-y-çun inan 1689 . Bu Hümâmî iñiler tâ subh-ı dem bülbül bigi Gül yüzüñüñ yâdına gül-zâr hakı-y-çun inan

113

Nâme‐i Bist ü Şeşüm Der‐Bîdâr Şoden Râz‐ı 'Âşık Der‐'Işk‐ı Ma'şûk 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1690. Elâ iy merhem-i zahm-ı dil ü cân Dil ü cân milkine hükm issi sultân 1691 . Cemâlı milk-i eltâf-ıla ma'mûr Hısâlı hüsn-i ahlâk-ıla meşhûr 1692. Dil ü cân 'anberin hâlına mücber Saçınuñ nâfesidür müşk ü 'anber 1693 . Özi husrev-nişân la'l-i şîrîn Yüzi bedr konışmış anda pervîn 1694. Metâ'ı derdine cânum hırîdâr Kemend-i zülfine göñlüm giriftâr 1695. Saçınuñ sünbül ü nesrîn gül-i pûş Lebinüñ şekkeri şîrîn mül-i nûş 1696 . Vefâda hüsn-i ahlâk-ıla mevsûf Sehâda lutf u ihsân-ıla ma'rûf 1697 . Kemâle sîreti ser-hadd u gâyet Cemâle sûreti olmış nihâyet 1698 . Niyâzum artdugınca ehl-i nâzum Garîb oldukça yâr-ı bî-niyâzum 1699 . Anuñ emrine râm olsun felekler Du'â-yı devletin kılsun melekler 1700 . Selâm u ârzûmendi-yi bî-had Tahiyyât u du'âlar k' ola bî-'ad 1701 . Kabûl it benden iy yâr-ı vefâ-dâr Ki oldum bâr-ı hicrüñden girân-bâr 1702 . Kapuñuñ saldum olalı gulâmı Yire yüz suyı bigi neng ü nâmı 1703 . Firâkuñdan idüp hod-râyılıklar Getürdüm başuma rüsvâyılıklar 1704 . Yoluñda yil bigi yildüm yügürdüm Firâkuñ habarına sabr ide gördüm

114

1705. Egerçi yürür-iken sag selâmet Dilemezdüm ki olaydum melâmet 1706 . Melâmatlıg-ıla 'âr ide gördüm Yalandur diyüp inkâr ide gördüm 1707 . Velî işitdi düpdüz 'âm eger hâs K' elümden yire düşdi çekerdi tâs 1708 . Kilîm altında çün tablum çalındı Cihân âvâzesinden yankulandı 1709 . Cihâna yitdi düpdüz dâsitânum Nefîr ü nâle vü âh u figânum 1710 . Yüzümi gerçi kim yaşum ter itdi Tenümi 'ışk odı hâkister itdi 1711. Bu oldı âdamılar içre meşhûr Ki sen perîyi sevmişem ben iy hûr 1712 . Cemî'i bildi ger düşmen veger dost Ki senden kılmışamdur derd-i dil-host 1713 . Göñül olmadıgı-çun mahremüñden Yüregüm yaş tolup durur gamuñdan 1714 . Mukîm olmadugı gözde hayâluñ Saçuñdan oldı dil âşüfte hâluñ 1715. Kamu bildiler iy buşt u penâhum Ki sensin kıble bigi secde-gâhum 1716. Saçuñ zencîrinüñ dîvânesiyem Cemâluñ şem'ınuñ pervânesiyem 1717 . Şehâ şol kim ola ser-mest ü şeydâ 'Aceb mi kılsa cân sırrın hüveydâ 1718 . Anuñ sırrın ki ola lâ-ubâlî Ne hâcet söylemek aydur hu hâlı 1719 . Ne var bî-hadd-ısa ahvâl-ı 'ışkuñ Melâmatlıkdur evvel hâl-ı 'ışkuñ 1720 . Eger olsaydı 'ışkuñ hâlı meknûn Habar olmaz-ıdı dillerde Mecnûn 1721. Eger tuymasadı sırın halâyık İñlemez-idi 'Azrâ-y-ıla Vâmık

115

1722. Gam-ı Hurşîdden kıldugı-çun yâd Cihânda dâsitân oldı Ferah-şâd 1723. Eger Şîrîni sevse-y-di nihânî Belürmez-idi Ferhâduñ nişânı 1724. 'Aceb mi fâş olursa râz-ı 'ışkuñ K' olur görünişi gammâz-ı 'ışkuñ 1725. Cemî'-i halka olmışlar melâmet Anuñ-çun kaldı anlardan hikâyet 1726 . Ne deñlü gizler-ise mahrem-i 'ışk Belürür müşk-i bû bigi gam-ı 'ışk 1727 . Mahabbet şem'a beñzer şîşe-i dil Kaçan sırça olısar şem'a hâyil 1728 . Yanarken nâr olıcak sırçadan ev Görinür içeriden taşra pertev 1729 . Ne var bu kıssadan sen eyleseñ 'âr Benüm fahrumdur iy yâr-ı vefâ-dâr 1730 . Belî ol kim çekipdür ehl-i dildür Bilür ta'yîb kılmakdan hacildür 1731 . Kelüm görindi açıldı çü başum Gamuñdan ko dökilsün silme yaşum 1732 . Gamuñdur çünki ben bî-gâneye hvîş Ne dirse ko disün her bir bed-endîş 1733 . Şu kim bî-derd ola vu 'ışkdan dûr İder ta'yîb tutmaz bini ma'zûr 1734 . Cüvân-merd olmaya nâ-merd olanlar Ne bilsün derdi her bî-derd olanlar 1735. Çü cânum sırrı olmışdur hüveydâ Bu şi'ri itdüm ol ma'nîde inşâ

  Şi'r‐i Hûb Min Nâme‐i Bist ü Şeşüm  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1736. Hırâmân serv-i ra'nâdur bu kâmet

116

Ki koyar çün kıyâm itse kıyâmet 1737. Elüm çün vasluña irmez gamuñdan 'Aceb mi halka olursam melâmet 1738. Çü şîrâne nazar kıla gözüñüñ Elinden cân kim eltiser selâmet 1739. Mesîh la'lüñ-ile ölmiş-iken Beni ahyâ kılup göster kerâmet 1740. Gözüm yaş-ıla bagrum âteşinden Hüveydâ oldı sırrum zî-nedâmet 1741. Mukîm olalı 'ışkuñda bu cânuñ Mizâcında bulınmaz istikâmet 1742. Hümâmî cân-ıla sini sevelden Yidi iklîme rüsvâdur temâmet

Nâme‐i Bist ü Heftüm Melâmet Nümûden‐i Halk  [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1743. Elâ iy baht u ikbâli zamânuñ Cihânuñ mukbili makbûlı cânuñ 1744 . Cemâlı bâg u cennet bûsitânı Makâmı 'izz ü devlet gül-sitânı 1745 . Dehânı yâr bî-çûn havz-ı kevser Lebi şîrînlik içre şehd ü şekker 1746 . Hısâlı bigi her ef'âlı muhşâr Kemâlı bir bir-ile fahr-ı ebrâr 1747 . Cihânuñ hüsn eline şeh-süvârı Dil ü cânuñ gam içre gam-güsârı 1748. Cihân zîbâlarıñuñ muktedâsı Zamâne hûblarınuñ pişvâsı 1749 . Bulınmaz hüsn ahlâkına mânend Vefâ vu lutf u hüsn issi Hudâvend 1750 . Cemâlı lâle-reng haddı gül-gûn Saçı efsâne-i gam zülfi efsûn 1751 . Cihânum yârum u cânum habîbüm

117

Dil ü cân 'azîzüm dil-firîbüm 1752 . Hemîşe şâd-ı kâm olsun selâmet Göñül sırrıdur olmasun melâmet 1753. Selâm u iştiyâk u ârzûlar Firâvân yir öpüp itmek tapular 1754 . Kabûl it iy şeh-i sâhib-kırânum Ki 'ışkuñdan melâmet oldı cânum 1755 . Nigârâ hasretüñden 'âleme ben Gülünc oldum gülerler dost u düşmen 1756 . Beni çün böyle sevdâyî görürler Kamu tañcı temâşâcı olurlar 1757 . Ne cünbiş kim kılam dîvâne dirler Ne söz kim söyleyem efsâne dirler 1758 . Görürler göñlümi kim kayguludur Sanurlar yok yire dirler delüdür 1759 . Görenler bî-nevâ kodılar adum Nevâ-yı 'ışkuñ olalı güşâdum 1760 . Yürür anlar ki 'ışkuñdan selâmet Beni tanz-ıla eylerler melâmet 1761 . Ki nedür bu ne işdür kim idersin Neçün şöyle özüñden bî-habarsın 1762 . Peşîmân olacaksın çünki öñ soñ Delülik itme dir başuña usuñ 1763 . Görüp ahvâlumı yâd u bilişler Senüñ-çün baña kılur ser-zenişler 1764 . Düzüben ya'ni ben dîvâneye bend Melâmet birle dirler k' iy hıredmend 1765 . Belâdur k 'adını dirler mahabbet Bir oñmaz gussadur pür-derd ü mihnet 1766. Belürür anda çok sevdâyılıklar Getürür başa çok rüsvâyılıklar 1767 . Gülerler cümle aña hâs eger 'âm K' ider nîk-nâmın halka bed-nâm

118

1768 . Nite kim sini kılmışdur melâmet Dimâguñda belirse ol 'alâmet 1769 . Irag it kendüñi tut pend ü hûyı Okı " el-'ışku nârun fî' l-kulûbı " 1770 . Olar kim 'ışk içinde zü-fünûndur Mecâzî 'ışka dimişler füsûndur 1771 . Dimişdür hem habarda mefhar-ı nâs Mecâzî 'ışk-ıçun el-'ışk-ı vesvâs 1772 . Cünûn ipin yiter başuñda berkit Yüri rahmâni ol vesvâsı terk it 1773 . Düşersin soñra bilüp hâluñ oda Delülik itme atma cânuñ oda 1774. Niçe bunuñ bigi pend ü nasîhat İdüp dirler kabûl itme fezîhat 1775 . Çü yokdur i'tikâdumdan 'adûlum Katumda hiç biri olmaz kabûlum 1776 . Olar itdüklerince göñlüme pend Atar zülfüñ kemendi cânuma bend 1777 . Ne deñlü pâyidâr olsam tutup söz Çeker ser-keşlik idüp geñlü geñsüz 1778 . Sanar anlar ki vardur ihtiyârum Benüm hod gitdi kendümden karârum 1779 . Gözüm kan dökdigini itmedin kasd Sanurlar iderem hicrüñde "'an-kasdin" 1780 . Olar kim çeng-i meydândan berîdür Sanurlar ser virilmek serserîdür 1781. Ganîler yohsuluñ hâlın ne bilsün Garîbüñ yirlü ahvâlın ne bilsün 1782 . Ne bilsün derdi yok ol kim yürür serd Beni germ itdügin âteş-i derd 1783 . Çü sinüñ bildigüñden ire hıssa Olaruñ bilmedüginden ne gussa 1784 . Müzeyyen olmaga derd-ile defter Didüm tekrâr idem bu şi'ri ezber

119

Şi'r‐i Şerîf ü Müzeyyen Min Nâme‐i Bist ü Heftüm   [mef 'û lü | fâ 'i lâ tü | me fâ' î lü | fâ 'i lün] 1785. Çün'ışka eyledi bize irşâd u pîrümüz Her pend ü nâsih olmayısardur pedîrümüz 1786. Bu hüsn ü sıdk içinde bulınmaya bir dahı Yâruñ nite ki biz bizüm ol hem nazîrümüz 1787. Cân virsevüz yolına 'aceb ola mı kabûl Ol şeh yolında tuhfe budur bü' l-fakîrümüz 1788. Ya'kûb-ı hüzne Yûsuf-ı hüsnüñ habarların Yâ Rab ne vakt irüre Mısırdan beşerümüz 1789. Çatdugı kaşların bu kazâ bigi ya'ni dir Cân karşu tut ki irdi kader bigi tîrümüz 1790. Mihr ü ruhı ne gizlene dilde çün gün bigi Rûşen durur cihânda bu mâ fî' z-zamîrümüz 1791. Gel kalmasun ayakda Hümâmînüñ al elin Çün düşmişüz gamuñda sen ol dest-gîrümüz

Nâme‐i Bist ü Heştüm Der‐Şikâyet Kerden‐i 'Âşık Ez‐Furkat u Nasîhat Nümûden‐i Ma'şûk 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1792. Elâ iy âfitâb-ı hüsn-i meh-rû Visâlı fürkatı derdine dârû 1793. Özi başdan ayaga 'işve vü nâz Boyı cân bagına serv-i ser-efrâz 1794 . Kamu mahbûb halk u halk-ı mefhar Dil ü cân mihr-i mührine müsahhar 1795 . Cemâl içinde Hakdan hüsn-i manzûr Kemâl u lutf-ıla halk içre meşhûr 1796. Bilinmez kandadur cân bigi bîmâr Güler firdevs bigi tâze gül-zâr

120

1797. Muzaffer feth ü bahtı her cihetden Münevver zât-ı pâki ma'rifetden 1798. Cemâl-ı behcet içinde 'ilelsüz Vücûdı cân bigi naks-ı halelsüz 1799. Sahun-çînlikler itdükçe rakîbi Öpüp hoş tutmayıcı ben garîbi 1800 . Dil ü cân bigi ma'şûkum nigârum İki 'âlemde yârum yog u varum 1801 . Irag olsun diken zahmı gülüñden Perîşân olmasun ter sünbülüñden 1802. Selâm u ârzûmendi vü eşvâk Tapuña 'arza kılur cân-ı müştâk 1803 . Kabûl it iy şehinşâh u cihân-gîr Ki idemez dil ol tahrîr ü takrîr 1804 . Nigârâ redd kılup ben garîbi İdersin kendüñe mahrem rakîbi 1805 . Bulur görür ki kapuñda kabûllık İgen haddan aşar ider füzûllık 1806. Tapuña lâzım olup 'âr bigi Irılmaz gülşenüñden hâr bigi 1807 . Bulut nite ki kaplar âfitâbı Olur ay yüzüñüñ her-dem nikâbı 1808 . Dahı olmaz bu mecmû'ına kâni' Olur meyl itdügince hayra mâni' 1809 . Tapuña şöyle olmışam mülâzım K' olupdur 'ömr adı bigi lâzım 1810 . Kapuña kimse yol bulmaz izinden Asılur perde bigi bogazından 1811 . Görür kim göñlüñi yanuñca gider Kara maymûn bigi kendüyi dider 1812 . Beni dûr eylemeg-içün tapuñdan Geçer har it bigi ürer kapuñdan 1813 . Sen âbû gamze-y-içün ol bed-endîş Kanuma hûk-i ner bigi biler diş

121

1814. Ne deñlü ben kılursam meskenetler Baña ol gösterür yatlu sıfatlar 1815 . Bu zulma dâd vir kim dâd elüñden İriş feryâduma feryâd elüñden 1816. Şehâ sensin çü devrânuñ hıdîvi Meleksin hem-nişîn idinme dîvi 1817 . Perî hûsın ne var iy şekl-i âdem İdünme kendüñe şeytânı mahrem 1818 . Oluban 'andelîb-ile bayagı Gülistânuñdan ırag eyle zâgı 1819. Eyüsin irmesün kapuña yavuz Hümâsın zâgı idinme kulavuz 1820 . Bu cevlân-ıla iy tâvus-ı kudsî Irag ol tutma her bûm-ıla ünsî 1821 . Rakîb agyârdur idinmegil yâr K' o senden fahr ider sen andan it 'âr 1822 . Yavuz tutma eyünüñ cünbişini Eri arturmaz illâ hem-nişîni 1823. Kamu 'akrabda sa'd-iken olur nahs Husûfine sebebdür 'ukde-i re's 1824. Sular her tâze güller hâr u hasdan Tonar âyîne-i rûşen nefesden 1825 . Ko kim kerkesdür aslı kişinüñ Senüñ şâhın gerekdür hem-nişînüñ 1826. Senüñ 'âruñ bu ma'nîden gerekdür Velî ol fahr iderse yigirekdür 1827. Ki hem-dem olsa Kur'ân-ı kadîme Öperler 'izzet iderler adıma 1828. Gül-ile hem-nişîn olsa kaçangil Pes artar kadrı tutar başda menzil 1829. Gümüşler aşugı bir 'izzet issi Olur kim takınur bir devlet issi 1830. Egerçi sen gühersin gevherüñ pâk

122

Kemâluña ziyân itmez senüñ hâk 1831. Velî gevher yaraşur pâk olanda Yaraşmaz her has u nâ-bâk olanda 1832 . Eger sen izni virseñ yâ habîbî Yakardum âhum odına rakîbi 1833 . Bizümle işigüñden hâk bigi Süpürürdüm har u hâşâk bigi 1834 . İşigüñden toz olsa âbı-y-ıla Sürerdüm gözlerüm seylâbı-y-ıla 1835 . Görinürdüm gözine yaş bigi Tokınurdum dişine taş bigi 1836 . Velîkin hıyradur içi marazdan Beni sen şâha yavuz dir garazdan 1837 . Anuñ yavuz sözine inanursın Yalancınuñ sözi girçek sanursın 1838. İdersin baña ol deñlü cefâlar Ki bulur andan ol zevk u safâlar 1839 . Görür kim meyli yok senden o şerîr Olur iblîs-vâr üstüme şîr-gîr 1840 . Görürem 'avn irür senden aña çün Ne disün Leyli oynına bu Mecnûn 1841 . Ne var makbûlı-y-ısa sen habîbüñ İşit bu şi'r-ile vasfın rakîbüñ

  Şi'r‐i 'Avn Min Nâme‐i Bist ü Heştüm   [me fâ 'i lün | fe 'i lâ tün | me fâ 'i lün | fe 'i lün] |fa 'lün 1842. Baña vefâ-y-ıçun itmez habîb ben bilürem Bu hayra mâni' olupdur rakîb ben bilürem 1843. Nasîb-i vaslı ki kondı sa'âdet ehli-çün Elüme girmeyiser ol nasîb ben bilürem 1844. Saçı kohusına kim cân dimâgı tolmışdur Sabâ eline girüpdür bu tîb ben bilürem

123

1845. Gabî ne bile nedür gabgabında zevkum kim Lebi safâsını bilmez lebîb ben bilürem 1846. Çü bulmışam yüzini görmeyeli bunca 'azâb Ne çekdügin gül-içün 'andelîb ben bilürem 1847. Kara saçında perîşân olalı hasta göñül Gice ne hâl-ıla geçer garîb ben bilürem 1848. Hümâmî gam yime kim derdüñ-içün yâr dimiş Anuñ devâsını bilmez tabîb ben bilürem

Nâme‐i Bist ü Nühüm Der‐Garîbî 'Âşık Der‐Fürkat‐ı Ma'şûk 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1849 . Elâ iy yâsemen-bû lâle-gûn had Benefşe zülf ü mû serv ü sehi kad 1850. Gözi bü' l-fitnesi devr-i zamânuñ Hevâ-yı zülfi gerden bendi cânuñ 1851 . Özinüñ 'ışk-kârı fitne-engîz Gözinüñ gamzesi hûn-hôr u hûn-rîz 1852 . Nazar ehline hâkupây sevkend Şikeste dillere zülf-i hamı bend 1853. Hatı ter 'ârızınuñ 'arz-hvâhı Ayagı tozı Kisrînüñ külâhı 1854 . Kamudan hüsn-i ahsen-âferîde Her ehl-i âferînişden güzîde 1855 . Gözinüñ nergisi ra'nâ-sakîmi Saçınuñ müşk-bû-âsâ nesîmi 1856 . Cemâlı bahtı bigi nev-cüvânum Firâkı acı kendü tatlu cânum 1857 . Cihân var oldugınca olsun ol var Dil-âzâr olmasun öz olmasun zâr 1858 . 'Ubûdiyyetler ü eşvâk u hizmet Selâm u sıdk u pâ-bûs u Tahiyyet 1859 . Kabûl it ben kuluñdan iy şehi Cem Nüvâziş kıl ki şehrüñde garîbem

124

1860 . Karadur bahtum erçi yüzi agam Çü nâf-ı âhû ehlümden ire gam 1861 . Vatandandur biñ ayrılup sitemden Delinmiş yüregüm elmâs-ı gamdan 1862 . Gamuñdan kandur baña iden bahşî Vatandan nite kim la'l-i bedahşî 1863 . Yüregüm gonca bigi pâre pâre Sabâ bigi dil olmaz bir karâra 1864 . Tapuña gelmişem dil-ber garîbem Kapuña bendeyem kemter garîbem 1865 . Kimesnem yok durur biliş eger yâd K' ire feryâduma kıldukça feryâd 1866 . Garîbem gussadan hâtır-şikeste Yaturam derd-ile kapuñda hasta 1867 . Ölürsem kimsenem yok kim kaza sin Bulınup okıya başumda Yâsîn 1868 . Keserse tîg-i gam çün şem' başum Kimesnem yok durur kim sile yaşum 1869 . Dem-i âhumdan artuk hem-demüm yok Gözüm yaşından özge mahremüm yok 1870 . Gamuñda öldürürse bini kaygu Kimesnem yok ki agzuma koya su 1871 . Kabûluñdan senüñ çün bî-nasîbem Çü gevher kendü yirimde garîbem 1872 . Gözüm yaşı olupdur hem-nişînüm Yüregüm odıdur "bi'se' l-karîn"üm 1873 . İdinür kimi cân bigi sırdaş Cihâna oldur iden sırrımı fâş 1874 . Firâkuñda göñül kaldukça müflis Hayâluñdur baña fürkatda mû'nis 1875. Mukîm olmaklıga cân u dil ü ten İşigüñdür baña me'vâ vu mesken 1876 . Hemîn cânı koyup ser-mâye bigi

125

Saña sıgınmamışdur sâye bigi 1877. Gerek öldür gerek dirgür kuluñam Cemâluñ tâze güldür bülbülüñem 1878. Eger dirgürür-iseñ cân elüñde Ger öldürür-iseñ fermân elüñde 1879 . Garîbem öldügümden soñra cânum Kimüm var senden artuk k' ala kanum 1880. Dirilürsem dil ü cânum senüñdür Ölürsem yazugum kanum senüñdür 1881 . Hayâluñdur gam-ı fürkatda işüm Hemîn sensin bu yâd ilde bilişüm 1882 . Senüñ gerçi kuluñ çok benden özge Benüm yok pâdişâhum senden özge 1883. Hemîn sensin iki 'âlemde varum 'Azîzüm sevgülü yârum nigârum 1884 . Turursam tayanacagum tapuñdur Yatursam yastanacagum kapuñdur 1885 . Dirisem sûz-i nâkem işigüñde Ölürsem girü hâkem işigüñde 1886 . Yüregüm yarmag-ıçun yâr sensin Gamuñda kalıcak gam-hvâr sensin 1887 . Alan sensin çü her zecr-ile cânum Kimüñ boynına olsun pes kanum 1888 . Nigârâ ben garîbe dil-nüvâz ol Yiter hicr âteşinden cân-güzâr ol 1889. Garîbem âh-ı subhumdan hazer kıl Yiter cevr ü cefâ kılduñ yiter kıl 1890 . Ki zîrâ derdinüñ olmaz devâsı Garîbüñ müstecâb olur du'âsı 1891 . Dökilür bagrına hûn câm-ı Cemden Garîb iñlerse ger derd-ile gamdan 1892 . Garîbüñ cân odından çıksa âhı Yanar biñ tâc u taht-ı pâdişâhî

126

1893 . Garîbüñ dökse gözi derd-ile âb Fenâ kılur cihân mülkin seyilâb 1894 . Hazer kıl pes ki âhumdan garîbem Kerem kıl geç günâhumdan garîbem 1895. Bu şi'r-i terden el virdi makâlum Beyân olmag-ıçun gurbetde hâlum

Şi'r‐i Garîb ü 'Acîb Min Nâme‐i Bist ü Nühüm  [fe 'i lâ tün | fe 'i lâ tün | fe 'i lâ tün | fe 'i lün] fâ 'i lâ tün | | fa 'lün 1896. Âh kim dertlü göñül irmedi dermâna garîb K' oldı âvâra yürür 'ışk odına yana garîb 1897 . Vasla imkân var-iken fürkat-ıla 'ömri güni Geçdi irişmedi bu hayyız-ı imkâna garîb 1898 . Bilse zulmı tutalum 'adl ider-imiş heyhât Yol kaçan bula ki hâlın diye sultâna garîb 1899 . Bir 'aceb lutf virür hüsninüñ ârâyişine Bu sebebden direm ol zülf-i perîşâna garîb 1900 . Nâm u nâmûsı koyam sırrumı fâş itmeg-içün Ad u sanın sanemâ sanma ki sen sana garîb 1901 . Seni terk itdi dimiş yâra Hümâmî hasûd 'Aceb olmaya eger ugrasa bühtâna garîb 1902. Kendümi hâk idüben yolına 'Osmân ilinüñ Tâ ki yiller tozumı ilte Karamana garîb

Nâme‐i Sivüm Der‐Kej‐Rû‐yı Çarh Devr‐i 'Âşık Ez‐Ma'şûk 

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fa 'û lün] 1903 . Elâ iy mazhar-ı lutf-ı ilâhî Kamu derd ehlinüñ püşt ü penâhı 1904 . Cihânuñ hüsn-i âyât-ı mübîni Dil ü cân vahyınuñ rûhu' l-emîni 1905. Cemâlı bigi her tezyîn ü nâzük

127

Sözi bigi lebi şîrîn ü nâzük 1906 . Selâm u rûh-bahş u râhat-efzâ Kelâm u lutf-ı tûtî-yi şeker-hâ 1907. Cihân hüsni şu'â'ından münevver Sabâ zülfi kohusından mu'attar 1908 . Cihân-çâker tapusı cânı anuñ Felek bâbı zuhal der-bânı anuñ 1909 . Cefâ kıldukça cânumuñ habîbi Devâ kılmakda derdümüñ tabîbi 1910 . Anuñ-çun her halelden berî ol Dü kevnüñ kânınuñdur gevheri ol 1911. Visâlı fürkatı derdüm 'ilâcum Başumda efserüm 'izzetlü tâcum 1912. Felek râm olsun u fermân anuñ-çun Fidî olsun cihân u cân anuñ-çun 1913 . Selâmı kim bilünür andan ihlâs Peyâmı kim dil ü cân sırrıdur hâs 1914 . Kabûl it ben kuluñdan iy şehinşâh Ki cevr itmekde sensin çarha hem-râh 1915 . Kabûl it iy şeh-i sâhib-kerâmet Ki vasluñ haşr u hicrüñde kıyâmet 1916 . Olalı dil esîri sen nigâruñ Katı âşuftesiyem rûzigâruñ 1917. Bu çarh-ı kej-revüñ k' âyîni vardur Sanasın ben garîbe kîni vardur 1918 . Meger senden tutar erkânı haylî Ki yokdur rahm kılmaklıga meyli 1919 . Bu kuşça cânuma cevr ü cefâyı Belâlarla kınar ben mübtelâyı 1920 . Kılursa küşte dâyim rahmet itmez Beni hem kendü bigi râhat itmez 1921 . Gehî mihnet ipinden beste eyler Gehî fürkat gamında hasta eyler

128

1922 . Recâvî çün döner dolâb bigi Akıdur yaşumı seylâb bigi 1923. Cefâ vu cevr irişür cünbişinden Belâ vu gam görinür gerdişinden 1924 . Beni hicrüñde ol kavs-ı zamâne Belâ okına kılmışdur nişâne 1925 . Ne rahm itsün baña devr-i sipihri Ki yokdur kendü öz mihrine mihri 1926. Gice devr itse şebnemler dür aglar Bulutlar gerdişinden yagmur aglar 1927 . Çün irer subh devrinüñ zamânı Şafak oldum yudar kahr-ıla kanı 1928 . Gice tâ subh-ı ser-gerdân u dil-teng Seher tâ şâm u cân âşufte vü deng 1929 . Seherden giceye dek hasta vü zâr Giceden irteye dek zâr u bîmâr 1930. Günüm zülfeynüñe beñzer karadur Siyâhından saçınuñ mâcerâdur 1931 . Gicem hod gice kalur başa varmaz Degüldür gice bahtumdur agarmaz 1933. Şebinde hicrüñüñ nite ki ılduz Gamından irteye dek yummazum göz 1934 . Günüm dünüm kara nite kim bahtum Niçe yıgam ferah-kasrına rahtum 1935. Karañu birle çün göñlüm murâdın Baña ne 'âlem olursa ger aydın 1936. Benüm göñlüm ola çün şâd u hurrem Ne gam ger tutar-ısa 'âlemi gam 1937. Karañulıkda başlasam hurûşa Gelürem âb-ı hayvân bigi çûşa 1938 . Egerçi cevr ider çarh-ı cefâ-kâr Belî senden dutar dîn iy sitem-kâr 1939. Bilür cevr eylemekdür baña kâmuñ Olur emrüñe lâ-büd çarh-ı râmuñ

129

1940. Ki her dem gösterüp dürlü elemler Kılur cevr ü cefâ kahr u sitemler 1941 . Benüm bigi safî ser-geşte-i nev Senüñ bigi cefâ-âyîn ü kej-rev 1942. Birikdürüp ikiñüz ittifâkı Kılursız baña bu cevr-i firâkı 1943 . Visâl-ıla beni şâd eylemezsiz Esîr-i hicri âzâd eylemezsiz 1944. Siz iki fitnenüñ feryâd elinden Siz iki bî-amânuñ dâd elinden 1945. Çü oldı gözlerüm bigi sözüm ter Bu şi'ri cân u dilden didüm ezber

  Şi'r‐i Şîrîn ü Nâzük Min Nâme‐i Sivüm   [mef 'û lü | fâ 'i lâ tün | mef 'û lün | fâ 'i lâ tün] 1946 . Geçdükçe fürkat-ıla bu rûzigâr sensüz İçümde fürkatuñdan yanar nâr sensüz 1947. Şevkında gül yüzüñüñ uyhuya mâyil olsam Kirbiklerüm gözüme sohar hâr sensüz 1948. Kavl eylerem karâra yanmaga sabr kılam Yandum bu kara göñlüm kılmaz karâr sensüz 1949. Senden yaña yil-ile toza hevâña tozam Ger ben olam gamuñdan toza gubâr sensüz 1950. Çün gül bigi yüzüñi görmez gözüm 'aceb mi Bülbül bigi kılursam ger âh u zâr sensüz 1951. Varam Hümâmi uş tiz öldürem dimişsin Gel ki olmışam bu 'ahde ümîd-vâr sensüz [me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fâ 'û lün] 1952 . Kitâb issin Hudâya müstedâm it Sa'âdet birle 'ömrin ber-devâm it 1953. Hasûdın gussadan kurtarma bir dem Murâdın vir özin şâd-i kâm it

130

[me fâ 'î lün | me fâ 'î lün | fâ 'û lün] 1954 . Huceste düzdi ferhunde sa'âdet Añ' irişmedi hem târîh-i hicret 1955. Kim olmışdı hisâb-ıla biñ eksik Sekiz yüz kırk yılından bir yıl eksik 1956. Bahâr olmışdı bâguñ haşrı-y-ıdı Sıyâm ayınuñ evvel 'aşrı-y-ıdı 1957. Kim ol günlerde bu "Sî-nâme"-i hûb Göñülden oldı cân levhında mektûb 1958. 'İnâyet kıldı Hak cehd itdi hâme Ki hatm oldı bu dem bu "'Aşk-nâme" 1959. Olup her beytinüñ vîrânı ma'mûr Beyâza geldi ter bu tâze mensûr 1960. Çü söz dîvânına baglandı defter Açıldı gonca bigi bu gül-i ter 1961. 'Acem dilinde bu hûb dâsitânı Hüseyni düzmiş imiş buldum anı 1962. Velîkin çıkarup atlas kabâdan Bu hûba hil'at itmiş her 'abâdan 1963. Egerçi hûb olur 'ayb ol bedensiz Velî 'âlemde gül olmaz dikensiz 1964. Disem bî-'ayb bellüdür yalanı K' olur her lokmanuñ bir üstü-hvânı 1965. Velîkin dilegüm oldur kamudan Kim okır-ısa kiçiden uludan 1966. Anuñ kim ola serde ihtirâ'ı Kaçan 'aybuma olsa ıttılâ'ı 1967. Mukayyed olmayup cân u dil-ile Diye cehd itmemiş ay u yıl-ıla 1968. Çü gördüm cân safâ bulur sözindeñ Güzellik nûrı berk urur yüzindeñ 1969. Çıkarsam gördüm altından 'abâyı Olur Rûm içre bir hûb-ı Hıtâyî

131

1970. Kim anuñ bigi bir hûb-ı dil-ârâ Hatâyı görmege iden temâşâ 1971. Dahı Rûm içre bir anuñ bigi hûb Kimesne görmedi çok gerçi mahbûb 1972. Hemîn soydum 'abâsın oda atdum Anı nâsic dibâdan tonatdum 1973. 'Acemden çün çıkup tonında Türkî Bu mahbûbuñ dahı hûb oldı görki 1974. Egerçi "Mantıku' l-Uşşâk" dinür ad 'Aceb bu hoş kitâb idecek yâd 1975. Velî ben Türki derdüm çün nihâdın Münâsib pes kodum "Sî-nâme" adın 1976. Hemîn ol dâsitânuñ resmin aldum Degil resmini bil ki ismin aldum 1977. Didüm ben kendi zihnimden kalanın Yügürtdüm 'âlem içre adı sanın 1978. Kalurdı diñlese iy nûr-ı 'aynî Muhayyer bu nevâlarda hüseynî 1979. Muhâlifdür nice tîz itse âheng Bu kânûn perdesine yitmez ol çeng 1980. Bilürem ger ögüñse n' ola hâlı Degil 'ayb u 'ilelden dahı hâlî 1981. Hatâ yazdumsa yañulup rakamdan Duta ma'dûr idüp şehd ü kalemden 1982. Vegerni sehv hod benden olursa Kalemden ne ki yazandan olursa 1983. Keremden anı dahı kıla ma'zûr Durup vîrâne beytin kıla ma'mûr 1984. Kusûrum çok dimezven ehl-i birrem Belî ben kendi 'aybuma mıkırram 1985. Dimeye hem çi ger hoş-yâb kılmış Velî dîbâcesin atnâb kılmış 1986. Ki zîrâ dinse bir efsân-ı bî-sûd Du'âdur anda dîbâce-y-le maksûd

132

133

1987. Ki bir yok kıssadur ancak kalanı Degil girçek ki görinür yalanı 1988 . Pes kasd olan sıdk-ı du'âdur Dahı tevhîd-ile hamd-ı Hudâdur 1989. Kişi çog itse hoşdur şekkeri nûş Anuñ pes ihtisârı olmasa hoş 1990. Dahı oldur bu sözden kim murâdum Okıya hayr-ıla añıla adum 1991. Çü gidüp görimem dâd-ı fenâdan Añalar ben Hümâmiyi du'âdan 1992. Hudâyâ rahmet idüp eyle merhûm Anı ki du'âdan bini mahrûm