SESKİTERPEN LAKTONLAR

Günümüzde yaklaşık 3000 dolayında seskiterpenik lakton yapısında bileşik tanımlanmıştır. Eskiden bunlara acı maddeler denilmekteydi. Seskiterpenik laktonlar esas olarak en çok Asteraceae familyasına ait bitkilerde bulunmaktadır. Seskiterpenlerin çoğu uçucu yağların terkibinde yer alırlar ve bu ucucu fraksiyonların farmakolojik etkilerinden sorumludur. Örneğin papatyadan elde edilen uçucu yağda bulunan bisabolol ve kamazulen seskiterpenik bileşiklerdir. Seskiterpenik laktonlar ve alerji Seskiternik laktonlar alerjen kaynaklı dermatitden sorumludur. Bu bileşiklerin proteinlerle birleşerek oluşturdukları yapılar alerjik reaksiyonlara neden olur. Bu nedenle Asteraceae familyasına ait pek çok bitki alerjik dermatit ve konjuktivite neden olmaktadır. Seskiterpen lakton içeren droglar 1)Arnica montana Flos arnicae; asteraceae familyasından Arnica montana L. bitkisinin taze veya kurutulmuş, bütün veya kıyılmış çiçekleridir. Etkileri: Etken madde olarak helenalin ve diğer seskiterpenik laktonları içerir. Droğun belirgin analjezik, antienflamatuvar ve antiseptik etkisi vardır. Arnica montana fitoterapide haricen travmatik ödem ve kas incinmelerinde, kas ve eklem romatizmalarında, ağız ve farenks mukoza iltihaplarında, çürük ve burkulmalarda, çocuk bezlerinin yol açtığı tahrişlerde, yüzeyel deri enfeksiyonlarında, böcek ısırıklarında, güneş yanıkları gibi hafif yanıkların tedavisinde, kas incinmelerinde ve artritlerde kullanılır. Bitkisel oteritelerce: Drogdan hazırlanan gargaralar ağız ve farenks mukozası hastalıklarında kullanılır. Haricen böcek ısırmalarına, kıl dibi iltihabı ve çıbanlar ile artritlere karşı kompres şeklinde uygulanır. Drog bu endikasyonlarda Alman E komisyonu tarafından onaylanmıştır. Uyarılar: Uzun süre kullanımda içerdikleri seskiterpen laktonlardan dolayı temas dermatitine neden olabilir. 2)Tanacetum parthenium Herba tanaceti Asteraceae familyasından Tanacetum parthenium’un toprak üstü kısımlarıdır. Gümüşdüğme bitkisinin taze veya kurutulmuş, bütün veya kıyılmış topraküstü kısımları esas olarak olarak migren ve romatizmal hastalıklara karşı kullanılır. Migrene karşı kullanılmak üzere hazırlanmış nutrasötik preparatları vardır. Bu ekstrenin etken maddesini teşkil eden partenolit ve diğer seskiterpenik lakton grubu bileşiklerdir. Etkileri: 1)Drog polimorfonükleer lökositlerin migrasyonunu inhibe ettiği için antienflamatuvar etki gösterir. Bu nedenle romatoid artrit tedavisinde kullanılır. 2)İn vitro araştırmalarda seskiterpen lakton türevi bir bileşik olan partenolitin seratonin salıverilmesini ve trombosit agregasyonunu inhibe ettiği gösterilmiştir. Seratonin salıverilmesini inhibe ettiği için migren tedavisinde profilaktik olarak kullanılır. 3)Matricaria camomilla veya Matricaria recutita Flos camomillae ülkemizde Mayıs papatyası olarak adlandırılan Asteraceae familyasından Matricaria chamomilla‘nin gölgede kurutulmuş çiçek durumlarıdır. Drog % 0.2-1 oranında uçucu yağ, seskiterpen laktonlar, flavanoidler ve kumarinler içerir. Uçucu yağı kamazulen ve bisabolol bakımından zengindir. Uçucu yağı seskiterpenik bir bileşik olan kamazulenden dolayı mavi renklidir. Kamazulen bitkide doğal olarak bulunmaz, ancak uçucu yağının distilasyon ile

Eczacı Y

asin

DOĞAN

eldesi sırasında bitkide doğal olarak bulunan matrisin ve benzeri seskiterpen laktonların hidrolizi ile oluşur. Farmakolojik etkileri: Uçucu yağın bileşimindeki kamazulen güçlü antienflamatuar etki gösterir. Aşağıdaki pek çok endikasyondaki kullanılış nedeni kamazulenin antienflamatuar etkisidir. Drogdaki bisabolol ve flavonoidlerden dolayı spazmolitik etkisi mevcuttur. Bu etkiden dolayı çeşitli sindirim sorumlarının tedavisinde kullanılmaktadır. Ayrıca bisabololden dolayı drog antibakteriyel ve antifungal etki gösterir. Kullanılışı: Mayıs papatyası toz, infüzyon, tentür, lapa ve pomat halinde uygulanabilir. İnfüzyonu dahilen aç karnına GİS’in inflamatuvar hastalıkları olan gastrit ve peptik ülserde, haricen ise bukkal inflamasyonlarda gargara olarak kullanılır. Ayrıca lapa halinde yada pomat şeklinde iltihaplı yaralarda, meme başı çatlaklarında, pişiklerde, burkulma ve incinmelerde, hemaroidde ağrı kesici ve yara iyi edici olarak kullanılır. Papatya çayı sindirim bozukluklarının tedavisinde kullanılan geleneksel bir halk ilacı olmasının yanı sıra hipnotik amaçla kullanıldığı da bildirilmiştir. Yapılan araştırmalar sonucu yüksek dozlarda hipnotik, düşük dozlarda ise anksiyete de rahatlatıcı olarak kullanılabileceği gösterilmiştir. Papatya çiçeği saç rengini açmak için kozmetik amaçlı olarak da kullanılmaktadır. Preparatları: Dentinox Jel (lidokain, kamomil tentürü), Hedensa Pomad (ihtamol, mentol,papatya yağı) 4)Artemisia annua İçerdiği ana etkili bileşik bir seskiterpenik lakton olan artemisindir. Drog artemisinden dolayı antimalaryal etkilidir. Sıtma tedavisinde kinin kadar etkilidir. Artemisin malaryal pigmentteki demir ile aktivasyonu sonucu oluşan serbest radikaller parazitin proteinlerini alkillemek suretiyle antimalaryal etki gösterir. Ayrıntılı bilgi için: www.yasindoğan.com.tr

Eczacı Y

asin

DOĞAN