SERTLĐKSERTLĐKSERTLĐKSERTLĐK

Cisimlerin en önemli mekanik özellikleri basınç, çekme, Cisimlerin en önemli mekanik özellikleri basınç, çekme, Cisimlerin en önemli mekanik özellikleri basınç, çekme, Cisimlerin en önemli mekanik özellikleri basınç, çekme, kesme ve eğilme dayanımlarıdır.kesme ve eğilme dayanımlarıdır.kesme ve eğilme dayanımlarıdır.kesme ve eğilme dayanımlarıdır.

Đkinci derecede önem taşıyabilen bazı özellikler, Đkinci derecede önem taşıyabilen bazı özellikler, Đkinci derecede önem taşıyabilen bazı özellikler, Đkinci derecede önem taşıyabilen bazı özellikler, çoğunlukla birinci derecedeki önemli özelliklere çoğunlukla birinci derecedeki önemli özelliklere çoğunlukla birinci derecedeki önemli özelliklere çoğunlukla birinci derecedeki önemli özelliklere bağlıdır. Örneğin, basınç dayanımı yüksek olan bir bağlıdır. Örneğin, basınç dayanımı yüksek olan bir bağlıdır. Örneğin, basınç dayanımı yüksek olan bir bağlıdır. Örneğin, basınç dayanımı yüksek olan bir

1

bağlıdır. Örneğin, basınç dayanımı yüksek olan bir bağlıdır. Örneğin, basınç dayanımı yüksek olan bir bağlıdır. Örneğin, basınç dayanımı yüksek olan bir bağlıdır. Örneğin, basınç dayanımı yüksek olan bir malzemenin çoğunlukla sertlik derecesi de fazladır.malzemenin çoğunlukla sertlik derecesi de fazladır.malzemenin çoğunlukla sertlik derecesi de fazladır.malzemenin çoğunlukla sertlik derecesi de fazladır.

Sertlik, malzeme yüzeyinin kalıcı şekil değiştirmeye Sertlik, malzeme yüzeyinin kalıcı şekil değiştirmeye Sertlik, malzeme yüzeyinin kalıcı şekil değiştirmeye Sertlik, malzeme yüzeyinin kalıcı şekil değiştirmeye gösterdiği direnç olarak tanımlanabilir.gösterdiği direnç olarak tanımlanabilir.gösterdiği direnç olarak tanımlanabilir.gösterdiği direnç olarak tanımlanabilir.

Sert bir cisim, genellikle yumuşak olmayan ve başka bir Sert bir cisim, genellikle yumuşak olmayan ve başka bir Sert bir cisim, genellikle yumuşak olmayan ve başka bir Sert bir cisim, genellikle yumuşak olmayan ve başka bir cismin kuvvet altında o malzeme içine girmesine büyük cismin kuvvet altında o malzeme içine girmesine büyük cismin kuvvet altında o malzeme içine girmesine büyük cismin kuvvet altında o malzeme içine girmesine büyük direnç gösteren bir malzemedir.direnç gösteren bir malzemedir.direnç gösteren bir malzemedir.direnç gösteren bir malzemedir.

2

Sertlik izafi bir ölçü olup sürtünmeye, çizmeye, kesmeğe Sertlik izafi bir ölçü olup sürtünmeye, çizmeye, kesmeğe Sertlik izafi bir ölçü olup sürtünmeye, çizmeye, kesmeğe Sertlik izafi bir ölçü olup sürtünmeye, çizmeye, kesmeğe ve plastik deformasyona karşı direnç olarak tarif edilir.ve plastik deformasyona karşı direnç olarak tarif edilir.ve plastik deformasyona karşı direnç olarak tarif edilir.ve plastik deformasyona karşı direnç olarak tarif edilir.

Sertlik, malzemelerin plastik deformasyona karşı Sertlik, malzemelerin plastik deformasyona karşı Sertlik, malzemelerin plastik deformasyona karşı Sertlik, malzemelerin plastik deformasyona karşı gösterdiği dirençtir.gösterdiği dirençtir.gösterdiği dirençtir.gösterdiği dirençtir.

Sertlik ölçme genellikle, konik veya küresel standart Sertlik ölçme genellikle, konik veya küresel standart Sertlik ölçme genellikle, konik veya küresel standart Sertlik ölçme genellikle, konik veya küresel standart bir ucun malzemeye batırılmasına karşı malzemenin bir ucun malzemeye batırılmasına karşı malzemenin bir ucun malzemeye batırılmasına karşı malzemenin bir ucun malzemeye batırılmasına karşı malzemenin gösterdiği direnci ölçmekten ibarettir.gösterdiği direnci ölçmekten ibarettir.gösterdiği direnci ölçmekten ibarettir.gösterdiği direnci ölçmekten ibarettir.

3

Uygun olarak seçilen sert uç, uygulanan yük altındaUygun olarak seçilen sert uç, uygulanan yük altındaUygun olarak seçilen sert uç, uygulanan yük altındaUygun olarak seçilen sert uç, uygulanan yük altındamalzemeye batırıldığında malzeme üzerinde bir iz malzemeye batırıldığında malzeme üzerinde bir iz malzemeye batırıldığında malzeme üzerinde bir iz malzemeye batırıldığında malzeme üzerinde bir iz bırakacaktır. Malzemenin sertliği, bu izin bırakacaktır. Malzemenin sertliği, bu izin bırakacaktır. Malzemenin sertliği, bu izin bırakacaktır. Malzemenin sertliği, bu izin büyüklüğüyle ters orantılıdır.büyüklüğüyle ters orantılıdır.büyüklüğüyle ters orantılıdır.büyüklüğüyle ters orantılıdır.

Bir cismin sertliğinin bilinmesinde şu yararlar vardır :Bir cismin sertliğinin bilinmesinde şu yararlar vardır :Bir cismin sertliğinin bilinmesinde şu yararlar vardır :Bir cismin sertliğinin bilinmesinde şu yararlar vardır :

a) Malzemenin kökeni hakkında bilgi verir.a) Malzemenin kökeni hakkında bilgi verir.a) Malzemenin kökeni hakkında bilgi verir.a) Malzemenin kökeni hakkında bilgi verir.

b) Malzemenin diğer özellikleri hakkında fikir verir. b) Malzemenin diğer özellikleri hakkında fikir verir. b) Malzemenin diğer özellikleri hakkında fikir verir. b) Malzemenin diğer özellikleri hakkında fikir verir. Örneğin, sertlik malzemenin işlenebilme özelliğini Örneğin, sertlik malzemenin işlenebilme özelliğini Örneğin, sertlik malzemenin işlenebilme özelliğini Örneğin, sertlik malzemenin işlenebilme özelliğini gösterebilir. Genellikle sertlik ile işlenebilme özelliği gösterebilir. Genellikle sertlik ile işlenebilme özelliği gösterebilir. Genellikle sertlik ile işlenebilme özelliği gösterebilir. Genellikle sertlik ile işlenebilme özelliği

4

gösterebilir. Genellikle sertlik ile işlenebilme özelliği gösterebilir. Genellikle sertlik ile işlenebilme özelliği gösterebilir. Genellikle sertlik ile işlenebilme özelliği gösterebilir. Genellikle sertlik ile işlenebilme özelliği arasında ters bağıntı vardır. Diğer bir deyişle, sert arasında ters bağıntı vardır. Diğer bir deyişle, sert arasında ters bağıntı vardır. Diğer bir deyişle, sert arasında ters bağıntı vardır. Diğer bir deyişle, sert malzemeleri işlemek zordur.malzemeleri işlemek zordur.malzemeleri işlemek zordur.malzemeleri işlemek zordur.

c) Sertlik deneyleri basit ve tahribatsız deneyler c) Sertlik deneyleri basit ve tahribatsız deneyler c) Sertlik deneyleri basit ve tahribatsız deneyler c) Sertlik deneyleri basit ve tahribatsız deneyler olduğundan, malzemenin diğer özellikleri hakkında, olduğundan, malzemenin diğer özellikleri hakkında, olduğundan, malzemenin diğer özellikleri hakkında, olduğundan, malzemenin diğer özellikleri hakkında, malzemeyi elden çıkarmadan bir fikir edinilebilir. Daha malzemeyi elden çıkarmadan bir fikir edinilebilir. Daha malzemeyi elden çıkarmadan bir fikir edinilebilir. Daha malzemeyi elden çıkarmadan bir fikir edinilebilir. Daha sonra örnek üzerinde diğer deneyler yapılabilir.sonra örnek üzerinde diğer deneyler yapılabilir.sonra örnek üzerinde diğer deneyler yapılabilir.sonra örnek üzerinde diğer deneyler yapılabilir.

5

Cisimlerin sertliği ölçme yöntemleri üç gruba ayrılabilir:Cisimlerin sertliği ölçme yöntemleri üç gruba ayrılabilir:Cisimlerin sertliği ölçme yöntemleri üç gruba ayrılabilir:Cisimlerin sertliği ölçme yöntemleri üç gruba ayrılabilir:

1)Malzeme yüzeyini sert bir cisim ile çizerek yapılan1)Malzeme yüzeyini sert bir cisim ile çizerek yapılan1)Malzeme yüzeyini sert bir cisim ile çizerek yapılan1)Malzeme yüzeyini sert bir cisim ile çizerek yapılansertlik deneyleri.sertlik deneyleri.sertlik deneyleri.sertlik deneyleri.

2)Malzemeye sert bir cismi kuvvet altında batırmak2)Malzemeye sert bir cismi kuvvet altında batırmak2)Malzemeye sert bir cismi kuvvet altında batırmak2)Malzemeye sert bir cismi kuvvet altında batırmaksuretiyle yapılan sertlik deneyleri.suretiyle yapılan sertlik deneyleri.suretiyle yapılan sertlik deneyleri.suretiyle yapılan sertlik deneyleri.

6

suretiyle yapılan sertlik deneyleri.suretiyle yapılan sertlik deneyleri.suretiyle yapılan sertlik deneyleri.suretiyle yapılan sertlik deneyleri.

3) Sert bir bilyeyi malzeme üzerine düşürmek ve 3) Sert bir bilyeyi malzeme üzerine düşürmek ve 3) Sert bir bilyeyi malzeme üzerine düşürmek ve 3) Sert bir bilyeyi malzeme üzerine düşürmek ve sıçratmak suretiyle yapılan sertlik deneyleri.sıçratmak suretiyle yapılan sertlik deneyleri.sıçratmak suretiyle yapılan sertlik deneyleri.sıçratmak suretiyle yapılan sertlik deneyleri.

ÇĐZEREK YAPILAN SERTLĐK DENEYLERĐÇĐZEREK YAPILAN SERTLĐK DENEYLERĐÇĐZEREK YAPILAN SERTLĐK DENEYLERĐÇĐZEREK YAPILAN SERTLĐK DENEYLERĐ

Sert bir malzemeSert bir malzemeSert bir malzemeSert bir malzemekendisinden daha azkendisinden daha azkendisinden daha azkendisinden daha azsert olan bir malzemeyisert olan bir malzemeyisert olan bir malzemeyisert olan bir malzemeyiçizer.çizer.çizer.çizer.

7

Bu faktörü göz önüne alarak bir seri mineralBu faktörü göz önüne alarak bir seri mineralBu faktörü göz önüne alarak bir seri mineralBu faktörü göz önüne alarak bir seri mineralsertliğine göre sıralanarak, sertliğine göre sıralanarak, sertliğine göre sıralanarak, sertliğine göre sıralanarak, MohsMohsMohsMohs skalası olarakskalası olarakskalası olarakskalası olarakadlandırılan, yarıadlandırılan, yarıadlandırılan, yarıadlandırılan, yarı----kantitatif bir cetvel elde edilmiştirkantitatif bir cetvel elde edilmiştirkantitatif bir cetvel elde edilmiştirkantitatif bir cetvel elde edilmiştir

MOHS SERTLĐK SKALASIMOHS SERTLĐK SKALASIMOHS SERTLĐK SKALASIMOHS SERTLĐK SKALASI

1. TALK1. TALK1. TALK1. TALK2. JĐPS (ALÇI 2. JĐPS (ALÇI 2. JĐPS (ALÇI 2. JĐPS (ALÇI TAŞI)TAŞI)TAŞI)TAŞI)3. KALSĐT3. KALSĐT3. KALSĐT3. KALSĐT4. FLORĐT4. FLORĐT4. FLORĐT4. FLORĐT5. APATĐT5. APATĐT5. APATĐT5. APATĐT6. ORTOKLAZ6. ORTOKLAZ6. ORTOKLAZ6. ORTOKLAZ

8

6. ORTOKLAZ6. ORTOKLAZ6. ORTOKLAZ6. ORTOKLAZ7. KUVARS7. KUVARS7. KUVARS7. KUVARS8. TOPAZ8. TOPAZ8. TOPAZ8. TOPAZ9. KORONDEN9. KORONDEN9. KORONDEN9. KORONDEN10. ELMAS10. ELMAS10. ELMAS10. ELMAS

Bu skalaya göre kuvars'ı çizebilen, topaz‘ı çizemeyen Bu skalaya göre kuvars'ı çizebilen, topaz‘ı çizemeyen Bu skalaya göre kuvars'ı çizebilen, topaz‘ı çizemeyen Bu skalaya göre kuvars'ı çizebilen, topaz‘ı çizemeyen bir maddenin sertliği bir maddenin sertliği bir maddenin sertliği bir maddenin sertliği MohsMohsMohsMohs skalasına göre 7skalasına göre 7skalasına göre 7skalasına göre 7----8 8 8 8 MohsMohsMohsMohssertliğindedir.sertliğindedir.sertliğindedir.sertliğindedir.

Örneğin, sert çelik 6.5, alüminyum 2, Örneğin, sert çelik 6.5, alüminyum 2, Örneğin, sert çelik 6.5, alüminyum 2, Örneğin, sert çelik 6.5, alüminyum 2, normal cam 5.5 normal cam 5.5 normal cam 5.5 normal cam 5.5 Mohs sertliğindedir.Mohs sertliğindedir.Mohs sertliğindedir.Mohs sertliğindedir.

Malzemenin Malzemenin Malzemenin Malzemenin MohsMohsMohsMohs skalasına göre sertliği belirlenirken skalasına göre sertliği belirlenirken skalasına göre sertliği belirlenirken skalasına göre sertliği belirlenirken

9

Malzemenin Malzemenin Malzemenin Malzemenin MohsMohsMohsMohs skalasına göre sertliği belirlenirken skalasına göre sertliği belirlenirken skalasına göre sertliği belirlenirken skalasına göre sertliği belirlenirken bir mineralin diğerini çizdiğinden emin olunmalıdır.bir mineralin diğerini çizdiğinden emin olunmalıdır.bir mineralin diğerini çizdiğinden emin olunmalıdır.bir mineralin diğerini çizdiğinden emin olunmalıdır.

Yüzeyi tozlu, gevşek partiküller içeren malzemeler Yüzeyi tozlu, gevşek partiküller içeren malzemeler Yüzeyi tozlu, gevşek partiküller içeren malzemeler Yüzeyi tozlu, gevşek partiküller içeren malzemeler üzerinde yapılan çizme işlemi yanıltıcı olabilir.üzerinde yapılan çizme işlemi yanıltıcı olabilir.üzerinde yapılan çizme işlemi yanıltıcı olabilir.üzerinde yapılan çizme işlemi yanıltıcı olabilir.

MohsMohsMohsMohs skalası lineer değildir.skalası lineer değildir.skalası lineer değildir.skalası lineer değildir.

Örneğin, Kalsitten Örneğin, Kalsitten Örneğin, Kalsitten Örneğin, Kalsitten floritefloritefloriteflorite ilerleme yani ilerleme yani ilerleme yani ilerleme yani MohsMohsMohsMohs skalasında skalasında skalasında skalasında 3’ten 4’e geçiş sertlikte yaklaşık olarak % 25’lik bir artışı 3’ten 4’e geçiş sertlikte yaklaşık olarak % 25’lik bir artışı 3’ten 4’e geçiş sertlikte yaklaşık olarak % 25’lik bir artışı 3’ten 4’e geçiş sertlikte yaklaşık olarak % 25’lik bir artışı gösterir.gösterir.gösterir.gösterir.

Koronden’denKoronden’denKoronden’denKoronden’den elmas’a ilerleme yani elmas’a ilerleme yani elmas’a ilerleme yani elmas’a ilerleme yani MohsMohsMohsMohs skalasında skalasında skalasında skalasında

10

Koronden’denKoronden’denKoronden’denKoronden’den elmas’a ilerleme yani elmas’a ilerleme yani elmas’a ilerleme yani elmas’a ilerleme yani MohsMohsMohsMohs skalasında skalasında skalasında skalasında 9’dan10’a geçiş sertlikte % 300’den daha fazla bir artışı 9’dan10’a geçiş sertlikte % 300’den daha fazla bir artışı 9’dan10’a geçiş sertlikte % 300’den daha fazla bir artışı 9’dan10’a geçiş sertlikte % 300’den daha fazla bir artışı gösterir.gösterir.gösterir.gösterir.

11

12

13

14

BATIRILARAK YAPILAN SERTLĐK DENEYLERĐBATIRILARAK YAPILAN SERTLĐK DENEYLERĐBATIRILARAK YAPILAN SERTLĐK DENEYLERĐBATIRILARAK YAPILAN SERTLĐK DENEYLERĐ

Metal endüstrisinde genellikleMetal endüstrisinde genellikleMetal endüstrisinde genellikleMetal endüstrisinde genellikleRockwellRockwellRockwellRockwell, , , , BrinellBrinellBrinellBrinell ve ve ve ve VickersVickersVickersVickers sertliksertliksertliksertlikdeneyleri kullanılmaktadır.deneyleri kullanılmaktadır.deneyleri kullanılmaktadır.deneyleri kullanılmaktadır.

Bu deneyler belirli bir sürede belirli bir Bu deneyler belirli bir sürede belirli bir Bu deneyler belirli bir sürede belirli bir Bu deneyler belirli bir sürede belirli bir yük altında deforme olmayan bir küre yük altında deforme olmayan bir küre yük altında deforme olmayan bir küre yük altında deforme olmayan bir küre veya koninin metal içine batma veya koninin metal içine batma veya koninin metal içine batma veya koninin metal içine batma

15

veya koninin metal içine batma veya koninin metal içine batma veya koninin metal içine batma veya koninin metal içine batma derinliğinin ölçülmesiyle yapılır.derinliğinin ölçülmesiyle yapılır.derinliğinin ölçülmesiyle yapılır.derinliğinin ölçülmesiyle yapılır.

Bu nedenle bir malzemenin sertliğinden söz Bu nedenle bir malzemenin sertliğinden söz Bu nedenle bir malzemenin sertliğinden söz Bu nedenle bir malzemenin sertliğinden söz ederken, deney yönteminin de belirtilmesi gerekir.ederken, deney yönteminin de belirtilmesi gerekir.ederken, deney yönteminin de belirtilmesi gerekir.ederken, deney yönteminin de belirtilmesi gerekir.

Farklı malzemeler için değişik deney yöntemleri olup, Farklı malzemeler için değişik deney yöntemleri olup, Farklı malzemeler için değişik deney yöntemleri olup, Farklı malzemeler için değişik deney yöntemleri olup, bunların sonuçları farklılıklar bunların sonuçları farklılıklar bunların sonuçları farklılıklar bunların sonuçları farklılıklar arzederarzederarzederarzeder....

16

ederken, deney yönteminin de belirtilmesi gerekir.ederken, deney yönteminin de belirtilmesi gerekir.ederken, deney yönteminin de belirtilmesi gerekir.ederken, deney yönteminin de belirtilmesi gerekir.

ROCKWELL SERTLĐK DENEYĐROCKWELL SERTLĐK DENEYĐROCKWELL SERTLĐK DENEYĐROCKWELL SERTLĐK DENEYĐ

RockwellRockwellRockwellRockwell sertlik deneyi (RSD),sertlik deneyi (RSD),sertlik deneyi (RSD),sertlik deneyi (RSD),yapılmasının çok kolay olması veyapılmasının çok kolay olması veyapılmasının çok kolay olması veyapılmasının çok kolay olması veözel bir ustalık gerektirmemesindenözel bir ustalık gerektirmemesindenözel bir ustalık gerektirmemesindenözel bir ustalık gerektirmemesindendolayı metallerin sertlik ölçümündedolayı metallerin sertlik ölçümündedolayı metallerin sertlik ölçümündedolayı metallerin sertlik ölçümündeen yaygın kullanılan metottur.en yaygın kullanılan metottur.en yaygın kullanılan metottur.en yaygın kullanılan metottur.

17

Birçok farklı skala, farklı yük ve çeşitli uç Birçok farklı skala, farklı yük ve çeşitli uç Birçok farklı skala, farklı yük ve çeşitli uç Birçok farklı skala, farklı yük ve çeşitli uç kombinasyonlarının kullanımıyla en sertten en yumuşağa kombinasyonlarının kullanımıyla en sertten en yumuşağa kombinasyonlarının kullanımıyla en sertten en yumuşağa kombinasyonlarının kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tüm metal ve alaşımların sertliğinin tayin kadar tüm metal ve alaşımların sertliğinin tayin kadar tüm metal ve alaşımların sertliğinin tayin kadar tüm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar.edilmesine olanak sağlar.edilmesine olanak sağlar.edilmesine olanak sağlar.

RockwellRockwellRockwellRockwell deneyleri, örnek üzerine yapılan bir seri deneyleri, örnek üzerine yapılan bir seri deneyleri, örnek üzerine yapılan bir seri deneyleri, örnek üzerine yapılan bir seri yükleme ve boşaltma sonucu örnek yüzeyinde oluşan yükleme ve boşaltma sonucu örnek yüzeyinde oluşan yükleme ve boşaltma sonucu örnek yüzeyinde oluşan yükleme ve boşaltma sonucu örnek yüzeyinde oluşan derinliğin ölçülmesi ile gerçekleştirilir.derinliğin ölçülmesi ile gerçekleştirilir.derinliğin ölçülmesi ile gerçekleştirilir.derinliğin ölçülmesi ile gerçekleştirilir.

BATICI UÇ:BATICI UÇ:BATICI UÇ:BATICI UÇ:Birçok farklı skala, farklı yük Birçok farklı skala, farklı yük Birçok farklı skala, farklı yük Birçok farklı skala, farklı yük ve çeşitli uç ve çeşitli uç ve çeşitli uç ve çeşitli uç kombinasyonlarınınkombinasyonlarınınkombinasyonlarınınkombinasyonlarının

18

kombinasyonlarınınkombinasyonlarınınkombinasyonlarınınkombinasyonlarınınkullanımıyla en sertten enkullanımıyla en sertten enkullanımıyla en sertten enkullanımıyla en sertten enyumuşağa kadar tüm metal yumuşağa kadar tüm metal yumuşağa kadar tüm metal yumuşağa kadar tüm metal veveveve alaşımların sertliğinin tayin alaşımların sertliğinin tayin alaşımların sertliğinin tayin alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar.edilmesine olanak sağlar.edilmesine olanak sağlar.edilmesine olanak sağlar.

1/18, 1/8, ¼ ve ½ inch çaplarında küresel, sert çelik 1/18, 1/8, ¼ ve ½ inch çaplarında küresel, sert çelik 1/18, 1/8, ¼ ve ½ inch çaplarında küresel, sert çelik 1/18, 1/8, ¼ ve ½ inch çaplarında küresel, sert çelik toplartoplartoplartoplar

VeyaVeyaVeyaVeya

Tepe açısı 120º olan, uç kısmı 0.2 mm yarıçapında Tepe açısı 120º olan, uç kısmı 0.2 mm yarıçapında Tepe açısı 120º olan, uç kısmı 0.2 mm yarıçapında Tepe açısı 120º olan, uç kısmı 0.2 mm yarıçapında yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan bralebralebralebrale

19

yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan bralebralebralebraleadı verilen konik elmas uçadı verilen konik elmas uçadı verilen konik elmas uçadı verilen konik elmas uç

Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey

20

Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey pürüzlülüğü sonuçları etkileyebilir.pürüzlülüğü sonuçları etkileyebilir.pürüzlülüğü sonuçları etkileyebilir.pürüzlülüğü sonuçları etkileyebilir.

Bu sakıncayı gidermek için önce batıcı uç küçük bir yükle Bu sakıncayı gidermek için önce batıcı uç küçük bir yükle Bu sakıncayı gidermek için önce batıcı uç küçük bir yükle Bu sakıncayı gidermek için önce batıcı uç küçük bir yükle (P(P(P(P0000= ön yük) malzemeye daldırılarak alet sıfır düzeyine = ön yük) malzemeye daldırılarak alet sıfır düzeyine = ön yük) malzemeye daldırılarak alet sıfır düzeyine = ön yük) malzemeye daldırılarak alet sıfır düzeyine ayarlanır.ayarlanır.ayarlanır.ayarlanır.

Daha sonra toplam yüke tamamlanacak şekilde ana Daha sonra toplam yüke tamamlanacak şekilde ana Daha sonra toplam yüke tamamlanacak şekilde ana Daha sonra toplam yüke tamamlanacak şekilde ana yük (Pyük (Pyük (Pyük (P1111) uygulanır.) uygulanır.) uygulanır.) uygulanır.

21

1111

Son olarak Ana yük (PSon olarak Ana yük (PSon olarak Ana yük (PSon olarak Ana yük (P1111) kaldırılır.) kaldırılır.) kaldırılır.) kaldırılır.

Meydana gelen kalıcı izdeki derinlik artışı bulunarak Meydana gelen kalıcı izdeki derinlik artışı bulunarak Meydana gelen kalıcı izdeki derinlik artışı bulunarak Meydana gelen kalıcı izdeki derinlik artışı bulunarak mevcut göstergeden mevcut göstergeden mevcut göstergeden mevcut göstergeden RockwellRockwellRockwellRockwell Sertlik değeri okunur.Sertlik değeri okunur.Sertlik değeri okunur.Sertlik değeri okunur.

RockwellRockwellRockwellRockwell Sertlik değeri boyutsuzdur.Sertlik değeri boyutsuzdur.Sertlik değeri boyutsuzdur.Sertlik değeri boyutsuzdur.

Ucun malzeme içine her 0.002 mm batışı bir sertlik Ucun malzeme içine her 0.002 mm batışı bir sertlik Ucun malzeme içine her 0.002 mm batışı bir sertlik Ucun malzeme içine her 0.002 mm batışı bir sertlik değerinin düşmesi olarak alınır.değerinin düşmesi olarak alınır.değerinin düşmesi olarak alınır.değerinin düşmesi olarak alınır.

Ön yük uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yük Ön yük uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yük Ön yük uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yük Ön yük uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yük kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği derinliği derinliği derinliği tttt olmak üzere RSDolmak üzere RSDolmak üzere RSDolmak üzere RSD----C aşağıdaki formülle C aşağıdaki formülle C aşağıdaki formülle C aşağıdaki formülle

22

derinliği derinliği derinliği derinliği ttttbbbb olmak üzere RSDolmak üzere RSDolmak üzere RSDolmak üzere RSD----C aşağıdaki formülle C aşağıdaki formülle C aşağıdaki formülle C aşağıdaki formülle hesaplanabilir.hesaplanabilir.hesaplanabilir.hesaplanabilir.

Hem ön yükün hem de toplam yükün büyüklüğüne Hem ön yükün hem de toplam yükün büyüklüğüne Hem ön yükün hem de toplam yükün büyüklüğüne Hem ön yükün hem de toplam yükün büyüklüğüne göre iki tip deney vardır:göre iki tip deney vardır:göre iki tip deney vardır:göre iki tip deney vardır:

1. 1. 1. 1. RockwellRockwellRockwellRockwell veveveve2. Yüzeysel (2. Yüzeysel (2. Yüzeysel (2. Yüzeysel (superficialsuperficialsuperficialsuperficial) ) ) ) RockwellRockwellRockwellRockwell....

23

1. 1. 1. 1. RockwellRockwellRockwellRockwell

Ön yük= 10 Ön yük= 10 Ön yük= 10 Ön yük= 10 kgfkgfkgfkgfToplam yük = 60 Toplam yük = 60 Toplam yük = 60 Toplam yük = 60 kgfkgfkgfkgf⇒R⇒R⇒R⇒RAAAA

Toplam yük = 100 Toplam yük = 100 Toplam yük = 100 Toplam yük = 100 kgfkgfkgfkgf⇒R⇒R⇒R⇒RBBBB

Toplam yük = 150 Toplam yük = 150 Toplam yük = 150 Toplam yük = 150 kgfkgfkgfkgf⇒R⇒R⇒R⇒RCCCC

RRRRAAAA: Đnce malzemeler; yüzeyi ince levha halinde : Đnce malzemeler; yüzeyi ince levha halinde : Đnce malzemeler; yüzeyi ince levha halinde : Đnce malzemeler; yüzeyi ince levha halinde sertleştirilmiş malzemeler;sertleştirilmiş malzemeler;sertleştirilmiş malzemeler;sertleştirilmiş malzemeler;

RRRR : Yüzeyi orta kalınlıkta sertleştirilmiş : Yüzeyi orta kalınlıkta sertleştirilmiş : Yüzeyi orta kalınlıkta sertleştirilmiş : Yüzeyi orta kalınlıkta sertleştirilmiş çelik ve perlitik çelik ve perlitik çelik ve perlitik çelik ve perlitik

24

RRRRBBBB: Yüzeyi orta kalınlıkta sertleştirilmiş : Yüzeyi orta kalınlıkta sertleştirilmiş : Yüzeyi orta kalınlıkta sertleştirilmiş : Yüzeyi orta kalınlıkta sertleştirilmiş çelik ve perlitik çelik ve perlitik çelik ve perlitik çelik ve perlitik temper döküm;temper döküm;temper döküm;temper döküm;

RRRRCCCC: Çelik, sert dökme demirler, derin olarak : Çelik, sert dökme demirler, derin olarak : Çelik, sert dökme demirler, derin olarak : Çelik, sert dökme demirler, derin olarak sertleştirilmiş çeliklersertleştirilmiş çeliklersertleştirilmiş çeliklersertleştirilmiş çelikler

2. Yüzeysel 2. Yüzeysel 2. Yüzeysel 2. Yüzeysel RockwellRockwellRockwellRockwell

Ön yük= 3 Ön yük= 3 Ön yük= 3 Ön yük= 3 kgfkgfkgfkgfToplam yük = 15 Toplam yük = 15 Toplam yük = 15 Toplam yük = 15 kgfkgfkgfkgfToplam yük = 30 Toplam yük = 30 Toplam yük = 30 Toplam yük = 30 kgfkgfkgfkgfToplam yük = 45 Toplam yük = 45 Toplam yük = 45 Toplam yük = 45 kgfkgfkgfkgf

Bu deney ince örnekler, hafifçe karbürlenmiş yüzeyler, Bu deney ince örnekler, hafifçe karbürlenmiş yüzeyler, Bu deney ince örnekler, hafifçe karbürlenmiş yüzeyler, Bu deney ince örnekler, hafifçe karbürlenmiş yüzeyler,

25

Bu deney ince örnekler, hafifçe karbürlenmiş yüzeyler, Bu deney ince örnekler, hafifçe karbürlenmiş yüzeyler, Bu deney ince örnekler, hafifçe karbürlenmiş yüzeyler, Bu deney ince örnekler, hafifçe karbürlenmiş yüzeyler, küçük parçalar ve küçük parçalar ve küçük parçalar ve küçük parçalar ve RockwellRockwellRockwellRockwell deneyinindeneyinindeneyinindeneyininkullanılmasının uygun olmadığı durumlarda yapılır.kullanılmasının uygun olmadığı durumlarda yapılır.kullanılmasının uygun olmadığı durumlarda yapılır.kullanılmasının uygun olmadığı durumlarda yapılır.

26

Su verilmiş çok sert bir çeliğin Su verilmiş çok sert bir çeliğin Su verilmiş çok sert bir çeliğin Su verilmiş çok sert bir çeliğin RockwellRockwellRockwellRockwell sertliği 60sertliği 60sertliği 60sertliği 60----65 65 65 65 RcRcRcRc arasındadır.arasındadır.arasındadır.arasındadır.

Deney sonuçları, sertlik değerinin yanında ölçümün Deney sonuçları, sertlik değerinin yanında ölçümün Deney sonuçları, sertlik değerinin yanında ölçümün Deney sonuçları, sertlik değerinin yanında ölçümün yapıldığı skalayla birlikte gösterilir.yapıldığı skalayla birlikte gösterilir.yapıldığı skalayla birlikte gösterilir.yapıldığı skalayla birlikte gösterilir.

Örneğin, 80 RSD B, B skalasında sertliğin 80 olduğunu,Örneğin, 80 RSD B, B skalasında sertliğin 80 olduğunu,Örneğin, 80 RSD B, B skalasında sertliğin 80 olduğunu,Örneğin, 80 RSD B, B skalasında sertliğin 80 olduğunu,

27

Örneğin, 80 RSD B, B skalasında sertliğin 80 olduğunu,Örneğin, 80 RSD B, B skalasında sertliğin 80 olduğunu,Örneğin, 80 RSD B, B skalasında sertliğin 80 olduğunu,Örneğin, 80 RSD B, B skalasında sertliğin 80 olduğunu,

60 RSD 30W, 60 RSD 30W, 60 RSD 30W, 60 RSD 30W, RockwellRockwellRockwellRockwell sertliğinin 60 olduğunu skalanın sertliğinin 60 olduğunu skalanın sertliğinin 60 olduğunu skalanın sertliğinin 60 olduğunu skalanın ise 30W olduğunu gösterir.ise 30W olduğunu gösterir.ise 30W olduğunu gösterir.ise 30W olduğunu gösterir.

Örnek kalınlığı iz kalınlığının en az 10 katı olmalıdır.Örnek kalınlığı iz kalınlığının en az 10 katı olmalıdır.Örnek kalınlığı iz kalınlığının en az 10 katı olmalıdır.Örnek kalınlığı iz kalınlığının en az 10 katı olmalıdır.

Đzin kenarlara olan uzaklığı ve iz merkezleri Đzin kenarlara olan uzaklığı ve iz merkezleri Đzin kenarlara olan uzaklığı ve iz merkezleri Đzin kenarlara olan uzaklığı ve iz merkezleri arasındaki mesafe iz çapının en az üç katı olmalıdır.arasındaki mesafe iz çapının en az üç katı olmalıdır.arasındaki mesafe iz çapının en az üç katı olmalıdır.arasındaki mesafe iz çapının en az üç katı olmalıdır.

Deneyin yapıldığı yüzey pürüzsüz olmalıdır.Deneyin yapıldığı yüzey pürüzsüz olmalıdır.Deneyin yapıldığı yüzey pürüzsüz olmalıdır.Deneyin yapıldığı yüzey pürüzsüz olmalıdır.

28

Metalik malzemelerin yanında seramik malzemelerin Metalik malzemelerin yanında seramik malzemelerin Metalik malzemelerin yanında seramik malzemelerin Metalik malzemelerin yanında seramik malzemelerin sertliği de sertliği de sertliği de sertliği de RockwellRockwellRockwellRockwell deneyi ile belirlenebilir.deneyi ile belirlenebilir.deneyi ile belirlenebilir.deneyi ile belirlenebilir.

Plastiklerin sertliği de en yaygın olarak Plastiklerin sertliği de en yaygın olarak Plastiklerin sertliği de en yaygın olarak Plastiklerin sertliği de en yaygın olarak RockwellRockwellRockwellRockwell ve ve ve ve ShoreShoreShoreShore ((((DurometerDurometerDurometerDurometer) sertlik deneyleri ile belirlenir.) sertlik deneyleri ile belirlenir.) sertlik deneyleri ile belirlenir.) sertlik deneyleri ile belirlenir.

RockwellRockwellRockwellRockwell sertliği genellikle naylon, sertliği genellikle naylon, sertliği genellikle naylon, sertliği genellikle naylon, polikarbonatpolikarbonatpolikarbonatpolikarbonat, , , ,

29

RockwellRockwellRockwellRockwell sertliği genellikle naylon, sertliği genellikle naylon, sertliği genellikle naylon, sertliği genellikle naylon, polikarbonatpolikarbonatpolikarbonatpolikarbonat, , , , polyester gibi sert plastiklerin sertliğinin polyester gibi sert plastiklerin sertliğinin polyester gibi sert plastiklerin sertliğinin polyester gibi sert plastiklerin sertliğinin belirlenmesinde kullanılır.belirlenmesinde kullanılır.belirlenmesinde kullanılır.belirlenmesinde kullanılır.

BRĐNELL SERTLĐK DENEYĐBRĐNELL SERTLĐK DENEYĐBRĐNELL SERTLĐK DENEYĐBRĐNELL SERTLĐK DENEYĐ

D çapında sert, küre şeklinde birD çapında sert, küre şeklinde birD çapında sert, küre şeklinde birD çapında sert, küre şeklinde birbilye düşey doğrultuda sertlikbilye düşey doğrultuda sertlikbilye düşey doğrultuda sertlikbilye düşey doğrultuda sertlikdeğeri ölçülecek parçanın yüzeyinedeğeri ölçülecek parçanın yüzeyinedeğeri ölçülecek parçanın yüzeyinedeğeri ölçülecek parçanın yüzeyinedik olarak belirli bir P kuvveti iledik olarak belirli bir P kuvveti iledik olarak belirli bir P kuvveti iledik olarak belirli bir P kuvveti ileBastırılır.Bastırılır.Bastırılır.Bastırılır.

30

Bastırılır.Bastırılır.Bastırılır.Bastırılır.

Yük belirli bir süre uygulanır.Yük belirli bir süre uygulanır.Yük belirli bir süre uygulanır.Yük belirli bir süre uygulanır.

Bilyenin kaldırılmasındanBilyenin kaldırılmasındanBilyenin kaldırılmasındanBilyenin kaldırılmasındansonra malzemede oluşansonra malzemede oluşansonra malzemede oluşansonra malzemede oluşanplastik şekil değişimiplastik şekil değişimiplastik şekil değişimiplastik şekil değişimisonucunda yüzeyde küreselsonucunda yüzeyde küreselsonucunda yüzeyde küreselsonucunda yüzeyde küreselbir iz kalır.bir iz kalır.bir iz kalır.bir iz kalır.

Metalin yüzeyindeki daireninMetalin yüzeyindeki daireninMetalin yüzeyindeki daireninMetalin yüzeyindeki dairenin

31

Metalin yüzeyindeki daireninMetalin yüzeyindeki daireninMetalin yüzeyindeki daireninMetalin yüzeyindeki daireninçapı (d), 0.02 mm duyarlıktaçapı (d), 0.02 mm duyarlıktaçapı (d), 0.02 mm duyarlıktaçapı (d), 0.02 mm duyarlıktaölçülür.ölçülür.ölçülür.ölçülür.

S S S S küreselküreselküreselküresel izinizinizinizin alanıalanıalanıalanı iseiseiseise BrinellBrinellBrinellBrinell sertliği (BSD) şu şekilde tanımlanır:sertliği (BSD) şu şekilde tanımlanır:sertliği (BSD) şu şekilde tanımlanır:sertliği (BSD) şu şekilde tanımlanır:

32

(f) izin en fazla derinliği ise,(f) izin en fazla derinliği ise,(f) izin en fazla derinliği ise,(f) izin en fazla derinliği ise,

Ancak Ancak Ancak Ancak f'ninf'ninf'ninf'nin ölçümü çok zordur.ölçümü çok zordur.ölçümü çok zordur.ölçümü çok zordur.

Üçgenlerin benzerliğindenÜçgenlerin benzerliğindenÜçgenlerin benzerliğindenÜçgenlerin benzerliğinden(∆(∆(∆(∆AEB ≈ AEB ≈ AEB ≈ AEB ≈ ∆ ∆ ∆ ∆ CEB)CEB)CEB)CEB)

33

34

Bu formülde, P kg, D ve d mm olarak yerine Bu formülde, P kg, D ve d mm olarak yerine Bu formülde, P kg, D ve d mm olarak yerine Bu formülde, P kg, D ve d mm olarak yerine konulmalıdır. Esasen bu bir basınç ölçümüdür ve konulmalıdır. Esasen bu bir basınç ölçümüdür ve konulmalıdır. Esasen bu bir basınç ölçümüdür ve konulmalıdır. Esasen bu bir basınç ölçümüdür ve birimi birimi birimi birimi kgfkgfkgfkgf/mm2’dir. Ancak birimi nadiren kullanılır./mm2’dir. Ancak birimi nadiren kullanılır./mm2’dir. Ancak birimi nadiren kullanılır./mm2’dir. Ancak birimi nadiren kullanılır.

Deneyde kullanılan bilyeler:Deneyde kullanılan bilyeler:Deneyde kullanılan bilyeler:Deneyde kullanılan bilyeler:

BrinellBrinellBrinellBrinell sertliği 450’den küçük olan malzemeler içinsertliği 450’den küçük olan malzemeler içinsertliği 450’den küçük olan malzemeler içinsertliği 450’den küçük olan malzemeler içinsertliği en az 850 BSD olan çelik bilye.sertliği en az 850 BSD olan çelik bilye.sertliği en az 850 BSD olan çelik bilye.sertliği en az 850 BSD olan çelik bilye.

sertliği 450<BSD<630 ise metal karbür bilyedir.sertliği 450<BSD<630 ise metal karbür bilyedir.sertliği 450<BSD<630 ise metal karbür bilyedir.sertliği 450<BSD<630 ise metal karbür bilyedir.

BSD>630 BSD>630 BSD>630 BSD>630 iseiseiseise sertliklerinsertliklerinsertliklerinsertliklerin BrinellBrinellBrinellBrinell yöntemiyleyöntemiyleyöntemiyleyöntemiyle ölçülmesiölçülmesiölçülmesiölçülmesitavsiye edilmez.tavsiye edilmez.tavsiye edilmez.tavsiye edilmez.

35

tavsiye edilmez.tavsiye edilmez.tavsiye edilmez.tavsiye edilmez.

Standart bilye çapı 10 mm,Standart bilye çapı 10 mm,Standart bilye çapı 10 mm,Standart bilye çapı 10 mm,

Standart yükler 500 Standart yükler 500 Standart yükler 500 Standart yükler 500 kgfkgfkgfkgf ile 3000 ile 3000 ile 3000 ile 3000 kgfkgfkgfkgf arasında (500 arasında (500 arasında (500 arasında (500 kgfkgfkgfkgfartışla) dır.artışla) dır.artışla) dır.artışla) dır.

Sert malzemeler daha büyük yüklerin uygulanmasını Sert malzemeler daha büyük yüklerin uygulanmasını Sert malzemeler daha büyük yüklerin uygulanmasını Sert malzemeler daha büyük yüklerin uygulanmasını gerektirir.gerektirir.gerektirir.gerektirir.

Uygulanan yük bakır, pirinç gibi yumuşak metaller için Uygulanan yük bakır, pirinç gibi yumuşak metaller için Uygulanan yük bakır, pirinç gibi yumuşak metaller için Uygulanan yük bakır, pirinç gibi yumuşak metaller için 500 500 500 500 kgfkgfkgfkgf,,,,

dökme alüminyum için 1500 dökme alüminyum için 1500 dökme alüminyum için 1500 dökme alüminyum için 1500 kgfkgfkgfkgf veveveve

36

demir, çelik gibi sert metaller için 3000 demir, çelik gibi sert metaller için 3000 demir, çelik gibi sert metaller için 3000 demir, çelik gibi sert metaller için 3000 kgf’dirkgf’dirkgf’dirkgf’dir....

10 mm standart ölçü bilyesinin dışındaki 10 mm standart ölçü bilyesinin dışındaki 10 mm standart ölçü bilyesinin dışındaki 10 mm standart ölçü bilyesinin dışındaki bilye çapları bilye çapları bilye çapları bilye çapları 5 ve 2.5 5 ve 2.5 5 ve 2.5 5 ve 2.5 mm’dirmm’dirmm’dirmm’dir....

Deney esnasında, yük malzeme üzerinde belirli bir süre (genellikle 10Deney esnasında, yük malzeme üzerinde belirli bir süre (genellikle 10Deney esnasında, yük malzeme üzerinde belirli bir süre (genellikle 10Deney esnasında, yük malzeme üzerinde belirli bir süre (genellikle 10ile 30 saniye arasında) tutulur.ile 30 saniye arasında) tutulur.ile 30 saniye arasında) tutulur.ile 30 saniye arasında) tutulur.

Yük uygulandığında malzeme tepkisindeki değişiklikleri karşılamakYük uygulandığında malzeme tepkisindeki değişiklikleri karşılamakYük uygulandığında malzeme tepkisindeki değişiklikleri karşılamakYük uygulandığında malzeme tepkisindeki değişiklikleri karşılamakiçin yükün uygulandığı süre belirlidir.için yükün uygulandığı süre belirlidir.için yükün uygulandığı süre belirlidir.için yükün uygulandığı süre belirlidir.

Sert malzemeler, örneğin çelik için 15 s yükleme süresi yeterlidir.Sert malzemeler, örneğin çelik için 15 s yükleme süresi yeterlidir.Sert malzemeler, örneğin çelik için 15 s yükleme süresi yeterlidir.Sert malzemeler, örneğin çelik için 15 s yükleme süresi yeterlidir.

Yumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s veYumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s veYumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s veYumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s ve

37

Yumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s veYumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s veYumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s veYumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s vemagnezyum için yaklaşık olarak 2 dakikadır.magnezyum için yaklaşık olarak 2 dakikadır.magnezyum için yaklaşık olarak 2 dakikadır.magnezyum için yaklaşık olarak 2 dakikadır.

Hesaplanan BSD yanında “bilye çapı/yük/yükleme süresi” Hesaplanan BSD yanında “bilye çapı/yük/yükleme süresi” Hesaplanan BSD yanında “bilye çapı/yük/yükleme süresi” Hesaplanan BSD yanında “bilye çapı/yük/yükleme süresi” (mm/(mm/(mm/(mm/kgfkgfkgfkgf/s) sırasıyla bilgi olarak eklenir./s) sırasıyla bilgi olarak eklenir./s) sırasıyla bilgi olarak eklenir./s) sırasıyla bilgi olarak eklenir.Örnek 99 BSD 5/500/30.Örnek 99 BSD 5/500/30.Örnek 99 BSD 5/500/30.Örnek 99 BSD 5/500/30.

BrinellBrinellBrinellBrinell deneyinde kullanılan batıcı uç diğer deneylerdedeneyinde kullanılan batıcı uç diğer deneylerdedeneyinde kullanılan batıcı uç diğer deneylerdedeneyinde kullanılan batıcı uç diğer deneylerdekullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsarkullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsarkullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsarkullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsar

38

kullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsarkullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsarkullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsarkullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı olan Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı olan Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı olan Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı olan küçük izlere göre malzemenin sertliğini genel olarak küçük izlere göre malzemenin sertliğini genel olarak küçük izlere göre malzemenin sertliğini genel olarak küçük izlere göre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder.daha iyi temsil eder.daha iyi temsil eder.daha iyi temsil eder.

VĐCKERS SERTLĐK DENEYĐVĐCKERS SERTLĐK DENEYĐVĐCKERS SERTLĐK DENEYĐVĐCKERS SERTLĐK DENEYĐ

BrinellBrinellBrinellBrinell sertlik deneyi, sertliği çoğunluklasertlik deneyi, sertliği çoğunluklasertlik deneyi, sertliği çoğunluklasertlik deneyi, sertliği çoğunlukla65656565----450 arasında olan yumuşak çelik 450 arasında olan yumuşak çelik 450 arasında olan yumuşak çelik 450 arasında olan yumuşak çelik veya yapı çeliğinin muayenesinde veya yapı çeliğinin muayenesinde veya yapı çeliğinin muayenesinde veya yapı çeliğinin muayenesinde kullanılır.kullanılır.kullanılır.kullanılır.

Malzeme daha sert olunca deneyde Malzeme daha sert olunca deneyde Malzeme daha sert olunca deneyde Malzeme daha sert olunca deneyde

39

Malzeme daha sert olunca deneyde Malzeme daha sert olunca deneyde Malzeme daha sert olunca deneyde Malzeme daha sert olunca deneyde kullanılan çelik bilyenin şekil değişimi kullanılan çelik bilyenin şekil değişimi kullanılan çelik bilyenin şekil değişimi kullanılan çelik bilyenin şekil değişimi de önem kazanır.de önem kazanır.de önem kazanır.de önem kazanır.

Bu nedenle daha değişik Bu nedenle daha değişik Bu nedenle daha değişik Bu nedenle daha değişik yöntemler kullanmak gerekir. yöntemler kullanmak gerekir. yöntemler kullanmak gerekir. yöntemler kullanmak gerekir. Bunların en önemlisi Bunların en önemlisi Bunların en önemlisi Bunların en önemlisi VickersVickersVickersVickerssertlik deneyidir.sertlik deneyidir.sertlik deneyidir.sertlik deneyidir.

Bu yöntemde metal yüzeyine Bu yöntemde metal yüzeyine Bu yöntemde metal yüzeyine Bu yöntemde metal yüzeyine

40

Bu yöntemde metal yüzeyine Bu yöntemde metal yüzeyine Bu yöntemde metal yüzeyine Bu yöntemde metal yüzeyine batıcı olarak kare kesitli ve tepe batıcı olarak kare kesitli ve tepe batıcı olarak kare kesitli ve tepe batıcı olarak kare kesitli ve tepe açısı 136açısı 136açısı 136açısı 136°°°° olan elmas piramit bir olan elmas piramit bir olan elmas piramit bir olan elmas piramit bir uç kullanılıruç kullanılıruç kullanılıruç kullanılır

VickersVickersVickersVickers deneyi ile deneyi ile deneyi ile deneyi ile BrinellBrinellBrinellBrinell deneyinde deneyinde deneyinde deneyinde aynı cihaz kullanılır. Yalnızca batıcı uç aynı cihaz kullanılır. Yalnızca batıcı uç aynı cihaz kullanılır. Yalnızca batıcı uç aynı cihaz kullanılır. Yalnızca batıcı uç değiştirilir.değiştirilir.değiştirilir.değiştirilir.

Piramidin bıraktığı izin köşegeni (d), Piramidin bıraktığı izin köşegeni (d), Piramidin bıraktığı izin köşegeni (d), Piramidin bıraktığı izin köşegeni (d), her iki köşegen uzunluğunun her iki köşegen uzunluğunun her iki köşegen uzunluğunun her iki köşegen uzunluğunun milimetrenin 1/1000’i duyarlılıkta milimetrenin 1/1000’i duyarlılıkta milimetrenin 1/1000’i duyarlılıkta milimetrenin 1/1000’i duyarlılıkta mikroskopla ölçülmesi ve mikroskopla ölçülmesi ve mikroskopla ölçülmesi ve mikroskopla ölçülmesi ve

41

mikroskopla ölçülmesi ve mikroskopla ölçülmesi ve mikroskopla ölçülmesi ve mikroskopla ölçülmesi ve ortalamasının alınması ile tespit edilir.ortalamasının alınması ile tespit edilir.ortalamasının alınması ile tespit edilir.ortalamasının alınması ile tespit edilir.

VickersVickersVickersVickers sertliği (VSD) aşağıda verilen sertliği (VSD) aşağıda verilen sertliği (VSD) aşağıda verilen sertliği (VSD) aşağıda verilen bağıntı ile hesaplanır :bağıntı ile hesaplanır :bağıntı ile hesaplanır :bağıntı ile hesaplanır :

Piramidin tepe açısı =136Piramidin tepe açısı =136Piramidin tepe açısı =136Piramidin tepe açısı =136°°°° olarak alınırsa,olarak alınırsa,olarak alınırsa,olarak alınırsa,

42

Deney yükü 0.025Deney yükü 0.025Deney yükü 0.025Deney yükü 0.025----120 120 120 120 kgfkgfkgfkgf arasındaarasındaarasındaarasındaolabilir.olabilir.olabilir.olabilir.

Uygulama süresi 10Uygulama süresi 10Uygulama süresi 10Uygulama süresi 10----15 saniyedir.15 saniyedir.15 saniyedir.15 saniyedir.VickersVickersVickersVickers deneyi deneyi deneyi deneyi mikrosertlikmikrosertlikmikrosertlikmikrosertlikölçümünde de kullanılır.ölçümünde de kullanılır.ölçümünde de kullanılır.ölçümünde de kullanılır.

43

Bu yöntemle en yumuşak Bu yöntemle en yumuşak Bu yöntemle en yumuşak Bu yöntemle en yumuşak malzemeden en sert malzemeye malzemeden en sert malzemeye malzemeden en sert malzemeye malzemeden en sert malzemeye kadar geniş bir aralıkta sertlik ölçümü kadar geniş bir aralıkta sertlik ölçümü kadar geniş bir aralıkta sertlik ölçümü kadar geniş bir aralıkta sertlik ölçümü yapılabilir.yapılabilir.yapılabilir.yapılabilir.

VSD’ninVSD’ninVSD’ninVSD’nin yanında gerektiğinde sırasıyla deney yükü ve yanında gerektiğinde sırasıyla deney yükü ve yanında gerektiğinde sırasıyla deney yükü ve yanında gerektiğinde sırasıyla deney yükü ve uygulama süresi yazılır.uygulama süresi yazılır.uygulama süresi yazılır.uygulama süresi yazılır.

Örneğin, 550 VSD/30/20; deney yükünün 30 Örneğin, 550 VSD/30/20; deney yükünün 30 Örneğin, 550 VSD/30/20; deney yükünün 30 Örneğin, 550 VSD/30/20; deney yükünün 30 kgfkgfkgfkgf,,,,Uygulama süresinin 20 saniye veUygulama süresinin 20 saniye veUygulama süresinin 20 saniye veUygulama süresinin 20 saniye ve VickersVickersVickersVickers sertliğinin sertliğinin sertliğinin sertliğinin 550 olduğunu gösterir.550 olduğunu gösterir.550 olduğunu gösterir.550 olduğunu gösterir.

44

600’e kadar 600’e kadar 600’e kadar 600’e kadar BrinellBrinellBrinellBrinell sertliği yaklaşık olarak sertliği yaklaşık olarak sertliği yaklaşık olarak sertliği yaklaşık olarak VickersVickersVickersVickerssertliğine eşittir.sertliğine eşittir.sertliğine eşittir.sertliğine eşittir.

VickersVickersVickersVickers sertliğinin birimi sertliğinin birimi sertliğinin birimi sertliğinin birimi kgfkgfkgfkgf/mm2‘/mm2‘/mm2‘/mm2‘dirdirdirdir....

VickersVickersVickersVickers sertliğinin avantajı, sertliğinin avantajı, sertliğinin avantajı, sertliğinin avantajı, oldukça doğru okumalar oldukça doğru okumalar oldukça doğru okumalar oldukça doğru okumalar yapması ve tüm metal ve yapması ve tüm metal ve yapması ve tüm metal ve yapması ve tüm metal ve işlem görmüş yüzeyler için işlem görmüş yüzeyler için işlem görmüş yüzeyler için işlem görmüş yüzeyler için sadece bir tip batıcı ucunsadece bir tip batıcı ucunsadece bir tip batıcı ucunsadece bir tip batıcı ucunkullanılmasıdır.kullanılmasıdır.kullanılmasıdır.kullanılmasıdır.

45

VickersVickersVickersVickers sertliği metallerin yanında seramik sertliği metallerin yanında seramik sertliği metallerin yanında seramik sertliği metallerin yanında seramik malzemelerin sertliğinin ölçümünde de güvenilir bir malzemelerin sertliğinin ölçümünde de güvenilir bir malzemelerin sertliğinin ölçümünde de güvenilir bir malzemelerin sertliğinin ölçümünde de güvenilir bir sertlik ölçüm metodudur.sertlik ölçüm metodudur.sertlik ölçüm metodudur.sertlik ölçüm metodudur.

VickersVickersVickersVickers sertliği ölçme yöntemi daha uzun zaman sertliği ölçme yöntemi daha uzun zaman sertliği ölçme yöntemi daha uzun zaman sertliği ölçme yöntemi daha uzun zaman almakla beraber en duyarlı sertlik ölçüm yöntemidir.almakla beraber en duyarlı sertlik ölçüm yöntemidir.almakla beraber en duyarlı sertlik ölçüm yöntemidir.almakla beraber en duyarlı sertlik ölçüm yöntemidir.

46

Malzeme sertliğini temsil edecek ortalama bir d değeri Malzeme sertliğini temsil edecek ortalama bir d değeri Malzeme sertliğini temsil edecek ortalama bir d değeri Malzeme sertliğini temsil edecek ortalama bir d değeri için çok sayıda izin ölçülmesi gerekir.için çok sayıda izin ölçülmesi gerekir.için çok sayıda izin ölçülmesi gerekir.için çok sayıda izin ölçülmesi gerekir.

KNOPP SERTLĐĞĐKNOPP SERTLĐĞĐKNOPP SERTLĐĞĐKNOPP SERTLĐĞĐ

Bir malzemenin göreceli Bir malzemenin göreceli Bir malzemenin göreceli Bir malzemenin göreceli mikrosertliğimikrosertliğimikrosertliğimikrosertliğiKnoopKnoopKnoopKnoop batma deneyi ile batma deneyi ile batma deneyi ile batma deneyi ile belirlenebilmektedirbelirlenebilmektedirbelirlenebilmektedirbelirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe açısı 130º ve 173º Bu deneyde tepe açısı 130º ve 173º Bu deneyde tepe açısı 130º ve 173º Bu deneyde tepe açısı 130º ve 173º 30’ olan piramit şekilli elmas bir uç 30’ olan piramit şekilli elmas bir uç 30’ olan piramit şekilli elmas bir uç 30’ olan piramit şekilli elmas bir uç

47

30’ olan piramit şekilli elmas bir uç 30’ olan piramit şekilli elmas bir uç 30’ olan piramit şekilli elmas bir uç 30’ olan piramit şekilli elmas bir uç malzeme üzerine bastırılır.malzeme üzerine bastırılır.malzeme üzerine bastırılır.malzeme üzerine bastırılır.

Bir boyutu diğerinin yaklaşık olarak 7 Bir boyutu diğerinin yaklaşık olarak 7 Bir boyutu diğerinin yaklaşık olarak 7 Bir boyutu diğerinin yaklaşık olarak 7 katı olan bir iz oluşur.katı olan bir iz oluşur.katı olan bir iz oluşur.katı olan bir iz oluşur.

Malzemenin sertliği izin derinliği Malzemenin sertliği izin derinliği Malzemenin sertliği izin derinliği Malzemenin sertliği izin derinliği ölçülerek bulunur.ölçülerek bulunur.ölçülerek bulunur.ölçülerek bulunur.

VickersVickersVickersVickers sertlik ölçme deneyine göre sertlik ölçme deneyine göre sertlik ölçme deneyine göre sertlik ölçme deneyine göre daha düşük kuvvetler uygulanır.daha düşük kuvvetler uygulanır.daha düşük kuvvetler uygulanır.daha düşük kuvvetler uygulanır.

KnoopKnoopKnoopKnoop deneyi, cam ve seramik gibi deneyi, cam ve seramik gibi deneyi, cam ve seramik gibi deneyi, cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertliğinin test gevrek malzemelerin sertliğinin test gevrek malzemelerin sertliğinin test gevrek malzemelerin sertliğinin test edilmesini sağlar.edilmesini sağlar.edilmesini sağlar.edilmesini sağlar.

Malzeme üzerine uygulanan yük Malzeme üzerine uygulanan yük Malzeme üzerine uygulanan yük Malzeme üzerine uygulanan yük

48

Malzeme üzerine uygulanan yük Malzeme üzerine uygulanan yük Malzeme üzerine uygulanan yük Malzeme üzerine uygulanan yük genellikle 1 genellikle 1 genellikle 1 genellikle 1 kgf’denkgf’denkgf’denkgf’den daha azdır. Batıcı daha azdır. Batıcı daha azdır. Batıcı daha azdır. Batıcı uç yaklaşık olarak 0.01 ile 0.1 mm uç yaklaşık olarak 0.01 ile 0.1 mm uç yaklaşık olarak 0.01 ile 0.1 mm uç yaklaşık olarak 0.01 ile 0.1 mm arasında dört yanlı bir iz bırakır.arasında dört yanlı bir iz bırakır.arasında dört yanlı bir iz bırakır.arasında dört yanlı bir iz bırakır.

49

SHORE SERTLĐĞĐSHORE SERTLĐĞĐSHORE SERTLĐĞĐSHORE SERTLĐĞĐ

Bu yöntemde bir düşey Bu yöntemde bir düşey Bu yöntemde bir düşey Bu yöntemde bir düşey tüp içinde düşürülen bir tüp içinde düşürülen bir tüp içinde düşürülen bir tüp içinde düşürülen bir çekicin cisme çarpıp geri çekicin cisme çarpıp geri çekicin cisme çarpıp geri çekicin cisme çarpıp geri sıçraması ile ulaştığı sıçraması ile ulaştığı sıçraması ile ulaştığı sıçraması ile ulaştığı yükseklik ölçülür.yükseklik ölçülür.yükseklik ölçülür.yükseklik ölçülür.

50

Metalin sertliği ile bu Metalin sertliği ile bu Metalin sertliği ile bu Metalin sertliği ile bu sıçrama yüksekliği sıçrama yüksekliği sıçrama yüksekliği sıçrama yüksekliği orantılıdır.orantılıdır.orantılıdır.orantılıdır.

Lastiklerde kullanılan yöntemde ise lastiğin içineLastiklerde kullanılan yöntemde ise lastiğin içineLastiklerde kullanılan yöntemde ise lastiğin içineLastiklerde kullanılan yöntemde ise lastiğin içinebatmaya çalışan bir uç kullanılır.batmaya çalışan bir uç kullanılır.batmaya çalışan bir uç kullanılır.batmaya çalışan bir uç kullanılır.

Ucun gerisinde bulunan yay lastiğin sertliğine göreUcun gerisinde bulunan yay lastiğin sertliğine göreUcun gerisinde bulunan yay lastiğin sertliğine göreUcun gerisinde bulunan yay lastiğin sertliğine göregerilir ve yayın gerilmesine bağlı olarak lastiğingerilir ve yayın gerilmesine bağlı olarak lastiğingerilir ve yayın gerilmesine bağlı olarak lastiğingerilir ve yayın gerilmesine bağlı olarak lastiğinsertliği belirlenir.sertliği belirlenir.sertliği belirlenir.sertliği belirlenir.

51

Ancak burada elde edilen sonuçlar yalnız sertliğeAncak burada elde edilen sonuçlar yalnız sertliğeAncak burada elde edilen sonuçlar yalnız sertliğeAncak burada elde edilen sonuçlar yalnız sertliğedeğil malzemenin değil malzemenin değil malzemenin değil malzemenin elastisiteelastisiteelastisiteelastisite modülüne ve plastikmodülüne ve plastikmodülüne ve plastikmodülüne ve plastikşekil değişim yapabilmesine de bağlı olduğundanşekil değişim yapabilmesine de bağlı olduğundanşekil değişim yapabilmesine de bağlı olduğundanşekil değişim yapabilmesine de bağlı olduğundandiğer deneylerden farklı sonuçlar verebilir.diğer deneylerden farklı sonuçlar verebilir.diğer deneylerden farklı sonuçlar verebilir.diğer deneylerden farklı sonuçlar verebilir.

BETON TEST ÇEKĐCĐBETON TEST ÇEKĐCĐBETON TEST ÇEKĐCĐBETON TEST ÇEKĐCĐ

Beton tabancası adı da verilen bu aygıttaki bir yay Beton tabancası adı da verilen bu aygıttaki bir yay Beton tabancası adı da verilen bu aygıttaki bir yay Beton tabancası adı da verilen bu aygıttaki bir yay aracılığıyla çelik bir aracılığıyla çelik bir aracılığıyla çelik bir aracılığıyla çelik bir bilyabilyabilyabilya beton yüzeyine fırlatılır.beton yüzeyine fırlatılır.beton yüzeyine fırlatılır.beton yüzeyine fırlatılır.

52

aracılığıyla çelik bir aracılığıyla çelik bir aracılığıyla çelik bir aracılığıyla çelik bir bilyabilyabilyabilya beton yüzeyine fırlatılır.beton yüzeyine fırlatılır.beton yüzeyine fırlatılır.beton yüzeyine fırlatılır.

Bilye beton yüzeyine çarptıktan sonra geri sıçrar. Bu Bilye beton yüzeyine çarptıktan sonra geri sıçrar. Bu Bilye beton yüzeyine çarptıktan sonra geri sıçrar. Bu Bilye beton yüzeyine çarptıktan sonra geri sıçrar. Bu sıçrayış yüksekliği ne kadar büyük ise betonun sertliği sıçrayış yüksekliği ne kadar büyük ise betonun sertliği sıçrayış yüksekliği ne kadar büyük ise betonun sertliği sıçrayış yüksekliği ne kadar büyük ise betonun sertliği ve dayanımı o kadar büyüktür.ve dayanımı o kadar büyüktür.ve dayanımı o kadar büyüktür.ve dayanımı o kadar büyüktür.

Yapıların yerinde Yapıların yerinde Yapıların yerinde Yapıların yerinde muayenesinde basitliği muayenesinde basitliği muayenesinde basitliği muayenesinde basitliği nedeniyle sık kullanılır.nedeniyle sık kullanılır.nedeniyle sık kullanılır.nedeniyle sık kullanılır.

Bu deneyin amacı sertlikten Bu deneyin amacı sertlikten Bu deneyin amacı sertlikten Bu deneyin amacı sertlikten giderek betonun dayanımını giderek betonun dayanımını giderek betonun dayanımını giderek betonun dayanımını saptamaktır.saptamaktır.saptamaktır.saptamaktır.

53

Betonun yüzeyden itibaren Betonun yüzeyden itibaren Betonun yüzeyden itibaren Betonun yüzeyden itibaren zamanla sertleştiği için, eski zamanla sertleştiği için, eski zamanla sertleştiği için, eski zamanla sertleştiği için, eski binalarda yanıltıcı sonuçlar binalarda yanıltıcı sonuçlar binalarda yanıltıcı sonuçlar binalarda yanıltıcı sonuçlar vermektedir.vermektedir.vermektedir.vermektedir.