STANBUL HRACATI BRLKLER

GENEL SEKRETERL

SERBEST TCARET ANLAMALARI (STA) KILAVUZU

STA Nedir ? STAlarn Ekonomiye Etkisi Trkiyenin mzalad STAlar STAlar Kapsamnda Trkiyeye Tannan Tavizler (Tarm) STAlar ve Telafi Edici Vergi (TEV) Uygulamalar

2010

1

SERBEST TCARET ANLAMALARI

Serbest Ticaret Anlamas (STA), taraf lkelerin kendi aralarnda gmrk vergisi ve kstlamalarn kaldrmalar, ancak nc lkelere kar ortak bir gmrk tarifeleri oluturmamalar, anlama dnda kalan nc lkelere her ye lkenin kendi milli gmrk tarifesini uygulayabildii bir ekonomik birlemedir. STAda gmrk birliinden farkl olarak nc lkelere ortak bir gmrk tarifesi uygulanmamaktadr. Ayrca gmrk birliinde serbest dolam ilkesi geerli iken STAda ise mene kurallar uygulanr.

ok tarafl ticaret sisteminde zellikle son yllarda yaanan yavalama, lkelerin ticaret politikalarnda Tercihli Ticaret Anlamalarn (TTA) n plana karmtr. Sadece gelimi lkeler kapsamnda deil, kuzey-gney ve gney-gney ticari ve ekonomik ilikilerinde de TTAlarn art gsterdii istatistiklerden ortaya kmaktadr. Aralk 2008 itibariyle DT/GATTa 421 Blgesel Ticaret Anlamasnn (BTA) bildirimi yaplm durumdadr. 421 adet BTAnn yzde 90n Serbest Ticaret Anlamalar (STA) ve Ksmi ereve Anlamalar oluturmaktadr.1

Trkiye, 22 Aralk 1995 tarih ve 1/95 sayl Trkiye ile Avrupa Birlii (AB) Arasnda Gmrk Birlii Kurulmasna likin Ortaklk Konseyi Kararnn 16. maddesi uyarnca, ABnin Ortak Ticaret Politikasn stlenme ykmllnden hareketle nc lkelere ynelik olarak ABnin tercihli ticaret sistemini stlenmektedir. lkemiz, bu taahhdn bir gerei olarak ABnin Serbest Ticaret Anlamas (STA) imzalad nc lkelerle, bu lkelerin AB ile imzalad STAlardaki hkmler paralelinde ve karlkl kar erevesinde mnferiden STAlar akdetmektedir.

1 WTO, RTA Gateway, http://www.wto.org/english/tratop_e/region_e/region_e.htm

Bu STA Klavuzu, stanbul hracat Birlikleri Genel Sekreterlii Ar-Ge ve DB ubeleri tarafndan hazrlanmtr.

2

TRKYENN SERBEST TCARET ANLAMALARI

Trkiye ile Avrupa Birlii (AB) arasnda gmrk birliini dzenleyen 1/95 sayl Trkiye-AT Ortaklk Konseyi Kararnn 16nc Maddesine istinaden, Trkiyenin, ABnin Ortak Ticaret Politikasna uyum ykmll bulunmaktadr. Bu kapsamda lkemiz, ABnin tercihli ticaret anlamas akdettii lkelerle karlkl yarar esasna dayal benzer anlamalar akdetmektedir.

16. madde;1. Trkiye, ticaret politikasn Topluluun Ticaret Politikasna uyumlu hale getirmek amacyla bu Kararn yrrle girmesinden itibaren be yl iinde Topluluun tercihli gmrk rejimine aamal olarak uyum salar. Bu uyum, hem otonom rejimleri hem de nc lkelerle tercihli anlamalar kapsar.

2. Birinci fkrada anlan durumlarn her birinde bu tarife tercihlerinin tannmas, Topluluun sz konusu tercihlerin tannmasn dzenleyen mene hkmleriyle ayn hkmlere uyulmas artna baldr. hkmlerini amirdir.

Dier taraftan, lkemiz, Barselona Sreci olarak da adlandrlan Avrupa-Akdeniz Ortaklna taraf bulunmaktadr. Sz konusu Ortaklk, 27-28 Kasm 1995 tarihinde Barselonada dzenlenen Avrupa-Akdeniz Dileri Bakanlar Konferansnda tarafl arn kabul ettikleri Barselona Deklarasyonuna dayanmakta ve Akdeniz lkeleri2, AB, Trkiye ve EFTA3 arasnda STAlar akdedilerek Akdeniz Havzasnda 2010 ylna kadar bir serbest ticaret alan yaratlmasn ngrmtr. Ancak, Akdeniz Havzasnda 2010 ylna kadar bir serbest ticaret alan oluturulmas hedefi tamamlanm deildir.

Sz konusu serbest ticaret anlamalar (STA), Dnya Ticaret rgt (DT) kurallar ve GATTn 24nc maddesine uygun olarak akdedilmektedir.

Bu erevede, lkemiz, bugne kadar 26 adet serbest ticaret anlamas imzalamtr. Avrupa Birliinin 1 Mays 2004 ve 1 Ocak 2007 tarihli genilemeleri neticesinde Litvanya, Macaristan, Estonya, ek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya, Slovenya, Letonya, Bulgaristan ve Romanya ile yrrle giren 10 adet STAmz feshedilmi olup, anlan tarihten itibaren bu lkelerle ticari ilikilerimiz Trkiye-AB ortaklk ilikisi temelinde yrtlmektedir. lkemizin, halen 14 adet serbest ticaret anlamas yrrlkte olup (EFTA, srail, Makedonya, Hrvatistan, Bosna-Hersek, Filistin, Tunus, Fas, Suriye, Msr, Arnavutluk, Grcistan, Karada, Srbistan) imzalanan 2 anlamann da (ili, rdn) yrrle girmesine ynelik onay sreci devam etmektedir. Dier taraftan, lkemizin hlihazrda, Lbnan, Krfez birlii Konseyi (KK)4, Ukrayna, MERCOSUR5, Libya, Morityus, Seyeller ve Faroe Adalar ile STA mzakereleri devam etmekte olup, bu lkeler ile mzakerelerin bir an nce sonulandrlmasna ynelik almalar devam etmektedir.

2 Akdeniz Havzas lkeleri srail, Filistin, Tunus, Fas, Suriye, Cezayir, rdn, Lbnan ve Msrdan olumaktadr.3 EFTA lkeleri Norve, svire, Lihtentayn ve zlandadan olumaktadr.4 KK lkeleri Suudi Arabistan, Katar, Birleik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Umman ve Bahreynden olumaktadr.5 MERCOSUR lkeleri Arjantin, Brezilya, Paraguay ve Uruguaydan olumakta olup, Venezuelann yelii ye lkeler tarafndan henz onaylanmamtr.

3

Ayrca, Meksika, Cezayir, Gney Kore, Gney Afrika Gmrk Birlii, ASEAN lkeleri6 ile Afrika-Karayip-Pasifik (AKP) lkelerinden 36 Afrika lkesi7, ANDEAN, Hindistan, Orta Amerika Topluluu ile STA mzakerelerini balatmak ynnde giriimlerimiz devam etmektedir. te yandan, AB, 4 Ekim 2006 tarihinde aklad Kresel Avrupa adl stratejisi erevesinde, nmzdeki dnemde yeni Serbest Ticaret Anlamalar akdetmeyi hedefl emektedir. ABnin STA akdetmeyi hedefl edii yeni lkeler arasnda ASEAN lkeleri, Hindistan, Ukrayna, Orta Amerika Ortak Pazar ve ANDEAN lkeleri de yer almaktadr. Bu erevede, Avrupa Komisyonu, anlan lkelerle mzakerelere balamak ynnde 23 Nisan 2007 tarihinde AB Konseyinden gerekli yetkiyi alm bulunmaktadr. Bu erevede, lkemiz de sz konusu lkelerle karlkl yarar temeline dayal STAlar yapmak zere giriimlerde bulunmaktadr.

Aadaki tabloda, STAlarmzn imza ve yrrlk tarihleri gsterilmektedir:

LKELER Anlamannmza TarihiAnlamann

Yrrle Girii

1 EFTA 10.12.1991 01.04.1992

2 srail 14.03.1996 01.05.1997

3 Makedonya 07.09.1999 01.09.2000

4 Hrvatistan 13.03.2002 01.07.2003

5 Bosna Hersek 03.07.2002 01.07.2003

6 Filistin 20.07.2004 01.06.2005

7 Tunus 25.11.2004 01.07.2005

8 Fas 07.04.2004 01.01.2006

9 Suriye 22.12.2004 01.01.2007

10 Msr 27.12.2005 01.03.2007

11 Arnavutluk 22.12.2006 01.05.2008

12 Grcistan 21.11.2007 01.11.2008

13 Karada 26.11.2008 01.03.2010

14 Srbistan 01.06.2009 01.09.2010

15 ili 14.07.2009 mzaland. Onay sreci devam ediyor

16 rdn 01.12.2009 mzaland. Onay sreci devam ediyor

NOT: Trkiyenin imzalam olduu Serbest Ticaret Anlamalar ile ilgili detayl ve gncel bilgi ile tm metinlere D Ticaret Mstearl internet sitesinin (www.dtm.gov.tr) Avrupa Birlii blmnden eriilebilmektedir.

6 ASEAN lkeleri Singapur, Endonezya, Malezya, Filipinler, Brunei, Laos, Vietnam, Tayland, Kamboya ve Myanmardan olumak-tadr.

7 Benin, Burkina Faso, Burundi, Cape Verde, Cibuti, Kongo (Brazzaville), Kongo (Kinasa), Ekvator Ginesi, Eritre, Etiyopya, Fildii Sahili, Gabon, Gambiya, Gana, Gine, Gine-Bissau, Kamerun, Kenya, Liberya, Madagaskar, Malavi, Mauritius, Mali, Nijer, Nijerya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Ruanda, Sao Tome ve Principe, Senegal, Seyeller, Sierra Leone, Sudan, Togo, Uganda, Zambiya, Zimbabve

4

MZAKERE AAMASINDA OLAN SERBEST TCARET ANLAMALARI

lkeler

1 Faroe Adalar

2 Lbnan

3 Krfez birlii Konseyi

4 MERCOSUR

5 Ukrayna

6 Libya

7 Morityus

SERBEST TCARET ANLAMASI AKDEDLMES N GRMDE BULUNULAN LKELER

lkeler

1 Meksika

2 Gney Afrika Cumhuriyeti

3 Cezayir

4 ANDEAN lkeleri

5 ASEAN lkeleri

6 G. Kore

7 Hindistan

8 Afrika Karayip Pasifik (AKP) lkeleri

9 Orta Amerika Topluluu

5

STAlarn Ekonomiye Etkileri

Trkiye bugne kadar, AB yelikleri nedeniyle STAlar feshedilen Merkezi ve Dou Avrupa lkeleri hari, on alt lke ile STA imzalanmtr.8 Bunlardan on drd yrrle girmi, iki anlamann ise (ili ve rdn) i onay sreleri devam etmektedir. Yedi lke/lke grubu ile mzakereler devam etmekte olup9, dokuz lke/lke grubu nezdinde de STA mzakerelerine balanmas ynnde giriimde bulunulmutur10. Anlamalar kapsamnda, sanayi rnlerinde tam serbestleme ngrlrken, tarm rnlerinde tercihli kotalar erevesinde taviz verilmektedir.

STAs yrrlkte olan lkeler ile olan ticaretimiz kmlatif olarak incelendiinde; 2000-2008 yllar arasndaki ihracat art oran, % 375 iken, ayn dnemde STA lkeleri ile olan ihracat art orannn % 465 olarak gerekletii grlmektedir. te yandan, genel ithalatmz ayn dnem iinde % 270 orannda artarken, STA lkelerinden ithalatmz % 298 orannda art gstermitir.

Trkiye, 2000 ylnda toplam 2,1 milyar dolarlk ihracat gerekletirdii STA ortaklarna 2008 ylna gelindiinde yaklak 12 milyar dolarlk ihracat gerekletirilmitir. Bu erevede, 2008 ylnda STA imzalanan lkelerin 132 milyar dolar olarak kaydedilen toplam ihracat ierisindeki paylar % 9a ulamtr. STA lkelerinin toplam ithalatmz ierisindeki paylar ise, 2008 ylnda % 5,3 civarnda gereklemitir.

Aktif ekilde devam eden STA mzakereleri de iki lke arasndaki ikili ticaretin gelimesine nemli katkda bulunmaktadr. ili ile bir sene iinde tamamlanan STA mzakereleri esnasnda, iliye olan ihracatmzda % 262 orannda art gereklemitir. STA lkeleri ile olan ticaretimizde mal gruplar baznda, en fazla ihracat yaplan fasllar; gemiler, motorlu kara tatlar, mobilyalar, elektriksiz makineler, rme giyim eyas, demir veya elikten eya, plastik rnleridir. Bu lkelerden yaplan ithalata bakldnda ise, inciler, kymetli ta ve metal mamulleri, elektriksiz makineler, mineral yaktlar, demir ve elik, elektrikli makine ve cihazlar fasllar ne kmaktadr.

Kriz sonras, kresel dzeydeki daralmaya paralel olarak ihracatmz 2009 ylnn ilk 9 aynda geen yln ayn dnemine gre %30,5 orannda derken, ayn dnemde STA lkelerine olan ihracatmzn %10,6 orannda art kaydetmesi dikkat ekicidir.

Bu erevede, 2008-2009 Ocak-Eyll dnemi verileri incelendiinde, en fazla ihracat