Sera Gazı Emisyonlarının Takibi (İzlenmesi, Doğrulanması ve Raporlanması)

Veri yönetimi ve prosedürler

Veri akış faaliyetleri neleri kapsamalı

Ø Veriakışıfaaliyetlerişunlarıkapsamaktadır:Ø Verilerintemini(ör.ölçme)Sinyalişleme(ör.dönüşüm)Toplama/sıkış?rmaHesaplamalar/derlemelerDepolama/arşivlemeİyiuygulama,gereklitümverileriçintümakışfaaliyetlerinintamaçıklamasıdır(güvenilirlikkontrolleriiçinolanlardahil)

İ&R Gereklilikleri

Ø Mevzuatagöre,işletmeveriakışıfaaliyetlerineilişkinşunlarıyapmalıdır:

Ø Sistemkurmak,belgelendirmek,uygulamakveØ SeragazıemisyonlarınailişkinİzlemeveRaporlamaiçinveriakışıfaaliyetlerininyazılıprosedürlerinisürdürmek.

Ø İşletme,veriakışıfaaliyetlerisonucundaortayaçıkanyıllıkemisyonraporununhatalıbildirimiçermemesiniveizlemeplanıveyazılıprosedürlereuygunolmasınısağlamalıdır.

Veri akışı faaliyetleri kavramı

Ø Veriakışıfaaliyetleri:birincilverikaynağıverilerindenEMISYONRAPORU’nakadartümfaaliyetleri

Ø Verilerfarklıkaynaklardanvefarklızamanlardagelebilirveişletmeiçerisindekifarklıdepartmanlarlailgiliolabilir

Ø DoğrubirİzlemePlanıveEmisyonRaporuhazırlanmasıiçinverininkaynağını,veridensorumlukişiyiveverininçık?larınıbilmekönemlidir.

Ø Yazılıprosedürlerkaynaklarailişkinbilgiler,veriakışıbasamakları,kullanılan

sistemlerveverikaydınıiçermelidir.

Kalite Güvencesi

Ø MevzuatagöreKaliteGüvencesiİşletmeşunlarısağlamalıdırØ -İlgilitümölçümcihazlarınınkalibreedilmesi,ayarlanmasıvekullanmadanöncededahilolmaküzeredüzenliolarakkontroledilmesi,

Ø -Buyönetmeliğingereklilikleridoğrultusundavebelirlenenrisklerileoran?lışekilde,ekipmanınuluslararasıölçümstandartlarınauygunizlenebilirölçümstandartlarınadayalıolarakkontroledilmesi,

Ø -Ekipmanıngerekliperformansıgöstermediğinintespitedilmesihalinde,işletmeacilengereklidüzelZciadımlarıatar.

Ø -SEÖSolmasıdurumunda,standartreferansyöntemleriyleyapılanparalelölçümlerdedahilolmaküzereotomaZkölçümsistemlerininkalitegüvencesi(TSEN14181)yetkinpersoneltara_ndanyıldaenazbirkezgerçekleşZrilir.

Bilgi Teknolojisi sistemlerine ilişkin kalite güvencesi Ø MevzuatagöreBTsistemlerineilişkinkalitegüvencesiİşletmeşunlarısağlamalıdır:

Ø -BTsistemleriningüvenilir,doğruvezamanındaverilerişleyecekşekildetasarlanması,belgelendirilmesi,testedilmesi,uygulanması,kontroledilmesivesürdürülmesi

Ø Özellikledesistemlereerişim,yedekleme,kurtarma,süreklilikplanlamasıvegüvenlikaçısındanBTsistemlerininkalitekontrolubeklenmektedir.

Ø BTsistemleritesiseilişkinbilgiler,kontrolsistemleriveölçümakışbilgisayarlarıvs.yikapsar.

Görevler ayrılığı

İşletmeşunlarısağlamalıdırØ Ça?şmalıgörevlerinayrılmasıiçintümveriakışıfaaliyetlerivetümkontrolfaaliyetlerindensorumlukişileringörevlendirilmesi,

Ø DörtGözsistemiVeriakışısırasındahataoluşmamasıiçindüzenlikontroledecekenazbirgörevli/sorumludahaolması

Ø İlgilitümbilgiveverilerin,bubilgiveverilerinbelirlenmevekayıtal?naalınmasürecineka?lmamışenazbirkişitara_ndanteyitedilmesive

Ø Uygunsorumluluktayini,eğiZmveperformansincelemesidedahilolmaküzereilgilisorumluluklariçingerekliyetkinliklerinyöneZlmesi.

Dahili gözden geçirmeler

•  İşletmeverilerigözdegeçirirve(iç)doğrulamasınıyapar•  Verilerintamolupolmadığınıkontroleder;•  İşletmeninyıllariçerisindeeldeecği,izlediğiveraporladığıverilerinkarşılaş?rılması;(uygunolduğudurumda)şunlardadahilolmaküzerefarklıoperasyonelveritoplamasistemlerindeneldeedilenverivedeğerlerinkarşılaş?rılması:•  Yakıtveyamaddesa?nalımverilerininstokdeğişiklikverileriveuygunkaynakakışlarınıntükeZmverileriilekarşılaş?rılması•  Analizlebelirlenenvehesaplananveyayakıtveyamaddenintedarikçisindenteminedilenhesaplamafaktörlerininkarşılaş?rılabiliryakıtveyamaddelereilişkinulusalveyauluslararasıreferansfaktörlerlekarşılaş?rılması;

•  Ölçümtemelliteknolojilerleeldeedilenemisyonlarınveekhesaplamalarınkarşılaş?rılması•  Kümelenmişverilerinhamverilerlekarşılaş?rılması.VerilerinreddedilmesineilişkinkriterlerdeyazılıprosedürlerdebelirZlmelidir.

Veri yönetimi ve kontrol faaliyetleri

KontrolFaaliyetleri Kalitegüvencesi ör.AnaliZkverileriçingüvenilirlikkontrolleri

Kontrolprosedürleri ör.Kalitegüvencesiyapılmışverileriçintamlıkkontrolleri

Kontrolriskleri Kontrolbaşarısızlıklarınınnedenleri

Düzeltmeler BelirlenenhatalarnasıldüzelZlmeli?

Düzeltmeler ve düzeltici faaliyetler

•  DüzelZcifaaliyetlerkapsamındaişletmeşunlarıyapmalıdır•  UygundüzeltmeleriyaparveemisyonlarındüşüktahminindenkaçınırkenreddedilenverileridüzelZr.

•  Veriakışıfaaliyetlerindekiuygunadımlarınçık?larınıngeçerliliğinideğerlendirir

•  Arızaveyahatalarınnedeninibelirler•  GerekZğitakdirdeemisyonraporundaetkilenenverilerindüzelZlmesidedahilolmaküzereuygundüzelZcifaaliyeZuygular

•  GerçekleşZrilendüzeltmelervedüzelZcifaaliyetlerinriskdeğerlendirmesindebelirlenendahilirisklervekontrolrisklerinecevapvermesinisağlar.

Dış kaynaklı süreçler

• Mevuzatagöre,işletmedışkaynaklısüreçleriçinşunlarıyapmalıdır• Dışarıdanteminedilenveriakışıfaaliyetlerivekontrolfaaliyetlerininkalitesininbuyönetmeliğegörekontroledilmesi;

• Dışarıdanteminedilenproseslerinçık?larıvebuproseslerdekullanılanyöntemleriçinuygungerekliliklerintanımlanması;

• Buçık?veyöntemlerinkalitesininkontroledilmesi;• Dışarıdanteminedilenfaaliyetlerin,riskdeğerlendirmesindebelirlenendahilirisklervekontrolrisklerineyanıtvermesininsağlanması.

Dışarıdan temin edilen prosesler – kalibrasyon / laboratuvar

• DışkaynaklısüreçlereilişkinZpiksorularşunlardır:•  Laboratuvarınsa?nalınanhizmetvetedarikleringereklişartlardahilindeolmasınıgaranZal?naalmakiçinuygulananbirprosedürubulunuyormu?

•  Gereklişartlarınhepsisırasıylakapsanıyorveherteslimatbugereklilikleregörekontrolediliyormu?

Veri Boşlukları

• Mevzuatagöre,işletmeilgilidönemveeksikparametreiçinih4yatlıikameverilerbelirlemeküzereuyguntahminyönteminikullanır.

• ÖncedenbelirlenmemişolmasıdurumundabiryazılıprosedürgelişZrilmesiveBakanlığaİzlemePlanınailişkinuygunbirdeğişikliksunulması

• Mevcutkılavuzun(referansverilecek)gerçekihZyaç/beklenZlereuyarlanmasıgereklidir.

•  İhZyatlıtahminler“ihZyatlı”,yıllıkemisyonlarınolduğundanaztahminedilmemesiiçinbirdizivarsayımtanımlanmasıanlamınagelmektedir.

•  İhZyatlıtahminleriçin,mevzuatadayanılarak%95’likbirgüvenaralığıuygulanmasıolarakyorumlanabilir

Veri boşluğu örnekleri

•  İzlemecihazınınbozulması• Cihazlarınhizmetdışıkalması• Hatalarnedeniyleortayaçıkangeçersizölçümsonuçları(ör.Cihazınhatalıçalışması,Örnekleme,Veritablolarınınkaybedilmesi,Veritransferiileilgilibaşarısızlıklar)

• Uygunsuzluklar(ör.Analizleriçinçokdüşüksıklık,akreditelaboratuvarareferansyapılmaması,eksikkalibrasyonveyaKGönlemleri)

• Mevcutverilerolmasıhalindedüzeltmeler:•  yenikalibrasyonsonrasındadüzelZlenverilerinhesaplanması•  yanlıanalizleriçindüzeltmelerinbelirlenmesi

Veri boşluklarının giderilmesi için tipik yöntemler

• Aynıveyadahadüşük“kalitedeki”diğer(yedek)cihazlarınokumalarındanfaydalanılması(belirsizlik/kademe)

• VerilerindüzelZlmesiiçinhesaplamaalgoritmasıkullanılması(ör.sapmalariçin)

• Gerekliparametreninhesaplanmasıiçinilişkilibirparametrekullanılması

• Geçmişverilerinkullanılması(uygunolduğundaortalama)• Birtrendiçerisindeinterpoleedilmesi• ÖncekiyöntemlerinkombinasyonlarıDeğerlerinihZyatlıolmasıiçinuygunbir“güvenlikpayı”tanımlanmasıgereklidir.

Veri boşluklarının giderilmesi için olası yöntemler

Boşlukların uygulamada giderilmesi için seçenekler

Uygulamadaönerileniyileş4rmeprosedürleri•  Seçenek1:Aynıkalitedeikameverimevcutolması;Örnek:yedekcihazà basitçeyenisiyledeğişZrilmesi

•  Seçenek2:Dahadüşükkalitedeikameverimevcutolması;Örnek:birincilcihaz(U=1%);ikincilcihaz(Uis=2%);kademeyegöregereklibelirsizlik(Ut=1,5%),Fark=0,5%à DR=S+S(Uis–Ut)

•  Seçenek3:varsayılandeğerlerinkullanılmasıà VarsayılandeğerlerledeğişZrilmesivebelirsizliğineklenmesi(ihZyaçduyulmasıhalinde;halihazırdakapsanmamışsa).

Boşlukların uygulamada giderilmesi için seçenekler

Seçenek4:İzlenendiğerparametreylekanıtlanmışkorelasyontemelindeikameveriler(ör.YakıttükeZmivebuharüreZmi)Dr=S+2*σSeçenek5:geçmişverileredayalıikameverilerDr=S+2*σorDr=Smax

•  Seçenek6:uzmangörüşünedayalıikameveriler

Örnek uygulamalar

Güvenlik payı

Başlıcasoru:Güvenlikpayınekadarbüyükolmalı?•  İkameverilereeklenecek•  Kesinlikkaybıveyaverikalitesi

kaybıileilgiliolmalıdır•  BelirlidurumlardaihZyatlıbir

yaklaşımizlenendeğerlerineklenmesindenziyadedüşürülmesinigerekZrmektedir,ör.Maddeakışlarıtesissınırlarındanbirkütledengesiyaklaşımıiçerisindeayrıldığında.

Özet olarak kontrol sistemi

•  İlgilitümölçümcihazlarınınşartlarauygunvedüzenliolarakkalibreedilmesi,ayarlanmasıvekontroledilmesigereklidir.

•  İzlemeveraporlamaiçinkullanılanbilgisistemleriuygunşekildetasarlanır,belgelenir,testedilir,uygulanırvesürdürülür.

•  İlgilipersonelinyetkinliğinisağlamaküzeremümkünolduğuncadörtgözilkesibenimsenmelidir(görevlerayrılığı)

•  İşletmelerinyıliçerisindetoplananverileridüzenliolarakgözdengeçirmesigereklidir.

•  Bu,doğrulayıcıkuruluşunhataveyaveriboşluklarınısüreçteçokgeçtespitetmesivedolayısıyladüzelZciadımınçokgeça?lmasınıönlemekiçindir.

•  Yürütülecekkontrollerilisteleyenuygunyazılıprosedürlerolmalıdır(zamaniçerisindeverilerinkarşılaş?rılması,mümkünolduğutakdirdefarklıkaynaklardangelenverilerinkarşılaş?rılması,emisyonverilerininüreZmverileriylegüvenilirlikkontrollerigibi).

Özet olarak kontrol sistemi

• Verilerdeyapılandüzeltmelerdeemisyonlarındüşüktahminindenkaçınılmalıdır.

• Ayrıca,arızaveyahatanınesasnedenibelirlenmelidir.•  İşletmedışarıdanteminedilentümveritoplamaveyaişlemeadımlarınıniyiişleyişikonusundatamsorumluluksahibidir(dışlaboratuvaranalizleri,ölçümekipmanınınbakımıvs.gibi).

• Özellikledesonuçlarıngözdengeçirilmesi,iyiişleyişiçinkriterlerbelirlenmesivegerekirseuygundüzelZcieyleminbaşla?lmasıiçinkontrolsistemineadımlareklenmelidir.

•  İyiişleyişkriterleriözellikledeişletmevedışarıdanteminedilenfaaliyeZntedarikçisiarasındakisözleşmedehalihazırdaelealındığıtakdirdefaydalıolabilir.

Prosedürlerin Hazırlanması MADDE48–(1)İşletmeseragazıemisyonlarınınizlenmesiveraporlanmasınayönelikveriakışfaaliyetleriiçinyazılıprosedürlerioluşturur,belgelendirir,uygularvesürekliliğinisağlar.İşletme,veriakışfaaliyetlerininyeraldığıyıllıkemisyonraporununhatalıbeyaniçermemesinitemineder,izlemeplanı,yazılıprosedürlervebuTebliğileuyumluolmasınısağlar.(2)İzlemeplanındakiveriakışfaaliyetleriiçinyazılıprosedürlerintanımlarıenazaşağıdakiunsurlarıiçerir:a)11incimaddeninikinci_krasındalistelenenbilgileri,b)BirincilverikaynaklarınıntespiZni,c)Birincilveridenyıllıkemisyonlarakadarveriakışfaaliyetlerininsırasınıvearalarındakietkileşimlerigösterenbütünadımları,ç)EmisyonlarıbelirlemekiçinkullanılanformülleriveveriyiiçerenherbirbelirliveriakışfaaliyeZilebağlan?lıişlemadımlarını,d)Elektronikveriişlemlerivedepolamasistemleri,buZpsistemlerarasındakietkileşimlervemanüelgirişlerdahiltümverigirişlerini,e)Veriakışfaaliyetleriçık?larınınkayıtşeklini.

Prosedürlerin Hazırlanması MADDE48–(1)İşletmeseragazıemisyonlarınınizlenmesiveraporlanmasınayönelikveriakışfaaliyetleriiçinyazılıprosedürlerioluşturur,belgelendirir,uygularvesürekliliğinisağlar.İşletme,veriakışfaaliyetlerininyeraldığıyıllıkemisyonraporununhatalıbeyaniçermemesinitemineder,izlemeplanı,yazılıprosedürlervebuTebliğileuyumluolmasınısağlar.(2)İzlemeplanındakiveriakışfaaliyetleriiçinyazılıprosedürlerintanımlarıenazaşağıdakiunsurlarıiçerir:a)11incimaddeninikinci_krasındalistelenenbilgileri,b)BirincilverikaynaklarınıntespiZni,c)Birincilveridenyıllıkemisyonlarakadarveriakışfaaliyetlerininsırasınıvearalarındakietkileşimlerigösterenbütünadımları,ç)EmisyonlarıbelirlemekiçinkullanılanformülleriveveriyiiçerenherbirbelirliveriakışfaaliyeZilebağlan?lıişlemadımlarını,d)Elektronikveriişlemlerivedepolamasistemleri,buZpsistemlerarasındakietkileşimlervemanüelgirişlerdahiltümverigirişlerini,e)Veriakışfaaliyetleriçık?larınınkayıtşeklini.

Prosedürlerin Hazırlanması

Prosedürlerin Hazırlanması

Prosedürlerin Hazırlanması

Prosedürlerin Hazırlanması

Prosedürlerin Hazırlanması •  ISO9001KaliteyöneZmsistemlerinde6adetzorunluprosedurvardırbunlardanyararlanılabilirvebunlaraekolarakherbirprosesiçinbirprosedüryazılabilir:

Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek • Örnekbirprosedür

Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek •  1.AMAÇ• XYZKireçFabrikasıyıllıkemisyonraporununhatalıbeyanlarıiçermemesiniveizlemeplanıveİ&RTebliğileuyumluolmasınıteminetmekiçinkontrolsistemioluşturmayıvetakibiniamaçlar.

• Amaçkısavenetbirmaksimum3cümledenoluşmalıdır.

Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek • KAPSAM(isteğebağlıolmaklabirlikteönerilir)•  ‘PuripakKireçFabrikası’nınfaaliyetgösterdiğiişletmesınırlarıiçerisinde,İ&RTebliğiMadde-49“KontrolSistemi”,Madde-50“KaliteGüvencesi”,Madde-51“BilgiTeknolojilerininGüvencesi”,Madde-52“GörevlerinDağılması”,Made-53“DahiliİncelemelerveVerininOnaylanması”,Madde-54“DüzeltmelerveDüzelZciFaaliyetler”,Madde-55“HizmetAlımıileGerçekleşZrilenFaaliyetler”,Madde-56“VeriBoşlukları”veMadde-57“KayıtlarveBelgelendirme”debelirZleniçeriğikapsamaktadır.

• Kapsamiçınbirmaddeekleyerekyönetmelikleilişkilendirebilirsiniz,buprosedürünkurumiçındedaharahatbenimsenmesineyardımcıolabilir.

Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek •  Tanımlar(isteğebağlıolmaklabirlikteönerilir)•  YanmaEmisyonu:Biryakı?noksijenileekzotermikreaksiyonusırasındaortayaçıkanseragazıemisyonunu,

• RaporlamaDönemi:Emisyonlarınizlenmesiveraporlanmasıgerekenbirtakvimyılını,

• ProsedürünSGEileilgilikonularıhiçbileyenlerinbilekullanabileceğinidüşünerekprosedürdegeçentanımlarılisteleyebilirsiniz.

Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek •  2-Sorumlular•  FabrikaÇevreveISGYetkilisi

•  İlgiliYönetmelikveTebliğlerHakkındatesisyetkililerinibilgilendirmek,•  Verilerintoplanmasınıorganizeetmekvehesaplamalarıyapmak,

•  ElektrikveOtomasyonUzmanı•  Ölçümcihazlarınınbakım,onarımvekontrolvesorumludur.

•  ÜreZmUzmanı•  Faaliyetverilerinintoplanmasıvebuverilerinkayıtal?naalınmasındansorumludur.•  ÜreZmUzmanıve/veya–HammaddeveOcaklarŞefi(ÜreZmUzmanı(AsılSorumlu)OlmamasıDurumundaSırasıİleSorumlular)

•  Sorumlularıntanımlanmasındakişiadlarıdeğildepartmanadlarıveilgilidepartmanıngörevlerineözelbuprosesleilgiliişleritarifedilmelidir.

•  Genelprosedürlerde“Buprosedürünuygulanmasındantümbirimlersorumludur”yazabilirbudurumdatümçalışanlarsorumlukılınmış?r.

Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek

3-UygulamaAlanı

Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek

3-UygulamaAlanı(Devam)

Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek

4-İlgilidokümanlar

İlgiliDokümanlarSGE-PR-01VeriAkışFaaliyetleriProsedürüSGE-PR-06RiskAnaliziSGE-PR-03StoklarınÖlçülmesiveTakibiProsedürü

İlgilidokümanlarbölümümaddelerhalindeprosedürdea?�abulunulmasızorunluolanveprosesdekullanılmaktaolupprosesilebağlanRlıolantümdokümanlarınlistelendiğialandır.

Teşekkürler

Sorular için 10 dakika ayrılmıştır