Şenol tunç odtÜ endüstri müh. bilgis . y.müh

Türkiye GÜNEŞTEN ELEKTRİK Alabilecek mi ?

Şenol TunçODTÜ Endüstri Müh. Bilgis. Y.Müh.

TÜRKİYE GÜNEŞTEN ELEKTRİK ALABİLECEK Mİ Konulu SempozyumODTÜ MEZUNLARI DERNEĞİ

22 Aralık 2012, ANKARAPROJE ENERJi Mühendislik Sistemleri Üretim Danışmanlık ve Ticaret

ODTÜ TTEKNOKENT


%45 %54%1

Güneşten yayılan ışınların sadece belli bir frekans aralığında olanları (400 – 700 nm aralığı “Işık” olarak bilinmektedir) dünyaya ulaşır. Bir kısmı atmosferden / yer yüzeyinden uzaya geri yansır, bir kısmı atmosferde / yer yüzeyinde ısıya dönüşür.

Yeryüzüne Gelende oranı:

Mor Ötesi

IşıkRadyo Dalga Boyu

Güneşten değişik dalga boyları ile salınan elektomanyetik dalgalar (radyasyon) dünyaya saniyede 299,793 km hızla ilerleyerek yaklaşık 8,34 dakikada ulaşır.


Işın (Radyasyon) yeryüzeyine ı;- Güneşten DİREKT olarak- Atmosferdeki partiküllerden SAÇILARAK veya- Yeryüzünde bir yerden YANSIYARAKUlaşır.

Işın = Radyasyon = Elektromanyetik Dalga

= ENERJİ TAŞIYICISI

GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ, YERYÜZÜNE GELEN GÜNEŞ ENERJİSİNİN ELEKTRİK ENERJİSİNE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ SÜRECİDİR.


GES’in ENERJİ GİRDİSİ = Yeryüzüne gelen güneş : yüksek rakım = yüksek enerji

Güneş enerjisi aynı iklim koşullarında yeryüzeyinde ;• 36-41. paraleller arasında her bir paralelde aynı rakımda güneye doğru güneş enerjisi yıl bazında %1,7-

1,9 artar.• Her 1.000 metre yükselikte %9-%11 artar.

37. Paralel

38. Paralel

39. Paralel

36. Paralel


• 1/100.000 Yükseklik modeli• 200 m X 200 m skysize

• 500 metre x metre grid formatında KWh/m2 aylık gün ortalaması verileri

• 1985-2006 yılları 156 DMİ saatlik ölçüm verisi

Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası

2008 : GEPA HAZIRLANDI

Takiben yapılan ölçümlere göre GEPA verileri gerçekten ortalama %10 düşüktür.


• YATAY - SABİT • YATAY - 1 EKSENDE GÜNEŞ İZLEME• OPTİMAL GÜNEŞ YÜKSEKLİK AÇISINDA SABİT

Güneş Enerjisinin Toplanması (Kollektör / Modül) – Sabit / Hareketli Sistemlerle

• OPTİMAL Y.AÇI SABİT, 1-EKSENDE GÜNEŞ İZLEME• Parabolik Oluk - YATAY –EKSEN SABİT, 1 EKSEN DİREKT (30-150 Derece)• 2 EKSENDE GÜNEŞ İZLEME

100 W/m2

1 m2 1.41 m2

100 W/m2 100/1.41 = 71 W/m2

Aynı miktarda güneş enerjisini, güneşe 90O dik bakan yüzey 1 m2 X COS(90) =1 m2’de, 45 derece açıyla bakan yüzey 1/COS(45)=1,41 m2’de alır.

Güneşe 45O açılı 1 m2 yüzeye gelen enerji 1 X COS(45)=0,707 olacaktır.


Arazi

Türkiye GÜNEŞTEN ELEKTRİK Alabilecek mi ?PV, CPV Sistemler


Isı D

epol

u CS

PDe

po g

iriş ç

ıkışı

: <

%1

Ener

ji Ka

ybı


Enerji girdisinin ve kayıpların hesaplanması durumunda GES’in üreteceği elektrik enerjisi belirlenmiş olacaktır.

( I ) Tesisin enerji girdisi GES’in güneş enerjisi toplayıcı kollektör/panellerin toplam yüzeyine gelen güneş enerjisidir.

( II ) Kayıplar, güneş enerjisinin enerji toplama birimlerine temas ettiği noktadan itibaren tesisin gelirine esas teşkil eden elektrik sayacına kadar kayıp olan enerjidir.

Üretilen Elektrik Enerjisi = ( I ) – ( II )

Enerji Girdisi = Kayıplar + Elektrik Enerjisi

Türkiye GÜNEŞTEN ELEKTRİK Alabilecek mi ?Fotovoltaik Süreç

Fotovoltaik Süreç

Farklı malzemelerin farklı güneş ışını dalga boylarına tepki vermesi

2010 YILI


Sadece DİREKT RADYASYON


DEPOLAMA İLE 24 SAAT STABİL ELEKTRİK ÜRETİMİ


Şekilde görülen noktaların kapladığı alanlara gelen güneş enerjisininin sadece %8 güneş – enerji verimliliği ile kullanılması durumunda 13,567 Mtoe / Yıl (tonne of oil equivalent ), yani dünyanın yıllık TÜM enerji tüketimi karşılanabilmektedir.

http://www.ez2c.de/ml/solar_land_area/index.html


TÜRKİYE Potansiyeli Sadece 38,5 Paralel ve altını alalım

Saha Adedi

Toplam Büyüklük Dönüm (1 d=1.000 m2)

Karşılık GES Kurulu Gücü (1 MW=20 d)

TOPLAM 4.684 5.992.500 d 299.625 MW

- Değerler Proje Enerji Ltd.’in hesabıdır (2011), resmi değildir..

(TM: Max. 35 km, OG: Max.20 km ile :)

Saha Adedi



TOPLAM ~35.000 ~11.500.000 d 575.000 MW

(Mevcut TM ler ve Hat limiti olmaksızın

Büyük Kurulumlar yapılabilmeli, hat ve TM yatırımına izin verilmeli

450 TWh/Yıl (1500 MWh-Yıl/MW)

860 TWh/Yıl (1500 MWh-Yıl/MW)

2012 TR Elektrik Tüketimi = ~230 TWh


www.ren21.net : Renewables 2012, GLOBAL STATUS REPORT

2012 : +30 GW ile toplam 100 GW

http://www.ren21.net/


www.ren21.net : Renewables 2012, GLOBAL STATUS REPORT

http://www.ren21.net/


Çok hızlı artışta ülkelerin teşvik programlarının büyük katkısı oldu.

2012’den itibaren güneşli ülkelerde artık GES’ler teşviksiz ticari rekabeti yakaladı.


NREL, SunShot Vision Study February 2012

Çok hızlı artışa rağmen güneşle elektrik üretimi dünyada %%4’e yakındır.


Güneş Enerjisi Yatırımları Global durgunluğa rağmen hızla devam ediyor.

2012’de dahi 2011’de yapılan kurulumların ~%15 daha fazlası yapılmış olacak.

Almanya 2012’de yazın puant’ta elektriğinin yarısını güneşle karşıladı.

DÜNYA Güneşe Yatırım Yapıyor


Türkiye’de Güneş Enerjisi ile elektrik üretmek / üretmemek için DAYANAKLAR :

1- Arz Güvenliği

2- GES Elektrik Üretim Fiyatı

3- Arazi Potansiyeli

4- Bağlantı İmkanı

5- Uygulamada Kurallar (Mevzuat)


GES Yatırım Süreci

Mayıs 2008

GEPA, YEK Taslağı Gündemi

2009 29.122010

2013 Haziran

Lisans Başvurularının Alınması

2014

Yarışma Sonuçları

2015 -

İlk tesis kurulumları

Yasa Çıkacak

YEK: 5346 SK Revizyonu Geç,

Değişen, Anlamsız,Biraz Anlamlı Mevzuat

2011 2012

Ölçüm


Kaynak Bazında Türkiye Elektrik Üretimi Artışı

Ref: Mehmet BİÇER, Elektrik Üretim A.Ş. Gn.Md. Yrd., 2012 VAN TRB2 Bölgesi YE Sempozyumu Sunumu,


MW

BUGÜN

Ref: Mehmet BİÇER, Elektrik Üretim A.Ş. Gn.Md. Yrd., 2012 VAN TRB2 Bölgesi YE Sempozyumu Sunumu,


FUEL-OİL; 900.446

MOTORİN ; 3.118

TAŞKÖMÜR; 3.712.741

İTHAL KÖMÜR; 22.817.880

ASFALTİT; 816.911

LİNYİT; 38.870.378

LPG; 0

DOĞALGAZ; 104.047.618

LNG; 0

NAFTA; 0

YENİLENEBİLİR + ATIK; 469.215

RÜZGAR TOPLAM; 4.723.873

JEOTERMAL; 694.350

BARAJLI; 42.315.497D.GÖL VE AKARSU;

10.023.105

ÜRETİMİNİN KAYNAKLARA DAĞILIMI

1- Arz Güvenliği

Tedarik 2- Fiyat

www.teias.gov.tr %46

İhtiyaç duyduğum zamanda ve miktarda

Uygun fiyatla

Güneş enerjide bağımsızlık demektir. Güneşle elektrik üretim fiyatı artık perakendede

şebeke fiyatının (~19 ȼ / kWh) altına inmiştir. 2013’ten itibaren 2’li anlaşma ve gündüz saatlik

uzlaştırma fiyatlarının da ciddi oranda altına inmeye başlayacaktır (Halen kafa kafayadır – 11 ȼ/kWh)

Yerine bir şey koymaya başlamamız lazım

1980’den beri tüketimimiz ~%7-%8 - Yıl artıyor. 20 sene önce %8 1.500 MW KG idi, 10 sene önce %8 2.550 MW idi, bugün 4.500 MW. 10 sene sonra (2023) her yıl ~ 8-9 BİN MW eklememiz gerekecek. Enerjisiz gelecek olmaz….

2011(Klasik Dağılım)


2- GES Elektrik Üretim Fiyatı GES, güney alt yarımızda : 1.600-1800 MWh/MW-Yıl üreitr

1 MW hat bedeli dahil BUGÜN TOPLAM Yatırım Bedeli: ~ 1,6 mi. $ / MW

2013’te kurulacak GES uygun yerlerde kendisini 8-9 yılda geri öder, 20 Yıllık yatırım ömrü boyunca elektrik üretim maliyeti ~ 7-10 ȼ / kWh !!! İşletme bakım finansman dahil….

Doğalgaz üretim maliyetinin ağırlıklı ortalamada önümüzdeki yıllarda 10 ȼ/kWh altına inmesi mümkün gözükmüyor.

2012 sonu anahtar teslim GES hat hariç TOP. 1,5 $/W2013 sonunda 1,1 – 1,3 $ / W2014’ten itibaren 1 $/Watt ve altı zorlanmaya başlayacak.

2007 2008 2009 2010 2011 20120

1

2

3

4

5

6

7

8

9

6

43

1.8 1.5 1.1

8

6

4

2,82,4

1,4

ÜST FİYATALT FİYAT

Toplam GES Yatırım Maliyeti milyon € / MW

Nükleer’e 12,5 ȼ/kWh uzun yıllar alım garantisi verildi…

• İlk GES lisanslarında tavan 13,3 ȼ / kWh. Garanti dışı satış imkanı YOK.

• Halen kurulu gücümüzden daha fazla lisans+bağlantı uygunu verilmiş Dgaz var. !

• Son yıllardaki KG ilavesindeki YE+ kömür payı nereye kadar oranlarını koruyacak ?

• Ya D.gazda %70’lere gideceğiz veya şimdiden ve büyük miktarda GES kurmaya başlayacağız.


Potansiyel’den bahsedebilmemiz için öncelikle arazi potansiyelimizi bilmemiz lazım

• Mutlak tarım, özel ürün, dikili tarım ile sulu tarım arazileri hariç

• Koruma, SİT, v.b. «korunan» alanlar hariç• 1 den büyük kapalılıktaki ormanlar hariç• sulak alanlar, askeri koruma bölgeleri,

yerleşim alanları, sulama alanları …. hariç

• Kullanılan mera/kışlak/yaylaklar hariç• Global güneş enerjisi potansiyeli yere

paralel düzlemde 1620 kWh/m2 –Yıl ‘den fazla olan alanlar

• Yüzeyi düz / güneye hafif eğimli alanlar.

Öncelikli kısım: TR’nin Güney yarısı : 38,5 paralel ve altı

Güneş Santrali yapılabilir nitelikteki vasıfsız araziler


3- Arazi Potansiyeli Sadece 38,5 Paralel ve altını alalım

Saha Adedi



TOPLAM 4.684 5.992.500 d 299.625 MW

- Değerler Proje Enerji Ltd.’in hesabıdır (2011), resmi değildir.- Arazi envanteri ilgili Bakanlıkların Merkezi V.Tabanlarındaki nitelik bilgilerinden elde edilmiştir.

(TM: Max. 35 km, OG: Max.20 km ile :)

Saha Adedi



TOPLAM ~35.000 ~11.500.000 d 575.000 MW

(Mevcut TM ler ve Hat limiti olmaksızın

Büyük Kurulumlar yapılabilmeli, hat ve TM yatırımına izin verilmeli

450 TWh/Yıl (1500 MWh-Yıl/MW)600 MW, ~BİNDE 2 sidir.600 MW, 2014 K.Gücünün % 1’idir.

860 TWh/Yıl (1500 MWh-Yıl/MW)600 MW, ~BİNDE 1’idir


4- Bağlantı İmkanı

• D.Gaz için verilen kağıt üzerindeki Lisans + Uygun Görüş toplamı TR’nin kurulu mevcut gücünün 1,5 katına yakındır. ~ bağlantı imkanı vardır. Bunun %10 u dahi binlerce MW GES bağlantı imkanı demektir.

• 2009’da ABD de California eyaleti için NREL kurulu gücün %25’i kadar şebekeye güvenli bir şekilde PV bağlanabileceğini öngörmüş idi.

• 2012 yazında Almanya puant zamanı elektriğinin ~%50 sini Güneşle üretmiştir.

• Türkiye’nin güneyinde, özellikle Antalya Muğla Aydın tarafında, Mardin tarafında yazın artan taleple bölgesel «congestion» (şebeke daralması) olmaktadır. Güneşin max. olduğu, talebin de max. olduğu, arzın yetersiz kaldığı bu zamanlarda şebekeyi büyük ölçüde rahatlatacaktır (Peak Demand Shaving)

• Odaklamalı sistemlerde gündüz depolanan ISI ile, gece 12 saatin üzerinde elektrik üretilmektedir (tuz eriyiği). Bu sistem halen ticari olarak ölçek kazanmakta olup, elektrik üretim maliyeti 2015-2016’dan itibaren diğer termik sistemlerin maliyetinin altına girecektir. Örnek: www.solarreserv.com

http://www.solarreserv.com/


Isı Depolamalı Sistemler 2016 civarında Diğer termik sistemlerin kWh üretim maliyetinin altına girecek !!! Dengeleme Stabil Üretim


5- Uygulamada Kurallar (Mevzuat) – Yegane Engel …..

Mayıs 2008 : Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası zamanın enerji Bakanı Hilmi Gürel tarafından basına duyuruldu. Böylece Türkiye’ye gelen güneş enerjisinin miktarı ve kurulabilir güneş enerjisi ile elektrik üretim santrali (GES) kapasitesinin yaklaşık olarak da olsa adı konmuş oldu. Türkiye’nin güneş enerjisi ile, mevcut elektrik tüketiminin 2 katına yakın elektrik üretim kapasitesi olduğu duyuruldu. Ağustos 2008: Türkiye’de güneş enerjisi ile elektrik üretiminin teşvik edilerek uygulamaya alınmaya başlanması amacıyla Bakanlık’ta yasa tasarısı çalışmaları gündeme geldi. Kasım 2008 : Kütahya MV Sn.Soner Aksoy’un; Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonuna geldi. 5346 sayılı kanunun revizyonu olarak hazırlanmış idi. Taslak’ta tüm yenilenebilir enerji kaynakları için üretecekleri elektriğin alım garantisi ve fiyat desteği yer alıyor idi. Haziran.2009: 5346 SK’nın revizyon taslağı, yapılan değişikliklerle birlikte son halini aldı ve enerji komisyonundan çıkarak TBMM’ye gönderildi. Yasa 2009’da genel kurul gündemine alınmasına rağmen uzun süre görüşülmedi ve bir süre sonra da oylanmadan gündemden çıkartıldı. Bu durum piyasada büyük hayal kırıklığı yarattı. Yasa’nın ne zaman gündeme geleceği konusu ise yaklaşık 1,5 yıl boyunca muamma halinde kaldı.


29 Aralık 2010: 2009 yılında gündeme getirilen taslak, AKP milletvekillerinin verdiği önergelerle tamamen değiştirilerek Meclis’in 2010 yılındaki son çalışma günü olan 29 Aralık 2010’da meclis genel kurulunda görüşüldü ve önergelerin noktası dahi değiştirilmeden yeypeni bir yasa oylanarak kabul edildi. 5346 Sayılı yenilenebilir enerji teşvik yasası olarak bilinen yasada (6094 sayılı “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına Iliskin Kanunda Degisiklik Yapılmasına Dair Kanun). 2013 yılına kadar kurulabilecek GES’lere Türkiye genelinde en fazla 600 MW (Türkiye’nin tüm elektrik santrallerinin kurulu gücünün yaklaşık %1’i kadar bir kapasite) bağlantı kısıtı getirildi. Böylece Türkiye’de ilk defa bir kaynağa yasa ile bağlantı kapasitesi kısıtı getirilmiş oldu. Alım garantili fiyat desteği tavanı ise yarışma usulü ile en düşük fiyatla elektrik satış teklifi verilmesine dayalı olarak 13,3 cent / kWh olarak belirlendi. 2013’te yapılabilirse yarışmalarda ağırlık muhbtemelen 10 cent / kWh civarı olacaktır. Konya Karaman tarafı 8 centlerde olacaktır. Yani teşvik 13,3 cent DEĞİLDİR: Yasada ayrıca yerli üretilecek malzemeler için de ilk 5 yıl için ek fiyat teşviği getirildi. Yasa’da bağlantı, yerli imalat, yarışma ve lisanslama süreci için gerekli alt mevzuatın ilgili kurumlarca hazırlanması görevi atfedildi. Yine sadece güneş enerjisi için, normal olarak 2.cil veya 3.cül mevzuatta yer alabilecek ölçüm zorunluluğu yasada yer aldı. Yasada her bir yatırımcının lisansa başvurmadan önce güneş enerjisini bir meteorolojik ölçüm sistemi kurarak ölçme zorunluluğu getirildi. Daha önce rüzgar enerjisi başvurularında gündeme gelen ve süreci tıkayacağı için uygulanamayan ölçüm sistemi kuruluşları ise bu defa yasa ile ve sadece güneş enerjisi için zorunlu kılındı.Ve nitekim 2012’de yaşanan süreç bu yorumumu doğruladı, ölçüm ;süreci tam olarak kosa soktu. Lisans başvuru tarihi ilan edildi ancak ölçüm için arazi kiralanması imkansız olan bir ortamda kiralamalar yetişmedi/yapılamadı. Herkes lisana başvurabileceği arazilere en yakın noktalardam şahıs arazilerinden kiralamaya yöneldi. Yasa’da belirtilen ve detayları alt mevzuatla hazırlanacak birçok konunun belirsiz kalması, proje hazırlıklarını yapmış veya yapacak firmalara büyük belirsizlikler getirmiş oldu.


Ağustos 2011: Enerji Bakanlığı GES için başvuru yapılabilecek Trafo Merkezlerini ve başvuru yapılabilecek coğrafi alan sınırlarını yayınladı. Yayınlanan gerek Trafo merkezleri gerekse GES kurulumu yapılabilecek coğrafi sınırlar bir mantığa dayandırılması güç bulundu ve sektörde büyük eleştirilere maruz kaldı.

Ağustos 2011: EPDK, güneş enerjisi için yasada getirilen ölçüm zorunluluğuna ilişkin bir taslak ölçüm tebliği hazırlayarak görüşe açtı. Şubat 2012: EPDK ölçüm tebliği ilk hali resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu tebliğ daha sonra 31.03.2012’de revize edildi. Şubat 2012: Ağustos 2011’de Bakanlık kararı olarak yayınlanan coğrafi sınırlar kaldırılarak onun yerine yapılacak ölçümle ispatlanmak üzere lisansa başvurulacak yerde belli bir değerin üzerinde güneş enerjisi elde edilmesi zorunluluğu getirildi. Bu karar alınmış doğru bir karardır. Mart 2012: Orman Genel Müdürlüğü Güneş Ölçüm İstasyonları hariç, mikro GES (lisanssız elektrik üretimi) için orman sayılan arazilere başvuru alınmaması için genelge yayınladı. Genelde ekinde ölçüm sistemi başvurularının alınması için zorunlu kılınan bilgi belgelerde ise sağlanması imkansız birçok madde yer aldı (örneğin elektrik üretim lisans belgesi istenmiştir ki zaten belirsiz olan lisans süreci için öncelikle ölçüm yapılması gerekmekte idi). Dolayısıyla hiçbir orman vasıflı araziye ölçüm sistemi kurulamadı. Özellikle Türkiyenin batı tarafında orman olarak kayıtlı ancak ormanla uzaktan yakından alakası olmayan, taşlık kayalık veya üzerinde ağaç yetişmeyen (rehabilite edilemeyen) büyük bir arazi potansiyeli güneş yatırımlarına kapatılmış oldu. OGM’nin Turizm, Maden, diğer tahsislerde hiçbir girişim yapmadığı orman’ların korunması konusu, sadece güneşte sözü edildi. OGM’den istenen, rehabilite edilemeyecek orman arazilerinin bir genelge ile güneş başvurularına açılması idi, ancak dikkate dahi alınmadı.


Mayıs 2012: EPDK GES lisans başvurularının 13-14 haziran 2013’te 2 günlük bir süre içerisinde alınacağını ve tarım arazilerinin büyük bir kesimini kapsayan belli tarım vasfına sahip arazilerde GES kurulamayacağına ilişkin tanımları da içeren bir karar yayınladı. (Çok doğru bir karardır). Ölçüm tebliğleri ile bu tarihten en az 7 ay öncesine kadar en az 6 aylık ölçümün yapılmış ve verilerinin meteoroloji genel müdürlüğüne günü gününe iletilmiş olması zorunluluğu, lisansa başvurulacak bir sahaya en geç 14 Kasım tarihine kadar ölçüm sisteminin dikilmiş olması ve meteoroloji bölge tarafından onaylanmış olması zorunluğunu ifade etmekte idi.Bunun yanında Mera, tescil dışı, hazine arazilerinde ölçüm için 50 m2 yer kiralanması ilgili Bakanlıkların mevzuatına göre de mümkün değil idi. Bu husus, aylar sonra, kiralama yazışmalarının ilgili kamu birimlerinde aylar boyunca süren gidiş-gelişi ile Eylül-Ekim aylarında anlaşıldı. Kiralamaların Kasım’a yetişmesi imkansız idi. Münferit ve insiyatif alan birkaç kamu birimindeki krialama dışında yatırımcılar ölçüm sistemi kurmaz duruma girdiler.

Haziran 2012: Şahsa ait olmayan Her türlü arazinin kiralanması tahsisi dahil olmak üzere tüm arazi izinleri Başbakanlık onayına bağlayan bir Başbakanlık Genelgesi Resmi Gazetede yayınlandı. Bu genelge ile zaten Kasım 2012 ye yetişmesi mümkün gözükmeyen ölçüm için yer kiralama süreci daha da uzatılmış oldu. Başbakanlık’ta her konuda izne bağlanmış arazi kiralaması, binlerce izin talebi gelerek kısa sürede tıkandı. Güneş için gelen talepler de tamamen tıkanmış oldu. Temmuz 2012: Meteoroloji Genel Müdürlüğü ölçüm istasyonlarının kurulumu, onaylanması ve verilerin in raporlanmasına ilişkin tebliği yayınladı. Meteoroloji istasyonlarına Güneşlenme süresi sensörü de konulması eklendi. Bu sensöre hiçbir şekilde ihtiyaç olmayıp herhangi bir ticari uygulamada kullanılmadığından yurt dışında imalat kapasiteleri sınırlı idi ve sipariş edilmiş istasyonlara da ilaveten yüzlerce G.Süresi sensörü sipariş verildi.


Ağustos 2012: Orman Genel Müdürlüğü orman sayılan her tür arazilde güneş için ölçüm sistemi kurulumu başvuru alınmaması için bir genelge yayınladı. Böylece 5346 SK’da açıkça orman sahalarına izin verilmesine rağmen, orman arazilerine GES lisans başvurusu yapılması olasılığı kalmadı. Türkiye’nin özellikle batı kesiminde GES kurulumuna uygun arazilerin büyük çoğunluğu üzerinde ağaç bulunmayan ve rehabilite edilemeyecek durumdaki vasıfsız ve orman sayılan alanlar idi. Bu tür alanlarda geliştirilen proje hazırlıklarının tamamı çöpe atıldı. Çok sayıda yatırımcının önünde kalan birkaç ayda yeni proje sahası bulması ve çalışması gerekti. GES lisans başvurusu yapılabilecek sahalar genel olarak Mera, Tarım arazisi, kadastro harici arazi, orman ve hazine arazisi olarak sınıflandırılabilir. GES yatırımları için hakkında herhangi bir mevzuat yayınlanmayan hazine ve mera arazilerinin durumu süreç kapanmasına rağmen halen belirsizliğini korumaktadır. Tescil dışı veya kadastro harici denilen, henüz kadastrosu yapılmamış araziler ise, ölçüm sistemi kurulumu için kiralanamadığından de zaten tamamen devre dışı kalmıştır.

~Eylül 2012: EPDK herhangi bir yerde yayınlamadan veya bir karara/mevzuata dayandırmadan İl tarım gıda ve hayvancılık müdürlüklerine mera arazileri için ve hazine arazileri için yapılacak ölçüm sistemi başvurularında kendisine görüş sorulması talep etmiştir. Bunun üzerine 50 metrekare bir arazinin kiralanmasını gerektiren ölçüm sistemi kurulumları, zaten çok sayıda kurumdan görüş alınarak verilebilmekte iken bu sürece EPDK’nın aylar sürecek yazı-cevap sürecine de elkenmiş oldu ve en geç 14 Kasım 2012 tarihine kadar ölçüm sistemi almış, gerekli yeri kiralamış, başvurusu yapılmış ve meteoroloji tarafından onaylanmış olması gereken ölçüm sistemi kurulumlarını Ekim sonundan itibaren birkaç haftalık bir süreye sıkıştırmış oldu.

Bunun üzerine yatırımcıların büyük kısmı, yatırım yapmak istedikleri ancak ölçüm için gerekli 25-50 m2 yerin kiralanamadığı sahaların etrafında şahıslara ait tarım parsellerinde ufak bir yer kiralanması için panik halde kiralama işlemlerine başladı.


Özellikle Konya ilinde Kasım ayı 2. Haftası herhangi bir yerde 25 metrekare arazinin 1 yıllık kirası için 10.000 TL istekler gelmeye başladı. Ölçüm sistemlerinde ise, muhtemelen bugüne kadar yaptıkları satışın tamamına yakın bir taleple birkaç ayda karşılaşan yurt dışı sensör imalatçıları çok uzun sürelere teslim süresi vermeye başladı. Yüzlerce ölçüm sistemi ise kiralama, meteorolojiye birçok belge ile verilecek başvuru dosyası ve son olarak da Aydın’dan Van’a kadar farklı illere araziye sahada kurulum yapılması, ölçüm sistemi satan/kuran az sayıda firmayı da güç durumda bıraktı. Kimi yatırımcı bulduğu elektrik teknisyeni ile kimisi kendi personeli ile yetişemeyen çok sayıda yere panik halde ölçüm sistemi kurmaya başladı. Bir kısmı da 14 Kasım tarihine bu süreci tamamlayamadı.

MGM’ye yapılan başvuruların yarısından fazlasıı Kasım’ın ilk 2haftasında yapılmıştır. Kasım ilk 2 haftasında yurt genelindeki yoğun yağışlarla çamur ve balçık haline gelen arazileri de düşündüğünüzde, yatırımcılar oldukça zor ve sıkıntılı bir şekilde çoğu son ana yetişebilen şekilde ölçüm sistemi kurabildiler ve eğer kesintisiz veri kayıt ederlerse lisansa başvurabilecekler.

Bu süreçte yer alan belirsizliklerin bir kısmı ise hala bir kurala bağlanmadı ve yayınlanamadı. Örneğin yatırıma bir engeli bulunmayan mera alanlarına lisans başvurusu yapılabilmesi için EPDK’nın şifaen il tarım müdürlüklerinden istediği “zayıf vasıflı mera” olması, hazine arazilerinin «ham toprak» olması kuralı hiçbir yerde yazmadığı gibi bu vasfın araziden toprak örnekleri alınarak, komisyonlarca belirlenmesi aylarca sürecek bir süreci gerektiriyor. Kimi yatırımcı EPDK’dan görüş alarak, kimisi almadan mera vasıflı arazilerin yanına ölçüm sistemi kurdu. Yukarıda bahsedilen belirsizliklerin uzun sürelerle devam etmesi ve sürekli getirilen kısıtlar sebebiyle yatırımcılar 2009 yılından itibaren birçok bölgede sürekli proje arayışlarını ve proje değişikliklerini sürdürdü. Dün çok uygun olan bir proje sahası, bugün lisansa başvurulamaz hale getirildi. Örneğin fiilen ormanla alakası olmayan ancak orman sayılan bir sahada GES kurulamayacağı Ağustos 2012’de Orman Genel Müdürlüğü genelgesi ile öğrenildi, takiben «yeni genelge çıkartacağız» ifadelerine rağmen Eylül 2012 sonunda bu tür bir genelgenin çıkmayacağı anlaşıldı.


2008 yılından beri sürekli bir belirsizlik ve beklenti içerisinde yatırım için proje tasarımı yapılan birçok yer zamanla vasıf değişmesi, başka amaçla başka bir kullanıma tahsis edilmesi veya maden işletme ruhsatı alınması gibi çeşitli sebeplerle defalarca değiştirilmek zorunda kalındı. Bu kadar uzun sürenin sonunda ise, süreç belirsizlikler içinde Kasım başına sıkıştı, yapılan başvuruların çoğu da panik halde bulabilen şahıs arazilerinde kiralanmış, lisansa başvurulacak sahaya uzak ve hiçbir anlamı olmayan bir şekle sıkıştırıldı.

Sonuç itibarıyla Güneş enerjisi anlamsız bir limitle kısıtlanmış, birçok yere santral yapılması imkansızlaştırılmış ve lisans başvuruları sürecinin ilk adımı olan ölçüm süreci, baştan kaosa girileceği belli “ölçüm zorunluluğu” ile de kaotik bir hale gelerek Türkiye’ye yakışmayan bir şekilde tamamlanmıştır.


SONUÇ1. Güneşle 2012 Ülke Elektrik ihtiyacının tamamının 2 katından fazla üretim imkanı vardır. Bu

kapasite uzun dönemde devreye alınmaz ise Doğalgaza zamanla %70 ve üzeri bağımlı hale geleceğiz.

2. GES elektriği 2013’ten itibaren tüm fiyatların altına inmektedir. Türkçesi «en ucuz» elektrik üretim kaynağıdır. Güneşe YASAK KALKMALIDIR. Teşvik edilmesine (sözüm ona) gerek yoktur. GES elektriği halen perakende’de altındadır. Zamanla maliyetleri ucuzlamaya devam edecektir. Malzemede ARZ SORUNU YOKTUR. Ülke olarak kendi imalatımızı da yapmaya engel de yoktur.

3. Güneş Enerjide bağımsızlık demektir (Fiyat belli, kaynak kısıtı yok, ısı depolaması ile 24 saat üretim de birkaç yılda mali olarak avantajlı hale gelecek).

4. Buna mukabil yasa ile mevcut kurulu gücün %1 i kadar kapasite ile sınırlandırılmış, teşvik fiyatı yarışmaya bağlanmıştır, yarışma sonuçları büyük ölçüde piyasa fiyatı altında olacaktır ve YASA’dan «faydalanma» zorunlu kılınmıştır. Belirsiz lisanslama süreci, arazi kullanımı ve ölçüm zorunluluğu ile son birkaç haftaya sıkıştıtılan süreç, yatırımcıyı canından bezdirmiştir.


GEREKLİ TEMEL DÜZELTMELER1. 5346 SK DIŞINDA GES YATIRIMLARINA İZİN VERİLMELİDİR. ARZU EDEN YATIRIMCI,

«TEŞVİK»’ten FAYDALANMADAN D.GAZ GİBİ İSTEDİĞİ ZAMAN EPDK’YA LİSANS BAŞVURUSU YAPABİLMELİ, UYGUN İSE LİSANS ALABİLMELİDİ, ELEKTRİĞİNİ PİYASA KOŞULLARINDA SATABİLMELİDİR.

2. GES İÇİN ARAZİ KULLANIMI İLE İLGİLİ KURALLARA DİĞER BAKANLIKLARIN ALT MEVZUATINA DA TANIMLANARAK AÇIKLIK GETİRİLMELİDİR.

3. ÖLÇÜM ZORUNLULUĞU KALDIRILMALIDIR (BİLGİ GİZLİLİĞİ, ÖN-LİSANS ALINMADAN LİSANSA BAŞVURULACAK SAHA İÇİNDE YER KİRALANMASINDAKİ BÜYÜK SIKINTI, ÖLÇÜM SİSTEMİNİN VE VERİLERİNİN GÜVENLİĞİ/GÜVENİRLİĞİ,….)

4. LİSANS BAŞVURULARINA, YÜKSEK TEKNİK VE MALİ ÇITA GETİRİLMELİDİR.

5. AFRİKA YARIMADASI KUZEYİNDEKİ İSTİKRARSIZLIK DURULDUĞUNDA, GÜNEŞTE BÜYÜK POTANSİYEL İÇEREN BU KUŞAĞA EN YAKIN HİZMET/MAL GÖTÜRECEK ÜLKE TÜRKİYE OLACAKTIR. BU SÜREDE TÜRKİYE KENDİ SINIRLARI İÇERİSİNDE YAPACAĞI KURULUMLARLA, MALZEME ÜRETİMİ VE İŞLETME TECRÜBESİ İLE BÖLGEDE GÜNEŞTE BAŞARI EHLİYETİNİ KAZANMA İMKANI HALA VARDIR.


Birim: TWh

Dünyanın Yıllık Enerji Tüketimi

Dalga Jeotermal

HİDRO

Biyokütle

DİĞER TEK.

RÜZGAR

D.Gaz

Petrol

Uranyum

KÖMÜR

Yenilenebilir Kaynakların Yıllık Kullanılabilir Potansiyeli,Fosil kaynakların ise bilinen toplam rezerv kapasitesi gösterilmektedir.

A Fundamental Look At Energy Reserves For The Planet, LEA/SHC Solar Update, Richard Perez & Marc Perez,2009

Dünyamızın Enerji kaynaklarına Temel BakışGüneş her yerde vardır, sahibi yoktur.

Stabildir, her gün bilinen anlarda doğar ve batar.

Depolanabilir ve güneş enerjisi olmadığı saatlerde de kullanılabilir.

Elektrik Üretim Maliyeti, DÜNYADA tüm kaynakların fiyatının altına inene kadar sürekli düşecek olan ve daha sonra da düşecek olan tek kaynaktır..


Normal olarak en fazla 8 ayda tamamlanacak Proje çalışmalarını (ilk Lisans Başvurularına adım atılması), mevzuat sayesinde 4,5 yıl sürekli gece gündüz çalışarak, sürekli yeni/değişen mevzuatla çalışmaları çöpe atıp yeniden defalarca yaparak tamamladık.1. Lisans başvuruları Türkiye’ye hayırlı olsun …

Dinlediğiniz için Teşekkür Ederim…..

Şenol tunç odtÜ endüstri müh. bilgis . y.müh

Documents