BANJALUKA KOLEDZ

MILOSA OBILICA 30

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA OSNOVE INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA

STUDENT: ILIBASIC GORDANA PROFESOR: dr RADE TANJGA

2

SADRZAJ :

O MENI...........................................................................................................................3

MOJE DJETINJSTVO........................................................................................................4

SKOLOVANJE...................................................................................................................5

MOJA PORODICA............................................................................................................6

MOJ GRAD......................................................................................................................7-20

LITERATURA...................................................................................................................21

3

O MENI

Zovem se Gordana Ilibasic,rodjena sam cetrnaestog februara 1966 godine u Banjaluci, gdje sam

I odrasla I trenutno zivim. Odrasla sam u naselju Borik gdje sam pohadjala Osnovnu skolu

”Mirko Visnjic” ,sadasnja Vuk Karadzic . U istom naselju I trenutno zivim sa svojom porodicom.

O kojoj cu vam govoriti u daljem tekstu kao I o svom djetinjstvu te skolovanju.

4

MOJE DJETINJSTVO

Kao sto rekoh,rodjena sam I odrasla u naselju Borik. Moje djetinjstvo je bilo prekrasno,

prvenstveno zahvaljujuci mojoj majci Cvijeti koja mi je podarila brata I sestru. Jas am bila

najmladja od troje djece,tako das am imala I najvise paznje kao najmladje dijete. Moja malka

Cvijeta bila je domacica,a otac Dragan je radio kao policijski sluzbenik. Najstarija od djece je bila

moja sestra Milena,a srednje dijete je moj brat Goran. Mozda je to neobicno ali sam imala

prisniji odnos sa mojim bratom nego sa sestrom. Kasnije kada se sestra udala I dpbila djecu,ooje

smo svoju paznju preusmjerili na nju. Nas odnos je I danas divan,a povezanost skoro pa ista kao

I u djetinjstvu,izmedju mene I brata,jer smo nazalost izgubili sestru nakon dugogodisnje borbe

sa bolescu.

Moje djetinjstvo,osim sto je bilo ispunjeno porodicnom ljubavlju,tu je I drugarska ljubav,I dan

danas sam u kontaktu sa prijateljima iz djetinjstva sa kojima sam isla u gore pomenutu skolu.

Kao I svako dijete,imala sam bezbrizno djetinjstvo I rado ga se sjecam. Jedini dogadjaj koji rado

zaboravljam jeste zemljotres koji je pogodio Banjaluku 1969 godine. A o kojem danasnje

generacije uce od nas,roditela,baka,tetaka… I naravno tu je I krivi sat kao simbol snage ovog

grada na Vrbasu I njegovih stanovnika.

Nakon zavrsene osnovne skole upisala sam srednju Ugostiteljsku skolu.

5

SKOLOVANJE

Kroz osnovnu skolu,odnosno prva cetiri razreda vodila nas je uciteljica Rada Majstorovic. Koja

je,prema mome sjecanju bila jedna divna I simpaticna zena,koja nas je kroz igru naucila osnovne

stvari I dala nam dobru podlogu sa dalje skolovanje. U daljem skolovanju,u sjecanju mi je ostala

mala ekskurzija gdje su se vec razvijena drugarstva pretvorila u prijateljstva.

Svoje dalje skolovanje nastavila sam u Ugostiteljskoj skoli,odsjek turisticki tehnicar. Moja zelja

bila je da postanem turisticki vodic,jer sam oduvijek zeljela da upoznam drugacije culture,jezike

I narode. Zbog toga sam pohadjala I kureseve stranih jezika. Nazalost,a mozda I na srecu zivot

me odveo na drugu stranu,te danas pohadjam Banjaluka College,odsjek menadzment.

*grafikon prikazuje prosjek ocjena u srednjoj skoli

PRVI RAZRED

DRUGI RAZRED

TRECI RAZRED

CETVRI RAZRED

6

MOJA PORODICA

Moju porodicu cine moja starija kcerka Milena,mladja kcerka Dragana I nas voljeni

ljubimac,zlatni retriever, Leo.

Moja kcerka Milena rodjena je petnaestog oktobra 1990.godine u Banjaluci. Pohadjala je

Osnovnu skolu “Petar Petrovic Njegos” I srednju Ekonomsku skolu. Trenutno je student Pravnog

fakulteta,cetvrta godina. Tokom srednje skole bavila se plesom I manekenstvom. Cilj joj je da

uspjesno zavrsi Pravni fakultet I radi u svojoj struci.

Kcerka Dragana rodjena je dvadeset treceg jula 1992.godine. Ona je prvo isla u Osnovnu skolu

‘’Vuk Stefanovic Karadzic’’ , a zatim u “Petar Petrovic Njegos” . Skolovanje je nastavila u

banjaluckoj Gimnaziji, drustveno-jezicki smjer. Danas je student fakulteta Politickih nauka,

odsjek politikologija. Zelja joj da uspjesno zavrsi fakultet,a potom da se zaposli u svojoj

struci,mozda kao professor na fakultetu. Bavila se raznim sporttovima,najduze kosarkom I ucila

je njemacki jezik od drugog razreda osnovne skole,dok danas pohadja italijanski.

I jako bitan clan jeste nas pas Leo,koji svakodnevno uveseljava nas zivot. Star je tri godine,voli

da seta,da se igra sa lopticom I da dugo spava.

7

MOJ GRAD

Banja Luka ili Banjaluka je najveći I glavni grad Republike Srpske i drugi po veličini u BiH. Na

popisu stanovništva 1991. u Banjo Luci je ţivjelo 143.079 stanovnika. U današnjoj političko-

teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske, koja se sastoji od opština i gradova, grad (ranije

opština) Banja Luka najveća je političko-teritorijalna jedinica sa 1.239 km² i predstavlja

politički, administrativni, finansijski, univerzitetski i kulturni centar Republike Srpske.

Banja Luka je nekada bila snaţan privredni centar sa razvijenom mašinskom, tekstilnom,

prehrambenom, drvopreraĎivačkom i elektroindustrijom. Protekla ratna zbivanja (1992—1995) i

poslijeratna društvena tranzicija uzrokovali su propadanje većine industrijskih kapaciteta i

trţišta.

U ovom gradu i njegovoj okolini preplitale su se različite kulture, običaji i uticaji. Sve to je

ostavilo traga na arhitekturi pojedinih dijelova grada, ali i na velikom broju kulturno-istorijskih

spomenika kao svjedoka različitih epoha i ljudskog stvaralaštva.

Zbog mnogobrojnih zelenih površina (parkova i aleja), Banja Luka je poznata kao grad zelenila.

Položaj

Banja Luka je smještena na obalama Vrbasa, na mjestu gdje ova rijeka gubi osobine planinske

rijeke i ulazi u niziju na svom putu ka ušću u Savu. Veći dio područja Banje Luke pripada slivu

Vrbasa, a manji dio na zapadu slivu rijeke Gomjenice. Vrbas teče sredinom grada i na uţem

gradskom području prima pritoke Suturliju, Crkvenu i Vrbanju.

Središnji dio grada leţi na nadmorskoj visini od 163 m i okruţen je tercijarnim breţuljcima.

Prema različitim geomorfološkim, geološkim i hidrološkim osobinama koje su značajne za

lokaciju postojećih i budućih cjelina grada, područje Banje Luke se moţe podijeliti na 4 cjeline:

ravno dno kotline, aluvijalne terase, brda koja okruţuju kotlinu i Dinarske planine na jugu. Na

jugozapadu područja se uzdiţe planina Manjača, a na jugoistoku planina Čemernica.

Grad se, prateći tok Vrbasa, razvijao nizvodno, a stambena naselja koja su se gradila poslije

Drugog svjetskog rata i zemljotresa 1969. razvijala su se u širinu prema brdima koja okruţuju

Banju Luku.

Teritorija grada (nekada opštine) Banja Luka graniči se sa opštinama: Gradiška, Laktaši, Čelinac,

Kneţevo, Mrkonjić Grad, Ribnik, Oštra Luka i Prijedor.

Geološke osobine i zemljišta

Područje ravničarskog dijela zahvata ravnica Banjalučkog polja i doline pritoka Vrbasa i Sane

(Vrbanja, Gomjenica itd.), na nadmorskoj visini oko 150 m. Kvartarne naslage glina, ilovača,

8

silikatni pijeskovi i šljunkovi, su blago zatalasani tereni, koji predstavljaju prelaz iz dolinskog u

brdski teren. Područje pobrĎa (150-600 m) grade stijene dijabaz-krečnjačke formacije. Taj

prostor karakteriše jako naboran reljef, koji je uslov za obrazovanje dominantnih kiselih smeĎih

zemljišta. Područje planinskih masiva (nadmorske visine 400-1.338 m) na juţnom dijelu

teritorije grada graĎeno je od krečnjačkih i dolomitnih formacija.

Dominantna zemljišta banjalučke teritorije (preko 90%) spadaju u red automorfnih zemljišta,

meĎu kojima su najprisutnija smeĎa (kambična) zemljišta, a zatim i eluvijalno – iluvijalna,

ilimerizovana zemljišta. Hidromorfna zemljišta rasprostranjena su na manjoj teritoriji, a meĎu

njima su najznačajnija pseudoglejna i aluvijalna zemljišta.

Klima

Klima Banje Luke je umjereno kontinentalna uz uticaj klime panonskog pojasa. Srednja godišnja

temperatura je 10,7 °C, srednja januarska 0,8 °C, dok je srednja julska 21,3 °C. Srednja godišnja

oblačnost iznosi 62%. Na klimu znatno utiču geografski poloţaj grada (kotlina), Vrbas sa

pritokama te urbanizacija gradskog područja.

Istorija

Na širim prostorima grada otkrivena su bogata arheološka nalazišta koja govore o

prastanovnicima prostora oko Vrbasa. Prvi poznati stanovnici bili su Iliri i Kelti.

O boravku Rimljana svjedoče brojni artefakti pronaĎeni na raznim lokalitetima u blizini današnje

Banje Luke. Rimljani su prvi otkrili ljekovita svojstva mineralnih voda na izvorištima u okolini

grada — Gornjem šeheru, Slatini i Laktašima.

U to vrijeme Banja Luka se nalazila na vaţnom rimskom putu koji je povezivao Split (lat:

Spalatum) sa Gradiškom (lat: Servitium/Serbinum). U današnjem srcu grada, na mjestu gde se

sada nalazi kulturno-istorijski spomenik, tvrĎava Kastel, bilo je podignuto rimsko vojno

utvrĎenje Kastra, unutar kojeg se odvijao ţivot rimskog vojnog naselja.

Tokom VI i VII vijeka, poslije propasti Rimskog carstva, doseljavala su se slovenska plemena.,

ali područjem je do IX vijeka uglavnom gospodarila Vizantija. Polovicom IX vijeka teritorij

današnje Banja Luke je pod neupitnom kontrolom Trpimirove Hrvatske koja u to doba kratko

ratuje na području današnje Bosne s Bugarskom. Politička situacija po pitanju područja Banja

Luke se neće mijenjati do 14 vijeka pošto je ono neprekidno u sastavu Hrvatske (od 1102

Kraljevine Hrvatske u uniji s Kraljevinom Ugarskom) do vladavine bosanskom bana Stjepana II .

O srednjovjekovnom ţivotu u okolini Banje Luke svjedoče mnoge povelje i zapisi izdati u

gradovima Vrbaške i Zemljaničke ţupe, kao i značajni ostaci utvrĎenih gradova iz perioda od

XIII do XV vijeka u kanjonu Vrbasa i na prostoru sjeverno od današnjeg grada, u Lijevču i

Potkozarju. Vrbaški grad se prvi put spominje 1224. godine, ţupa Zemljanik 1287, Kotor (Kotor

Varoš) 1323, Zvečaj 1404, a Bočac 1446. Krajem XIV vijeka ovim prostorima (tzv. Donjim

krajima) je vladao Stjepanov sin kralj Tvrtko, a početkom XV vijeka moćni hrvatski protuban i

feudalac Hrvoje Vukčić koji vraća Banja Luku u sastav Kraljevina HrvatskaKraljevine Hrvatske

9

Grad se pod današnjim imenom prvi put pominje 1494. godine kada hrvatsko-ugarski kralj

Vladislav II Jagelonac, u povelji upućenoj lokalnim zapovjednicima, navodi ime Juraja

Mikulašića kao kaštelana Banje Luke. Vjeruje se da je ovo ime nastalo od riječi „ban― i „luka―,

pri čemu je luka je označavala livadu u blizini vode.

Otomanska i austrougarska vlast

Ferhadija dţamija

U prvoj polovici 16 vijeka nakon godina velikih osmanskih opsada i hrvatskih protunapada Turci

Osmanlije su osvojile Banju Luku 1528. godine.[4]

U periodu od 1579. do 1587. godine Ferhat-

paša Sokolović je izgradio čaršiju na idealnom prostoru za razvoj naselja, na ušću rijeke Crkvene

u Vrbas. Tada je podignuto 216 javnih graĎevina, od kojih su najpoznatije: Dţamija Ferhadija,

karavan-saraj, oko 200 zanatskih i trgovačkih dućana, te hambari za ţito. Godine 1583. Banja

Luka je postala sjedište Bosanskog pašaluka, što je bila sve do 1639. godine.[5]

U svojih 500 godina postojanja Banja Luka je bila poprište mnogih sukoba. U vrijeme austrijsko-

turskih ratova bila je više puta pustošena, a njeno stanovništvo pobijeno ili rastjerano. Naročito je

značajna bitka koja se vodila oko banjolučke tvrĎave 1773. godine u kojoj su obje strane

pretrpjele velike gubitke. Banju Luku su pored vojničkih pohoda pustošile i velike epidemije

kuge, od kojih je najveća bila ona izmeĎu 1813. i 1816. kao i česti razorni zemljotresi.

Krajem turske vladavine grad je imao 1.126 kuća od kojih su 103 bile u srpskoj varoši. Ovaj

period banjolučke prošlosti obiljeţio je i Vaso Pelagić, upravnik Srpskopravoslavne bogoslovije,

prve srednje škole u Bosni. Pelagić je za školske potrebe i radi širenja prosvjete u narodu

štampao 1867. godine u Beogradu „RukovoĎu za srpsko-bosanske, hercegovačke,

starosrbijanske i makedonske učitelje―. Primio je čin arhimandrita da bi zaštitio Bogosloviju u

10

Banja Luci od protivnika iz redova sve tri vjere, kojima se nije dopadao njegov slobodouman

školski program.

Godine 1878. Banju Luku je okupirala Austro-Ugarska. Iako je za vrijeme turske vlasti bila

administrativni centar regije, Banja Luka je austrougarsku okupaciju dočekala kao zaostalo

orijentalno naselje sa manje od 10.000 stanovnika. Pod novom vlašću grad je značajno

napredovao. Dobio je nove saobraćajnice, vodovod, kanalizaciju, električnu rasvjetu, a razvijale

su se i privreda i trgovina. Ţeljezničkim putem se izvlačilo drvno bogatstvo, koje se plasiralo

dalje u sve krajeve „Dvojne monarhije―.

Za vrijeme austrougarske vladavine otvorena je i gimnazija („Velika realka―), fabrika duvana i

drvopreraĎivačko preduzeće „Bosna holc―.

Najznačajniji Banjalučanin tog vremena je svakako pisac i narodni tribun Petar Kočić, roĎen u

obliţnjim Stričićima na planini Manjači, koji je ostavio veliki i trajni pečat u kulturnom i

političkom ţivotu ovog kraja, kao i u srpskoj knjiţevnosti uopšte.

Oslobođenje i savremeno doba (XX vijek)

Za početak Prvog svjetskog rata vezana je jedna zanimljivost. Naime, po objavljivanju rata

Srbiji, Austro-Ugarska je u Banjoj Luci pohapsila sve viĎenije Srbe i optuţila ih za veleizdaju.

Slobodu za njih je uspio da izdejstvuje Alfonso XIII, tadašnji kralj Španije, i to preko svoje

majke, Marije Kristine, koja je bila porijeklom sa austrijskog dvora. Zahvalna Banja Luka i

danas ima ulicu u samom centru grada koja nosi ime ovoga vladara. Austro-Ugarska vlast u

Banja Luci okončana je ulaskom srpske vojske u grad 21. novembra 1918. godine.

Nekada crkva Svete trojice, danas Hram Hrista spasitelja

U doba Kraljevine Jugoslavije grad se ubrzano razvijao, pogotovo za vrijeme uprave energičnog

i preduzetnog Bana Svetislava Tise Milosavljevića, prvog bana tadašnje Vrbaske banovine. Tada

11

su izgraĎene zgrade Hipotekarne banke, Banske uprave, Banskog dvora, Sokolskog doma,

Higijenskog zavoda, Narodnog pozorišta Vrbaske banovine i crkve Svete trojice, koja je srušena

u njemačkom bombardovanju (danas hram Hrista spasitelja). Otvoren je veliki broj novih škola,

Etnografski muzej Vrbaske banovine, izgraĎen je gradski most, te podignut Gradski park. Sve to

je uticalo i na procvat kulturnog ţivota Banje Luke.

Napredak grada zaustavio je Drugi svjetski rat i njemačko bombardovanje 9. aprila 1941. sa

velikim razaranjima, a potom i savezničko bombardovanje 1944. U Drugom svjetskom ratu

Banja Luka je bila u okviru Nezavisne Drţave Hrvatske. Mnoge srpske i jevrejske porodice su

protjerane, a neke od njih su završile u koncentracionom logoru Jasenovac. Nekada brojna

jevrejska zajednica (uglavnom Sefarda) u Banjoj Luci gotovo sasvim je nestala.

Pripadnici "Poglavnikovog tjelesnog sdruga" (Pavelićeve garde) i VIII ustaške bojne (bataljona),

počinili su u zoru 7. februara 1942. u banjolučkim naseljima Drakulić, Šargovac i Motike, koja

su u to vrijeme brojala ukupno oko 2.500 stanovnika većinom katolika, jedan od većih zločina na

prostoru tadašnje Nezavisne Drţave Hrvatske. U masakru hladnim oruţjem je ubijeno više

desetaka pravoslavnih stanovnika, većinom staraca, ţena i djece. Počinioce ovog pokolja

predvodio je natporučnik (kapetan) Josip Mislov u pratnji petrićevačkog ţupnika, fratra

Vjekoslava Filipovića.

Porušen i osiromašen, grad je osloboĎen 22. aprila 1945. Godine 1961. na obliţnjem Banj brdu

podignut je spomenik u znak sjećanja na nekoliko hiljada krajiških boraca koji su poginuli u

Drugom svjetskom ratu.

Sat na trgu Krajine, uspomena na zemljotres

Najteţi udarac u poslijeratnom periodu (SFRJ) gradu je zadao katastrofalni zemljotres 1969.

godine, nakon kojeg grad konačno dobija svoj prepoznatljivi izgled i značaj. Godina 1969.

duboko je urezana u istoriju grada i svijest stanovništva. Najrazorniji udar pogodio je grad 27.

12

oktobra 1969. godine. Počelo je u noći 26. oktobra u 2.55 č. jakim „prethodnim udarom―;

podrhtavanje se nastavilo do 8.53 č. kada je grad pogodio zemljotres jačine 8° Merkalijeve skale,

odnosno 6° Rihterove skale s epicentrom u samom centru grada (gdje se danas nalazi zgrada

robne kuće „Boska―). Zahvaljujući pravovremenim mjerama, broj ljudskih ţrtava je sveden na

minimum (15 poginulih, a blizu 1.000 ranjenih). Materijalna šteta je bila ogromna. Ukupno je

oštećeno 112 privrednih organizacija, 36.267 stanova, 131 školska zgrada, svi objekti kulture,

socijalne zaštite, javnih sluţbi. Medicinski centar je do temelja srušen. Privreda je pretrpjela

značajne gubitke. Nakon zemljotresa je došlo vrijeme velike obnove grada, kada je izgraĎeno

mnoštvo novih objekata i stambenih naselja.

Za vrijeme ratnog sukoba na području BiH (1992 – 1995) u Banjoj Luci nije bilo direktnih ratnih

dejstava, ali je za manje od pola godine svih 16 banjalučkih dţamija zbrisano sa lica zemlje.[6]

TakoĎe je došlo do značajnih promjena u nacionalnoj strukturi stanovništva koje kulminiraju u

junu 1995. Iz grada je protjerano više desetaka hiljada uglavnom Hrvata, pa i Bošnjaka, da bi se

u grad i okolicu koji mjesec kasnije mogli naseliti izbjegli Srbi zbog početka operacije "Oluja".

Pored toga, ovaj period banjolučke istorije obiljeţio je još jedan tragičan dogaĎaj. Od 22. maja

do 19. juna 1992. godine u Klinici za dječije bolesti u Banjoj Luci umrlo je 12 novoroĎenčadi.

Svima je kiseonik za inkubatore bio neophodan. Zbog prekida koridora kroz Posavinu prema

Srbiji, uslijed svakodnevnih borbi, bila je onemogućena dostava kiseonika kopnenim putem,

kojim je Banja Luka do tada bila snabdijevana.

Osnivanjem Republike Srpske, grad Banja Luka je postao njena najveća teritorijalno politička

jedinica i de fakto glavni grad u kojem su sjedišta svih republičkih institucija. Područje grada se

danas prostire na površini od 1.239 km² koju naseljava oko 250.000 stanovnika od kojih preko

75 % ţivi u uţem gradskom području. Kulturno-obrazovnom konceptu grada i regiona pečat daju

Narodni muzej, Narodno pozorište, Narodna i univerzitetska biblioteka Republike Srpske,

kuturni centar Banski dvor, Arhiv Republike Srpske, Dječije pozorište Republike Srpske,

Umjetnička galerija, trinaest srednjih škola i četrnaest visokoškolskih ustanova.

Političko i administrativno uređenje

Grad Banja Luka je teritorijalna jedinica lokalne samouprave i ima nadleţnosti koje su zakonom

dodijeljene opštini.

Organi vlasti u Gradu Banjoj Luci su:

Skupština grada, i

Gradonačelnik.

Skupština grada je predstavničko tijelo graĎana, i organ odlučivanja i kreiranja politike Grada.

Skupština ima 31 odbornika. Odbornici se biraju na neposrednim lokalnim izborima, tajnim

glasanjem, na period od četiri godine.

Gradonačelnik zastupa grad i vrši izvršnu funkciju u Gradu Banjoj Luci. On rukovodi

Administrativnom sluţbom grada, i odgovoran je za njen rad.

13

Trenutni gradonačelnik Banje Luke je Slobodan Gavranović.

Privreda

Administrativni centar Vlade Republike Srpske

Do 1992. godine Banja Luka je bila snaţan privredni centar sa 63.000 zaposlenih i razvijenom

industrijom. Nacionalni dohodak po glavi stanovnika iznosio je 2.850 američkih dolara, a stopa

zaposlenosti 32,6 %. Privredni razvoj grada bio je zasnovan na razvoju industrije, uz dominaciju

sekundarnog sektora u kojem je bilo angaţovano 54 % ukupnog broja zaposlenih.

Nakon četvorogodišnjih ratnih dejstava privreda Banje Luke stagnira. Propuštena je nova

tehnološka generacija a oprema, instalirana prije rata, sada je zastarjela. I najzad, pokidane su

tradicionalne spoljnotrgovinske veze i izgubljeni značajni kupci i trţišta.

U posljednjih nekoliko godina naglo se razvija finansijski sektor i Banja Luka postaje finansijsko

središte. U 2002. godini počinje da radi novoosnovana Banjalučka berza. Uskoro se i akcije

najvećih preduzeća Republike Srpske uvrštavaju na berzansku kotaciju. MeĎu njima se nalaze

akcije Telekoma Srpske, Rafinerije ulja Modriča, Banjalučke pivare, Vitaminke i mnoge druge.

Pojavljuju se investitori iz Slovenije, Hrvatske i Srbije, a potom i iz Evropske unije, Norveške,

SAD, Japana i Kine.

Osim berze, u ovom gradu su smještene i druge vaţne finansijske institucije kao što su Komisija

za hartije od vrijednosti Republike Srpske, Agencija za bankarstvo Republike Srpske i Uprava za

indirektno oporezivanje BiH. Sve to Banju Luku čini jednim od najvaţnijih finansijskih centara u

zemlji i trebalo bi da predstavlja osnovu za privredni razvoj ovog kraja.

14

Obrazovanje

Banja Luka je sjedište jedne od dvije visokoškolske ustanove čiji je osnivač Republika Srpska -

Univerziteta u Banjoj Luci. U trenutku osnivanja (1975), u sastavu Univerziteta bilo je pet

fakulteta: elektrotehnički, tehnološki, mašinski, pravni i ekonomski i tri više škole. Kasnije je

osnovan i medicinski fakultet (1978. godine), da bi nakon formiranja Republike Srpske u Banjoj

Luci bili osnovani poljoprivredni (1992), šumarski (1993), filozofski (1993), arhitektonsko-

graĎevinski (1995) i prirodno-matematički fakultet (1996), kao i Akademija umjetnosti (1999).

U Banjoj Luci je smješteno trinaest srednjih škola. Najstarija srednjoškolska ustanova je

Gimnazija, koja je u 1995. godini proslavila sto godina postojanja, a tu su i: GraĎevinska škola,

Ekonomska škola, Elektrotehnička škola „Nikola Tesla―, Medicinska škola, Muzička škola

„Vlado Milošević―, Poljoprivredna škola, Tehnička škola, Ugostiteljsko-trgovinsko-turistička

škola, Škola učenika u privredi, Tehnološka škola, Centar za obrazovanje vaspitanje i

rehabilitaciju sluha i govora, te Centar „Zaštiti me―.

Banja Luka ima 29 osnovnih škola i 16 vrtića u okviru Centra za predškolsko vaspitanje i

obrazovanje.

Kultura

U vrijeme Kraljevine Jugoslavije, odnosno uprave Bana Milosavljevića, banjolučko stvaralaštvo

afirmiše poznate kreatore i animatore u oblasti kulture, koji postavljaju najvrijednija ostvarenja

na kulturnu pozornicu grada.

Narodno pozorište i Etnografski muzej osnovani su iste, 1930. godine. Prvi upravnik Muzeja bio

je čuveni slikar Špiro Bocarić. U početku osmišljen kao etnografski, muzej s vremenom

povećava fond istorijske i arhivske graĎe. Ime Dušana Mitrovića zauzima počasno mjesto u

pozorišnim analima. Bio je upravnik prvog pozorišnog ansambla koji se sastojao od desetak

glumaca, meĎu kojima su bili Vjekoslav Afrić i Vlado Zeljković.

Nedugo zatim otvorena je Narodna i univerzitetska biblioteka Republike Srpske, koja sada ima

obiljeţja narodne i univerzitetske biblioteke. Pored fonda od 250.000 knjiga biblioteka raspolaţe

i sa 3.500 unikatnih primjeraka knjiga velike vrijednosti.

Dječije pozorište je počelo s radom 1960. godine, a poslednjih godina i DIS — Pozorište mladih.

Tu je i dječiji studio glume "Roda", kao i novoosnovano Gradsko pozorište Jazavac.

Osim u Muzeju savremene umjetnosti Republike Srpske, djela poznatih majstora mogu se vidjeti

i u galeriji „Terzić―. Koncerti, izloţbe, promocije i drugi kulturni sadrţaji uglavnom se odrţavaju

u Banskom dvoru.

Najpoznatije i najuglednije kulturne manifestacije u Banjoj Luci su Kočićevi susreti,

Svetosavska akademija, ĐurĎevdanski festival i Festival gradske i narodne muzike, Teatarfest,

Sajam knjiga, Demo-fest, Kratkofil-festival kratkog filma, Dani Vlade S. Miloševića i dr.

Filmska ostvarenja se emituju u bioskopu „Palas― i multipleksu „Kozara―.

15

U Banjoj Luci se svake godine odrţavaju dvije višednevne manifestacije: „Banjolučke ljetne

igre― i „Ljeto na Vrbasu―.

U oblasti kulturno-umjetničkog amaterizma najaktivnija su sledeća društva i udruţenja: „Veselin

Masleša―, „Pelagić―, „Čajavec―, srpsko pjevačko društvo „Jedinstvo―, dječji hor „Vrapčići― i

druga.

Turizam

Kako se grad proteţe obalama donjeg toka Vrbasa, na ovim prostorima ribolov je veoma staro

zanimanje. Gornji tok Vrbasa i cijeli tok Plive bogati su raznovrsnom ribom (prije svih

pastrmkom, mladicom i lipljenom), a kanjoni ovih rijeka su i turističke atrakcije.

Donji tok Vrbasa bogat je ribom mirnih voda: šaranom, štukom i somom. Izuzev sjeverne strane,

Banja Luka je okruţena šumovitim brdima sa raznovrsnom divljači. Lovišta srna se nalaze na

Manjači i Čemernici, rezervati medvjeda u šumama kod Maslovara i Šipraga (opština Kotor

Varoš), a jezero Bardača (kod Srpca) obiluje barskom divljači, preteţno divljim patkama i

guskama.

Trapiska šuma poznato je lovište fazana i zečeva, kojih ima i u rezervatu na području Potkozarja.

"Gospodska" ulica

Zahvaljujući blizini termomineralnih izvora (Laktaši, Šeher, Slatina, Kulaši...) Banja Luka ima

osnovne uslove za razvoj banjsko-rekreativnog turizma. Radi ljekovitih svojstava izvori su

korišćeni i u doba Rimljana, ali do danas nije završena rekonstrukcija i modernizacija banjskih

lječilišta sa terenima za rekreaciju i ostalim sadrţajima savremene turističke ponude.

Banja Luka je dugo slovila kao grad zelenila sa više od deset hiljada stabala, ureĎenim

parkovima, zelenim površinama i čuvenim alejama. Planovi vezani za razvoj turizma

podrazumijevaju sanaciju tvrĎave Kastel i ureĎenje obala Vrbasa i zelenih oaza u blizini grada

(Banj brdo, Šibovi, Trapisti i izletišta pored Vrbanje).

Pored dobre prirodne osnove za razvoj lova i ribolova, te banjskog, manifestacionog i seoskog

turizma, u Banjoj Luci je u posljednje vrijeme sve popularniji i avanturistički turizam. Pod tim se

16

podrazumijevaju rafting, kajakaštvo, planinarenje, speleologija, paraglajding i slične aktivnosti,

za koje rijeka Vrbas i njen kanjon predstavljaju idealnu lokaciju.

Znamenitosti

Gradska palata u Banjoj Luci

Simboli Banje Luke, izgraĎeni su u „zlatno doba― grada u vrijeme formiranja Vrbaske banovine

na čelu sa Svetislavom Tisom Milosavljevićem. Radovi na Banskom dvoru počeli su u martu

1931, a svečano otvaranje zdanja je bilo 8. novembra 1932. godine. Dispozicije ovih objekata su

riješene blokovskim sistemom, sa svjetlarnicima uz naglašeno centralno postavljeno stepenište,

smišljeno i kreativno, sa zadovoljenjem svih funkcija. Gabariti obuhvataju uglove ulica, kod

kojih se, izlazeći fasadama na tri strane, formiraju zatvoreni blokovi. Ovo arhitektonsko rješenje

u sebi sadrţi arhitektonski izraz objedinjenog klasicizma i elemenata srednjovjekovnog srpskog

graditeljstva, sa izvučenim i naglašenim pilastrima, te sa dekorativno obraĎenim kapitelima i

arhivoltama koje uokviruju polukruţne otvore.

Hram Hrista Spasitelja u Banjoj Luci|Saborna pravoslavna crkva Hrista spasitelja

Crkva je izraĎena u srpskovizantijskom stilu, koji se kod nas javlja u arhitektonskoj praksi

krajem XIX i početkom XX vijeka. Srušena je u Drugom svjetskom ratu, a obnova je počela tek

1992. Crkva je sagraĎena od najplemenitijeg kamena sa Bliskog istoka tzv. travertin u bojama

(crveni i ţuti) koji nastaje vulkanskim erupcijama. Na fasadi hrama nalaze se portali, rozete,

stubovi, krstovi, bifore i arhivolte koje su raĎene od kararskog bijelog mermera. Stubovi (šest

velikih i četiri mala) napravljeni su od granita iz mjesta Đadone, Sardinija. Iako njena

unutrašnjost još uvijek nije ureĎena, danas crkva Hrista spasitelja arhitektonski predstavlja jednu

od najljepših i najvećih pravoslavnih graĎevina na Balkanu.

Tvrđava Kastel

TvrĎava Kastel je najstariji istorijski spomenik u Banjoj Luci. Nalazi se u središnjem dijelu

grada i dominira lijevom obalom Vrbasa. U prošlosti je Kastel bio jako vojničko utvrĎenje sa

namjenom da brani kotlinu Vrbasa od neprijateljskih naleta. TvrĎava je sa svih strana opasana

debelim kamenim zidovima, a u njenoj unutrašnjosti, pored ljetne pozornice, igrališta za djecu i

nacionalnog restorana nalazi se Zavod za zaštitu kulturnog i prirodnog nasljeĎa RS, koji radi od

1976. godine.

17

Muzej Republike Srpske

Muzej Republike Srpske se nalazi u centru Banje Luke u ulici Đure Daničića. Nalazi se u

nekadašnjoj zgradi muzeja Vrbaske banovine a osnovan je 1930. godine ukazom Kralja

Aleksandra I KaraĎorĎevića. Jedna od najaktuelnijih postavki u muzeju je zbirka Jasenovac.

Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske

Zgrada stare ţeljezničke stanice iz 1891-1892. godine (danas Muzej savremene umjetnosti RS)

izvedena je kao monumentalno zdanje, sa istaknutim središnjim ulazom i bočnim krilima na

kojima su takoĎe reprezentativni portali, sa lučnim otvorima bogato ukrašenih arhivolti u

prizemlju, naglašenim profilisanim vijencima i skladnim ritmom pravougaonih prozora na

spratu, dok je peronska strana prvobitno imala trijem na čeličnim stubovima sa ukrasnim

kapitelima. GraĎena je u neorenesansnom maniru, a pozicijom je omogućila formiranje prvog

gradskog trga vezanog za Carski drum.

Narodno pozorište Republike Srpske

Narodno pozorište Republike Srpske u Banjoj Luci osnovano je 1930. godine kao "Narodno

pozorište Vrbaske banovine" i od tada je vaţan nosilac razvoja dramske umjetnosti u gradu, a i

cijeloj regiji. Kao i mnoge druge znamenitosti u gradu, zgrada Narodnog pozorišta izgraĎena je u

vrijeme bana Milosavljevića.

Palata Republike Srpske

Palata Republike Srpske - sjedište Predsjednika Republike Srpske (Zgrada nekadašnje

Hipotekarne banke).

Monumentalni objekat Hipotekarne banke izgraĎen je 1936. godine, a u njemu su, pored

elemenata Bauhausa, naglašeni i neoklasicistički elementi. Dvije bronzane figure krajiških

seljaka, koje flankiraju reprezentativni portal, izradio je Volodemer Zahorodnjuk. Od kraja 2008.

godine je palata Republike Srpske.

Gospodska ulica

18

Krajem XIX vijeka u Gospodskoj ulici (ulica Veselina Masleše) podignut je niz jednospratnih

neorenesansnih zgrada, a docnije i zgrada sa stilskim elementima secesije, namijenjenih trgovini

i stanovanju. Veći broj ovih objekata sačuvao se do danas i svojim bogatim ukrasima na

vijencima oko prozora i balkona i sa dekorativnim tornjićima na uglovima čini reprezentativnu

pješačku zonu u središtu grada. Danas se u ovim objektima duţ Gospodske ulice nalaze mnoge

trgovačke radnje koje nude robu domaćih i svjetskih proizvoĎača.

Spomenik Petru Kočiću

Spomenik knjiţevniku i narodnom tribunu Petru Kočiću (1877—1916) nalazi se u centralnom

Gradskom parku. Autori spomenika su Antun Augustinčić i Vanja Radauš. Spomenik je završen

1929., a postavljen je i svečano otkriven 6. novembra 1932. godine.

Samostan Marija Zvijezda

IzgraĎena je 1926. godine. Starohrišćanski i romanički elementi oblikuju ogroman prostor

trobrodne bazilike na tačno promišljen, originalan način, s obzirom na to da je središnja laĎa

dugačka šezdeset, a široka 10 metara. Unutrašnjost samostana odlikuje se smislom za ureĎenje

prostora, njeţnim koloritom i neobično umjetničkim uobličenjem.

Banj brdo

Banj brdo (nekada Šehitluci) je poznato banjolučko izletište, sa kojeg se moţe vidjeti gotovo

cijeli grad. Na vrhu ovog brda (431 m nadmorske visine) nalazi se Spomenik palim Krajišnicima

u Narodnooslobodilačkoj borbi (1941—1945). Spomenik je mauzolejskog tipa (visine 13 m i

duţine 24 m) i rad je jednog od najvećih jugoslovenskih kipara i majstora memorijalne plastike,

Antuna Augustinčića. Banj brdo dominira banjolučkom kotlinom, a njegov vrh je udaljen 5 km

od centra grada.

Spomenik Topola užasa

Spomenik Topola uţasa se nalazi na Trgu ţrtava Jasenovca ispred zgrade Narodne skupštine

Republike Srpske u centru Banje Luke. Podignut je u znak sjećanja na ţrtve ustaškog logora

smrti Jasenovac.

Spomenik Dvanaest beba

Spomenik Dvanaest beba se nalazi ispred muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske.

Spomenik je otkriven 2008. u znak sjećanja na smrt 12 banjalučkih beba.

Sport

Od banjolučkih sportista najpoznatiji su rukometaši koji su svom gradu donijeli titulu evropskog

prvaka u rukometu.

19

Uspjehe su postizali i banjolučki bokseri, strijelci, šahisti, padobranci, fudbaleri, biciklisti,

kajakaši, košarkaši. .. sa 12 olimpijskih medalja (8 zlatnih), 15 medalja sa svjetskih prvenstava, 6

medalja sa evropskih prvenstava, 4 sa univerzijada, 11 sa mediteranskih igara i 39 sa balkanskih

prvenstava. Banja Luka ima jednog klupskog prvaka Evrope (Rukometni klub „Borac―[9]

),

pobjednika Mitropa kupa (Fudbalski klub „Borac―) te veliki broj ekipnih i pojedinačnih

šampionskih titula u prvenstvima Jugoslavije.

Danas je u Banjoj Luci organizovano i aktivno radi više od 100 sportskih organizacija, saveza,

sportsko-rekreativnih društava i udruţenja u 22 sporta.

Na području grada postoji 69 sportskih objekata. Najpoznatiji meĎu njima su: „Gradski stadion

FK Borac―, te sportske dvorane „Borik― i „Obilićevo― koje su zajedno sa kuglanom „Borik― u

sastavu javne ustanove „Sportski centar Borik―.

Saobraćaj

Zapadni tranzit, jedna od najfrekventnijih saobraćajnica u gradu

Na području Banje Luke najrazvijeniji vid saobraćaja je drumski, a pored njega, u upotebi je i

ţeljeznički, dok je vazdušni saobraćaj slabije razvijen. Kroz grad prolaze magistralni putevi M4

(Novi Grad — Doboj) i M16 (Gradiška — Crna Rijeka (Jajce)), te neki manje značajni

regionalni i lokalni putevi.

Nakon perioda stagnacije u razvoju saobraćajne infrastrukture na području grada i cijele

Republike Srpske, u zadnjih nekoliko godina radi se na modernizaciji i rekonstrukciji puteva. U

toku je izgradnja autoputa Banja Luka — Gradiška (E-661) koji veţe Banju Luku sa autoputem

E-70 (Beograd — Zagreb). Planirana je i izgradnja mreţe autoputeva, koju bi pored navedenog

činili i pravci Novi Grad — Banja Luka, Banja Luka — Doboj, Šamac — Doboj, Šamac —

Bijeljina i Banja Luka — Kupres.

Pored brojnih privatnih prevoznika i špeditera, drumski putnički i teretni saobraćaj organizuju

preduzeća „Autoprevoz―, „Banjalukatrans― i „Rotas―. Banjolučka privredna preduzeća

karakteriše usitnjenost kapaciteta reţijskog saobraćaja.

Ţeljeznički saobraćaj se odvija na domaćoj liniji Doboj — Banja Luka — Prijedor — Novi Grad

— Dobrljin i meĎunarodnim linijama Zagreb — Banja Luka — Sarajevo — Ploče i Banja Luka

— Šamac — Vinkovci — Beograd

20

Aerodrom Banja Luka (u mjestu Mahovljani, sjeverno od grada) izgraĎen je 1985. godine, ali je

za civilni saobraćaj otvoren tek krajem 1997. Prva redovna putnička linija Beograd — Banja

Luka — Beograd otvorena je promotivnim letom Jugoslovenskog aerotransporta 2. marta 1998.

godine. S obzirom na neizgraĎeno kargo skladište u okviru aerodroma teretni saobraćaj još nije

uspostavljen.

21

LITERATURA

Vikipedija,slobodna enciklopedija,Banjaluka 2013