Fakultet za poslovne i finansijske studijeIstočno Sarajevo

SEMINARSKI RAD

Iz predmeta : Mikroekonomija

Tema : AUKCIJE

Student : Profesor :Šarović Slaviša Doc.dr. Valentina Duvnjak

Sadržaj

1. Uvod......................................................................................................2

2.Međunarodni sajmovi............................................................................3

2.1.Nastanak i istorijat sajmova...............................................................3

2.2.Definicija i vrste sajmova...................................................................4

3. Aukcije.................................................................................................7

3.1.Nastanak i razvoj aukcija....................................................................7

3.2.Definicija i vrste aukcija.....................................................................8

3.3.Oblici aukcija....................................................................................10

3.4.Proces aukcije...................................................................................11

3.5.Koraci za pripremu aukcije..............................................................11

4.Upoređivanje međunaraodnih sajmova i aukcija................................12

5.Zakjučak..............................................................................................15

1

1. UVOD

Da bismo sagledali razlike između međunarodnih sajmova i aukcija, neophodno je da se najprije upoznamo sa pojmovima samih ovih institucija kao i sa uslovima njihovog nastanka i održavanja. Zato ću poći od istorije njihovog nastanka kako bi dalje mogli da se upoznamo sa njihovim razvojem kroz istoriju društva i sa jasnim definicijama ovih veoma važnih institucija posebno kada je riječ o razvoju međunarodne trgovine. Bitan je i podatak da su one od samog početka isprepletane i međusobno povezane, kao i to da su podloga za nastanak aukcija bili upravo sajmovi.

Aukcije su tržišta na kojima se kupovina i prodaja proizvoda realizovane posredstvom formalnih procesa pregovaranja. Tržišna teorija i praksa poznaju nekoliko vrsta aukcija. Ovim putem, često se vrši kupoprodaja dife-renciranih proizvoda, prevashodno rijetkih predmeta, kakvi su antikviteti i artifakti koji imaju visoku umjetničku vrijednost. Nerijetko se prava na eksploataciju nafte i drugih rudnih bogatstava na nekom zemljištu ostvaruju na ovaj način. Takođe se na ovaj način vrši nabavka vojne opreme ,informatičke opreme i oprema za telekomunikaciju.

Aukcije poput ovih odlikuju se čitavim nizom prednosti u odnosu na druge modele kupovine i prodaje. Djelovanjem na aukcijskom tržištu , ostvaruje se ušteda vremena u odnosu na vrijeme koje je utrošeno tokom procesa pojedi-načnih pregovaranja. Pored toga aukcije podstiču razvoj konkurentskih odnosa među kupcima. Model aukcije koji podrazumjeva izbor pravila po kojima ista funkcioniše ima značajan upliv na njen ishod. Sa stanovišta prodavca najadekvatniji vid aukcije je onaj koji će omogućiti realizovanje maksimizacije prihoda ostvarenog putem prodaje proizvoda. Nasuprot tome optimalni oblik aukcije iz perspektive kupca koji prima ponude od strane potencijalnih prodavača predstavlja ona aukcija koja će omogućiti minimiziranje očekivanog troška kupljenog proizvoda.

2

2. MEĐUNARODNI SAJMOVI

*2.1. Nastanak i istorijat sajmova

Riječ sajam potiče od latinske riječi “feriae” što znači odmor, odnosno period posle religioznog obreda. Od ove reči nastali su i nazivi na italijanskom, francuskom i engleskom. Iz niza pisanih dokumenata može se videti da su prvi međunarodni sajmovi bili povezani sa crkvenim svečanostima.

Sajmovi su najstarije organizovano međunarodno tržište. Nastali su kao i međunarodni sajmovi u zemljama gde je razvoj proizvodnih snaga dostigao takav nivo da je tražio takvu instituciju i omogućavao njen opstanak. Prvi sajmovi nastali su u antičko doba, tačnije u Vavilonu, Palestini, Egiptu, Siriji, Arabiji, Indiji i Kini a kasnije i u današnjoj Grčkoj i Italiji. Na tim sajmovima se trgovalo nakitom, stokom, poljoprivrednim proizvodima i robovima. Održavani su u mestima sa velikim brojem stanovnika, lukama i u ušćima jedne rijeke u drugu, što je omogućavalo lakši transport robe.

Na područiju današnje Francuske u sedmom vijeku razvijaju se značajni međunarodni sajmovi. Prvi međunarodni sajam nastao je u opatiji Sent Denis. Otvoren je 629. godine u čast kralja Dagoverta i od tada počinje održavanje tzv. Dionizijskog sajma. Na ovaj sajam dolazili su trgovci iz Španije, Provanse i drugih krajeva. U periodu između jedanaestog i četrnaestog vijeka Šampanja je postala centralni region za održavanje međunarodnih sajmova tokom cijele godine. Ovome je doprinjelo to što su karavane koji su dolazili i odlazili sa sajmova u Šampanji, štitili zemljoposednici, a za uzvrat su dobijali novac koji je prikupljan po osnovu taksi koje su se plaćale za učešće na sajmovima. Tokom dvanaestog veka u najvažnije gradove Šampanje na sajmove dolaze trgovci iz cijele Evrope. Prvenstveno iz Francuske, Engleske, Grčke, Dubrovnika ali i iz zemalja Male Azije.

3

_____________________________________________________________*- Bjelić, Predrag, Međunarodna trgovina, Beograd, 2008U to vrijeme mnogi gradovi su shvatili koliko je za njihov razvoj značajna međunarodna trgovina pa su počeli da daju povlastice trgovcima. Te povlastice su bile u vidu nižih poreza i slobode trgovine. A kada je Šampanja pripojena Francuskoj nestaju sve ove povlastice a Šampanja prestaje da bude sajamski centar. Međutim javljaju se novi sajamski centri širom Evrope, i to u: - Njemačkoj – Hanover, Lajpcig, Hanover i Keln - Švajcarskoj – Ženeva i Bazel - Italiji – Pavija i Ferira - Rusiji – Njižni Novgorod, Poslov i Smolensk

U trinaestom vijeku najznačajniji sajamski grad bio je Briž čije mjesto posle prirodne katastrofe zauzima Antverpen. Odavde vidimo da se pomjeraju na sjever, jer sve više u trgovini imaju veliku ulogu Velika Britanija i Sjeverna Evropa. Otkrićem pomorskih puteva izmeđi Evrope i Azije, kao i između Evrope i Amerike, dva sajma doživljavaju visok stepen razvoja i internacionalizacije. Prvi globalni međunarodni sajamski centar bila je Medina de Kampo, a pored nje i Malaga. Javljaju se u Španiji jer su se tu slivale sve robe iz njenih kolonijalnih carstava. Kupci su bili iz Holandije, Njemačke, Francuske, Italije i drugih zemalja zapadne Evrope. Tako je bilo sve do sedamnaestog vijeka, kada sajmovi dobijaju promotivni karakter. Što se tiče komercijalne strane sajma vezana je za uspostavljanje poslovnih kontakata i zaključivanje ugovora.

*2.2. Definicija i vrste sajmova

Sajam je priredba sa tržišnim karakterom gdje se izlaže ponuda jedne grane i njoj sličnih grana ili ponuda više grana.

Postoji nekoliko vrsta sajmova u zavisnosti od kriterijuma koji izaberemo za njihovu klasifikaciju.

Sajmove možemo podijeliti prema:

1. predmetima koji se na njima izlažu,

4

2. broju privrednih grana koje obuhvataju.

_____________________________________________________________*- Bjelić, Predrag, Međunarodna trgovina, Beograd, 2008Ukoliko sajmove podjelimo prema predmetima koji se na njima izlažu ima:

1. sajmove roba 2. sajmove usluga 3. sajmove uzoraka

Danas su dominantni sajmovi uzoraka, na kojima izlagači sa sobom nose uzorke robe da se potencijalni kupci uvjere u kvalitet iste. Ako dođe do zaključivanja ugovora o kupoprodaji roba se kupcu šalje iz proizvodnog pogona, a trgovci izlagači ne nose sa sobom robu za prodaju što se praktikovalo na sajmovima tokom srednjeg vijeka.

Pri podjeli prema broju privrednih grana koje obuhvataju razlikujemo:

1. opšte sajmove, 2. specijalizovane sajmove.

Na opštim sajmovima izlažu se robe i usluge iz svih sektora privrede. Za razliku od njih, na specijalizovanim sajmovima se izlažu uzorci jednog proizvoda ili grupe proizvoda iste grane. Opšti sajmovi dominirali su do sredine pedesetih godina 20. veka, dok posle ovoga dolazi na red dominacija specijalizovanih. A prvi specijalizovani sajam bio je sajam automobila u Parizu.

Za međunarodnu trgovinu od posebnog je značaja podela sajmova sa aspekta prisutnosti međunarodnih izlagača i učesnika, pri čemu se dijele na:

1. nacionalne i 2. međunarodne

Međunarodni sajmovi predstavljaju pravu priliku za počinjanje osvajanja jednog novog, stranog, tržišta i mesto gde se uspostavljaju prvi kontakti sa partnerima sa nepoznatih tržišta.

5

Uglavnom se riječ sajam koristi za institucije međunarodne trgovine, ali se u svakodnevnom govoru ova riječ koristi i za označavanje preduzeća koja se bave pružanjem usluga organizacije sajamskih priredbi, ali se koristi i za označavanje samih sajamskih priredbi. Na sajmovima preduzeća danas izlažu i promovišu svoje robe i usluge, a posetioci mogu da dobiju više informacija o robi i uslugama koje su izložene na sajmu. Izlagačima sajmovi pružaju mogućnost da:

- demonstriraju proizvode i usluge pred potencijalnim kupcima;- lansiraju nove proizvode i usluge;- testiraju nova tržišta zbog velike konkurencije potencijalnih kupaca;- istraže potrebe kupaca;- pronađu nove dobavljače;- ostvare poslovne kontakte;- ostvare publicitet zbog prisustva novinara;- zaključe nove ugovore o prodaji.

Za posetioce sajmovi su pogodna mjesta za:

- dobijanje informacija o proizvodima i uslugama;- dobjanje informacija o novim tehnologijama;- otkrivanje novih, potencijalnih dobavljača;- ostvarivanje novih poslovnih kontakata.

Za prisustvo svakom sajmu izlagač treba da postavi sebi cilj u pogledu obima ugovora koje planira da zaključi ili u pogledu obima prodaje sa štanda. Isto tako i posjetioci treba da naprave plan svoje posjete sajmu i odrede ciljeve posjete, a kasnije posle posjete razmotre ispunjenje plana i ostvarenje plana i ostvarenje ciljeva posjete.

Nekada je većina sajmova organizovana u Evropi dok danas ona ima visoko učešće u održanim sajmovima, međutim oni se sve više održavaju u Africi i Aziji. U Americi je broj sajmova koji se održavaju mali, a pogotovo u SAD gde dominiraju izložbe. Najznačajnije zemlje po broju održanih sajmova su Italija, Nemačka i sve više NR Kina.

6

3. AUKCIJE

* 3.1. Nastanak i razvoj aukcija

Riječ aukcija potiče od latinske reči “auction” što znači podizanje. Prve aukcije odnosno javna nadmetanja su organizovana u Starom Rimu. I interesantno je napomenuti da su prve aukcije održavane na trgovima. Cilj njihovog održavanja bila je zaštita interesa odsutnih i nesposobnih a čija se imovina prodavala. Kasnije je isti ovaj način prodaje korišćen za prodaju imovine dužnika, po odluci suda kako bi isti izmirio svoje obaveze.

Međutim ovo nisu bile aukcije već javna nadmetanja, odnosno licitacije na osnovu kojih nešto kasnije nastaju aukcije. I na tim prvim aukcijama vršila se kupoprodaja unikatnih predmeta. Ove aukcije na malo su do kraja devetnaestog vijeka bile organizovane u velikim gradovima zapadne Evrope. I u slučaju aukcija kao i kod sajmova glavni organizatori bile su kolonijalne sile, kojima je položaj omogućavao ponudu robe iz osvojenih zemalja.

Posle osnivanja prve CHARTER COMPANY-e od strane Engleske, sa njihovim osnivanjem počinju i druge kolonijalne sile. Ove kompanije poznate su kao kompanije po povelji, jer je za njihovo formiranje bilo neophodno odobrenje vladara, koji je u to doba bio glavni subjekt trgovine.

Holandija je 1602. godine osnovala dvije ovakve kompanije. To su bile Holandska istočnoindijska kompanija ( HIIK ) i Holandska zapadnoindijska kompanija ( HZIK ). HIIK je bila veoma značajna za međunarodnu trgovinu.

Trgovala je začinima, čajem, kafom, parfemima i šećerom. Na prolećnoj su prodavani kafa, biber i drugi začini a na jesenjoj tekstil i svila. A posebno je značajna po tome što je bila prva koja je osnovala aukcije.Samom organizacijom aukcija dva puta godišnje u Amsterdamu ova kompanija zajedno sa holandskom državom internacionalizuje aukcije.

7

_____________________________________________________________*- Stanislava, Acin-Sigulinski, Međunarodno poslovanje, Novi Sad, 2008Engleska istočnoindijska kompanija organizovala je prvu specijalizovanu aukciju na veliko, na kojoj se prodavao samo jedan proizvod tačnije čaj. Interesantno je pomenuti da je ova aukcija postojala od 1679. godine pa sve do 2003. godine. Kao i to da je od samog početka bila međunarodnog karaktera, jer je pored onih iz Engleske okupljala i kupce iz gotovo svih zemalja Evrope. U devetnaestom vijeku Engleska počinje da organizuje i aukcije vune jer je za ovo imala i više nego povoljne uslove. Najznačajniji je svakako to što su upravo engleske firme kontrolisale najveći dio proizvodnje vune u Australiji.

Od šesnaestog do devetnaestog vijeka većina aukcija je organizovana u metropolama. Kako su kolonije počele da se oslobađaju, aukcije se sele tamo gde potiču robe koje se na njima prodaju. Tako da se aukcije vune organizuju u Sidneju, čaja u Indiji a kafe u Africi.

3.2. Definicija i vrste aukcija

Danas pod aukcijom podrazumijevamo međunarodnu tržišnu instituciju gde se prodaja robe vrši javnim nadmetanjem a metod prodaje je licitacija. A jedna od definicija je da su to organizovana tržišta nezamjenljive robe, koja rade prema svojim pravilima koja su poznata svim učesnicima i održavaju se u za to specijalno opremljenim prostorima.

Postoje različite vrste aukcija, a najznačajniji kriterijum za njihovu podelu svakako je stalnost organizovanja, prema kome aukcije delimo na:

1. povremene tj. sporadične2. stalne tj. organizovane

Povremene aukcije se organizuju kada se ukaže potreba za prodajom predmeta koji se rijtko prodaju ili po naredbi suda kada se neka imovina mora prodati. Za međunarodnu trgovinu od izuzetne su važnosti stalne aukcije koje se organizuju u tačno određenim vremenskim intervalima i gdje se uglavnom prodaju ustaljene robe.

8

Stalne aukcije su se pojavile na inicijativu već pomenute Holandske Istočnoindijske kompanije, koja je imala monopol u trgovini Holandije sa njenim kolonijama u Aziji, početkom sedamnaestog vijeka. Brodovima ove kompanije dopremljane su ogromne količine robe koja se morala odmah prodavati. Iz tog razloga su aukcije organizovane u luci čim brod stigne kako bi se roba što prije rasprodala.

Razlikujemo još dve vrste aukcija i to su:

1. aukcije na malo i 2. aukcije na veliko

Na aukcijama na malo se uglavnom prodaju unikati a pre svega umjetnički predmeti, antikviteti i rariteti. Među brojnim aukcijskim kućama širom planete svakako su najzapaženije dvije iz Engleske, Sotheby’s ( koja je osnovana 1774. godine u Londonu) i Christie’s ( nastala 1766. godine isto u Londonu ). One su čak toliko ojačale da su pedesetih godina prošlog vijeka dobile status transnacionalnih kompanija, koje su otvorile svoje filijale širom svijeta. Među kojima su svakako najznačajnije one u Ženevi, Cirihu, Tel Avivu, Monaku, Njujorku, Parizu i Čikagu.

Kada je riječ o aukcijama na veliko vremenom se njihovo organizovanje institucionalizovalo osnivanjem privatnih kompanija koje su se bavile organizovanjem aukcijskog trgovanja, pružajući usluge prostora i nadzora trgovcima koji su na ovakvim tržištima poslovali. Aukcije kao preduzeća pružaju usluge organizacije aukcije ali one same ne učestvuju u trgovanju. Aukcijske kuće pružaju sledeće usluge:

1. usluge prostora - aukcijske sale;2. regulišu aukcijsku trgovinu, određivanjem pravila trgovanja i

registracijom trgovaca na aukcijama;3. vode tok aukcija preko lica – aukcionara koji licitiraju cene;4. objavljuju informacije o održavanju aukcija i o postignutim cijenama

na aukciji.

Na aukcijama trguju aukcijski brokeri i to su preduzeća koja su registrovana kod aukcijske kuće za trgovanje na aukciji.Ova preduzeća zastupaju kupce na aukciji pa se za njih često koristi i naziv brokeri kupci, jer većina aukcija

9

zahtjeva da trgovci budu poznate i poverljive firme. Od nekih se firmi čak zahtjeva i polaganje mjenica na ime firme kao garancije.

Mnogo su značajnije aukcije na veliko, koje se javljaju krajem šesnaestog vijeka. A prva je osnovana, kako je već pomenuto u Amsterdamu od strane HIIK.

*3.3.Oblici aukcija

Danas u pogledu organizovanja aukcija razlikujemo tri oblika:

1. engleski tip ,2. holandski tip aukcija i

3. aukcija zapečaćenih (kovertiranih) ponuda

Aukcija počinje tako što se roba koja je podeljena u lotove donosi u aukcijsku salu i akcionar počinje sa njenom prodajom tražeći od brokera da ponude odgovarajuću cenu. Lotovi predstavljaju robu koja je grupisana po određenim kvalitativnim svojstvima. Roba je prije početka aukcije izložena u aukcijskom skladištu kako bi brokeri i kupci mogli da se uvjere u njen kvalitet. Ovo je klasični tip aukcije koji je poznat i kao britanski tip.

Kod holandskog tipa aukcija prodavac na početku odredi cjenu koju bi želio da postigne za svoju robu, pa zatim prikuplja ponude koje se uglavnom dostavljaju pismeno i prodaje robu onom kupcu koji je ponudio najvišu cjenu ili dao najbolju ponudu.

Prodavac nema obavezu da prihvati najvišu ponuđenu cjenu već onu koju smatra najprihvatljivijom. Holanđani su počeli da organizuju ovako aukcije posle loših iskustava sa par aukcija duvana sa Sumatre koje su održane u Amsterdamu a koje su jako loše prošle po prodavce. Na ovim aukcijama nema javnog nadmetanja već se cjena formira prikupljanjem ponuda, ali se dešava i da se organizuju javne licitacije kada se pozivaju samo oni kupci koji su ponudili najviše cene. I tada oni licitiraju jedni protiv drugih. Kod ovakvih aukcija nema klasifikovanja robe u lotove. U novijoj literaturi može se sresti i treći tip formiranja cene na aukciji, poznat pod nazivom aukcija ’’zatvorenih ponuda’’ gde potencijalni kupci dostavljaju zapečaćene ponude koje se komisijski otvaraju i bira se najbolja

10

ponuda od dostavljenih. Pravo na kupovinu predmeta ima ponuđač najvećeg iznosa.

_____________________________________________________________*- Đorđević Dragomir/ Klincov Radovan, Mikroekonomija, Banja Luka, 2008

*3.4.Proces aukcije

• Priprema aukcije:

-dopremanje robe na aukciju

-klasifikacija i razvrstavanje u lotove

-smještanje u aukcijsko skladište radi razgledavanja

-promocija aukcije –slanje aukcijskih listi (mjesto i datum održavanja, ime aukcionara, opis robe, opis svakog pojedinačnog lota)

• Aukcijsko nadmetanje :

-objava o početku otvaranja

-nadmetanje

-sklapanje kupoprodajnog ugovora (aukcijska zaključnica) i preuzimanje robe ili ponovna ponuda na aukciji ili povlačenje robe.

*3.5. Koraci za pripremu aukcije

1. Priprema aukcijskog plana2. Odabir vrste aukcije3. Razvoj aukcijskih pravila 4. Objava aukcije u medijima5. Registracija u učesnika i distribucija aukcijske dokumentacije6. Održavanje aukcije7. Finalizacija prodajnog ugovora

11

8. Zaključivanje aukcije

___________________________________________________________ *-http://wmd.hr/riječnik-pojmovi-a/web/aukcija

4. UPOREĐIVANJE MEĐUNARODNIH SAJMOVA I AUKCIJA

Čak su i prve aukcije koje su orgnizovane a prvenstveno one na veliko imale neke sličnosti sa tadašnjim sajmovima prvenstveno u pogledu toga što je sva roba koja se prodavala bila i izložena. Ali je uočljiva bila i osnovna razlika, a to je sama organizacija prodaje. Koja je vršena po već unapred utvrđenom pravilniku, što je značilo i veći promet i efikasniju prodaju nego na sajmovima na kojima su prodavani isti takvi proizvodi.

Na osnovu ove osnovne razlike koja se javlja prilikom organizovanja sajmova i aukcija možemo sagledati i ostale koje nužno proizilaze iz nje. Svakako one najizraženije su u pogledu:

1. načina organizovanja2. određivanja cjena3. standardizacije roba i usluga koje se izlažu odnosno prodaju

Pri prodaji na aukcijama javljaju se posrednici, odnosno brokeri koji prihvataju robu za koju smatraju da bi bila zanimljiva za kupovinu potencijalnim kupcima. Oni su ti koji određuju početnu cjenu i prodaju je u svoje ime a za račun vlasnika. Ovde je reč o brokerima prodavcima. Postoje još i brokeri kupci koji obavljaju kupovinu u svoje ime a za račun komitenta. I jedni i drugi brokeri za svoje usluge naplaćuju proviziju od strane prodavca odnosno kupca. Dok pri organizovanju sajmova posrednika nema, već ponuđač pri izlaganju robe prezentuje i svoju cenu na koju kupac ne može da vrši uticaj.

Određivanje cjena na aukcijama vrši se javnim nadmetanjem, prilikom čega kupci odnosno brokeri licitiraju za ponuđenu robu sve do iznosa koji finansijski mogu da podnesu. Kupac postaje onaj ko ponudi najvišu cjenu. U

12

koliko se desi da dva potencijalna kupca ponude istu cjenu a ni jedan od njih ne ponudi višu, kupac je onaj koji je prvi ponudio najvišu cjenu.

Razlika pri organizaciji je u tome što se na nekim aukcijama od kupaca odmah uzima avans, što svakako nije slučaj sa sajmovima. Pogotovo zbog toga što sajmovi danas imaju sve više promotivni karakter, tako da se na njima više ne obavlja prodaja odnosno kupovina kao nekada. Uglavnom je komercijalna strana sajma vezana za uspostavljanje poslovnih kontakata i zaključivanje ugovora. Tako da iz ovog razloga ne postoji ni mogućnost objavljivanja rezultata prodaje, što je svojstveno za aukcije po čijem se završetku rezultati prodaje tj. šta je i po kojoj cjeni prodato publikuju u poslovnim listovima i raznim sredstvima informisanja. Kada govorimo o robama koje se izlažu i prodaju na ovim manifestacijama svakako je bitno pomenuti da se na aukcijama vrši prodaja nestandardizovanih roba, što znači da se njihov kvalitet ne može jasno utvrditi pa postoji potreba da prije a često i za vreme aukcija roba bude prisutna u sali. Ni ovo nije slučaj kod prodaje na sajmovima, jer na njima mogu biti izloženi kako katalozi tako i uzorci. Danas sajmovi sve više gube na značaju pa se na njima prodaju uglavnom prehrambeni proizvodi izuzev žitarica čija se prodaja vrši na berzama.

Bitno je pomenuti i sličnosti između međunarodnih sajmova i aukcija, kao i njihov izuzetan značaj za savremenu međunarodnu trgovinu. Prije svega međunarodni sajmovi su doprinjeli razvoju međunarodne trgovine. I to su činili kroz čitav svoj razvoj, počevši od sajmova u Šampanji od dvanaestog vijeka, preko onih u Malagi koji su dali ogroman doprinos razvoju trgovine između Evrope i Azije pa sve do Prvog svjetskog rata. Dok su posle Drugog svjetskog rata, tada čuveni sajmovi u Lajpcigu i Hanoveru doprinjeli razvoju trgovine između zapadnoevropskih zemalja i zemalja istočne Evrope. Ako uzmemo u obzir i činjenicu da je broj članica UFI porastao čak više od 18 puta možemo zaključiti da je doprinos međunarodnih sajmova rastu svjetske trgovine na zavidnom nivou. Pored unapređenja međunarodne trgovine proizvodima međunarodni sajmovi su doprineli i međunarodnoj razmeni usluga, prvenstveno onih iz oblasti turizma, saobraćaja i građevinarstva. Sa razvojem tehnologija javljaju se i novi trendovi u organizovanju sajmova. Pa se shodno ovome sve češće forsiraju priredbe na kojima se predstavljaju inovacije, informacione i druge tehnologije, preko kojih se pospešuje međunarodna razmjena znanja i iskustva. Učešće međunarodnih aukcija u međunarodnoj trgovini znatno je opalo. Razlog ovoga svakako je taj što je

13

standardizacija primarnih proizvoda dostigla tako visok nivo da su stvoreni uslovi za njihovu razmjenu na berzama.

Sa aspekta prodavca, prednosti korišćenja aukcija su da se za relativno kratko vrijeme proda velika količina robe, na malom prostoru je skoncentrisana značajna tražnja, a licitiranjem su kupci stimulisani da povećavaju svoje ponude i tako prodavcu obezbeđuju višu cjenu. Nedostatak se može javiti kad ne postoji dovoljan broj potencijalnih kupaca, kao i kada nisu dobro obavešteni o održavanju aukcije, pa zbog toga prodavac postigne nižu cjenu, što dovodi do iznenadnog pada cjena robe koju on prodaje. Tako da aukcije holandskog tipa pružaju prodavcu mogućnost zaštite od drastičnog pada cena jer nije obavezan da prihvati maksimalne cene. Takođe, kod licitiranja nadole roba se prodaje onome koji se prvi javi da potvrdi ponuđenu cjenu što znači da su potencijalni kupci u većem strahu da im neko ne preotme robu, dok se kod klasičnih aukcija sa licitiranjem nagore roba prodaje kupcu koji je ponudio najvišu cenu tek posle tri uzastopna poziva na ponudu sa većom cjenom.

Sa aspekta kupca aukcije mu omogućavaju da bolje prilagodi svoje ponude cjene, koje licitira a daju mu i mogućnost kupovine manje količine robe, po pristupačnim cjenama i to neposredno od distributera ili proizvođača. Međutim za kupce aukcija može biti i loš kanal nabavke robe ako se javi dosta potencijalnih kupaca koji značajno podignu cjenu željene robe.

14

5. ZAKLJUČAK

Predhodno navedene činjenice o pojmu i organizaciji međunarodnih sajmova i aukcija, iz kojih proizilaze i njihove osnovne razlike, prvenstveno izražene u načinu određivanja cena, navode nas na zaključak da sajmovi nisu prevaziđeni, već se vremenom prilagođavaju zahtevima međunarodne trgovine i ostaju dominantni u odnosu na aukcije. Najpoznatiji međunarodni sajmovi danas dobijaju epitet globalni jer imaju i po nekoliko miliona posetilaca, što je veliki doprinos razvoju svetske trgovine pošto na njima proizvođači mogu ispitati zahteve kupaca i prilagođavati se tržištu.

Aukcija je postupak formiranja cijene u toku kojega se mogući kupci nadmeću cijenom koju su spremni ponuditi za traženu stvar. Pobjeđuje onaj kupac koji ponudi najviše, te on ima pravo kupiti željenu količinu po ponuđenoj cijeni.

Danas pod aukcijom podrazumijevamo međunarodnu tržišnu instituciju gde se prodaja robe vrši javnim nadmetanjem a metod prodaje je licitacija. A jedna od definicija je da su to organizovana tržišta nezamjenljive robe, koja rade prema svojim pravilima koja su poznata svim učesnicima i održavaju se u za to specijalno opremljenim prostorima.

Aukcije se održavaju u mnogo različitih oblika. Od najjednostavnijih kakvi su česti na sajmovima , na kojima kupci izvikuju cijene za prikazani komad robe, do najsloženijih , takozvanih kontinuiranih aukcija. Na takvim aukcijama se proces nadmetanja odvija neprekidno za sve vrste robe koja se nudi na prodaju, i to dvostrano. To znači da cijene istovremeno mijenjaju i kupci i nudioci. Primjer takvih aukcija su berze kapitala i robne berze.

Aukcija je najprecizniji postupak određivanja cijene , budući da se svaka ponuđena roba prodaje po najvišoj cijeni koju trenutno može postići na tržištu. Loša strana aukcije je ta što na tržištu može učestvovati relativno

15

malo učesnika , te vrlo viskoca cijena transakcije. Zato se aukcijsko (otvoreno) tržište primjenuje onda kada se posluje s velikim količinama robe, uz relativno mali broj transakcija, ili kad je riječ o robi čiji vlasnici žele u svakom trenutku znati po kojoj se najvišoj cijeni mogu prodati ili kupiti (npr. dionice ).

Aukcijska tržišta za razliku od tržišta na kojem se poslovi sklapaju neposrednim dogovorom , trebaju mnogo strožiju kontrolu što uslovljava da su takva tržišta često institucijalno i prostorno vrlo jasno određena. To stvara dopunske troškove trgovanja , pa se formiranje takvih tržišta isplati samo kada se konstantno trguje velikim vrijednostima , tako da se učesnicima isplati snositi troškove tržišta kako bi postigli najbolju cijenu.

Kada govorimo o robama koje se izlažu i prodaju na ovim manifestacijama svakako je bitno pomenuti da se na aukcijama vrši prodaja nestandardizovanih roba, što znači da se njihov kvalitet ne može jasno utvrditi pa postoji potreba da prije a često i za vreme aukcija roba bude prisutna u sali.

16

LITERATURA

Bjelić, Predrag, “Međunarodna trgovina”, Beograd, 2008

Stanislava,Acin-Sigulinski, “Međunarodno poslovanje”, Novi Sad, 2008

Đorđević Dragomir/ Klincov Radovan, “Mikroekonomija“, Banja Luka, 2008

http://wmd.hr/riječnik-pojmovi-a/web/aukcija

17

18