SELÇUKLU MİMARİSİSelçuklular Orta Asya’dan Anadolu ve Ön Asya’ya yolculuklarında Afganistan, İran, Irak, Suriye topraklarındaki kültürlerden ve mimari yapılardan etkilenmiş, İslam dinini kabul ederek cami, medrese, kule (minare), kümbet ve kervansaray mimarisinde önemli örnekler vermişlerdir.

İran ve Ön Asya’daki Selçuklu örneklerinde taş malzemenin yoğunlukla kullanıldığı görülmekte iken Anadolu’da tuğla esas malzeme olarak öne çıkmaktadır.

Selçuklu yapılarında süslemeler renkli tuğlaların dekoratif şekillerde birleştirilmesiyle, çiçek desenleriyle ve geometrik taş oymacılığıyla kendini gösterir. İç mekanlar dış mekana göre daha sade bırakılmıştır.

SULTAN IZZETTIN KEYKAVUS TÜRBESİ, 1217, SİVAS

Sultan Keykavus Türbesi bugüne ulaşabilmiş nadir örneklerdendir. Yapının kare formlu ana mekanı on kenarlı konik çatıyla kapatılmış çatıyla örtülüdür.

On kenarlı türbeler (kümbetler) sadece Sultan mezarları için kullanılmıştır. Diğer örnek Konya’daki Kılıç Arslan kümbetidir.

Sultan Keykavus Kümbeti hastane duvarları üzerinde yükselir, kırmızı tuğlalar geometrik şekiller ve Kufi yazıyla süslenmiş, tuğla duvarlardaki nişler mavi çinilerle süslenmiştir.

USTA SAGİRT KÜMBETİ, 1273, AHLAT, BİTLİS

USTA SAGİRT KÜMBETİ, 1273, AHLAT, BİTLİS

DÖNER KÜMBET, 1276, KAYSERİ

Döner Kümbet dışarıdan on iki kenarı olan ve içeriden silindirik formlu bir mekana sahiptir. Kare tabanı köşelerde kırılır, iki kenardan çıkan merdiven aynı noktada birleşir.On iki yüzeyin tamamı çiçek desenli ve geometrik motiflerle süslenmiş, taş oymacılığının güzel örneklerinden olan yapıda hayvan figürleri de kullanılmış, özellikle Selçukluların sembolü olan çift başlı kartal tercih edilmiştir.

İran ve Afganistan’da minareden başka, anıtsal kuleler ve fener amacıyla kullanılan silindirik formlu kuleler inşa edilmiştir.

Minare , 1107-8, ISFAHAN,IRANNad-i Ali Minaresi, 1118-1157,Afganistan

Birbirini karşılayacak şekilde inşa edilmiş eyvanlar medreselerden başka Selçuklu camilerinde de tercih edilmiştir. İsfahan’daki Cuma cami hem dört eyvanı hem de hipostil iç mekanı ile öne çekmektedır.

Isfahan Cuma Cami (8-17. yy)

SİVAS ULUCAMİ

1197- Kizil Arslan –Melikşah Dönemi

Dikdörtgen plan, 31 m x 51 m, kuzeydeki avluyla kare form oluşmuş

İki mihrab vardır ve bu mihrablar dış duvarda avluya bakmaktadır, yapının orijinalinde namaz kılınan dış mekanın kapalı olduğu düşünülmektedir.

Alaeddin Cami, Konya, 1220

Alaeddin Tepesinde inşa edilmiş bu cami İzzeddin Keykavus ve Alaeddin Keykavus Dönemlerinde inşa edilmiştir.

Arap camilerinden etkilenerek inşa edildiği düşünülen yapı iki farklı dönemde inşa edildiğini göstermektedir.

Giriş kapısı gri ve beyaz mermerlerin desenli bir şekilde kilitlenmesiyle oluşturulmuştur. Yapıda Bizans yapılarından devşirilen farklı taşlar kullanılmıştır.

İçeride antik yapılardan devşirilmiş 42 kolon vardır. Yapının orijinal halinden bugüne ulaşan elemanlarından birisi 1155’e tarihlenen minberidir. Mihrab üç farklı tondaki mavi taş kullanılarak inşa edilmiştir.

MALATYA ULUCAMİ, 1247

İzzeddin Keykavus Döneminde inşa edilmiş olan yapı Memlüklertarafından genişletilmiş, 1649 ve 1903 tarihlerinde Osmanlılar tarafından onarılmış, en köklü onarım 1966’da Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmiştir.

HUAND HATUN KÜLLİYESİ, KAYSERİ, 1238

Mahperi Huand Hatun (1. Keykubat’ın Eşi, Sultan Keyhüsrev’in annesi) Külliyesi hamam, cami, medrese ve kümbetten oluşmaktadır. Yapı Selçuklular tarafından külliye şeklinde inşa edilen ilk yapıdır. Arkeolojik araştırmalar hamamın külliyedeki en eski yapı olduğunu göstermektedir.

Huand Hatun Medresesi

Kaleye bitişik inşa edilen medresenin girişi farklı renklerdeki taşlarla Suriye etkisinde oluşturulmuştur. Alaeddin Cami’nin girişine büyük benzerlik göstermektedir.

Girişteki mukarnas önceki örneklerden farklı olarak sivri kemer değil dikdörtgenimsi bir formdadır.

KARATAY MEDRESESİ, KONYA, 1251

Kubbenin üstü açıktır ve yağmur/kar yağışı iç mekanda mistik bir atmosfer oluşturmaktadır.

INCE MİNARELİ MEDRESE, KONYA, 1260-1265

Minarenin büyük kısmı 20. yüzyılda yıkılmıştır.

Minaredeki tuğlalar bir zamanlar yeşil çinilerle kaplıdır.

ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE, SİVAS, 1271

Sadece giriş cephesi özgün yapıdan günümüze ulaşmıştır.

GÖK MEDRESE, SİVAS, 1271

Vezir Sahip Ata tarafından inşa ettirilmiştir. Taş olarak inşa edilen yapının mimarı Konyalı Kaluyan’dır. (ismi kapının iki yanına işlenmiştir)

ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE ERZURUM, 1271-1277

CACA BEY MEDRESESİ, KIRŞEHİR, 1272

SULTAN HAN KERVANSARAYI AKSARAY,1229

Konya-Aksaray yolu üzerindeki kervansaray 4900 m2 alanı kaplamaktadır. Alaeddin Keykubat zamanında başlanmış Suriyeli mimar Muhammed tarafından tasarlanmıştır.

Sultan Hanlarından olan yapı iki katlı mescidi, avlusu ve hamamı ile diğer kervansaraylardan ayrılır.