sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/esg/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf ·...

89
1 sazogadoebrivi mecnierebebi

Upload: others

Post on 24-Feb-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazogadoebrivi

mecnierebebi

Page 2: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

Page 3: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

�������

��

��� ���

������

��������� ��

�������������� �� ����� ���������� ��������� ��� ����

������������� ������������� �����

�������� � �������

������������ ���������� ������� ������ ������������ ������� ��������

��������� �� ��������� �������� ����� ����������� � ������� �������� ��

���������� ��������� ������ ��������� ������ �������� ���� ����� ����� ��

������� �������! �� ������ �������� "����������� ��������� ���"����

������������ �� ����#������� ��������������� �������� ������ �������

���"����������� �� �� ������ ���������

����������� ������������ � ������ � ������� � ����� ������ � �� ����

������� � � ��� �������� � ������ ������� ��������� �� �� �����

�� ����� ������ � ����� �� � �� ��� ������� �� ���� �� ���� �

$ ���%������ ������� ����������� �������� �� ���������� ����� �������

�� ��� ���� ��� ������ "������� �������� ���������� ������� ������ �����������

�������� ��"�����&

$ ����������� �������� ���� ������������� �������������� ����� �������

����������� ����� �� ������������ ����� '����� �������� ������"�����

��"���� �������&

$ ������������� ������� �� ��������� ������������� ��(�� ����� ��

��%��������� %�������&

$ ����������� ������ ������� �� ��� ��� ��������� �%���� ����������

������� �%��� ������� ������� "���������& ��������� ��������

������������ �� ������ ���������&

$ '���� ������ ������ %�������� ����#����� �������������� ��

���"�� ������

������� ��� ���� �� �������� ������������� �������� ��������� ��

��������� ��������� ������� ��������� ���� ����������� ������� �����)

���� �!���� �������

$ ���� �� ������� ���������&

$ �������� �� ���������� �����������&

$ �������*���������� ���������� ���� ���� �� ������&

$ �����*����� ��������&

$ �������� ���������� "���"� �� ������

����� �������

$ ������� ������ �� "������� �������&

$ ���������� ������� �� ��������&

$ ������������ ����&

$ "�����"����&

$ "�����&

Page 4: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

�������

�����

������

���

��������� ��

����$ ������� ����(�&

$ ��������&

$ ������� ����&

$ ������������

�� ����� ��� ����� � ������������ ��������������

$ ��������� %������ �� ������� �����������&

$ �����#��� �� ���������&

$ �������� �� �����&

$ ���������� �� ������������ ��������&

$ "�������������� �� ������� �����&

$ ���������&

$ ���������&

$ ����������� �� "������ ������������

�������� �����

��� ���� �������� �������� ������ �������� ���� �"������ �����������

�� �������� ������������ ������� �� ��������� ���������& ������� �����

��������� ������� ���������� %������������ �������� ��� �����������

"������� ����� ������� �� �"�����"�� ���������� ��������� ������

�� �������� ��������� ���� ��������� ������ �������� �� ����������

"�����) ���������� �������*���������� ���������� ��"�� ������� ������

�������� ����"�� ����� �������� ������ �� ����! ���� ���� �� ������� ��������

������ �������� �������& ��������� ������� � ����� ������ ����������

�������� ��������� �������� ������� ������*����������!�

��������� ���� �������� �� �������� ������� ������ �� ���� �����������

���������� ���������� ��� ����#������ ����� ����������� ���) ��������

� ����� �������� ��������� ������� ������ ������� "���������� ���������

����������� �� ���� ��������� ���� ����������� "�����"����� ����� ��� ����

���#��� ���������� ���������� ���������� ��"���� ���� ��"����� ����������

��"���� ���"������ ����������� ������� �� ��������� ��"������ �%�����

����� ������

������ ����������� ���� +������ ��"���� �����*��������� �������

�� ������� ������ �������� ������� ��"���� ��������� ������ �� ����!

������� ��� ���� ������ ����� ����������� �� ���������� ��������������

��(�� ���*'�����& ������ ���������� ������� ������� ������ ���"�� ������

��������������� �� ��� ����������� ������ �������� ���� �� ������ �������

����������� ����

"� "� "

������������ ��������� ���������� ������� ������ ��������� ������

�������� ����� ������ ��������� ������ �������� ���������� ��������

�� ������"��� �������� �� �"�����"�� ��������� "���� �����������

������� �������� �� ��������� ������������� ��"�����!�

Page 5: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

�������

��

��� ���

������

��������� �� �

����,*,- "������ ������������ ��������� �������� ���������� �����

.'��� ��������. "���� ��������

-*,- "������ ������������ ���������� ��������� ����� ���� ��������

������� ������� ��� �� ��������� �������� ������ ������"�� �� ������

�%���� ��������"�!�

���� �����

����� �������� �������� ���������� ���������� ���������� �� ������ ��

����������� �������� ��������� ���� �������� ��������� �����������

������������ �#������ ������ �%���� �� ������ ������ ��� ��� ��%�����

"������� ���������� ������ ��������� ���� �������� ��������� ����

����������� ����� �������� ������"�� �������� "������� ������ ��

����"� ��������������� �� ����������� �� ����� ��� ���� ��#��� �����������

�������� �� ������������� ���������������� �������� �� ����������

�������� �� ���������� �������� �� ������������ ���������� ��������*

������������

�� �������� ��������� ���� '���� ������ �������� �������� ���� *

�������� �������� �������� �����"������ ����� �� ���� �������� ����������&

�������� ������� ���������� "����� �������"��� ��������� �"�����"���

"�������� �������! �������& �������� ��������� ��/�� �������� ��%�������

������������ ������������� ������ �������� ������ ������������

������������� ������ �� �������� �������� � ����� ���������

�������� � ����� ���������� �� ����������� ������� ������� ������

�������� �������� ���������� ���������� �� ����! ��#��� �� ���� "���"����

������� ����������� �� �������� �� ���������� ������� ��������� ��

������������ ��������� ����� ���� ����������� ����������� ����������� ��

��*��*��*�� ��������� ���������� ��#���� "���������� �������� ��������

������� ��������� �� ���������� ������ ���������� ������!& ��������

����� �����& ������� ������ ������� ���"������ �� ������� �����������

����� �������� ������������� ��������� ���� ������ ������ ����������

�����& ��"���� ������� �� ������ ������� �������� ������� �������*

�"�����"�� �� ������"�� �������� �������� ��������& ���������

���� ���� ��������& ����������� ������� �� ��������� ������ ��������

���������� ��� ����� ���� ���#��� ���������� ���������� ��'�������� �������

������� �������� ������������ �������� ������! ���� ��� ��� ���������

��'��������� ������ �� ���� ����#����� ��������*������������� �� "�������

�������& �"����� �� ���� ���������� ������������ ��%���� ����������

������ �� �������& ������ ������� �"��� �������& ���������� �����

�����& ��������� ��������� ��"������� ���"������ �� �������

����������& ���������� ��������� ���������� ����������� ������� �����������

�������� ���� �������� ��������� ���������� ������ ��������� �� ���*

'������ ������������ ����� ������������� "������ '��� ��������

������*����"����� %�������� ����#����� ���������� �%���

��������� ���� �������� ������������ �� ����������� ������ ������ �����*

���������� ����������� �� ��������� �������� ����������� �� �"�����"��

Page 6: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

�������

�����

������

���

��������� �� �

�������������� ������ ��%���� ������� ������ �����%�� ����������

�����������& ���������� ������������� ���������� ���*'�����) ��"���� ��������

'��� ����� �� ������ ��"���� ��������� "���"���� �������� ������������

����� �������� ����������� �� "������ ����� ���������� ������������

"� "� "

,--*,--- "����� ������������ ���������� ������� "���� � 0����������

�� �������� ������ �� ��������1 � "���� ������� �#������ �� "����

������������ ���� ����� 2 "������ ����� ���#��� ���������� �������� ��

��������� ����������� ����� �� ����������� �������� ��� ���� ���#������

�'���� ������#%������� ����������� ��������� ���� ����� ��������

-3 "����� ���"� ������� �������� ���������� ������� ���������� ��������

�� ���������� ���������

����� �����

�������� ���������� �� ���������� ��������� ������� ������ ���������

������ �������� ���#��� ���������� �"����� ��������� ��� ��%��� ������

�� ��������� �#���� ������ ��� %��� ���������� ��� ��� �'���� �������

�%������� "���� �������� �������� ��������� ������������ ����������

����#���� �� "������ �������� "��� ������� �������� �� ��������� ��#����

��"���� ��������� �� ���"���� ����#������� ���������� ��"������

�����"������ "����� �� ��"���� ��������� ���������� ���������� ������

������� �%������� ����� ����'���!� ��#��� ��������� ������������ ����������

���"��� ������� ������� �� ���*'������ ���� �����

�� �������� ������ "����� ������ '�� ���������� ������� 3 "�����

����� ���� ���#���� ������� �������� "��� ��������� 3- "����� � �����������

�� �������� ������ �#������ ������ 3-3 ���"���� '������� ���� 3-- "����

�������� ����� 33 ���"���� �������� ����� ����� �������� ��%��� ��*���

������ ������ �� ���� �� ����������� �� ������� ������� ����� ���

�������� ��������� �������� �� ������"��� ��������� ���������

'��� ������������ ������� �������� ��������� ���� ��������� �� ������

��� �� ���� ������� �� ���������� ���������������� ����������������

������"��� �������� �� ������ ������� �������� �����������

���"������� �� ������������ ����������� ������� ���������� �����������

������� ������� ���������� ��������� �� ����������� ������ ����� ��������

����������� ������ ��� ��� �'���� "��"����� ����� ��������� �� ��

����� �������� �������� '������ ������� �������� ��������� ����� ����

���������� ������� ����(�� �����

�� ��������� ������� ��������� �� ��������� ��%�� ������ +������

����������� �������� �������) ��� ���� ���#��� �������� ������ ������

��������� ������ �%������ ��������� ������� �� ������� ������� ����������

������& ������� ������� ��������� ������� �� ������ �%��������

�������������� ����� �� ������ ����������� �� ����������� ��������������!�

Page 7: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

�������

��

��� ���

������

��������� ��

��������������� �� �������� ������ ������� ����� '��� ����� ��� ��� ��

����� �������� ���� ��& ������� �������� ���� ���� �����*���������

"������� ������� �� �������& �������� �������� ��������� �� ��������

������������ ��������� ��������������! ������ �� ������� ��� ������

����%����� ���������� ������#%������� ���� ��������� ���� �����������

���������� ������� ��"�������� �� �������� �� ���������� �����"�����

���������!& ������� ������������ �� ������������� "���������� �������

���������� ���� �������� �� �������� ���� ���������� ��� �� �'������

��"����� ����� ��� �������� ���� +������� �� ������ ���� ���� ���#���

����������� �� �� ���������� ��� � �������� ����(������ �� �������� �������

��� ������%���� �� �� �������� ������� �� ��� ��� ��"����� �'����� ��

���� ���!& �������� "����� ��������� "�����*#���� ������ ������%�� ��

��������& ��������� ��������� ���������� �� ����"���� � ����� ��#���&

�������� ��"������� "���"��� �������& �����"���� ������������

����������� ������& '������� "������ ����#����� �������� ����� �����!�

3 "����� ����� ���� ���#���� �������� �������� ����������� ����������

"������ 3�3- "������ �������� ��� ����������� ���� 3-- "����� � �'�����

������ � ������� �������� ��������� ����� "����� ���������� ��������

�#����� ���������� ���������� "������ ����������� �� ��� ���������

������� �������� ��� ��� �� ����� ��������� ��%���� ����� �� �����������

����������� ��������� ���"���� �'����� ��������� ���������� �� "���� �������

������� ��������� ��������� ����#����� �� �������������� ������� ��

��������� ������"�� �� ����

������� �������� �������� ���������� �������� ��� ���� #�����

������������� ����� �������� ���������� �������� �� ��������& ���������� ��

����������� ����� ������� �� ������� ������ ���������� �������� ��

��"���������� ���������� ��������� ���� ����� ����� ����#�� ����� �������

�������� ��������� ����������& ����������� �� � ���� �������

������ ���#��� ������� �� ����������� �%(���� ������� ��������� ��

����������� ������ �������%����� ���� �������� ����'�������

������� �������� ��������� ������ ��������� ���� ���#��� �������

�������� ��������� ��"������ ����#����� ������%��� ���������� #������

��������� �� �������� �����"����� �� �������� ���� ����(�� ����� ��#���

���������� "������ ��������� '����� �� "������ ������� ���� ��������

����� ������ �������& "������ ������� �������� ������� ��"� �� ����

���������� ���������! �������

�� �������� ������������ ���������� �������� ����� 3 "����� ���������

�������� ����������� ���������� �������� "���� ���� 3-*3-- "������

"� � ��� �'���� ������) ����������� ������� �������� ��������� ����������

�� �"�����"�� �� ������� �������� ��������� ��������� ������� ��������

������"��� �������� �� �"�����"�� ���������� ����#����& �������� ���

�������� �� ������ �������������� ����������� �� �����������

�������� ����������� ������� �����"�������

Page 8: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

�������

�����

������

���

��������� �� �

����

������������

������ �������� ������� ������%����� ����� "����� �� �������� ����

�������� ������� ������� �� ��������� ��� ���� ��%����� ����"������

������� ����������� ����������� ��������� �������� ��������� �������

������ #����� ������� �� ���#��� �� �� �������� ������������ �������� ��

��������� 3 "����� ��������� ���������� ������%����� "������� ��

��"�����"���� ���*'������ �����������

������ � ������������� ����� � � !� ��� � �������

����������

������ ��������

�����������������

������������

�������� ��������������������

��������

������������ ���� ���������

���� ���������� ���� ���� ���������

����� ����� ���������

�������������

���� ��������� ���������

������������������� ���� ���������

��� �������������������� ���� ��������� ��

�������������������� ��

���������������� ����� ��

����������� ��������

��������� ��������

����� ���� ��������

����������

���������������������

��

�� �������� �� ��

����������������� ��

���� �� ��� ���������

����� ����

���������

Page 9: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

��������

���������������� ����������

�����������

�������

�����

���� ���������� ����

����� ����� ����������������������

��� ��������������������

��������������������

����������������������

�����

��� ����������������

������������

������������������

��������

���������

����������� ��

�������������������

�����������

��������������������

��������

�������������������

���������������������

������ ������

����������������������

����������������������

����������

�������������������������� �

�������������

�����������������������

���������

�������������������

�������������

���������������������

��!�������������

���������

�������������������������

����"������

���������������������

�����������������������

��������

����������������

�����������������

��������

���������������������

�������������

���������������

�����������

��������������������

�������

��������������������

���������������������

��!����

������������ ������

�����������

��"���������������

���������������������

�������������

���������������

�����������

���������������������

����������������������

��!����

�����������������������

�������

��������������� �

�����������

���������

����������������������

����� �������

����������������������

������� �

������������������

�����������

���������������������

"������

������������ ���������

�������� �����������������

������������

�����������������������

����� ������ ����� �� ��������� �� �����������

������������������������

� ������#$$��%��� �� ������������ � � ���&�!������ �� ���������������

� ���� � �� ��� � � ������� ���������

������ ��%������� �� ��������)

� ������� �������� ���������� ���������� ������������&� ������ ���� ������� �������� ����� ���������� � 45 ���"���&

���"��� � 455 ���� �� �� ��!&

�������

�����

������

���

��

Page 10: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�1

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

• sworad iyenebs terminebs _ `Zveli era~, `Cven welTaRricxvamde~, `Zveli welTaRricxviT~, ̀ qristes dabadebamde~, ̀ axali era~, ̀ Cveni welTaRricxviT~, `axali welTaRricxviT~;

• klasSi jgufuri muSaobisas an individualurad drois xazze (skalaze) aRniSnavs istoriul TariRebs an istoriul periodebs;

• gamoTqvams varauds dedamiwis ganviTarebis manZilze momxdari mniSvnelovani movlenebis Tanmimdevrobis (mag. hidrosferos, atmosferos, kontinentebisa da sicocxlis warmoSoba) Sesaxeb da adarebs mas geoqronologiur sqemas.

• asaxelebs im saukunesa da aTaswleuls, romelsac miekuTvneba konkretuli TariRi;

• adgens cxrils, romelSic saxelmZRvaneloSi arsebul TemebTan dakavSirebul mniSvnelovan TariRebs alagebs qronologiuri TanamimdevrobiT da miakuTvnebs Sesabamis epoqas (winaagraruli, agraruli, industriuli da postindustriuli) mag:

Tema epoqaTema epoqa Tema I (Sroma da teqnologiebi)

Tema II (yofa da dasaxlebis tipebi)

Tema III (martivi socialuri jgufebidan Tanamedrove saxelmwifomde)

Tema IV

winaagraruli paleoliTi -gamoiyenes cecxli

zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi

40000 wlis win _ gvarovnuli Temis Camoyalibeba

agraruli

neoliTi _ miwaTmoqmedebis da mesaqonleobis warmoSoba

Zv. w. I aTaswleuli daarsda pirveli qalaqi

Zv. w. me-3 s-is dasawyisi _ qarTlis samefos Seqmna

industriuli

postindustriuli

ist. geo. VII. 2. moswavle informaciis mosapoveblad kiTxulobs sxvadasxva istoriul-geografiul saSualebebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• geografiuli da istoriuli informaciis interpretacias axdens fotoebis, cxrilebis da rukebis gamoyenebiT;

• saerTaSoriso simbolikis saSualebiT ganaTavsebs informacias konturul rukebze da sxvadasxva damxmare istoriul-geografiul saSualebebze;

• iyenebs dedamiwis saaTobrivi sartylebis rukas da adarebs sakuTari qveynis dros sxva sartylebSi arsebul qveynis dros;

• warmosaxviT mogzaurobs dedamiwis garSemo aRmosavleTidan dasavleTisken an dasavleTidan aRmosavleTisken; msjelobs TariRTa cvlis xazis daniSnulebasa da ganlagebis principebze; aseve mogzaurobisas Seqmnil uxerxulobebze da maTi daZlevis saSualebebze.

• erTi tipis geografiul saSualebaze mocemul informacias gamoxatavs sxva saxiT (mag.: msoflio rukidan mniSvnelovan mdinareebs ajgufebs cxrilSi kontinentebis mixedviT).

Page 11: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�2

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

ist. geo. VII. 3. moswavle gansazRvravs geografiuli obieqtebis da teritoriebis adgilmdebareobas rukaze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• rukis gamoyenebiT gansazRvravs msoflios da saqarTvelos mniSvnelovani geografiuli obieqtebis koordinatebs;

• iyenebs politikur rukas da aRwers pirobiT niSnebs (ferebi, sazRvrebi), romliTac xdeba teritoriebis (saxelmwifofoebi, administraciuli erTeulebi, dedaqalaqebi) aRniSvna politikur rukaze;

• rukisa da statistikuri informaciis gamoyenebiT adgens cxrils, sadac ganaTavsebs kontinentebis mixedviT sami yvelaze didi da sami yvelaze mcire qveynis (farTobisa da mosaxleobis mixedviT) maxasiaTeblebs;

• iyenebs saqarTvelos atlass da axasiaTebs erT-erT samxareo erTeuls (mdebareoba, sazRvrebi, reliefi, hidrografiuli qseli, administraciuli centrebi);

• rukis gamoyenebiT gansazRvravs saqarTvelos zogadgeografiul mdebareobas; adarebs msgavsi da gansxvavebuli mdebareobis qveynebs, ajgufebs maT cxrilSi;

• atlasis gamoyenebiT avsebs saqarTvelos sxvadasxva epoqis (Sua saukuneebi, sabWoTa periodi, dRevandeli) politikur-administraciuli dayofis rukas da adarebs erTmaneTs.

mimarTuleba: garemo da ekonomika

ist. geo. VII. 4. moswavle xsnis, Tu ra gavlenas axdens bunebrivi pirobebi dasaxlebis tipebsa da meurneobis ganviTarebaze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• klasSi jgufuri muSaobisas akvirdeba arqeologiur da eTnografiul (sax-elmZRvaneloSi mocemul an moZiebul) masalas da pasuxobs SekiTxvas _ ra saqmianobas eweoda xalxi, romelsac es nivTebi (samosaxlo) ekuTvnoda;

• saqarTvelos konturul rukaze aRniSnavs sxvadasxva tipis dasaxlebebs da msjelobs konkretul geografiul garemoSi maTi gaCenis mizezebze (mag. ra-tom aarseben qalaqebs mdinareebis napirebze); msjelobs sxavdasxva garemoSi mosaxleobis gansaxlebis Taviseburebebis Sesaxeb (mdinaris xeobebis gaswvr-iv, zRvis napirebze, udabnoebSi, mTebSi, industriul da agrarul regionebSi); adarebs (ecnoba da aanalizebs dasaxlebuli punqtebis fotosuraTebsa da ad-gilis gegmebs) maT sakuTar dasaxlebul punqts;

• fotosuraTis an rukis gamoyenebiT aRwers sxvadasxva teritoriisTvis dam-axasiaTebel peizaJs (mag. tropikuli tyeebi, udabno, stepi da sxva) da akav-Sirebs mas am qveynis (regionis) sameurneo saqmianobasTan;

• klasSi jgufuri muSaobisas fotosuraTebis saSualebiT adarebs sxvadasxva geografiul garemoSi arsebul or samosaxlos da adgens maT Soris gansxvave-bas (masala, arqiteqtura);

• moipovebs informacias bunebriv-katastrofuli movlenebis (Rvarcofi, zvavi, mewyeri, wyaldidoba da sxva) geografiis Sesaxeb da ajgufebs maT(mag. cxri-lis saSualebiT);

• statistikuri masalis safuZvelze axasiaTebs msgavsi balianobis or miwisZ-vras (mag.: spitakis da raWis), msjelobs gansxvavebuli Sedegebis (msxverpli,

Page 12: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

zarali, bunebis transformacia) mizezebze da ajgufebs cxrilis saSuale-biT;

•� gamoTqvams varauds bunebriv-katastrofuli movlenebisgan SesaZlo Tavdac-vis RonisZiebebis Sesaxeb, adarebs mas saqarTveloSi da sxva qveynebSi dam-kvidrebul Tavdacvis saSualebebs (mag.: svanuri arqiteqturis Sesabamisoba zvavebTan);

•� ikvlevs sasoflo-sameurneo bazris asortiments, ajgufebs maT (mag. cxrilis saSualebiT) saqarTvelos kuTxeebis mixedviT, gansazRvravs sasoflo-sameur-neo tipebs da Sedegebs warmoadgens misTvis sasurveli formiT.

ist. geo. VII 5. moswavle moswavle msjelobs bunebrivi resursebis racionalur da mravalmxriv gamoyenebaze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• ajgufebs (baraTebis an cxrilis gamoyenebiT) erTi masalisgan damzadebul sx-vadasxva arqeologiur nivTs (mag. Tixisgan mzaddeboda qoTanic da aguric);

• ajgufebs (baraTebis an cxrilis gamoyenebiT) bunebriv resursebsa da Ses-abamis ekonomikis dargebs;

• akavSirebs sayofacxovrebo moxmarebis sagnebs resursis tipTan; • sqemis saSualebiT gamosaxavs resursebis saxecvlilebas mopovebidan mox-

marebamde (navTobi _ sawvavi _ eleqtroenergia); •werilobiT gadmoscems, Tu rogor moawyobda misi ojaxi sameurneo cxovrebas

adreul epoqaSi mxolod im periodSi arsebuli resursebis gamoye- nebiT;• bunebriv resursebs ganasxvavebs sxvadasxva maxasiaTeblis mixedviT da

ajgufebs maT cxrilSi (amouwuravi da amowurvadi (aRdgenadi, aRudgenadi); • adgens im bunebrivi resursebis nusxas, romlebsac gamoiyenebs misi ojaxi, qa-

laqi/sofeli, qveyana; Sesabamisi simbolikis gamoyenebiT mopovebis adgi- lebi daaqvs konturul rukaze;

• klasSi jgufuri muSaobis dros axdens CamoTvlili resursebis klasifika-cias sxvadasxva niSniT: maTi gamoyenebis mniSvnelobis (pirveladi, meoreuli, naklebad mniSvnelovani, mniSvnelovani) da aTvisebis drois (uZvelesi, Zveli, axali, perspeqtiuli) mixedviT;

• klasSi jgufuri muSaobis dros msjelobs CamoTvlili resursebis gamoyenebiT gamowveuli dabinZurebis (Zlier abinZurebs, abinZurebs, naklebad abinZurebs) Sesaxeb;

• jgufSi muSaobisas msjelobs meurneobis sxvadasxva dargis mier zogierTi resursis moxmarebis aucileblobisa da intensivobis Sesaxeb da gansazRvravs maTi dazogvis gzebs (mag. wyali da eleqtroenergia).

ist. geo. VII. 6. moswavle aanalizebs ekonomikasa da bunebaSi mecnierul-teqnikuri progresiT gamowveul cvlilebebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• klasSi jgufuri an individualuri muSaobisas drois skalaze aRniSnavs sam an oTx ideas (aRmoCenas), romlebmac, misi azriT, gamoiwvies yvelaze mniSvnelovani cvlilebebi ekonomikaSi uZvelesi droidan dRemde da klasis winaSe asabuTebs jgufis arCevans;

• wers Temas, romelSic konkretuli magaliTis ganxilvis safuZvelze msjelobs mecnierul-teqnikuri progresis rogorc dadebiT, aseve uaryofiT mxareebze

Page 13: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

(mag. atomuri energiis gamoyeneba); • Tanaklaselebis jgufTan erTad irCevs romelime mniSvnelovan aRmoCenas an

gamogonebas da misi popularizaciisTvis amzadebs im epoqisTvis efeqtur reklamas (abra, firniSi, broSura, plakati, xmovani Setyobineba an audiorgoli, klipi da a.S.).

mimarTuleba: saxelmwifo mmarTveloba da politika

ist. geo. VII. 7. moswavle axasiaTebs da adarebs erTmaneTs gansxvavebul moswavle axasiaTebs da adarebs erTmaneTs gansxvavebul axasiaTebs da adarebs erTmaneTs gansxvavebul saxelmwifo mmarTvelobis formebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• axasiaTebs saxelmwifos mmarTvelobis formas, teritoriul mowyobasa da politikur reJims; irCevs romelime qveyanas da mis magaliTze CamoTvlis mizezebs, romlebic zegavlenas axdens saxelmwifo mmarTvelobis cvlilebebze;

• adarebs saxelmwifo mmarTvelobis sxvadasxva formas erT epoqaSi da adgens cxrils, romelSic aRniSnavs maT dadebiT da uaryofiT mxareebs; mag.:

saxelmwifo mmarTvelobis forma

dadebiTi uaryofiTi

aTenis demokratia

spartis oligarqia

iranis aqemenianTa monarqia

• jgufTan erTad msjelobs, rogor gaaumjobesebda ojaxis, klasis, skolis Tu dasaxlebis cxovrebas mmarTvelobaSi sakuTari monawileobiT;

ist. geo. VII. 8. moswavle msjelobs politikuri moRvawis mniSvnelobaze qveynis istoriaSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• klasSi jgufuri muSaobisas an individualurad drois skalaze aRniSnavs, misi azriT, yvelaze mniSvnelovan oTx (an xuT) politikur moRvawes uZvelesi droidan dRemde da klasis winaSe saubrobs arCevanis mizezebze;

• moipovebs informacias (saxelmZRvanelosa da damatebiTi literaturis saSualebiT) erT-erTi qarTveli mefis Sesaxeb da wers Temas, romelSic saubrobs mis mier Catarebuli reformebis mizezebsa da Sedegebze;

• cxrilis saSualebiT ajgufebs ori erTmaneTTan dapirispirebuli politikuri moRvawis motivacias da miznebs;

• adarebs or wyaros, romlebic gansxvavebulad afaseben erTi da imave istoriuli pirovnebis moRvaweobas; xsnis gansxvavbuli interpretaciis mizezebs;

• maswavleblis daxmarebiT TanaklaselebTan erTad dgams speqtakls politikur

Page 14: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

moRvaweze; msjelobs speqtaklSi gadmocemuli istoriuli faqtebis Sesaxeb (mag.: `patara kaxi~).

mimarTuleba: adamiani da sazogadoeba

ist. geo. VII. 9. moswavle axasiaTebs da adarebs erTmaneTs gansxvavebulmoswavle axasiaTebs da adarebs erTmaneTs gansxvavebulaxasiaTebs da adarebs erTmaneTs gansxvavebul socialur struqturebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• arqeologiuri da eTnografiuli (saxelmZRvaneloSi mocemuli da moZiebuli) masalidan gamoyofs im nivTebs, romlebic migvaniSnebs socialur diferencia-ciaze; asabuTebs Tavis arCevans;

• klasSi jgufuri an individualuri muSaobisas adgens cxrils, romlSic ajgufebs sazogadoebebs da maT mier gamoyenebuli iZulebiTi Sromis sxvadasxva formas; msjelobs rogorc warsulSi, aseve Tanamedrove msoflioSi iZulebiTi Sromis arsebobis mizezebze;

• irCevs warsulis romelime sazogadoebis erT-erT socialur fenas da werilobiT aRwers am fenis warmomadgenlis yoveldRiur cxovrebas (mag. glexi _ Sua saukunis evropaSi an mona romis respublikaSi);

• maswavleblis mier SeTavazebuli epoqidan asaxelebs warmatebul istoriul pirebs, gansazRvravs maT socialur statuss (mag: mefe, vaWari, monadire, bankiri, miwaTmflobeli, prezidenti, mecnieri da a.S.) da ayalibebs maTi warmatebulobis mizezebs;

• TanaklaselebTan erTad monawileobs simulaciur TamaSSi, romelic warmoadgens ekonomikuri urTierTobis erT-erT models (mag: ferma, saxelosno, saamqro, maRazia, banki da a.S.).

ist. geo. VII. 10. moswavle msjelobs gansxvavebul kulturebsa da epoqebSimsjelobs gansxvavebul kulturebsa da epoqebSi damkvidrebul wesebze, normebsa da kanonebze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• klasSi jgufuri muSaobisas erTmaneTs adarebs sxvadasxva epoqis ori qveynis sakononmdeblo principebs da msjelobs, Tu romeli maTgania misTvis misaRebi (mag. hamurabis kanonebi da romauli kanonmdebloba, SariaTi da Tanamedrove qarTuli kanonmdebloba);

• TanaklaselebTan erTad warmoadgens situaciur modelebs, romelTa moraluri da samarTlebrivi Sefasebebi xSirad erTmaneTs ar emTxveva (mag: tyuilis Tqma, mSieri, usaxlkaro bavSvis mier puris moparva, sikvdiliT dasja da a.S.);

• sakuTari dakvirvebebidan gamomdinare, msjelobs, Tu ra safrTxes uqmnis sazogadoebasa da pirovnebas dausjeloba kanonis darRvevis SemTxvevaSi;

• sxva klasebis gamocdilebis gaTvaliswinebiT TanaklaselebTan erTad SeimuSavebs sakuTari `klasis konstitucias~, adarebs mas maswavleblis mier SemoTavazebul wesebs.

Page 15: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

mimarTuleba: kultura da religia

ist. geo. VII. 11. moswavle ikvlevs, Tu ra gavlenas axdens bunebrivi pirobebi,ikvlevs, Tu ra gavlenas axdens bunebrivi pirobebi, socialuri garemo da ekonomikuri urTierTobebi adamianis yofaze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• klasSi jgufuri an individualuri muSaobisas irCevs ori gansxvavebuli socialuri struqturis sazogadoebas da adarebs maT zne-Cveulebebsa da tradiciebs (mag. momTabare da agraruli sazogadoeba);

• klasSi jgufuri an individualuri muSaobisas ajgufebs soflisa da qalaqis mosaxleobis yofasTan dakavSirebul arqeologiur da eTnografiul sagnebs; asabuTebs Tavis azrs am dajgufebasTan dakavSirebiT;

• wers Temas, romelSic adarebs erTsa da imave socialuri fenis warmomadgenlis yofas or sxvadasxva epoqaSi (mag. muSa _ XIX da XX saukuneebSi);

• ufrosebis gamokiTxvis safuZvelze sakuTari ojaxis yofas adarebs Tavisi winaprebis (papa, bebia) cxovrebis wess da adgens cxrils, romelSic CamoTvlis msgavsebasa da gansxvavebas; mag.:

m s g a v s e b a g a n s x v a v e b a

Cemi ojaxi winaprebi Cemi ojaxi winaprebi

• mxatvruli literaturidan, an folkloridan, an kinematografiidan, an masmediidan, an yoveldRiuri cxovrebidan moiZiebs informacias saqarTvelos sxvadasxva bunebriv pirobebSi mcxovrebTa yofis Sesaxeb da adarebs erTmaneTs;

• maswavleblis daxmarebiT TanaklaselebTan erTad gegmavs da axorcielebs Tavis mSobliur kuTxeSi martiv eTnografiul eqspedicias bunebrivi pirobebisa da mcxovrebTa tradiciebis Sesaswavlad;

ist. geo. VII. 12. moswavle aanalizebs, Tu ra mniSvneloba aqvs religias sazogadoebis cxovrebaSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• arqeologiur da eTnografiul (saxelmZRvaneloSi mocemuli da moZiebuli) masalaze dakvirvebis safuZvelze saubrobs sazogadoebis religiur warmodgenebze;

• jgufuri muSaobisas romelime qveynis magaliTze msjelobs religiuri tolerantobis Sesaxeb rogorc warsulSi, aseve dRes;

• klasSi diskusiis dros msjelobs, Tu ra gavlenas axdenda religia ojaxur yofaze adre da ra gavlenas axdens igi dRes;

• rukaze uCvenebs misTvis cnobili religiebis warmoSobis adgilebs, gavrcelebis dRevandel arealebs da CamoTvlis maTTan dakavSirebul mniSvnelovan sakulto Zeglebs, simboloebsa Tu tradiciebs;

Page 16: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

• romelime qveynis religiisa da kulturis Sesaxeb mopovebuli informaciis safuZvelze msjelobs, Tu rogor daexmareboda es informacia am qveyanaSi mogzaurobis dros;

• TanaklaselebTan erTad mopovebuli eTnografiuli masalis (saxelmZRvanelo, literatura, filmebi, ilustraciebi, sakuTari samgzavro Canawerebi, interviuebi da sxva) safuZvelze saubrobs saqarTveloSi mcxovrebi erovnebebis saojaxo Tu religiuri dResaswaulebis Sesaxeb da avlebs maT Soris paralelebs;

• iyenebs statistikur informacias da adgens saqarTvelos mosaxleobis ZiriTadi religiebis amsaxvel rukas; msjelobs saqarTveloSi religiis geografiis ganmsazRvrel istoriul faqtorebze.

programis Sinaarsi

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

_ dro da kalendari_ istoriuli da geografiuli garemo_ Sroma da teqnologiebi_ dasaxlebis tipebi da yofa _ gamoqvabulidan caTambjenamde_ martivi socialuri jgufebidan Tanamedrove saxelmwifomde_ wesebi, kanonebi da marTlmsajuleba_. mravalRmerTianobidan erTRmerTianobamde

Page 17: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

VIII klasi

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba:

dro da

sivrce

garemo da ekonomika

saxemwifo mmarTvlo-ba da po-litika

adamiani da sazogadoeba

kultura da reli-

gia

ist. geo. VIII.1. moswavle aana-lizebs rukebsa da sxva isto-riul-geogra-fiul saSuale-bebs (fotoebi, grafikebi, cxrilebi, dia-gramebi); adgens martiv rukebs

ist. geo. VIII. 2. moswavle geo-grafiuli saSua-lebebis gamoye-nebiT Seiswavlis te ritoriebis mdebareobas

ist. geo. VIII. 3. moswavle Seiswavlis mo-saxleobis de mografiul ma-xasiaTeblebs, gansaxlebis Taviseburebebs, migraciul procesebs da ukavSirebs maT ekonomikur gan-viTarebas

ist. geo. VIII. 4. moswavle axa-siaTebs urbani-zaciis process

ist. geo. VIII. 5. moswavle msjelobs ko-munikaciebis ganviTarebaze uZvelesi droidan dRemde

ist. geo. VIII. 6. moswavle ikv-levs vaWrobis rols ekono-mikis ganviTare-baSi

ist. geo. VIII.7. moswavle Seiswa-vlis konfli-qtebis mizezebs, ganvi Tarebasa da Sede gebs

ist. geo. VIII. 8. axasiaTebs samxreT kavka-sias msoflio regionebis ga-moyofis princi-pze dayrdnobiT.

ist. geo. VIII. 9. moswavle msjelobs sa-xelmwifoSi mmarTvelobis formisa da po-litkuri reJi-mis urTierTkav-Siris Sesaxeb

ist. geo. VIII. 10. moswavles axasiaTebs saerTaSoriso organizaciebis mniSvnelobas

ist. geo. VIII. 11. moswavle msjelobs xel-mwifosTvis kanonis uzenae-sobis mniSvne-lobaze

ist. geo. VIII. 12. moswavle aa-nalizebs adamia-nis uflebebis safuZvlebs da maTi ganviTare-bis istoriul pirobebs

ist. geo. VIII. 13. moswavle axasiaTebs sa-zogadoebaSi mSvidobiani Ta-naarsebobisTvis saWiro pirobebs

ist. geo. VIII. 14. moswavle Seiswavlis xelovnebisa da ganaTlebis ganviTarebis safuZvlebs

ist. geo. VIII. 15. moswavle ikvlevs sa-zogadoebis ganviTarebis kulturul safuZvlebs

Page 18: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: dro da sivrce

ist. geo. VIII. 1. moswavle aanalizebs rukebsa da sxva geografiul saSualebebsda sxva geografiul saSualebebs (fotoebi, grafikebi, cxrilebi, diagramebi); adgens martiv rukebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• ganmartavs fotoebis, grafikebis, cxrilebis, diagramebisa da rukebis saxiT warmodgenil istoriul da geografiul informacias;

• legendis saSualebiT kiTxulobs rukebis Sinaarss da masze mocemul informa-cias gamoxatavs sxvadasxva formiT (mag.: werilobiT an cxrilis saxiT);

• saerTaSoriso simbolikis gamoyenebiT qmnis legendas da xatavs mSobliuri mxaris martiv rukas;

• adgens wina epoqis lokaluri garemos (mcire dasaxlebuli punqti: sofeli, ubani da a.S.) mentalur gegmas da adarebs amave adgilis Tanamedrove gegmas; msjelobs, Tu ra cvlilebebi ganicada garemom am or epoqas Soris;

• mosaxleobis aRwerebis masalebze dayrdnobiT adgens sxvadasxva tipis mosaxleobis aRwerebis masalebze dayrdnobiT adgens sxvadasxva tipis grafikebsa da diagramebs;

• moipovebs informacias (istoriuli rukebis, saxelmZRvanelosa da damatebiTi literaturis saSualebiT) sxvadasxva cnobili migraciuli nakadebis Sesaxeb da klasSi jgufuri muSaobisas konturul rukaze aRniSnavs am migraciebis marSrutebs;

• moipovebs informacias (saxelmZRvanelosa da damatebiTi literaturis saSu-alebiT) didi mogzaurebis Sesaxeb da konturul rukaze aRniSnavs am mogzau-robebis marSruts;

• Tanamedrove da warsuli epoqis rukebis Sedarebis safuZvelze adgens im qvey-nebis sias, romlebic ar arian aRniSnuli warsuli epoqis rukaze (mag. Taname-drove da XV saukunis pirveli naxevris rukebs);

• konturul rukaze daaqvs is saxmeleTo da sazRvao marSrutebi, romlebiTac saqarTvelo ukavSirdeba mezobel saxelmwifoebs.

ist. geo. VIII. 2. moswavle geografiuli saSualebebis gamoyenebiT Seiswavlis teritoriebis mdebareobas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• sakoordinato badis gamoyenebiT gansazRvravs sxvadasxva adgilis mdebareo-bas, maT Soris manZilebsa da mimarTulebebs (msoflios mniSvnelovani qveynebi da dedaqalaqebi, saqarTvelos regionebi da administraciuli centrebi);

• jgufuri muSaobisas TiToeuli jgufi irCevs mkveTrad gansxvavebuli geo-grafiuli mdebareobis qveyanas eqspediciis Casatareblad da klasis winaSe warmoadgens misi ganxorcielebisaTvis martiv gegmas (mizani, marSruti, dro, gadaadgilebis saSualeba, arCeuli marSrutis upiratesoba sxvebTan Sedar-ebiT, wasaRebi nivTebis sia da a.S.);

• moswavle iyenebs Sesabamis Tematur rukebs da aanalizebs evropa-azias Soris sazRvris gatarebis problemurobas (ganixilavs da ganazogadebs sazRvris gatarebis alternatiul variantebs, asabuTebs misTvis misaRebi variantis), marTebulebas da daaqvs igi konturul rukaze;

Page 19: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�0

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• politikuri da fizikuri rukebis gamoyenebiT ajgufebs qveynebs mdebareobis mixedviT; saubrobs kavkasiisa da masSi Semavali qveynebis mdebareobaze.

mimarTuleba: garemo da ekonomika

ist. geo. VIII. 3. moswavle Seiswavlis mosaxleobis demografiul maxasiaTeblebs,VIII. 3. moswavle Seiswavlis mosaxleobis demografiul maxasiaTeblebs, gansaxlebis Taviseburebebs, migraciul procesebs da ukavSirebs maT ekonomikur ganviTarebas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• statistikur monacemebze dayrdnobiT msjelobs msoflio mosaxleobis din-amikis Sesaxeb da xsnis cvlilebis mizezebs;

• axasiaTebs ZiriTad demografiul maCveneblebs (Sobadoba, mokvdaoba, bune-brivi mateba), sqesobriv-asakobriv struqturas da msoflioSi gavrcelebul aRwarmoebis tipebs; kiTxulobs Sesabamis grafikebsa da diagramebs;

• adgens kavSirs konkretuli ekonomikuri urTierTobebis tipis ganviTarebasa da demografiul cvlilebebs Soris (mag. Zv. w. IV-I aTaswleulebSi evraziasa da afrikaSi miwaTmoqmedebis ganviTarebasa da msoflio mosaxleobis zrdas Soris).

• Sesabamisi Tematuri rukis gamoyenebiT aanalizebs mosaxleobis simWidroves msoflios sxvadasxva regionSi; gamoyofs yvelaze mWidrod da yvelaze meCxrad dasaxlebul regionebs da cxrilSi ajgufebs maT;

• ganasxvavebs migraciis tipebs (gare, Sida, qanqarisebri da sxva) mimarTulebi-sa da drois mixedviT; msjelobs adamianis migraciis SesaZlo mizezebze da mohyavs Sesabamisi magaliTebi; varaudobs migraciis SesaZlo Sedegebze in-dividisa (romelic CarTulia am procesSi) da qveynebisaTvis (saidan da saiT aris mimarTuli konkretuli migracia);

• wers Temas, romelSic aRwers ucxo qveyanaSi axalmosaxleTa gadasaxlebis mizezebs (nebayoflobiTi da iZulebiTi _ monobidan trefikingamde), maT mog-zaurobasa da axal dasaxlebaSi maT yoveldRiur yofas.

ist. geo. VIII. 4. moswavle axasiaTebs urbanizaciis process.moswavle axasiaTebs urbanizaciis process.axasiaTebs urbanizaciis process.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• adarebs sasoflo da saqalaqo dasaxlebebis fotoebs; ganmasxvavebel niSnebs upirispirebs sakuTar dasaxlebul punqts;

• agrovebs informacias (literatura, fotoebi, rukebi) da aRwers Tanamedrove qalaqs (aglomeracia, megapolisi, konurbacia); misTvis damaxasiaTebel niS-nebs warmoadgens sqemis saxiT;

• ecnoba saqarTveloSi da sxva qveynebSi dasaxlebuli punqtebis statusis mini-Webis kriteriumebs, pirobiTi niSnebis daxmarebiT rukaze aRniSnavs SerCeuli qveynebis sxvadasxva dasaxlebis xalxmravlobasa da funqciebs;

• interesis mixedviT agrovebs informacias (gegma, ruka, fotosuraTi, statis-tikuri informacia da sxva) kontinentebis udides qalaqebze da adarebs maT sxvadasxva niSnis mixedviT (dagegmareba, funqcionaluri raionireba, infra-struqtura, mosaxleoba da sxva). Sedegebs warmoadgens misTvis sasurveli formiT (cxrili, sqema, Canaxati, Tema da sxva);

• individualurad an jgufuri muSaobisas cxrilis saSualebiT ajgufebs sx-vadasxva epoqebSi saqarTvelosa da dasavleT evropaSi soflis mosaxleobis

Page 20: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�1

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

qalaqSi gadasaxlebis mizezebsa da Sedegebs (mag.: XIX saukunis meore naxevris saqarTvelo, XVII-XVIII saukunis dasavleT evropa).

ist. geo. VIII. 5. moswavle msjelobs komunikaciebis ganviTarebaze uZvelesimsjelobs komunikaciebis ganviTarebaze uZvelesi droidan dRemde.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

•� irCevs erT-erT did mogzaurs, ikvlevs mogzaurobis mizezebsa da Sedegebs. misTvis sasurveli formiT Tanaklaselebs warudgens mopovebul informacias. klasSi muSaobisas adgenen drois skalas;

•� klasSi jgufuri muSaobisas adgens sxvadasxva tipis damwerlobis sias; sau-brobs maT warmoSobasa da ganviTarebaze;

•� irCevs erT-erT umniSvnelovanes savaWro-saxmeleTo gzas da werilobiT aRw-ers mogzaurTa sakomunikacio sirTuleebsa da am gzis socialur-ekonomikur mniSvnelobas;

•� asaxelebs satransporto saSualebebs; drois skalaze aRniSnavs im adamianebis saxelebsa da mSobliur qveynebs, romlebmac mniSvnelovani wvlili Seitanes transportis ganviTarebaSi;

•� drois skalaze aRniSnavs im teqnologiur aRmoCenebs, romlebmac xeli Seuw-yes komunikaciebis ganviTarebas (mag.: beWdvis, kompiuteris da sxva);

•� asaxelebs misTvis cnobil sakomunikacio saSualebebs da msjelobs maTi gam-oyenebis efeqtianobaze sxvadasxva daniSnulebiT an pirobebSi (mag.: informa-ciis gadacemis da tvirTis gadazidvis saSualebebi sxvadasxva epoqaSi);

• msjelobs sxvadasxva tipis satransporto saSualebebis ganviTarebisa da gam-oyenebis perspeqtivebze gansxvavebul bunebriv garemoSi; ecnoba mecnierebis miRwevebs ekologiurad usafrTxo Tanamedrove transportis SeqmnaSi.

ist. geo. VIII. 6. moswavle ikvlevs vaWrobis rols ekonomikis ganviTarebaSi.moswavle ikvlevs vaWrobis rols ekonomikis ganviTarebaSi.ikvlevs vaWrobis rols ekonomikis ganviTarebaSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• irCevs erT-erT mniSvnelovan savaWro centrs da msjelobs ekonomikis ganvi-TarebaSi mis saerTaSoriso da adgilobriv mniSvnelobaze; aRniSnavs mas kon-turul rukaze;

• sakuTari dasaxlebis magaliTze asaxelebs im resursebs, saqonelsa Tu mom-saxurebas, romelzedac moTxovnileba aris, magram srulad ver kmayofildeba; TanaklaselebTan erTad msjelobs mdgomareobis gamosworebis saSualebebze;

• statistikuri masalis analizis safuZvelze ajgufebs sxvadasxva produqciis importior da eqsportior qveynebs;

• ikvlevs sasursaTo maRaziis an sasoflo-sameurneo bazris asortiments, saq-onels ajgufebs adgilze warmoebul da Semotanil produqciad; msjelobs saqarTvelos kvebis produqciaSi importis rolze da importiori qveynebi daaqvs konturul rukaze;

• saqarTvelos an sxva qveynis istoriidan mohyavs magaliTebi, romelTa safuZ-velze adarebs ganviTarebis sxvadasxva donis pirobebSi vaWrobis mniSvnelo-bas iq mcxovrebi adamianebisTvis;

• Tanaklaselebis jgufTan erTad Tavisi skolis an dasaxlebis moTxovnile-bebis gaTvaliswinebiT irCevs kanoniT daSvebul saqonels an momsaxurebas, romlis warmoebasac Tavad SeZlebda sxvadasxva resursebis mcire danaxar-jebiT; maTTan erTad adgens am saqonlis an momsaxurebis SeZenis msurvelTa raodenobasa da SesaZlo fass.

Page 21: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�2

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

mimarTuleba: saxelmwifo mmarTveloba da politika

ist. geo. VIII. 7. moawavle Seiswavlis konfliqtebis mizezebs, ganviTarebasa da

Sedegebs.s.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• klasSi jgufuri muSaobisas an individualurad cxrilis saSualebiT ajgufebs sxvadasxva omis (konfliqtis) dawyebis mizezebsa da sababs; mag.:

o m i m i z e z i s a b a b i

bizantia-iranis omi VII saukunis dasawyisSi

bizantiis mimarT iranis teritoriuli pretenziebi

bizantiis imperatoris mavrikes mkvleloba 602 wels

didgoris brZola daviT IV aRmaSeneblis mier Turq-selCukTa gandevna saqarTvelodan

Tbiliseli vaWrebis saCivari sulTanTan daviT aRmaSeneblis TviTnebobis Sesaxeb

I msoflio omiI msoflio omidapirispireba `antantasa~ da `samTa kavSirs~ Soris

mkvleloba saraevoSi

• ikvlevs sxvadasxva periodSi saomari saSualebebis ganviTarebas da msjelobs, Tu ra gavlenas axdens es procesi omebis warmarTvaze;

• klasSi jgufuri muSaobis dros adgens misTvis nacnobi omebis sias da ajgufebs maT masStaburobis mixedviT. mag;

Sinaomi lokaluri regionuli msoflio

bagrat IV-sa da liparit baRuaSs Soris omi

omi Tamar mefesa da ruqnadins Soris

ocdaaTwliani omi evropaSi

I msoflio omi

• irCevs erT-erT brZolas (an saomar kampanias) da werilobiT msjelobs masSi mxedarTmTavris rolze;

•klasSi jgufuri muSaobisas adarebs erTi da imave epoqis sxvadasxva qveynis saomar kulturas (damokidebuleba tyveTa, daWrilTa, daRuplTa mimarT);

• CamoTvlis omis msxverplTa kategoriebs; Tanaklaselebis jgufTan erTad omis msxverplTa kategoriebs; Tanaklaselebis jgufTan erTadomis msxverplTa kategoriebs; Tanaklaselebis jgufTan erTad msxverplTa kategoriebs; Tanaklaselebis jgufTan erTadmsxverplTa kategoriebs; Tanaklaselebis jgufTan erTad kategoriebs; Tanaklaselebis jgufTan erTadkategoriebs; Tanaklaselebis jgufTan erTad; Tanaklaselebis jgufTan erTadTanaklaselebis jgufTan erTad jgufTan erTadjgufTan erTad erTaderTad ganixilavs erT-erTi kategoriis uflebebis ganmsazRvrel normebsa da maTi erT-erTi kategoriis uflebebis ganmsazRvrel normebsa da maTierT-erTi kategoriis uflebebis ganmsazRvrel normebsa da maTi-erTi kategoriis uflebebis ganmsazRvrel normebsa da maTierTi kategoriis uflebebis ganmsazRvrel normebsa da maTi kategoriis uflebebis ganmsazRvrel normebsa da maTikategoriis uflebebis ganmsazRvrel normebsa da maTi uflebebis ganmsazRvrel normebsa da maTiuflebebis ganmsazRvrel normebsa da maTi ganmsazRvrel normebsa da maTiganmsazRvrel normebsa da maTi normebsa da maTinormebsa da maTi da maTida maTi maTimaTi dacvis meqanizmebs; adarebs arCeuli kategoriisadmi mopyrobis konkretul meqanizmebs; adarebs arCeuli kategoriisadmi mopyrobis konkretulmeqanizmebs; adarebs arCeuli kategoriisadmi mopyrobis konkretul; adarebs arCeuli kategoriisadmi mopyrobis konkretuladarebs arCeuli kategoriisadmi mopyrobis konkretul arCeuli kategoriisadmi mopyrobis konkretularCeuli kategoriisadmi mopyrobis konkretul kategoriisadmi mopyrobis konkretulkategoriisadmi mopyrobis konkretul mopyrobis konkretulmopyrobis konkretul konkretulkonkretul magaliTebs saerTaSoriso humanitaruli samarTlis normebis SemuSavebamde saerTaSoriso humanitaruli samarTlis normebis SemuSavebamdesaerTaSoriso humanitaruli samarTlis normebis SemuSavebamde humanitaruli samarTlis normebis SemuSavebamdehumanitaruli samarTlis normebis SemuSavebamde samarTlis normebis SemuSavebamdesamarTlis normebis SemuSavebamde normebis SemuSavebamdenormebis SemuSavebamde SemuSavebamdeSemuSavebamde da Semdgom; Semdgom;Semdgom;;

• saqarTvelos konturul rukaze aRniSnavs im teritoriul cvlilebebs, rom-lebic gamoiwvia ama Tu im omma (mag. ruseT-TurqeTis 1828-1829 ww. omma);

• cxrilis saSualebiT ajgufebs sxvadasxva konfliqtebsa (mag: glexTa aja-nyeba, revolucia, omi) da maTTan dakavSirebul socialur cvlilebebs (mag:

Page 22: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

batonymobis gauqmeba, xelosanTa da vaWarTa organizaciebis momZlavreba, so-cialuri Tu rasobrivi diskriminaciis aRkveTa da a.S.); Tanaklaselebis jguf-Tan erTad gansazRvravs maT Soris mizez-Sedegobriv kavSirs.

• TanaklaselebTan erTad moipovebs informacias bunebaSi omiT gamwveul cv-lilebebze (wyali, haeri, niadagi, tye); cvlilebebis Sedegebs warmoadgens cxrilis an naxatis (plakatis) saxiT;

• moipovebs informacias im teqnogenuri katastrofebis Sesaxeb, romlebic warmoiqmna saomari moqmedebebis arealSi (mag. a.S.S. _ erayis pirveli omiT gamowveuli ekologiuri katastrofa sparseTis yureSi) da msjelobs maT ua-ryofiT Sedegebze.

ist. geo. VIII. 8. moswavle axasiaTebs samxreT kavkasias msoflio regionebis gamoyofis principze dayrdnobiT.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• iyenebs rukas da gansazRvravs fizikuri, istoriul-kulturuli, ekonomikuri da politikuri niSniT msoflioSi regionebis gamoyofis Taviseburebebs;

• iyenebs saswavlo rukas da gansazRvravs strategiuli resursebiT (mag.: saT-bob-energetikuli) mdidar regionebs; avsebs Sesabamis konturul rukas;

• iyenebs rukas da axasiaTebs Savi da kaspiis zRvebis fizikur geografiul maxa-siaTeblebs, mniSvnelovan resursebs (mineraluri, biologiuri, rekreaciuli) da garemosdacviT problemebs; gamoTqvams mosazrebebs maT rolsa da perspeq-tivebze;

• iyenebs Sesabamis Tematur rukebs, statistikur informacias da msjelobs ka-vkasiis mosaxleobis rig maxasiaTeblebze (mag.: demografiuli, eTnikuri, re-ligiuri mravalferovneba); avsebs Sesabamis konturul rukebs;

•� rukasa da teqstSi moZiebuli informaciis gamoyenebiT aRwers kavkasiisaTvis damaxasiaTebel mniSvnelovan resursebs (navTobi, gazi, mineraluri wylebi da sxva), bunebriv Taviseburebebs; akavSirebs mosaxleobis tradiciul sameur-neo saqmianobasTan (mag.: zonaluroba da soflis meurneobis specializacia);

• agrovebs informacias, msjelobs kavkasiis bunebriv-katastroful movlene-bze (miwisZvra, mewyeri, Rvarcofi da sxva), garemosdacviT problemebsa da maTi gadaWris SesaZlo gzebze;

• kavkasiis regions adarebs msoflios sxva regions TvalsaCino niSnebis mixedviT (mdebareobis, bunebrivi pirobebis, mosaxleobis da sxva); msgavseba-gansxvave-bebs gamosaxavs misTvis misaRebi formiT;

• kavkasiis konturul rukaze aRniSnavs mniSvnelovan qalaqebs da msjelobs maTi daarsebis mizezebze;

• adgens didi saxelmwifoebis sias, romlebic cdilobdnen gabatonebas an ga-batondnen samxreT kavkasiaSi sxvadasxva istoriul epoqaSi da adarebs maTi batonobis Sedegebs.

ist. geo. VIII. 9. moswavle msjelobs saxelmwifoSi mmarTvelobis formisa da politkuri reJimis urTierTkavSiris Sesaxeb.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• CamoTvlis sxvadasxva saxis (demokratiuli, avtoritaruli, totalitaruli Tu sxva) saxelmwifoebs; adarebs erTmaneTs sxvadasxva politikur reJims da

Page 23: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

irCevs, misi azriT, saqarTvelosTvis efeqturs; • CamoTvlis im sazogadoebriv interesebs, romelTa ugulebelyofa saxelmwifo

mmarTvelobas ar SeuZlia, Tavis mosazrebas asabuTebs magaliTebiT istoriidan;

• saqarTvelos konstituciaSi moiZiebs da aanalizebs im debulebebs, romlebic dakavSirebulia demokratiis uzrunvelyofasTan (mag: xelisuflebis ganawileba da arCeviToba, mravalpartiuloba, adamianis politikuri uflebebi da a.S.); gamoTqvams sakuTar mosazrebas demokratiis gasaZliereblad mimarTuli cvlilebebis Sesaxeb.

ist. geo. VIII. 10. moswavle ikvlevs saerTaSoriso organizaciebis mniSvnelobas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• gamoTqvams sakuTar mosazrebas saerTaSoriso organizaciebis (mag.: gaero, nato, evrokavSiri, evrosabWo) warmoqmnisa da ganviTarebis Sesaxeb, ajgufebs maT saqmianobis mixedviT (samxedro-politikuri, ekonomikuri, garemosdacvi-Ti, sportuli da sxva);

• agrovebs informacias da msjelobs saqarTvelosa da kavkasiisTvis mniSvnelo-vani saerTaSoriso organizaciebis saqmianobis Sesaxeb; gansazRvravs maT rols qveynebis integraciis sakiTxSi;

ist. geo. VIII 11. moswavle msjelobs saxelmwifosTvis kanonis uzenaesobis mniSvnelobaze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs kanonis uzenaesobis mniSvnelobaze TiToeuli moqalaqis intere-sebisTvis (mag: wesrigi, patiosani urTierToba, adamianis uflebaTa dacva, samarTlianoba da sxva) da mohyavs Sesabamisi magaliTebi sakuTari dakvirve-bebidan da istoriidan;

• msjelobs saxelmwifosaTvis konstituciis arsebobis mniSvnelobasa da misi damaxasiaTebeli niSnebis Sesaxeb;

• TanaklaselTa jgufTan erTad adgens sakiTxTa sias, romlebic, maTi azriT, unda aisaxos qveynis ZiriTad kanonSi, jgufis azrs acnobs sxva jgufebs, is-mens maTi warmomadgenlis prezentacias, monawileobs kamaTSi da saerTo ga-dawyvetilebis miRebaSi.

mimarTuleba: adamiani da sazogadoeba

ist. geo. VIII. 12. moswavle aanalizebs adamianis uflebebis safuZvlebs da maTi ganviTarebis istoriul pirobebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• sakuTari uflebebidan gamoyofs Tandayolil da SeZenil uflebebs; asaxe-lebs im Rirebulebebs, romlebic daedo safuZvlad aRniSnul uflebebs;

• TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs romelime istoriul epoqasa da saxel-mwifos, romlis magaliTze aRwers yvelaze uuflebo adamianis mdgomareobas;

Page 24: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

asaxelebs im Rirebulebebs (mag: samoqalaqo, Tanasworoba, Tavisufleba....), romelTa ugulebelyofac xdeboda aRweril SemTxvevaSi da uflebebs, romle-bic am adamians mainc hqonda;

• sxvadasxva sagnidan miRebuli codnis safuZvelze adarebs adamianis uflebaTa sxvadasxva kategorias (mag.: samoqalaqo, politikuri, ekonomikuri da a.S.) da msjelobs msgavsebasa Tu gansxvavebaze; aanalizebs adamianis uflebaTa ganvi-Tarebis process (winapirobebs, moTxovnebsa da Sedegebs.);

• monawileobs saklaso diskusiaSi da pasuxobs Semdeg SekiTxvebs: ra aris Ta-visufleba? var Tu ara me Tavisufali? yvela adamiani Tavisufalia dRes mso-flioSi?

ist. geo. VIII. 13. moswavle axasiaTebs sazogadoebaSi mSvidobiani TanaarsebobisTvis saWiro pirobebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• ixsenebs SemTxvevas, rodesac man an misma nacnobma Seasrula mediatoris (Suamavlis/momrigebelis) roli konfliqtur situaciaSi; TanaklaselebTan erTad gaiTamaSebs am situacias da afasebs Seqmnil viTarebas (mag: garemoebebi, safrTxeebi, mxareTa SesaZleblobebi da miznebi da a.S.) da mediatoris saqciels (mag.: motivacia, Tvisebebi, codna, moqmedebebi da a.S.);

• mohyavs magaliTebi saqarTvelosa Tu sxva qveynebis istoriidan an mxatvruli literaturidan, rodesac konfliqturi situaciis gadasaWrelad ar iyo gamoyenebuli Zala;

• CamoTvlis protestis gamoxatvis mSvidobian formebs; asaxelebs magaliTebs saqarTvelosa Tu sxva qveynebis istoriidan da konkretul SemTxvevaSi afasebs protestis Sedegebs;

• CamoTvlis im Rirebulebebs, romelTa pativiscema aucilebelia adamianTa mSvidobiani TanaarsebobisaTvis; dasabuTebisas iyenebs adamianebis mSvidobiani Tanacxovrebis (mag.: gansxvavebuli rasis, erovnebis an sarwmunoebis) misTvis cnobil magaliTebs.

mimarTuleba: kultura da religia

ist. geo. VIII. 14. moswavle Seiswavlis xelovnebisa da ganaTlebis ganviTarebismoswavle Seiswavlis xelovnebisa da ganaTlebis ganviTarebisSeiswavlis xelovnebisa da ganaTlebis ganviTarebis

safuZvlebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• qmnis sakuTar simbolikas da konturul rukaze aRniSnavs saqarTvelos buneb-riv da xuroTmoZRvrebis (sxvadasxva epoqis) Zeglebs;

• ilustraciebis gamoyenebiT cxrilSi ajgufebs da ganasxvavebs sxvadasxva stiliT nageb arqiteqturis Zeglebs;

• aRwers mSobliur kuTxeSi mdebare bunebriv an/da xuroTmoZRvrul Zegls (Zeg-lebs) da moipovebs maTze informacias (legenda, Tqmuleba da a.S.);

• maswavleblis daxmarebiT TanaklaselebTan erTad dgams istoriuli xasiaTis speqtakls da msjelobs masSi gadmocemuli faqtebis Sesaxeb;

• ecnoba UNESCO-s bunebrivi da kulturuli Zeglebis nusxaSi Setanil kavka-siaSi arsebul dacul obieqtebs da gamoTqvams mosazrebas, ra obieqtebs dau-matebda am nusxas da ratom;

Page 25: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• axasiaTebs saganmanaTleblo dawesebulebebis ganawilebas saqarTvelos re-gionebis mixedviT; msjelobs maT rolze mxaris ganviTarebaSi;

• konturul rukaze aRniSnavs misTvis cnobil Zveli msoflios, Sua saukuneebi-sa da Tanamedrove qarTul da ucxour saganmanaTleblo centrebs;

• erTmaneTs adarebs, Tu rogor swavlobdnen bavSvebi gansxvavebul epoqebsa da qveynebSi (mag: aTensa da spartaSi);

• axasiaTebs erT-erTi epoqis sauniversiteto sistemas (mag. Sua saukuneebis evropis universitetis struqtura, leqtorTa da studentTa yofa, saganTa nusxa da sxva);

• msjelobs ganaTlebis miRebis uTanabrobaze sxvadasxva epoqasa da qveynaSi; miuTiTebs am uTanabrobis mizezebs;

• wers Temas gogonebisa da biWebis ganaTlebis miRebis uTanabrobaze sxvadasxva epoqasa da qveynaSi.

ist. geo. VIII 15. moswavle ikvlevs sazogadoebis ganviTarebis kulturul

safuZvlebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• klasSi jgufuri an individualurad muSaobisas ajgufebs kavkasiis xalxebis yofasa da adaT-wesebSi arsebul msgavsebebsa da gansxvavebebs (mag.: qa-rTvelebisa da CrdiloeT kavkasieli xalxebis, qarTvelebisa da somxebis da a. S.);

• misTvis nacnobi socialuri garemos magaliTze (mag: ojaxi, samezoblo, klasi, megobrebi, dasaxleba da a.S.) gamoyofs im faqtorebs (mag: saerTo zneobrivi Rirebulebebi, garemoebebi da a.S.), romlebic maT erTmaneTze damokidebuls xdis; mohyavs magaliTebi mxatvruli literaturidan da istoriuli wyaroe-bidan;

• ecnoba sxvadasxva kulturaSi damkvidrebul etiketis normebs da Tanak-laselTa jgufTan erTad irCevs yvelaze misaRebs da jgufis wevrebTan erTad gaiTamaSebs konkretul situacias am normebis warmosadgenad;

• adarebs sxvadasxva religiuri normisa da kanonmdeblobis gavlenas sazoga-doebis ganviTarebaze (mag: irani – islami);

• CamoTvlis sazogadoebaSi moqmed "dauwerel kanonebsa" da wesebs; moiZiebs ms-gavs normebs mezobeli xalxebis kulturaSi; adarebs erTmaneTs da afasebs, ramdenad misaRebia isini misTvis;

• piradi gamocdilebis safuZvelze gamoTqvams sakuTar mosazrebas kulturu-lobis damaxasiaTebeli niSnebis Sesaxeb; ismens Tanaklaselebis mosazrebebs da ganxilvis Sedegad maTTan erTad ayalibebs kulturuli adamianisa da sazoga-doebis portrets;

• TanaklaselebTan erTad SeimuSavebs klasSi samarTliani urTierTobebis/qce-vis wesebs da icavs maT.

• maswavleblis daxmarebiT TanaklaselebTan erTad gegmavs da axorcielebs Ta-vis mSobliur kuTxeSi martiv eTnografiul eqspedicias bunebrivi pirobebisa da adgilobrivi mosaxleobis cxovrebis TaviseburebaTa (mag: rewva, xalxuri Semoqmedeba, TamaSobebi) Sesaswavlad;

• TanaklaselebTan erTad irCevs sportis erT-erT gavrcelebul (msoflioSi an regionSi) saxeobas da ganixilavs misi ganviTarebis pirobebs (mag: warmo-Soba, gavrcelebis dinamika, efeqtianoba da a.S.); konturul rukaze aRniSnavs sportis am saxeobis istoriul ganviTarebas da jgufSi ganxilvis SedegebTan erTad acnobs Tanaklaselebs;

Page 26: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

• msjelobs saerTaSoriso sportuli organizaciebisa da moZraobebis mniSvn-elobaze sazogadoebisTvis; adarebs sportis saerTaSoriso da erovnul saxe-obebs maTi popularobis mizezebis mixedviT.

programis Sinaarsi

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

1. regionalizmi

- mdidari da Raribi qveynebiari da Raribi qveynebi - kavkasia _ mdebareoba, Savi da kaspiis zRvebi, bunebrivi pirobebi, mosaxleoba

da meurneoba- kavkasia da sxva regioni ( mag.: balkaneTi )- saerTaSoriso organizaciebibi

2. konfliqtebi da maTi mogvareba

- konfliqtebis mizezebi- omebis warmoeba da xasiaTi; omebi da sabrZolo iaraRi uZvelesi droidan

dRemde- terorizmi- konfliqtebis mogvareba- konfliqtebis politikuri (sazRvrebis cvlileba), ekonomikuri (omis Semdgomi

gaWirveba), demografiuli (msxverpli) da ekologiuri Sedegebi

3. komunikacia, vaWroba, mogzauroba, migracia a. komunikaciebis ganviTareba

- damwerlobis warmoSoba da misi tipebi (ieroglifuri, lursmuli, anbanuri)- damwerloba saqarTveloSi- wignis beWdva msofliosa da saqarTveloSi- satransporto komunikaciebis ganviTareba uZvelesi droidan dRemde (saxmele-

To, wylis da sahaero)- berZnuli kolonizaciidan trasekamde- sainformacio teqnologiebi (fosta, telegrafi, masmedia, interneti)

b. vaWroba

- naturaluri gacvla- vaWroba saqarTvelosa da msoflioSi uZvelesi droidan dRemde- kolxuri TeTridan laramde- Sida da gare vaWroba

g. mogzauroba da didi geografiuli aRmoCenebi

- Zveli samyaros mogzaurebi- didi geografiuli aRmoCenebi- mogzauroba dRes (turizmis nairsaxeobani)

Page 27: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

4. mosaxleoba, gansaxleba, migracia, urbanizacia

- mosaxleobis teritoriuli ganawileba da simWidrove- mosaxleobis demografiuli maxasiaTeblebi (Sobadoba, mokvdaoba, bunebrivi

mateba, sqesobriv-asakobrivi struqtura, aRwarmoebis tipebi)- migraciis cneba, gamomwvevi mizezebi da faqtorebi- xalxTa didi gadasaxlebebi Zvel aRmosavleTSi, antikur samyaroSi, Sua

saukuneebis evropasa da amerikaSi- migraciuli procesebi saqarTveloSi uZvelesi droidan dRemde- urbanizacia

5. xelovneba

_ mxatvroba, qandakeba, literatura, musika, Teatri da kino saqarTvelosa da msoflioSi uZvelesi droidan dRemde

_ arqiteqtura; geografiuli faqtorebis gavlena_ msoflios kulturuli da bunebrivi memkvidreobis dacva. _ iunesko

6. ganaTleba

_ saganmanaTleblo centrebi saqarTvelosa da msoflioSi uZvelesi droidan dRemde

_ ganaTlebis mniSvneloba dRes

Page 28: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

IX klasi

istoria

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba:

buneba da

ekonomika

saxelmwifo mmarTveloba

da socialuri struqturebi

politikakultura da

religia

ist. IX. 1. moswavle aanalizebs sxva-dasxva epoqaSi saqar-TveloSi ekonomiku-ri urTierTobebis ganviTarebas

ist. IX. 2. moswavle aanalizebs saqar-TveloSi mmarTve-lobiT struqturebs uZvelesi droidan dRemde ist. IX. 3. moswavle ikvlevs saqarTvelo-Si arsebul socia-lur urTi erTobebs uZvelesi droidan dRemde

ist. IX. 4. moswavle aanalizebs sagareo da saSinao faqto-rebis gavlenas qar-Tuli saxelmwifos warmoSobasa da gan-viTarebaze

ist. IX. 5. moswavle ikvlevs saqarTve-loSi arsebul re-ligiebs.

ist. IX. 6. moswavle ikvlevs qarTul kulturas uZvelesi droidan dRemde

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: buneba da ekonomika

ist. IX. 1. moswavle aanalizebs sxvadasxva epoqaSi saqarTveloSi ekonomikuri urTierTobebis ganviTarebas (→1 geo. IX. S. 5, 9).2

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• konturul rukaze aRniSnavs saqarTvelos teritoriaze sxvadasxva epoqaSi ar-sebul savaWro gzebs.

• konturul rukaze aRniSnavs savaraudo gzebs, romelTa meSveobiT sxvadasxva epoqaSi saqarTvelo awarmoebda vaWrobas sxva saxelmwifoebTan.

• cxrilis saSualebiT ajgufebs da msjelobs im saSinao da sagareo faqtore-bze, romlebic xels uSlidnen saSinao da sagareo vaWrobis ganviTarebas sx-vadasxva epoqaSi.

• konturul rukaze aRniSnavs sxvadasxva periodis qarTuli fulis gavrcelebis areals da im qveynebs, romelTa fulis erTeulebi gvxvdeba saqarTvelos ter-itoriaze.

• msjelobs, Tu rogor icvleboda savaWro urTierTobebi saqarTveloSi trans-portis ganviTarebasTan erTad.

• konturul rukaze aRniSnavs saqarTvelos teritoriaze arsebuli wiaRiseu-lis mopovebis adgilebs da saubrobs xelosnobis an mrewvelobis im dargebze,

1 es simbolo aRniSnavs kavSirs (links). 2 istoriisa da geografiis es Sedegebi unda miRweul iqnes am ori sagnis koordini rebuli swavlebiT.

Page 29: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�0

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

romelTa ganviTarebasac Seuwyo xeli maTma mopovebam.• werilobiT msjelobs saqarTvelos ekonomikaSi ucxo qveynis mmarTvelobiT

gamowveul dadebiT da uaryofiT cvlilebebze (mag. XIX saukuneSi ruseTis mmarTveloba saqarTveloSi).• msjelobs, Tu rogor icvleboda saqarTveloSi soflis meurneoba sasoflo_

sameurneo teqnikis ganviTarebasTan erTad. • erTmaneTs adarebs gansxvavebul epoqebSi saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi

soflis meurneobis tradiciuli dargebis ganviTarebas.• konturul rukaze aRniSnavs saqarTvelos industriul centrebs da axasi-

aTebs erT-erT maTgans. • erTmaneTs adarebs gegmiur da sabazro ekonomikas da msjelobs saqarTveloSi

gegmiuri ekonomikidan sabazroze gadasvliT gamowveul cvlilebebze.• msjelobs sxvadasxva epoqaSi saqarTvelos ekonomikis regionis, imperiisa da

msoflio ekonomikasTan integraciaze (mag. saqarTvelo da kavkasia, saqarT-velo da sabWoTa kavSiri, saqarTvelo da msoflio).

mimarTuleba: saxelmwifo mmarTveloba da socialuri struqtura

ist. IX. 2. moswavle aanalizebs saqarTveloSi mmarTvelobiT struqturebs uZvelesi droidan dRemde

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs sxvadasxva drois qarTuli samefoebis saxelmwifo mowyobis Sesaxeb msjelobs sxvadasxva drois qarTuli samefoebis saxelmwifo mowyobis Sesaxeb da akeTebs msgavsebebis da gansxvavebebis CamonaTvals (mag.: farnavazis drois qarTlisa da Tamaris periodis saqarTvelos samefoebi).

• axasiaTebs da adarebs sxvadasxva periodSi saqarTveloSi saxelmwifos mmarT- axasiaTebs da adarebs sxvadasxva periodSi saqarTveloSi saxelmwifos mmarT-velobiT struqturebSi ganxorcielebul reformebs.

• axasiaTebs da adarebs Sua saukuneebisa da Tanamedrove saqarTvelos saxelm- axasiaTebs da adarebs Sua saukuneebisa da Tanamedrove saqarTvelos saxelm-wifo struqturebs; msjelobs maTi funqciebis Sesaxeb.

• adarebs Tanamedrove saqarTvelosa da sxva demokratiuli qveynis mmarTvelo- adarebs Tanamedrove saqarTvelosa da sxva demokratiuli qveynis mmarTvelo-biT struqturebs.

ist. IX. 3. moswavle ikvlevs saqarTveloSi arsebul socialur urTierTobebs uZvelesi droidan dRemde (→ geo. IX. S. 6).3

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• qronologiurad ajgufebs sxvadasxva periodis socialuri fenebisqronologiurad ajgufebs sxvadasxva periodis socialuri fenebis warmomadgenlebs da msjelobs maTi urTierTdamokidebulebis Sesaxeb. mag.:

periodi socialuri fenebi

XI _XIII saukuneebididaznauri_aznauri_glexi_vaWari_xelosani

XV_ XVIII saukuneebi Tavadi_aznauri_glexi_vaWari _xelosani

� istoriisa da geografis es Sedegebi unda miRweul iqnes am ori sagnis koordinire buli swavlebiT.

Page 30: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�1

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

• msjelobs saqarTveloSi urbanizaciiT gamowveuli socialuri cvlilebebis Sesaxeb.

• aanalizebs reformebiT gamowveul cvlilebebs socialur struqturebSi (mag.: batonymobis gauqmeba saqarTveloSi).

• aanalizebs sxvadasxva periodis saqarTveloSi Seqmnil partiebsa da gansx-vavebul socialur fenebs Soris urTierTmimarTebas.

mimarTuleba: politika

ist. IX. 4. moswavle aanalizebs sagareo da saSinao faqtorebis gavlenas qarTuli saxelmwifos warmoSobasa da ganviTarebaze (→�geo. IX. S. 7).5

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• cxrilis saSualebiT gamoyofs sagareo da saSinao faqtors (faqtorebs), ro-melic saxelmwifos an saxelmwifo warmonaqmnis (mag.: samTavro) warmoSobis erT-erTi mizezi gaxda. mag.:

sagareo faqtori saxelmwifo

1. aleqsandre makedonelis imperiis daSla2. a) 1917 wlis ruseTis revolucia b) I msoflio omi

1. qarTlis samefo

2. saqarTvelos damoukidebeli saxelmwifo

• msjelobs konkretul sagareo faqtorze, romelmac imoqmeda saxelmwifos Sem-dgom ganviTarebaze (mag: I-ma jvarosnulma laSqrobam gamoiwvia Turq-sel-CukTa saxelmwifos dasusteba da, Sesabamisad, saqarTvelos gaZliereba).

• wers Temas, romliTac ikvlevs konfliqts saxelmwifoebs Soris da mis gavle-nas mezoblebze (mag: iran-bizantiis omi VI saukuneSi da misi gavlena qarTlisa da egrisis samefoebze).

• aanalizebs da adarebs sagareo faqtorebis gavlenas qveynis Sida konfliqte-bze.

• cxrilSi qronologiuri TanamimdevrobiT ajgufebs saxelmwifoebs, romleb-mac dakarges damoukidebloba (an saerTod gaqrnen) da miuTiTebs am movlenis gamomwvev sagareo da saSinao faqtorebze; mag.:

� es simbolo aRniSnavs kavSirs (links). � istoriisa da geografis es Sedegebi unda miRweul iqnes am ori sagnis koordinire buli swavlebiT.

Page 31: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�2

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

saukune saxelmwifo sagareo faqtori

saSinao faqtori

VI saukune qarTlis samefo

iranelTa mier me-fobis gauqmeba

mefis erTpirovnuli mmarTvelobis dasu-steba

XIX saukunis da sawyisi

qarTl-kaxeTis same-fo

ruseTis, iranisa da osmaleTis po-litika kavkasiaSi

a) qveynis ekonomiku ri dauZlurebab) dapirispireba ba toniSvilebs So ris

XX saukunis bolo sabWoTa kavSiridapirispireba de-mokratiul qvey-nebTan

a) gegmiuri ekono mikab) erovnuli moZrao bis gaZliereba

• konturul rukaze aRniSnavs Sinaomebisgan warmoqmnil teritoriul cvlile-bebs.

• msjelobs msoflio omebiT gamowveul globalur cvlilebebze da saqarT-velosTvis am cvlilebis mniSvnelobaze (mag.: I msoflio omis produqti iyo komunizmi da faSizmi).

• aanalizebs saerTaSoriso organizaciebis gavlenas saqarTvelos saxelmwifos ganviTarebaze

mimarTuleba: kultura da religia

ist. IX. 5. moswavle ikvlevs saqarTveloSi arsebul religiebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• adgens saqarTveloSi gavrcelebuli warmarTuli RvTaebebis sias da uTiTebs maT funqciebs; moiZiebs maT analogebs ZvelaRmosavlur da berZnul panTeo-nebSi.

• aanalizebs, Tu ra cvlilebebi ganicada saqarTveloSi warmarTobam qarTlis saxelmwifos warmoSobis Semdeg (mag. mkacri ierarqiulobis dacva, axali kultebis Semotana da sxva).

• ajgufebs saqarTveloSi qristianobis saxelmwifo religiad gamocxadebis xelSemwyob da xelis SemSlel faqtorebs.

• irCevs qarTuli eklesiis or warmomadgenels da adarebs maT moRvaweobas re-ligiur da kulturul sferoSi.

• adgens saqarTveloSi sxvadasxva epoqaSi arsebul religiur konfesiebis sias da msjelobs maTi urTierTobebis Sesaxeb rogorc erTmaneTTan, aseve saxelm-wifosTan.

• aRwers qarTuli marTlmadidebluri eklesiis struqturas sxvadasxva epo-qaSi da axasiaTebs saeklesio Tanamdebobebs.

Page 32: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

ist. IX. 6. moswavle ikvlevs qarTul kulturas uZvelesi droidan dRemde.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• konturul rukaze aRniSnavs saqarTvelosa da mis farglebs gareT arsebul saganmanaTleblo kerebs da akeTebs im disciplinebis CamonaTvals, romlebsac iq aswavlidnen.

• werilobiT aRwers da axasiaTebs Tavis dasaxlebul punqtSi (qalaqSi, sofel-Si, raionSi) mdebare kulturuli memkvidreobis Zegls (mag.: goreli moswavle axasiaTebs ufliscixes an goris cixes).

• funqciebis mixedviT ajgufebs da konturul rukaze aRniSnavs misTvis nacnob qarTuli xuroTmoZRvrebis Zeglebs (mag.: saero daniSnulebis _ sasaxleebi, abanoebi da a. S.; TavdacviTi _ cixe-qalaqebi, cixeebi da a. S.; sakulto dan-iSnulebis _ taZrebi, eklesia-monastrebi).

• msjelobs qarTuli da ucxo kulturis urTierTobisa da urTierTgavlenis Sesaxeb; wers Temas, romelSic ganixilavs erT konkretul magaliTs (mag.: urTierToba berZnul samyarosTan elinistur xanaSi, qristianuli da aRmosav-luri kulturebis gavlena Sua saukuneebSi qarTul kulturaze da a. S.).

programis Sinaarsi6

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

1. saqarTvelo uZvelesi droidan elinisturi xanis dasawyisamde

_ qvis xana

_ brinjaos xana

_ qarTvelTa eTnogenezi

2. saqarTvelo Zv.w. III s.-dan ax.w. IV s.-mde

_ maxlobeli aRmosavleTi da qarTlis samefo aleqsandre makedonelis

laSqrobebis Semdeg (Zv. w. III-II ss)

_ romis saxelmwifo da maxlobeli aRmosavleTis qveynebi Zv. w. II-I ss.-Si

_ qarTli ax. w. I-III ss.-Si (romi da parTia)

_ dasavleT saqarTvelos samefoebi ax. w. I-III s.-Si

3. saqarTvelo IV-X ss.-Si

_ qristianoba qarTlSi

_ saqarTvelo da misi mezobeli saxelmwifoebi IV-V ss.-Si

_ bizantia-iranis omebi da saqarTvelo VI-VII ss.-Si

_ arabebi da saqarTvelo

_ qarTuli samefo-samTavroebi VIII-X ss.-Si

6 standartSi gansazRvruli Sedegebis miRweva SesaZlebelia am Sinaarsis swav

lebiT.

Page 33: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

4. erTiani qarTuli saxelmwifo XI-XII s.s-Si

_ saqarTvelo X s.-is bolosa da XI s.-is pirvel naxevarSi

_ Turq-selCukebi da saqarTvelo

_ daviT IV aRmaSenebeli

_ saqarTvelo XII s.-is Sua xanebSi

_ Tamar mefe

5. saqarTvelo XIII saukunesa da _ XV s.-is I naxevarSi

_ monRolebi da saqarTvelo

_ giorgi V brwyinvale

_ Temur-lengis laSqrobebi

_ saqarTvelo XV s.-is I naxevarSi

6. qarTuli samefo-samTavroebi XV s.-is II naxevarsa _ XVIII s.-Si

_ politikuri viTareba XV s.-is Suaxanebis maxlobel aRmosavleTSi da

saqarTvelos daSla samefo-samTavroebad

_ saqarTvelo XVI s.-sa da XVIII s.-is pirvel naxevarSi

_ qarTl-kaxeTisa da imereTis samefoebi XVIII s.-is II naxevarSi

7. saqarTvelo XIX s.-sa _ XX s.-is pirvel ocwleulSi

_ rusuli mmarTvelobis damyareba da erovnul-gamaTavisuflebeli moZraoba

XIX s-is I naxevris saqarTveloSi

_ batonymobis gauqmeba da misi socialur-ekonomikuri Sedegebi

_ Tergdaleulebi

_ dasebi da partiebi

_ politikuri viTareba XX s.-is pirvel ocwleulSi da I msoflio omi

8. saqarTvelo 1918-1921 ww.-Si

_ saqarTvelos damoukideblobis aRdgena

_ saqarTvelos demokratiuli respublika

9. saqarTvelo 1921-1991 ww.-Si

_ axali ekonomikuri politika da stalinizmi

_ didi samamulo omi da stalinis mmarTvelobis bolo wlebi

_ stalinizmidan stagnaciamde (1953-1985)

_ gardaqmna da sabWoTa kavSiris daSla

10. saqarTvelos damoukidebeli respublika

Page 34: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

IX klasi

saqarTvelos geografia

wlis bolos misaRwevi SedegebimimarTuleba:

dro da sivrce garemo da socialuri sistemebi

saxelmwifo mmarTveloba da

politika

geo. IX. 1. moswavle rukebisa da sxva geo-grafiuli saSualebebis (fotoebi, grafikebi, cxrilebi, diagramebi da sxva) daxmarebiT axasiaTebs adgils, mo-vlenasa da procesebs; adgens Tematur rukebs.

geo. IX. 2. moswavle axasiaTebs da aanalizebs saqarTvelos bunebriv pirobebs;

geo. IX. 3. moswavle ukavSirebs saqarTvelos ZiriTad bunebriv da anTropogenul landSaftebs maT sameurneo gamoyenebas;

geo. IX. 4. moswavle aanalizebs saqarTveloSi geoekologiuri pro-blemebis warmoqmnis bunebriv da anTropogenur wyaroebs;

geo. IX. 5. moswavle mosaxleobis demografiul maCveneblebsa da di-namikur maxasiaTeblebs ukavSirebs qveynis ekonomikur aqtivobas;

geo. IX. 6 moswavle aanalizebs saqarTvelos mosaxleobis migra-ciisa da urbanizaciis procesebs da akeTebs prognozebs;

geo. IX. 7. moswavle aanalizebs qarTuli tradiciebis geografiul Taviseburebebs;

geo. IX. 8. moswavlega-nixilavs saqarTvelos mdebareobas da adgens qveynisaTvis mis mniSvne-lobas;

geo. IX. 9. moswavle aa-nalizebs saqarTveloSi meurneobis strategiul dargebs da maTi ganviTa-rebis perspeqtivebs;

geo. IX. 10. moswavle gansazRvravs saqarTve-los adgils msoflioSi socialur-ekonomikuri parametrebis mixedviT.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: dro da sivrce

geo. IX. 1. moswavle rukebisa da sxva geografiuli saSualebebis (fotoebi, grafikebi, cxrilebi, diagramebi da sxva) daxmarebiT axasiaTebs adgils, movlenasa da procesebs; adgens Tematur rukebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• aanalizebs rukebis, grafikebis, cxrilebis, diagramebisa da sqemebis saSuale- aanalizebs rukebis, grafikebis, cxrilebis, diagramebisa da sqemebis saSuale-biT warmodgenil geografiul informacias; SeuZlia erT saSualebaze moce-muli informaciis sxva formatSi gamosaxva (mag. cxrilis mixedviT grafikis an diagramis ageba).

• fotoebis mixedviT aanalizebs saqarTvelos peizaJebs;• sakoordinato badis gamoyenebiT gansazRvravs saqarTvelos mniSvnelovani

Page 35: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

geografiuli obieqtebis, regionebis da administraciuli centrebis mdeba-reobas;

• sakvlevi miznis gaTvaliswinebiT moiZiebs da saWiroebisamebr iyenebs Sesaba-mis Tematur rukebs;

• erTi da igive adgilis sxvadasxva Tematuri rukis Sejerebis safuZvelze ata-rebs kompleqsur analizs (mag. fiz.geografiuli, mosaxleobis, soflis-meur-neobis specializaciis rukebi);

• moZiebuli informaciis safuZvelze adgens saqarTvelos Tematur rukebs (samxareo, istoriul-geografiuli provinciebi, mosaxleobis simWidrove, ZiriTadi religiebis gavrceleba da sxva);

• statistikuri informaciis safuZvelze adgens sxvadasxva sirTulis naxazebs (grafiki, diagrama da sxva);

• jgufSi muSaobisas irCevs romelime istoriul-geografiul provincias/re-gions/raions eqspediciis Casatareblad da klasis winaSe warmoadgens misi ganxorcielebis gegmas (mizani, marSruti, vada, gadaadgilebis saSualeba, ar-Ceuli marSrutis upiratesoba sxvebTan SedarebiT, wasaRebi nivTebis sia da a.S.); adgens eqspediciis amsaxvel sqematur gegmas.

mimarTuleba: garemo da socialuri sistemebi

geo. IX. 2. moswavle axasiaTebs da aanalizebs saqarTvelos bunebriv pirobebs.

Seegi miRweulia, Tu moswavle:

• adgens mizez-Sedegobriv kavSirebs fizikur-geografiul parametrebs Soris da msjelobs maT geografiaze (mag.: saqarTvelos reliefis formebs da havis Ta-viseburebebs ukavSirebs hidrografiuli qselis Camoyalibeba-gavrcelebas); am maCveneblebis mixedviT adarebs dasavleT da aRmosavleT saqarTvelos;

• rukis da sxva informaciis gamoyenebiT axasiaTebs mniSvnelovan geografiul obieqtebs da movlenebs; maTgan gamoarCevs rekorduli maCveneblebis mqones (naleqianoba, qarianoba, mewyeri da sxva) da avsebs Sesabamis konturul ru-kas;

• rukebisa da teqsturi masalis gamoyenebiT aRwers saqarTvelosaTvis damaxa-siaTebel mniSvnelovan resursebs (mineraluri da sawvavi resursebi, saSeni masalebi, mineraluri wylebi da sxva) da akavSirebs mosaxleobis sameur-neo saqmianobasTan (mag.: zonaluroba da soflis meurneobis specializacia); aRniSnuli maxasiaTeblis mixedviT ajgufebs saqarTvelos regionebs;

• agrovebs informacias (saxelmZRvanelo, masmedia da sxva), msjelobs saqarT-velos bunebriv-katastroful movlenebze (miwisZvra, mewyeri, Rvarcofi da sxva), garemosdacviT problemebze da maTi gadaWris SesaZlo gzebze;

• agrovebs informacias (saqarTvelos atlasi da sxva) da adarebs saqarTvelos or gansxvavebul regions TvalsaCino niSnebis mixedviT (mdebareobis, re-liefis, klimatis, hidrografiuli qselis da sxva); msgavseba-gansxvavebebs gamosaxavs misTvis misaRebi formiT;

• adarebs da ajgufebs saqarTvelos energetikul resursebs (mag.: tradiciuli da alternatiuli energetikuli resursebi) garemosdacviTi usafrTxoebis mixedviT;

• ecnoba mdgradi ganviTarebis garemosdacviT Temebs, gamoyofs maTgan saqarT-velosTvis aqtualurs da msjelobs gamomwvev mizezebsa da Sedegebze.

Page 36: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

geo. IX. 3. moswavle ukavSirebs saqarTvelos ZiriTad bunebriv da anTropogenukavSirebs saqarTvelos ZiriTad bunebriv da anTropogen landSaftebs maT sameurneo gamoyenebas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• geografiuli faqtorebis mizez-Sedegobrivi kavSiris ganzogadebis Sedegad TvalsaCino niSnebis mixedviT msjelobs saqarTvelos saxasiaTo bunebrivi landSaftebis (zRvispira, tyis, mTis da baris landSaftebi) Taviseburebeb-ze;

• agrovebs informacias (saqarTvelos atlasi da sxva) da landSaftis farg-lebSi akavSirebs arsebul bunebriv faqtorebs, mosaxleobasa da meurneobas; msjelobs misi mdgradi ganviTarebis perspeqtivaze;

• iyenebs rukebs da xsnis saqarTvelos agraruli da industriuli landSafte-bis gavrcelebis Taviseburebebs;

• ilustraciebis saSualebiT adarebs saqarTvelos agrarul da industriul landSaftebs msoflios analogebs; msgavseba-gansxvavebebs gamoxatavs misTvis sasurveli formiT.

geo. IX. 4. moswavle aanalizebs saqarTveloSi geoekologiuri problemebis war-aanalizebs saqarTveloSi geoekologiuri problemebis war- moqmnis bunebriv da anTropogenur wyaroebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• CamoTvlis saqarTveloSi miwis, wylis, haeris ZiriTadi dabinZurebis wyaroebs, ajgufebs maT warmoSobis mixedviT da msjelobs dabinZurebis Sesustebis Se-saZlo gzebze; kvlevis Sedegebs gamosaxavs sqemis / cxrilis saxiT;

• aRwers saqarTveloSi gavrcelebuli zogierTi stiqiuri movlenis katastro-ful xasiaTs da varaudobs maTi Tavidan acilebis SesaZlo RonisZiebebs; kla-sis winaSe warmoadgens kvlevis Sedegebs;

• CamoTvlis saqarTveloSi momuSave bunebisdacviT organizaciebs da ecnoba maTi muSaobis strategiebs; SeuZlia saWiroebisamebr maT mimarTos;

• TanatolebTan erTad adgens da SeZlebisdagvarad axorcielebs garemosdac-viT proeqtebs (mizani, amocanebi, gadaWris gzebi, mosalodneli Sedegebi);

• aanalizebs saqarTveloSi daculi teritoriebis sxvadasxva formebis arsebo- aanalizebs saqarTveloSi daculi teritoriebis sxvadasxva formebis arsebo-bis mniSvnelobas (ecnoba msoflioSi arsebul analogebs) da rukis gamoyene-biT msjelobs maTi ganviTarebis perspeqtivebze;

• sxvadasxva tipis geografiuli saSualebebis daxmarebiT msjelobs saqarT-veloSi daculi teritoriebis ganawilebaze, Seqmnis mizezebze (mag.: bawara - uTxovari; babaneuri - Zelqva) da adgens Sesabamis rukas.amis rukas.

geo. IX. 5. moswavle mosaxleobis demografiul maCveneblebsa da dinamikur maxa-moswavle mosaxleobis demografiul maCveneblebsa da dinamikur maxa-mosaxleobis demografiul maCveneblebsa da dinamikur maxa- siaTeblebs ukavSirebs qveynis ekonomikur aqtivobas (→�ist. IX. S.1).2

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• statistikur monacemebze dayrdnobiT msjelobs saqarTvelos mosaxleobis dinamikis, gansaxlebis da simWidrovis Sesaxeb; akavSirebs maT socialur-eko-nomikur mdgomareobasTan;

• axasiaTebs saqarTveloSi mosaxleobis aRweris tradiciebs (gurjistanis vi-

1 geografisa da istoriis es Sedegebi unda miRweul iqnas am ori sagnis koordinirebuli swavlebiT.2 geografisa da istoriis es Sedegebi unda miRweul iqnas am ori sagnis koordinirebuli swavlebiT.

Page 37: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

laeTis didi davTari, ruseTis imperiis aRwerebi, ssrk-is mosaxleobis sayo-velTao aRwerebi, damoukidebeli saqarTvelos 2002 w. mosaxleobis sayovel-Tao aRwera); adarebs maT sxva qveynebis analogiur gamocdilebas da msjelobs maT saimedoobaze;

• aanalizebs saqarTvelos mosaxleobis demografiul perspeqtivas; statisti-kuri monacemebis safuZvelze adgens sqesobriv-asakobriv piramidebs da ada-rebs sxvadasxva aRwarmoebis tipis mqone qveynebis analogebs;

• statistikuri informaciis safuZvelze adarebs saqarTvelos or kontrastul regionSi arsebul demografiul viTarebas; msjelobs Seqmnili viTarebis ga-momwvev mizezebze da situaciis gaumjobesebis gzebze;

• moipovebs informacias da msjelobs sxvadasxva qveynebSi ganxorcielebuli demografiuli politikis Sesaxeb; gamoTqvams varauds saqarTveloSi SesaZlo demografiuli politikis gatarebaze.

geo. IX. 6. moswavle aanalizebs saqarTvelos mosaxleobis migraciisa da urbaniza-moswavle aanalizebs saqarTvelos mosaxleobis migraciisa da urbaniza-aanalizebs saqarTvelos mosaxleobis migraciisa da urbaniza- ciis procesebs da akeTebs prognozebs (→ist. IX. S. 2).3

Sedegi miRweulia, Tu moswavle: • msjelobs saqarTveloSi arsebuli migraciuli procesebis gamomwvev mizezeb-

ze, nakadebze, sixSireze da ukavSirebs maT qveynis socialur-ekonomikuri gan-viTarebis dones;

• klasSi jgufuri muSaobisas SemuSavebuli sociologiuri gamokvlevis an-ketis safuZvelze atarebs gamokiTxvas (klasSi, skolaSi, sanaTesaoSi, same-zobloSi); msjelobs saqarTveloSi migraciuli procesebis ganviTarebaze da Sedegebs warmoadgens klasis winaSe;

• msjelobs urbanizaciis xelSemwyob da xelSemSlel faqtorebze da maTTan da-kavSirebul socialur, ekonomikur da ekologiur problemebze; problemebs ajgufebs cxrilSi;

• ikvlevs ekonomikuri da politikuri cvlilebebis Sedegad saqarTveloSi das-axlebebis funqciis dakargva / SeZenis Sedegad warmoqmnil socialur proble-mebs da Sedegebs gamoxatavs misTvis sasurveli formiT (cxrili, sqema. . . );

• irCevs saqarTvelos erT-erT qalaqs da qmnis misi perspeqtiuli ganviTarebis martiv models;

• aanalizebs saqarTvelos dasaxlebebis tipebs, sidides, funqcias da adarebs maT msoflios sxvadasxva qveynis kontrastul analogebs; Sedegebs gamoxatavs misTvis sasurveli formiT (verbaluri, werilobiTi, naxatis saxiT);

• gamoxatavs sakuTar damokidebulebas saqarTvelos Sida da garemigraciuli procesebis Sedegad gamowveul socialur cvlilebebze da msjelobs situ-acis gaumjobesebis SesaZlo gzebze.

geo. IX. 7. moswavle aanalizebs qarTuli tradiciebis geografiul Taviseburebebsmoswavle aanalizebs qarTuli tradiciebis geografiul Taviseburebebs aanalizebs qarTuli tradiciebis geografiul Taviseburebebs (→ist. IX. S. 5).4

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

•� akavSirebs xalxuri arqiteqturis mravalferovnebas saqarTvelos bunebriv pirobebTan; adarebs sxvadasxva istoriul-geografiuli provinciis samosax-

� geografisa da istoriis es Sedegebi unda miRweul iqnas am ori sagnis koordini rebuli swavlebiT.� geografisa da istoriis es Sedegebi unda miRweul iqnas am ori sagnis koor dinirebuli swavlebiT.

Page 38: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

los da msgavseba-gansxvavebebs gamoxatavs misTvis sasurveli formiT (naxati, cxrili da sxva);

• msjelobs saqarTveloSi gavrcelebuli xalxuri rewvis mravalferovnebis gamomwvev geografiul faqtorebze. adarebs da ajgufebs sxvadasxva isto-riul-geografiul provinciaSi arsebul xalxuri rewvis tradiciebs;

• msjelobs saqarTvelos kuTxeebSi gavrcelebuli tradiciuli Cacmulobis, samzareulos da sufris TviTmyofadobaze, ukavSirebs maT garemos Tavise-burebebs, adarebs erTmaneTs da msgavseba-gansxvavebebs gamoxatavs misTvis sa-surveli formiT (wers Temas, akeTebs stends, Canaxats da sxva);

• msjelobs saqarTvelos istoriul-geografiul provinciebSi gavrcelebuli ritualebis Sesaxeb; adarebs msgavsi Sinaarsis mqone ritualebs da msgavse-ba-gansxvavebebs gamoxatavs misTvis sasurveli formiT (werilobiTi, zepiri, cxrilis).

mimarTuleba: saxelmwifo mmarTveloba da politika

geo. IX 8. moswavle ganixilavs saqarTvelos mdebareobas da adgens qveynisaTvis mismoswavle ganixilavs saqarTvelos mdebareobas da adgens qveynisaTvis misganixilavs saqarTvelos mdebareobas da adgens qveynisaTvis mis mniSvnelobas (→ist. IX. S.3).5

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs sazRvrebis gatarebis Taviseburebebsa da mniSvnelobaze saerTaSoriso, erovnul da adgilobriv doneebze;

• msjelobs saqarTvelos teritoriis formirebis Sesaxeb; daaqvs sxvadasxva epoqis sazRvrebi konturul rukebze;

• xsnis fizikur-geografiuli, ekonom-geografiuli da geopolitikuri xsnis fizikur-geografiuli, ekonom-geografiuli da geopolitikuri mdebareobis ganmsazRvrel faqtorebs lokalur da globalur doneebze; avlebs paralelebs msoflios qveynebTan;

• afasebs saqarTvelos mdebareobas, bunebriv pirobebs da strategiul resursebs (minereluri resursebi); gamoTqvams varauds qveynis ganviTarebis perspeqtivaze;

• moiZiebs evropa-azias Soris sazRvris gatarebis sxvadasxva versiebs. asabuTebs misTvis misaRebi variantis marTebulobas da daaqvs igi konturul rukaze.

geo. IX. 9. moswavle aanalizebs saqarTveloSi meurneobis strategiul dargebs daaanalizebs saqarTveloSi meurneobis strategiul dargebs da maTi ganviTarebis perspeqtivebs ((→ ist. IX. S.1).6

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• CamoTvlis saqarTvelos meurneobis strategiuli dargebis (mag.: turizmi, soflis meurneoba, energetika da sxva) ganviTarebisaTvis saWiro faqtorebs, ris safuZvelzec ajgufebs dasaxlebebs, raionebs an regionebs;

• msjelobs saqarTveloSi meurneobis strategiuli dargebis (mag.: agrobiznesis da sxva) ganviTarebis perspeqtivebze msoflios qveynebis gamocdilebis gaTvaliswinebiT;

• iyenebs vaxuSti bagrationis ”aRwera samefosa saqarTvelosa”-s, axasiaTebs imdroindeli saqarTvelos soflis meurneobis zonalurobas da adarebs mas Tanamedrove suraTs;

5 geografisa da istoriis es Sedegebi unda miRweul iqnas am ori sagnis koordinirebuli swavlebiT.6 geografisa da istoriis es Sedegebi unda miRweul iqnas am ori sagnis koordinirebuli swavlebiT.

Page 39: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�0

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• msjelobs saqarTveloSi sxvadasxva sakomunikacio saSualebebis mniSvnelo-basa da ganviTarebis perspeqtivaze. konturul rukaze daaqvs mniSvnelovani satransporto kvanZebi da magistralebi;

• moiZiebs informacias sxvadasxva saxeobis turizmis ganviTarebisaTvis auci-lebeli infrastruqturis Sesaxeb. irCevs saqarTvelos erT-erT raions da wers proeqts turizmis Sesabamisi saxeobis ganviTarebaze;

• statistikuri masalis safuZvelze ikvlevs saqarTvelos savaWro balansis transformacias XX-XXI saukuneebis manZilze da ukavSirebs qveynis ekonomi-kur ganviTarebas;

• ecnoba mdgradi ganviTarebis ekonomikur Temebs, gamoyofs maTgan saqarTve-losTvis aqtualurs da msjelobs gamomwvev mizezebsa da Sedegebze.

geo. IX. 10. moswavle aanalizebs saqarTvelos adgils msoflioSi socialur-moswavle aanalizebs saqarTvelos adgils msoflioSi socialur-aanalizebs saqarTvelos adgils msoflioSi socialur- ekonomikuri parametrebis mixedviT (→ist. IX. S.2)7.

Sedegi miRweulia, rodesac moswavle:

• CamoTvlis qveynis ganviTarebisaTvis xelSemSlel da xelSemwyob faqtorebs; ajgufebs maT cxrilSi da miusadagebs saqarTveloSi arsebul mdgomareobas;

• ilustraciebis analizis safuZvelze SeimuSavebs qveynis ganviTarebis donis maCvenebel sakuTar kriteriumebs (samuSao adgilebi, savaWro obieqtebi, sa-Sualo xelfasi, transporti, sacxovrebeli) da asabuTebs sakuTar mosazre-bebs;

• akvirdeba qveynebis CrdiloeT-samxreTad dayofis (ekonomikuri ganviTarebis donis maCvenebel) rukas da ajgufebs cxrilSi qveynebs kontinentebis da gan-viTarebis donis mixedviT;

• humanuri ganviTarebis indeqsis rukis saSualebiT asxvavebs sxvadasxva qvey-nebs da saqarTvelos; msjelobs am klasifikaciis Taviseburebaze; adgens Se-sabamis naxazs/cxrils;

• msjelobs sxvadasxva sferoSi saqarTvelos strategiul partnior qveynebTan da saerTaSoriso organizaciebTan urTierTobis perspeqtivebis Sesaxeb da Se-degebs gamoxatavs sasurveli formiT.

programis Sinaarsi

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:_ TvalsaCinoebebis gamoyeneba da Sedgena_ saqarTvelos teritoriis formireba_ saqarTvelos mdebareoba da sazRvrebi_ saqarTvelos buneba (mniSvnelovani fizikur-geografiuli maxasiaTeblebi)_ saqarTvelos bunebrivi resursebi saqarTvelos bunebrivi resursebi_ mosaxleoba (geografia, demografia, migracia, urbanizacia) mosaxleoba (geografia, demografia, migracia, urbanizacia)_ saqarTvelos saxasiaTo bunebrivi (mTis, baris, zRvispira, tyis) da

anTropogenuli (ruraluri, urbanuli) landSaftebi_ saqarTvelos infrastruqtura_ saqarTvelos kulturuli mravalferovneba_ saqarTvelo da humanuri ganviTarebis indeqsi_ saqarTvelos garemosdacviTi problemebi da stiqiuri movlenebi_ saqarTvelos bunebis dacva (samTavrobo da arasamTavrobo organizaciebis saqarTvelos bunebis dacva (samTavrobo da arasamTavrobo organizaciebis

roli, daculi teritoriebi, wiTeli wigni da sxva)teritoriebi, wiTeli wigni da sxva)7 geografisa da istoriis es Sedegebi unda miRweul iqnas am ori sagnis koordinire buli swavlebiT.

Page 40: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�1

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

IX klasi

samoqalaqo ganaTleba

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba

moqalaqeoba mmarTveloba ekonomika1

moq.IX 1. moswavle msjelobs saqarTvelos moqalaqis uflebebze, Tavisuflebebsa da konstituciur movaleo-bebze.

moq.IX 2. moswavle Seiswa-vlis moqalaqis sazogadoe-briv-politikur cxovrebaSi monawileobis formebsa da saSualebebs.

moq.IX 3. moswavle ikvlevs sazogadoebaSi samarTliani urTierTobebis xelisSem-Slel da xelSemwyob faqto-rebs.

moq.IX 4. moswavle afasebs adamianisa da sazogadoebis rols socialuri proble-mebis gadawyvetaSi.

moq.IX 5. moswavle ikvlevs demokratiuli saxelmwifos safuZvlebs.

moq.IX 6. moswavle ganasxva-vebs saqarTvelos xeli-suflebis Stoebsa da maT funqciebs; msjelobs maT urTierTkavSirze.

moq.IX 7. moswavle msje-lobs mmarTvelobis demo-kratiulobaze saqarTvelo-Si.

moq.IX 8. moswavle erTmane-Tisgan ganasxvavebs adamianis survilebs, SesaZleblobeb-sa da obieqtur resursebs.

moq.IX 9. moswavle ikvlevs adamianis ekonomikuri saq-mianobis ZiriTad sferoebsa da maT urTierTkavSirs.

moq.IX 10. moswavle gegmavs Tavis momaval saqmianobas da karieras.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: moqalaqeoba

moq.IX 1. moswavle msjelobs saqarTvelos moqalaqis uflebebze, Tavisuflebebsa da konstituciur movaleobebze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• monawileobs saklaso diskusiaSi "ra moxdeboda yvelas rom hqondes mxo-lod ufleba da ar gaaCndes movaleoba? saWiroa Tu ara pasuxismgebloba da risTvis?";

• adarebs saqarTvelos moqalaqis konstituciur uflebebsa da Tavisuflebebs adamianis uflebebis saerTaSoriso deklaraciis debulebebTan;

• msjelobs saqarTveloSi moqalaqeTa Tanasworuflebianobis garantiebze; • sakuTari skolis, dasaxlebis an qveynis magaliTze CamoTvlis sakiTxebs, ro-

1 IX klasSi mimarTuleba ekonomika iswavleba akumulirebulad erTi trimestris gan mavlobaSi. amisaTvis SerCeuli trimestri ganisazRvreba skolis saswavlo gegmiT.

Page 41: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�2

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

melTa gadasawyvetad, misi azriT, mniSvnelovania umravlesobis azris gamov-lena (mag: plebisciti, referendumi, gamokiTxva, arCevnebi da a.S.);

moq.IX 2. moswavle Seiswavlis moqalaqis sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobisformebsa da saSualebebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs adamianisa da sazogadoebis urTierTdamokidebulebaze, ganasxva-vebs pirovnebisa da sazogadoebis interesebs;

• monawileobs diskusiaSi – ras niSnavs samoqalaqo sazogadoeba? gamoTqvams mosazrebas politikuri partiebis, sazogadoebrivi organizaciebisa da mas-mediis rolis Sesaxeb saqarTveloSi; avlebs paralelebs sxva qveynebTan.

• msjelobs, aris Tu ara maT klasSi demokratiuli garemo (mag: aris Tu ara Tanasworobis, urTierTpativiscemis, TanamSromlobis atmosfero, SeuZlia Tu ara nebismier moswavles Tavisuflad gamoxatos sakuTari azri disku-siebisa da ganxilvis dros);

• TanaklaselTa jgufTan erTad gaiTamaSebs situacias, rodesac ilaxeba ada-mianis Rirseba an Tavisufleba; gamoTqvams da asabuTebs Tavis mosazrebas am Rirebulebebis mniSvnelobis Sesaxeb; gadmoscems sakuTar gancdebs (mag: ro-dis grZnobs, rom sxvebze arc ukeTesia da arc uaresi, rodis grZnobs, rom Rirseulad iqceva);

• sakuTar dasaxlebaSi (regionSi) irCevs erT-erT sazogadoebriv organizacias da moiZiebs informacias mis Sesaxeb; msjelobs am organizaciis Seqmnis mize-zebsa da miznebze;

• CamoTvlis, misi azriT, klasisTvis (an skolisTvis) aqtualur sakiTxebs, romelTa gadawyvetaSic Tavad surs monawileoba da Tanaklaselebs (damri-gebels an skolis administracias) warudgens am sakiTxTa mogvarebis miseul gegmas;

• Tanaklaselebs axsenebs me-7 klsSi SemuSavebul saklaso konstituciis Si-naarss; acnobs maT dokumentSi Sesatani cvlilebebisa da damatebebis pro-eqts; sakuTari mosazrebis dasabuTebisas icavs reglaments;

moq.IX 3. moswavle ikvlevs sazogadoebaSi samarTliani urTierTobebis xelisSemSlel da xelSemwyob faqtorebs.xelSemwyob faqtorebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• ajgufebs kanonebs, romlebic Seesabameba mis zneobriv Rirebulebebs da rom-lebic misTvis miuRebelia; asabuTebs sakuTar pozicias.

• xsnis, Tu ratom evaleba pirovnebas kanonis dacva; asaxelebs im saSiSroebas, rac mosdevs arakanonier moqmedebas;

• TanaklaselebTan erTad, sakuTari dakvirvebebis safuZvelze, SearCevs da gai-TamaSebs romelime konfliqtur situacias; ganixilavs misi mogvarebis SesaZ-lo gzebs (mag: interesebis pozicidan – molaparakebiT, wesebis poziciidan – sasamarTloTi Tu sxva); arCevs mocemuli SemTxvevisaTvis yvelaze efeqturs; asabuTebs Tavis mosazrebas;

• TanaklaselebTan erTad qmnis mSvidobian garemosTvis saWiro yoveldRiuri qcevis saxelmZRvanelo dokuments (mag: bukleti, plakati, samaxsovro).

Page 42: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

moq.IX 4. moswavle afasebs adamianisa da sazogadoebis rols socialuri problemebis gadawyvetaSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• adamianis romelime moTxovnilebas Seusabamebs adamianis garkveul uflebas (mag: kveba _ sicocxlis, Sromis da sxva uflebebi; urTierToba _ sicocx-lis, sityvis, Sromis, usafrTxo garemos da sxva uflebebi da a.S.) da asabu-Tebs sakuTari pasuxis marTebulobas;

• moiZiebs masmediis saSualebiT gamoqveynebul informacias miusafari bavSve-bis Sesaxeb, aanalizebs mas da Tanaklaselebs warudgens am problemis mogva-rebis miseul gegmas;

• aRwers im saSiSroebebs, rac mosdevs mozardebis mier Tambaqos, alkoholi-sa da narkotikebis gamoyenebas; ganixilavs Sesabamis statiskur monacemebs saqarTvelos, mezobeli qveynebisa da msofliosTvis; asaxelebs efeqturi prevenciuli RonisZiebebis magaliTebs;

• wers Txzulebas socialuri daavadebebis (mag: alkoholizmi, narkomania, Sidsi, tuberkulozi da a.S.) mqone adamianebisadmi danarCeni sazogadoebis wevrTa damokidebulebis Sesaxeb, sadac asabuTebs sakuTar pozicias mis mier aRwerili urTierTobis samarTlianobis Sesaxeb;

• ganasxvavebs terminebs – ltolvili da devnili; asaxelebs Sesabamis maga-liTebs rogorc saqarTveloSi, ise msoflios sxva qveynebSi; msjelobs mize-zebze, ramac SeiZleba aiZulos adamiani datovos sacxovrebeli adgili (mag: omi da SeiaraRebuli konflitebi, adamianis uflebebis darRveva/diskrimina-cia, siRaribe da umuSevroba, stiqiuri movlenebi da sxva.);

mimarTuleba: mmarTveloba

moq.IX 5. moswavle ikvlevs demokratiuli saxelmwifos safuZvlebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs demokratiis Casaxvisa da ganviTarebis Sesaxeb; adarebs saqarTve-losa da romelime sxva qveynis magaliTebs;

• zepirad an werilobiT warmoadgens TanaklaselTa jgufTan erTad momzade-bul demokratiuli klasis/skolis models; mohyavs argumentebi sakuTari daskvnebis dasamtkiceblad;

• adarebs sxvadasxva (konservatoruli, socialisturi, liberaluri, reli-giuri da sxva) mosazrebas Tanasworobisa da Tavisuflebis Sesaxeb; irCevs misTvis yvelaze misaRebs.

moq.IX 6. moswavle ganasxvavebs saqarTvelos xelisuflebis Stoebsa da maT funqciebs; msjelobs maT urTierTkavSirze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs ganxsvavebebze centralur da adgilobriv xelisuflebas Soris;• TanaklaselebTan erTad ajgufebs xelisuflebis sxvadasxva Stos (aRmasru-

lebeli, sakanonmdeblo da sasamarTlo) da ganasxvavebs maT funqciebs;• irCevs erT-erT saxelmwifo organos da ukavSirebs mas xelisuflebis Sesaba-

mis Stos; ganixilavs am organos funqciebs da mis kavSirs xelisuflebis sxva organoebTan;

Page 43: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• CamoTvlis im saxelmwifo organoebsa Tu dawesebulebebs, romlebic uzrunve-lyofen misi konstituciuri uflebebis dacvasa da movaleobebis Sesrulebas; gamoTqvams azrs maTi moqmedebis efeqtianobis Sesaxeb;

• adgens sakuTar dasaxlebaSi gadasaWrel sakiTxTa nusxas da Sesabamisad asa-xelebs xelisuflebis im warmomadgenels, romelTanac unda moxdes pirveli mimarTva; asabuTebs sakuTar daskvnas (Stosa da donis/instanciis mixedviT);

• Tanaklaselebis jgufTan erTad irCevs romelime saxelmwifo organos (mag: gamgeoba/meria, parlamenti, sasamarTlo, saministro da a.S.) da monawileobs Sesabamis simulaciur TamaSSi ”samsaxuris erTi dRe”;

moq.IX 7. moswavle msjelobs mmarTvelobis demokratiulobaze saqarTveloSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• ganixilavs xelisuflebis erT-erTi organos (mag: parlamenti, prezidenti, qalaqis meri, TviTmmarTvelobis organo, mosamarTle da a.S.) arCevis wesebs; adarebs saqarTvelosa da sxva qveynis magaliTs; gamoyofs, misi azriT, maT Soris ufro samarTlian wesebs;

• Tanaklaselebis jgufTan erTad moiZiebs informacias romelime arCeviTi Tanamdebobis an organos (mag: skolis direqtori, deputati, meri an sxva) Sesaxeb da simulaciur arCevnebSi asrulebs misTvis gankuTvnil rols (mag: amomrCeveli, kandidati, mxardamWeri, damkvirvebeli, Jurnalisti, samar-Taldamcavi an sxva); erTmaneTs adarebs navaraudeb da miRebul Sedegebs, ris safuZvelzec TanaklaselebTan erTad afasebs TiToeuli monawilis rols/funqcias.

• CamoTvlis saxelmwifos demokratiulobis principebs (mag: xelisuflebis danawileba da warmomadgelobiTiba, mravalpartiuloba, sityvis Tavisufle-ba da a.S.) da TiToeulis mixedviT axasiaTebs saqarTvelos saxelmwifos mmarTvelobas; adarebs romelime sxva demokratiul saxelmwifos; analizis safuZvelze akeTebs daskvnas, Tu romeli mmarTvelobaa ufro demokratiuli;

• sakuTari dasaxlebis magaliTis safuZvelze ganixilavs sazogadoebis rols demokratiis mSeneblobaSi; msjelobs sazogadoebisa da mmarTvelobis organ-oebis TanamSromlobaze;

mimarTuleba: ekonomika

moq.IX 8. moswavle erTmaneTisgan ganasxvavebs adamianis survilebsa da SesaZleblobebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• TanaklaselebTan erTad msjelobs, ra sWirdeba adamians arsebobisTvis da Se-usabamebs maT sakuTar survilebs; CamoTvlis adamianis moTxovnilebebisa da survilebis dakmayofilebis gzebs;

• TanaklaselTa jgufTan erTad ganixilavs adamianis moTxovnilebaTa ierarqiis Sesaxeb sxvadasxva mosazrebas; Tanaklaselebs acnobs jgufis mier dasaxele-bul da mniSvnelobis mixedviT dalagebul adamianis moTxovnilebaTa CamonaT-vals.

• yoveldRiuri moxmarebis sagnebidan (mag: sakvebi, tansacmeli, saskolo niv-Tebi an sxva) irCevs romelimes da TanmimdevrobiT aRwers yvela etaps misi Seqmnidan moxmarebamde; gamoyofs daxarjul resursebs tipebis mixedviT (bu-nebrivi, adamianuri, kapitaluri);

Page 44: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

• konkretuli Tanxis (mag: 25 lari) Sesabamisad CamoTvlis misTvis cnobili sx-vadasxva saqonlisa Tu momsaxurebis (mag: sportuli CanTa, eqskursia varZiaSi, erTi tomara fqvili da a.S.) miRebis variantebs da irCevs romelime maTgans; xsnis sakuTari arCevanis mizezebs da akavSirebs alternatiuli Rirebulebis cnebasTan;

• Tanaklaselebis jgufTan erTad adgens klasis keTilmowyobisTvis saWiro ni-vTebis Tu samuSaoebis sias, romlidanac irCevs ramdenimes, romlis SeZena an ganxorcieleba jgufs sxvebis dauxmareblad SeuZlia; uziarebs Tanaklase-lebs sakuTar arCevans da asabuTebs mas arsebuli SezRudvebisa da alterna-tivebis ganxilviT.

moq.IX 9. moswavle ikvlevs adamianis ekonomikuri saqmianobis ZiriTad sferoebsa da maT urTierTkavSirs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• sakuTari dasaxlebis magaliTze CamoTvlis adamianis sxvadasxva saqmianobas, romlebic Semosavlis misaRebad xorcieldeba da ajgufebs maT saqonlis war-moebisa Tu momsaxurebis mixedviT; TiToeul saqmianobas Seusabamebs gamoyene-buli resursebis tipebs (mag: bunebrivi, adamianuri, kapitaluri);

• adarebs mSobliur mxareSi gavrcelebul tradiciul da Tanamedrove ekono-mikur saqmianobebs sarfianobis mixedviT; msjelobs ekonomikuri saqmianobis sferos Secvlis gamomwvev mizezebze;

• wers Txzulebas "razea damokidebuli Cemi (an Cveni) keTildReoba?", sadac sxvadsxva sagnidan (mag: istoria, geografia, bunebismetyveleba d a.S.) miRebu-li informaciisa da statistikuri analizis meTodebis gamoyenebiT asabuTebs sakuTar pozicias;

moq.IX 10. moswavle gegmavs Tavis momaval saqmianobas da karieras.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• CamoTvlis sakuTar miznebs (mag: viyo ganaTlebuli, mdidari, janmrTeli, la-mazi, usaqmuri, vicxovro usafrTxod da a.), romlebic karierasTan aris daka-vSirebuli; msjelobs maT realurobasa da miRwevis gzebze; miznebis ganxor-cielebis gzebs akavSirebs Sesabamis movaleobebTan;

• sakuTari SesaZleblobebisa da miznebis analizis safuZvelze asaxelebs saq-mianobis im sferos, romelsac savaraudod ukavSirebs sakuTar momaval moR-vaweobas; klasSi gamoavlens Tanamoazreebs, romlebTan erTadac agrovebs in-formacias am sferos Sesaxeb da misi mimoxilvis Semdeg akeTebs ganacxads mini-proeqtisTvis "Cemi momavali profesia da kariera";

• maswavleblis daxmarebiT, TanaklaselTa jgufTan erTad saxavs im gzebs, rom-lebic daexmareba mas profesiis arCevanis gakeTebaSi, rac gulisxmobs: infor-maciis moZiebisa da analizis etapebs, vadebs, gamosayenebli meTodebis (mag: gamokiTxva, interviu, adgilze gacnoba da a.S.) gansazRvras;

• sakuTari SesaZleblobebisa da miswrafebebis analizis safuZvelze wers Tx-zulebas "rogor mesaxeba Cemi momavali kariera" (dasaxuli miznebi da maTi miRwevis gzebi, sasurveli da gardauvali movlenebi, misi Canafiqris Sesaba-misoba sazogadoebriv interesebTan); Txzulebas warudgens Tanaklaselebs.

Page 45: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

programis Sinaarsi

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

_ survilebi da moTxovnilebebi_ adamianis uflebebis moraluri safuZvlebi da istoria_ konfliqtis ganviTarebisa da mogvarebis gzebi_ samarTliani samyaro da mSvidobiani Tanaarseboba_ demokratiis safuZvlebi da misi mniSvneloba sazogadoebis

ganviTarebaSi_ demokratia saqarTveloSi _ moqalaqis monawileoba sazogadoebriv cxovrebaSi_ samarTali da morali_ mosaxleobis socialuri struqtura_ demokratiuli mmarTvelobis principebi_ xelisuflebis danawileba da marTvis doneebi xelisuflebis danawileba da marTvis doneebi_ kanoniereba da marTlwesrigi_ arCevani da konkurencia_ Cemi kariera_ bazrebi da fasebis regulireba _ mogeba da valdebuleba – gadasaxadebi_ biujeti – SesaZleblobebi, valdebulebebi da survilebi biujeti – SesaZleblobebi, valdebulebebi da survilebi

Page 46: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

X klasi

istoria

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba

istoriuli interpretacia da

kvleva komunikacia

ist. X. 1. moswavle aanalizebs da afasebs erTi da imave istoriuli movlenis gansxva-vebul interpretaciebs.

ist. X. 2. moswavle aanalizebs pirvelad da meorad wyaroebs.

ist. X. 3. moswavle gegmavs da atarebs isto-riul kvlevas.

ist. X. 4. moswavle wers istoriul Temas.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: istoriuli interpretacia da kvleva

ist. X. 1. moswavle aanalizebs da afasebs erTi da imave istoriuli movlenis gansxvavebul interpretaciebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• adarebs or wyaros, romlebic konkretul istoriul movlenaze (pirovnebaze) gvawvdis gansxvavebul informacias (an gvaZlevs erTi da imave istoriuli mov-lenis an pirovnebis gansxvavebul Sefasebas); msjelobs im faqtorebze, rom-lebmac ganapiroba konkretuli movlenis gansxvavebuli interpretaciebis ar-seboba (mag.: istoriuli wyaros Seqmnis epoqa da garemo, avtoris erovneba, misi politikuri Tu religiuri orientacia, socialuri statusi da sxv.);

• adarebs konkretul istoriul movlenaze (pirovnebaze) arsebul ori (an sami) istorikosis gansxvavebul Tvalsazriss, afasebs mas da ayalibebs sakuTar Sexedulebas am istoriuli movlenis (pirovnebis) Sesaxeb;

• msjelobs sxvadasxva istoriuli interpretaciis hipoTetur xasiaTze da ac-nobierebs, rom nebismieri interpretacia SeiZleba gadafasdes axali istoriu-li masalis moZiebis (gamoqveynebis) SemTxvevaSi;

• asxvavebs istoriul faqts istoriuli interpretaciisagan; msjelobs, ram-denad aris dakavSirebuli isini erTmaneTTan (mag. mematianeebi Tavad arCeven faqtebs, romlebsac isini utoveben momaval Taobebs, amitomac matiane ar aris mxolod istoriuli faqtebis Semcveli dokumenti, igi amavdroulad aris in-terpretaciac _ Cvenamde moRweuli istoriuli faqtebi gvamcnobs mematianeTa Sefasebas maTi mniSvnelobis Sesaxeb);

• asxvavebs istoriul faqtebis analizze dafuZnebul hipoTezas da istoriko-sis mier gamoTqmul mosazrebas (varauds), romelic ar eyrdnoba istoriul

Page 47: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

faqtebs; gamoTqvams mosazrebas (varauds) da wyaroebis Seswavlis safuZvelze amowmebs mis siswores.

ist. X. 2. moswavle aanalizebs pirvelad da meorad wyaroebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• gamoTqvams sakuTar mosazrebas istoriuli wyaros avtoris Sesaxeb da kriti-kulad afasebs, Tu ramdenad sandoa igi (mag.: ikvlevs iyo Tu ara avtori mov-lenis TviTmxilveli, Tu sargeblobda sxvaTa informaciiT; moqmedebda Tu ara cenzura wyaros avtorze);

• gamoTqvams sakuTar mosazrebas istoriuli dokumentis Seqmnis TariRisa da ad-gilis Sesaxeb; wyaros Sefasebisas mxedvelobaSi iRebs, Tu ramdenad aris daSo-rebuli igi droisa da adgilis TvalsazrisiT masSi gadmocemuli istoriuli movlenisgan;

• istoriuli wyarodan zusti Sinaarsis gamotanis mizniT adgens istoriuli mov-lenis monawileebs, misi ganviTarebis adgilsa da dros, gamomwvev faqtorebsa da Sedegebs;

• adgens istoriuli wyaros mTavar sakiTxs; • adgens istoriuli wyaros Seqmnis mizans _ avtoris motivacias (mag.: mxed-

velobaSi iRebs wyaros avtoris pirad urTierTobas istoriuli pirTan; mis damokidebulebas ucxoelTa mimarT; misi epoqis sazogadoebriv garemos, faseu-lobebsa da mentalitets);

• ganasxvavebs informacias, romlis mowodeba aris wyaros avtoris mizani, wya-roSi arsebuli yvela sxva informaciisagan (mag. iakob xucesis "SuSanikis wa-mebaSi" avtoris mizania qristianobisaTvis Tavdadebuli dedoflis cxovrebis aRwera, magram, amave dros am nawarmoebSi Cven movipovebT cnobebs V saukunis II naxevris qarTlis politikuri, socialuri da kulturuli viTarebis Sesax-eb);

• wyaroebze muSaobisas mxedvelobaSi iRebs istoriuli movlenis monawileebis gansxvavebul faseulobebs, interesebs, Sexedulebebs, motivebsa da sxva ada-mianur mxareebs;

• istoriul wyaroebze muSaobisas adgens mizez-Sedegobriv kavSirebs; msjelobs pirovnebis rolze istoriaSi, ideebis gavlenasa da SemTxveviTobis faqtorze;

• istoriuli wyarodan gamotanil informacias ajgufebs sazogadoebrivi cxov-rebis sxvadasxva sferos (politika, ekonomika, kultura, religia, socialuri urTierTobebi) mixedviT;

• kiTxulobs istoriul rukas istoriuli movlenis ganviTarebis adgilze geo-grafiuli informaciis mopovebis mizniT;

• ganicdis istoriul epoqas: a) wyaroebis Seswavlis safuZvelze ayalibebs im epoqaSi arsebul faseulobebs, Sexedulebebsa da SesaZleblobebs; aRwers, Tu rogor aRiqvamdnen im periodis adamianebi TavianT epoqas b) cdilobs, Tavidan aicilos warsuli epoqis Sefaseba mxolod dRevandeli gadasaxedidan.

ist. X. 3. gegmavs da atarebs istoriul kvlevas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• damoukideblad an maswavleblis daxmarebiT irCevs sakvlevad misTvis sainte-reso istoriul sakiTxs (moswavlis arCevani SeiZleba ganapirobos istoriuli naSromis, istoriul Tematikaze Seqmnili mxatvruli literaturis, kinofil-mebis, arqiteqturuli Zeglebis, samuzeumo eqspoziciebis gacnobam an romelime

Page 48: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

Tanamedrove politikuri movleniT dainteresebam);• momavali gamokvlevis Temis dakonkretebis mizniT arCeul istoriul sakiTxze

ecnoba erT an or zogadi xasiaTis statias (mag.: statia qarTul sabWoTa enci-klopediaSi);

• gansazRvravs, Tu ra tipis kvlevis Catarebas apirebs: daeyrdnoba misi ga-mokvleva mxolod meoreul wyaroebs, Tu mas dasWirdeba rogorc pirveladi, aseve meoreuli wyaroebis gamoyeneba;

• adgens `samuSao~ bibliografias (mag.: a) enciklopediis statiis bolos mi-TiTebuli wignebis mixedviT; b) maswavleblis mier dasaxelebuli wignis sqo-lioebSi an gamoyenebul literaturis siaSi moiZiebs da SearCevs or an sam gamokvlevas);

• moswavle biblioTekaSi katalogis saSualebiT moiZiebs saWiro literatu-ras;

• drois mokle monakveTSi gansazRvravs, gamoadgeba Tu ara esa Tu is wigni an statia momavali kvlevisaTvis (mag. wignis Sesavlis, winasityvaobis, sarCevis Tavebisa da qveTavebis, statiis SesavalSi avtoris hipoTezis gacnobis saSua-lebiT);

• kvlevis interesebidan gamomdinare, maswavleblis daxmarebiT moiZiebs, ecnoba da afasebs pirvelad wyaroebs;

• saWiroebis SemTxvevaSi moiZiebs da iyenebs informacias vizualuri, litera-turuli da musikaluri wyaroebidan (fotoebi, naxatebi, freskebi, arqiteq-turuli nagebobebi, romanebi, poeturi da dramaturgiuli nawarmoebebi, fol-kloruli, popularuli Tu klasikuri musika);

• kvlevis procesSi iyenebs sxvadasxva tipis diagramebs istoriuli wyarodan mopovebuli informaciis ganmartebisa Tu ilustraciis mizniT;

• kvlevis Sedegebs regularulad acnobs maswavlebels da iTvaliswinebs mis Se-niSvnebs;

• maswavleblis daxmarebiT irCevs saxviTi xelovnebis nawarmoebs, vizualurad swavlobs mas da wers mokle Temas, romelSic gadmogvcems, Tu ras gveubneba nawarmoebi Tavisi epoqis Sesaxeb da ratom fiqrobs igi ase.

mimarTuleba: komunikacia

ist. X. 4. moswavle wers istoriul Temas.moswavle wers istoriul Temas.wers istoriul Temas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• istoriuli Temis daweris mizniT irCevs misTvis saintereso sakiTxs da TandaTan akonkretebs mas. mag.:

istoriuli sakiTxi

SedarebiT viwro istoriuli sakiTxebi

SedarebiT viwro istoriuli sakiTxebi

SedarebiT viwro istoriuli sakiTxebi

romis imperia •� romis arqiteqtura•� religia

winaqristianul romSi

•� iulius keisari•� imperatori

klaudiusi

•� pirveli triumvirati

•� galiis omebi•� samoqalaqo omebi•� iulius keisari

_ diqtatori

•� britaneTis dapyroba

Page 49: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�0

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• arCeul sakiTxze winaswari kvlevis Catarebis Semdeg gansazRvravs Temis mTavar ideas _ Teziss da ayalibebs mas winadadebis saxiT.9

• gansazRvravs Temis daweris mizans, rac gulisxmobs, ra daniSnuleba aqvs Temas _ mkiTxvelis informireba istoriul sakiTxTan dakavSirebiT (anu istoriuli sakiTxis ganmarteba, axsna), Tu mkiTxvelis darwmuneba istoriuli problemis sakuTari xedvis (argumentis) sisworeSi;

• weris procesSi iTvaliswinebs sakuTar tendenciurobas; • gansazRvravs, Tu vin iqneba mis mier dawerili Temis mkiTxveli (mag.: Tanak-

laselebi, maswavlebeli Tu olimpiadis Jiuri); am mizniT pasuxobs Semdeg SekiTxvebs: ra icis winaswar momavalma mkiTxvelma TemaSi ganxiluli isto-riuli sakiTxis Sesaxeb? ra codna unda misces mkiTxvels Cemma Temam? ra minda, rom mkiTxvelma dainaxos axleburad? rogor unda avago Tema, rom Cemi ideebi gasagebi gaxdes konkretuli mkiTxvelisTvis?

• adgens Temis daweris gegmas, rac gulisxmobs: a) gegmis Sedgenis dros ufro mniS-vnelovani ideebis erT jgufSi ganTavsebas, SedarebiT naklebad mniSvnelovni-sas ki _ meoreSi da a.S.; b) Semdegi tipis sqemis Sedgenas:

Temis Tezisi (winadadebis saxiT) mag. 1920-21 wlebSi amierkavkasiis qveynebis damoukideblobis dakargva ganapiroba sagareo politikurma faqtorebma.

I. pirveli mTavari idea

a) pirvel mTavar ideasTan dakavSirebuli pirveli damxmare idea

1. mizezi an magaliTi 2. mizezi an magaliTi

b) pirvel mTavar ideasTan dakavSirebuli meore damxmare idea

1. mizezi an magaliTi2. mizezi an magaliTi

mag. ruseTis revolucia

bolSevikebis xelisuflebaSi mosvla

II. meore mTavari ideapirveli msoflio omi da parizis samSvidobo konferencia

• maswavlebels (xelmZRvanels, Tanaklaselebs) warudgens Temis Sav variants.10 • istoriuli Temis weris procesSi gansazRvravs enis formalurobis dones;11

Tavs aridebas profesiuli Jargonebis uadgilod gamoyenebasa da kliSeebis xmarebas, iRebs gadawyvetilebas imis Taobaze, Tu ramdenad xatovani unda iyos ena;

� sasurvelia Tezisis gansazRvra da winadadebad Camoyalibeba kvlevis adreul etapze, e.w. `samuSao~ Tezisis gansazRvra; samuSao Tezisi SeiZleba kvlevis Semdegom etapze daixvewos.

10 Temas unda hqondes Semdegi struqtura: Sesavali _ Temis mTavari problemis mokle mimox-ilva da am problemisadmi sakuTari poziciis gamoxatva Tezisis saxiT; ZiriTad nawili _ sakuTari poziciis asaxsnelad an dasamtkiceblad argumentebisa da magaliTebis moyvana; daskvna – Temis Ziri-Tad nawilSi gamoTqmuli argumentebisa da mosazrebebis Sejameba.

11 enis formalurobis done ganisazRvrba imis mixedviT, Tu ra tipis mkiTxvelisaTvis (megobari, Tanaklaselebi, maswavlebeli, olimpiadis Jiuri) iwereba naSromi.

Page 50: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�1

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

• citatis motanisas, parafrazirebisas an sxvisi mosazrebis gamoyenebisas aucileblad uTiTebs wyaros;

• iyenebs da Tanmimdevrulad icavs miTiTebis stils;• Temas daurTavs gamoyenebuli literaturis sias;• axdens gverdebis danomvras;• Savi variantis dasrulebidan garkveuli drois gasvlis Semdeg ubrundeba mas

gadamuSavebis mizniT: a) Temis xelmeored wakiTxvisas cdilobs Sexedos Tavis naSroms momavali mkiTxvelis TvaliT; b) xelmeored wakiTxvis dros amowmebs: ramdenad kargad aris agebuli naSromi, emTxveva Tu ara Savi varianti winaswar Sedgenil gegmas, kargad aris Sekruli Tema Tu ara, logikur kavSirSia Tu ara Temis yvela nawili TezisTan, aris Tu ara xarvezebi argumentis sxvadasxva nawils Soris, aqvs Tu ara adgili Sinaarsis an frazebis gameorebas;

• meore (an mesame variantis) daweris Semdeg axdens Temis redaqtirebas;• Temis saboloo variantis wardgenis win kidev erTxel kiTxulobs redaqtirebul

variants.

programis Sinaarsia

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

_ Sesavali

• ra aris istoria?• istoriis damxmare disciplinebi• istoriuli wyaroebis mokle mimoxilva: werilobiTi, nivTieri, eTnografiuli,

zepiri, lingvisturi, kino-, foto-, fonodokumentebi• msofliosa da saqarTveloSi istoriuli azris ganviTarebis mokle mimoxilva

(Zveli samyarosa da Sua saukuneebis mematianeebi, axali epoqis istorikosebi, XIX-XX saukuneebis istorikosebi).

_ rogor vimuSaoT wignze (sqolios, saZieblebis, sarCevis gamoyeneba)_ rogor vimuSaoT arqivebSi, biblioTekebSi, muzeumebSi_ rogor ikvleven istorikosebi da rogor iwereba istoriuli Tema rogor ikvleven istorikosebi da rogor iwereba istoriuli Tema

• pirvelad da meorad wyaroebze muSaoba• kvlevis dagegmva da organizeba• istoriuli Temis dawera

Page 51: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�2

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

geografiis mecnierebis Sesavali da geografiuli kvleva

X klasiSesavali:

aRniSnuli kursis mizania, gavacnoT moswavles geografiis mecnierebis safuZvlebi da kvlevis meTodebi. kursi agebulia imgvarad, rom moswavlem SeZlos, sakuTari interesebis da asakobrivi SesaZleblobebis Sesabamisad geografiuli sakiTxis damoukidebeli kvleva da sakuTari namuSevris prezentacia (auditoriis winaSe advilad aRsaqmeli formiT warmoCena). SeZlos momavalSi geografiuli codnisa da unar-Cvevebis gamoyeneba.

geografiis aRniSnul kursSi gamoiyofa ori ZiriTadi mimarTuleba: geografiuli kvleva da komunikacia;

mimarTulebebis daxasiaTeba:

1. geografiuli kvleva. am mimarTulebis mTavari mizania, mozardma gaacnobieros geografiisa da geografiuli codnis mniSvneloba adamianis saqmianobis sxvadsxva sferoebisaTvis. gaecnos geografiuli kvlevebis tradiciul (aRweriTi, SedarebiT-geografiuli, kartografiuli) da uaxles (maTematikuri, aerokosmosuri, geoinformaciuli) meTodebs. Seiswavlos geografiuli prognozirebis da modelirebis sakiTxebi. SeZlos Sesabamis problemasTan dakavSirebuli Teoriuli masalis da wyaroebis moZieba; savele pirobebSi informaciis Segroveba, masalis organizacia, analizi da geografiuli Temis struqturis SemuSaveba.

2. komunikacia. am mimarTulebis mizania moswavlem SeZlos rukebisa da sxva geografiuli saSualebebis analizi da maTi analogebis Seqmna; SeiZinos geografiuli kvlevis individualuri da jgufuri (samuSaos ganawileba, jgufuri ganxilva da sxv.) muSaobis unar-Cvevebi; individualuri muSaobis procesSi warmoqmnili problemebis dasaZlevad mimarTos sakiTxiT dainteresebul Tanatolebs; kvlevis procesSi daamyaros urTierTobebi im pirebTan da organizaciebTan, romelTaganac SesaZlebelia sasurveli informaciis miReba. SeZlos sxvadasxva tipis auditoriisTvis prezentaciis momzadeba.

Page 52: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

X klasi

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba:

geografiuli kvleva komunikacia

geo. X. 1. moswavle gansazRvravs proble-mas, geografiuli kvlevis mizans, misi ga-daWris gzebs da mimarTulebas.

geo. X. 2. moswavle agrovebs geografiu-li kvlevisTvis saWiro informacias.

geo. X. 3. moswavle geografiuli kvlevis gansaxorcieleblad aanalizebs da amuSa-vebs mopovebul informacias.

geo. X. 4. moswavle iyenebs rukebs da sxva geografiul saSualebebs informaciis mo-saZieblad da sakuTari mosazrebebis gamosa-xatavad.

geo. X. 5. moswavle avlens geografiuli kv-levis Sedegebis warmoCenisaTvis aucilebel unar-Cvevebs.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: geografiuli kvleva

geo. X.1. moswavle gansazRvravs problemas, geografiuli kvlevis mizans, misi gadaWris gzebs da mimarTulebas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• geografiuli kvlevisas gansazRvravs adgils, movlenebsa da procesebs Soris kavSirurTierTobebs (lokalur, regionalur da globalur doneze bunebriv pirobebs, resursebs, mosaxleobas, meurneobas da ekologiur viTarebas Soris mizez-Sedegobriv kavSirebs);

• akvirdeba da swavlobs lokalur garemos, raTa gansazRvros aq arsebuli geo-grafiuli problemebi;

• svams SekiTxvebs (geografiul), afasebs movlenas, gamoTqvams varauds da jgufTan Sejerebis Sedegad gansazRvravs misTvis aqtualur problemas (mag.: teritoriis aTvisebis problema _ ratom icvleba teritoria, ra aris amis mizezi da Sedegi?);

• ganixilavs dakvirvebis Sedegebs, msjelobs dasmuli problemis garSemo da gamoTqvams misi gadaWris savaraudo gzebs, gamoTqvams hipoTezebs, romelTa-gan sakvlevad irCevs saukeTesos;

• SerCeuli hipoTezis safuZvelze gansazRvravs geografiuli kvlevis mimar-Tulebas da SeimuSavebs Temis struqturas.

geo. X 2. moswavle agrovebs geografiuli kvlevisTvis saWiro informacias.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• adgens Sesasrulebeli samuSaoebis grafiks da icavs Tanmimdevrobas;• sakvlevi miznidan gamomdinare Sesabamisi samecniero, samTavrobo da arasam-

Tavrobo organizaciebidan moipovebs sasurvel informacias;

Page 53: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• geografiuli kvlevis miznebidan gamomdinare SearCevs da swavlobs Sesabamis Teoriul da vizualur masalas;

• flobs savele kvlevisaTvis saWiro zogierT teqnologias da saWiroebis Sem-TxvevaSi Sesabamisad iyenebs xelsawyoebs;

• Sesabamisi meTodologiis safuZvelze gegmavs savele samuSaoebs; • dasaxuli problemis gadaWris mizniT lokalur garemoSi moiZiebs faqtobriv

masalas; • Temis irgvliv mopovebuli informaciis safuZvelze qmnis geografiul mona-

cemTa banks (Teoriuli masalebi, rukebi, savele samuSaoebis dros mopovebu-li masalebi, statistikuri monacemebi, cxrilebi, diagramebi, grafikebi. Ses-abamisi materialur-teqnikuri bazis arsebobis SemTxvevaSi atarebs gis (GIS) analizs).

geo. X 3. moswavle geografiuli kvlevis gansaxorcieleblad aanalizebs da amuSavebs mopovebul informacias.Sedegi miRweulia, Tu moswavle:e:

• mecnierul wyaroebze dayrdnobiT kritikulad afasebs sakvlev problemati-kasTan dakavSirebul mosazrebebs;

• iyenebs kvlevisaTvis saWiro meTods (kartografiuli, sociologiuri, maTema-tikuri, statistikuri, SedarebiTi...), amuSavebs da aanalizebs informacias;

• damoukideblad agrovebs da amuSavebs informacias, risTvisac saWiroebis SemTxvevaSi monawileobs debatebsa da konsultaciebSi;

• miRebuli Sedegebis analizis safuZvelze axdens problemis ganzogadebas da amowmebs mis mier SerCeuli hipoTezis siswores;

• ecnoba da qmnis martiv geografiul modelebs (mag. geourbanistikis prob-lemebi, savaWro da sawarmoo obieqtebis adgilmdebareobis dagegmva da sxv.);

• informaciis analizis safuZvelze SeimuSavebs geografiuli problemis gadaWris gzebs da iZleva prognozebs.

mimarTuleba: komunikacia

geo. X 4. moswavle iyenebs rukebs da sxva geografiul saSualebebs informaciis mosaZieblad da sakuTari mosazrebebis gamosaxatavad.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• fotoebis, ilustraciebis, grafikebis, cxrilebis, diagramebis da rukebis gamoyenebiT axdens geografiuli informaciis interpretacias (mag.: klima-turi pirobebis Taviseburebebis gansazRvra);

• erTi tipis geografiul saSualebaze mocemul informacias gamoxatavs sx-vadasxva saxiT (mag.: rukaze arsebul informacias gamoxatavs cxrilis sax-iT);

• iyenebs geografiis saerTaSoriso enas _ rukas _ informaciis mosaZieblad da Tavisi mosazrebebis gamosaxatad;

• sakvlevi miznis mixedviT sxvadasxva Tematuri rukis Sejerebis safuZvelze atarebs kompleqsur analizs (mag. klimaturi, mosaxleobis, fizikur-geo-grafiuli rukebis Sejerebis safuZvelze msjelobs mxaris sakurorto meur-neobaze);

• savele pirobebSi mopovebuli masalebis da arsebuli statistikuri in-formaciis damuSavebis safuZvelze moswavle adgens grafikebs, diagramebs, cxrilebs, rukebs; daurTavs Tavis naSroms masalis ukeT aRsaqmelad.

Page 54: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

geo. X 5. moswavle avlens geografiuli kvlevis Sedegebis warmoCenisaTvis aucilebel unar-Cvevebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• kvlevis procesSi literaturul wyaroebSi moiZiebs geografiuli terminebis da koncefciebis ganmartebebs da Sesabamisad iyenebs maT;

• kvlevis Sedegad miRebul daskvnebs da sakuTar Tvalsazriss gadmoscems sx-vadasxva formiT (zepiri, werilobiTi, grafikuli da sxva);

• damuSavebuli informaciis (moZiebuli samecniero wyaroebis da sakuTari kv-levis) safuZvelze wers geografiul Temas;

• kvlevis sxvadasxva etapze uziarebs Tanaklaselebs Tavis varaudebs, Seqmnil problemebs da msjelobs SesaZlo gamosavalze;

• kvlevis sxvadasxva etapze monawileobs (aZlevs saqmian SeniSvnebsa da kon-struqciul winadadebebs) Tanaklaselebis mier samsjavroze gamotanili problemebis ganxilvaSi;

• geografiuli Temis daweris Semdeg acnobs mas xelmZRvanels da dainterese-bul Tanatolebs; maTi SeniSvnebis gaTvaliswinebiT axdens Temis redaqtire-bas;

• axdens sakuTari kvlevis prezentacias sxvadasxva dainteresebuli sazogadoe-brivi jgufebis (klasi, Temi, olimpiada, konferencia da sxva) winaSe.

programis Sinaarsi

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

_ Sesavali• geografiis Seswavlis obieqti da miznebi. • Tanamedrove geografiuli mecnierebis sistema.• geografiis adgili mecnierebaTa sistemaSi. • geografiuli ideebis Camoyalibebis (formirebis) istoria. • geografiis da geografiuli codnis mniSvneloba

_ geografiuli kvleva da misi organizacia. damoukidebeli geografiuli kvlevis unar-Cvevebis daufleba.

• geografiuli kvlevis meTodebi: tradiciuli (aRwerilobiTi, SedarebiT-geo-grafiuli, kartografiuli) da Tanamedrove (maTematikuri, aerokosmosuri, geoinformaciuli, modelireba)

• geografiuli prognozireba • problemis aRqma da SerCeva• dakvirveba• hipoTezebis wamoyeneba• geografiuli Temis struturuli organizacia• monacemTa organizacia da analizi• problemis gadaWra

_ komunikacia• ruka da geografiuli saSualebebi• Temis damuSavebis procesSi jgufuri muSaobis unar-Cvevebis daufleba (sa-

muSaos danawileba, individualuri Sesruleba, jgufuri ganxilva da sxv.). • geografiuli Temis dawera.• damuSavebuli geografiuli Temis prezentaciis momzadeba da wardgena.

Page 55: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

X klasisamoqalaqo ganaTleba

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba:

pirovnuli ganviTareba

adamiani da sazogadoeba

moqalaqe da saxelmwifo

moq.X 1. moswavle aanali-zebs sakuTar pirovnul Tvisebebs.

moq.X 2. moswavle gansazR-vravs sakuTar adgilsa da mniSvnelobas sazogadoe-baSi.

moq.X 3. moswavle gegmavs Tavis momavals.

moq.X 4. moswavle Seiswavlis da aanalizebs Tanamedrove sa-zogadoebisTvis mniSvnelovan movlenebsa da procesebs.

moq.X 5. moswavle sazogadoe-bisTvis mniSvnelovan saki-TxebTan dakavSirebiT gamoimu-Savebs da icavs sakuTar pozi-cias, afasebs sxva poziciebs.

moq.X 6. moswavle TanamSrom-lobs TanatolebTan da mozr-dilebTan saerTo interesebis gansaxorcieleblad.

moq.X 7. moswavle aana-lizebs demokratiuli sazogadoebisTvis damaxa-siaTebeli institutebis funqciebs.

moq.X 8. moswavle mo-nawileobs sazogadoebis keTildReobis xelSemwyob saqmianobaSi.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: pirovnuli ganviTareba

moq.X 1. moswavle aanalizebs sakuTar pirovnul Tvisebebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• jgufTan erTad adgens misTvis misaRebi pirovnuli Tvisebebis CamonaTvals da gamoTqvams mosazrebebs am Tvisebebis ganviTarebis SesaZleblobaze;

• adgens da avsebs kiTxvars sakuTari dadebiTi da uaryofiTi Tvisebebis gasamijnad; adarebs mas sxva Tanaklaselebis CamonaTvals da gamoaqvs daskvnebi;

• msjelobs im Tandayolili da SeZenili Tvisebebis Sesaxeb, romlebic aucilebelia sazogadoebaSi srulfasovani cxovrebisTvis.

moq.X 2. moswavle gansazRvravs sakuTar adgilsa da mniSvnelobas sazogadoebaSi.moswavle gansazRvravs sakuTar adgilsa da mniSvnelobas sazogadoebaSi.gansazRvravs sakuTar adgilsa da mniSvnelobas sazogadoebaSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• gansazRvravs socialur jgufs (mag: ojaxi, moswavleebi, ubani, mozardebi, sportsmenebi, mxatvrebi, mecnierebi da a.S), romelsac miakuTvnebs Tavs da afasebs, ramdenad Seesabameba misi miswrafebebi jgufis interesebs;

• konkretuli funqciidan gamomdinare, moqmedebs rogorc jgufis arCeuli lideri an misi wevri;

• adgens da klass warudgens drois xazs – `Cemi cxovrebis gza~, romelzedac

Page 56: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

aRniSnavs mis cxovrebaSi _ warsulSi momxdar da awmyoSi mimdinare mniSvnelovan movlenebs; akavSirebs maT erTmaneTTan, aanalizebs, ramdenad moqmedebs warsulSi miRweuli warmateba Tu gancdili marcxi awmyoSi miRweul Sedegebze da afasebs sakuTar rols am movlenebSi.

moq.X 3. moswavle gegmavs Tavis momavals.moswavle gegmavs Tavis momavals.gegmavs Tavis momavals.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• ganagrZobs drois xazze muSaobas da momavlis monakveTze aRniSnavs im savaraudo moqmedebebs, romelTa ganxorcielebasac Tavad gegmavs; axarisxebs maT mniSvnelobis mixedviT da mizez-Sedegobriv kavSirs amyarebs warsulis, awmyosa da momavlis movlenebs Soris;

• monawileobs Tanaklaselebis namuSevrebis "Cemi cxovrebis gza" gamofena-ganxilvaSi; gamoxatavs mosazrebebs sxvebis namuSevrebis Sesaxeb; iTvaliswinebs TanaklaselTa SeniSvnebs da, Tu saWirod miiCnevs, cvlilebebi Seaqvs Tavis naSromSi;

• TanaklaselebTan erTad, Camowers saerTo samomavlo miznebs da cxrilis saSualebiT axarisxebs maT gansaxorcielebeli vadis mixedviT, mag:

miznebi vadayoveldRiuri _ 2-3 dRemoklevadiani – ramdenime kvirasaSualovadiani – ramdenime TvegrZelvadiani ramdenime weli

• msjelobs maT realurobasa da miRwevis gzebze;• sakuTari SesaZleblobebisa da miznebis analizis safuZvelze asaxelebs

sazogadoebrivi cxovrebis im sferos, romelsac savaraudod ukavSirebs sa-kuTar momaval moRvaweobas; klasSi gamoavlens Tanamoazreebs, romlebTan erTadac agrovebs informacias am sferos Sesaxeb da misi mimoxilvis Semdeg akeTebs ganacxads mini-proeqtisTvis `Cemi momavali profesia~;

• maswavleblis daxmarebiT, TanaklaselTa jgufTan erTad gegmavs im gzebs, romlebic daexmareba mas arCeuli profesiis SeswavlaSi, rac gulisxmobs: informaciis moZiebisa da analizis etapebs, vadebs, gamosayenebli meTodebis (mag: gamokiTxva, interviu, adgilze gacnoba da a.S.) gansazRvras;

• TanaklaselebTan aTanxmebs proeqtis _ ̀ Cemi momavali profesia~ _ gansaxor-cieleblad dasaxul konkretul samoqmedo gegmas, funqciebisa da resursebis ganawilebas da asrulebs misTvis gankuTvnil rols;

• proeqtis _ `Cemi momavali profesia~ _ farglebSi Catarebuli samuSaos Sedegebs acnobs Tanaklaselebsa da maswavlebels; maTTan erTad afasebs sa-kuTar da sxvaTa monawileobas, adarebs dagegmil da realurad miRweul Sede-gebs, aRmoaCens xarvezebs da aanalizebs mizezebs;

• Catarebuli samuSaos Semdeg, sakuTari SesaZleblobebisa da miswrafebebis an-alizis safuZvelze wers Txzulebas `rogor mesaxeba Cemi momavali~ (dasaxu-li miznebi da maTi miRwevis gzebi, sasurveli da gardauvali movlenebi, misi Canafiqris Sesabamisoba sazogadoebriv interesebTan), romelsac warudgens Tanaklaselebs;

• maswavlebelTan erTad ganixilavs me-11 da me-12 klasSi Sesaswavli disci-plinebis nusxas; eswreba sxvadasxva sagnebis pedagogebis saubrebs Sesatyvisi

Page 57: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

disciplinebis Sesaxeb da arkvevs maT mniSvnelobas Tavis momaval karierasTan mimarTebaSi; arCeviTi sagnebidan irCevs sasurvels da asabuTebs sakuTar ar-Cevans.

mimarTuleba: adamiani da sazogadoeba

moq.X 4. moswavle Seiswavlis da aanalizebs Tanamedrove sazogadoebisTvismoswavle Seiswavlis da aanalizebs Tanamedrove sazogadoebisTvisSeiswavlis da aanalizebs Tanamedrove sazogadoebisTvis mniSvnelovan movlenebsa da procesebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• mis mier arCeuli romelime socialuri garemos (mag: ojaxi, skola, samezoblo, dasaxleba, qveyana) cxovrebaSi gamoyofs gansakuTrebiT mniSvnelovan movle-nebs; ismens Tanaklaselebis analogiur mosazrebebs; eZebs saerTo tendenciebs da ganazogadebs maT;

• asaxelebs Tvis yvelaze mniSvnelovan sazogadoebriv movlenas saqarTveloSi, ecnoba masTan dakavSirebul gamoqveynebul masalebs masmediis saSualebebSi; ganasxvavebs faqtebs, interpretaciebsa da mosazrebebs; moZiebuli infor-maciis safuZvelze wers referats da am movlenis Sedegebs akavSirebs sxvadas-xva socialur jgufebTan;

• atarebs martiv sociologiur gamokiTxvas saskolo cxovrebasTan dakavSire-bul sakiTxebze (mag: skolis popularoba dasaxlebaSi an regionSi, swavlebis xarisxi, sxva skolebisgan gamorCeuli Taviseburebebi, skolis biujeti, kon-kursebsa da SejibrebebSi monawileobis Sedegebi da a.S.); miRebul Sedegebs adarebs skolaSi arsebul oficialur informacias da aanalizebs; Sedegebs acnobs klasis an skolis mmarTvelobis warmomadgenlebs.

moq.X 5. moswavle sazogadoebisTvis mniSvnelovan sakiTxebTan dakavSirebiTmoswavle sazogadoebisTvis mniSvnelovan sakiTxebTan dakavSirebiTsazogadoebisTvis mniSvnelovan sakiTxebTan dakavSirebiT gamoimuSavebs da icavs sakuTar pozicias, afasebs sxva poziciebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• irCevs romelime bolodroindel konfliqts (mag: sakuTari gamocdilebi-dan, masmediis saSualebebiT gaxmaurebuls an sxva); Tanaklaselebis jgufTan erTad ganixilavs mas da gamoyofs kriteriumebs, romelTa mixedviTac afasebs konfliqtSi monawile mxareebis moqmedebas;

• Tanakleselebis jgufTan erTad irCevs maTTvis aqtualur problemas da Seis-wavlis, ramdenad aris asaxuli es sakiTxi masmediis saSualebebSi; asaxelebs argumentebs sazogadoebrivi azris CamoyalibebaSi informaciis masobrivi saSualebebis mniSvnelobis warmosaCenad;

• misTvis nacnobi magaliTebis gaTvaliswinebiT msjelobs TanatolebisTvis aq-tualur sakiTxebze (mag: megobroba, mSoblebTan urTierToba, profesiis ar-Ceva an sxva); gamijnavs mocemul sakiTxTan dakavSirebuli sxvadasxva pozi-ciebis Zlier da sust mxareebs;

• gogonaTa an vaJTa interesebis gamomxatvel jgufSi gadanawilebis Semdeg in-dividualurad avsebs cxrils `molodini qorwinebisgan~:

survilebi uflebebi movaleobebi

sakuTar CamonaTvals adarebs TanajgufelTa namuSevrebs; maswavlebelTan erTad monawileobs orive jgufis namuSevrebis Sedarebasa da saerTo daskvniTi

Page 58: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

dokumentis SeqmnaSi, romelSic maqsimalurad iqneba gaTvaliswinebuli gognebisa da vaJebis interesebi;

• monawileobs skolis ganviTarebasTan (mag: swavlis xarisxi, teqnikuri aRWurviloba, monawileoba erovnul Tu saerTaSoriso proeqtebSi, Semosavlebis zrda da a.S.) dakavSirebul saklaso diskusiaSi; koreqtulad gamoTqvams da icavs sakuTar pozicias; gamoTqmuli poziciebis Sefasebisas xelmZRvanelobs sazogadoebrivi interesebiT da ara ideis avtorTan misi piradi damokidebulebiT.

moq.X 6. moswavle TanamSromlobs TanatolebTan da mozrdilebTan saerTomoswavle TanamSromlobs TanatolebTan da mozrdilebTan saerToTanamSromlobs TanatolebTan da mozrdilebTan saerTo interesebis gansaxorcieleblad;

Sedegi miRweulia, Tu moswavle::

• irCevs naklebad dacul socialur jgufs, Seiswavlis maT saWiroebebs da ga-moavlens am problemebis mogvarebaSi dainteresbul mxareebs; adgens maTi mo-mavali TanamSromlobis gegmas da SesaZlo konstruqciul RonisZiebebs saku-Tari monawileobis gaTvaliswinebiT;

• TanaklaselebTan erTad CamoTvlis skolis mdgomareobis gasaumjobeseblad mimarTul qmedebebs, irCevs konkretul RonisZiebas da ikrebs Tanamoazreebs mis gansaxorcieleblad; jgufis wevrebTan erTad ganixilavs maT mier war-modgenil sxvadasxva informaciasa da Tvalsazriss; werilobiT ayalibebs da skolis mmarTvelobas warudgens samoqmedo gegmas;

• skolis ganviTarebasTan dakavSirebul saerTo ganxilvasa Tu diskusiaSi mo-nawileobisas gansxvavebul poziciebs Soris eZebs saerTo interesebs da yvela mxarisaTvis misaReb argumentebs; iTvaliswinebs gamoTqmul argumentebsa da poziciebs dasaxuli gegmis dasaxvewad; adgens mis TanamoazreTa da oponentTa TanamSromlobis gegmas.

mimarTuleba: moqalaqe da saxelmwifo

moq.X 7. moswavle aanalizebs demokratiuli sazogadoebisTvis damaxasiaTebelimoswavle aanalizebs demokratiuli sazogadoebisTvis damaxasiaTebeliaanalizebs demokratiuli sazogadoebisTvis damaxasiaTebeli institutebis funqciebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs sazogadoebrivi cxovrebis romelime TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs sazogadoebrivi cxovrebis romelime sferos da moiZiebs (mag: sakuTari dasaxlebis magaliTze) informacias masSi monawile mxareebis (pirovnebebi, saxelmwifo da sazogadoebrivi organizacie-bi) Sesaxeb; axasiaTebs am mxareebis funqciebs mocemuli sferos ganviTareba-Si;

• Tanaklaselebis jgufTan erTad amuSavebs informacias skolisa Tu qveynis Tanaklaselebis jgufTan erTad amuSavebs informacias skolisa Tu qveynis mmarTvelobis romelime arCeviTi Tanamdebobis an organos (mag: skolis di-reqtori, deputati, meri an sxva) Sesaxeb da simulaciur arCevnebSi asru-lebs misTvis gankuTvnil rols (mag: amomrCeveli, kandidati, mxardamWeri, damkvirvebeli, Jurnalisti, samarTaldamcavi an sxva); erTmaneTs adarebs navaraudeb da miRebul Sedegebs, ris safuZvelzec TanaklaselebTan erTad afasebs TiToeuli monawilis rols/funqcias;

• irCevs adamianis uflebebis darRvevis (mag: Zaladoba, korufcia, diskrimi- irCevs adamianis uflebebis darRvevis (mag: Zaladoba, korufcia, diskrimi-nacia, uflebamosilebis gadameteba da sxva) romelime konkretul faqts da simulaciur sasamarTlo ganxilvaSi asrulebs mis mier arCeul rols (mag: mosarCele, mopasuxe, advokati, mosamarTle, msajuli an sxva); aanalizebs

Page 59: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�0

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

ganxilvis processa da Sedegebs, ris safuZvelzec misi rolidan gamomdin-are adgens procesis gasagrZeleblad an dasasruleblad saWiro `dokuments~ (mag: sasamarTlos daskvna, apelacia, Suamdgomloba, oqmi, angariSi klients an sxva).

moq.X 8. monawileobs sazogadoebis keTildReobis xelSemwyob saqmianobaSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:e:

• sakuTari miswrafebebisa da SesaZleblobebis mixedviT skolaSi erTiandeba sxvadasxva sazogadoebriv jgufebSi (mag: samecniero-teqnikur, SemoqmedebiT an sportul klubebSi, uflebaTa damcav jgufebSi da sxva) da monawileobs maT saqmianobaSi;

• iyenebs sxvadasxva saSualebebs sazogadoebriv sakiTxebze sakuTari (an jgufis) Tvalsazrisis gamosaxatavad (mag: gancxadebebi, mimarTvebi, sagazeTo Tu saJurnalo statiebis wera, tele-radio interaqtiur gamokiTxvebSi monawileoba, internet-forumebSi monawileoba da sxva);

• romelime socialurad daucveli jgufis dasaxmareblad dasaxuli qmedebis ideas uziarebs Tanaklaselebs da ikrebs Tanamoazreebs; gegmavs sazogadoebrivi mxardaWeris mosapovebel kampanias, risTvisac mimarTavs kanonier formebs (mag: gancxadeba, peticia, SekiTxva, xelmowerebis Segroveba da sxva); TanaklaselebTan erTad afasebs dagegmil da realurad miRweul Sedegebs.

programis Sinaarsi

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

_ adamiani sxvadasxva socialur jgufebSi _ TviTSefaseba da mizandasaxuloba _ samagaliTo pirovnebebi _ Sromis bazari da tendenciebi_ ganaTlebis miRebisa da profesiuli momzadebis SesaZleblobebi_ Sromis uflebebi sakuTar qveyanaSi da sazRvargareT_ srulwlovaneba da qorwineba _ ojaxi da sxva socialuri jgufebi_ socialurad daucvelebi _ TanamSromlebi da liderebi _ konfliqtebi da maTi mogvareba _ SeuzRudavi da SezRuduli urTierTobebi_ Tanatolebisa da ufrosebis sazogadoeba_ demokratiuli mmarTvelobis modeli_ sinamdvile da misi Sefaseba _ sazogadoebrivi azri da gadawyvetilebebi _ Tanasworoba - umravlesoba da umciresoba_ monawileobis kultura _ korufcia da gulgriloba _ sasamarTlo da samarTaldamcavebi – adamianis uflebebis dacvis saSualebebi_ sazogadoebrivi dakveTa da saxelmwifo valdebulebebi_ moqalaqe da moxele - pasuxismgeblobaTa ganawileba

Page 60: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�1

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

XI klasi

istoria

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba:

garemo da ekonomika

saxelmwifo mmarTveloba da

politika

adamiani da sazogadoeba

religia da kultura

ist. XI 1. moswa-vle aanalizebs saqarTvelosa da msoflioSi momxdari mniSvne-lovan ekonomikur cvlilebebs

ist. XI 2. moswa-vle aanalizebs resursebisa da ekonomikis ur-TierTgavlenas

ist. XI 3 moswavle aanalizebs mmarTve-lobiTi struqture-bis Camoyalibebasa da cvlilebebs.

ist. XI 4. moswavle ikvlevs saqarTve-losa da msoflioSi mimdinare saSinao da sagareo politikur procesebs.

ist. XI 5. moswavle ikvlevs socialuri struqturebis ur-TierTmimarTebebs.

ist. XI 6.moswavle aa-nalizebs religiis ga-vlenas materialur da sulier kulturaze.

ist. XI 7.moswavle ikv-levs sxvadasxva kul-turis urTierTobasa da urTierTgavlenas.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: garemo da ekonomika

ist. XI 1. moswavle aanalizebs saqarTvelosa da msoflioSi momxdar mniSvnelovanmoswavle aanalizebs saqarTvelosa da msoflioSi momxdar mniSvnelovanaanalizebs saqarTvelosa da msoflioSi momxdar mniSvnelovan ekonomikur cvlilebebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• irCevs ori gansxvavebuli ekonomikuri urTierTobebis formas da adarebs maT erTmaneTs (mag. saxelosno Sua saukuneebSi da qarxana XIX saukuneSi);

• irCevs erT-erT ekonomikuri urTierTobebis formas da adarebs saqarTvelosa da sxva romelime qveyanaSi (regionSi) mis Camoyalibebasa da ganviTarebas (mag.: feodaluri meurneoba saqarTvelosa da dasavleT evropaSi);

• sxvadasxva epoqisa da qveynis magaliTze msjelobs gansxvavebuli ekonomikuri urTierTobebis pirobebSi Sromis danawilebis Sesaxeb;

• irCevs erT-erT epoqas da msjelobs teqnologiuri cvlilebebisa da ekonomi-kis ganviTarebis urTierTgavlenaze;

• irCevs sxvadasxva epoqaSi momxdar or migraciul process da adarebs maT mi-zezebsa da Sedegebs;

• wers Temas, romelSic msjelobs romelime konfliqtis (omis) ekonomikur wi-napirobebsa da Sedegebze;

• cxrilSi ajgufebs aRmosavluri da dasavluri ekonomikuri urTierTobebis-Tvis damaxasiaTebel niSnebs da msjelobs maT Soris arsebul msgavsebebsa da gansxvavebebze;

• erTi qveynis magaliTze werilobiT msjelobs, Tu rogor icvleboda sxva-

Page 61: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1�2

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

dasxva epoqaSi saxelmwifos roli qveynebis ekonomikuri urTierTobebis ganviTarebaSi;

• irCevs or imperias da erTmaneTs adarebs maT ekonomikur politikas peri-feriebsa da koloniebSi (mag. inglisisa da espaneTis politika maT kolo-niebSi);

• irCevs erT-erT ekonomikur Teorias da msjelobs, Tu ra gavlena moaxdina man ama Tu im qveynis (regionis) ekonomikur ganviTarebaze;

ist. XI 2. moswavle aanalizebs resursebisa da ekonomikis urTierTgavlenas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

•� msjelobs, Tu ra gavlenas axdens bunebrivi da anTropogenuli cvlilebe-bi ekonomikur ganviTarebaze (mag. gamyinvareba, niderlandebSi dambebis mSe-nebloba);

•� adarebs erT epoqaSi Ria da Caketil (izolirebul) geografiul garemoSi ekonomikuri ganviTarebis Taviseburebebs (mag. saqarTvelo, Zveli saberZne-Ti);

•� msjelobs, Tu ra gavlenas axdens mosaxleobis raodenoba da simWidrove qvey-nis ekonomikur ganviTarebaze;

•� irCevs erT-erT saxelmwifos da msjelobs, Tu ra gavlenas axdens am qveynis ekonomikur prioritetebze is nedleuli, romelic mis teritoriaze moipo-veba.

mimarTuleba: saxelmwifo mmarTveloba da politika

ist. XI 3. moswavle aanalizebs mmarTvelobiTi struqturebis Camoyalibebasa da cvlilebebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• jgufuri diskusiis dros msjelobs konkretul epoqaSi saxelmwifos mmarTvelobiT struqturebSi cvlilebebis Sesaxeb;

• adarebs centrisa da regionebis urTierTmimarTebebs sxvadasxva epoqebSi; • irCevs or revolucias da adarebs maT gamomwvev mizezebs, mimdinareobis

processa da Sedegebs; am analizis safuZvelze klasSi jgufuri muSaobisas qmnis revoluciis zogad models.

ist. XI 4. moswavle ikvlevs saqarTvelosa da msoflioSi mimdinare saSinao da sagareo politikur procesebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• irCevs erT-erT epoqas da adarebs sxvadasxva saxelmwifos interesebs saqarTvelos mimarT (mag.: bizantiisa da iranis interesebi IV-VII ss-Si);

• irCevs erT-erT saxelmwifos da ajgufebs romelime epoqaSi misi gaerTianebis an daSlis sagareo da saSinao faqtorebs.

• wers Temas msoflioSi ganviTarebuli mniSvnelovani istoriuli movlenis Sesaxeb, romelmac gavlena moaxdina qarTuli saxelmwifos (saxelmwifoebis) Semdgom ganviTarebaze (mag.: I jvarosnuli laSqrobis an bizantiis imperiis dacemis gavlena saqarTveloze);

• Tanaklaselebis jgufTan erTad irCevs politikur moRvawes da msjelobs mis mier arCeuli sagareo Tu saSinao politikuri kursis Sedegebze (mag.: erekle II-is mier georgievskis traqtatis dadeba an napoleonis laSqroba ruseTSi);

Page 62: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

• irCevs romelime konkretul epoqas, gamoyofs qarTuli saxelmwifos (saxelmwifoebis) interesebs da msjelobs gadadgmuli politikuri nabijebis Sesaxeb.

mimarTuleba: adamiani da sazogadoeba

ist. XI 5. moswavle ikvlevs socialuri struqturebis urTierTmimarTebebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• gamoTqvams sakuTar mosazrebas pirovnebis qonebriv da socialur mdgomareo-bas Soris urTierTmimarTebis Sesaxeb;

• adarebs erTi da imave epoqis ori an sami qveynis socialur struqturebs da miuTiTebs gansxvavebebsa da msgavsebebze;

• ajgufebs sxvadasxva sazogadoebaSi gansxvavebuli socialuri fenebis warmo-madgenlebs da msjelobs maT uflebebsa da movaleobebze;

• adarebs mTisa da baris socialur struqturebs da poulobs msgavsebebsa da gansxvavebebs.s.

mimarTuleba: religia da kultura

ist. XI 6. moswavle aanalizebs religiis gavlenas materialur da sulier kulturaze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• adarebs saqarTvelosa da sxva qveynebis winaqristianul religiur warmodge-nebs da maT gavlenas xelovnebasa da yofaze;

• saklaso diskusiisas msjelobs, Tu ra gavlena moaxdina qristianobam qarTve-li xalxis xelovnebasa da yofaze; avlebs paralelebs sxva romelime qris-tianul qveyanasTan;

• msjelobs, Tu rogor icvleboda urTierTdamokidebuleba saero da sasu-liero xelisuflebas Soris sxvadasxva epoqasa da qveyanaSi da ra gavlenas axdenda es cvlilebebi qveynis kulturul ganviTarebaze.ilebebi qveynis kulturul ganviTarebaze.

ist. XI 7. ikvlevs sxvadasxva kulturis urTierTobasa da urTierTgavlenas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• jgufuri an individualuri muSaobisas asaxelebs qarTuli xelovnebis im Zeglebs (mag.: literatura, saxviTi xelovneba), romlebzec gavlena moaxdina sxva kulturam; asabuTebs Tavis arCevans;

• irCevs qarTul sakulto Tu saero daniSnulebis Zeglebs da avlebs paralelebs analogiuri daniSnulebis mqone sxva qveynebis Zeglebis arqiteqturasTan;

• adarebs saqarTvelos erT-erT qalaqs romelime aRmosavlur da evropul qalaqs da msjelobs sxvadasxva kulturis gavlenaze mis arqiteqturasa da yofaze;

• saklaso diskusiisas msjelobs evropuli da aRmosavluri kulturebis urTierTmimarTebaze da TiToeulis gavlenaze qarTveli xalxis xelovnebasa da yofaze;

Page 63: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

programis Sinaarsia

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

_ preistoriuli epoqa_ Zveli aRmosavleTi da saqarTvelo_ saqarTvelo da msoflio antikur epoqaSi_ saqarTvelo da misi mezoblebi IV-VII ss-Si _ arabebi; arabTa batonoba saqarTveloSi_ saqarTvelo, maxlobeli aRmosavleTi da evropa X-XVss-Si_ XV-XVIII saukuneebi_ saqarTvelo da mezoblebi (irani, TurqeTi, ruseTi) saqarTvelo da mezoblebi (irani, TurqeTi, ruseTi)_ bizantiis dacema, das. evropa da aSS-s Seqmna bizantiis dacema, das. evropa da aSS-s Seqmna _ XIX saukune XIX saukune_ saqarTvelo ruseTis imperiis SemadgenlobaSi saqarTvelo ruseTis imperiis SemadgenlobaSi _ evropa da aSS evropa da aSS

Page 64: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

XI klasi

msoflio geografia

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba:

dro da sivrce saxelmwifo

mmarTveloba da politika

garemo da socialuri

sistemebi

geo. XI 1. moswavle akavSirebs politiku-ri rukis formirebas msoflioSi mimdinare mniSvnelovan proce-sebTan.

geo. XI 2. moswavle aanali-zebs qveynebis adgils mso-flioSi rigi socialuri da ekonomikuri parametrebis mixedviT

geo. XI 3. moswavle aana-lizebs teritoriuli da geopolitikuri faqtorebis gavlenas sazogadoebis ganvi-Tarebaze

geo. XI 4. moswavle ikvlevs mso-flios mosaxleobis gansaxlebis Taviseburebebs da aanalizebs de-mografiul viTarebas

geo. XI 5. moswavle qveynebis klasifikaciis safuZvelze aana-lizebs maT ganviTarebis perspe-qtivebs

geo. XI 6. moswavle adarebs qvey-nebs sxvada-sxva maxasiaTeblebis mixedviT da msjelobs msgavseba-gansxvavebis mizezebze

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: dro da sivrce

geo. XI 1. moswavle akavSirebs politikuri rukis formirebas msoflioSi mimdinaremoswavle akavSirebs politikuri rukis formirebas msoflioSi mimdinareakavSirebs politikuri rukis formirebas msoflioSi mimdinare mniSvnelovan procesebTan.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• gamoyofs msoflios politikuri rukis Camoyalibebis ZiriTad etapebs, msj-elobs politikur rukaze asaxul raodenobriv da Tvisobriv cvlilebebze; Sedegebs gamosaxavs misTvis sasurveli formiT;

• jgufuri muSaobisas aanalizebs moZiebul informacias msoflioSi XX sau-kunis 90-ian wlebSi mimdinare procesebis Sesaxeb da ukavSirebs maT Taname-drove politikuri rukis formirebas; mizez-Sedegobriv kavSirebs gamoxatavs sasurveli formiT;

• epoqebis mixedviT msoflios politikuri rukis cvlilebebi daaqvs kontu-rul rukebze da qmnis Tematur atlass;

Page 65: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

mimarTuleba: saxelmwifo mmarTveloba da politika

geo. XI 2. moswavle aanalizebs qveynebis adgils msoflioSi rigi socialuri da ekonomikuri parametrebis mixedviT.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• CamoTvlis da ajgufebs qveynebis ganviTarebis xelSemSlel da xelSemwyob (geografiuli mdebareoba, socialur, ekonomikur da politikur) faqtorebs; aanalizebs aRniSnuli faqtorebis gavlenas qveynebis ganviTarebaze da gamox-atavs sakuTar damokidebulebas;

• SeimuSavebs qveynis ganviTarebis donis maCvenebel sakuTar kriteriumebs (sa-muSao adgilebi, savaWro obieqtebi, saSualo xelfasi, transporti, sacxovre-beli) da asabuTebs sakuTar mosazrebebs;

• akvirdeba qveynebis CrdiloeT-samxreTad dayofis (ekonomikuri ganviTarebis donis maCvenebel) rukas da ajgufebs cxrilSi qveynebs kontinentebis da gan-viTarebis donis mixedviT;

• adgens da adarebs im resursebis (saSeni masala, gasaTbobi saSualebebi, trans-porti da gzebi, eleqtroenergiis warmoeba-moxmareba da sxva) nusxas, rom-lebic gamoiyeneba mdidari da Raribi qveynebis meurneobaSi; msjelobs resur-sebsa da ekonomikur ganviTarebis dones Soris arsebul kavSirebze;

• adarebs ekonomikuri parametrebis (mep da mSp) da humanuri ganviTarebis inde-qsis mixedviT qveynebis maCveneblebs; gamoTqvams sakuTar mosazrebebs TiToeu-li maTganis srulyofilebaze Tu xarvezebze..

geo. XI 3. moswavle aanalizebs teritoriuli da geopolitikuri faqtorebismoswavle aanalizebs teritoriuli da geopolitikuri faqtorebisaanalizebs teritoriuli da geopolitikuri faqtorebis gavlenas sazogadoebis ganviTarebaze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• axasiaTebs geografiuli mdebareobis doneebs (regionaluri, kontinenturi, zRvispira, zonaluri, mezobloba da urTierToba ganviTarebul da ganvi-Tarebad qveynebTan); aRniSnuli maCveneblebis mixedviT sxvadasxva qveynebs ajgufebs cxrilSi;

• mohyavs magaliTebi da adarebs sxvadasxva qveynebs mmarTvelobis formis, ter-itoriuli mowyobis, saerTaSoriso statusis da sagareo politikuri kursis mixedviT;

• msjelobs msoflios regionalur diferenciaciaze da adarebs regionebs is-toriul-kulturuli da geopolitikuri niSnis mixedviT;

• jgufuri muSaobisas aanalizebs geopolitikis Semadgenel mniSvnelovan kom-ponentebs (ekonomikur, demografiul, socialur da samxedro politikas) da aRniSnuli kriteriumebis mixedviT ajgufebs qveynebs geopolitikuri kursis mixedviT;

• Sesabamisi terminebis da cnebebis gamoyenebiT msjelobs saqarTvelos geo-politikur problemebze da erTiani evropuli saxlis (evrokavSiri) koncef-ciaze; aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT ayalibebs sakuTar Sexedulebebs;

• msjelobs sxvadasxva sferoebSi saqarTvelos strategiul partnior qvey-nebTan urTierTobis perspeqtivebis Sesaxeb da Sedegebs gamoxatavs sasurveli formiT;

• aanalizebs mniSvnelovani saerTaSoriso samxedro-politikuri, safinanso da ekonomikuri organizaciebis rols maTSi gawevrianebuli qveynebis ganviTa-

Page 66: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

rebisaTvis. qveynebs miakuTvnebs ZiriTad organizaciebs; msjelobs maTi ga-farToebis perspeqtivebze da qmnis Sesabamis rukebs.

mimarTuleba: garemo da socialuri sistemebi

geo. XI 4. moswavle ikvlevs msoflios mosaxleobis gansaxlebis Taviseburebebs da aanalizebs demografiul viTarebas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

•� msoflios mosaxleobis rasobrivi da eTnikuri struqturis geografiuli Ta-viseburebebis safuZvelze qmnis Sesabamis rukas;

•� statistikuri informaciis safuZvelze ajgufebs ZiriTad religiebs war-moSobis drois, erTmorwmune qveynebis ricxvis da mosaxleobis raodenobis (xalxmravlobis) mixedviT; Sedegebs gamoxatavs sasurveli formiT (cxrili, ruka da sxva);

• mopovebuli informaciis safuZvelze msjelobs msoflios enobrivi ojaxebis da jgufebis geografiis Sesaxeb; Sedegebs gamoxatavs gansxvavebul formatSi (teqsturi masalis transformacia rukaze, cxrilSi, sqemaze);

• statistikuri informaciis analizis safuZvelze ajgufebs qveynebs sxvadasx-va socialur-demografiuli kategoriebis (sicocxlis xangrZlivoba, Soba-doba, jandacvis da ganaTlebis done) mixedviT; Sedegebs gamoxatavs misTvis sasurveli formiT;

• statistikuri informaciis da Sesabamisi demografiuli kategoriebis anal-izis safuZvelze adarebs demografiuli gadasvlis fazebs; cxrilSi ajgufebs sxvadasxva fazaSi myof qveynebs;

• msjelobs demografiuli politikis mniSvnelobis Sesaxeb; jgufuri muSaobi-sas SeimuSavebs demografiuli politikis Sefasebis kriteriumebs, adarebs da aanalizebs sxvadasxva qveyanaSi ganxorcielebuli demografiuli politikis Sedegebs (warmatebuli da warumatebeli);

• aanalizebs msoflios mosaxleobis zrdis prognozebs da mis regionalur Ta-viseburebebs; adarebs msoflios mosaxleobis momavlis scenarebs da Sedegebs gamoxatavs misTvis sasurveli formiT.

geo. XI 5. moswavle qveynebis klasifikaciis safuZvelze aanalizebs maT ganviTarebis perspeqtivebs

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• gaeros (humanuri ganviTarebis indeqsi) klasifikaciis mixedviT TiToeul jgufSi gaerTianebul qveynebs adarebs maTTvis damaxasiaTebeli bunebrivi pi-robebis (saxasiaTo landSaftebi: tropikuli tyeebi, ariduli landSaftebi da sxva) mixedviT; sakuTar mosazrebebs gamoxatavs sxvadasxva formiT;

• rukebsa da sxva geografiul saSualebebSi mocemuli informaciis safuZvelze axasiaTebs da adarebs gaeros klasifikaciis mixedviT TiToeul jgufSi gaer-Tianebuli qveynebis meurneobis wamyvan dargebs; msjelobs warmoqmnil prob-lemebze da ganviTarebis perspeqtivebze;

• gamoTqvams mosazrebebs da jgufuri muSaobisas asabuTebs sxvadasxva qvey-nebis mdgradi ganviTarebisaTvis mosaxleobis, resursebisa da tradiciebis gonivruli gamoyenebis mniSvnelobas;

• adarebs gaeros klasifikaciis qveyanaTa jgufebs bunebrivi pirobebis, meur-

Page 67: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

neobis dargebis, mosaxleobis da ganviTarebis perspeqtivebis mixedviT; ga-moTqvams sakuTar mosazrebebs am jgufebs Soris SesaZlo kavSirebze.

geo. XI 6. moswavle adarebs qveynebs sxvadasxva maxasiaTeblebis mixedviT daadarebs qveynebs sxvadasxva maxasiaTeblebis mixedviT da msjelobs msgavseba-gansxvavebis mizezebze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• rukisa da sxva geografiuli saSualebebis daxmarebiT ikvlevs qveynebis bune-briv pirobebs; mohyavs analogebi sxva qveynebidan (mag. tropikuli tyeebi, udabno, taiga da sxva);

• aanalizebs mosaxleobis statistikur monacemebs (rukebi, cxrilebi, grafike-bi, diagramebi da sxva), msjelobs mosaxleobis simWidrovis, gansaxlebis Ta-viseburebebis da demografiuli viTarebis Sesaxeb; adarebs sxva qveynebis analogiur monacemebs da Sedegebs gamoxatavs gansxvavebul formatSi;

• ikvlevs Sesaswavli qveynis tradiciebis warmoSobis geografiul da isto-riul-kulturul Taviseburebebs; adarebs sxva qveynebs da varaudobs, rogor SeiZleba gamoyenebul iqnas tradiciebis mravalferovneba qveyanis ganviTa-rebisaTvis;

• ekonomikuri saqmianobis dargobrivi struqturis safuZvelze cxrilSi ajgufebs qveynebs ganviTarebis stadiebis mixedviT (agraruli, industriuli, postindustriuli):

agraruli industriuli postindustriuli

#

qvey

ana dasaqmebis

struqtura �-Si

wili mSp-Si �-Si

dasaqmebis struqtura

�-Si

wili mSp-Si �-Si

dasaqmebis struqtura

�-Si

wili mSp-Si �-Si

sofl

is m

eurne

oba

mrew

vel

oba

moms

axureb

a

sofl

is m

eurne

oba

mrew

vel

oba

moms

axureb

a

sofl

is m

eurne

oba

mrew

vel

oba

moms

axureb

a

sofl

is m

eurne

oba

mrew

vel

oba

moms

axureb

a

sofl

is m

eurne

oba

mrew

vel

oba

moms

axureb

a

sofl

is m

eurne

oba

mrew

vel

oba

moms

axureb

a

1aSS X X X X X X

2iaponia X X X X X X

3bangladeSi X X X X X X

4CineTi

X X X X X X

5 brazilia X X X X X X

• eqsport-importis monacemebze dayrdnobiT msjelobs qveynis resursebisa da meurneobis specializaciis dargebis Sesaxeb; adarebs qveynebs aRniSnuli maCveneblebis mixedviT;

• aanalizebs qveyanaSi arsebul problemebs (resursebi, socialur-ekonomikuri, politikuri da ekologiuri); gamoTqvams varauds arsebuli problemebis warmatebiT gadaWris Sesaxeb;

• aanalizebs teqstur informacias da sxvadasxva tipis geografiul saSuale-bebs da gansazRvravs rogor icvleboda SerCeuli qveynis roli msoflios

Page 68: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

1��

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

fonze; gamoTqvams varauds qveynis samomavlo perspeqtivebze (socialur-eko-nomikuri da samxedro-politikuri potenciali).

programis Sinaarsi:

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

1. politikuri rukis formirebis etapebi

_I etapi _ Zveli (uZvelesi droidan V s-mde)_II etapi _ Sua saukuneebis (V s-dan XV s-mde)_III etapi _ axali (XVI s-dan XX s-is dasawyisamde)_IV etapi _ uaxlesi (I msoflio omidan 90-ian ww-mde) a) Tanamedrove etapi (XXs-is 90-iani ww-dan dRemde)

2. msoflios demografiuli viTareba (istoriuli warsulidan dRemde)

_rasebi, eTnikuri da religiuri struqtura (gavrceleba) _regionebis da qveynebis socialur-demografiuli klasifikacia (sicocxlis

xangrZlivoba, Sobadoba, mokvdaoba, jandacvis da ganaTlebis done)_demografiuli gadasvla_demografiuli politika

3. politikuri geografia da geopolitika

_ qveynebi mmarTvelobis formis da teritoriul-administraciuli mowyobisqveynebi mmarTvelobis formis da teritoriul-administraciuli mowyobis mixedviT

_qveynebi saerTaSoriso statusis da sagareo politikuri kursis mixedviT_mniSvnelovani saerTaSoriso samxedro-politikuri da ekonomikuri

organizaciebi (gaerTianebebi)_qveynebi socialur-ekonomikuri ganviTarebis donis mixedviT (humanuri

ganviTarebis indeqsi)

4. qveynebis tipologia:

_ Svideulis qveynebiSvideulis qveynebi_ dasavleT evropis sxva ganviTarebuli qveynebi, israeli, sari, avstralia dadasavleT evropis sxva ganviTarebuli qveynebi, israeli, sari, avstralia da

axali zelandia_ axali industriis qveynebiaxali industriis qveynebi_ aRmosavleT evropis qveynebiaRmosavleT evropis qveynebi_ ruseTi da yofili ssrk-s qveynebi (baltiispireTis garda)_ CineTiCineTi_ didi farTobis da Warbi mosaxleobis ganviTarebadi qveynebi (indoeTi,

pakistani, indonezia)_ navTobeqsportiori qveynebi, ganviTarebuli turizmis, tranzitis da

plantatoruli meurneobis mcire qveynebi_ ganviTarebadi qveynebi (1000 aSS dolari erT sul mosaxleze)_ uRaribesi qveynebi (saSualod 100 aSS dolari erT sul mosaxleze)

Page 69: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

200

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

sazogadoebrivi mecnierebebi

arCeviTi sagnebi

XI/XII klasebi

XI/XII klasebSi arCeviTi sagnebis (kviraSi 3 sT) bolo trimestri eTmoba mos-wavleTa praqtikul muSaobas sxvadasxva saxis proeqtebze, romlebsac isini peda-gogTan da TanaklaselebTan erTad irCeven. proeqtze muSaoba moicavs dagegmvis, kv-levis, praqtikuli aqtivobisa da Sedegebis warmodgenis etapebs arCeuli sakiTxis Sesabamisad. proeqti ganxorcielebulad CaiTvleba, Tuki misi Sedegebi TvalsaCinod da damajereblad, koreqtuli formiT aris warmodgenili (mag: werilobiTi dokumen-ti, maketi, inscenireba, debatebi, aqcia, Tanmimdevruli RonisZiebebi da a.S.). stan-dartSi gansxvavebuli simboloTi _ aRniSnulia moswavleTa aqtivobebi, romle-bic bolo trimestrSi SesaZlebelia ganxorcieldes proeqtis saxiT.

ekonomika

mimarTuleba: ekonomika

1. moswavle aanalizebs sxvadasxva bazrebis urTieTkavSirsa da moTxovna-miwodebis wo- sxvadasxva bazrebis urTieTkavSirsa da moTxovna-miwodebis wo-nasworobis pirobebs.

2. moswavle asabuTebs vaWrobis mniSvnelobas keTildReobis gaumjobesebisTvis.moswavle asabuTebs vaWrobis mniSvnelobas keTildReobis gaumjobesebisTvis.asabuTebs vaWrobis mniSvnelobas keTildReobis gaumjobesebisTvis.3. moswavle Seiswavlis konkurenciis warmoSobis mizezebs da msjelobs misi xelisSem-moswavle Seiswavlis konkurenciis warmoSobis mizezebs da msjelobs misi xelisSem-Seiswavlis konkurenciis warmoSobis mizezebs da msjelobs misi xelisSem-

Sleli Tu xelisSemwyobi faqtorebis Sesaxeb.4. moswavle aanalizebs saqarTveloSi ekonomikuri saqmianobis SesaZleblobebs.moswavle aanalizebs saqarTveloSi ekonomikuri saqmianobis SesaZleblobebs.aanalizebs saqarTveloSi ekonomikuri saqmianobis SesaZleblobebs. 5. moswavle afasebs saerTaSoriso urTierTobebis mniSvnelobas qveynis ekonomikis ganvi-moswavle afasebs saerTaSoriso urTierTobebis mniSvnelobas qveynis ekonomikis ganvi-afasebs saerTaSoriso urTierTobebis mniSvnelobas qveynis ekonomikis ganvi-

TarebisTvis.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

ekon. XI/XII. 1. moswavle aanalizebs sxvadasxva bazrebis urTieTkavSirsa da moswavle aanalizebs sxvadasxva bazrebis urTieTkavSirsa da moTxovna-miwodebis wonasworobis pirobebs.Txovna-miwodebis wonasworobis pirobebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

•CamoTvlis sakuTar moTxovnilebebs sxvadasxva saqonelsa da momsaxurebaze; msjelobs maTi miwodebis droulobaze, xarisxsa da xelmisawvdomobaze;

•sakuTari ojaxis (an dasaxlebis, qveynis) magaliTze ganixilavs arsebul moT-xovnebs; ajgufebs maT bazrebis tipis (mag: sasursaTo, samrewvelo, ganaTlebis, momsaxurebis, Sromis, fulis da a.S.) mixedviT da axarisxebs intensivobis, fa-sis, sasicocxlo saWiroebisa Tu sxva kriteriumebis mixedviT;

•asaxelebs erTi da igive Rirebulebis saqonelsa da momsaxurebas. msjelobs maT ganmasxvavebel niSnebze da asabuTebs, Tu ratom aqvT maT erTnairi Rirebule-ba;

•irCevs saqonlis an momsaxurebis romelime bazars (mag: saqonlis, fulis, Sro-mis, ganaTlebis, momsaxurebis da a.S.) saqarTveloSi da ganixilavs moTxov-na-miwodebis fardobas/balanss; afasebs mis mdgomareobas (mag: wonasworoba, ukmarisoba an siWarbe);

•romelime bazris magaliTze msjelobs, Tu ra gavlenas axdens fasebze mwarmoe-

Page 70: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

201

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

belTa da momxmarebelTa raodenoba.•sakuTari dasaxlebis (an qveynis) magaliTze msjelobs ekonomikuri saqmianobis

sxvadasxva sferos urTierTdamokidebulebaze da asaxelebs urTierTkavSiris mizezebs (mag: specializacia, gadatana, gacvla da a.S.);

•fulis, produqciisa da resursebis wrebrunvis ganxilvisas asaxelebs Sesaba-mis bazrebs (mag: yanebi, glexebi, sacxobebi, maRaziebi da a.S.) sakuTari dasax-lebis an qveynis magaliTze;

ekon. XI/XII 2. moswavle asabuTebs vaWrobis mniSvnelobas keTildReobis gaumjobesebisTvis.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

•irCevs romelime saqonels an momsaxurebas, romelsac moixmars da asaxelebs mis Rirebulebas; moZiebuli informaciis safuZvelze gaiangariSebs am saqon-lis an momsaxurebis Rirebulebas im SemTxvevaSi, Tuki mas Tavad awarmoebda da adarebs SeZenis Rirebulebas; am analizis safuZvelze msjelobs adamiane-bisTvis vaWrobis mniSvnelobaze;

• moipovebs informacias sakuTar dasaxlebaSi arsebuli sxvadasxva resursebis Sesaxeb, aanalizebs mas da adgens iq warmoebuli an sawarmoebeli saqonlisa Tu momsaxurebis nusxas; Tanaklaselebs uziarebs sakuTar mosazrebas maTi ad-gilze an sxvagan gacvlis gzebze da asabuTebs am moqmedebebis xelsayrelobas; ismens TanaklaselTa SeniSvnebs da iTvaliswinebs maTi dasaxlebis eqsport-importis cxrilis Sedgenisas;

• CamoTvlis fulis Tvisebebsa da funqciebs; akavSirebs maT ekonomikuri saqmi-anobis sxvadasxva saxeebTan;

•ganixilavs da adarebs or SemTxvevas – rodesac fuli brunvaSia da rodesac fuli saerTod ar arsebobda; msjelobs, romeli SemTxveva iqneboda misTvis ufro sarfiani.

ekon. XI/XII 3. moswavle Seiswavlis konkurenciis warmoSobis mizezebs da msjelobs misi xelisSemSleli Tu xelisSemwyobi faqtorebis Sesaxeb.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

•sakuTari gamocdilebis an moZiebuli informaciis safuZvelze aRwers SemTxve-vebs, rodesac adamianebs maTTvis aucilebeli saqonlis SeZenis mxolod erTi an ramdenime wyaro aqvT; adarebs am or mdgomareobas da msjelobs erTerTis upiratesobaze;

• asaxelebs misTvis cnobil ramdenime kompanias/firmas, romlebic erTsa da igive saxis saqonels awarmoeben an ewevian momsaxurebas; sakuTari gamocdi-lebis safuZvelze irCevs saukeTeso mwarmoeblis gamosavlen kriteriumebs da asabuTebs Tavis mosazrebas; msjelobs, ramdenad Tanabar pirobebSi moqmedeben es kompaniebi;

• konkretuli samewarmeo saqmianobis ganxilvis safuZvelze gamoyofs mogebis gazrdisa da xarjebis Semcirebis faqtorebs; msjelobs am saqmianobaSi CarTu-li adamianebis SesaZleblobebze warmoebis efeqtianobis gasazrdelad;

• masmediidan miRebuli informaciis safuZvelze aRwers SemTxvevas, rodesac kanonieri warmoeba SeizRuda da asaxelebs am movlenis gamomwvev mizezebs (mag: xelisuflebis mier akrZalva, moTxovnilebis Semcireba, sxva mwarmoeb-lis gaZliereba da a.S.); gamoTqvams mosazrebas arsebul an SesaZlo Sedegebze rogorc mwarmoeblisTvis, ise momxmareblisTvis.

Page 71: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

202

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• msjelobs adamianis ekonomikuri uflebebis mniSvnelobaze Tanasworobisa da Tavisuflebis TvalsazrisiT.

ekon. XI/XII 4. moswavle aanalizebs saqarTveloSi ekonomikuri saqmianobis SesaZleblobebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• CamoTvlis saqarTveloSi yvelaze gavrcelebul ekonomikur aqtivobebs da ga-moyofs iseTebs, sadac saxelmwifo mmarTvelobis organoebis gadawyvetile-bebs yvelaze naklebi mniSvneloba eniWeba;

• CamoTvlis ekonomikur sistemebs (mag: mbrZanebluri, Tavisufali, Sereuli) da msjelobs TiToeulis Sesabamisobaze adamianis ekonomikur uflebebTan; irCevs, misi azriT, yvelaze misaRebs da asabuTebs arCevans;

• axasiaTebs sabazro ekonomikis ZiriTad principebs (mag: kerZo sakuTreba, pi-radi motivacia, arCevanisa da saqmianobis Tavisufleba, bazrebisa da fasebis sistema da a.S.); msjelobs saqarTvelos konstituciisa da sxva kanonebis Se-sabamisobaze sabazro ekonomikis principebTan;

• msjelobs saqarTvelos ekonomikaSi saxelmwifos rolis Sesaxeb.•Tanaklaselebis jgufTan erTad, sakuTar dasaxlebaSi atarebs mcire gamo-

kiTxvas gadasaxadebis mimarT mosaxleobis damokidebulebis gamosavlenad (mag: ramdenad aucilebelia, realuria, miznobrivad da efeqturad gamoiyene-ba da a.S.); miRebuli Sedegebisa da skolaSi miRebuli informaciis analizis safuZvelze wers Temas – "gadasaxadebis roli qveynis ganviTarebaSi";

• asaxelebs saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis ZiriTad maCveneblebs (mag: mTliani erovnuli da Sida produqti, ekonomikis zrdis tempi, samomxmareblo kalaTis odenoba, siRaribis da umuSevrobis done, humanuri ganviTarebis in-deqsi); adarebs sxva msgavsi (mosaxleobis raodenobis mxriv) qveynebis mona-cemebs;

• CamoTvlis siRaribis mizezebs saqarTvelosa da sxva qveynebSi; adarebs maT da ayalibebs mosazrebas misi daZlevis Sesaxeb;

•irCevs romelime saqmianobas da TanaklaselebTan erTad moiZiebs informacias misi warmatebiT ganxorcielebis ekonomikur pirobebze (mag: samarTlebrivi valdebulebebi, bazris mdgomareoba, resursebi da a.S.); analizis safuZvelze adgens martiv samoqmedo gegmas da warudgens Tanaklaselebs.

ekon. XI/XII 5. moswavle afasebs saerTaSoriso urTierTobebis mniSvnelobas qveynis ekonomikis ganviTarebisTvis.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

•ganixilavs mezobeli qveynebis ekonomikuri ganviTarebis maCveneblebs da afa-sebs Sesabamisi saxelmwifoebis gavlenas saqarTvelosa da am qveynebis ekonomi-kur urTierTobaze;

•irCevs saqarTvelos moqalaqeTa ekonomikuri saqmianobis romelime sferos da msjelobs misi ganviTarebisaTvis saerTaSoriso urTierTobebis mniSvnelobaze; CamoTvlis am mxriv prioritetul saxelmwifoebs, regionebsa Tu saerTaSoriso organizaciebs da asabuTebs sakuTar mosazrebas;

•aRwers Tanamedrove msoflioSi saxelmwifos Zlierebis kriteriumebs da maT Sesabamisad afasebs saqarTvelos mdgomareobas; TanaklaaselebTan erTad ga-nixilavs miRebul Sedegebs da maTi Sefasebebis gaTvaliswinebiT wers eses saqarTvelosa da garesamyaros urTierTdamokidebulebis Sesaxeb.

Page 72: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

20�

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

bolo trimestrSi gansaxorcielebeli proeqtebis sarekomendacio variantebi:

TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs romelime saqonlis an momsaxurebis saxes, warmoidgens rogor awarmoebda da gacvlida mas damoukideblad sakuTari moT-xovnilebebis dasakmayofileblad;

TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs im socialur jgufs, romelsac, misi az-riT, sazogadoebis Tanadgoma sWirdeba; gamoavlens am jgufis saerTo miznebsa da amocanebs; TanaklaselebTan erTad gegmavs am socialuri jgufis (an konkre-tuli warmomadgenlebis) dasaxmarebel RonisZiebebs;

monawileobs saklaso diskusiaSi "ra SegviZlia SevmatoT skolas?", romlis mi-zania skolis saWiroebebisa da TanaklaselTa Sesabamisi SesaZleblobebis da-zusteba; iTvaliswinebs wina wels mier gaweuli analogiuri samuSaos Sedegebs da SeimuSavebs sakuTar samoqmedo gegmas, romelsac SeaTanxmebs Tanaklaseleb-Tan; dagegmil aqtivobebSi (mag: skolis biblioTekis an sportuli darbazis Sevseba, umcrosklaselTa eqskursiebSi maswavlebelTa daxmareba, skolisa Tu misi garemos keTilmowyoba da a.S.). asrulebs misTvis gamoyofil rols;

irCevs misTvis an romelime socialuri jgufisTvis aqtualur konkretul problemas (mag: ganaTlebis miReba, dasaqmeba, sagadasaxado konfliqti, bazris Semcireba, optimizacia, fasebis zrda an kleba, mZlavri konkurentebis gamoCena da a.S.); moipovebs informacias, romlis analizis safuZvelze wers konkretu-li problemis gadaWris gegmas (SesaZloa ramdenime variants) mxareTa uflebe-bis dacvisa da kanonieri moqmedebebis gaTvaliswinebiT; gansazRvravs sakuTar rols problemis mogvarebaSi, ikrebs Tanamoazreebs da moqmedebs gegmis Sesaba-misad; afasebs sakuTari monawileobis efeqtianobas da Sedegebs uziarebs Tanak-laselebs.

sakuTari miznebidan gamomdinare irCevs Tavis momaval saqmianobas saSualo skolis dasrulebis Semdeg; moiZiebs sajaro informacias Tavisi arCevanis gan-xorcielebis gzebis Sesaxeb; am informaciis analizis safuZvelze SeimuSavebs samoqmedo gegmas xelSemwyobi da xelisSemSleli faqtorebis gaTvaliswinebiT, romelsac acnobs Tanaklaselebs; afasebs sakuTar SesaZleblobebs da Tanak-laselebTan erTad msjelobs, ramdenad realuria misi miswrafebebis ganxor-cieleba arsebul viTarebaSi.

irCevs romelime mezobel an ganviTarebul qveyanas da ganixilavs saqarTvelos-Tan urTierTobis Taviseburebebs; afasebs TiToeuli saxelmwifos politikur, ekonomikur da socialur maxasiaTeblebs; gansazRvravs maT saerTo interesebs da wers statias ori qveynis TanamSromlobis ganviTarebis perspeqtivebis Sesa-xeb, sadac asabuTebs sakuTar mosazrebebs.

Catarebuli gamokiTxvisa Tu piradi dakvirvebis safuZvelze gamoyofs saku-Tari dasaxlebis moqalaqeTa saWiroebebs saerTaSoriso urTierTobebSi (mag: ganaTleba, dasaqmeba, vaWroba, mogzauroba, TanamSromloba da a.S.); aanalizebs am urTierTobaTa mizezebsa da Sedegebs.

Page 73: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

20�

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

moqalaqeoba (praqtikuli samarTali)

mimarTuleba: moqalaqeoba

1. moswavle aanalizebs moqalaqeobis socialur safuZvlebs.2. SeimuSavebs da icavs sakuTar pozicias kanonierebis kulturis ganviTarebis

Sesaxeb.3. moswavle ikvlevs moqalaqis SesaZleblobebs samarTlebriv saxelmwifoSi. 4. moswavle TanamSromlobs mozrdilebTan da TanatolebTan sazogadoebisTvis

moswavle sasargeblo saqmianobaSi. 5. moswavle aanalizebs demokratiis, kanonis uzenaesobisa da saxelmwifo

mmarTvelobis urTierTkavSirs.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

moq.XI/XII 1. moswavle aanalizebs moqalaqeobis socialur safuZvlebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• Tavisi klasis magaliTze (sakuTari da Tanaklaselebis interesebis gaanali-zebis Semdeg) msjelobs adamianis pirovnul da sazogadoebriv interesebze; gamoyofs im saerTo interesebs, romelTa gaTvaliswineba aucilebelia sazo-gadoebrivi TanxmobisTvis;

• istoriuli warsulidan an Tanamedrove sinamdvilidan irCevs romelime qveya-nas da aRwers mis socialur struqturas; ganixilavs sxvadasxva socialuri jgufis uflebriv mdgomareobas, urTierTobasa da TiToeulis rols sazoga-doebriv-politikur cxovrebaSi; analizis Sedegebs acnobs Tanaklaselebs;

• TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs im socialur jgufs, romelsac, misi azriT, sazogadoebis Tanadgoma sWirdeba; gamoavlens am jgufis saerTo mi-znebsa da amocanebs; TanaklaselebTan erTad gegmavs am socialuri jgufis (an konkretuli warmomadgenlebis) dasaxmarebel RonisZiebebs;

• gegmavs debatebs Temaze `aris Tu ara Cveni sazogadoeba samoqalaqo?~; irCevs erT-erT rols (mag: mediatori, meTvalyure an mokamaTe mxare); monawileobi-sas gamoTqvams da asabuTebs sakuTar pozicias (Teoriuli debulebebiTa da konkretuli magaliTebiT); iTvaliswinebs oponentebis SeniSvnebs da ayali-bebs debatebis saboloo Sedegebs.

moq. XI/XII 2 . moswavle SeimuSavebs da icavs sakuTar pozicias kanonierebis kulturis ganviTarebis Sesaxeb.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• monawileobs diskusiaSi `ratom arRveven bavSvebi kanons?~; msjelobs arasrulwlovan damnaSaveTa uflebebsa da maTi dacvis sakanonmdeblo garan-tiebze; wers Temas `ras vurCevdi Tanatols~;

• msjelobs sxvadasxva tipis (mag: qurdoba, mkvleloba, korufcia, diskrimina-cia, TaRliToba, Zaladoba da sxva) danaSaulis gamomwvev mizezebsa da maTi Semcirebis gzebze;

• monawileobs jgufur samuSaoSi ̀ erTi dRe ukanonod~; aRwers ra Sedegebi Sei-Zleba mohyves pirovnebisTvis da sazogadoebisTvis kanonis uqonlobas; saku-

Page 74: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

20�

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

Tar mosazrebas aTanxmebs jgufis sxva wevrebTan; saerTo daskvnas warudgens Tanaklaselebs;laselebs;

• monawileobs saklaso diskusiaSi `aqvs Tu ara Cvens sazogadoebas kanonierebis kultura?~; afasebs sazogadoebis damokidebulebas am sakiTxisadmi sakuTar dasaxlebaSi (an qveyanaSi); msjelobs moqalaqeebis, sakanonmdeblo da samar-Taldamcavi organoebis urTierTkavSirze; wers klasSi gamarTuli diskusiis oqms an angariSs;

moq.XI/XII 3. moswavle ikvlevs moqalaqis SesaZleblobebs samarTlebriv saxelmwifoSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs kanonis miRebisa Tu Secvlis wesebze; ganixilavs adaTsa Tu kanonze sazogadoebrivi kontrolis meqanizmebs da adarebs erTmaneTs.

• monawileobs debatebSi `romeli wesebia ufro Zlieri _ dawerili Tu dauwe-reli?~; sakuTar pozicias asabuTebs konkretuli magaliTebis (Tanamedrove sinamdvilidan, mxatvruli literaturidan an istoriidan) ganxilviT da Se-fasebisas gamoyofs kriteriumebs, romlebsac is eyrdnoba;

• msjelobs, rogor moiqceva misi uflebebis darRvevis SemTxvevaSi da xsnis, ratom unda gauwios angariSi sxvis Tavisuflebebs sakuTari uflebebis dacvi-sas;

• ganixilavs saqarTvelos moqalaqis konstituciur uflebebsa da Tavisuf-lebebs; gamoyofs Sesabamis samoqalaqo movaleobebs; msjelobs ufleba-mova-leobebis ganxorcielebis konstituciur saSualebebze;

• drois xazze aRniSnavs im etapebs, rodesac moipova misTvis mniSvnelovani ufleba da gauCnda gansakuTrebuli movaleoba; imave xazze aRniSnavs etapebs, rodesac mas gansxvavebuli (damatebiTi an gafarToebuli) ufleba-movaleo-bebi gauCndeba (mag: marTvis, arCevnebSi monawileobis, daojaxebis, samxedro samsaxuri da a.S.); wers esses `Cemi uflebebi da movaleobebi~.

• saqarTvelos konstituciaSi moiZiebs da ajgufebs im debulebebs, romlebic uzrunvelyofs misi – moqalaqis piradi, social-ekonomikuri da politikuri uflebebisa da Tavisuflebebis dacvas; TanaklaselTa jgufTan erTad am saki-Txis ganxilvisas msjelobs moqalaqis konstituciur movaleobebsa da maTgan Tavis aridebis mosalodnel Sedegebze.

• CamoTvlis adamianis uflebebis damcvel saerTaSoriso Tu erovnul dokumen-tebsa da organizaciebs; saqarTvelosa da sxva qveynebis magaliTze msjelobs aseTi organizaciebis efeqtianobis Sesaxeb. efeqtianobis Sesaxeb.

moq.XI/XII 4. moswavle TanamSromlobs mozrdilebTan da TanatolebTan sazogadoebisTvis sasargeblo saqmianobaSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• monawileobs saklaso diskusiaSi `ra SegviZlia SevmatoT skolas?~, romlis mizania skolis saWiroebebisa da TanaklaselTa Sesabamisi SesaZleblobe-bis dazusteba; iTvaliswinebs wina wels mier gaweuli analogiuri samuSaos Sedegebs da SeimuSavebs sakuTar samoqmedo gegmas, romelsac SeaTanxmebs Ta-naklaselebTan; dagegmil aqtivobebSi (mag: skolis biblioTekis an sportuli darbazis Sevseba, umcrosklaselTa eqskursiebSi maswavlebelTa daxmareba, skolisa Tu misi garemos keTilmowyoba da a.S.). asrulebs misTvis gamoyofil rols;

Page 75: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

20�

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• Tanaklaselebis jgufTan erTad ganixilavs skolis TviTmmarTvelobis orga-noebis saqmianobasa da maT Sedegebs; aanalizebs ganxilvis Sedegebs da wers rekomendaciebs saskolo cxovrebis gaumjobesebis Sesaxeb, romlebsac sa-Tanado formiT warudgens Sesabamis kompetentur pirs an organos.

moq.XI/XII 5. moswavle aanalizebs demokratiis, kanonis uzenaesobisa da saxelmwifo mmarTvelobis urTierTkavSirs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• asaxelebs qarTuli samarTlis Zeglebs (an konkretul debulebebs), romle-bic dResac aqtualuria sakonstitucio, sisxlis, administraciuli Tu samo-qalaqo samarTlis TvalsazrisiT;

• romelime samarTaldamcavi saxelmwifo organos (mag: policia, sasamarTlo, saxalxo damcveli an sxva) an sazogadoebrivi organizaciis magaliTze ganixi-lavs maT uflebamosilebas, daniSnulebas (an miznebs) da saqmianobas marT-lwesrigis dacvaSi; afasebs arsebuli praqtikis naklovan da warmatebul mxa-reebs.

• TanaklaselTa jgufTan erTad SearCevs da Camowers ramdenime kanonsa da sakons-titucio debulebas, romelTa dacvac uzrunvelyofs sazogadoebriv wesrigsa da usafrTxo cxovrebis pirobebs sazogadoebisTvis (mag: skola, ojaxi, ubani, qalaqi da a.S.); monawileobs diskusiaSi kanonis uzenaesobis aucileblobisa da kanonierebis uzrunvelyofis Sesaxeb.

• irCevs adamianis uflebebis darRvevis romelime konkretul faqts da simu-laciur sasamarTlo ganxilvaSi asrulebs garkveul rols (mag: mosarCele, mopasuxe, advokati, mosamarTle, msajuli an sxva); aanalizebs ganxilvis pro-cessa da Sedegebs, ris safuZvelzec misi rolidan gamomdinare adgens daskvniT dokuments procesis gasagrZeleblad an dasasruleblad (mag: sasamarTlos daskvna, apelacia, Suamdgomloba, oqmi, angariSi klients an sxva).

bolo trimestrSi gansaxorcielebeli proeqtebis sarekomendacio variantebi:

moipovebs da aanalizebs informacias adamianis e.w. bunebrivi mdgomareobis Sesaxeb; mxatvruli literaturis an istoriuli wyaroebis magaliTze aRwers iseTi sazogadoebis models, sadac "adamiani adamianisTvis mgelia" da adarebs romelime biosociumis cxovrebis wess; analizis safuZvelze gansazRvravs da asabuTebs romelime sazogadoebaSi (mag: skola, samezoblo, sofeli, sawarmo, qveyana da a.S.) Tanxmobis miRwevis pirobebs;

Tanaklaselebis jgufTan erTad warmoidgens situacias, rodesac moralurad gamarTlebuli saqcieli SeiZleba samarTlebrivad dasjadi iyos, an piriqiT – samarTlebrivad mizanSewonili saqcieli moralurad gaumarTlebeli iyos; maTTan erTad wers scenars da monawileobs mis dadgmaSi; TanaklaselebTan erTad ganixilavs da gaiTamaSebs am ambis ganviTarebis sxva SesaZlo (umjobes) versias `albaT, ase ajobebda~.

sxvadasxva socialur jgufSi atarebs gamokiTxvas, romelmac unda gamoavlin-os monawileTa damokidebuleba kanonierebis mimarT (mag: arRveven Tu ara ka-nonebs? ZiriTadad, romlebs? ra sixSiriT? aris Tu ara, maTi azriT es mniSv-nelovani problema? Tu ar arRveven, ra uSliT xels _ SiSi kanonis winaSe Tu samarTlebrivi Rirebulebebis gaziareba?); gamokiTxvis Sedegebis gaanalizebis safuZvelze msjelobs am sazogadoebis samarTlebrivi cnobierebis Sesaxeb.

Page 76: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

20�

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

ecnoba da megobrebTan erTad ganixilavs skolis samurveo sabWosa da admi-nistraciis gadawyvetilebebs saswavlo procesTan dakavSirebiT; aanalizebs, ramdenad aris gaTvaliswinebuli maT skolaSi sazogadoebrivi (mag: moswavle-Ta TviTmmarTvelobis, pedagogebis, mSoblebis, mezobeli mosaxleobis da a.S.) interesebi da Tanaklaselebis jgufTan erTad wers wliuri angariSis proeqts skolis ganviTarebaSi sazogadoebis monawileobis Sesaxeb.

TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs samarTlebrivi saxelmwifos erT-erT Zi-riTad damaxisiaTebel niSans (mag: kanonis uzenaseoba, kanonebis samarTlianoba, xelisuflebis danawileba, adamianis uflebaTa dacva), romlis mixedviT Sear-Cevs da aanalizebs masmediiT gamoqveynebul bolodroindel masalebs; afasebs saqarTveloSi arsebul viTarebas; miRebul daskvnebs amzadebs saklaso ganxil-vaze warsadgenad; monawileobs ganxilvis Sedegebis SejamebaSi;

irCevs misTvis an romelime socialuri jgufisTvis aqtualur konkretul prob-lemas (mag: ganaTlebis miReba, dasaqmeba, adamianis uflebis darRveva, samoqa-laqo dava, sagadasaxado konfliqti, socialuri usafrTxoeba, janmrTelobisa da garemos dacva, politikuri an religiuri diskriminacia da a.S.); moipo-vebs informacias, romlis analizis safuZvelze wers konkretuli problemis gadaWris gegmas (SesaZloa ramdenime variants) mxareTa uflebebis dacvisa da kanonieri moqmedebebis gaTvaliswinebiT; gansazRvravs sakuTar rols proble-mis mogvarebaSi, ikrebs Tanamoazreebs da moqmedebs gegmis Sesabamisad; afasebs sakuTari monawileobis efeqtianobas da Sedegebs uziarebs Tanaklaselebs.

SearCevs romelime konkretul konfliqtur situacias moqalaqeTa cxovrebidan (socialuri, ekonomikuri an politikuri); Seiswavlis Seqmnil viTarebasa da mxareTa interesebs; TanaklaselebTan erTad gaiTamaSebs aRniSnul situacias da misi gadaWris alternatiul variantebs; msjelobs am gzebis av-kargianobaze da megobrebTan erTad saxavs konfliqtis samarTlebrivi gadaWris gegmas;

sakuTari miznebidan gamomdinare irCevs Tavis momaval saqmianobas saSualo skolis dasrulebis Semdeg; moiZiebs sajaro informacias Tavisi arCevanis gan-xorcielebis gzebis Sesaxeb; am informaciis analizis safuZvelze SeimuSavebs samoqmedo gegmas xelSemwyobi da xelisSemSleli faqtorebis gaTvaliswinebiT, romelsac acnobs Tanaklaselebs; afasebs sakuTar SesaZleblobebs da Tanakla-selebTan erTad msjelobs, ramdenad realuria misi – moqalaqis miswrafebebis ganxorcieleba arsebul viTarebaSi.

pedagogebTan da skolis administraciasTan SeTanxmebiT, monawileobs skolis arasagakveTilo SemecnebiT-aRmzrdelobiT programaSi "daexmare Tanatols" (mag: unarSezRudul moswavleTa mimarT tolerantobis aRzrda, socialuri daavadebebis [mag: tuberkulozi, alkoholizmi, narkomania da a.S.] mqone adami-anebisadmi adekvaturi damokidebulebis gamomuSaveba, cxovrebis jansaRi wesis damkvidrebisaTvis xelSewyoba, janmrTelobisaTvis mavne Cvevebze uaris Tqmis swavleba da a.S.).

Tanaklaselebis jgufTan erTad irCevs maTTvis aqtualur sakiTs, romlis ga-dawyvetac mmarTvelobiTi organos prerogativaa; ganixilavs am sakiTxis gadas-awyvetad saWiro resusrebs da gansazRvravs sakuTari monawileobis SesaZleb-lobebs; SemuSavebul rekomendaciebs aTanxmebs jgufTan da acnobebs Sesabamis mmarTvelobiT organos.

Page 77: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

20�

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

saxelmwifo

mimarTuleba: mmarTveloba

1. moswavle aanalizebs politikuri ideebisa da saxelmwifo mmarTvelobis urTier-TkavSirs.

2. moswavle ganixilavs saqarTvelos socialuri da politikuri sistemis ZiriTad Taviseburebebsa da urTierTkavSirs.

3. moswavle afasebs saqarTveloSi saxelmwifoebriobis ganviTarebis mniSvnelovan etapebs.

4. moswavle ikvlevs demokratiis, kanonis uzenaesobisa da saxelmwifo mmarTvelobis urTierTkavSirs.

5. moswavle afasebs saerTaSoriso urTierTobebis mniSvnelobas saxelmwifos ganviTa-rebisTvis.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

sax.XI/XII 1. moswavle aanalizebs politikuri ideebisa da saxelmwifo mmarTvelobis urTierTkavSirs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• ganixilavs samarTlis cnebis sxvadasxva interpretaciebs, samarTlis war-moSobisa da ganviTarebis gavrcelebuli Teoriebs; aanalizebs ganxilvis Sedegebs da wers Txzulebas sazogadoebriv urTierTobebSi samarTlis mniS-vnelobis Sesaxeb;

• msjelobs politikis mniSvnelobaze adamianis, sazogadoebis, eris cxovrebaSi; amzadebs sajaro gamosvlas qveyanaSi arsebul viTarebaSi politikis rolis Sesaxeb;

• irCevs romelime qveyanas da msjelobs mosaxleobaSi umravlesobisa da um-ciresobis gamoyofis principebze saxvadasxva niSnis mixedviT (mag: eTnikuri, politikuri, religiuri, ekonomikuri, socialuri) konkretul istoriul epoqaSi;

• Tanaklaselebis jgufTan erTad irCevs msoflio istoriaSi yvelaze gavrce-lebul ramdenime politikur Teorias da ecnoba Sesabamis wyaroebs; mohyavs aRniSnuli politikuri ideebis saxelmwifo mmarTvelobaSi ganxorcielebis konkretuli magaliTebi da asabuTebs sakuTar pozicias;

• saxelmwifo mowyobis sxvadasxva formebze (unitaruli, federaciuli, kon-federaciuli da sxva) msjelobisas axasiaTebs maT ZiriTad niSnebs; asabuTebs sakuTar mosazrebas saqarTvelosTvis saxelmwifo mowyobis Sesaxeb.

• qronologiurad asaxelebs damoukidebli saqarTvelos mmarTvel politikur partiebs (an blokebs) da msjelobs, Tu ram gamoiwvia am partiebis warmateba da marcxi; adarebs maTi xelisuflebaSi mosvlis gzebs; afasebs maTi mmarTve-lobaSi mosvlis gzebs kanonierebisa da sazogadoebrivi saWiroebebis Tvalsa-zrisiT;

Page 78: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

20�

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

sax.XI/XII 2. moswavle ganixilavs saqarTvelos socialuri da politikuri sistemis ZiriTad Taviseburebebsa da urTierTkavSirs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs sxvadasxva socialuri garemos (mag: samegobro, samezoblo, pro-fesiuli da sazogadoebrivi gaerTianebebi) Camoyalibebisa da mdgradobis ganmsazRvrel faqtorebze (mag: saerTo Rirebulebebi, interesebi, Tvisebebi, pirobebi, miswrafebebi da a.S.); msjelobs im niSan-Tvisebebze, romelic da-maxasiaTebelia saqarTvelosTvis; avlebs paralelebs sxva qveynebTan;

• sakuTari dasaxlebaSi gamoyofs sxvadasxva socialur umciresobebs (mag:, martoxela moxucebi, invalidebi, miusafari bavSvebi, imigrantebi da a.S.); msjelobs am adamianebisadmi sazogadoebis urTierTobis Taviseburebebze;

• gamoyofs saqarTveloSi, misi azriT, yvelaze daucvel socialur jgufebs da msjelobs sazogadoebis mxridan maTi daxmarebis SesaZleblobebze; asabu-Tebs sakuTar mosazrebas;

• asaxelebs romelime politikur partias da msjelobs misi popularobis (an arapopularobis) mizezebze;

• qronologiurad asaxelebs damoukidebli saqarTvelos mmarTvel poli-tikur partiebs (an blokebs) da msjelobs, Tu ram gamoiwvia am partiebis warmateba da marcxi;

• monawileobs diskusiaSi Temaze ”rogori unda iyos politikosi da ra sWir-deba mas warmatebisTvis demokratiul qveyanaSi?”; dasabuTebisas avlebs pa-Tvis demokratiul qveyanaSi?”; dasabuTebisas avlebs pa-ralelebs saqarTvelosa da sxva qveynebs Soris.

sax. XI/XII 3. moswavle afasebs saqarTveloSi saxelmwifoebriobis ganviTarebis mniSvnelovan etapebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• drois skalaze aRniSnavs saqarTvelos saxelmwifo mmarTvelobis ganviTare-bisTvis ramdenime (3-5) mniSvnelovan movlenas; msjelobs TiToeuli movle-niT gamowveul Sedegebze; avlebs paralelebs imave periodis sxva saxelm-wifoebTan (mag: mezobeli qveynebi, evropa, axlo aRmosavleTi, aRmosavleT azia an amerika);

• msjelobs saqarTvelos demokratiuli respublikisa da I konstituciis mniS-vnelobaze Tanamedrove qarTuli saxelmwifosTvis; asaxelebs memkvidreobi-Tobis damadasturebel faqtebs da aanalizebs cvlilebebs (mag: saxelmwifo mowyoba, mmarTveloba, saarCevno sistema da a.S.); avlens sakuTar damokide-bulebas momxdari cvlilebebis mimarT;

• saqarTvelos moqmedi konstituciis ganxilvisas msjelobs misi miRebis wi-napirobebsa da Sedegebze; sakuTar mosazrebebs Camowers cxrilis saxiT;

• gamoTqvams sakuTar azrs saxelmwifos demokratiulobisa da suverenulo-bis Sesaxeb; irCevs saqarTvelos msgavs (mosaxleobis raodenobis mixedviT) romelime saxelmwifos da adarebs mas saqarTvelos, aRniSnuli ori niSnis mixedviT; gamoyofs msgavsebasa da gansxvavevebs.

• saqarTvelos an sxva qveynis istoriidan asaxelebs movlenebs, rodesac saxelmwifo mmarTvelobaSi cvlilebebi moxda sazogadoebis zegavleniT; afasebs am movlenebis Sedegebs demokratiis mSeneblobaSi winsvlis (an ukus-vlis) TvalsazrisiT.

Page 79: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

210

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

sax.XI/XII 4. moswavle ikvlevs demokratiis, kanonis uzenaesobisa da saxelmwifo mmarTvelobis urTierTkavSirs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• asaxelebs qarTuli samarTlis Zeglebs (an konkretul debulebebs), romle-bic dResac aqtualuria sakonstitucio, sisxlisa Tu samoqalaqo samarTlis TvalsazrisiT;

• damoukidebeli saqarTvelos konstituciebs adarebs sabWoTa periodis sa-qarTvelos konstituciebs; aRniSnavs arsebiT gansxvavebas maT Soris; afasebs ramdenad aris gaTvaliswinebuli moqalaqeebis (xalxis) roli am konstitu-ciebSi da ramdenad sruldeboda deklarirebuli debulebebi;

• axasiaTebs demokratiis ZiriTad principebs da ukavSirebs maT adamianis ufle-bebsa da movaleobebs; sakuTar mosazrebas asabuTebs misTvis cnobili saerTa-Soriso dokumentebis debulebebis meSveobiT (mag: adamianis uflebaTa sayo-velTao deklaracia, adamianis uflebaTa evropuli konvencia, bavSvTa ufle-bebis dacvis konvencia da sxva);

• monawileobs saklaso diskusiaSi ̀ aqvs Tu ara Cvens sazogadoebas kanonierebis kultura?~; afasebs sazogadoebis damokidebulebas am sakiTxisadmi sakuTar dasaxlebaSi (an qveyanaSi); msjelobs moqalaqeebis, sakanonmdeblo da samar-Taldamcavi organoebis urTierTkavSirze;

• TanaklaselTa jgufTan erTad SearCevs da Camowers ramdenime kanonsa da sakons-titucio debulebas, romelTa dacvac uzrunvelyofs sazogadoebriv wesrigsa da usafrTxo cxovrebis pirobebs sazogadoebisTvis (mag: skola, ojaxi, ubani, qalaqi da a.S.); monawileobs diskusiaSi kanonis uzenaesobis aucileblobisa da kanonierebis uzrunvelyofis Sesaxeb.

• irCevs adamianis uflebebis darRvevis romelime konkretul faqts da simu-laciur sasamarTlo ganxilvaSi asrulebs garkveul rols (mag: mosarCele, mopasuxe, advokati, mosamarTle, msajuli an sxva); aanalizebs ganxilvis pro-cessa da Sedegebs, ris safuZvelzec misi rolidan gamomdinare adgens daskvniT dokuments procesis gasagrZeleblad an dasasruleblad (mag: sasamarTlos daskvna, apelacia, Suamdgomloba, oqmi, angariSi klients an sxva).

sax.XI/XII 5. moswavle afasebs saerTaSoriso urTierTobebis mniSvnelobas saxelmwifo ganviTarebisTvis.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• ganixilavs mezobeli qveynebis mmarTvelobebs da msjelobs maTi demokratiu-lobis xarisxze; afasebs saxelmwifo mmarTvelobis sistemis gavlenas saqar-Tvelosa da am qveynebis urTierTobaze;

• irCevs saqarTvelos moqalaqeTa sazogadoebriv-politikuri cxovrebis an ekonomikuri saqmianobis romelime sferos da msjelobs misi ganviTarebisa-Tvis saerTaSoriso urTierTobebis mniSvnelobaze; CamoTvlis am mxriv prio-ritetul saxelmwifoebs, regionebsa Tu saerTaSoriso organizaciebs da asa-buTebs sakuTar mosazrebas;

• TanaklaselTa jgufTan erTad ganixilavs saerTaSoriso samarTlis efeqtia-nobas saqarTvelos da romelime saxelmwifos magaliTze; gamoyofs adamianeb-sa Tu saxelmwifoebs Soris urTierTobaTa im sferoebs, sadac aseTi normebis moqmedeba, misi azriT, aucilebelia.

• aRwers Tanamedrove msoflioSi saxelmwifos Zlierebis kriteriumebs da maT Sesabamisad afasebs saqarTvelos mdgomareobas; TanaklaaselebTan erTad ga-nixilavs miRebul Sedegebs da maTi Sefasebebis gaTvaliswinebiT wers eses saqarTvelosa da garesamyaros urTierTdamokidebulebis Sesaxeb.

bolo trimestrSi gansaxorcielebeli proeqtebis sarekomendacio variantebi:

Page 80: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

211

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

saqarTvelos konstituciaSi moiZiebs muxlebs, romlebic saqarTvelos moqa-laqeTa saarCevno uflebebs exeba; maTi gaanalizebis safuZvelze msjelobs maT Sesabamisobaze demokratiuli da samarTliani arCevnebis principebTan (mag: sayovelTaoba, pirdapiroba, kenWisyris faruloba, Tanasworoba); sakuTari skolis, dasaxlebis an regionis magaliTze afasebs sxvadasxva saarCevno (mag: maJoritaruli, proporciuli da a.S.) sistemebs moqalaqis uflebebis dacvis pozciidan.

irCevs mniSvnelovan movlenas sazogadoebriv-politikuri cxovrebidan da Ta-naklaselebis jgufTan erTad ganixilavs am movlenaSi adamianTa monawileobis motivacias, SesaZleblobebsa da xarisxs; Sesabamisi samarTlebrivi dokumente-bis analizis safuZvelze wers rekomendaciebs sazogadoebrivi Tanamonawileo-bis wasaxaliseblad.

Seiswavlis qarTuli samarTlis (sasuliero Tu saero) Zeglebis Seqmnis safuZ-vlebs; afasebs maT aqtualobasa da humanurobas rogorc Sesabamisi epoqisTvis, ise TanamedroveobisTvis; wers Temas saqarTveloSi samarTlebrivi wesrigis ganviTarebis Sesaxeb;

Tanaklaselebis jgufTan erTad irCevs aqtualur sakiTs, romlis gadawyvetac mmarTvelobiTi organos prerogativaa; ganixilavs am sakiTxis gadasawyvetad saWiro resusrebs da gansazRvravs sakuTari monawileobis SesaZleblobebs; Se-muSavebul rekomendaciebs aTanxmebs jgufTan da acnobebs Sesabamis mmarTvelo-biT organos.

adgens saqrTvelos saxelmwifoebriobasTan da mmarTvelobasTan dakavSirebuli terminebisa da toponimebis leqsikons (mag: hereTi, SavSeTi, darbazi, savaziro, Zeglisdeba, meWurWleTuxucesi, mamasaxlisi, saerisTavo, mazra, erovnuli sab-Wo, cixe-goji, gamgebeli); ajgufebs maT epoqebis mixedviT da TanaklaselebTan erTad amzadebs TiToeuli epoqis Sesabamis TavlsaCino masalas (mag: ruka, pla-kati, sqema, stendi da a.S.) prezentaciisaTvis; msjelobs qarTuli saxelmwi-foebis ganviTarebaze uZvelesi droidan dRemde.

TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs samarTlebrivi saxelmwifos erT-erT Zi-riTad damaxisiaTebel niSans (mag: kanonis uzenaseoba, kanonebis samarTlianoba, xelisuflebis danawileba, adamianis uflebaTa dacva), romlis mixedviT Sear-Cevs da aanalizebs masmediiT gamoqveynebul bolodroindel masalebs; afasebs saqarTveloSi arsebul viTarebas; miRebul daskvnebs amzadebs saklaso ganxil-vaze warsadgenad; monawileobs ganxilvis Sedegebis SejamebaSi;

Seiswavlis SeuzRudavi da SezRuduli mmarTvelobis politikur safuZvlebs; monawileobs saklaso debatebSi `rogori mmarTveloba umjobesia saqarTve-losTvis?~; ajamebs Sedegebs da wers statias.

irCevs romelime epoqis saxelmwifos da mis mmarTvelobas akavSirebs Sesabamis politikur TeoriasTan; ganixilavs am Teoriis religiur Tu istoriul-kul-turul safuZvlebs; eZebs analogebs Tanamedrove msoflioSi da aanalizebs aR-niSnuli politikuri Teoriis gavrcelebis mizezebs.

saxelmwifo mmarTvelobis sxvadasxva formas akavSirebs im ideasTan an ideebTan, romlebic safuZvlad daedo ama Tu im mmarTvelobas; afasebs maT samarTlianobi-sa da adamianTa Tanasworobis TvalsazrisiT; wers eses saukeTeso mmarTvelobis Sesaxeb.

TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs saqarTveloSi moqmed romelime sazoga-doebriv-politikuri institutebis (mag: politikuri partiebs, arasamTavrobo organizaciebs an masmediis saSualebebs) konkretul warmomadgenels; ikvlevs da afasebs (mag: jgufTan erTad Catarebuli gamokiTxvis, mediaSi gamoqveynebu-li masalebis analizis an sxva statistikuri meTodis safuZvelze) am organiza-ciisadmi sazogadoebis damokidebulebas;

Page 81: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

212

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

Seiswavlis saqarTvelos saxelmwifo mmarTvelobis Tanamedrove sistemas (struqturas, misi nawilebis funqciebsa da urTierTkavSirs); adarebs saqarT-velos warsulSi arsebul mmarTvelobis sistemebs demokratiulobisa da ka-nonis uzenaesobis TvalsazrisiT; muSaobis Sedgebs warudgens Tanaklaselebs gansaxilvelad.

adarebs 1921 da 1995 wlebis saqarTvelos konstituciebs umciresobaTa ufle-bebis dacvis TvalsazrisiT; msjelobs umravlesobisa da umciresobis gamijvnis kriteriumebze (mag: eTnikuri, qonebrivi, religiuri, kulturuli da a.S.) da maT Sesabamisad aRwers saqarTvelos mosaxleobis struqturas; afasebs demo-kratiis mniSvnelobas samoqalaqo integraciis procesSi.

irCevs romelime mezobel an ganviTarebul qveyanas da ganixilavs saqarTvelos-Tan urTierTobis Taviseburebebs; afasebs TiToeuli saxelmwifos politikur, ekonomikur da socialur maxasiaTeblebs; gansazRvravs maT saerTo interesebs da wers statias ori qveynis TanamSromlobis ganviTarebis perspeqtivebis Sesa-xeb, sadac asabuTebs sakuTar mosazrebebs.

Catarebuli gamokiTxvisa Tu piradi dakvirvebis safuZvelze gamoyofs saku-Tari dasaxlebis moqalaqeTa saWiroebebs saerTaSoriso urTierTobebSi (mag: ganaTleba, dasaqmeba, vaWroba, mogzauroba, TanamSromloba da a.S.); aanalizebs am urTierTobaTa mizezebsa da Sedegebs.

monawileobs saklaso diskusiaSi globalur problemebis warmoCenisa da maTi mogvarebis gzebis Sesaxeb; irCevs erT-erT problemas da moiZiebs damatebiT in-formacias mis gasaanalizeblad; saxavs gzebs mis gadasaWrelad.

Page 82: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

21�

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

XII klasi

istoria

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba:

buneba da

ekonomika

saxelmwifo mmarTveloba

da socialuri struqturebi

politikakultura da

religia

ist. XII 1. moswav-le aanalizebs XX saukuneSi saqarTve-losa da msoflioSi mniSvnelovan ekono-mikur cvlilebebs

ist. XII 2. moswavle aanalizebs resur-sebisa da ekonomikis urTierTgavlenas

ist. XII 3 moswav-le aanalizebs XX saukuneSi mmarTve-lobiT struqtureb-Si momxdar cvlile-bebs.

ist. XII 4. moswavle ikvlevs socialuri struqturebis ur-TierTmimarTebebs XX saukuneSi.

ist. XII 5. moswavle ikvlevs XX sauku-neSi saqarTvelosa da msoflioSi mi-mdinare saSinao da sagareo politikur procesebs.

ist. XII 6. moswa-vle ikvlevs sxva-dasxva kulturis urTierTobasa da

urTierTgavlenas.

ist. XII 7. mo-swavle msjelobs msofliosa da qar-Tuli kulturis ganviTarebis ten-denciebze.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: buneba da ekonomika

ist. XII 1. moswavle aanalizebs XX saukuneSi saqarTvelosa da msoflioSi momxdar

mniSvnelovan ekonomikur cvlilebebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs teqnologiuri cvlilebebisa da ekonomikis ganviTarebis urTier-Tgavlenaze;

• wers Temas, romelSic msjelobs romelime konfliqtis (omis) ekonomikur wi-napirobebsa da Sedegebze;

• erTi qveynis magaliTze werilobiT msjelobs, Tu rogor icvleboda sxva-dasxva epoqaSi saxelmwifos roli qveynebis ekonomikuri urTierTobebis gan-viTarebaSi;

• irCevs erT-erT ekonomikur Teorias da msjelobs, Tu ra gavlena moaxdina man ama Tu im qveynis (regionis) ekonomikur ganviTarebaze;

• adarebs Tanamedrove saqarTvelos fulad erTeuls sxva qveynis valutas da ukavSirebs maT mdgradobas qveynis ekonomikuri ganviTarebis dinamikas;

Page 83: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

21�

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• msjelobs qalaqisa da soflis xvedriT wilze Tanamedrove saqarTvelosa da sxva qveynebis ekonomikaSi;

• sakuTari qveynis (raionis, qalaqis, soflis) magaliTze msjelobs ekonomiku-ri ganviTarebisa da demografiuli problemebis urTierTkavSirze; avlebs pa-ralelebs sxva qveynebTan;

• jgufuri diskusiis dros msjelobs sabazro da gegmiuri ekonomikis Sesaxeb, gamoyofs maT dadebiT da uaryofiT mxareebs da qmnis misTvis misaReb mo-dels;

• msjelobs saqarTvelos ekonomikis regionis, imperiisa da msoflio ekono-mikasTan integraciaze (mag. saqarTvelo da kavkasia, saqarTvelo da sabWoTa kavSiri, saqarTvelo da msoflio);

ist. XII 2. moswavle aanalizebs resursebisa da ekonomikis urTierTgavlenas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• irCevs erT qveyanas (regions) da msjelobs, Tu ra gavlena axdens bunebrivi da anTropogenuli cvlilebebi mis ekonomikur ganviTarebaze (Mmag.: iaponiaSi dambebis mSenebloba, Waobebis daSroba kolxeTSi);

• msjelobs, Tu ra gavlenas axdens mosaxleobis raodenoba da simWidrove qvey-nis ekonomikur ganviTarebaze;

• irCevs erT-erT saxelmwifos da msjelobs, Tu ra gavlenas axdenda (axdens) is nedleuli, romelic mis teritoriaze moipoveba, am qveynis ekonomikur prio-ritetebze;

mimarTuleba: saxelmwifo mmarTveloba da socialuri struqtura

ist. XII 3. moswavle aanalizebs XX saukuneSi mmarTvelobiTi struqturebSi

momxdar cvlilebebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• irCevs erT-erT qveyanas da jgufuri diskusiis dros msjelobs masSi mmarTve-lobiT struqturebSi momxdari cvlilebebis Sesaxeb;

• adarebs centrisa da regionebis urTierTmimarTebebs sxvadasxva qveyanaSi; • jgufuri muSaobisas adarebs saxelmwifo mmarTvelobis sxvadasxva sistemas

(monarqiuli, konstituciur_monarqiuli, saparlamento, saprezidento, av-toritaruli respublika); iZleva sakuTar Sefasebas TiToeulis negatiuri da pozitiuri mxareebis Sesaxeb;

• jgufuri muSaobisas adarebs saxelmwifo mowyobis gansxvavebul sistemebs (unitaruli, federaciuli, konfederaciuli), iZleva sakuTar Sefasebas Ti-Toeulis negatiuri da pozitiuri mxareebis Sesaxeb; msjelobs, Tu romeli

sistema iqneboda saukeTeso Tanamedrove saqarTvelosTvis;

Page 84: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

21�

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

ist. XII 4. moswavle ikvlevs socialuri struqturebis urTierTmimarTebebs XX

saukuneSi.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• gamoTqvams sakuTar mosazrebas pirovnebis qonebriv da socialur mdgomareo-bas Soris urTierTmimarTebis Sesaxeb.

• adarebs ori an sami qveynis socialur struqturebs da miuTiTebs gansxvave-bebsa da msgavsebebze;

• ajgufebs sxvadasxva qveyanaSi gansxvavebuli socialuri fenebis warmomadgen-lebs da msjelobs maT socialur statusze;

• aanalizebs saqarTveloSi politikur partiebsa da sxvadasxva socialur fe-nas Soris urTierTmimarTebas; avlebs paralelebs evropis qveynebTan;

• irCevs erT-erT revolucias da wers Temas mmarTvelobiT da socialur stru-qtrurebSi am revoluciiT gamowveul cvlilebebze;

mimarTuleba: politika

ist. XII 5. moswavle ikvlevs XX saukuneSi saqarTvelosa da msoflioSi mimdinare

saSinao da sagareo politikur procesebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• irCevs msoflioSi ganviTarebul erT-erT mniSvnelovan istoriuli movlenas da wers Temas, Tu ra gavlena moaxdina man saqarTveloze;

• Tanaklaselebis jgufTan erTad irCevs politikur moRvawes da msjelobs mis mier arCeuli sagareo Tu saSinao politikuri kursis Sedegebze;

• irCevs sxvadasxva qveynis (regonis) ori moRvawis politikur ideebs, adarebs maT da msjelobs, Tu ra gavlena iqonia TiToeul maTganma msoflios an re-gionis politikur ganviTarebaze;

• gamoyofs Tanamedrove qarTuli saxelmwifos interesebs da msjelobs gadad-gmuli politikuri nabijebis Sesaxeb;

• simulaciuri TamaSis dros warmoaCens globalizaciis momxreebis da anti-globalistebis pozicias saqarTvelos politikur gaZlierebasTan dakavSi-rebiT;

• jgufuri diskusiis dros msjelobs separatizmis Sesaxeb saqarTvelosa da msoflioSi da Tanaklaselebis jgufTan erTad qmnis am problemis gadaWris sakuTar models;

• jgufuri diskusiis dros msjelobs saerTaSoriso terorizmsa da am proble-mis gadaWris gzebze.

mimarTuleba: kultura da religia

ist. XII 6. moswavle ikvlevs sxvadasxva kulturis urTierTobasa da urTierTgavlenas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• jgufuri an individualuri muSaobisas asaxelebs XX saukuneSi qarTuli xe-lovnebis im Zeglebs (mag.; literatura, saxviTi xelovneba), romlebzedac ga-

Page 85: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

21�

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

vlena moaxdina sxva kulturam; asabuTebs Tavis arCevans;• irCevs XX saukunis qarTul arqiteqturul Zeglebs da avlebs paralelebs

analogiuri daniSnulebis mqone sxva qveynebis ZeglebTan;• saklaso diskusiisas msjelobs evropuli da aRmosavluri kulturebis ur-

TierTmimarTebasa da TiToeulis gavlenaze XX saukunis qarTul xelovne-baze;

ist. XII 7. moswavle msjelobs msoflio da qarTuli kulturis ganviTarebis7. moswavle msjelobs msoflio da qarTuli kulturis ganviTarebis

tendenciebze.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• aanalizebs pop-kulturis ganviTarebis mizezebsa da Sedegebs msofliosa da saqarTveloSi

• irCevs xelovnebis erT-erT sferos (mag.: literatura, mxatvroba, kino da a.S.) da adarebs misi ganviTarebis tendenciebs saqarTvelosa da msoflios erT-erT qveyanaSi (regionSi);

• wers Temas, romelSic saqarTvelos an romelime sxva qveynis magaliTze ikvle-vs qveynis kulturul cxovrebaSi saxelmwifos Carevis problemas;

• irCevs erT-erT xelovans (mag. mixeil javaxiSvili, solJenicini, Carli Ca-plini) da mis biografiasa da Semoqmedebaze dayrdnobiT klasSi diskusiisas msjelobs xelovansa da saxelmwifos Soris urTierTdamokidebulebis saki-Txze.

programis Sinaarsi1

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

XX saukune

_ saqarTvelo da msoflio XXs-is dasawyisSi

_ I msoflio omi da parizis samSvidobo konferencia

_ saqarTvelo 1918-1921 wlebSi

_ saqarTvelo da msoflio 1921-1939 wlebSi

_ II msoflio omi da saqarTvelo

_ msoflio da saqarTvelo 1945-1985 ww.-Si

_ “perestroika” da ssrk-s daSla

_ saqarTvelo msoflio Tanamegobrobis wevri

standartSi gansazRvruli Sedegebis miRweva SesaZlebelia am Sinaarsis swavle-biT.

1

Page 86: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

21�

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

arCeviTi kursi1

XII klasi

globaluri problemebis geografia

wlis bolos misaRwevi Sedegebi

mimarTuleba:

dro da sivrce saxelmwifo

mmarTveloba da politika

garemo da

socialuri sistemebi

geo. XII 1. moswavle ikvlevs globaliza-ciis procesebis sivr-ce-droiT aspeqtebs

geo. XII 2. moswavle ikvlevs politikuri xasiaTis globa-lur problemebs.

geo. XII 3. moswavle aanali-zebs globaluri proble-mebis gadaWraSi lokalur, regionalur da saerTaSoriso doneebze SemuSavebuli koor-dinirebuli politikis auci-leblobas.

geo. XII.4. moswavle aanali-zebs globalur problemebs da msjelobs maTi gadaWris SesaZlo gzebze

geo. XII 5. moswavle ikvle-vs socialur-ekonomikuri xasiaTis globalur pro-blemebs.

geo. XII 6. moswavle ikvle-vs bunebrivi da anTropoge-nuli xasiaTis globalur problemebs.

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da indikatorebi

mimarTuleba: dro da sivrce

geo. XII 1. moswavle ikvlevs globalizaciis procesebis sivrce-droiT aspeqtebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• jgufuri muSaobis Sedegad adgens misTvis aqtualuri problemebis sivrce-droiT Taviseburebebs; gansazRvravs cnebas "globaluri" da SeimuSavebs kri-teriumebs am problemisadmi statusis misaniWeblad;

• gamoTqvams varauds globalur problemebs Soris mizez-Sedegobriv kavSire-bze da akeTebs Sesabamis sqemas;

• SeimuSavebs globaluri problemebis CamonaTvals, adarebs arsebuls da ga-nalagebs maT drois skalaze; aanalizebs problemebis warmoSobisa da trans-formaciis (warmoqmna, gamZafreba, mogvareba, Canacvleba) mizezebs;

• globaluri problemebis nusxidan gamoarCevs saqarTvelosaTvis yvelaze aq-

1 imis gamo, rom geografia XI klasSi savaldebulo sagania, arCeviTi kursis `glo baluri problemebis geografiis~ arCeva mxolod meTormete klasSia SesaZlebeli.

Page 87: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

21�

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

tualur problemebs; gansazRvravs maT transformacias sivrcesa da droSi; akeTebs problemis mimdinareobis amsaxvel sqemas.

mimarTuleba: saxelmwifo mmarTveloba da politika

geo. XII 2. moswavle ikvlevs politikuri xasiaTis globalur problemebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• jgufTan erTad aanalizebs politikuri xasiaTis globaluri problemebis warmoSobas, ganviTarebas da sivrcobriv Taviseburebebs. gamoxatavs sakuTar damokidebulebas aRniSnuli sakiTxisadmi da akeTebs prognozebs;

• mopovebuli informaciis safuZvelze (statistikuri, masmedia) aanalizebs msoflios qveynebis samxedro-politikur potencials da gamoTqvams mosazre-bas, Tu ra wvlili SeiZleba Seitanos TiToeulma moqalaqem da qveyanam mso-flioSi mSvidobisa da ganiaraRebis mizniT;

• irCevs da ecnoba (sainformacio saSualebebidan) erT-erTi qveynis mier gadad-gmul konkretul nabijebs ganiaraRebis da mSvidobis SenarCunebis saqmeSi da SeimuSavebs movlenebis ganviTarebis SesaZlo prognozs (sqema, scenari);

• adgens mizez-Sedegobriv kavSirebs eTnokonfliqtebisa da terorizmis warmo-Sobas, gamovlinebis formebsa da sivrcobriv Taviseburebebs Soris;

• sainformacio saSualebebidan moipovebs informacias msoflioSi da saqarTve-loSi arsebuli eTnokonfliqtebis da gaxmaurebuli teraqtebis Sesaxeb da adgens "cxeli wertilebis" rukas.

geo. XII 3. moswavle aanalizebs globaluri problemebis gadaWraSi lokalur, regionalur da saerTaSoriso doneebze SemuSavebuli koordinirebuli politikis aucileblobas.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• msjelobs mosaxleobis (ojaxis, Temis, qveynis, regionis da msoflios) cxo-vrebis wesis, garemosdacviTi cnobierebis, ganaTlebisa da adgilobrivi ka-nonmdeblobis mizez-Sedegobriv kavSirebze; gamoxatavs sakuTar damokidebu-lebas maTi mniSvnelobis Sesaxeb mdgradi ganviTarebisaTvis;

• ecnoba globalur problemebTan dakavSirebul saqarTvelos mier xelmowe-ril konvenciebsa da aRebul sxva valdebulebebs; adgens kiTxvars da atarebs sociologiur gamokiTxvas aRniSnul procesSi sazogadoebis da individebis informirebulobis da CarTulobis Seswavlis mizniT;

• jgufuri muSaobisas moiZiebs informacias saqarTveloSi an romelime sxva qveyanaSi globalur problemebTan dakavSirebul Sesrulebuli an Seusru-lebeli konvenciisa an valdebulebis Sesaxeb; kvlevis Sedegebs warmoadgenen auditoriis winaSe;

• ecnoba saerTaSoriso ekologiur TariRebs da klasTan erTad irCevs maTTvis sainteresos da amzadeben Sesabamis RonisZiebebs (Ria gakveTili, gamofena, konferencia da sxva);

• jgufuri muSaobisas msjelobs globaluri problemebis mogvarebaSi saerTa-Soriso Zalisxmevis mniSvnelobaze kacobriobis mdgradi ganviTarebis perspe-qtivisaTvis da Sedegebs warmoadgens sasurveli formiT.

Page 88: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

21�

sazo

gado

ebrivi mec

nierebebi

geo. XII 4. moswavle aanalizebs globalur problemebs da msjelobs maTi gadaWris SesaZlo gzebzelo gzebze

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• gamoarCevs im globalur problemebs, romelTa mogvarebac misi azriT axlo momavalSia SesaZlebeli da gamoTqvams varauds maTi gadaWris SesaZlo gzebze

• irCevs misTvis aqtualur globalur problemas, ecnoba arsebul mdgomareobas da qmnis misi ganviTarebis models (gadaWris da gadauWrelobis SemTxvevaSi)

• jgufuri muSaobis Sedegad ikvlevs globaluri problemebis modelirebis sakiTxebs da msjelobs erTiani msoflios koncefciis Sesaxeb

mimarTuleba: garemo da socialuri sistemebi

geo. XII 5. moswavle ikvlevs socialur-ekonomikuri xasiaTis globalur problemebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• gamoTqvams mosazrebas ra socialuri da ekonomikuri sargebelis motana SeuZ-lia SeiaraRebaze dazogil xarjebs;

• amyarebs logikur kavSirebs socialur-ekonomikuri xasiaTis globalur pro-blemebs Soris da msjelobs maT sivrce-droiT Taviseburebebze;

• rukebis da sxva wyaroebis safuZvelze aanalizebs qveynebs Soris sursaTis da nedleulis uTanabro ganawilebas; gamoTqvams varauds problemis lokalur, regionalur da globalur doneebze gadaWris SesaZlo gzebze;

• irCevs ganviTarebis sxvadasxva safexurze mdgom qveynebs; adarebs, ramdenad mZafrad warmoCindeba TiToeulSi globaluri socialur-ekonomikuri xasia-Tis problemebi;

• sxvadasxva geografiuli saSualebebis analizis safuZvelze msjelobs Tu ra rols TamaSobs istoriuli da geografiuli faqtorebi qveynebis ganviTare-baSi; aanalizebs CamorCenilobis parametrebis daZlevisaken mimarTul Ronis-Ziebebs da adgens msoflios regionebis prognozul (momavlis) "socialur-ekono-mikuri ganviTarebis" rukas.

geo. XII 6. moswavle ikvlevs bunebrivi da anTropogenuli xasiaTis globalur problemebs.

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:

• aanalizebs adamianis saqmianobis Sedegad warmoqmnil garemosdacviT globa-lur problemebs istoriuli warsulidan dRemde; gamoTqvams varauds maTi SesaZlo ganviTarebis Sesaxeb;

• sxvadasxva geografiuli saSualebebis gamoyenebiT aanalizebs atmosferos, hidrosferos, pedosferos da biosferos aTvisebis ZiriTad mimarTulebebs; irCevs romelime komponentis aTvisebasTan dakavSirebul globalur proble-mas, msjelobs mis usafrTxo aTvisebaze da Sedegebs gamoxatavs sasurveli formiT;

Page 89: sazogadoebrivi mecnierebebincp.ge/files/ESG/2010 wlamde/sazogadoebrivi mecnierebebi.pdf · paleoliTi - gamoiyenes cecxli zeda paleoliTi _adamiani cxovrobs gamoqvabulSi 40000 wlis

220

sazo

gad

oeb

riv

i me

cni

ereb

ebi

• ilustraciebis da sxva wyaroebis gamoyenebiT amyarebs kavSirebs globalur geoekologiur problemebsa da meurneobis im dargebs Soris, romlebic am problemebis maprovocirebelia; iyenebs Tematur rukebs da adgens geoekolo-giuri problemebis gamovlinebis mentalur rukas;

• monawileobs debatebSi Temaze: "warmoebis gafarToeba da ekologiuri balan-sis SenarCuneba";

• jgufuri muSaobisas irCevs romelime globalur geoekologiur poroblemas, gamoyofs misi mogvarebis ramdenime mniSvnelovan RonisZiebas da qmnis pro-blemis ganviTarebis scenarebs; Sedegebs gamoxatavs misTvis sasurveli for-miT (grafiki, diagrama da sxva.);

• wlis manZilze sxvadasxva wyaroebidan (samecniero literatura, perioduli gamocemebi, sainformacio saSualebebi) agrovebs informacias bunebrivi da teqnogenuri katastrofebis Sesaxeb; ganaTavsebs maT rukaze da drois qrono-logiur xazze; Sedegebs aanalizebs da warmoadgens Tanaklaselebis winaSe.

programis Sinaarsi

Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze:

1. globalizaciis procesi

_ globaluri problemebis warmoqmna _ globaluri problemebis urTierTkavSirebi _ kacobriobis mdgradi ganviTarebis perspeqtiva

2. umniSvnelovanesi globaluri problemebi

_ mSvidoba da ganiaraReba _ terorizmi_ eTnikuri krizisi _ CamorCenilobis daZleva_ demografiuli_ energetikuli_ sanedleulo_ sasursaTo_ urbanizacia_ jandacva_ biomravalferovnebis SenarCuneba_ ekologiuri (atmosferos, hidrosferos, pedosferos)_ msoflio okeanesTan dakavSirebuli_ stiqiuri kataklizmebi _ teqnogenuri katastrofebi