Minitab 15 for Windows

Portable

SAMOUCZEK

Przekad: Robert Winiewski

SPIS TRECI 1. Wprowadzenie 2. Rozpoczcie pracy 3. Analizowane dane 4. Wprowadzanie danych 5. Edycja danych 6. Wywietlanie listy danych 7. Zapisywanie danych 8. Statystyki opisowe 9. Obliczanie 10. Wykresy punktowe X-Y 11. Rozpoczcie osobnej analizy w tym samym projekcie Minitab 12. Czytanie danych z osobnego pliku 13. Czytanie blokw danych 14. Generowanie danych 15. Dzielenie arkusza na grupy 16. Wybieranie obserwacji 17. Sortowanie danych 18. Tablicowanie 19. Wykresy supkowe 20. Analiza regresji 21. Analiza wariancji 22. Zapisywanie wykresw i import do MS Word 23. Korzystanie z pomocy Minitab 24. Opuszczanie Minitab

- 2 -

1. Wprowadzenie Minitab oferuje szeroki zakres podstawowych i zaawansowanych zagadnie z dziedziny statystyki, w tym analiz bada danych, statystyki podstawowe, analiz regresji, analiz wariancji, analiz wielu zmiennych, szeregi czasowe, tabulacj poprzeczn symulacj i rozkady. Ma rwnie moliwo tworzenia wielu typw wykresw.

2. Rozpoczcie pracy Niniejszy Samouczek zakada, e znacie podstawy Windows. Suby ITS (Information Technology Services) oferuj wprowadzajce kursy i dokumenty do tego celu. Niniejszy samouczek opiera si na domylnej instalacji tego programu przez Czytelnika w katalogu N:\ i wywietla wygld pulpitu w rodowisku Windows XP i katalog Moje Dokumenty. Do pakietu mona dotrze z poziomu menu Start, wybranie Statistic | Minitab 15 oraz kliknicie ikony Minitab 15 i poczeka a obraz pokazany na Rys. 1 ukae si na ekranie (dla informacji: aby opuci Minitab, mona wybra polecenie menu File | Exit i potwierdzi decyzj; w tej fazie pracy nie trzeba zapisywa zmian projektu). Kombinacje tych skrtw klawiszowych polece bd dalej w tym Samouczku pokazywane wanie w ten sposb. Rys. 1.

Pod paskiem menu Minitab znajduj si dwa podokna: Session i Worksheet1. Okno Session jest miejscem w ktrym wywietlane s wyniki inne ni graficzne. Podkrela si, e mona rwnie tu wpisywa polecenia ale w tym Samouczku bdziemy w tym celu korzystali z rozwijalnego menu. Natomiast okno sesji Worksheet1 jest arkuszem, w ktrym mona wprowadza dane i je przeglda.

3. Analizowane dane Dane wykorzystane do ilustrowania prostego korzystania z pakietu Minitab zawieraj trzy zmienne: Plot (kod liczbowy sadu), Trees (liczba drzew w sadzie) oraz liczby jabek danego drzewa Apples (wartoci w nieokrelonych jednostkach). Dane te bd wykorzystane w pierwszym wiczeniu w celu ilustracji wprowadzania danych i ich modyfikacji i do tworzenia statystyk opisowych oraz do konstruowania wykresu punktowego X-Y.

- 3 -

4. Wprowadzanie danych wiczenie 1 Przesun kursor w obszar okna arkusza Worksheet1 i klikn w szarym polu bezporednio pod nagwkiem C1. Jest to miejsce nad wierszem 1 danych, w ktrym bdziemy wpisywali nazwy trzech zmiennych: Plot, Trees oraz Apples w komrkach pod C1, C2 i C3. Dane bdziemy wprowadzali w 7 wierszach pod spodem. 11 110 223 15 129 250 104 9 195 168 102 177 60 145 297 125 86 186 111 109 188 Okno naszego arkusza Worksheet1 poowinno wyglda jak na Rys. 2 Rys. 2.

5. Edycja danych Aby pokaza jak edytuje si dane, popenimy dwie pomyki we wprowadzonych danych (moe by ich znacznie wicej !). wiczenie 2 Bdn warto wprowadzilimy w trzeciej obserwacji dla kolumny Trees. Warto ta powinna wynosi 90, a nie 9. Aby j poprawi, skorzystamy z myszki przesuwajc kursor do waciwej komrki w oknie arkusza Worksheet1 i wpisujemy poprawn warto 90. Ponadto, pominlimy wiersz midzy wierszami 2 i 3, ktry teraz musimy wstawi. Przesuwamy kursor do wiersza 3 w kolumnie C1 i wybieramy polecenie menu Editor | Insert Rows. Pusty wiersz zostanie wstawiony nad wierszem aktywnym, a wiersze pozostae zostan przesunite w d. Wpisujemy wartoci: 88 122 266 aby zastpi wiersz z gwiazdkami *. Podkrela si, e w Minitab gwiazdka * reprezentuje brakujc warto.

6. Wywietlanie listy danych Chocia mona oglda dane w oknie arkusza Worksheet1 , lepiej je wywietla na licie danych wraz z wynikami analiz. Wyniki bd wywietlane w oknie sesji Session.

- 4 -

wiczenie 3 W pasku menu na grze ekranu wybieramy polecenie Data | Display. Otwiera si okienko dialogowe Display Data. Wybieramy wszystkie trzy zmienne przez kolejne podwjne klikanie na kadej z nich. Nasze okienko dialogowe powinno wyglda jak na rys. 3. Klikamy przycisk OK i okno sesji Session przybiera posta pokazan na Rys. 4. Rys. 3.

Rys. 4.

7. Zapisywanie danych Teraz moemy zapisa dane w pliku.

- 5 -

wiczenie 4 Wybieramy polecenie menu File | Save Current Worksheet As. W otworzonym okienku dialogowym pokazanym na Rys. 5 przesuwamy kursor do stacji dyskw N:\ (lub innej) i do wybranego katalogu, po czym w polu Nazwa pliku wpisujemy nazw pliku pod jak chcemy zapisa dane, np. apples. Nie zmienia zawartoci pola Zapisz jako typ z tekstem Minitab. Klikn przycisk Zapisz aby zapisa dane do nazwanego pliku. Uwaga: Tylko dla informacji odpowiednie polecenie pojawi si w okienku historii History, ktre

mona obejrze po klikniciu na jego ikonie . Zostanie wtedy wywietlona pena lista wszystkich polece Minitab jakie wydawalimy w aktualnej sesji i mona je zapisa podobnie jak zestawy danych. Rys. 5

8. Statystyki opisowe Istniej rne zestawy danych jakie chcemy oglda w statystykach opisowych (np. rednie arytmetyczne i odchylenia standardowe) dla drzew Trees i jabek Apples. wiczenie 5. Wybra polecenie menu Stat | Basic Statistic | Display Descriptive. W otworzonym okienku dialogowym wybra zmienne Trees i Apples przez ich kolejne, podwjne klikanie. Gra tego okienka dialogowego pokazana jest na Rys. 6. Klikn przycisk OK. Oczekiwany wynik pokazany jest na Rys. 7. Rys. 6.

- 6 -

Rys. 7.

9. Obliczanie Teraz chcemy obliczy redni liczb jabek dla kadego drzewa w kadym sadzie. wiczenie 6 Wybieramy polecenie menu Calc | Calculator. W otworzonym okienku dialogowym wpisujemy w polu Store Result in Variable nazw nowej zmiennej Average (rednia), przesuwamy kursor w pole wyrae Expression, podwjnie klikamy na Apples, nastpnie klikamy na symbolu dzielenia / , po czym podwjnie klikamy na Trees. Nasz ekran powinien wyglda jak na Rys. 8 (program dodaje automatycznie znaki cudzysoww (apostrofy) wok nazw kolumn. Klikn przycisk OK. Wyniki oblicze uka si w oknie arkusza Worksheet1 w nastpnej wolnej kolumnie (C4). Sprawdzi jedn lub dwie z tych wartoci. Sprbujmy teraz obliczy w kolumnie C5 pierwiastek kwadratowy z liczby drzew w kadym sadzie. Jak to naley zrobi ? Wskazwka: wybra Square root na licie funkcji Functions. Rys. 8.

wiczenie 7 Gdy chcemy obliczy statystyki kolumn, np. czn liczb jabek we wszystkich sadach (jedna liczba) w tym eksperymencie, mona skorzysta z polecenia menu Calc | Column Statistic, co otwiera okienko dialogowe pokazane na Rys. 9. Sprawdzi, czy czna liczba jabek wynosi 1782,0 (w nieokrelonych jednostkach). Warto przechowywana w zmiennej k1 moe by wykorzystana do dalszych oblicze jeli to bdzie potrzebne.

- 7 -

Rys. 9

10. Wykresy punktowe X-Y Moemy utworzy wykres jabek w kadym sadzie w funkcji liczby drzew w tym sadzie aby zobaczy czy istnieje jaka zaleno miedzy tymi zmiennymi. Jest to rwnie przydatne do wyznaczania dowolnych wartoci jakie mona wykorzysta w dalszych obliczeniach i do sprawdzania. wiczenie 8 Wybra polecenie menu Graph | Scatterplot | Simple. W otworzonym okienku dialogowym wykresu Plot, wybra opcj Simple i klikn przycisk OK. W kolejnym okienku dialogowym, wybra jako zmienne Y zmienn Apple, a jako zmienne X wybra Trees. Gra tego okienka dialogowego pokazana jest na Rys. 10. Klikn przycisk OK. Wykres pojawi si w oknie pokazanym na Rys. 11.

Aby usun wykres, klikn przycisk w grnym lewym rogu tego okna i wybra opcje Zamknij. Rys. 10.

Rys. 11.

- 8 -

11. Rozpoczcie osobnej analizy w tym samym projekcie Minitab

Poprzedni zestaw danych i jego analiz moe naley usun z Minitab przed rozpoczciem dalszych wicze. Mona to wykona dwoma sposobami, tak jak to pokazano w wiczeniu 9. wiczenie 9

1. Utworzy nowy arkusz Minitab za pomoc polecenia menu File | New i w otworzonym okienku dialogowym (Rys. 12) wybranie opcji Minitab Worksheet. Spowoduje to utworzenie nowej analizy w tym samym projekcie Minitab i jest to przydatne gdy chcemy utrzyma eksperymenty razem w jednej caoci.

2. Opuci Minitab poleceniem menu File | Exit i odpowiada przeczco No na wszystkie inne pytania. Pozwala to na rozpoczcie z zupenie osobnym projektem Minitab.

Teraz korzystajc z pierwszej metody usun poprzedni analiz. Rys. 12.

12. Czytanie danych z osobnego pliku

Zestaw danych jaki chcemy teraz analizowa mona wprowadzi korzystajc z edytora, bazy danych lub z arkusza kalkulacyjnego. Przykad ten zakada, e dane znajduj si w pliku tekstowym ASCII utworzonym w dowolnym edytorze takim jak Notatnik lub Office 2000 przy zapisaniu w poprawnym formacie txt lub dat. Inne formaty wprowadzania danych (np. z arkuszy Excela) mona otwiera bezporednio poleceniem menu File | Open Worksheet. Samouczek ten nie omawia takiego wariantu, ale pomoc na ten temat mona uzyska od sub Computing Advisory Service lub przez skorzystanie z odpowiedniego podrcznika albo dokumentacji. Istnieje kilka metod tworzenia rodowiska wprowadzania danych do MInitab, ale dla potrzeb tego Samouczka, wartoci danych s oddzielane jedn lub kilkoma spacjami. Chocia jest to przykad trywialny, to pozwala na atwe zademonstrowanie stosowanej metody. Dane nie musz by wartociami liczbowymi. Przykadowo, pakiet ten zawiera zestaw danych w pliku o nazwie school.dat, w ktrym istniej cztery wartoci danych, z ktrych kada reprezentuje ponisze zmienne: School Nazwa szkoy (wartoci znakowe) Quest Odpowiedzi na pytania tylko Yes (tak) lub No (nie) Number Liczba odpowiedzi na okrelone pytanie Correct Liczba odpowiedzi potwierdzajcych Yes na dane pytanie

Poniej pokazano grup danych (19 obserwacji):

- 9 -

Willink 1 10 7 Willink 2 15 8 .. Crossley 4 30 27 Crossley 5 30 29 Gdy nie korzysta si ze sformatowanych danych, rekordy o nazwie Maiden E mog stwarza problem, poniewa istnieje spacje w nazwie szkoy wiczenie 10 Wybra polecenie menu File | Other Files | Import Special Text. Otworzy si okienko dialogowe pokazane na Rys. 13. W polu Store data in Column(s) wpisa C1-C4, po czym klikn przycisk Format aby otworzy okienko dialogowe pokazane na Rys. 14. Zaznaczy pole User specified format, po czym wypeni towarzyszce pole wpisujc poniszy zwrot: A10,1X,F1,2X,F3,2X,F2 Oznacza to, ze pierwsze 10 znakw w pliku danych s alfanumeryczne (A10), istnieje jedna lub dwie spacje (1X lub 2X) oddzielajce kady element informacji oraz e dane liczbowe podawane s za pomoc jednej, dwch lub trzech cyfr (F1, F2 lub F3). Klikn przycisk OK w kadym z tych okienek dialogowych. Ukae si okienko dialogowe pokazane na Rys. 15, w ktrym trzeba wybra waciwy plik danych (N:\shool.dat.) Klikn przycisk Otwrz aby wprowadzi zestaw danych do nowego okna arkusza Worksheet2. Nazwa odpowiednio jego kolumny. wiczenie 11 Dla wprowadzonego zestawu danych moe by potrzebny procent poprawnych odpowiedzi na kade pytanie. Postpowa w tym celu zgodnie z instrukcjami podanymi w wiczeniu 6 w celu obliczenia wartoci procentowych (nada kolumnie etykiet Percent i sprawdzi wartoci dla losowych obserwacji). Wskazwka: Wprowadzi wyraenie Correct/Number)*100 w okienku dialogowym otwieranym poleceniem menu Calc | Calculator. Utworzy wykres wartoci procentowej poprawnych odpowiedzi w funkcji numeru pytania Quest zgodnie z wiczeniem 8. Rys. 13.

- 10 -

Rys. 14.

Rys. 15.

13. Czytanie blokw danych Czasem dane wprowadzane s do pliku lub do bazy danych w postaci regularnego n bloku, tak jak to pokazuje poniszy zestaw danych. Dane te znajduj si w pliku N:\cropyd.dat. Jednym ze sposobw jest wprowadzania takich danych do Minitab jest czytanie warto szeciu kolumn, po czym ukadanie ich w stosie jedne na drugich. Wyprbujemy to w nastpnym wiczeniu w celu zademonstrowania tej procedury.

- 11 -

wiczenie 12 Powtrzy wiczenie 10 i odczyta dane z pliku N:\cropyd.dat do komrek C1-C6. Tym razem w okienku dialogowym Format zaznaczmy pole Blank Delimited (tylko dane liczbowe), dziki czemu poprzednio zdefiniowany format zostaje pominity. Minitab zakada teraz, e kada kolumna danych jest rozdzielana spacj. Tak wic teraz dane s ustawione w stosie w celu utworzenia jednej kolumny C7 za 6-ma kolumnami ju wstawionymi. W rozwijalnym menu wybieramy polecenie Data | Stack | Stack Column, tak jak to pokazano na Rys. 16. Wybra wszystkie kolumny, ktre maj by ustawione w stosie, po czym zaznaczy pole Column of current worksheet i wpisa C7 w ssiednim polu. Klikn przycisk OK. W tym momencie moemy usun pierwsze 6 kolumn, ale w niniejszym Samouczku bdziemy kontynuowali prac bez ich usuwania. Rys. 16.

14. Generowanie danych

Tak jak opisano w poprzedniej sekcji, plik danych N:\cropyd.dat zawiera wartoci danych reprezentujce, zbiory z pl. Dane te gromadzono z eksperymentw o trzech nastpujcych czynnikach: wiato Light (cie/brak cienia), dodatek wody Water Aded (0, 50 oraz 100) oraz odywka Nutrient (poziomy: 1, 2 i 3). Istniej rwnie dwa powtrzenia Replicates. Zamiast wpisywa wartoci przedstawiajce kolejno danych, Minitab moe generowa te dane speniajce wczeniej zdefiniowany wzr. W tym celu naley wykona wiczenia 13 i 14 aby wygenerowa liczby i teksty dla tych czynnikw. wiczenie 13 Wygenerowa wartoci reprezentujce powtrzenia Replicate przez wybranie polecenia menu Calc | Make Patterned Data | Simple Set of Numbers. Wypeni odpowiednio otworzone okienko dialogowe pokazane na Rys. 17 i klikn przycisk OK. Czy rozumiecie wprowadzane wartoci i sposb ich obliczania ? Jeli nie, zapytajcie nauczyciela. Wypeni kolumny C9 do C10 odpowiadajce zmiennym Water i Nutrient. Doda nazwy tych kolumn jeli mamy takie yczenie. Spjrzmy teraz na okienko History i jego polecenia: SET C8 3(1:2/1)6 SET C9 1(0:100/50)12 SET C10 12(1:3/1)1 Jeli ich brak, zapewne dane wzoru zostay wprowadzone niepoprawnie. Wyprbowa ponownie korzystajc z pomocy nauczyciela.

- 12 -

Rys. 17.

wiczenie 14 Nie musimy si ogranicza tylko do danych liczbowych. Minitab akceptuje rwnie wartoci tekstowe. Mona je wygenerowa poleceniem menu Calc | Make Patterned Data | Text Values, po czym wypeni otworzone okienko dialogowe w sposb pokazany na Rys. 18 i klikn przycisk OK. Okienko History powinno zawiera ponisze dane: TSET C11 6("Shaded" "Unshaded")3 Rys. 18.

15. Dzielenie arkusza na grupy Moliwe jest, e chcemy podzieli nasze dane na grupy obserwacji korzystajc z polece, ktre nie zawieraj opcji BY (wg). W poniszym wiczeniu podzielimy arkusz na dwa dalsze arkusze, w zalenoci od iloci wprowadzanego wiata Light w jednostce eksperymentalnej i wykonamy test normalnoci dla kadej z utworzonych grup. Tak jak wczeniej stwierdzilimy w tym Samouczku, nie jest on pomocnikiem statystyki i dlatego wiczenie to jest doczone tylko w celu pokazania tej funkcji w odniesieniu do podzielonych arkuszy. wiczenie 15 W gwnym menu wybra polecenie Data | Split Worksheet w celu otworzenia okienka dialogowego pokazanego na Rys. 19. Skorzysta ze zmiennej Light jako zmiennej grupowej. Pracujemy na arkuszach, ktre zawieraj kolumny (zmienne) o nierwnych dugociach, a wic moe ukaza si komunikat ostrzegawczy, e niektre kolumny mog by wyczone z analizy. Mona to zignorowa (przez kliknicie przyciski Cancel), ale ktre to s kolumny i jak je zignorowa ? Moemy teraz wykona test normalnoci na tych dwch arkuszach korzystajc z polecenie menu Basic Statistic | Normality Test, ktry nie zawiera opcji BY.

- 13 -

Rys. 19.

16. Wybieranie obserwacji W kursie analizy moemy wyklucza pewne informacje zakadajc, e nie speniaj one oglnej hipotezy. W danych zbiorw z pl, wydajnoci z pl do ktrych nie wprowadzano wody nie s reprezentatywne. Dlatego naley je wykluczy z nastpnego etapu analizy. Nastpne wiczenie pokazuje jak to zrobi. wiczenie 16 Wrci do arkusza zawierajcego kompletny zestaw danych (korzystajc w tym celu z polecenia menu Window | Worksheet2). Nastpnie w gwnym menu wybra polecenie Data | Subset Worksheet aby otworzy okienko dialogowe pokazane na Rys. 20. Chcemy uwzgldni tylko te wiersze dla ktrych zmienna Water (kolumna C9) jest wiksza od zera. W tym celu zaznaczamy pole Rows that match i klikamy przycisk warunku Condition. Na ekranie pojawia si okienko dialogowe podobne do okienka dialogowego kalkulatora i w polu Condition wpisujemy C9 > 0 (patrz Rys. 21). Klikn przycisk OK w obu okienkach dialogowych oraz obejrze zawarto nowego arkusza. Rys. 20.

- 14 -

Rys. 21.

17. Sortowanie danych Czasem zachodzi potrzeba zmiany kolejnoci w zalenoci od wartoci okrelonej kolumny. W ten sposb mona zmienia kolejno wielu kolumn i chroni inne kolumny, ale mona identyfikowa do sortowania tylko maksimum 4 kolumny, chyba ze korzystamy z penej skadni polece (ktr mona obejrze w okienku History). Wykona wiczenie 17 ilustrujce ta technik. Pamita przy tym aby uwzgldni sortowana kolumn w kolumnach do sortowania (nie jest to wykonywane automatycznie). wiczenie 17 Wybra polecenie menu Data | Sort aby wywietli okienko dialogowe pokazane na Rys. 22. W tym przypadku wybra C7 aby posortowa dane wg zmiennej Light (w kolejnoci malejcej Descending) w kolumnie C17. Pamita aby doczy rwnie zmienn Light do kolumny C21. Klikn przycisk OK oraz sprawdzi wynik w arkuszu. Czy jest to poprawne ? Rys. 22.

- 15 -

18. Tablicowanie Tabulacja porzeczna Cross-Tabulation lub po prostu tabele czstoci s czsto stosowane do kontroli danych, jak rwnie do prezentowania podsumowania rnych zmiennych w raportach. Poniszy przykad jest wykorzystany do prostego zademonstrowania moliwoci Minitab w odniesieniu do oryginalnych danych z poprzednich wicze w tabeli podobnej do pokazanej w rozdziale 13. wiczenie 18 Wrci ponownie do penego arkusz Worksheet2 i wybra polecenie menu Stat | Tables | Descriptive Statistics aby otworzy okienko dialogowe pokazane na Rys. 23. Wypeni list zmiennych jakociowych Categorical variables tak jak na Rys. 23. Klikn przycisk Associated Variables aby otworzy okienko dialogowe pokazane na Rys. 24 oraz wybra zmienn C7. Zaznaczy pole Sums aby utworzy sum tej zmiennej i klikn przycisk OK. Rys. 23.

Rys. 24.

- 16 -

19. Wykresy supkowe Tak jak objaniono w rozdziale 10, prosty diagram moe bardzo dobrze ilustrowa dane sumaryczne w postaci podstawowych wykresw supkowych. Wykona wiczenie 19 aby wywietli rednie plony z pl (C7) dla kadego poziomu dodawanej odywki (C10). wiczenie 19 Wybra polecenie menu Graph | Bar Chart. Nastpnie wypeni otworzone okienko dialogowe tak jak na Rys. 25 i 26. Rysunek 26 pokazuje rednie Mean, ale mona to wyprbowa dla sumy Sum lub dla odchylenia standardowego StDev. Czy wykresy te s zgodne z odpowiednimi statystykami sumarycznymi ktre ju uzyskalimy ? Rys. 25.

Rys. 26.

- 17 -

W Minitab istnieje wiele polece dostpnych do analizy statystycznej. Z wszystkich mona korzysta na pocztku pod nadzorem nauczyciela-statystyka, poniewa istnieje wiele moliwoci wykonania zej analizy i mona korzysta w wielu procedur dla rnych odmian analizy, np. przy korzystaniu z polecenia menu Stat | ANOVA | General Linear Model. Niniejszy Samouczek nie jest przeznaczony do pokazywania jak analizuje si dane, ale do demonstrowania jak dziaa rozwijalne menu oraz jak wybiera si zwizane z tym opcje. Stosowane dane s bardzo proste i wiele z nich utworzono sztucznie wycznie dla pokazania typowych moliwoci.

20. Analiza regresji Wykorzystane tu dane do ilustracji technik analizy regresji w Minitab s form prb klinicznych obejmujcych 25 pacjentw cierpicych na torbiele wkniste. Dane te s zawarte w pliku o nazwie N:\cystic.dat i stosowane zmienne zestawiono w poniszej tabeli:

Poniej pokazano podzestaw tych danych

wiczenie 20 Korzystajc z metody opisanej w wiczeniach 9 i 12, utworzy nowy arkusz i zaimportowa plik danych. N:\cystic.dat do kolumn C1-C11. Nie trzeba przy tym specyfikowa adnego formatu, poniewa wszystkie dane s liczbowe oraz oddzielane co najmniej jedn spacj.. Nazwy kadej kolumny s zgodne z wyej podana tabel, np. Subject, Age, itp.

Subject Numer pacjenta

Age Wiek

Sex Ple: 0=Male (mczyzna), 1=Female (kobieta)

Height Wzrost (cm)

Weight Waga (kg)

BMP Indeks masy ciaa Body Mass (Waga/Wzrost2

) w postaci procentowej wzgldem mediany wieku zwykych osobnikw

FEV1 Wymuszona objto wydechu w cigu 1 sekundy

RV Objto resztkowa

FRV Funkcjonalna pojemno resztkowa

TLC czna pojemno puc

PEmax Maksymalne cinienie statyczne wydechu (cm H2O)

- 18 -

Utworzy wykres punktowy X-Y Scatterplot tak jak to pokazano w wiczeniu 8 w celu

sprawdzenia zalenoci midzy maksymalnym cinieniem statycznym wydechu (C11) oraz wag pacjentw (C5). Czy mona zasugerowa istnienie zalenoci midzy tymi dwiema zmiennymi ?

Dopasowa regresj liniow miedzy tymi dwiema zmiennymi przez wybranie polecenie menu Stat | Linear Regression | Regression w celu otworzenia okienka dialogowego pokazanego na Rys. 27, w ktrym zmienn odpowiedzi Response jest kolumna C11, a zmienn niezalen prognozowania Predictor jest kolumna C5. Klikn przycisk OK i obserwowa wynik. Zapisa rwnanie dopasowanej linii.

Powtarza to wiczenie z wieloma parami innych zmiennych, np. Height i Weight.

Regresja wielokrotna Multiple regression jest rozszerzeniem tej podstawowej analizy, gdzie mona korzysta z wicej ni jednej zmiennej niezalenej Predictor. Rozszerzy list tych predykatorw w celu analizy zmiennej PEmax w funkcji Weight i Age. Zapisa rwnanie dopasowanej linii.

Rys. 27.

wiczenie 21 Gdy mamy troch czasu, powtarza analiz regresji dla maksymalnego cinienia statycznego wydechu Pemax w funkcji zmiennej wagi ciaa Weight. Tym razem klikn przycisk Graphs oraz wykreli reszty Residuals w funkcji zmiennej dopasowanej Fits (wykres reszt) Jest to bardzo przydatne narzdzie dla podjcia decyzji czy bardziej zoony model regresji moe lepiej objania t zaleno.

21. Analiza wariancji Minitab ma klika polece do przeprowadzania analizy wariancji zalenej w zbiorze danych, wiczenie to demonstruje prost analiz wariancji zrwnowaonego planu eksperymentu.

- 19 -

wiczenie 22 Arkusz ten zosta utworzony na dyskietce Minitab w pliku o nazwie N:\balaov.mtw. Utworzy nowe okno arkusza Worksheet (patrz wiczenie 9) i skorzysta z polecenia menu File | Open Worksheet, po czym wybra odpowiedni plik oraz obejrze dane. Obejmuj one plonowanie pomidorw Yield na podstawie eksperymentw zoonych z 3 blokw Block przy dwch prbach Side (na dwch poziomach) i czterech gatunkach Strain (na czterech poziomach klasyfikacji). Dane te mona analizowa w opisany niej sposb przy zaoeniu, e zmienna Strain jest losowa wzgldem wszystkich poletek w kadym bloku (losowo, zrwnowaony blok planu eksperymentu). W rozwijalnym menu wybra polecenie Stat | ANOVA | Balanced ANOVA w celu otworzenia okienka dialogowego pokazanego na Rys. 28. Wypeni to okienko jak pokazano na tym rysunku ze zmienn Yield polu Response i wyraeniem block side strain side*strain w polu Model. Klikn przycisk OK aby uruchomi analiz. Powtrzy t analiz po klikniciu przycisku Graphs i wybraniu zmiennych Residual w funkcji Fits (tak jak w wiczeniu 21). Rys. 28.

22. Zapisywanie wykresw i import do MS Word Najszybszym i najprostszym sposobem importu wykresu z Minitab do dokumentu MS Word jest skopiowanie okna wykresu i wklejenie go do dokumentu. Wyprbujemy to w nastpnym wiczeniu na utworzonym wykresie. wiczenie 23 Zminimalizowa sesje Minitab do ikony i otworzy nowy, pusty dokument Worda. Wrci ponownie do okna Minitab przez jego maksymalizacj. W rozwijalnym menu wybra polecenie Edit | Copy Graph, po czym wrci do dokumenty MS Word i wklei wykres w odpowiednim miejscu (za pomoc skrty CTRL + V) lub za pomoc polecenia Edycja | Wklej specjalnie).

23. Korzystanie z pomocy Minitab Aby dowiedzie si wicej o Minitab, mona skorzysta z menu Help | Help (opcja dostpna tylko penej wersji programu). Jest to wygodne narzdzie gdy zapomnielimy jakie okienko dialogowe wybra do okrelonego zadania. Jednak Minitab zawiera rwnie przewodnik statystyczny StatGuide oraz samouczek Tutorial (dostpne w Internecie) i zalecamy korzysta z tych materiaw.

- 20 -

24. Opuszczanie Minitab Przed ostatecznym opuszczeniem Minitab, naley najpierw zapisa swoj prac oraz dane w pliku na dysku N:\ (oznaczenie to moe by inne). W celu opuszczenia Minitab mona wybra polecenie menu File | Exit. Otwiera si wtedy okienko dialogowe pokazane na Rys. 29 pytajce czy zapisa wprowadzone zmiany przed zamkniciem programu: Rys. 29.

Wybra odpowied twierdzc Yes gdy chcemy zapisa zmiany w pliku projektu i nada mu odpowiedni nazw, np. Minitab_Tutorial. W przeciwnym razie wybra odpowied przeczc No. UWAGA. Pliki do ktrych odwouje si niniejszy Samouczek nie s doczone do pakietu Minitab Portable 1.15 ani do jego wersji instalacyjnej (przypis tumacza).