SAMOONIMOGUBITINAPONOSIDIKA

HEROJIJUGOSLAVENSKENARODNOOSLOBODILAKEBORBE

1941.1945.

SLOBODNAJUGOSLAVIJA

2

Sadraj:Uvodnarije ...................................................................................................................3JosipBrozTito ...............................................................................................................4NarodniherojiJugoslavije: .............................................................................................8Narodniherojistranidravljani:..................................................................................519Podacionarodnimherojima.......................................................................................548

3

Uvodna rijeDrugariceidrugovi,predvamastojiknjigaoherojima.Knjigaoljudimakojisuobiljeilijugoslavenskupovijesturazdobljudo1945.godine,aikasnije.Knjigaoljudimakojisurtvovalisebe,svojuobitelj,mnogiisvojivot,azadobrobitsvih inaskojismokasnijedoli.

FascinirajuejedaseupravonajmlailanradnegrupepokretaNaaJugoslavijatolikozainteresiraoipotrudiosedabiografijeskeniraiponovnosloiujednuknjiguknjigukojuTi,dragiitaoe,upravoita.Dokazjetodanarodniherojiidaljeive.Nesamousrcimasvojihsuboraca,(naalostsveihjemanje),nesamousuvremenicimanjihovogslavnogvoe,drugaJosipaBrozaTita,veiusrcimaljudikojisuserodiliposlijetogtraginog04.05.1980.godine.

Istina,ovaknjiganijenastalaprouavanjemnjihovihbiografija,njihovihivotnihputeva.Ne.Onajeponovnonapisana.TojezapravokopijaknjigeNarodniherojiJugoslavije,grupeautoraizdavne1982.godine.Mi,lanoviradnegrupeDrutvoSlobodnaJugoslavija,smatralismodaseljudikojisutakohrabrokrenuliuborbuprotivdalekojaegokupatora,kaoiprotivdomaihizdajnika,morajuspasitiodzaborava.Naanajnovijapovijestjepokazaladasedobrestvaribrzozaboravljaju.Stogaihtrebauvijekiznovavraatinavalovesvijestiiuvijekiznovaponavljati.Trebasepodsjeatinasveherojskebitke,nasvetegobekrozkojesuproli.Nesmijeihsenikadazaboraviti.

Onisuiliuratzatotosuvjerovali,uto,dajeonotoradejedinoispravno.Ilisuurat,jersuhtjelipomoiuoslobaanjunarodaodkapitalistikogjarma.Ilisuuratzatotosusvojojdjecihtjeliosiguratijedandrugaijiivot,ivotpunsmijeha,veselja,ivotneoptereenmrnjom ivotdostojanovjeka.Jerovjeknijeroendabibiorob.Ne!Onjeroendabibioslobodan,dabimogaouivatisveljepoteteslobode.

NarodniherojiSFRJsusvojimradom,svojimdjelom,anekiisvojimivotompridonijelidasenateritorijuSocijalistikeFederativneRepublikeJugoslavije50godinaivjeloumiru,uljubavi,ivjeloseivotomslobodnogovjeka.Aslobodasenedobija,onasemorastvoriti.Upraviluborbom.

NekaimjevjenaslavaiHVALA!

Otilisuuumu,auliupovijest.

ZlatkoStojkovi,dipl.ing.

4

Josip Broz TitoJosipBrozrodioseumalomseluKumrovcunaSutli,unajzapadnijemdijeluHrvatskogzagorja7.maja1892.godinekaosedmoodpetnaesterodjeceroditeljaFranjeiMarijeBroz,roeneJaverek.Mali"nesporazum"okotogabiografskogpodatka,sobziromdaseTitovroendanslavinadan25.maja,objasnilisunjegovibiografiinjenicomdajeJosipBrozzavrijemesvogadugogodinjegrevolucionarnogradabioprisiljendasesluilanimpapirimaidokumentima,pajetakoiujednomvojnikomdokumentuaustrougarskevojskezabiljeenodajeroen25.maja.Aupravonatajdan(25.V1944.)izvrenjeidesantnaDrvar.Roendanjeostao,panisamTitonijeeliodasetajdatummijenjakadgajenarodveprihvatio.SinocaHrvataimajkeSlovenke,JosipBroznijeosjeaonikakvihnelagodazbogteokolnosti,jerizmeudvijesusjednezemljenijebiloantagonizmaninetrpeljivosti.JosipBrozjemnogedanedjetinjstvaproveokoddjedaMartinaprekoSutle,tenauioodlinoslovenski,zbogegajeimaopotekoakadajepoaouhrvatskuosnovnukolu.

KadaserodioJosipBroz,ivotukumrovakojdolinijebioteakinaporan,oskudanijednolian.Iakojekmetstvoodavnobiloukinuto,seljatvosupritiskalitekinameti,poreziiopaoskudica,jersuimposjedibilimali,rasparani,azemljaslabekvalitete.Godina1903.i1904.bilesuveomaburneutimkrajevima,uznakuopegnarodnogpokretaprotivmadarizacijesjednestrane,iuznakupobunesiromanihseljakaprotivsvihvrstaeksploatacijesdrugestrane.

OsnovnukoluJosipBrozjepohaaouKumrovcuod1900.do1905.PosvretkuosnovnekoleJosipBrozje,zbogtekogstanjauobitelji,moraoodloitisvojodlazaknazanat,pajenekovrijememoraoraditikodsvogujakauSloveniji.Nakontogajeradioujednojsisakojkantini.Godine1907.jepostaoegrtmehaniarskeradioniceuSisku.Pozavretkuegrtskekole1910.prviputstieuZagrebgdjepostajelanSocijaldemokratskestrankeHrvatskeiSlavonijeiuestvujeuradnikimdemonstracijama.

Nakon"izleta"uTrst,gdjenijenaaoposao,vraaseuZagrebgdje1911.sudjelujeuvelikimdemonstracijama.NakontogajeradiouKamnikuuSloveniji,enkovuuekoj,uMnchenu,utvorniciautomobila"Benz"uMannheimu,uNjemakomRuhru,Beu,BekomNovomMjestugdjejeradioutvorniciautomobila"Daimler"kaoprobnivoza.Nauiojenjemakiiekijezik,usavriosvojiizuionovezanate.

Godine1913.odlaziuvojsku.Poetkomprvogsvjetskograta1914.shvatiojedatonijenjegovratidanemazatadaratuje,pajeutouvjeravaoisvojedrugoveukasarni.OdvedenjeuPetrovaradinskutvravuitujeproveonekovrijeme,alinijeosuennegojeposlannafrontuuGalicijupazatimnaKarpate.

Nafrontijebiodo25.maja1915.kadajeranjenizarobljen.Uruskojbolniciprovoditrinaestmjesecigdjemnogoitaiuiruski jezik.Nakonizljeenja,TitojekaozarobljenikposlannaraduseloKalasijevo.PoredposlanalazivremenazaitanjeaurazgovorimasaseljacimasveseeespominjeimeLenjin.

Krajem1916.premjetenjeuKungurgdjeradinaodravanjueljeznikepruge.Ujunu1917.naputaKunguriodlaziuPetrogradgdjesudjelujeudemonstracijama.ZatimbjeiuFinsku.TamojeuhapeniposlanuzatvoruPetropavlovskojtvravi,izkojejetransportirannatraguKungur.IztransportajepobjegaoidospiouOmsk,gdjese,poslijepobjedeoktobarskerevolucije,prijaviouodredCrveneinternacionalnegarde.Naproljee1918.zatraiojedabudeprimljenuRuskukomunistikupartiju(boljevika).UljetoistegodineumaknuojepredKolakovomvojskommeuKirgize,gdjejeradiokaostrojarujednome

5

mlinu.PopovratkuboljevikauOmskvratioseutajgraditamopostaolanjugoslavenskesekcijeRuskekomunistikepartije.

Ujesen1920.vraaseuZagrebgdjestupauredoveKomunistikepartijeJugoslavije.Istegodinepartijajezabranjena.Kada1921.ostajebezposlazapoljavaseumlinuumjestuVelikomTrojstvugdjejesasvojomsuprugomiviodokasnogproljea1925.godine.Tumuserodilotrojedjece.PrvodijeteumrlomujeuZagrebu,auTrojstvusumusahranjenisiniHinko,kojijeumroosamdananakonroenjakerkiceZlatice,ijiseivotugasionakon17mjeseci.GodinudanaprijenegotonaputaVelikoTrojstvo,roenjesinarko,kojijejediniostaoivodetvoronjegovedjeceizprvogbraka.

NaputamlinuVelikomTrojstvuiukasnoproljee1925.godinedolaziuZagreb.PopartijskimzadacimaodlaziuKraljevicu,BeogradiuSmederevskuPalanku.Uaprilu1927.opetsevraauZagreb.OdsudauOgulinuosuenjenasedammjesecirobije,uvjetnonaetirimjeseca,zbogkomunistikepropagande.NakonizlaskaizzatvoraTitoujedinjujePartijukojajebilapodijeljenanarazliitfrakcije.

Kadasuujunu1928.godineorganizovanedemonstracije,naletkukojimseradnicipozivajunademonstracijestajaojepotpisJosipaBroza.Velikapotjerapolicijeraspisanaje20.juna1928.Uhapenje4.augusta1928.iosuennapetgodinarobije.Poetkom1929.dovedenjenaizdravanjekazneuLepoglavu.GodinudanaposlijenjegauLepoglavudolaziMoaPijade,tadastariiiskusnikomunist.Njihdvojicasupoelizajednoraditinaorganiziranjupartijskihjedinicaukaznionici.IztogavremenasauvanjeijedanoddvaportretaTitatoihjeizradioMoaPijade,kojijeinaebiopoznatislikar.

Poetkom1931.JosipBrozasuiznenadapremjestiliukaznionicuuMariboru,kojajebilanaglasukaonajgorauJugoslaviji.Tujeizdraokaznualiipaknijeodmahputennaslobodu.OdvedenjeuOgulin,gdjejetrebaodaodleijotriipolmjesecaonekaznenakojujebiouvjetnoosuen.Tekpotkrajmarta1934.izlaziizzatvora,alimujeodreenodamoraboravitiurodnomKumrovcuidaiznjeganesmijenigdjeotii.

VeuaprilutegodinenaputaKumroveciodlaziuSamobor.PostaojeilegalaciprviputsespominjeimeTito.PostojalojeviepriaotomekakojedobiotoimealijeJosipBrozkasnijevieputaobjanjavaodaganikakavposebnirazlognijepotakaodauzmetoime.Jednostavno,tojenarodnoime,kojenijeposebnorijetko.Preaviuilegalnost,Titojenastaviojoveompartijskomaktivnou.UkljuenjeuPolitikibiroCKKPJ1934.godine.ZbogpartijskihzadatakapovremenoodlaziuPariziMoskvu.

Krajem1937.godineJosipBrozTitopostajegeneralnisekretarCentralnogkomitetaKomunistikepartijeJugoslavije.PoslijetogajodvaputaodlaziuMoskvu1938.i1939.godine.FaizamseirioEvropom,HitleroveiMussolinijevearmijesunagranicamaJugoslavije,avladaCvetkoviMaeknevidiopasnostkojaseblii.Jedneodposljednjihveeriuoktobru1940.godineuDubravijeodranaPetazemaljskapartijskakonferencija.NakrajukonferencijeTitojerekao:"Drugovi,prednamasuodluujuidani.Naprijedsadaukonanupobjedu!Iduukonferencijumoramoodratiuosloboenojzemljiiodtuinaiodkapitalista!"

OkupacijaJugoslavijezateklagajeuZagrebu,odakleje,njegovominicijativom,upuenproglasCKKPJnarodimaJugoslavijeiradnomnaroduJugoslavije,ukojemuseistieodlunostPartijedauoslobodilakomratuustrajeuprvimredovima,ukojemuustajeprotivpotpaljivanjanacionalnemrnjeipozivaradnike,seljake,omladinu,graaneisverodoljubedaseujedineuborbizanacionalnunezavisnost.

6

Udrugojpolovicimaja1941.godineTitoodlaziuBeogradodakleusmjeravapripremezadizanjeustankaipoetakoslobodilakograta.PonapaduNjemakenaSSSR(22.juna)PolitbiroCKKPJjepodTitovimvodstvomocijeniodajenastupioodluantrenutakzapoetakoruanogustankaprotivokupatorainjegovihdomaihpomagaa.GlavnitabNarodnooslobodilakihipartizanskihodredaJugoslavije(NOPOJ)formiranje27.juna,aTitojepostaovrhovnimkomandantomNOPOJ.Podnjegovimvodstvomdonesenajeodlukaodizanjusvenarodnogustanka.

Beogradjenapustio16.oktobraiotiaonaosloboeni teritorijuzapadnojSrbiji,kamosupremjeteniiGNOPOJiCKKPJ.UStolicamaje26.i27.novembraodranosavjetovanjenacionalnihipokrajinskihpredstavnikanarodnooslobodilakogpokretaidonesenesmjernicezarazvojustankaioslobodilakeborbepodjedinstvenimvodstvomVrhovnogtabaNOPOJiglavnihtabovapozemljamaipokrajinamaJugoslavije.UoktobruistegodineTitosesastaouRavnojGorisDraomMihailoviemradidogovoraozajednikojborbiprotivokupatora,kojizbogstavaMihailoviazavravabezuspjeha.

Uoktobruinovembru1941.godineTitojeuUicu,odakleusmjeravarazvitakustanka.URudom,uistonojBosni,22.decembra1941.osnivaPrvuproleterskubrigadu.Naosnoviuspjehapostignutihuustankuioslobodilakojborbiudrugojpolovici1942.izdajenaredbuoosnivanjuprvihdivizijaikorpusa,tojebiotemeljstvaranjaNarodnooslobodilakevojskeJugoslavije(NOVJ).NanjegovuinicijativuuBihause27.Novembra1942.sastajupredstavniciNOBizsvihkrajevaJugoslavijei formirajuAVNOJAntifaistikovijeenarodnogosloboenjaJugoslavije.Godinudanaposlije,29.i30.novembra1943,uJajcusesastajeAVNOJnasvojedrugozasjedanjeidonosipovijesneodlukeobuduemureenjuJugoslavijekaofederativnedraveravnopravnihnarodainarodnostiJugoslavije.

Titodobivanaslovmarala.NekovrijemerukovodioslobodilakomborbomizDrvara,odakle,poslijeneuspjelognjemakogdesanta,25.maja1944.godine,odlazinaVis,gdjerazvijairokudjelatnostzameunarodnopriznanjenoveJugoslavije.Uaugustu1944.susreeseuNapuljuspredsjednikombritanskevladeWinstonomChurchillom.IstodobnodokseborizameunarodnopriznanjenovogastanjanatluJugoslavije,rukovodi,kaovrhovnikomandant,operacijamaosloboenjazemlje,kojeusklaujesoperacijamasaveznikihvojski.Predveer23.oktobra1944.stieuosloboeniBeograd.Potvrujuiveizborenetekovine,Tito7.marta1945.godineformiravladuDemokratskeFederativneJugoslavije.

NarodnooslobodilakaborbanarodaJugoslavijepobjednikijezavrena15.maja1945.Joutokuborbe19.novembra1944.PredsjednitvoAVNOJadodijelilojeTitunazivnarodnogherojaJugoslavije.JosipBrozTitobiojejediniVrhovnikomandantudrugomsvjetskomratukojijesvojeborcelinovodioubitku.RanjenjeubitcinaSutjesciujunu1943.godine.

Godine1948.oduprosediktatuStaljina,odbacivinjegovuneprijateljskupolitikuprematekovinamasocijalistikerevolucijeuJugoslavijiitekovinamaoslobodilakeborbe.Odbijanjemdasepokoritzv.RezolucijiInformativnogbiroakomunistikihiradnikihparija(Informbiro),kojajesadravalaagresivnupolitikuStaljinapremaJugoslaviji,Titoje,uimenaelaravnopravnostinarodaikomunistikihpartijasvihzemalja,odbaciopolitikumeunarodnogahegemonizmaidiktatavelikesile.UNarodnojskuptiniFNRJ27.juna1950.podniojeobrazloenjeOsnovnogzakonaoupravljanjuradnimkolektivimaodstraneradnika,istaknuvistarosocijalistikogeslo"Tvorniceradnicima".PrviputjezaPredsjednikaRepublikeizabran14.januara1953.

PoslijesmrtiStaljinauslijedilajenormalizacijaodnosasaSSSRpaje,zaposjetaHruovaJugoslaviji,ujunu1955,potpisanaBeogradskadeklaracija,kojomjeotvorenput

7

normalizacijiodnosaizmeudvijuzemalja,naosnovipriznanjanaelaravnopravnostimeunarodima,dravamaikomunistikimiradnikimpartijamasvihzemaljasvijeta.

Titojeodranih1950ihgodinapasvedosvojesmrtirazviogolemumeunarodnudjelatnost,jedanjeodzaetnikaiglavnihakterapokretanesvrstanostiskojimsuseidentificiralemnogenovoosloboenezemljeusvijetu.AfirmirajuimeunarodnipoloajJugoslavije,mirisuradnjumeunarodima,Titojeposjetiovieodsedamdesetzemaljasvijeta,nasvimkontinentima.ZagolemeitrajnezaslugekojejestekaozasvenarodeJugoslavijeizanjihovudravnuzajednicutriputajeproglaavannarodnimherojem.BiojebiranzadoivotnogpredsjednikaSKJ.Zaizvanredandoprinosvojnojznanostiipraksi,posebnozadoprinosizaslugeuizgradnjiteorijeiprakseoslobodilakogrataTitoje1976.dobiodoktoratvojnihznanostiiumjetnosti.Proglaenjeipoasnimlanommnogihakademijaznanostiiumjetnosti.

NajedanaestomkongresuSKJposljednjemkojemujeprisustvovaoodraojegovorosnazi,uloziiperspektivamaJugoslavije,onjezinojvjernostipokretunesvrstanostiioodsudnojvanostibratstvaijedinstvanarodainarodnostiJugoslavijegovorkojijesvojevrsnaoporukasvimbatinicimadravekojajestvorenapodnjegovimvodstvomikojojjeostaotrajnimsimbolom:TitovaJugoslavija.

4.maja1980.u15.05satinaKlinikombolnikomcentruuLjubljaniumrojenajveisinnaihnarodainarodnosti,predsjednikSocijalistikeFederativneRepublikeJugoslavije,predsjednikSavezaKomunista,VrhovniKomandantoruanihsnaga,MaralJugoslavijeJosipBrozTito.Pokopanje8.maja1980.uBeograduuKuicvijea.Nanjegovojsahranibilojeprisutno209delegacijaiz127dravasvijeta.Titovasahranabilajezvaninonajposjeenijipogrebnekogdravnikauprolomstoljeu.

8

Narodni heroji Jugoslavije:AlbahariAbrahamaNisim ................................................................................................14AntoniMateMilanVelebit............................................................................................16AntunoviIgnjataRistaBaja ............................................................................................18AntunoviJureIlija ..........................................................................................................20AnuiAnteTadija ...........................................................................................................22BaeMijeMaksimilijanMili ..........................................................................................23BadelSlavkaMarijan .......................................................................................................25BagatStipaVlado.............................................................................................................27BakoviFranjeRajka.......................................................................................................29BaltiNikoleMilutin ........................................................................................................30BanOlga ..........................................................................................................................32BaninaTomeAnte............................................................................................................33BeliniBartolaMarko ......................................................................................................35BiberStjepanaAntunTehek .............................................................................................37BiliJovanaBooMarjan.................................................................................................39BirtaLazeMojicaZec ......................................................................................................40BikupMarijaPetarVeno.................................................................................................42BjelogrliT.Kosta ...........................................................................................................44BlagojeviJovanaVera ....................................................................................................45BlagojeviMilanpanac ..................................................................................................47DuanBojovi ..................................................................................................................48BosniPereMilka ............................................................................................................50BokoviIvaMilo ............................................................................................................51BonjakRadovanaJefto....................................................................................................53BubanjFranjeViktor ........................................................................................................55BubiGostimiraDragan ...................................................................................................57BudakKarlaDivko...........................................................................................................58BudicinGieuseppePino....................................................................................................59BuhaRadaBoko .............................................................................................................60BulatPetraRade...............................................................................................................61CarDragutinaNikolaCrni................................................................................................63CarPetarZvrk ..................................................................................................................65CvetkoVjeeslavFlores ...................................................................................................67ajavecP.Rudi ................................................................................................................69aviDraganaMarijanGrga ............................................................................................70melikJankaJanko ..........................................................................................................72olakoviMieRodoljubRoko ......................................................................................74oloviStevan .................................................................................................................78oloviVidakaSavo ........................................................................................................80opelaStavraOrdan.........................................................................................................81ukiVukaBogoljub......................................................................................................82upiSavaedomirLjubo...............................................................................................84voroArsenaMihajilo .....................................................................................................85DakiBoidar...................................................................................................................87DaniloviJoveUgljea .....................................................................................................89DapeviJovanaPeko ......................................................................................................91DebeljakStjepanaStjepanBil..........................................................................................94DedeiStevanaBokoPop ...............................................................................................95

9

DelpinPetraRastislavZmago...........................................................................................97Demonja Nikola................................................................................................................99DimiTodoraNada ........................................................................................................101DomanyJosipaRobert....................................................................................................103DoenStevo ...................................................................................................................105DragarRezka..................................................................................................................106DugaliObrenaMomiloMomo ....................................................................................108DugandiJakovaJaka .................................................................................................110DugonjiIlijeRatomirRato............................................................................................111DugoeviAndrejaVeljko..............................................................................................113DujiTeodoraMilo.......................................................................................................115DukiMilanaStevan ......................................................................................................116DuliStipanauro .........................................................................................................118DumboviKovaiKataMati......................................................................................120DumiiPetraLjubo.......................................................................................................122DurakuRedepaEmin ....................................................................................................123DurbabaJovanaJoo ......................................................................................................125DuiHajdar ....................................................................................................................127apiNikoleuro..........................................................................................................129erekStipe.....................................................................................................................131ilasNikoleAleksaBeo ...............................................................................................132okiPereDanilo..........................................................................................................133onoviM.Branko ........................................................................................................134uriNoviceelimireljo.............................................................................................136EngelAleksandraEliasIlija,Andi...............................................................................137EypperErnestaErnest.....................................................................................................139FetahagiRamadanaAhmet...........................................................................................141FiketGrgeMirko............................................................................................................142FilipoviAvramaStjepan ...............................................................................................144GaeaVasilj..................................................................................................................145GajiMihajlaLjubivojeoka.........................................................................................147GaliMarijanaJureVeliki..............................................................................................148GaljerFranjeVilimio .................................................................................................150GardaeviPetraRadovan ..............................................................................................152GavranMileDuan.........................................................................................................153GavriGavreVeselin.....................................................................................................155GavrilovskiAlekseKiro .................................................................................................157GeorgievMilanaPeroio.............................................................................................158GerovacMileLjubica .....................................................................................................159GigovAndonaStrahil .....................................................................................................160GluhakIvo......................................................................................................................161GredeljJankaJanko........................................................................................................162GregoriPavle................................................................................................................163HariJakovaIvan IlijaGromovnik ...............................................................................165HoljevacSlaveVeeslav,Veco.......................................................................................167HribernikLovreRudolfSvarun ......................................................................................168HrovatFrancaan..........................................................................................................170HumoSalihaAvdo .........................................................................................................172IbrahimpaiHasanaMahmutMao ...............................................................................174IliIvanaLjubo ..............................................................................................................176

10

IliRadojaMilanua,iaumadijski ........................................................................178IliSimeMilan...............................................................................................................181JaneiJankaVidaVilmaLuka ..................................................................................182JaniVladoCapo............................................................................................................184JankezureGrga ...........................................................................................................185JankovGanetaBlagojaMueto.......................................................................................187JerebRadaDuantefan ................................................................................................188JerkoviDraganaDuan .................................................................................................189JoniAntaAnte ..............................................................................................................190JosifovskiVangelaJosifSvetarot ..................................................................................192JovanoviLjubisavaSavaSirogojno...............................................................................193JovanoviMilanaivoradikicapanac........................................................................194JovanovskiIgneIlijaCvetan...........................................................................................196JoviSlobodan ...............................................................................................................197KapiiMilaJovo...........................................................................................................198KaramandiStavreElpida ................................................................................................200KarangelskiAngelaVasko..............................................................................................201KaranoviMilanaNikola................................................................................................202KardeljEdvardaEdvard,Bevc,Kritof...........................................................................203KerinAlojzaMilkaPohorskaMilka...............................................................................210KluzValentinaFranjo.....................................................................................................212KljaiMirkaMilanka.....................................................................................................213KljajiFilipFia.............................................................................................................214KljajiIlijeMirkoStari...................................................................................................216KljajiMarkaMilo........................................................................................................218KneblMatijeFranjo........................................................................................................220KneeviGavrilaRadovanTihi ......................................................................................222KolmanJanozaAlojzMarok ..........................................................................................223KomarAlojzaSlavko.....................................................................................................225KomatinaAlekseMilo ..................................................................................................227KonarDmitraMarkoBura ............................................................................................229KonarGeceRade ..........................................................................................................231KonarNikoleDragica ...................................................................................................234KovaeviBlagojaSava .................................................................................................236KovaeviBoidaraBrankoikaMornar .......................................................................240KovaeviedomiraRadoslav .......................................................................................242KovaeviGolubaMilo ................................................................................................244KovaeviJeremijeVeljko .............................................................................................246KovaeviMilauran....................................................................................................248KovaeviNikoleMitarMujo ........................................................................................250KovaeviObrenaRadovanMaksim ..............................................................................252KovaeviPetraMirko ...................................................................................................253KovaeviPetraVasilijeile .........................................................................................254KovaeviPetraVojo .....................................................................................................256KovaeviRadosavaVojinVojo ....................................................................................258KovaeviSimeBoriaepan.......................................................................................259KovaiIvanaIvanEfenka .............................................................................................261KovaiLucijanaOskar..................................................................................................262KovaiMartinaJoe .....................................................................................................264KraigherAlojzaDuanJug .............................................................................................266

11

KrajaiIvanaIvanStevo ...............................................................................................268KrajgerAlojzaBoris.......................................................................................................271KraValentinaJosip .......................................................................................................273KreaiIvanaOtmarKultura ..........................................................................................274KreseFrancaFrancoban..............................................................................................276KrkaMarkaIvan...........................................................................................................278KroflinRudolf ................................................................................................................279KrsmanoviBranko ........................................................................................................280KrukaMarkaGojko ......................................................................................................282KufrinIvanaMilka .........................................................................................................284KujundioraMaksim...............................................................................................286KupreaninNikoleMilan................................................................................................287LabudoviJagoaMiloradLabud ...................................................................................289LatinoviJoveTrivoGaronja .........................................................................................291LaveviLuiNikoleIvan..........................................................................................292LazareviSavaBoo ......................................................................................................294LekoviMieVoja .........................................................................................................296LekoviPetar..................................................................................................................298LenacIvan......................................................................................................................300LisakJankoPuka ..........................................................................................................301LjekoviMaanaNikola...............................................................................................303MacuraMilanaSlobodan Bondo..................................................................................304MarinkoviJosipaIvanSlavko .......................................................................................306MaslariPantelijeBoidar ..............................................................................................308MasleaAleksandraVeselinVeso ..................................................................................310MasliSalkaOmer .........................................................................................................312MaeraFranaSergej .......................................................................................................314MakoviNoviceJelica ..................................................................................................316MakoviSekuleSavo....................................................................................................317MedeJanezaPavlaKatarina ...........................................................................................318MoraaSaveMilutin ......................................................................................................320MorinMiheIvanCrni...................................................................................................323MokriJanezaJoeCiril ...............................................................................................325MrazoviCzofekStjepanaKarloGapar ........................................................................327MrkociMarkaMarko.....................................................................................................329MrkociFranjeSlavko .....................................................................................................331MukerIvanaIvan ...........................................................................................................333NaStjepanaKosta ........................................................................................................335NemetVladimirBracoKozaranin .................................................................................338NenadoviGavraDragomir ............................................................................................339NikoliMihajlaGojko ....................................................................................................340NjeiLazaraVid...........................................................................................................342OrekoviJoseMarkoKrntija.........................................................................................345PajiDaiVaseDuan................................................................................................347PajiOiBartolaVinko ..............................................................................................348PajiDavidaDavid .........................................................................................................350PalikuaerifaIbe..........................................................................................................351PalkovljeviMiloaBokoPinki ....................................................................................352PanioraTodor..........................................................................................................354PapHenrikaPavleilja ..................................................................................................355

12

PapiJovearko ............................................................................................................357ParentaMiloaNenad.....................................................................................................359PavloviMiloje ..............................................................................................................361PavloviVeljkaRatkoiko ..........................................................................................363PeneziSpasojaSlobodanKrcun ....................................................................................365PeriMiloaVladimirValter........................................................................................367PetroviPetraAdam,Gigac............................................................................................369PijadeSamuilaMoaiaJanko ....................................................................................371PilipoviureMilan ......................................................................................................374PopoviAleksandraKoaPeraPosavski ........................................................................376PopoviMomiloOzren .................................................................................................378PopoviRadaJevrem .....................................................................................................380PravicaRisteDragicaDraga ...........................................................................................382PrimoracAntunaRudolf .................................................................................................386PrincipJoveSlobodanSeljo............................................................................................388RadiSvetozaraLepa .....................................................................................................390RadosavljeviVeraNada................................................................................................392RadovanoviMaksimaJovoJova..................................................................................393RakovacJoakim .............................................................................................................394RankoviMatejeAna ...................................................................................................396RankoviMilivojaAleksandarMarko ............................................................................398RaoviRadosavaMilija ................................................................................................401RategoracAndrijeAnte.................................................................................................403RoloviVladimirVlado..................................................................................................408RozmanFrancaFrancStane............................................................................................410RoancJoefaTine.........................................................................................................412RudolfJankaJanko.........................................................................................................414RukavinaIvanaAnte ......................................................................................................416RukavinaIvanaIvan .......................................................................................................418RukavinaPavlaIvanSio ...............................................................................................419RunkoMiloaZvonkoPavle...........................................................................................420RustanbegMilan.............................................................................................................422RuikaIvanaJosip ........................................................................................................423SabljakNikoleIvan ........................................................................................................424SadikuRamizBaca.........................................................................................................425SalihagiBeiraHimzo ..................................................................................................427SemiJoetaStaneDaki.................................................................................................428SpasiSaveMilan ..........................................................................................................430StankoviRadojaVelizarVecaKoragin .......................................................................432StanojloviSpireMiloradMia ......................................................................................434StefanoviDimitrijaSvetislavea................................................................................435StevoviVelimiraRodoljubRode...................................................................................437StikoviMihajlaMiloslav...............................................................................................438StojanoviIlijeBrankoKrvavi .......................................................................................439StojanoviMaksimaMihajloPuljo .................................................................................440StojanoviSimeMladen .................................................................................................441StojanoviVukojaBoidarDreniki...............................................................................443ariIveAnteRadepanac............................................................................................445epanoviPetraJaftoajo............................................................................................447egrtObrenaVlado ........................................................................................................449

13

entjurcFrancaLidija.....................................................................................................451ercerIvanaLjubomirLjubo ..........................................................................................453iblArminaIvan ............................................................................................................455korpikJosipaVelimir ...................................................................................................457olajaSimoSimela.........................................................................................................459otiPalaPal ...................................................................................................................461paljIvanaMilan ...........................................................................................................462panoviureIlija .........................................................................................................463panoviVaseTomica ...................................................................................................464piljakDragutinaMika...................................................................................................465tekoviPereLazo .........................................................................................................469tokovacAntonaJovanoja ........................................................................................471trokPavlaIzidorMrki.................................................................................................472tuliMirko...................................................................................................................474umenjakSlavkaSlobodanFeks....................................................................................476umonjaDragomiraMilo..............................................................................................478upicaRade...................................................................................................................480upiBlagojaObren.......................................................................................................482uranJoeJosip .............................................................................................................483urbatIlijeBrankoBane.................................................................................................485urkaloMirjanaDinko ...................................................................................................487urlanMarkaGojko .......................................................................................................489TuriIvanaIvanIztok...................................................................................................491VajnerDuanaSlaviaia ............................................................................................493VidekoviIvanPavel......................................................................................................495VidoviIvanaMarijaAbesinka ......................................................................................496VladuiuraBranko..................................................................................................498VlahoviFranetaJosipJoa............................................................................................500VlahoviMilinkaVelimirVeljko ...................................................................................502VlajiivanaMilosav ....................................................................................................505VujanoviSavaua ......................................................................................................506VukmanoviNikoleSvetozarTempo.............................................................................507VukmiroviNikoleBoroCrni.........................................................................................510ZrenjaninivearkoUa...............................................................................................512ZriliVladeura..........................................................................................................514ZupeviMehmedaAsim ...............................................................................................516ZvicerBlagoteJovanJovo..............................................................................................517

14

Albahari Abrahama NisimRoen je 28. januara 1916. godine u Tenju, Bosna iHercegovina,utrgovakojporodici.Jouviimrazredimagimnazije, koju je zavrio u Sarajevu, doao je u dodir snaprednoorijentiranomomladinomineposrednouestvujeu raznim njenim kulturnim, sportskim i politikimakcijama.

Poslije zavretka kole radio je, kao privatni namjetenik,u Sarajevu, gdje je istovremeno nastavio i revolucionarnuaktivnost. Osobito se isticao u radu klasnog sindikalnogpokreta u Savezu privatnih namjetenika i u SBOTIu.lanKPJ postao je 1935, a sljedee godine osuen je najednogodinju robiju koju je izdrao u Sarajevu,beogradskojGlavnjaiinaAdi Ciganliji.

Poslije povratka s robije, 1937. godine, ponovo se ukljuuje u partijskopolitiki ivot, a uaprilu 1940. godine, poslije povratka s odsluenja vojnog roka, postao je lan MjesnogkomitetaKPJzaSarajevo.Kaopoznatipartijskiaktivistodvedenjeukoncentracioni logoruIvanjicu, decembra 1940. godine, gdje je ostao sve do 29. marta 1941. godine. U vrijemekapitulacijejugoslovenskevojskeNisimsenalaziouSarajevu,gdjejeorganiziraoizvlaenjekomunistapalihuzarobljenikelogore.

U periodu priprema ustanka Albahari je, kao lan Mjesnog komiteta, bio vrlo aktivan uorganiziranju prikupljanja oruja i sanitetskog materijala, jaanju partijske organizacije ugraduipoveanjunjenespremnostizaprihvaanjenovihzadataka.

Kad je ustanak ve izbio, Nisim je radio na formiranju prvih partizanskih odreda u okoliniSarajeva. Bio je zamjenik komesara Semizovake ete i, prilikom organiziranja partizanskihodredanasektoruVareBreza,zarobljenjeuokoliniVarea.DovedenjeuustakizatvoruSarajevu. Poslije estokog muenja, pred samo strijeljanje, uspio je da zajedno s IsomJovanoviem, sekretarom Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu, Milutinomurakoviem iVasomMiskinom pobjegne iz neprijateljskog zatvora i da se prebaci naosloboenuteritorijuRomanije.Kaoiskusanpartijskiradnik,odmahjepostavljenzasekretaraOkrunogkomitetaKPJzaodred"Zvijezda",gdjesejednakoistakaoikaodobarboracikaoorganizator ipolitikimobilizatormasa.Utokuetverogodinjegrataproaojemnogeborbei jedinice. Po pravilu se nalazio tamo gdje je nedostajalo iskusnih partijskih radnika. Bio jezamjenikpolitikogkomesaraeteibataljona6. istonobosanskebrigade,sekretarOkrunogkomitetaKPJ zaRomaniju, lanOblasnogkomitetaKPJ za istonuBosnu, ef odjeljenjazazatitunarodazaoblastTreegkorpusa...

Poslijezavretkaoruaneborbe,NisimAlbaharijeobavljaoraznovrsne,vrlosloeneposlove.Bio je izvjesno vrijeme predsjednik Saveza sindikata Sarajeva, lan CK KPJ za Bosnu iHercegovinuodosnivakogkongresa1948.godine.VieoddesetgodinabiojeuCentralnomkomitetu naelnik Uprave za kadrove CK, lan Izvrnog komiteta CK KPJ za Bosnu iHercegovinu. U vie saziva biran je za poslanika Republike i Savezne skuptine. Bio jeministar rada, uVladi SRBosne iHercegovine, sekretar Izvrnogvijea, sekretarSkuptineSRBosne iHercegovine, predsjednikOrganizacionopolitikogvijeaSkuptineSRBosne iHercegovine,ipredsjednikraznihkomisijaitijela.

15

NosilacjePartizanskespomenice1941,iviedrugihodlikovanja.

Zavrio jeVisoku kolupolitikihnaukauBeogradu.Bio jelan jeSavjeta federacije i lanGKiCKSKBiH.

Ordennarodnogherojadodijeljenmuje27.novembra1953.godine.

16

Antoni Mate Milan VelebitRoenje2.oktobra1918.uGospiu,Hrvatska.MladostjeproveousiromanojradnikojporodiciuGospiu,gdjeje,pored osnovne kole, zavrio i etiri razreda gimnazije.Potozbogsiromatvanijemogaodanastavikolovanjeugimnaziji, roditelji su ga uputili u podoficirsku koluJugoslovenske vojske, koju je s uspjehom zavrio. Posletoga slubovao je u Skoplju kao rukovodilac administracije artiljerijske baterije. Tu je doao u dodir snaprednom omladinom i radnikim pokretom. Da bionemoguioproganjanjekomunistakojisusluilivojskuunjegovoj bateriji, tajno je unitavao dokumenta koja je zanjima slala policija iz njihovihmjesta stanovanja,A1939.odbio jedasasvojimvodompucaudemonstrantekojisuna skopskimulicamaprotestirali protiv okupacijeAlbanijeod strane faistike Italije. Zbog toga je bio uhapen, i

posle izlaska iz zatvora premjeten u Kraljevo. Tu se povezuje s naprednim radnicima izFabrikevagonaiukljuujeuradnjihovogsportskogdrutvaeljezniar".

Prilikomkapitulacije Jugoslovenskevojske,aprila1941.Nijemci sugadvaputazarobljavali,ali je oba puta uspeo da pobjegne i vrati se uKraljevo.im su poele pripreme za oruaniustanak,VelebitseopredjeljujezaoruanuborbuprotivokupatorapodirektiviPartije,odlazinaGo, gdje se pridruuje tamonjoj grupi partizana i uestvuje u prvimoruanimakcijamanapodrujuKraljeva.Vetadajezapaenkaohrabariodluanborac.

Meu mnogim borcima koji su se pred kraj 1941. povukli iz Srbije u Sandak, a zatim uBosnu,biojeiVelebit.Kadjeformirana1.proleterskanarodnooslobodilakaudarnabrigada,21. decembra 1941, postavljen je za komandira ete prateih orua, zatim je bio zamjenikkomandanta4.kragujevakog,i komandant5.beogradskogbataljona.

U svim velikim borbama koje je 1. proleterska brigada vodila na podruju Bosne, Hercegovine i Crne Gore, Velebit je stalno ispoljavao hrabrost, a kao komandant smjelost, odlunost, vjetinu i upornost u komandiranju. Prilikom napada na Tesli, na Novu 1943.godinu, kad je uspeh bio doveden u pitanje, ponovo je, na elu bataljona, jurnuo u grad,zarobiotopove,azatimgaajuiizstreljakogstrojapomogaouzauzimanjuutvrenihzgradai granatama iz topa unitio oklopni voz.Time je omoguio drugim jedinicama, koje su tadanapadalenagrad,dagalakeosvojeidoudovelikogplijena.Unapadunaujicu,decembra1943,biojeranjen.

Uproljee1944.postavljenjezakomandanta1.brigade6.likeproleterskedivizije.NjomjeuspjenokomandiraoutokuborbiimarevaodDrvaradoSrbije,zatimurazbijanjuetnikauSrbiji, osloboenju Valjeva i Beograda. Posle osloboenja Beograda, primio je dunostkomandantaartiljerije6. likeproleterskedivizije,azatiminjeneartiljerijskebrigade,inatojdunosti u meo je da se nade u pravo vrijeme i na pravom mjestu, da linim primjeromohrabri i potaknena izvrenje zadatka.Tako je, krajem aprila 1945, kad su njemake snageprotunapadom ugrozile artiljerijsku brigadu i pozadinu 6. like proleterske divizije, kodKretelovca, uspjeno organizirao obranu pjeadijskim orujem, nanio velike gubitkeNijemcimaiodbionjihovnapad.

17

Posle osloboenja, zavrio jeViu vojnu akademiju uSSSRu iViu vojnu akademiju JNA.Obavljao je visoke vojne dunosti u tabu korpusa, Armije i u Saveznom sekretarijatu zanarodnu obranu. Penzioniran je kao generalpotpukovnik JNA. Nosilac je Partizanskespomenice1941.ivieratnihimirnodopskihodlikovanja.

Narodnimherojemproglaenje20.decembra1951.godine.

18

Antunovi Ignjata Rista BajaRoen je 25. juna 1917. godine u selu Goli Ri, srezLeskovac, Srbija. Osnovnu kolu zavrio je u Bojniku, agimnazijuuLeskovcu.StudiraojenaPravnomfakultetuuBeogradu.

Jo kao gimnazijalac u Leskovcu priao je naprednomomladinskompokretu,akaostudentaktivnoseukljuiourad naprednog studentskog i radnikog pokreta iuestvovao u mnogim politikorevolucionarnim akcijamai trajkovima. Prije rata je bio predsjednik Udruenjastudenata u Leskovcu. lan KPJ postao je marta 1940.godine. Iste godine postao je sekretar OK SKOJa i lanOKKPJzaleskovakiokrug.Zbogaktivnogrevolucionarnog rada u Leskovcu uhapen je i protjeran u rodnomjesto, bez prava na povratak u Leskovac. Ali, on se

odmahvraa, isvedoodlaskauaprilskirat1941.godineuLeskovcuilegalnoiviiradikaolanOKKPJ.UtomperioduaktivnosebavioorganiziranjemPartijeiSKOJauleskovakomokrugu.

Kao rezervni oficir jugoslovenske vojske uestvovao je, u aprilskom ratu 1941. godine, nafrontukodStrumice.TamojezarobljeniodvedenuzarobljenikilogoruNjemaku.PrilikomvraanjazarobljenikaizNjemake,stakozvaneteritorijeBugarske,prijaviosezapovratak,iu tokuprolaskatransportakrozJugoslavijukodNiajeiskoioizvozaipobjegao.Doaojezatimuleskovakiokrug,istupiouJablanikipartizanskiodred.

U tokuNORabio je jedan od rukovodilacanarodnooslobodilakogpokreta na juguSrbije.Obavljao je razne dunosti: bio je zamjenik komesara 1. junomoravskog odreda i lanOKKPJ za leskovaki okrug. Potom je, po nalogu PKKPJ za Srbiju, poslat na teritoriju CrneTraveiVranja, i tamojeizvjesnovrijemebiozamjenikkomesara2.junomoravskogodreda,azatim,odjeseni1943.godine,sekretarOKKPJzaokrugVranje.Natojdunostiostaodopoetka1944.godine,kadaseponovovraauleskovakiokrug,gdjejebiosekretarOKKPJ.

Ubrzopostetoga,zbogsnanijegirenjaustankaistvaranjasveveegbrojabrigadaiodredaNOVna juguSrbije,ukazalasepotrebazajedinstvenomvojnomoperativnomkomandomzacijeli jugSrbije.Tadajestvorenajunomoravskaoperativnazona,zaijegkomandantatabaje postavljenRistaAntunovi.Poslije toga,kada jeponaredbiGlavnogtabaNOViPOSrbije formirana 1, srpska divizija (odnosno 21. divizija), Antunovi je postao njenkomandant.

Poslije dolaskaPokrajinskogkomiteta iGlavnog taba zaSrbiju izBosnena jugSrbije, jula1944.godine,AntunovisevraanadunostsekretaraOKKPJzaleskovakiokrug.Natojdunosti ostaje sve do dolaska u Beograd, na rad u PKKPJ za Srbiju, u novembru 1944.godine.

Poslije rata vrio je raznepartijske i dravne funkcije: sekretarOKKPJzaniskiokruglanCKKPSrbijepostaojenaIkongresu1945.godinelanCKSKJugoslavijenaVIkongresu,1952.godinelanIzvrnogkomkomitetaCKSKSrbije1948.godine,inatojfunkcijijebiosvedo1965.godineodmarta1957,dofebruara1961.godinejesekretarGradskogkomiteta

19

SK zaBeograd 1961. godine izabran je za organizacionog sekretaraCKSKSrbije i na tojdunosti ostao je do 1965. godine, kada je rasporeen na rad u CK SK Jugoslavije, zapredsjednikajedneodnjegovihKomisija.

Pored partijskih, obavljao je i niz dravnih funkcija: u Srbiji je od 1946. godine bio nadunosti ministra trgovine, ministra poljoprivrede, predsjednika Savjeta za poljoprivredu iumarstvo.Poslijereorganizacijeorganadravneuprave,postaojelanIzvrnogveaSrbije.U federaciji je bio na dunosti predsjednika Zadrunog saveza Jugoslavije, lana Saveznogizvrnogvea,predsjednikaKomisijezaizboriimenovanjaSavezneskuptine.

Odosloboenjajevieputabiranzarepublikogisaveznogposlanika.

SadajelanSavjetafederacije.NosilacjePartizanskespomenice1941,Ordenajugoslovenskezastaveslentominizadrugihvisokihodlikovanja.

Narodnimherojemproglaenje6.jula1953.godine.

20

Antunovi Jure IlijaRoen je 20. juna 1919. u Drveniku, kod Makarske,Hrvatska,usiromanojseljakojporodici.Dokjepohaaoosnovnu kolu u Drveniku, pomagao je roditeljima uobradi zemlje. Kada je porastao, radio je i kao nadniarkod imunih seljaka i bavio se ribolovom. Rano seopredijelio za borbu koju je vodila Partija u Makarskomprimorju.

KapitulacijabiveJugoslavijezateklagajekaomornaranarazarau Dubrovnik" uBokiKotorskoj.Tada se vraauDrvenik, pridruuje se organizatorimanarodnooslobodilakog pokreta i uestvuje u pripremamaustanka.Kada je,uaugustu1941.godine,dobiopozivdastupiudomobranskuvojsku,pobjegaojeodkueipreaouilegalnost.Uskorosumusepridruiliidrugidezerteriiz

Drvenika, s kojima prikuplja oruje i priprema oruanu borbu. U septembru je primljen uKPJ,aunovembruprisustvujesastankukomunistauBaini(kodPloa),nakomejeodluenodaseponeoruaniustanak.Januara1942.godineuestvovaojeurazoruanju,aufebruaruse pridruio blokovskim partizanima i uestvovao u svim borbama koje je vodila 1.junodalmatinska (Biokovska)etaprotivTalijana iustaa.Ubrzojepostaodesetar i istakaoseuborbamazaVrgorac,StaevicuiGrnenik.Kadaje,juna1942.godine,formiranbataljon,,Josip Jurevi", Ilija je postavljen za zamjenika komesara ete. U borbama koje je vodionjegov bataljon protiv Talijana, 16. augusta do 2. septembra, ispoljio je hrabro dranje iumjeno rukovoenje etom. Pri formiranju 4. dalmatinske brigade, januara 1943. godine,postao je komandir ete, a u martu zamjenik komandanta, pa komandant 1. bataljona Blokovskog odreda. S bataljonom je Ilija vodio teke borbe protiv ustaa u Imotskoj krajini inanosio im gubitke. Za postignute uspjehe bataljon je proglaen udarnim. Pod njegovomkomandombataljon je, poetkom juna1943. godine,napaoZagvozdukomesebranilooko150 ustaa. Posle dvosatne ogorene borbe ubijeno je 35, a zarobljeno 37 ustaa sastoernikom.PoetkomaugustaformiranajeGrupaudarnihbataljonaDalmacije,pajeunjensastavuaoibataljonIlijeAntunovia,Useptembru,Grupaudarnihbataljonajepreraslau3.dalmatinskubrigadu,ionsasvojimbataljonomuestvujeusvimborbamakoje vodibrigadaudolini Cetine, od Sinja do Knina. Posebno se istakao kodVrlike, vodei borbu prsa u prsaprotiv neprijatelja. U borbama za jako utvreno ustako uporite Bisko, uletio je u ustakitab, i tukaosesnjimakundacima.PoslekapitulacijeItalije,njegovbataljonjeuaousastav1. dalmatinske brigade i istakao se u borbama na srednjodalmatinskim otocima.U borbi naKoruliunitioje15,azarobio70njemakihvojnika.NaMljetujeubio90,azarobiovieod100Nijemaca.Mnogobrojnisuuspjesi1.udarnogblokovskogbataljonakojejepostigaopodkomandom Ilije Antunovia. Tokom NORa vie puta je ranjavan, ali je posle ozdravljenjauvijek uspijevao da se vrati u svoj bataljon, s kojim je pronosio slavu Biokovaca iromDalmacije. U maju 1944. godine teko je ranjen u borbama na olti, pa je prebaen nalijeenje u Italiju. Posle povratka u zemlju, decembra 1944. godine, i pored velike elje daponovovodi svojbataljon,nijeuspeo,ve jepostavljenzakomandantagradaDubrovnika,apredkrajratazakomandantaDopunskebrigadeuTrogiru.

Poslezavretkarata,svedo1956.godine,nalaziosenaodgovornimdunostimauJNA,kadaje, kao teak ratni invalid, penzioniran u inu potpukovnika. Posle toga je diplomirao naPravnomfakultetuuZagrebu.Kaoaktivnidrutvenopolitikiradnik,1969.godinebiranjeza

21

narodnogzastupnikaRepublikogvijeaSaboraHrvatske, i tu funkcijuobavljao jedo1974.godine.

NosilacjePartizanskespomenice1941.imnogihdrugihvisokihodlikovanja.

Narodnimherojemproglaenje23.jula1952.

22

Anui Ante TadijaRoen je u selu Glavice, kotar Sinj, 1896. godine.Zemljoradnik. Pod neposrednim utjecajem revolucionarnihpreviranjana(talijanskomfrontu,Anuijeformiraosvojupolitiku svijest i opredijelio se za revolucionarni radnikipokret. Poslije svretka rata i povratka kui stupio je,1920. godine, u KPJ, i kao njen lan razvijao jerevolucionarnu aktivnost na podruju Sinjske krajine naizborima za Konstituantu, 1920. godine, bio je poslanikikandidat na listiKPJzakotarSinj.UJugoslavijuposlije iprije estojanuarske diktature Anui se istie velikomenergijomiupornimprovoenjempartijskelinijeuradunaselu.Zbogrevolucionarnograda,andarmerijagajestalnoproganjala i 1926. godine je uhapen i podvrgnutzvjerskom muenju. Razbojnici, moete ubiti mene, aliodanost ivjeruuKPJinarodnikadneeteubiti",govorio

je tada Anui. Poslije izlaska iz zatvora, iako iscrpljen, Anui je nastavio revolucionarnudjelatnost, lako u strogoj ilegalnosti, Anui je uspio da formira etiri partijske elije uSinjskom kotaru. Bio je lan tadanjeg Pokrajinskog komiteta KPH za Dalmaciju. Godine1938.izabranjezasekretaraprvogkotarskogkomitetaKPHSinj.Anuijebioinicijatornizaekonomskih i politikih akcija,meukojima trajka radnikauTvornici cigle uSinju, trajkaradnikanamelioracijiSirijskogpolja,tojeomoguilodaseStrankaradnognarodaomasovi,politiki afirmira i da istupi samostalno na opinskim izborima 1940. godine, na kojima jenjenalistadobilaveinuiuzelaopinuSinjusvojeruke.Aprilskirat1941.godinezatekaogaje u vojsci. On je odmah, im je monarhistika Jugoslavija kapitulirala, poveo meduvojnicimaakcijuzaizvlaenjeiskrivanjeorujairatnespreme.PoslijedolaskauSinj,radinapripremamaoruanogustanka, sluei sevojnimiskustvom,steenimjouPrvomsvjetskomratu,ukome jeodobinogvojnikapostaooficir.Organizator jeprvihpartizanskihodredauSinjskojkrajini.U ljeto1941.godine, sgrupomod65naoruanihpartizanaboracaotiao jenaDinaru.Ve u prvimborbamaprotiv ustaa iTalijanaAnui je pokazao veliku hrabrostkao borac i rukovodilac. U decembru iste godine je formirana Kamenjika eta, i on jepostavljen za komesara. eta je izvrila niz uspjelih akcija i diverzija, medu kojima seposebno istiunapad na andarmerijsku stanicuuPanju15. studenog, inapadna (talijanskumotoriziran u kolonu kod sela ilaa (blizu Sinja), u kojoj je bilo vie od 1500 talijanskihvojnika.Anuijeprviotvoriomitraljeskuvatruikrenuoujuri.Slijedilisugaiostaliborci,Talijani supretrpjeliosjetnegubitke.Poginulasu4oficira,2podoficirai18vojnika,a13ihje zarobljeno. Osamnaestog sijenja 1942. godine talijanski vojnici krenuli su iz Vagnja kaseluKorita, ispodKamenice.Anuievaeta ih jenapala, aliu tojborbi, tekoranjen,padaimuruke.Iakojebioranjen,uzatvorusugazvjerskimuili i,poslijeosamdana, izvedenjepredokupatorskivojni sud.Osuen jenasmrt i26. sijenja1942.godinestrijeljan.USinju,namjestugdjejestrijeljan,podignutajespomenploa.

Narodnimherojemproglaenje20.studenog1951.

23

Bae Mije Maksimilijan MiliRoen je 12. decembra 1914. u Pakotanima kod Zadra,Hrvatska. Jo kao uenik klasine gimnazije u Splitupristupio je revolucionarnom radnikom pokretu i istakaose u mnogim politikim akcijama koje je organiziralaKomunistikapartija.UosamnaestojgodinipostaojelanKPJ. Zbog politike aktivnosti bio je pod prismotromreima. Na Sveuilitu u Zagrebu, gdje je studiraofilozofiju,godine1935.uhapsilisugai,naosnovuZakonaozatitidrave,osudilinagodinudanazatvora.

Poslije izlaska iz zatvora Maks Bae nesmanjenomenergijom nastavlja politiku aktivnost a 1936. godine,kada je planuo graanski rat u paniji, on medu prvimJugoslavenima odlazi u pomo panskom narodu irepublici. U paniji je ostao za sve vrijeme graanskog

rata, istiui se na raznim bojitima u redovima internacionalnih brigada, hrabrou isposobnou,kaoboracikaopolitikiradnik.

Poslije graanskog rata, s ostalim pripadnicima internacionalnih brigada, preao je nateritorijuFrancuske.Biojeinterniranukoncentracionilogor,odakleje1940.godinepobjegaoiilegalnoseprebaciouJugoslaviju.

Dolaskom u Split, odmah se ukljuio u politiki rad. Po zadatku partije, organizira razneakcije uperene protiv reima, priprema lanove Partije i SKOJa za obranu zemlje.AktivnoradiuPokrajinskomkomitetuKPHzaDalmaciju.

Poslije okupacije zemlje Bae je jedan od istaknutih organizatora narodnooslobodilakogpokreta i partizanskih jedinica u Dalmaciji. Za vrijeme formiranja prvog mosorskogpartizanskogvoda,1941.godine,tekojeranjeniilegalnoupuenuSplitnalijeenje.imjeozdravio, ukljuio se u organiziranje partizanskih jedinica u Dalmaciji. U stvaranjupartizanskihjedinicadolazilojedoizraajarevolucionarnoiskustvokojejeMaksBaestekaoupredratnojrevolucionarnojborbi,naroitoupanskomgraanskomratu.

Istaknuti je vojni rukovodilac.Kada je, aprila1942.godine, formirantabetvrteoperativnezone NOV Hrvatske, Bae je postavljen za operativnog oficira taba, a u februaru 1943.godine za komandanta Grupe partizanskih odreda Dalmacije na toj dunosti ostaje dopoetkaaugustaistegodine,kadajepreuzeodunostpolitikogkomesaraOperativnogtabaza Dalmaciju. Prilikom formiranja 8. dalmatinskog korpusa, 7. oktobra je preuzeo dunostnaelnikataba,aujanuaru1944.godinekomandirasnagamaNOVJzaobranulukeVis.

BaejejedanodpotpisnikaSporazumaopredajitalijanskedivizije,"Bergamo"uSplitu,12. septembra1943. godine.Kaopredstavnik 8. korpusa, nekoliko puta je putovaou Italijuzbogdogovoraisuradnjesasaveznikimjedinicama.

Rezervni je generalpukovnik JNA. Posle osloboenja obavljao je niz visokih dravnihdunosti: jedan je od rukovodilacaUDBe,ministar pomorstvauSaveznojvladi, ambasadorFNRJ u Japanu do 1954. godine, a od 1955. godine poslanik FNRJ u vedskoj.Na petomzasjedanju Generalne skuptine OUN lan je delegacije FNRJ. Bio je predsjednik odbora

24

Savezne narodne skuptine, potpredsjednik Sabora Hrvatske i dr. Izvjesno vrijeme bio je ilanCKKPH.Kasnijejeotiaoumirovinu.

NosilacjePartizanskespomenice1941.iveegbrojavisokihodlikovanja.

Narodnimherojemproglaenje24.jula1953.godine.

25

Badel Slavka MarijanRoenje3.srpnja1920.godineuKoprivnici,Hrvatska,uimunojtrgovakojporodici.NjegovotacSlavkoistricsu,u neposrednoj blizini Zagreba, u Sesvetama, osnovalitvornicualkoholnihpia.kolujeuiouZagrebu,aetvrtirazred gimnazije i nii teajni ispit s uspjehom je poloio1934/35.ugimnazijinaotokuKrku.

Poslije toga se upisao uTrgovaku akademijuuZagrebu.Tuseopredijeliozaidejenaprednogomladinskogpokreta.No, i pored kolovanja, bio je prisno vezan s mladimradnicima u oevoj i strievoj tvornici. S njima jedrugovao, pokuavao im osigurati bolji poloaj, pa je1939. godine bio i organizator, inicijator namjeravanogtrajka. Okupio je te radnike i oko Narodne pomoi, ajedna od njegovih znaajnijih akcija bilo je skupljanje i za

preivjele interbrigadiste iz Jugoslavije, koji su se,poslijezavrenog rataupaniji,nalaziliufrancuskimkoncentracionimlogorima.

U takvomangamanu zatekla jemladogMarijana ikapitulacijazemljeposlijeaprilskog rata.Medu prvima se ukljuio, na poziv Komunistike partije, u akcije na skupljanju oruja, azatim i na okupljanju boraca protiv okupatora i njihovih pomagaa. Bio je veza boracaZagrebakosesvetskogodredakoji jeosnovanusrpnju1941.godine,uumiDivljai,nacestiDubravaSesvete i zagrebakepartijskeorganizacije. Tada je postao i lan i legalneKomunistike partije Hrvatske. esto je odlazio u Zagreb, izvravajui razne partijskezadatke na tom poslu bio je nekoliko puta uhapen. Uvijek ga je iz ustakog zatvoraspaavalobogatstvonjegoveobitelji,kojajeuspjelapotkupitiustakeoficire.

Uprosincu1941.godineodlazinaraduHrvatskoprimorjeodatleuzimu1942.godinestieuGorski kotar, gdje postaje partizanski borac ukljuuje se u partizanski odred.Od tadaMarijanBadel jeneprestanoubitkamasneprijateljem,alidjeluje ipolitikimeduborcima,uprvomredumedumladima.

Ulistopadu1942.postajeborac13.proleterskebrigade,kojajenosilaslavnoimebrigada"Rade Konar". Tu se, medu drugim borcima, istakao kao odlian pukomitraljezac kaoaktivan skojevac, ubrzo postaje rukovodilac SKOJau jednomodbataljona te brigade.Nijebio dugo u Gorskom kotaru: zbog bolesti je upuen u Komandu umberakopokupskogpodruja,ukrajkojijedobropoznavao.

Naovompodruju,Badel jedaosvenajboljetojeimao:radiojekaopolitikiradnik,boriose kao i ostali borci, bio je rukovodilac kojeg su cijenili i suborci i narod tog kraja. Bio jenajprije politiki komesar Turopoljskoposavskog odreda, a zatim i komesar Operativnogtaba za umberak i Pokupje. Kao politiki komesar, Badel je uvijek medu borcima, ubitkamaiupredahuokraja,pokazujevelikorazumijevanjeibriguzadruga,suborca.

Organizira i razne vojnike akcije jedna od takvih bilo je i razoruavanje cijele satnijedomobranauseluSopnici.

26

Kadje,usijenju1944.godine,ponareenjutabaumberakoposavskogsektora,formiranabrigada "Franjo Ogulinac Seljo", po slavnom panskom borcu i partizanskom rukovodiocu,Marijan Badel postao je njezin politiki komesar. I na tom se zadatku isticao: zajedno sasvojimsuborcimasudjelovaojeunapadimananeprijateljskauporitaGoliBregiBrezovica.

Istakao se i u okraju, koji jezanjegabioposljednji,kad jenjegovabrigadavodilabitkenasektoru Pljeivice i poslije toga proglaena udarnom. Poginuo je kao pravi heroj, narodniborac,kodselaSvetaJana,22.lipnja1944.godine.

Narodnimherojemproglaenje6.srpnja1944.godine.

27

Bagat Stipa VladoRoenje22.oktobra1915.uSplitu,Hrvatska.ivotVladaBagata bio je ispunjen neprekidnom revolucionarnomdjelatnou, dosljednom borbom za ideale radnikogpokreta. Jo kao mladi: bio je poznat u radu naprednihomladinskih organizacija i u radnikim redovima kaoorganizator mnogih trajkova i demonstracija u Splitu.Zbogpolitikeaktivnostistalnojebioproganjan.Togajejo vise uvjerilo u potrebu nepomirljive borbe za istinu ibolji drutveni poredak.U lanstvoKPJprimljen je 1939,godine neposredno pred rat, 1940. godine, policija gahapsi, zajedno s grupom Spliana, i sprovodi na robiju uLepoglavu.

Zlostavljan imuen, bio je i fiziki veoma iscrpljen.Poslekapitulacije Jugoslavije uprava logora gaputa,misleida

e,zbogmalaksalosti i iznurenosti,uskoroumrijeti.Meutim,naslobodiVladodobivanovuenergiju i nastavlja politiki rad. Organizira i formira nove partijske organizacije. Angairadrugovenaprikupljanjuorujaimunicijeivripripremezaoruaniustanak.Sprvomgrupomboraca u ljeto 1941. godine odlazi naDinaru. Borio se u Cincarskom partizanskom odredubataljonu"VojinZirojevi",ukojemje,juna1942. godine, postavljen za komesara. Sluio je kao primjer dobrog borca i iskrenogkomunista u svim borbama u kojima je uestvovao. U toku etvrte neprijateljske ofanzive,februara 1943. godine, kada je 9. dalmatinska divizija napustila Dalmaciju i krenula premaHercegovini i Crnoj Gori, Bagat je postavljen za komesara novoformiranog taba Grupepartizanskih odreda Dalmacije. S ostalim rukovodiocima taba odigrao je znaajnu ulogu uponovnom formiranju partizanskih jedinica, jer je, posle odlaska 9, divizije, ostalo uDalmaciji svega oko 700 boraca. Njihov broj je neprekidno rastao, a svojim aktivnimdjelovanjimapartizanskejedinicesunanosileneprijateljuvelikegubitkenakopnuimoru.

Poslije kapitulacije Italije, septembra 1943. godine, gotovo cjela dalmatinska obala bila jeosloboena. im se ukazala mogunost za stvaranje mornarikih jedinica, Bagat u oktobru1943.godineuestvujeuformiranjuetvrtogpomorskoobalskogsektora.Izvjesnovrijemejeobavljao dunost komesara, ali je ubrzo postavljen za partijskog rukovodioca Sektora. Popotrebi, u aprilu 1944. godine, postavljen je za partijskog rukovodioca Drugog pomorskoobalskog sektora. Kada su jake njemake snage poduzele operacije zbog zauzimanjadalmatinske obale i ostrva, neke partizanske jedinice su bile primorane da se prebace naostrvaoltu,Hvar iVis.UtojsituacijidolazidoizraajaBagatovaneustraivostiodvanostkao rukovodioca iborca.Svojimbrodovimaonprebacujeborce1. i13.dalmatinskebrigadenaVis.Dokrajagodine,podnjegovimrukovodstvomprebaenojedesetinetisuazbjegovairanjenikauItaliju.Kaouzorankomunist,neobinohrabarboracirukovodilac,biojecijenjenmeu svojim borcima. Uivao je povjerenje i veliku popularnost, jer se na svakom mjestuisticaolinimprimjerom.

U maju 1944. godine upuen je na ostrvu Krk da pomogne u organiziranju i uvrivanjutamonjepartizanske jedinice.UpovratkuzaDugiotok,uzoru1. juna,pristaojesamcemna Olib, ne znajui da su se Nijemci te noi iskrcali na ostrvu. U luci su ga, iz zasjede,doekali njemakivojnici,otvorilivatrunanjegovbrod iposadu,kojasesastojalaod jo trimornara. Prvim neprijateljskim rafalima posada je bila pobijena. Videi neizbjenu smrt,

28

hrabro i prkosno Bagat se borio do posljednjegmetka. Pogoen rafalom u prsa, pao je napalubuidaljedajuiotpor,svedoknijeizdahnuo.

Narodnimherojemproglaenje10.septembra1948.godine.

29

Bakovi Franje RajkaRoena je 23. rujna 1920. uOruru, u Boliviji. GimnazijujeuilauZagrebu.Vekaosrednjokolacnalaseukrugunaprednih omladinaca, koji su uoi rata, uz pomorevolucionarnih studenata, osnivali ilegalne kruoke iskojevske elije u zagrebakim srednjim kolama.Prokuanananizuzadataka,1938.primljenajeuSKOJ.

kolske 1938/39. godine upisala se na Filozofski fakultetZagrebakog sveuilita, i kao organizirani revolucionar slakoom se disciplinirala u novoj revolucionarnoj sredini.Zapaenajeposavjesnostiu izvravanjuzadataka,ali ipoorganizatorskim sposobnostima. Zbog toga su jojpovjeravane najodgovornije dunosti. Naroito seaktivirala u pripremama za izbore 1939. Cijela njezinaobitelj (sestra Zdenka, braa i majka) bila je aktivna u

svimorganizacijamaklasnogradnikogpokretaodSKOJaiKPJdoURSSJainaprednogenskog i studentskog pokreta. Bila je poznata svim zagrebakim komunistima.Njihov stanpostao je stjecite revolucionarne omladine, radnika i intelektualaca. U njemu su se odralimnogi sastanci, a od 1939, kada je obitelj kupila trafiku u Nikolievoj ulici, istoj je svrsisluila i trafika. Ta trafika snabdijevala je materijalom i Tehniku Centralnog komitetaKomunistikepartijeHrvatske,ukojojje,uzpomoRajke,radioinjezinbratJerko,tadavelan KPJ. Rajka je bila omiljena meu studentima Zagrebakog sveuilita, ali nije ostalanepoznatanipoliciji.

Poslije okupacije zemlje, kompromitirana na Sveuilitu, morala se privremeno skloniti naBra.No,itujojnjezinrevolucionarniduhnedozvoljavadamiruje.Povezujesespartijskomorganizacijomineumornoradinapripremamazadizanjeustanka.

Ujesen1941,RajkasevraauZagreb,gdjeseopetukljuujeupartijskirad.Djelujeilegalno,zajedno sa svojom sestrom Zdenkom.U njihovom stanu je skladite partijskog materijala izabranjene literature nekadanje knjiare Kultura". Tu su bili spiskovi pretplatnika teknjiare,mainezaumnoavanje...TrafikajesadajavkaCentralnogkomitetaKPHrvatske,ijedan od najvanijih zagrebakihpartijskihpunktova.Rajkaobavljakurirskuslubu,putujuidoBeograda idrugihgradova, aujednoseangairaiuakcijamaudarnihomladinskihgrupa.UpoznatojakcijipaljenjastadionauZagrebubilajeiRajka.

Nou,20.prosinca1941,ustanobiteljiBakoviupalisuagentiUNSa,izvrilipremetainuiuhapsili Zdenku, Rajku i brata Mladena. Obje sestre su podvrgnute torturama. Nou sumuene,danjusuodvoeneutrafikudasepohapseilegalcikojibidolinajavkualiuzalud.Nitisukogaprokazaleutrafici,nitisupolicijirekleijednurije.Rajkaje24.prosincaprevezena u bolnicu u Vinogradskoj ulici, a Zdenka je sutradan, vidjevi da nema sestre,iskoristila moment nepanje svojih uvara, otrgnula se od agenata i bacila s etvrtog kataistranog zatvora UNSa u Zvonimirovoj ulici. Rajka je umrla od posljedica muenja, 29.prosinca1941.

Narodnimherojemproglaenaje24.srpnja1953.godine.

30

Balti Nikole MilutinRoen je 2. decembra 1920. godine u Donjem Selitu,Glina, Hrvatska. Potjee iz siromane seljake porodice.Osnovnu kolu je zavrio u svom selu, a dva razredagimnazije u Glini. U Zagrebu je uio mainobravarskizanat. Poslije zavrene kole, radi u Zagrebu, a izvjesnovrijeme i u Karlovcu. Jo za uenja zanata, Balti seupoznao s naprednim omladinskim i radnikim pokretom,ukojemaktivnoradiod1936.PosebnojeaktivanuURSu, u podrunici metalaca. Kao zapaeni omladinac uradnikompokretuZagreba,primljenje1938.uSKOJ.Onje jedan od organizatora trajkova, demonstracija i raznihdrugih politikih akcija koje je pokretala ivodilaKPJ, ijijelanipostao,juna1940.IstegodineizabranjeizalanaMK SKOJa u Zagrebu. U prvomajskim antiratnimdemonstracijama istie se rukovodilac SKOJa Balti.

Zbognjegoveaktivnosti,policijagahapsiiproganjaizZagrebanatrigodine.Meutim,onseubrzo vraa u grad, i ivi u njemupolulegalno, ne prekidajui radu radnikompokretu, doaprila1941.godine.

Odmah poslije okupacije zemlje, po odluci CK KPH Milutin odlazi u rodni kraj, da naglinskomkotaru unovimuslovimapomogne radupartijskihorganizacija.Kakosuustae iuovom kraju poele da hapse i ubijaju komuniste i sve ostale napredne ljude, te masovnoubijajusrpskinarod,radkomunistabiojeizuzetnoteak.IskusniilegalacBaltipostaje,veumaju,lanKotarskogkomitetaKPKzaGlinu.Onsvakogdanaodlaziuselauzpomoostalihkomunista,upozorava ljudedanevjerujuustakojvlasti,dauvajuorujeipripremajusezaustanak.MilutinodravastalnevezesOKKPHuKarlovcu.PredstavnikjeKKKPHGlinanaOkrunom partijskom savjetovanju predstavnika kotarskih komiteta KPH Vojnia,Vrginmosta iGline, 19. i 20. jula 1941, u umiAbez krajVrginmosta, gdje je,uzprisustvosekretaraCKKPHRadaKonarailanaCKKPJJosipaKraa,donesenaodlukaopodizanjuustanka na Baniji i Kordunu. Tu odluku sutradan prenose on i RankoMiti predstavnicimakomunistaKKKPHGlina, okupljenimu umiarkovac, nedalekoodGornjegSelita.Tadaje i donijeta odluka da oruane akcije u Baniji ponu 23. jula. Balti uestvuje i uorganiziranjuprvihpartizanskihjedinicauBaniji.Onradiinastvaranjuprvihorgananarodnevlasti, i u akcijama prvih banijskih partizana protiv ustaa, andara i domobrana,Milutin jedavao primjer hrabrosti i portvovanosti. Ve na Prvoj konferenciji vojnopolitikihpredstavnikaKordunaiBanije,19.i20.septembra1941,useluDodani,uPetrovojgori,onpodnosi izvjetajorazvojuirezultatimaNOPanapodrujuPetogiestogrejona.DvadesettreegoktobrapostajelanOKKPHzaKarlovac,auprvojpolovinidecembraizabranjezasekretara OK SKOJa za Karlovac. Milutin obilazi cijelo podruje Korduna i Banije,usmjeravaradskojevskihorganizacijaiuestvujeuborbamapartizanskihjedinica.

U januaru 1942, rukovodi desetodnevnim partijskim kursevima, a poetkom februara, poodluci OK KPH za Karlovac, odlazi s Korduna u Drenicu, da pomogne drenikimkomunistima.ObilazinekolikopartijskihorganizacijauGorskomkotaru, ipomaeMKKPHzaDrenicu.PonovosevraanaKordun,dabiveumartu,naDrugojokrunojkonferencijiKPHzaKarlovac,podnioizvjetajoraduskojevskeorganizacijeukarlovakomokrugu.DoprelaskanaraduPokrajinskikomitetSKOJazaHrvatsku,Baltirukovodiiskojevskomorganizacijom na Baniji. Oktobra 1942, odlazi po zadatku u okupirani Zagreb, gdje je

31

rukovodilacPovjerenstvaPokrajinskogkomitetaSKOJazaHrvatsku.TuuspjenoradiuvrlotekimilegalnimuslovimasaskojevskomorganizacijomZagrebaisjeverneHrvatske.

Godine 1943, Milutin je i lan Povjerenstva CK KPH za sjevernu Hrvatsku i Zagreb. Nadunosti sekretara Pokrajinskog komiteta SKOJa za Hrvatsku neumorno radi na jaanju iirenjuskojevskihorganizacijadokrajarata.

Poslije rata, Balti je sekretar Gradskog komiteta Narodne omladine Beograda, lan CKNarodne omladine Jugoslavije,ministar za rad vladeNRH, organizacioni sekretarGradskogkomitetaSKZagreb,lanIzvrnogvijeaSabora,dravnisekretarzarobniprometHrvatske,predsjednikOdbora za privredu i potpredsjednikVijeaSaveza sindikataHrvatske, lanCKKPHiCKSKJ,lanPredsjednitvavijeaSavezasindikataJugoslavijeipredsjednikkomisijezadrutvenoekonomskeodnose, razvojprivrednogsistemaidugoronuekonomskupolitikuPredsjednitvaCKSKJ.

NosilacjePartizanskespomenice1941idrugihvisokihodlikovanja.

Narodnimherojemproglaenje29.novembra1953.godine.

32

Ban OlgaRoena je29. juna1926.umalom istarskomseluZareju(Pazin). Nakon zavretka puke kole, nije zbogsiromatva mogla nastaviti kolovanje, nego je pomagalaocudaobavljakrojakeposlove.Otac joj jebionaprednoorijentiran, pa je to prenosio i na Olgu.Narodnooslobodilaki pokret je poeo pomagati 1941, akua njezina oca pretvorena je u partizansku bazu.Tu suse sabirala razna materijalna sredstva za NOP, odravalisastanci partijskih aktivista, odravala kurirska veza. Uorganiziranju i izvrenju tih poslova Olga je bilaneumorna: ila je odjeu za partizane, vrila kurirskuslubu, prikupljala hranu i lijekove. Uskoro je primljena iza lana SKOJa. Njen put slijedile su mnoge istarskeomladinke.Godine1943.odlaziuGorskikotar iboriseuredovima primorskogoranskih jedinica. Pohaa politike

kurseve,kakobisteklatovieznanja.Umaju1943.godinevratilaseurodnikrajipomagalaorganiziranjeomladineienauNOP.Zajednosasvojimocem,16.juna(lipnja)1943.godineprimljena je uPartiju u partizanskoj vojnoj bazi kod selaBrgudca, podPlanikom.Meutim,mogla je raditi samo nekoliko mjeseci. Osmog oktobra 1943. njemaki faisti opkolili sunjenurodnukuuiuhapsili jezajednosbratomiocem.IstogdanastrijeljalisunapazinskomgrobljuOlguioca.BratasuodveliulogorDahau.Njenumajkutakoersuuhapsiliiodveliulogor.OiOlginojsmrtisauvanajeilegenda.Kadasujehtjelipomilovati,govoreijojdajejomlada i da semoe promijeniti, ona imje odgovorila: "Jednamlada skojevkanemijenjase nikad". List "Glas Istre" pisao je 3. XII 1943. | o njenoj pogibiji i pogibiji njenog oca:"Poli su da rade u Istri za Istru, za slobodu, za na narod, poli su u borbu, i sada ih vienema. vapski faistiki razbojnici su ih strijeljali. Drug Ban i njegova ki dali su najveurtvu,dalisuivotesvojezaIstru,zaslobodu,zasvojnarod".

Proglaenajenarodnimherojem26.septembra1973.godine.

33

Banina Tome AnteRoen je 6. aprila 1915. na Velom Iu kod Zadra,Hrvatska,usiromanojradnikojporodici.UVelomIzujezavrio est razreda osnovne kole. Potom odlazi uakovec na trogodinje izuavanjemalerskogzanata.Godine1932.zapoljavaseuZagrebu,zatimdo1936.radiuSplitu i ibeniku, kada odlazi na odsluenje vojnog roka.Kao mlad radnik, Banina se ve u akovcu zainteresiraoza napredni radniki pokret. Kasnije radi u URSsindikatima u svim mjestima u kojima je bio zaposlen iuestvuje u mnogim akcijama. lan Komunistike partijeJugoslavije postaje 1939, a 1940. godine postaje sekretarkotarskog komiteta KPH Preko. Kapitulacija KraljevineJugoslavijezateklagajeuvojsci.

AnteBaninajejedanodistaknutihorganizatoraustankanapodrujuZadra.PonaloguOkrunogkomitetaKPHzasjevernuDalmaciju,onutovrijemeuZadru organizira prvu partijsku eliju i postaje njen sekretar. Po partijskom zadatku je, 7,decembra1941.godine,poveogrupuod30boracasaIza,prekoZadraiibenika,iuspeojeda ihdovedeuLiku.OvdjesujoranijebilestiglemanjegrupepartizanaizDalmacije,pajeizvreno njihovo spajanje i formirana je Dalmatinska partizanska eta, koja je ula u sastavlikogbataljona"MarkoOrekovi".OvaetajeodigralavelikuuloguurazvijanjubratstvaijedinstvahrvatskogisrpskognarodauLici.Antejebiopolitikikomesaretesvedo7.maja1942.godine,kadajeformiran1.proleterskibataljonNOPiDVHrvatske,aonpostaonjegovkomandant. Ovaj bataljon istakao se u mnogim borbama na teritoriji Dalmacije, Like,Gorskogkotara,Kordunaiumberka.PosebnoseistakaouborbikodGolubia,maja1942.godine, gdje je Banina, iako teko ranjen, komandirao bataljonom. Takoer se istakao uborbama na umberku, oktobra iste godine. Tada je, iako ponovo teko ranjen, Baninanastavio da rukovodi bataljonom do proboja iz okruenja. Za ovaj uspeh Ante Banina i 1.proleterskibataljondobilisupohvaluGlavnogtabaHrvatske.Nadunostikomandantaovoga bataljona ostao je do 4. novembra 1942. godine. Tada je bataljon uao u sastav novoformirane 13. brigade Josip Kra" (ubrzo preimenovana u 13. brigadu Rade Konar").Banina je od G Hrvatske bio imenovan za komandanta ove brigade.Meutim, zbog teihposljedicanastalihoduzastopnihranjavanjadunostnijemogaodaobavlja,vejeupuennalijeenje.

Kada je 13. februara 1943. godine formirana 9. dalmatinska divizija NOVJ, Banina jepostavljenzazamjenikakomandantaovejedinice.

UetvrtojofanziviAntejeuestvovaousvimborbamakojejedivizijavodilaodImotskogpasvedo prelaskaNeretve.Uz sveborbe, divizija je imala vidnu ulogu u prenoenju ranjenikaprekoPrenja, svedoNevesinja.PosleovihdogaajaBanina je imenovanzakomandanta16.banijske brigade brigadu je odvano vodio kroz sveokraje u petoj neprijateljskoj ofanzivi.Poslezavretkaofanzive(krajemjuna1943),postavljenjezakomandanta7.banijskebrigade.Po nareenju V Banina se iz istone Bosne (krajem augusta) vraa u Dalmaciju. Osmogseptembra 1943. godine postavljen je za komandanta 9. (dalmatinske) divizije NOVJ. Ovadivizija se borila pod njegovim rukovodstvom i istakla u neprestanim dvadesetodnevnimborbamakadaje.spreavalaprodornjemakihsnagauosloboeniSplit.DokrajagodineovadivizijaodbijaestenapadenjemakihiustakihsnagaizSinja,ImotskogiPosujakaDuvnu

34

iLivnu,vodiborbekodArana inaPeljecu.Od9.do17.decembrauestvujeunapadunaLivno.

Uprvojpolovini1944.godine9.dalmatinskadivizijavodiotreborbesnjemakimietnikim jedinicamakodBosanskogGrahova, aposebnouvrijemedesantanaDrvarod25.majado6.juna.

Udecembru 1944. godineBanina je upuen na kolovanje uSovjetski Savez 1944. i1945.zavriojeVojnuakademiju"Voroilov".

Od novembra 1945. godine nalazio se na visokim vojnim dunostima u JNA: komandantdivizije, komandant Armije, komandant armijske oblasti. Takoer, u poslijeratnom periodubiojelanCKSKHrvatske,narodnizastupnikuSaboruHrvatskeinarodniposlanikuSaveznojskuptini.Biojelan,papotomsekretarOpunomostvaCKSKJzaJNA.

GeneralpukovnikJNAAnteBaninaumrojeuBeogradu15.aprila1977.godine.

Narodnimherojemproglaenje20.decembra1951.godine.

35

Belini Bartola MarkoRoen je 13. augusta 1911. u Jakovlju, Donja Stubica,Hrvatska. Sin zagorskih seljaka, Belini je u zaviajuupoznao samo siromatvo i teak rad. U zagrebakojradnikoj sredini formirao se u istaknutog revolucionara,koji jeliniivotpodrediointeresimasvojeklaseinaroda.KaojedanaestogodinjidjeakdoaojeuZagrebnauenjekrznarskogzanata, a trigodinekasnijeve jeaktivanlanradnikih kulturnih i sportskih drutava. Od najranijemladosti pokazao je posebnu smionost za rad u klasnimradnikim sindikatima, i tom svom opredjeljenju zaneposredan rad s masama, u bazama Pokreta, ostat evjeranzacijelovrijemesvojerevolucionarnedjelatnosti.

Kao nadaren i bistar mladi, sposoban organizator isugovornik koji govori jezikom razumljivim radniku,

Belini jebioomiljennaroitouradnikimetvrtima.Umiojedaneorganiziranibuntusmjerirevolucionarom cilju. Takvog rukovodioca, uvjerljivog tumaa politike linije i programaKomunistike partije Jugoslavije, zagrebaka partijska organizacija primila je u svoje redovekadseveoporavilaodudaracaestojanuarskediktature,ikadjeodlukamaIVkonferencijeKPJ revolucionarni pokret radnike klase dobio vrstu platformu i iroki zamah upravo unjegovojproleterskojosnovici.

BelinijeprimljenuKPJ5.decembra1934,a1935.sekretarjePetograjonskogkomitetapodruja najrevolucionarnije zagrebake etvrti, Trenjevke, koju su sami radnici prozvali"Crvenomrepublikom".Udecembru1935.on jesekretarMjesnogkomitetaKPHrvatskezaZagreb.Uneprekidnoj politikoj djelatnostiBelini je, poetkom1936,uhapen,aliga je,uoktobruistegodine,zbognedostatkadokaza,sudoslobodio.Od1937.djelujeuVaradinuuURSovim sindikatima, dravnih radnika, aod februara1938. ikaolanOkrunogkomitetaKPHrvatskezaVaradin.

No,uzsveobavezeuZagrebu,ipotomuVaradinu,nezaboravljazaviaj.Organizira,1937.iprvupartijskuorganizacijuuOroslavju.

Ta mnogostrana Belinieva politika djelatnost od svakodnevnih profesionalnih obavezana pregovorima s poslodavcima i borbi za priznavanje i potpisivanje kolektivnih ugovora upojedinim tvornicama, do ilegalne organizacije demonstracija ili trajkovanijemogla ostatinepoznata policiji. U augustu 1938. ponovo je uhapen, u novembru 1939. dobiva izgon izVaradina,audecembruistegodineupuenjeuLepoglavu.Kadase(umartu1940)vratioizLepoglave, opet ulazi u URSSJ, kao profesionalni sindikalni funkcioner tu djeluje dorasputanjatihsindikata,odnosnodonjegovaponovnoghapenja,potkraj1940.godine.Biloje to Belinievo posljednje hapenje. Ovaj je put uspio pobjei iz vlaka kojim je ponovnoupuenuLepoglavu.Otadaiviuilegalnosti,idookupacijezemljedjelujekaoprofesionalnipartijskiradnik.

Uz ove svoje obaveze, Belini je stizao da praktinu djelatnost sindikalnog i partijskogrukovodiocadopuni ipisanomrijejuuradnikojtampi.Redovnojesuraivaou ,,Radniku"(1937)i"Radnikomtjedniku"(19381939.)