samenwerken van alle kanten bekeken

COWORKING:Eyeopeners,condities

eneenQuickScan

voorsuccesvolsamenwerken

TonVoogt

UitgeverijParthenon

Eikenstraat39,1326AGAlmere

www.uitgeverijparthenon.nl

©2013TonVoogt|UitgeverijParthenon.

Allerechtenvoorbehouden.

Voorzoverhetmakenvankopieënuitdezeuitgaveistoegestaan,dientmendewettelijk

verschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorechtteHoofddorp

(www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvangedeelte(n)uitdezeuitgaveinreaders

enanderecompilatiewerkendientmenzichtotdeuitgevertewenden.

Vormgeving:JanKeesSchelvis,SchelvisOntwerp

Trefwoorden:verbetermanagement,coaching

NUR:801

ISBN|EAN:9789079578559

Inhoud

Samenwerken van alle kanten bekekenAbe–Dezoektocht–Anderebrilop,danzietalleserandersuit–

Conditiesvoorsamenwerken–Werkenmetditboek

Samenwerken?Samenwerken:overalenaltijd–Watisheelbelangrijkomteleren?–

Opgrondwaarvandetailsordenen?–Integratieinjezelf

De negen condities voor samenwerken3. 1. De opbrengst

Eenexperimenteelmodel–Hetkanverkeerduitpakken

3.2. Inschatting van anderen

Stereotypenzijnhandig–Verwachtingenvananderen

beïnvloeden

3.3. Inschattingen over jezelf

Kandepersoonvandewerkeruitgeschakeldworden?–

Optimisme.Pessimisme–Aangeleerdehulpeloosheid

3.4. Gedragsrepertoire

Omeffectiefsamentewerkenmoetjeookik-gerichtzijn,

kunnenwedijverenenaltruïstischgeven–

Dezeviergedragingenenmanagementmodellen

3.5. Afstand

Welofnietelkaarweerontmoeten–Hoemeerendichterbij

elkaar,hoehogerhetIQ

3.6. Eenvoud

Nietbegrijpengeeftveelonzekerheid–Samenwerkenmet

verwarring–Dubbelzinnigheid

3.7. Communicatiestructuur

Luisteren,kijken,spreken,ruiken,bewegen,gebaren–

Ikkenmezelfnietzoalsdeandermekent–Insamenwerking

hoortstrijd

1.

2.

3.

3.8. Tactieken

Watiseengoedetactiekomzoveelmogelijkvoorjezelfuit

samenwerkingtehalen?–Kopiëren,eengoedemaniervanleren

3.9. Samenwerkvaardigheden

Doelenhelder?–Inschattingvananderen–Inschattingenover

jezelf–Ik-gericht–Tactieken–Specifiekesamenwerkvaardigheden

Quick Scan in SamenwerkbereidheidInterpretatiesvandescoresindescannaarSamenwerkbereidheid–

Profieleninsamenwerkbereidheid–Negenconditiesvoorsamenwerken–

AlgemeneActieSchema

De negen condities realiseren5.1. Gereedschapskist

Deuitgebreidevragenlijst–Desamenwerkbereidheidingroepen

–Desamenwerkbereidheidtussengroepen–Denegencondities

vergelekenmetde7s’en–Teameffectiviteitmodel

5.2. Implementatie

Vaninitiatieftotrealisatie–Eencontrolelijstvoorde

projectleider–Leiderschapsontwikkeling–Beschermaltruïsme

ensamenwerken–Toeval

De management agendaVrijwilligers–Niveausvancontrole

Opbouwen van samenwerking. OrganisatievoorbeeldenSamenwerken.Eenverhaaluitdeketen–Samenwerkeninde

assemblage–Samenwerkenineenmanagementteam–DeJamewish

case–Stellingenoversamenwerken

Samenwerken in de toekomst

Literatuur

4.

5.

6.

7.

8.

Samenwerken van alle kanten bekeken

Abe

AbeSilversteinhoudthetgrotestuurdatschokkendebewegingen

maaktsteviginzijnhandenterwijlzijnarmenevendeonverwachte

draaiingenvolgenomdaarnadewielenweerkrachtigtesporeninde

richtingdiehijwil.DeLandroverbonktovereenstenigewegnetbuiten

hethekvanhetlanceerterrein.Alex,destafmedewerkervoorcommu-

nicatie,verteldehemovereeninteressantemandieopeenheuvelnet

buitendelanceerbasisineencamperhuist.Eenmaandlangwilhijdaar

eenboekschrijven.Abepasseerthetgebouwwaarhijhierbegon.Hier

sprakhijvoorheteerstmetdetestvliegersdiedoorrakettentotver

bovendeaardegeschotenzullenworden.

Hijparkeertaandevoetvaneenlagebredeheuvel.Staptuit

enklimtnaardecamperdiebijiederestapmeerzichtbaarwordt.Hij

hoortzijnschoenenknarsenopsteen,eenlichtebriesbeweegtdedorre

struiken.Abekijktrond,niemand.Bijdecaravanroepthijenkloptop

dedeur.Geenreactie.Abe,vijfenveertig,ingenieurenleidervanhet

Apolloprojectdattotdoelheefteenmensopdemaantebrengen,doet

eenpaarstappenterug.Kijktrond.Zijnblikblijfthangenbijdelanceer-

torens,nukleinestreepjesineenleeglandschap.Jarengeledenkoos

hijditterreinuit.Leeg,vlak,geenmensen.Goedeverbindingen,stabiel

gelijkmatigweer.Erlageenlandingsbaanmettweebarakken.Directna

hettweedegesprekmetJohnF.Kennedywashijhiernaartoegevlogen.

HijzietKennedyvoorzichindienswerkruimte.“Abe,jijmoethet

projectleidenomdeeerstemensopdemaantezetten.Datmoeteen

Amerikaanzijn”.Weervoelthijdekrachtwaarmeehijjazei.Hetwas

1961.Hijleerdevankindsafaan‘ja’tezeggentegenondernemingen

waarvanhijopdatmomentgeenenkelideehadhoehijdiezoureali-

seren.Hijzegtookvaak‘nee’.Eenintuïtieveafweging.Ditisbinnenbereik,

maardatiseenspook.Dezeuitdagingvoeldebinnenbereik.

Samen

wer

ken van

alle kanten

bekeken

7

1.

8

Eenambitieuzedoelstelling,wantdetechnologieomraketten

tebouwenwaswelbedachtmaarnognauwelijksgetest.Gerichtschieten

meteengrootbereik,daarwasnoggeensprakevan.Alleanderetechnolo-

giemoestooknogontwikkeldworden.Hijheefteengeweldigvertrouwen

indeontwikkelmogelijkhedenvantechnicienwetenschappers.

Vertrouwenookindetechnischeknowhowvanallemensendieop

deeenofanderemanierbijhetprojectbetrokkenzullenraken.Een

gerechtvaardigdvertrouwen.Immerszeersuccesvolwarendeinspan-

ningenvandeafgelopenjarenmetdeopbouwvanlegersdieoptwee

fronten,inEuropaeninAzië,deuitgewaaierdeenbezettendelegers

versloegen.Detechnologischeontwikkelingtotdeatoombom.Ver-

trouwenookindemogelijkheidomcomplexesamenwerkingtussenzo

ontzettendveelverschillendemensen,voorkeuren,disciplinesenorga-

nisatiestoteensuccestebrengen.

Knerpendegeluiden,roodhaar,eenhoofdwaarindelippenhet

deuntje‘Weshallovercome’vormen.Demanheftzijnarm,eengroet.

Zijschuddenelkaardehand:AbeenMichael.Indecamperfoto’svan

Abe,Kennedy,astronauten,congresleden.Boekenoverleiderschap,

samenwerken,organisaties.Stapelsaantekeningen.Handgeschreven

engetypt.Eenkleinekoffertypemachineopdetafelmeteromheenvier

koppen.Eenhalfvolmetkoudekoffie.

Ikbestudeerwatorganisatiessuccesvolmaakt.Veelzaken:

geld,hulpmiddelen,systemen,steunvanopdrachtgevers,maarikcon-

centreermeopdeinternesamenwerking.“Jehadeengoedestart”,zegt

Michael.Jehebteenduidelijkdoeleniedereenwilookdathetgebeurt.

IedereAmerikaanwildat‘eenvanons’deeerstemensopdemaanzalzijn.

“Datisookheelbroos”,zegtAbeenherinnertzichdeaarzelingdieveel

mensenvoeldentoenenkeleastronautenverongeluktentijdensdevoor-

bereidingenopaarde.Erzijnmensenvanwiehetlevengevaarloopt.

OokvoelthijnogdeintensepijndiehemdoortroktoenhijzaghoeJohn

F.Kennedygedoodwerd.Zijndroom,zijnbindendekracht,ineensweg.

Hijvreesdevoormeer.Gelukkighaddenveelmensendedroomomarmd.

Ervolgdegeenblijvendeschade.Dezebelangrijkeconditievoor

9

samenwerkenisnogvervuld,zegtMichael.ZolangiedereAmerikaan

ereenvoordeelinzietomzichteverbindenmetdezedroomzalhij

ookbijdragen.

Mensen maken fouten

Watkanditverbondhetmeestschaden?“Mensenzijndeenigendie

foutenmaken”,zegtMichael.Machinesniet.Juist,zegtAbe.Ikbouw

controlesinenweercontroleopcontrole.Demotivatieomleverancier

tezijnendedeadlinetehaleniszogrootdatikvoortdurendmeer

kwaliteitcontrolesuitvoer.Hoekrijgikzeertoedatzeondanksdepres-

tatiedrukzelfookmaximaalallescontroleren?Datzehetbestewillen,

geloofikdirect.Hetisgeenmotivatievraagstuk.Weoverschrijden

steedsdegrensvanonskunnen.Daarvoormoetenweinnoverenendus

werkenweinhetbeginmetgroteonzekerheden.Nietskandeeerste

keergoedgedaanworden.Welerenvanfouten.Datkanalleenwanneer

weeroverpraten.Bijdeuiteindelijketesten,wanneermensenlevensop

hetspelstaan,magergeenfoutgemaaktworden.

Michaelschenkttweekoffieinenlegtdriedonutsoptafel.Ja,

jedoetnatuurlijkallesalwatbekendis.Inderdaad,hoekrijgjeieder

ertoeomvoortdurendhetveiligeeindresultaatvoorogentehouden.

Precies,zegtAbe.Hetofficiëledoelvanhetprojectiseenmanopde

maan,maarikrekenmezelfafopeenveiligeterugkeeropaardevan

allen.‘Onderweggeenmensenlevenverliezen’.Eenregeldiehijuit

zijnmilitaireopleidingmeenam:doealleszodatdekansdatjezoveel

mogelijkmanweerheelthuisbrengtzogrootmogelijkis.Ikhebal

eencrewverloren,weliswaaropdegrondtijdenseentest,datwilik

nietmeer.Datmagnietmeer.Watkaniknogmeerdoen,andersdoen?

Maakdeveiligheidtothetdoelvanalles,zegtMichael.Gadoor,zegt

AbedievoeltdatMichaelmetzijnideeëntevoorschijnkomt.Hijopent

zijnoren.

Samen

wer

ken van

alle kanten

bekeken

Tegenspraak

Bouwmeertegenspraakinindeheleorganisatie,iniederproject.Laat

mensenmeervragennaarhetwaaromvaneenidee.Laatzevragenbij

eenstelling,eenbewering,ofeengepresenteerdfeit:isdatwelzo?Dat

zegjenuwel,maarkloptdatook?Danmoetenmensenhuneigenin-

schattingenendievananderentegenhetlichthouden.Strafalleacties

omvoordeeltehalentenkostevananderendirectaf.Beloonalleacties

dietenvoordelevanhetheleresultaatzijn:vragenstellen,commentaar

geven,foutenmelden,onzekerhedenuitspreken.Strafiederecompetitieve

actieafenbelooniedereactiedietendoelheeftomheteindresultaatte

verbeteren.

Datzalnietgemakkelijkzijn,zegtMichael.Inderdaaddeorgani-

satielooptvolmetambitieuze,hoogstcompetitievemensen,bevestigt

Abe.Datwilikook.Grotedrangomtescoren.Misschienstuuriknog

teveelopindividueleprestaties,misschienmoetikgroepsprestaties

vooropstellen,denktAbehardop.Natuurlijkwiliederzijnbestekant

latenzien.Natuurlijkiserookveelcompetitie.Datmobiliseertper-

soonlijkeenergie.Debijdrageaanditprojecthaaltbijiederhetbeste

boven:willendeelnemenaanietsgrootsenerbetervanworden.Met

deinternecontrolesbewakenwedategoïstischehandelingengeen

afbreukdoenaanhettotaleresultaat.

Eenvoudig?

Hoeeenvoudigisjeorganisatie?,vraagtMichael.Hoeveelmanagement-

lagen?Kunnenmensenelkaargemakkelijkbereikenenstaanzeopen

voordwarsverbanden?Hm,hm,laatAbehoren.Nadeontploffingvan

eencabinemetastronautenerinbleekdatdemandiebijeencontrole

eenfoutsignaleerde,nietsdurfdetezeggen.Bangomalsnegatief,

verstorend,betweteriggezienteworden.Hijverwachttegeengehoor

tevindenbijzijndirectebazenenhogeropwasteverweg.‘Zeluisteren

tochniet.’

Aberealiseertzichdathijstevigeantwoordenklaarheeftwanneer

iemandditsoortvragenstelt.Vaakpastdat,nuluisterthij.Ingedachten

10

Samen

wer

ken van

alle kanten

bekeken

11

scanthijdetekeningenvandemanagementopbouwendecommunica-

tieregels.Teveellagen?Teveelalleenformelecommunicatie?Zo’nproject

kanalleenslagenwanneerhetallekennisdieerismobiliseert.Ineen

zocomplexesamenwerkingbrengtalleeneenvoudigeengedeeldetaal

eengoedeonderlingecommunicatietotstand.

Teweinigdirectecontacten?Teweiniguitdagendevragenaan

elkaar?Abebouwdeeenvolledignieuweorganisatie.Meteenbudget

waarbijiederaldirectdenkt:daarhalenwehetnietmee.Eencentrum

voorplannen.Testplaatsen.Fabriekenenspecialeafdelingendieonder-

delenontwerpenenbouwenkunnenalleengoedwerkenwanneerde

leidingalleonderlingeverschilleninafstand,cultureleachtergrond,

leeftijdenwetenschappelijkedisciplineoverbrugt.

ZijnogenfocussenopdievanMichael.Directevent.Ditgedrag

wilikmeerinmijnorganisatie.Neemteenhapvandedonut,eenslok

koffie.Dankje,succesmetjeboek.Tweefermehandengrijpeninelkaar.

Eenwolkjezandstofblijftlanghangenbijdecamper.

WanneerArmstrongenzijnmannenveiligopaardeterugzijn,

beltAbeMichael.Nubeniktevreden.Projectgeslaagd.Ikhebveelmeer

danikvermoeddeinmijnorganisatiemoetenvechtenomiedereenfris

enophetveiligedoelgerichttehouden.Dedoelenzijngoed,deregels

zijngoed,deindividuenook,maarhetisinderdaadnietvanzelfsprekend

datergoedsamengewerktwordt.Nietuitonwil,maarsamenwerken

staataltijdonderdespanningtussenrealiserenvanmijnpersoonlijke

doelenverbandmetanderenhouden.Gefeliciteerd.Wiljemevertellen

watjegedaanhebt?Mooidatjenaarmewiltluisteren,zegtAbe.Een

afspraak.Dehoornopdehaak.Abeneemteenhapvaneendonuten

evenzithijindecamper.Straksaaneentafelbijhemthuis.

De zoektocht

Ditboekstaatvolmetantwoordenopvragendieikmezelfstel.Het

begintmetvragendieikmijnhelelevenalstel:hoekanikmijndoelen

bereikenterwijlikanderendaarvoornodigheb?Anderenzijndaarniet

vanzelfsprekendtoebereid.Hoekrijgikzezover?Watmoetikdoen,

watlaten?Ikleesveel,ikziewatikzelfdoe,ikziedereactiesvan

anderenendeeffectenvanwatikdoe.Ikkrijgcommentaar.Ikcoach

andereninhunpersoonlijkeenzakelijkeopbouwvaneensamenwerkend

verbond.Samenwerkenheeftveelvoordelen.

Daterveelwettenzijndieallerleivormenvansamenwerking

verbiedenkangezienwordenalseenaanwijzingdatuitsamenwerken

meervoordelentehalenzijndanuitalleen werken.Inhetstrafrechtzijn

decrimineleorganisatieensamenzweringtegenanderenverboden.

Regeringenverbiedenvaakbewegingen,verenigingen,samenscholingen,

bijeenkomsten.Sommigeregeringenverbiedeninternetplatformsdie

ertoeleidendatmenseninkortetijdtotgelijkgerichtgedragkomen.

Hetlijkendanorganisaties.Heellichtevormenvansamenwerking:

FacebookenYoutubekunnenheelsterkzijn.

Onderlingeprijsafsprakentussenconcurrentenmogenniet.Kenmerk

vandevrijeeconomieisdeopencompetitieomdegunstvaneenklant.

Prijsafsprakentussenleverancierszijnverboden.Carry-backaanverliezers

bijaanbestedingenmagniet.Eenstaatmagheteigenbedrijfslevenniet

teveelbevoordelen.

Ookklantenkunneneconomischsamenwerken.Datisniet

verboden.Deeffectenzijnwelgroot.Oproepentotboycotvanartikelen

vaneenfirmaverandertvaakdehoudingvandedirectie.In1987zagik

inhetnieuwsopeenAmerikaanstelevisiestationhoetweesenatoren

metbijleninhaktenopJapansetelevisies.Koopalleeneigenartikelen,

wasdeslogan.In1933maaktedeNederlandseregeringreclamemet

dezin:”KoopNederlandsewaar,danhelpenwijelkaar”.In2012betaalt

Starbucksalsnogeengrootbedragaanbelastingenaanhetlandvan

vestiging.Viaeenslimmeconstructiewildenzedatontlopen.Deinwoners

vandatlandpiktenhetniet.Indenegentigerjarenvandevorigeeeuw

wasereentijdlangeenbreednagevolgdeoproepomgeenShellbenzine

tetanken.BedoeldomShelltedwingeneenmeermilieuvriendelijke

oplossingtezoekenvooreenoudolieplatform.Deboycotwaseen

grootsucces.Shellveranderdedefinitiefhaaropstelling.

12

Zoek eens uit hoe het zit met ‘Samenwerken’

Eenstudiedoennaarsamenwerkenenvandezoektochtenervaringen

eenboekschrijven?EeneersteoriëntatiemetdeGooglezoekmachine

levertenormeaantallenhitsop.Bij‘HumanCooperation’239miljoen.

Bij‘Organisationalcooperation’24,2miljoen.Bij‘CooperationSkills’

97,3miljoen.Wikipediaheeftbij‘Cooperation’tweeA4-tjesaantekst,

negenreferentiesendrielinks.Ikbeperkmeenwerkdatwatikbinnen

mijnuitgangspuntenvinduitzonderachtteslaanopwaterallemaal

nogmeertevindenis.

Samenwerken beperken tot de eigen groep?

Ikgroeiopinhetbeginvandevijftigerjarenineenkleindorp.Hetdorp

isverdeeldintweereligieuzegroepen.Mijnoudersbehorentotdeene

groep.Wijmogennietspelenmetkinderenvandieanderegroep.Wij

kopennooitietsbijwinkeliersvandeanderegroep.

Uitsluitenvansamenwerken,samenleven,iseenveelgebruikt

enheeloudmiddelomongewenstgedragtestraffen.Dreigenmetde

strafiseenmiddelomgedragbijtesturen.Strafachterafomtelaten

voelenwiedebaasis.Ontslaanenpestenophetwerkzijnmanieren

omongewenstsamenwerkendgedragtestraffen.

Eenorganisatieverstartwanneerdemachtomregelstestellen

enzetehandhavengemonopoliseerdwordtdooreenkleinegroep.In

bedrijvenzijndatdeeigenarenenhunrepresentanten:dedirectie.

Ingeperktdoorwettelijkeregels,datwel.Maarbijhandiggebruikvormen

zeeenmooieschilrondmisstanden.Somsgoedgecontroleerdengele-

gitimeerdzoalsineenrechtstaat.

Samenwerking bevorderen

Regeringenbevorderenooksamenwerking.Bijvoorbeeldindevorm

vansubsidiesvoorverenigingen.Eengroepoudersdieeeneigenschool

willen,kunnendiedeelsgefinancierdkrijgen.Eenregeringbegintvaak

stichtingen‘terbevorderingvan...’enhaaltpartijenbijelkaar.Regeringen

makenonderlingafsprakenovervrijehandel,samenwerkenenstellen

13

Samen

wer

ken van

alle kanten

bekeken

regelsopdiedesamenwerkinginperken.Altijdmeteenduidelijkoog

voordeeigenbelangen.Alleensamenwerkenwanneerhetdeeigen

belangendient.

Andere bril op, dan ziet alles er anders uit

Indewetenschapdieprobeertorganisatiestebegrijpenzijntweebasis

modelleninomloop:

Hetsysteemmodel:Deorganisatieiseen‘geheel’,eensysteemopge-

bouwduitinelkaargrijpendedelen.

Hetpartijenmodel:Deorganisatieiseenconglomeraatvan‘partijen’,

diehuneigenbelangenendoelennastrevenendaarvoorverbandenmet

anderenaangaan.

HetSysteemmodel

WanneerIemandmetdebril‘systeem’opnaareenorganisatiekijkt,

danrichtdefocuszicheropofdedelenwelgoedinhetgeheelpassen.

Ofzebijdragentothetinstandhoudenvanhetgeheel,ofjuistniet.Een

systeemiseffectiefwanneeralleonderdelenpreciesopdejuistemanier

inelkaargrijpen.Deefficiencyishoogwanneererweinigstoringenzijn

dieveroorzaaktwordendoornietgoedsamenwerkendedelen.Zijner

conflictentussenhetgeheelendedelendanweegthetbelangvanhet

voortbestaanvanhetgeheelzwaarderdanhetbelangvaneendeel.Een

bedrijfmetveelactiviteitendieverschillendrenderenenmetteweinig

geldomallesindeluchttehoudentrektzichvaakterugopdekern

activiteitenomzohetbedrijfinstandtehouden.

(zie figuur 1.: het systeemmodel)

Het Partijenmodel

Zetjedebrilvanhetpartijenmodelopdanspringenmensenengroepen

mensennaarvorendiehunbelangenuitenenverbandenaangaanmet

anderenomdieterealiseren.Erontstaateennieuwgedeelddoeldat

bijdraagttothetrealiserenvandeafzonderlijkedoelen.

14

figuur 1. het systeemmodel

figuur 2. het partijenmmodel

15

Devragenmetdezebrilopzijn:kanereengemeenschappelijkdoel

gevondenwordenwaarbijiedereenaanzijntrekkenkomt?Hoeveelver-

schillenkunnenermeegenomenwordenindesamenwerking?Hoeveel

stabiliteitziterindeafspraken?Watalsheteventegenzit?

(zie figuur 2.: het partijenmmodel)

Beide brillen op?

Iederewerkelijkheidkanbekekenwordendoordebrilvaniedermodel

endooriederebrilzietmenallesanders.Beidemodellenhebbenzowel

hetgeheelophetoogalsookdedelen,alleenzebekijkenhetvanuiteen

verschillendstandpunt.Despanningtussen:hetbelangvaneendeelen

hetbelangvanhetsamenwerkingsverbandwordtindebeidemodellen

andersbenadrukt.Inhetwerkenvaniederedagzijndeafzonderlijke

eenhedendirecttastbaar.Zoalseenbosnietaanraakbaaris,debomen

zijndatwel.Losseklankenkunnenmooiklinken,eenpatroonvan

klankenvormtmuziek.

Waardoor zijn mensen gemotiveerd?

Eeneerstevraagwasof‘eigendoelennastreven’en‘samenwerken’

elkaaruitsluiten.Isietsvoorjezelfdoenminderwaarddaninsamen-

werkingietsbereikenofisdatjuistmeerwaard?Deconstateringdat

eenmensdoortweebasismotievengedrevenwordt:hetmotiefomje

talententerealiseren,jedromen,jedoelenenhetmotiefombijanderen

tehoren,hielpmeuithet‘heteen,ofhetander’denken.Erkenning

voorbeidemotieventegelijkertijd.Ikherkendespanningtussenbeide

motieveniniederekeuze.Inallecontacten.Tegensprakenenconflicten

ervaarikalsnormaal,alseigenaanonsbestaan.

Beidemodellenliggenineenlijn.Detweebasismotievenindemens

lopendoorindetweemodellenwaaropmensenzichorganiseren.

Is ‘ik-gericht’ belangrijk?

“Insociaalpsychologischeexperimentengedragendeelnemerszich

veelmeergerichtopsamenwerkingenbehalendaardoorveelbetere

16

resultatendanopbasisvandenkenenrekenenverwachtwerd”,

constateertColman.Dienenvanheteigenbelangwasindegedachten

vandeonderzoekerseenkortzichtigeactiviteit,dieniettotsuccesop

langeretermijnkonleiden.Mensenvindenandereoplossingendiewel

goedzijnvooranderenenvoorhenzelf.Somssteltiemandsystematisch

enautomatischzijneigenbelangachterbijdatvananderenenisdaar-

overtevreden,eenanderontevreden.

Vertrek vanuit ‘realiseren van eigen doelen’ en kom dan tot samenwerking

Ikkieservooromtevertrekkenvanuitdeeigentalenten,deeigen

krachten,deeigendoelstellingen,deeigendromenendantezienhoe

eenorganisatietebouwenmetanderendieookduurzaamhunidealen,

doelenendromenwillenrealiseren.Zonderdeeigendromenoptegeven.

Condities voor samenwerken

Mijncentralevraagis:welkeconditieszijnvaninvloedopmijnkeuzevoor

samenwerkenofwanneerkiesikvoor ik gericht ofvoor competitie?

Ikvindnegencondities.Metveelvoorbeeldenonderzoekikwatmensen

zoalkiezenomdespanningentussenbeidemotieventeontlopen,opte

heffenofalseengegeventeaccepteren.BellavandenBergondersteunt

hetideedatteamwerkeneigenbelangopgespannenvoetstaanmet

elkaar.Hebbenvanduidelijkeeigenbelangenvormtmeereenbelemme-

ringvoorteamwerkdandathetdesamenwerkingbevordert,steltzij.

Eenmotiefkantedominantworden,danwordthetschadelijkvoorde

samenwerking.

Nog meer vragen

Welkeconditiesdragenhetmeestbijomtotsamenwerkingtekomen?

Zijninstellingenvanmensenwelbeïnvloedbaar?Isernietsprakevan

heeldiepaangeborenvoorkeurendiesamenwerkingmogelijkmaken

voordeeenmaarvooreenanderjuistbeperken?Hoekanhetdatop

eendrukkerijdieopdenominatiestaatomgeslotentewordenenwaar

demedewerkersdedirectiebuitengeslotenhebben,hetwerkperfect

17

Samen

wer

ken van

alle kanten

bekeken

doorgaat,deordersprachtigafgehandeldwordenentegelijkertijdonder-

handeldwordtovereennogbetereindividueleafkoop?Niemandstapt

indietijduitomelderseenzekerebaantevinden.Hoekomthetdat

eengroepvanhonderdengevangenenzichmaandenlangvoorbereid

opeenuitbraakenernietsuitlekt.Deuitbraakblijftgeheimhoewelalle

betrokkengevangenenwetendatinhetgunstigstegevaleenenkele

gevangeneblijvendzalontsnappenendeanderenhetnietzullenoverleven.

Overal? Juist bij voetbal

In2008analyseerdeeensportcommentatorhetverliesvanBarcelonaen

dewinstvanRealMadridalsvolgt:‘Debesteindividualistenspelenin

Barcelona.HetbesteteaminMadrid.InBarcelonaluktehetdetrainer,

Rijkaard,nietomdesterkeego’stoteenteamtemaken.InMadrid

luktehetdetrainer,Schuster,wel’.Zesjaarlaterishetandersom:

Barcelonaspeeltmeeralseenteam,Madridmistsamenhang.

Vanzelfsprekend?

Samenwerkenisooknietvanzelfsprekendaltijdhetbeste.Misschienis

samenwerkenopditmomentwelhetslechtsteomtedoen.Misschien

ishetvoordeligeromtekiezenvoorcompetitie,ofalleenheteigen

belangterealiserenofaltruïstischalleenhetbelangvandeanderreali-

seren?Opgrondwaarvankanikhetbestevoorsamenwerkenkiezen?

Welkeconditiesbeïnvloedendekeusvoorsamenwerken?Mijnkeus

voorsamenwerken?

Wat zijn je voorkeuren?

Ishetwelvooriedereenmogelijkomvoorsamenwerkingtekiezen?

Zijnsommigennietvoorgeprogrammeerdtoteenanderekeuze,bijvoor-

beeldik-gericht.Isbeïnvloedenonbegonnenwerk?

Vooriederisdeopgaveomaldoendeteontdekkenwatzijntalenten

zijn,watzijnvoorkeuren,watzijnmogelijkheden,watzijnbeperkingen.

Iederkandaareenverschillendewaarderingaangeven.Omtwee

uiterstentenoemen:ikbenbepaaldinmijnmogelijkhedendoormijn

18

genetischeaanleg,dieikaldoendewelzalontdekken.Eenandereis:

watmijntalentenenbeperkingenookzullenzijn,ikdoewatikwilen

ontwikkelme.Ikstreefdoelenna,ikdroom,enikziewelhoeverikkom

endannogverlegikmijngrenzen.

Persoonlijke voorkeuren

Persoonlijkeeigenschappenspeleneenrol.Neemiemanddieheelsterk

isinassimileren.Denkbeeldenenwaarnemingenvanbuitenopnemen,

volgen.Opgaanindebuitenwereld.Inextremesituatieskanvolledig

assimilerenertoeleidendatmendeeigenheidkwijtraakt.Eenander,

sterkinaccommoderen(denkbeeldenendewereldbuitenmijnaar

mijninzichtordenen)kantenondergaanaaneenwerelddiezichniet

laatbeïnvloeden.

Assimilerenenaccommoderenzijntweebasisprocessenindeomgang

vanmijmetmijnbuitenwereld.Beideactiviteitendoetiedernormaal

enafwisselend.Somsdeeenmeerdaneenander.Eensterke,nietmeer

beïnvloedbarevoorkeurleidttotstarreagerenopnieuweeisenvande

omgeving.

Hoe is samenwerken in iedere mens verankerd?

Indegeschiedenisvanmenselijkeorganisatiesblijktdatempathieen

altruïsmeaandebasisliggenvandeontwikkelingvanstabieleorgani-

saties.Individuenengroepenmetdezegedragingenhebbeneengrotere

kansomteoverleven.Dezemogelijkhedenzijningebouwdzodatde

meestemensenzeookalsgewoonervaren.

Delaatstejarenisookveelonderzoekgedaannaardeactiviteitenin

dehersenenbij‘gevenzonderietsterugtekrijgen’.Wanneerdat

deelindehersenenwordtgeactiveerdzendthetookprikkelsdieeen

prettiggevoelopwekken.Datdeelvandehersenendraagtdenaamhet

‘belooncentrum’.Inditdeelvandehersenenwordtdeordergegeven

eenstofaantemakendiehetgevoelvan‘verbondenheid’,van‘liefde’

mogelijkmaakt.Eenanderdeelvandehersenenisactiefwanneerer

beslistmoetwordentussenconflicterendebelangen.

19

Samen

wer

ken van

alle kanten

bekeken

Empathie

Empathieishetvermogenomjeteverplaatsenineenanderpersoon

enzoantwoordtekrijgenopdevraag:‘watzouhijnuwillen,watzou

hijvindenvanietswatiknudoe?’Eenvaardigheidvanbelangvoorhet

ontstaanenvoortdurenvansamenwerking.

Altruïsme ook basaal?

Altruïsmeisnoodzakelijkbijdiersoortenwaardejongenzonderbe-

scherminggeenenkelekanstotoverlevenhebben.Afzonderlijkedieren

zettenhundirecteeigenbelangvolledigopzij.Mensenkunnenditook.

Bijeenrampinmaart2009meteenTurksvliegtuigvlakvoordelanding

opSchipholnamenverschillendemensendeleidingomanderemensen

teredden,zonderachtteslaanopdegevarendiehenbedreigden.Bijde

aanslagop9/11inNewYorkreddenveelmensenanderenzonderachtte

slaanopgevaarvoorhenzelf.Somsisditgedragookafwezig,zoalsuit

verslageninkrantenblijkt.Niemandspronginhetwateromeenman

tereddendievoorhunogeninhetwaterviel.Hijverdronkterwijltien-

tallenmensenkekenennietsdeden.Hetisookweernietzoingebakken

datiedereenditvanzelfdoet.

Voorhetvoortbestaanvaneengroep,eensoortisdatookniet

nodig.Hetblijktdatzelfswanneereenkleineminderheidaltruïsmeook

werkelijktoepast,hetgedragtochaanwezigblijftennietverdwijntonder

anderegedragingenalsik-gerichtencompetitie.Altruïstischgedrag

smeedtsterkebandenendemensendiediebandhebbenzullenelkaar

vindenensteunen.Aldenktenhandeltnegentigprocentanders,dan

nogverdwijntaltruïstischgedragnietuiteensamenleving.

In aanleg altruïstisch?

Veelonderzoekkomttotdeconclusiedatdevoorkeurvanmensenvoor

altruïsmeenfairnesseenaangeborenbasisheeft.Meelevenenelkaar

helpenheefteengeschiedenisdieveelverderteruggaatdandievan

demens.Heelveelvoorbeeldenvanditgedragzijnbekendbijdieren.

Wanneereenolifantwordtgetroffendooreenkogelofeenverdovingspijl,

20

trompetterendeanderenheftigenproberensomsurenlangmethun

slurfofdoortegenhetslachtofferaanteduwenhemweerovereindte

helpen.Ookwordterdoorsoortgenotenhulpgebodenwanneereen

olifantdooreenongelukgewondraakt,endatisnietbeperkttothulp

binnendeeigenkudde.Ookhelpendierenmensen.In1966reddehet

gorillavrouwtjeBintiJuaeendriejaaroudjongetjedatzesmeternaar

benedenwasgevallenineenprimatenverblijfinChicago,zonoteert

deNederlandseneurobioloogenhersenonderzoekerDickSwaab.Ook

kinderenjongerdananderhalfjaarhelpenelkaaralomhundoelente

bereiken,netzoalsjongedierendatdoen.

Inuitzonderlijkesituatieswordtditsterkzichtbaar.E.Galea,eenerkent

expertdievaakvliegtuigrampenonderzoekt,merktop:“bijdemeeste

onderzoekenblijktdatmensenelkaarhelpen.Zelfsalshetgaatover

levenendood.Erzijnmensendiebereidzijnanderentehelpen.Soms

staanmensenversteldvanzichzelf”.

Ik-gericht en Competitie ook van belang voor samenwerken

Ik-gerichtiseenheelgezondgedrag.Heteerstegedragdateenmens

vertoont.Eengedragwaarhijaltijdvanuitmoetkunnengaan,opterug

moetkunnenvallen.Eenanderbelangrijkgedragis:competitie.Destrijd

omhetbetere,omhetbeste.Vaakgevoerdombeloningentekrijgen

ofomeenstrafaftewenden.Endevierdegedragissamenwerken,gedrag

waarbijdepersonendewinstdelen.Somsvoordekortetermijnmet

mindergenoegennemendanwanneerzealleenaanzichzelfzouden

denkenomdatzeoplangetermijnvoordeelzien.

Welke gedrag is nodig in de samenleving?

Altruïsmeiszobelangrijkdatheteendoorslaggevendebijdragelevert

aanhetontstaanvanstabieleorganisaties,families,samenlevingen.

Maarwanneerergeenik-gerichtgedragzouzijnzouerookgeen

doorbraakkomenineensamenleving.Zondercompetitieblijftiedereen

evenvlak.Geensamenwerkendangeenstabieleuitwisselingenhandel.

21

Samen

wer

ken van

alle kanten

bekeken

Iniederemenszijndemogelijkhedenvoorallevierdiegedragingen

gegeven.Bijiederinmeerofminderemate.Somswonderlijkweinig

vanhetenegedragofeendominantevoorkeurvooreenandergedrag.

Maarvoldoendeomvoorgroepenaantenemendatzeallevierookbij

individuengegevenzijn.

Voorbeeldenteover.Mensengaanvolvertrouwenrelatiesaan

metmensendiezehelemaalnietkennen,ookgeendirecteverwanten

zijn.Intijdenvancriseszijntweereflexenteherkennen:zichterugtrek-

kenopheteigenbelangenzichisolerenvananderenofzoekennaar

oplossingenmetanderendiemeerderevoordelentegelijkbieden.

Maarkiezenvoorsamenwerkenbetekentookinzienwanneersamen-

werkenjuistgeengoedeoplossingis.Hetblijktdatchimpanseesal

instaatzijnomonderscheidtemakentussen‘nuwel’en‘danniet’

samenwerken.Ensamenwerkenmetwie?Ookchimpanseesmaken

onderscheidtussenmetwiehetgoedsamenwerkenisenmetwieniet.

Ervaringenuithetverledenonthoudenze.

De aard van de mens?

Devooronderstellingenoverdeaardvandemensuitdeklassieke

economieblijkenniettekloppen.

De mens handelt rationeel.Eenmenshandeltvaaknietrationeel.

Berekeningvandevoor-ennadelenvaneenbeslissingis

meestalnietdeenigebasisvooreenbesluit.Angstvoorverlies

kaneengroteinvloedhebben.

Een mens is altijd op eigen belang uit.Eenmenskanookkiezen

zichtendienstetestellenvaneenander.

Mensen rekenen hun voordeel in geld en nut.Zelfsinoverlevings-

situatiesgeldtvaakdateenwarmerelatieenontwikkeling

belangrijkermotievenzijn.

Veelonderzoektoontaandataltruïstischgedragenhetvermogentot

empathiegenetischenneurologischeverankerdzijn.Zonderempathie,

22

zonderindenkenwateenanderkandenken,voelenopdatmoment,

geenafstemmenmeteenander.

Is samenwerken te leren?

Doorgewenstgedragtebelonenenongewenstgedragtestraffenleren

weanderenenonszelfgewoonten.Aandachtgeveniszo’ngedrag.

Wilikiemandkalt stellendanishetbestehemtenegeren.Heeftniemand

indegaten.Maardepersoonkannietmeerfunctionerenensterftvanzelf

ofgaatdwarsdoenendatschaadthemalleen.Tochhelptstraffenook.

Straffenhoort,insamenhangmetbelonen,bijhetlerenvanandergedrag.

Straffen?

Helptstraffenbijhetbevorderenvansamenwerking?Straffenvaneen

persoondienunietvoorsamenwerkenkiestterwijljijdateerstwel

deed,dooreenvolgendekeergeensamenwerkenaantebieden,kostde

persoonvandestrafferook.Ofdoorechtgeldteverliezenofdooreen

verkildevriendschap.Wanneerergeentoekomstvoorbeidenisleiden

dezestraffenniettoteengroterebereidheidomsamentewerken.

Nee,ermoeteenoneindigetoekomstinhetvooruitzichtzijn.Ookeen

gemeenschappelijkbelang.Danheeftstraffeneenversterkendeffectop

desamenwerking.Dekostenvanstraffenzijninhetbeginhoog,maar

komtdesamenwerkingeenmaalopgangdanisstraffenbijnanietmeer

nodigendalendusdekostenvanstraffenwanthetgemeenschappelijke

voordeelgaatomhoog.

Werken met dit boek

Allereersteenduikinhetprehistorischeverledenvanmensenenorga-

nismen.Eenvraagdiemensenalheellangintrigeert:Hoeissamenwer-

kingontstaanindegeschiedenisvanlevendeorganismen?‘Zorgenvoor

jezelf’isouder.Datisheteerstegedragvanalleorganismen.Competitie

ligtookvoordehand.Erisaltijdwelergenstekortaan.Danzalieder

zijndeelwillenpakkeningevechtmeteenander.Maardan?Hoeont-

staatdansamenwerkenofookaltruïsme?Hoeontstaatna‘pakken’,

23

Samen

wer

ken van

alle kanten

bekeken

‘geven’?Dezeinzichtenkomenookvanpaswanneerwenadenkenover

gedragdatnodigisomtoteenlangdurendeprofijtelijkesamenwerking

tekomen.

Negen condities voor samenwerken

Mijnstudiekomttotnegenconditiesdiedekeuzetotsamenwerken

beïnvloeden.Ikbeschrijfzealsvragendieiemandsteltwanneerhijvoor

dekeusstaat:ofsamenwerkenofniet.

Watleverthetop?Deopbrengst(§3.1).

Welkeinschattingenmaakikoveranderen?Inschattingvananderen(§3.2).

Welkeopvattingen,ervaringenhebikoversamenwerken?Inschattingen

overmezelf(§3.3).

Moetjeookik-gericht,competitiefenaltruïstischkunnenzijnomgoed

tekunnensamenwerken?Gedragsrepertoire(§3.4).

Hoegrootismijnafstandtothenmetwieikwilsamenwerken?

Afstand(§3.54).

Ikdoorziedeconstructieniet?Eenvoud(§3.6).

Ishoeikcontacthebenonderhoud,vaninvloed?Communicatie

structuur(§3.7).

Hoebouwiklangdurendesamenwerkingopwaarbijikmijnbelanghet

bestedien?Tactieken(§3.8).

Welkevaardighedenmoetikbeheersenomsamenwerkingoptebouwen

eninstandtehouden?Samenwerkvaardigheden(§3.9).

Quick Scan in SamenwerkBereidheid

Denegenconditieszijnmeetbaargemaakt.Nahetbeantwoordenvan

achttienvragenheeftueeneersteindicatieoverdebereidheidomsamen

tewerkenindeorganisatiedieuvoorogenheeft(hoofdstuk4).

DeQuickscanisdevoorzetvoorgesprekkenmetbetrokkenenoverde

samenwerkbereidheid(hoofdstuk5).

•

•

•

•

•

•

•

•

•

24

De management agenda

Hoedezeconditiestecreërenzodatanderenvoorsamenwerkingkiezen?

Uwordtuitgenodigdomzichintedenkenindepositievaneen

manager.Aandezepositiezijnspecifiekeverwachtingenverbonden

enspecifiekeverantwoordelijkheden.(hoofdstuk6).

Managementliteratuurspiegeltmanagementpraktijk.Dieisvoortdurend

aanveranderingonderhevig.Succesvoloptredenvaneenleiderverschilt

veelvanwattwintigjaargeledensuccesbracht.HRmanagersvande

Top500bedrijvenzijnin2011algemeenvanmeningdatsamenwerkenin

eenorganisatiedebelangrijkstesuccesfactorwordt.Inhunrapportstaat:

“OnCollaboration.Companiesarenotgoodat:enableglobalteamsto

workmoreeffectively;spreadinnovationthroughouttheorganisation

effectively;preservecriticalknowledge;identifyindividualswithrelevant

knowledgeandskills(fifty-fivepercentisnotgoodat;nineteenpercent

somewhat).

Whattodo:

encourageformationanduseofcrossorganisationalcommunities

aroundstrategicbusinesstopics;

buildcollaborativecapabilitiesdirectlyintobusinessprocessesand

projectmanagementactivities;

sponsoronlinecollaborativeeventstosourceandrefineideasandput

fundingandfocusbehindthebestideasprioritisedbyeventparticipants;

solicitandrecognisefreshinsightsandnewthinkingfrominternaland

externalsources;

usenetworkvisualisationtechniquestohighlightconnectionsbetween

individuals/workteams;

createvaluethroughthesystematiccaptureandreuseof

individualworkoutcomes.”

Vooreenmanagerbegintnudeopgave.Hoekomthijtoteffectievereen

meerefficiëntesamenwerking?Hoestimuleerthijonverwachtesamen-

werking?Iniedergevalbetekenthetsystematischeenvoortdurende

•

•

•

•

•

•

•

25

Samen

wer

ken van

alle kanten

bekeken

aandacht.Eeneenmalige‘boost’iseenstart.Metregelmaatzalde

samenwerkingindefocusmoetenstaan.Gemetenwordtereneris

onderhoudnodig.Eenvoorbeeldprogrammakanhelpenomeeneigen

planteontwikkelen.Startendmet‘awareness’bijallebetrokkenen,daarna

eenprogrammametverbeteringenenuiteindelijkregelmatigonderhoud.

Doelstellen,monitoren,steunenbeoordelingdoormanagement.

Ervaringen bij het opbouwen van samenwerking

Voorhetopbouwenvansamenwerkingbestaatgeenblauwdruk.Ieder

zaleeneigenwegvinden.Erzijnvoorbeeldenvanhoehetnietgoed

gingenvoorbeeldendieverbeteringinhouden.Gewoonzijnookde

storingen.Daarisookvanteleren.Somsmetvermaak.Daarvoorzijn

voorbeeldenenanalysenbijeengebracht,allemaalverbondenmeteen

vandenegencondities.Ookenkeledesignsvansamenwerkingsprojecten.

(hoofdstuk13).

Daarmeesluitikmijnzoektochtnaarhetbegrijpenvan‘Samenwerken’

af.Deresultatenvandezezoektochtdraagikhiermeeoveraanu,lezer.

Veelwerkhebikverzetinhetbruikbaarmakenvaninzichtentot

hanteerbaremethodenvoorwienietinstaatwasomzelfdezezoektocht

teondernemen.

Entenslotte:‘Samenwerkenindetoekomst’

26

27

Samenwerken?

Niemand is volmaakt, zodat iedereen wel iets

dierbaars of aandoenlijks heeft,...Leo Vroman

Samenwerken?Datistochheelgewoon.Wanneerjeincompetitiebent

enwiltwinnen,niet.Watzijnantwoordenopdevragen:hoekomt

hetdatmensenenookdierenietsdoenwatalleentenvoordelevan

deanderis?Tenopzichtevannaastenlijkthetvoordehandteliggen,

maartegenovervolledigvreemden?Waaromookdan?Watisdefunctie

daarvan?Hoekondatontstaan?Welkevoorwaardenindeevolutiezijn

nodig?Issamenwerkenbelangrijkgedrag?

Gewoon: samenwerken

Het‘JaarvanDarwin’,2009,daagtschrijversuitomeenoverzichtte

gevenvandestandvandewetenschap.Theorieënenfeitenoverde

oorsprongvansamenwerken.Hoekanhetooitzijnontstaan?Darwin

onderzochtzo’nhonderdtienjaargeledendemechanismendieer

toeleidendatverschillendediersoortenontstaan.Eenevolutieproces

waarbijsoortenuitelkaarontwikkelen.Doorspontanemutatiesin

genetischmateriaalenselectievanhendiezichhetbestaanpassenaan

veranderendeomstandigheden.Zijhebbenmeerkansomzichvoortte

planten.Huneigenschappenlevenvoortindenakomelingen.Eenvoor

hemlastigepuzzelwarendewerkbijenindebijenkolonie.Zijwerken

voorhetbelangvandekolonie,maarhuninspanningenleidenniettot

hetzelfvoortbrengenvannakomelingen.

Indenatuurzijnveelvoorbeeldenvansamenwerkentevinden.Kleine

vissenschonengrotevissendoordebacteriënvanhunhuidteeten.

Wetenschapperspublicerenjaarlijksmeerdereartikelenoversamen-

werkingtussendekleinstelevendecellenengrotedieren.Enkeletitels:

‘AltruistichelpinginHumanInfantsandYoungChimpanzees’

(Warneken);‘ChimpanzeesrecruitthebestCollaborators’(Melis).

FransdeWaalbeschrijftveelvoorbeeldenvansamenwerken.

2.

Samen

wer

ken?

eruit?Hoekunnenineenorganisatiedie‘openkeuze’condities

gemaaktworden?

Op grond waarvan details ordenen?

Nukomtdegrotesprong.Despeurtochtdoordestudiesvananderen

levertveeldetailsop.Duizendenonderzoeken,ophelekleinevragen.

Honderdenmodellen.Watlijktbelangrijk,watishetniet?Geengrote

samenhangendetheorieën.Watisbelangrijk?Watdoeternouechttoe?

Hetresultaatmoetookpraktischzijn.Ordenen,herordenen.

Alsrichtsnoervoorhetordenengebruikikhetmodelvandefunctie-

analyseuitdegedragstherapie.Ditmodelzoektnaarfactorendieeen

gedraginstandhouden.Watmaaktdathetgedragblijftvoorkomen?

Eenpraktischmodel.Metdaarinalsbelangrijkefactoren:deterugwer-

kendekrachtvandeeffectenvaneengedrag;hetzelfbeeld;deinschat-

tingoveranderen;normenenwaarden;kansopveranderingafhankelijk

vanomgevingstabiliteit;gewoontenindenkenendoen,beschikbare

vaardigheden.(zie figuur 3.: het terugkoppelmodel)

Figuur 3. Het terugkoppelmodel

Ditalgemenemodellijktmehandig:hetistoetepassenopallegedrag

enhetisflexibel.Hetismogelijkomnieuwespecifiekevariabelentoe

tevoegen.Hetiseendynamischmodeldoordateffectendirectterug

gekoppeldwordenzodatdirectebijsturingvangedragmogelijkis.Zo

ontstaateendynamischmodeldatinallerleisituatiesdooreenpersoon

zelfgebruiktkanworden.Hetideevanditmodelinspireerdetoteen

modelmetconditiesdiedekansopeenkeuzevoorsamenwerken

vergroten.Ofverkleinen,afhankelijkvanhoedeconditiesingericht

worden.Hetfocusligtophetvergrotenvandekansopeenkeuzevoor

samenwerken.Eenmodeldatdepersoonuitnodigtomzijngedragin

eigenhandtenemen.Eenmodelookdatmanagersinstaatsteltom

transparantnatestreveninhetvrijkiezenvoorsamenwerkinginhun

organisatie.

39

Samen

wer

ken?

figuur 3. Het terugkoppelmodel

Condities Gedrag Effecten

Functieanalyse

40

sociale

fysieke

omstandig-

heden

beeld

over

anderen

vaardigheden

samenwerken

waarden

denk-

gewoonten

+ of - gevoelens

reacties van anderen

opbrengst

zelfbeeld

De negen condities voor samenwerken

3.1. De Opbrengst

Wat levert samenwerken mij op? Wat de ander?

Devoorgesteldeopbrengstvoorhetaangaanvaneensamenwerking

bepaaltofeensamenwerkingaangegaanwordt.Dewerkelijkeopbrengst

bepaaltofeensamenwerkingvoortgezetwordt.Welkeopbrengststruc-

tuurbevordertnueenkeuzevoorsamenwerking?

Wanneereencontactmetjoumijietsoplevert,wordtdekans

groterdatereenvolgendcontactkomt.Ikzoekjouweerop.Wanneer

deanderdatookheeft,danzoektdiemijookop.Heteffectwerktdoor

indetoekomst.Wilikdekansvergrotendatikmijntoekomstineigen

handhouddandoeikdatdoorintegaanopcontactendiemijwat

opleveren.

Welkeresultatenzijnvoormijvoldoendeomeenhernieuwd

contactaantegaan?Welkedoelenwilikopkortereenwelkeop

langeretermijnrealiseren?

Deandermoeterookvoldoendeuithalen,andersgaathijniet

verder.Hoekanikookzijnsuccesbevorderenzodatzijnsuccesmijn

succesbevordert?

Wanneerweelkaarsnagestreefderesultatenerkennenenafspraken

makenwaardoormijnresultatengelijkopgaanmetdievoordeander,

danvergrootdatdekansdatwijmetelkaar‘zaken’doen.Hoemeer

uitzichtopeenvoorbeidengoedresultaathoebestendigerhetcontact.

Dezebeschrijvingklinktnuchter,berekenend,enisookzobedoeld.

Ookalpraatendenktmeninmooieinspirerendewoordenopwegnaar

eenharmonischetoekomstvoorbeiden,onderiedererelatieligtaltijd

eenschemametopbrengsten.Opbrengstendievolledigverschillend

vanaardkunnenzijn.Inzakelijketermenishetgemakkelijkomingeld

ofgetallentedenken.Ookbijanderemotieven:vriendschap,liefde,

ontplooiing,uitdagingen,dromendieeenrealisatiezoeken,maaktu

47

De n

egen

co

nd

ities voo

r sam

enw

erken

3.

figuur 4 Keuzeopties


49

jouwkeuze

mijnkeuze

opbrengst

ikalles samendelen

ikalles

samendelen

jouwkeuze

mijnkeuze

opbrengst

ikalles samendelen

ikalles

samendelen

10

4

8

4

5

8

4

4



jouwkeuze

mijnkeuze

opbrengst

ikalles samendelen

ikalles

samendelen

jouwkeuze

mijnkeuze

opbrengst

ikalles samendelen

ikalles

samendelen

1

1

5

0

0

5

3

3

1

1

10

0

0

10

2

2

51

Denken en doen scheiden?

Erzijnorganisatieswaardescheidingtussenstrategieenimplementatie

volledigisdoorgevoerd.Directiesvoerenstrategischoverleg.Zijnzij

eruitdankomendehoofdenvandeafdelingeneraantepas.Diekrijgen

deopdrachtomdebesluitenwaartemaken.Dedirecteurengaanhun

weg.Dezegescheidenwerkorganisatieleidtinorganisatiestotveel

coördinatieachterafenvoortdurendbijsturen.HaroldLeavittprobeert

strategieenImplementatieaanelkaarteverbinden.Hijreiktideeën

aanhoejestrategischegevoeligheidoveralineenorganisatiekunt

oppikken.Dieiseroveral,vindenisdekunst.Iniederemanagement

opleidingzitweleenoefeningdieaantoontdatwanneerjeuitvoerders

betrektbijprobleemstellingenprobleemoplossingdeoplossingbeteris

ensnellergeïmplementeerdwordt.Zoalsauto’sdieontworpenzijnmet

demecanicienserbijveellangermeegaan,juistomdathetgemakkelijker

sleutelenis.

Een gemakkelijk “ja” nu, is een lastig “nee” straks

EenFranseingenieurindienstvaneenAmerikaansefirmareistdoor

Europaenbezoektfabriekenvanhetconcern.Hijlegtdenieuwste

richtlijnenoverprojectmanagementuit.Deprojectenmoetenoveralop

dezelfdemanierverlopen.InFrankrijkgaatallessnel:mensennemen

opengevendejuisteantwoorden.Italiëook.Polenook.Duitsland

prima.AlleenNederland.“Zoveelweerstand”,zegthij.“Allemaalmaar

vragen:Waaromdit?Waaromditzo?”Zweetopzijnhanden.Zehalen

hetbloedonderzijnnagelsvandaan.“Wateentegenhangers”,roept

hij.Hijwilhelderheid.Benikgekofzijnzijhet?Naenkelegesprekken

denkthijandersoverdatlastigegedrag.Doorveelvragentestellen

begrijpenmensenvoorafprecieswatdebedoelingenzijn.Wanneerze

datdoen,kunnenzezelfinnieuwesituatiesoplossingenvindendiein

lijnliggenmetdebedoeling.Nanogtweegesprekkengaathijdelaatste

traininginNederlandingewapendmetmanierenomvragenuitte

lokkenomdaarnasamenantwoordentezoeken.Dezemanierlevert

eenveelbeterduurzaamresultaatopdanalleennavertellenvanderegels.

67

De n

egen

co

nd

ities voo

r sam

enw

erken

TerugindeUSAregenthete-mailsuitallerleilandeninEuropa:‘de

werkelijkheidwastochwelvaakandersdanderegelsdiezijgeleerd

haddenendemethodedustochnietzogoed’.UitNederlandhoorthij

datdenieuweinzichtenenregelsalseenverbeteringervarenworden.

Vakman aan het roer. Liefst wel?

Veelmanagerskomenineenmanagementfunctieomdatzijgoedzijn

inhunvak.Debestewasaltijddebesteomdathijalseerstedemeeste

antwoordenindequizwist.Eenautoriteit.Eenautoriteitdieverwacht

datwanneerhijzijnmondopendoet,anderenzwijgen.Nooitoptraining

geweestenweleenmanagementpositie,omdathijalgoedwasiniets

anders.Eeningenieurbijeenwereldbefaamdtechnischadviesbureau.

Hijis45eneenfantastischecarrièrelooptvast.

Hijkrijgtnietgedaanwathijwil.Eenzondagskindnoemthijzichzelf.

Altijdliepallesalsvanzelf.Nooiteenmuurwaarhijnietover,onderof

omheenkon.Nuloopthijvast.Dedirectiefunctieiseenmislukking.

Hijkrijgtniemandmee.Allesgaatdoorelkaar.Hijbegrijpternietsvan.

Hijheeftallesgoedopeenrij.‘Deanderen,deanderen,deanderen...

zijdoenhetniet’.Ziekthuismopperthijaaneenstukdoor:‘Dehoofd-

directiehadhem...’.

Zwakke signalen herkennen

Onderzoekersmerkenopdaterinnatuurlijkesystemenduidelijke

kantelpuntenzijnwaaropeenstofineensvandeenetoestandineen

andereovergaat:hetenemomentisietswater,hetanderemomentis

dezelfdestofijs.Hetenemomentisdevijverhelder,hetanderemoment

troebel.Hetgaatomplotselingetotaleveranderingen.Eenvijverkan

deenedagnogvoordehelftbedektzijnmetkroos,devolgendedag

helemaal.Allekroosjeshoevenzichmaareenkeertevermenigvuldigen.

DezegedachtepastMartenScheffertoeopsamen-levingenenorgani-

saties.Hijrichtzichvooralophetvindenvandekleineaanduidingen

diesignalenzijnvoornaderendeplotselingegroteveranderingen.Hij

noemt:

68

Eenlangzamerherstelnaeenstoring.Ditisdebelangrijkste

aanwijzingdateensamenhangendgeheelzoondereen

spanningkomtdateentotaalnieuwesituatiekanontstaan.

Erzijnaltijdkleinestoringeninwatvoororganismedanook.

Deafwijkingenblijvenbinnenbepaaldegrenzen.Echter

wanneerdeafwijkingengroterenmeerverschillendworden,

danduidtdatopgrotespanningeneneenmogelijkeplotselinge

veranderingvantoestand.

Wanneerdesamenhangindegroepheelsterkwordten

variatiemeerenmeerontbreekt.

Toegepastopdebereidheidtotsamenwerken:

Wanneerstoringenindesamenwerkingmoeizameropgelost

wordendanvoorheen,kandateenaanwijzingzijndateen

algeheleveranderingvandebereidheidtotsamenwerkenplaats

heeft.Erisnietmeersprakevaneengeïsoleerdincident.

Wordendestoringengroter,frequenterenmeerdivers,dankan

datookeentekenzijnvanhetverdwijnenvandealgehele

bereidheidtotsamenwerken.Actiesalleengerichtopherstelna

eenstoringzijnonvoldoende.

Inopenprocessenenorganisatieskomennormaalafwijkingen

voor.Wordenfoutengemaakt.Ontstaanineensdiscussiesdie

anderendachtenallangachterzichtehebben.Komtgedrag

naarbovendatallangverdwenenwas.Ofineensnieuwgedrag

daterdaarvoornietwas.Wanneerdezedynamiekvan

afwijkendeinitiatievenverdwijnteneenperfecteharmonie

lijkt,dankandateenaanwijzingzijndateraandeoppervlakte

eentoneelstukopgevoerdwordtenerondergeensamenhang

isofeenanderesamenhangontstaat.Dezesituatiekan

ontstaaninteamsdieonderhogedrukeenspecifiekresultaat

moetenbrengen.Hetverschijnsel‘groupthink’isheteerst

beschrevenbijdebesluitvormingineenregeringsonderzoeks-

teamtervoorbereidingvanbeslissingenovereenoorlogin

Vietnam.Allesignalendienietpastenwerdengenegeerd.

1.

2.

3.

1.

2.

3.

69

De n

egen

co

nd

ities voo

r sam

enw

erken

Toekomstoriëntatie:dematewaarindeledengewaardeerd

wordeninuitstelvanbeloningeninvesterenindetoekomst.

Prestatieoriëntatie:dematewaarinprestatieverbeteringen

excellerenbeloontwordt.

Inditmodelkomtdedimensieassertiviteitvoor.Assertiviteitalsdemo-

gelijkheidomgedragtekiezendatzoweljeeigenbelangendient

alsderelatiemetdeanderverbetert.

Indedaarvoorbesprokenmodellenisweinigwaarderingvoor

ik-gerichtheidencompetitie.Altruïsmeensamenwerkenwordenmeer

gewaardeerd.

Keunignoemt‘samenwerken,teamwork’alseenbelangrijkesuccesfac-

torvoordeeffectiviteitvanorganisaties.Ookwijsthijeropdatsamen-

werkenbelemmerendevormenkanaannemen:prestatiesdrukken,

vernieuwingtegengaan.

Meet jezelf eens

Opinternetstaanallerleitests.Somszonderkosten,somsmoetjebetalen.

Ikvuleentestinoverik-gerichtheidenaltruïsme.Hetblijktdatikin

achtenzestigprocentvanmijnkeuzeneenvoorkeurhebvooraltruïstisch

gedrag.Automatischontvangikalscommentaar:

“Yoursimpleandsometimesevenextravagantgesturesof

kindnesslikelygoalongwaytoreallymakingsomeonesday.

Tofeelasapartofhumanityandgoodaboutyourself,you

likelyrealisethatitisimportanttocommitactsofkindness,not

onlyforyourownsenseofhappinessbutthatofothersaswell.

Justmakesurethatintheprocessindoingsomuchforothers,

yourownneedsandwelfarearenotleftunacknowledged.

Youdeservejustasmuchasyougive.”

•

•

102

Eentestomjecompetitievehoudingtemetenisontwikkelddoor

Rijckman.Hieronderstaaneenaantalstellingen.Geefbijiederestelling

aaninwelkematedestellingvoorjouwaaris:

1=nooit;2=zelden;3=soms;4=vaak;5=altijd.

nr vraag +

1 ikvoelmealspersoon 1 2 3 4 5

veelkrachtigerdoorin

competitietewinnen.

2 ikgedraagmecompetitiefzelfs 1 2 3 4 5

insituatieswaarditnietdirect

verlangdwordt.

3 mijntegenstreverinde 1 2 3 4 5

competitiezieiknietalseen

vijand.

4 ikbenincompetitiemet 1 2 3 4 5

anderenookalzijnzenietin

competitiemetmij.

5 succesineensportieve 1 2 3 4 5

competitiemaaktnietdatik

mebetervoeldandeander.

6 doorineencompetitiete 1 2 3 4 5

winnenbenikgeen

waardevollermens.

Dedirectienodigteenteamvanbuitenuitdatertegenaangaat:vragen

stellen,doorvragen,metanderefeitenkomen.Allevooronderstellingen

blootleggenenbevechten.

Open, open, invloeden binnenhalen

Welkeactiviteitenmaaktenindebegintijdvandemensheiddateen

groepsuccesvollerwasinoverlevendaneenanderegroep?Deeerste

actieishetontwikkelenvanaltruïstischgedrag:opofferen.Instrijd

metanderegroepenmaaktedatdiegroepsterker.Deveerkrachtom

tegenslagenoptevangenendeonderlingesteunzijngroterwanneer

ledenindegroepzichwillenopofferentenvoordelevandehelegroep.

Detweedeactieisopnemenvanvreemdeinvloeden:vananderemen-

senengebruiken.Detoenamevandediversiteitincombinatiemetde

samenhangversterkendeinvloedvanaltruïsme.Dezedubbelebeweging:

onderlingesamenhangversterkenenopenstaanvoornieuweideeën,

mensenengebruiken,wordtookdoorAmyChuagenoemdinhaar

analysevandeopkomstenneergangvangroterijken.Zijmerktopdat

gemeenschappengroeienenblijvenbestaanalszijopenstaanvoor

invloedenentolerantzijnnaaranderegewoontenengedachten.Ophet

momentdateengemeenschapzichafsluitisdathetbeginvanheteinde.

Hoe helder heeft uw organisatie de eigen normen en regels?

Hoe gesloten is de groep?

Magermetbuitenstaandersgepraatworden?

Wordenbuitenstaandersuitgenodigd?

Zijn er afwijkende meningen?

Watgebeurdermetdedragersvandiemeningen?

140

Welke slogans zijn in zwang in uw organisatie?

Wetrekkenalséénfrontop.

Onzekrachtisonzeeenheid.

Meningsverschillenuitsprekenbrengtverdeeldheid.

Lieverdathijuitdetentpiest,danerin.

Welke slogan stelt u voor?

Ik heb haar aangenomen. Ze weet wat ze moet doen. Ik hoef haar niets uit

te leggen

Eennieuwgestartbedrijfje.Vandestartersheeftdeoprichter20jaar

managementervaring.Allemensendieaangenomenzijnwerkenin

verantwoordelijkhedendiezenognooithadden.Ookdeofficemanager

niet.Zijheefteenbeeldinhaarhoofdvaneenreceptioniste.Kanzedat

preciesomschrijven?Nee.Eengoedereceptionisteweetwatzemoet

doen.Selectieeneenreceptionistewordtaangenomen.“Jeweetwel

watjemoetdoen?”“Ja”.Dereceptionistegaataandeslag,naarwatzij

geleerdheeftomtedoen.Deofficemanagerzieteerstkleinehandelingen

diedereceptionisteandersdoetdanzijzouwillen.Danmeer.Delijst

wordtgroter.Zezegtnietstegendereceptioniste.Diemerktalleendat

deofficemanagermeerafstandhoudt.

“Iszevaakhumeurig?”,vraagtzeeenanderemedewerkster.“Ja,nogal”.

Dereceptionistebesteedterverdergeenaandachtaan.Danopeendag,

nadriemaanden,moetdereceptionistebijdeOfficeManagerkomen.

“Jedoethethelemaalnietgoed.Jebentontslagen.”Stommeverbazing

bijdereceptioniste.Zepakthaarspullenenvertrekt.Zevraagtzichaf

watzefoutdeed.Zekomternietachter,zezalanderereceptionisten

eensvragen.Deofficemanagerneemtzichvooromdeselectienog

strengertemaken.Nogmeertelettenopdewerkervaringinspecifieke

bedrijven.

•

•

•

•

141

De n

egen

co

nd

ities voo

r sam

enw

erken

Isoleren van verschillen

BrownsteinconstateertdathetinAmerikasteedsmoeilijkerwordtom

compromissentemakenvoorwetgevingenvoorrichtlijnenvoorde

uitvoerendemacht.Datkomtomdatdetweebelangrijkstepolitieke

groepen,deDemocratenenRepublikeinen,steedsmeergeïsoleerd

vanelkaarleven.Zekomenelkaarnauwelijksmeerinhunprivélevens

tegenenooknietophetwerk.Politiekevertegenwoordigerszijnheel

directverbondenmethuneigenkiezersindedistricten.Dezedistricten

wordensterkgedomineerddooraanhangersvaneenopvatting.Deblik

vandevertegenwoordigersisalletijdgerichtopdegroepeigenkiezers.

VolgensBrownsteinheeftdatertoegeleiddateraltienjaargeen

belangrijkenieuwewetgevingisgevormdinAmerika.

Bentuhetliefstingezelschapvangelijkgezinden?

Gaatuerweleensopuitom‘andersdenkenden’teontmoeten?

Hoegeïsoleerdwerkendeverschillendeafdelingeninuwbedrijf?

Heilig verklaren

Eenwaarde,eennormofeengedragheiligverklareniseenmanierom

eenduidelijkegrenstetrekken.‘Wanneerjedaaroverheengaat,hoor

jenietmeerbijonsenmoetenwejebuitensluitenofvernietigen’.In

detaakvangezagsdragers,managersisdeeerstewaarde:debestaande

ordeninghandhavenenallebedreigingendirectaanpakken.Heelnuttig.

Ofzo’nclashtotvernieuwingofverdiepingvandesamenwerkingleidt,

isafhankelijkvanhetwelofnietontstaanvaneenopengespreknade

clash.

Wat heeft u heilig verklaard?

Wat doet u wanneer u tegen iets aanloopt dat door een ander

heilig verklaard is?

•

•

•

142

Voorspelbare communicatie

Devolgendemaatregelenbevorderensamenwerking:

Eenvastereeksmetafspraken.Opeenvastmoment,met

vastetussenperioden.Minstenseenjaarvooruit.

Eenvasteagendametterugkerendepunten:

Watzijndedoelen?Hoeverzijnweernogvanaf?

Hoestaathetmetdebeschikbaremiddelen?

Bestedenwediebinnendegrenzen?

Isiedereennogbetrokkenendraagtiederbijwat

afgesprokenis?

Hoestaathetmetdebuitenverbanden?

Werkenwevolgensonzekwaliteits-enefficiencynormen?

Altijdookhetagendapunt:watkunnenwedoenomde

samenwerkingtebevorderen?

Bijiederagendapuntdevraag:wiemoetnogmeermoetenweten

watwehierbesprekenenbesluiten?

Naiederebijeenkomst:schriftelijkeactielijstmetacties,wiewat

uitvoert,voorwanneer.Apartebesluitenlijstencommunicatie

acties.

Afsprakenover

Aanwezigheid.

Manierwaaropinbrengaangeleverdwordt.

Manierwaaropbesluitenverspreidworden.

Aanwiemondeling?Wieschriftelijk?

Tijdigvoorkoppelenbijnietkunnennakomen

vanafspraken.

Tersprakebrengenvanstoringen.

Samenwerkvraagstukken:directbesprekenmet

betrokkenen,nietindewandelgangenmetanderen.

Iederagendapuntaltijdbeginnenmeteenverbindingmetde

grotedoelstellingen.Wiedaaraanwerkenenhoe.Daarna

inzoomenopeendetail.

1.

2.

3.

4.

5.

•

•

•

•

•

•

143

De n

egen

co

nd

ities voo

r sam

enw

erken

Bereidallesvoorinapartegesprekken.Voorkomverassingen.

Laatmeetingsbevestigingenzijnofopenuitdrukkelijkeengesprek.

Minstensiederhalfjaarthematischegesprekkenoverdedoel-

stellingen;demanierenwaaropergewerktzalworden,overde

middelen,overiedersbijdrage,overdesamenwerking.

Wat neemt u uit deze lijst mee naar uw werk?

Verrijken van uw zelf constructie

Voeginderuimtevanjezelftoe:‘ikalsoplosservanmisverstanden’,

‘ikalsbrengervantegengeluid’,‘ikalsorganisatorvandecommunicatie’.

Voegzelfooktoe‘ikals...’.

Voegbijiederuitspraakookhetvoorbeeldwaaruaandachttoenuhet

opschreef.

3. 8. Tactieken

Wat is een goede tactiek om zoveel mogelijk voor jezelf uit samenwerking

te halen?

Antwoordenopdezevraagzijnuitveelbronnenteputten.

Deeigenpersoonlijkelevenservaring.‘Ikleerdeinmijnleven,

dat...’.Levenservaringvananderendiemendoorgeeft:“mijn

vaderzeialtijd...”Ingezegdenenspreukenleeftvolkswijsheid

door.‘Wanneerjehemeenhandgeeft,moetjedaarnaje

vingerstellen’.Lessenuiteenververledendieopgeslagenzijn

inheiligeboekenendooraanhangersuitgedragenworden.

‘Dewijzen,goden,lerenonsdatweonsmoetengedragen

volgensdegeboden:...’

Eenanderebronisexperimenteelwetenschappelijkonderzoek.

144


jouwkeuze

mijnkeuze

opbrengst

ikalles samendelen

ikalles

samendelen

1

1

5

0

0

5

3

3

146

De belangrijkste tactieken

(C) = Coöperatie, (E) = Egoïst

Ikbeginmetsamenwerkingaantebieden(C).Wanneermijn

tegenspelerzijneigenvoordeelalleenspeelt(E)indeeerste

ronde,danspeelikindevolgenderondeook(E).Datblijfik

spelenzolangdetegenspeler(E)speelt.Wanneerdeander(C)

speelt,danismijnaanbodindevolgenderondedatook.Blijft

deanderetochregelmatig(E)kiezen,danstrafikhemmeerdere

kerenookalbiedthijweersamenwerken(C)aan.Heeftde

tegenspelervoldoendestrafgehadeneenpuntenachterstand

opgelopen,danbeginikopnieuwmeteenschonelei.(Tideman)

Ikbeginmetsamenwerkingaantebieden(C).Daarnadoeik

steedswatdeanderdoetindevoorgaandeontmoeting.Speelt

mijntegenspelermeerderekeren(E)dangaikstraffen:onaf-

hankelijkvanwathijdoetbiedikgeenvoordeeldelenaan(E).

Iederekeerwanneerdieanderweer(E)inzet,krijgthijeen

zwaarderestraf.Ikzetdansteedsvaker(E)in.(Nijdegger)

Ikbeginmeteenaanbodomsamentewerken.Ikzetdeeerste

tienkeer(C)in.Kiestdeanderdannog(E),danbetekentdat

voormijdathijnietwilsamenwerken.Ikooknietmeerenkies

vanafdanaltijd(E).(Davis)

Ikbeginmet(E),danweetdeanderdatikdatkan.Zetdeander

(C)indanspeelikdatookheelconsequent.(Friedman)

Iklaatdeandergoedmerkendatikkiesvoorde‘voordeeldelen

tactiek’.Deeerstevierkeerzetik(C)in,watdeanderookdoet.

Daarnavolgikdeanderinzijntactiekuitdevorigeontmoeting.

Naiederevijftienontmoetingenkijkikeensterugenzieofmijn

tegenspelernietzomaarsomspuntenpakt.Perongeluk.Merk

ikdat,danwiliknietmeersamenwerkenenzetconsequent(E).

(Stein)

•

•

•

•

•

147

De n

egen

co

nd

ities voo

r sam

enw

erken

Ook:‘ikalsverzamelaarvankennisvndatwatanderenbereikten’,

‘ikalspionier’,‘ikalsiemanddieervaringendeeltmetanderen’.

Veranderenik-positiesinuwruimtevanplaats?Wiltuenkelebenamingen

veranderen?Wiltusommigeverwijderen?Komtunuopnogandere?

3. 9. Samenwerkvaardigheden

Effectiefhandeleninelkvandenegenconditiesvraagtomspecifieke

samenwerkvaardigheden.Natuurlijkbovenopdegewonesociale

vaardigheden.

Hiervolgteengrotereeksvaardighedenmetdirecteenaantal

suggestiesomdevaardighedeninpraktijktebrengen:

Doelen helder?

Weten wat je wilt

Voor welk optimaal resultaat wil je gaan?

Welke kosten in de relatie met anderen heb je daarvoor over?

Welke balans tussen eigen voordeel en behoud of verbetering van een

relatie wil je?

Wanneerjejedoelwiltbereikenmetdeinspanningenvananderen,wil

deanderwetenwatjedoelpreciesis.Watgaathetbereikenvanhet

doeljeopleveren?

Ervaringen,belevingenblijkenmeerstimulerendomjeintespannen

dangeld.

Eenman,zesenzestig,haaldemetzijngroepdetopvande

Kilimanjaro.Thuisgekomenvroegiemand“Hoewashetvoorje

toenjeopzesduizendmeterstond?”Demanantwoordde

“Jammer,detochtisvoorbij”.

156

Quick Scan in samenwerkbereidheid

DeQuickscanleverteeneersteindrukvandebereidheidtotsamenwerken

eneenprofielvandenegenconditiesgeeftindetailzichtopdesituatie

indeorganisatiedieuonderzoekt.

Achtereenvolgens

LeestuhoeudeQuickScaninvult.

Vultudescaninenberekentdetotaalscore.

Noteertuuweigeneersteindrukken.

Leestudealgemeneanalyseensuggesties.

Uvulthetprofielinenvergelijktdatmethetoptimaleprofiel.

Unoteertuwgedachten.

Uleesthetrapportoverdeafzonderlijkecondities.

Uvindtsuggesties.

UleestdegedetailleerdeuitlegvandeNegenConditiesenhet

werkmodel.

WanneeruactiewiltondernemenleestuhetAlgemeneActie

Schema.

Aanwijzingen voor het invullen van de vragen van de Quick scan

Een:Ukiesteenorganisatiedieuwiltonderzoeken.Datkan

eenspecifiekegroepzijnofdeorganisatieinhaargeheelofde

samenwerkingmeteenspecifiekander.

Hetonderzoekrichtzichop:...

Twee:Uomcirkelthetgetaldathetbestuwwaarneming

weergeeft.

vraag:Hoevaakbiedenmensensamenwerkenaan?

4.

•

•

•

•

•

•

•

•

174

zelden vaak

1 2 3 4 5

Drie:Uteltallehiernaomcirkeldegetallenopenschrijftdezesom

onderaaninderegel‘totaal’.Daarnabrengtudatgetalover

naardevolgendebladzijde.

Vier: Uvergelijktdatgetalmethetoptimalegetalenschrijftuw

eersteindrukken,gedachtenengevoelensop.

Daarnaleestuwatudandoet.

Omcirkel het getal dat het best uw waarneming weergeeft.

Rijnr.vraag

1 Mensenindezeorganisatienodigenanderen 12345

uitomdeeltenemenineensamenwerkverband.

2 Iedereendiedeelneemtindesamenwerkingdeelt 12345

meeinhetsucces.

3 Tijdensdesamenwerkingiserregelmatigcontactover 12345

hoedesamenwerkingverloopt.

4 Mensenindezeorganisatiegelovendathundoelengoed12345

tebereikenzijndoormetanderensamentewerken.

5 Opeenuitnodigingomsamentewerkenwordtveelal 12345

enthousiastgereageerd.

6 Wieeensamenwerkinggebruiktomerteveelaaneigen 12345

voordeeluittehalenwordtgestraft.

Qu

ick Sc

an in

samen

wer

kbereid

heid

nr.vanderij scoreopdierij somscore conditie conditienr.

2 ........

12 ........ Opbrengst 1

4 ........

14 ........ Inschattingvananderen 2

5 ........

10 ........ Inschattingoverjezelf 3

8 ........

16 ........ Hetgedragsrepertoire 4

7 ........

11 ........ Afstand 5

9 ........

17 ........ Eenvoud 6

3 ........

18 ........ Communicatiestructuur 7

6 ........

15 ........ Tactiek

8

1 ........

13 ........ Samenwerkvaardigheden 9

Hieronderzietueenfiguur.

Deoptimalescoreperconditieistien:deoptimalelijnisgetrokken.

Tekenhetprofielin.Horizontaaldenegencondities,Verticaaldescore

perconditie.

optimaal uwlijn

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

123456789

Decondities: 1=Opbrengst

2=Inschattingvananderen

3=Inschattingenoverjezelf

4=Gedragsrepertoire

5=Afstand

6=Eenvoud

7=Communicatiestructuur

8=Tactieken

9=Samenwerkvaardigheden

Uweersteindrukkenwanneerudetweelijnenvergelijkt:

180

Analyse van het profiel van de Negen Condities voor Samenwerken

Het gehele profiel

Hetdooruingevuldeprofielvandenegenconditiesvolgthetoptimale

profielopeenlagerniveau,maarnietmeerdantweepunteneronder.

Bedenkdatdithetprofielisvaneenpersoon.Wanneermeer

mensenhetzelfdewaarnemen,danhoevenergeenalarmbellen

tegaanrinkelen.Welisertewinnen,maarnietveel.Ditniveau

behoudenisaleenheleprestatie.

Richtdeaandachteerstopdeconditiesopbrengstengedrags-

repertoire.Dezeconditiesrakendestructureleafsprakeninde

organisatieenveranderenvraagtomallesrakendemanagement

beslissingen.

Hetingevuldeprofielblijftalsgeheelbenedendezespunten.

Alarmbellenrinkelen.Omsamenwerkingspontaantelatenontstaan

zijndeconditiesnietvoldoendedaaropgericht.Wenodigenuuitom:

MeermensendeQuickScanintelatenvullen.Nadatdeindrukken

gedeeldzijnendegemeenschappelijkeindrukineenzelfde

richtingwijst,vormdaneentaakgroepdiemetprioriteitdieper

onderzoekdoet.

Deuitgebreidevragenlijsttegebruikenommeerpreciesde

plekkentevindendiealseersteaantepakkenzijn.Hetkanzijn

datuervoorkiestomdezwaksteplekkeneerstaantepakken.

Erisookveelvoortezeggenomeerstdenietzoslechtecondities

teversterkenenopdatsuccesverdertegaan.

De score op de afzonderlijke condities

Opmerkingvooraf:wanneereenscorenietmeerdantwee

puntenonderhetoptimaleniveauligt,danzithetwelgoed

metdieconditie.Geennoodzaaktotverdereactie

Wanneerdescoreopdeconditie opbrengstmeerdandriepuntenlager

isdanoptimaal,gebruikdandeuitgebreidevragenlijstommeer

1.

a.

•

•

b.

I

II

2.

181

Qu

ick Sc

an in

samen

wer

kbereid

heid

structurele

condities

opbrengst

gedragsrepertoire

functionele

condities

afstand

complexiteit

communicatie

denk

condities

ideeënover

anderen

ideeënoverjezelf

tactiek

specifieke

samenwerk-

vaardigheden

keuze voor

samenwerken

of

competitie; ik-gericht; ander gegund

daadwerkelijke opbrengst

189

figuur 13

Verklaring bij het model van de negen condities

Denegenconditieszijngeordendinviergroepenafhankelijkvande

relatiediezehebbenmetdeorganisatie.

Structurelecondities;

Functionelecondities;

Denkconditiesofmindsetconditiesen

Specifiekevaardighedendiemetsamenwerkentemakenhebben.

Structureleconditieszijnonderdeelvandewijzewaaropdeorganisatie

inhaarbasisgeorganiseerdis.Indemanierwaaropdoelengedefinieerd

zijn.Deopbrengstconditie.Endebasisgedragsvormenuithetgedragsre-

pertoiredieindecultuurvandeorganisatiebevorderdworden.

Deopbrengstconditievooreenpersoonineenorganisatiekan

gedefinieerdwordenals:

variërendvaneenvolledigvastsalaristoteen

volledigvariabelsalarisafhankelijkvandeindividuele

prestaties.Enallecombinatiesdaartussen.

eencombinatievanindividueleprestatiesengroep

prestatiesendaaraangekoppeldebeloningenen

bonussen.Groepsbonussengekoppeldaandeprestaties

vandeeigengroeptotbonussengekoppeldaan

prestatiesvanhethelebedrijf.

carrièremogelijkhedengerichtopdeindividuele

prestatiesenookopdebijdrageaanhetbedrijfalsgeheel.

prestatiedoelenvanmanagerskunnenvollediginlijn

zijnmetdeprestatiesvaneengroep,inrelatiemetde

prestatiesvangekoppeldegroepenenmetdeprestaties

vandeheleorganisatie.

Deconditie gedragsrepertoirebetekentdemogelijkheidof

onmogelijkheidomdevierbasisgedragingen,ikgericht,

competitief,samenwerken,altruïsme,alleviertehanteren.

Organisatieshebbensomsvoorkeurenenafkeurenvooreenof

meervandezeviergedragingen.

1.

a.

b.

c.

d.

2.

190

De negen condities realiseren

Scheppen van condities die de keuze voor samenwerken bevorderen

Ukrijgtnunogmeerinzichtenmunitievoorinuwgereedschapskist.

Gereedschapskist

De uitgebreide vragenlijst

Tienvragenperconditieomeenconditiedieperonderdeloeptenemen.

Conditie(s)omnaderonderdeloeptenemen:

.........................................

Watuookkuntdoenisallenegentiguitsprakenhieronderdoornemen

endatgedrageruitpikkendatnaaruwideeheelgoedisenwelkenaar

uwideeechtmoetenveranderen.

Opbrengst

Samenwerkenlevertmeeropdanalleenwerken.

Bevorderendatdeandersuccesheeft.

Samenwerkenleverteenstabieleopbrengst.

Gaanvoorhetresultaatvandeheleorganisatie.

Ikgavoorgeld:datbrengtvrijheid.

Mijnmogelijkhedenontplooien,mijnideeënrealiserenisvoormijde

mooisteopbrengst.

Deverschilleninbeloningervaariknietalsfair.

Meerhebbendananderenmotiveertme.

Voorandereopbrengstendangeldisindezeorganisatieveelaandacht.

Debonusbijgoedgezamenlijkresultaatisaanzienlijk.

Inschatting van anderen

Samenwerken?Zolanghetheteigenvoordeeldient.

Samenwerkengaatbovencompetitie.

Heteigendoelblijftvooropstaan.

5.

5.1.

196

Wanneerudezeinschattingvergelijktmetdealgemeneinschattingdie

umaakt,geeftudemogelijkheidominterventiesteonderscheidenin

diewelkevoordeheleorganisatieeffectiefzijnendiewelkespecifiek

vooreenbepaaldegroepvannutzijn.

De Samenwerkbereidheid tussen groepen

Denegenconditieszijninnegengroepengebundeldconcreetgedrag.

Doorunuaftevragenwelkgedragfeitelijkvoorkomttussenverschil-

lendegroepenkrijgtuzichtopdesamenwerkingtussendegroepen.

Gebruikdeuitgebreidevragenlijstenvulinwelkegedragdeonderlinge

samenwerkingbevordertenwelkgedragdesamenwerkingbelemmert.

(zie figuren pag 203)

Opbrengst in de samenwerking tussen groepen

Toegespitstopdeopbrengstuitdesamenwerkingtussengroepenishet

heelbehulpzaamomdevolgendeanalyseuittevoeren.

Omdeeigendoelenvaneengroeptebereikenzijnzevaakonderlingaf-

hankelijk.Iederheeftwatvandeandernodigenmoetwataananderen

gevenomdeeigendoelenendedoelenvandeandertebereiken.

Maakvooruzelfdevolgendeanalyse.Laterkomtdeanalyseteruginde

ImplementatievanverbeteringeninhetOrganisatieOntwikkeltraject.

Ustelteengroepcentraalenplaatstanderebelangrijkegroepenerom

een.Indetekeningstaanervier,mogelijkzijnerweltien.Deafstanden

degroottegeveneenindicatievoorhetbelangvandieanderegroepen

voordecentraalgesteldegroep.

(zie Figuur 15)

Vanuitdecentraalgesteldegroepsteltutweevragenaaniedereandere

groep:

Krijgtdecentraalgeteldegroepwatdegroepnodigheeftomzijn

doeltebereiken?

Geeftdecentraalgesteldegroepaandeanderegroepenwatdie

groepennodighebbenomhundoeltebereiken?

202

samenwerkingbevorderendegedragingen

samenwerkingbelemmerendegedragingen





groep

.............................

............................. ......................

...................... ......................

Figuur 15

203

De n

egen

co

nd

ities realiser

en

Samenwerkvaardighedenconditie.Specifiekevaardighedendie

nuttigzijnvoorhetopbouwen,onderhoudenenafsluitenvan

eensamenwerking.

• Samenwerkvaardigheden.

Team effectiviteit model

Nogeenhulpmiddeldatbijhetbevorderenvandesamenwerk-condities

handzaamis:ditmodelvandeNegenConditiesinrelatietothetbekende

Teameffectiviteitmodel.

TeameffectiviteitSamenwerkmodelvandeNegencondities

model samenwerkcondities

Doelen Structurelecondities Opbrengst

Gedragsrepertoire

Rollenen Functionelecondities Afstand

Verantwoordelijk-

heden

Eenvoud

Communicatie

structuur

Werkprocedures DenkconditiesInschattingvan

anderen

Inschattingenover

jezelf

Tactieken

Inter-persoonlijkeSpecifiekesamenwerkSamenwerk

relatiesvaardighedenvaardigheden

208

De werking van een Team Effectiviteitsmodel

Figuur 17 De volgorde van acties bij het bouwen van samenwerking

Omdesamenwerkingtebevorderenbenoemeenstoring

engaterugnaarhetbegin:

Hebbenwenoghetzelfdedoel?

Hebbenwenogovereenstemmingoveriedersbijdrage?

Zijnwehetnogeensoverdetevolgenproceduresenmethoden?

Zijnernieuweandereobstakels?

Eenganglangsknoppenwaaraanukuntdraaienofwaaropukunt

drukken.Zoveelzijdigalshetwerkelijkeleven,zoveelzijdigdeideeën

enacties.Ukomtervasttegendieudirectkunttoepassen.Andere

bewaartuvoorlater.

eens

over

dedoelen

eens

over

ieders

bijdrage

eens

over

procedures

en

methoden

verwijder

obstakels

samenwerken

209

De Management Agenda

Welksystematischmanagementgedragbevorderthetbestdesamen-

werking?Eenreekstipsvoordeuniekebijdragevaneenmanager:

Vrijwilligers

HeeluitdagendisdeuitspraakvanPeterDrucker:“Deorganisatievan

detoekomstiseenorganisatievanvrijwilligers”.Alleeneenorganisatie

vanvrijwilligerskandeflexibiliteitenkrachtopbrengendienodigzijn

omallerleitegenslagenteoverwinnenennieuwekansenopsucceste

scheppen.

DenkaanverhalenvanmensendiedebeurskrachinAmerikaenEuropa

indedertigerjarenmeemaakten.Zegingenerdaarnagewoontegen-

aan.Zozijnzeerbovenopgekomen.Datzalsteedsgebeuren.Nietdoor

iederindividu,maardoordegroepalsgeheel:vooruit!

Demanagerdiezijngroepmensenalseenvrijwilligersorganisatiewil

zienheefthierineenvoordeel.Nietvrijblijvend,maaropafspraak.

Afsprakentussenvrijemensen.Geenordersvoorslaven.Demanagerdie

metdezegedachtewilslagenzalzelfeenoptimistischeinstellinghebben.

Zalookwetenhoehijafhankelijkemensenkanleidennaarmeeronaf-

hankelijkgedrag.

Eenmanagerleidteenvestigingopgroteafstand.Opgroteafstand

managen,danstuurjevooralopdegrotegetallenenlossesignalen,

waarvanjenietweetofhetincidentenzijnofvoortekenenuiteenreeks.

Diemanagergaatregelmatigopbezoek.Zehoorthoetweemensen

huntoekomstigereisvoorbereiden.Zeziterbovenop,nognietmet

actiesmaarwelmethaarogenenoren.Gelukkiglegtzewatzedoeten

hoortvooraanhaarbaas.Dieontdooitheelzachthaarijzigenegatieve

gedachten.Wanneerzevloeibaarwordenstromenzewegomplaats

temakenvoorgedachtendiemeeruitgaanvanhetvertrouwenin

zelfstandigemensendieookheelgoedmeteigenoplossingenkunnen

komen.Datgeeftrustinhethoofd.Dewaakzameaandachtblijftwel.

6.

231

De M

anag

emen

t Ag

end

a

Eenmanager,denkendenwerkendvanuithetideevaneenvrijwilligers

organisatie,moetheelvaardigzijnin:

Makenvangoedeafspraken.

Opvolgenvanafspraken.

Directbesprekenvanwatgoedenwatnietgoedgaat.

Geenmomenthetvoorbeeldgevendatafspraken

nietmeernagekomenhoeventeworden.

Ik ben hier goed in?

Ditiszijnuniekebijdrage.Veelmeernogdanideeënaanbrengen,

kritischdoordenkenvandeconsequenties,oplossingenzien,technisch

superieurzijn.Datkunneninprincipeanderenook,maardeunieke

bijdragevandemanagerishetsamenspelwerkendhouden.

Zakelijk succes en samenwerken

Frost&Sullivan,eenvandegroteadviesbureaus,lietonderzoekdoen

naardeinvloedvangoedsamenwerkenophetsuccesvaneenorganisatie.

Eengoedestrategieisnatuurlijkbelangrijk,maaralsdebelangrijkste

factorvoorsuccesluidt:samenwerken.

Ookbelangrijkerdangoedinspelenopdeturbulentievandemarktof

technologischbijdebestenzijn.Eengoedesamenwerkingkomtvooral

totuitdrukkingin:

hogeklanttevredenheid

hogearbeidsproductiviteit

hogeInnovatie

hogeproductkwaliteit

Zelfsopwinstgroei,winstgevendheidenverkoopgroeiheeftgoed

samenwerkeneengrotereinvloeddandefactorstrategie.

Even een snelle test voor uw organisatie:

score voor klanttevredenheid is: ...

score voor arbeidsproductiviteit is ...

score voor innovatie is ...

score voor productkwaliteit is ...

232

winstgroei afgelopen jaren ...

winstgevendheid ...

verkoopgroei ...

Descoreopuwquickscanvoorsamenwerkbereidheid?...

Tevreden?

Wat zijn de gedragskenmerken voor een goede samenwerking?

Aanraakbaarheidvaniedereen,ongeachtfunctieenverantwoordelijkheid.

Hoe is dat in uw organisatie?

Decentraleorganisatiemetuitstekendeonderlingecommunicatie.

Hoe is dit in uw organisatie?

Naastgemakkelijkelektronischcommuniceren,voldoendevaakook

persoonlijkcontact.InEuropageeftmenvoorkeuraanface to face

contact.Datiseenbelangrijkesuccesfactor.Dieisnietvervangbaar

doortechniek.Techniekmaakthetmogelijkdatheteffectvanface to

facecontactverlengdwordt.

Hoe is dit in uw organisatie?

Overdracht van kennis

Eenhalfjaarlangorganiserentweevrouwenvooreenbedrijfdezelfde

activiteit:presentatiesaantoekomstigeklanten.Depresentatiesworden

steedsbeter.Inalleopzichten.Dan,hetwerkwordtovergenomendoor

tweeanderen.Watblijkt:erstaatnietsoppapier.Erisgeendraaiboek.

Alleervaringenzijntoegepastinleeractiviteiten,maaralleenopgeslagen

indietweepersonen.Detweenieuwepersonenmoetenweervanvoor

afaanbeginnen.

Eenorganisatiemeteenlanglevenddoelheeftdusbeschrijvingennodig:

draaiboeken,scrips,procedureswaarinstaathoeietsgaat.Dittevoor-

komendatbijwisselenvanpersonenhetbedrijfweervanvoorafaan

•

•

•

233

De M

anag

emen

t Ag

end

a

Opbouwen van samenwerking

Organisatievoorbeelden

De aller-moeilijkste vraag die men mij stelt is: “hoe moet

ik dat nu toepassen?”E. Schein.

Erbestaanblauwdrukken.Echteriederesituatieisanders.

Iederesituatievraagtomeenuniekantwoord.Hierondereen

aantalincidentenwaarvangeleerdkanworden.Vermaakook.

Eencaleidoscoopvanobservatiesenanalysen.Allemaalverbonden

metdenegencondities.

Voorbeeldenvandesignsvoorprojecten.

Straffen, ook al heb je er zelf nadeel van, bevordert dat samenwerken?

Ja.Deovertrederstraffenendaardooreentijdlangeenslechterelatie

oplopenennietaangekekenworden,loontalleenwanneerereenlange

termijnhorizonismetdehoopdatdeanderverandertendepersonen

voordelenzieninsamenwerken.Wanneerzeelkaarkunnenontlopen,

danwerkthetniet.Debereidheidomtestraffenendaardoorzelfin

hetbeginnadeelteondervindeniseenbelangrijkevariabeleomlange

termijnsamenwerkingteontwikkelen.Ookversterkthethetsamen-

werkingsverbandopdelangeduur,doordatdekostenvoorhetstraffen

nuopwegentegendevoordelenvansamenwerkenlater.

Direct aanspreken

EeningenieurdielangetijdbijRijkswaterstaathoofdopzichterwasbij

groteweg-enwaterwerkenhaddenaamdatwanneerhijconstateerde

datietsnietgoedginghijmeteenhetwerkstillegde.Eerstwordtde

foutgoedgemaakt.Zondermeer.Hijwoontineendorpenspeeltten-

nis,iederedonderdagmeteenvastegroep.Indiegroepspeeltookeen

wethoudermee.Hijverteltzoalwathij,wanneerhijdoorhetplaatsje

7.

238

Nog meer tips...

AfkomstigvanIsaksen.OpgesteldalshelplijstvoorhetAmerikaanse

ijshockeyteam:

Geeftijd.Tijdsdrukenhetgevoelgeentijdtehebbenbelem-

merensamenwerken.

Gebruiksteedsdezelfdewoorden.

Maakiedereigenaarvandegezamenlijkeactiviteit.Danvoelt

iedereenzich‘in’.

Leergezamenlijkvraagstukkenoplossenengezamenlijknemen

vanbeslissingen.

Biedtalseerstesamenwerkenaan.Gainopeenaanbodvan

anderen.

Deelmiddeleneninformatie.

Legmeernadrukopdeprestatiesvandegroepdanopde

individueleprestaties.

Geefhetvoorbeeld.

‘Geven’geefteengoedgevoel.Jevoeltjezelferveelbeterbij,

eenbetermens.

De Jamewish case

Dezecasetoonthoeallesineenorganisatiesamenhangteneenvoudige

deeloplossingenopzichonvoldoendezijn,maarweleenbeginvangro-

tereveranderingenkunnenvormen.

EenpartnerkentdedirecteurvaneenStrategischBrandingbureau.

Zevindtdatdedirecteurwelmooieideeënoverdemarktpositionering

vananderebedrijvenheeft,maarvolledigvoorbijgaataandesamen-

werkcultuurindeorganisatie.Demenselijkeinteractiesindeorganisatie

enmetklantenenleveranciersveranderennietdoordewoordeninde

reclamecampagne.Dedirecteurisnietovertuigd,maarstaatopenvoor

eengesprekmetdeanderepartners.Eerstopkantoor,eenuur,dandirect

eenuitnodigingvooreenlunchmeteengrotezakenrelatie.Hijheeft

eendubbeleafspraak.Dannaareenrustigeplaatswaarhijallevragen

diehijheeftopenneerlegt.

•

•

•

•

•

•

•

•

•

249

Opbo

uw

van sam

enw

erkin

g

Hij vertelt een succesvol project.

Eeninstituutdattoekomstighotelmanagementtraintvindthetlastig

omvoldoendenieuwecursistentewerven.Verschillendeadviseurszijn

uitgenodigdommeteenplantekomendatditprobleemoplost.

Hetplandatzekiezenisheelpreciesindeoplossingenindewijze

waaropdeoplossingingevoerdmoetworden.Hetbegintmetdedoelen

overvijftienjaar.Hetinstituutstaatbekendalshetmeestvooraan-

staandeopleidingsinstituutvoorhotelmanagementendealumnizijn

zeersuccesvolvoordeorganisatieswaarzewerken.Deeisenaande

leerkrachtenwordenafgeleiduitdecompetentiesvansuccesvolhotel-

managementendaarnaindetailbeschreven.Ookdeverwachtingen

waardestudentenaanmoetenvoldoenkomenindetailoppapier.De

uniekekernvandezehotelmanagerwordtinéénwoordsamengevat:

‘deglimlach’.Eennieuwlogoeniederjaarzijnerverkiezingenvoorde

studentmetdemooisteglimlach.Deimplementatieisspectaculairmet

veelenthousiastesessiesengepassioneerdeacties.Metvoordoenen

kopiërenwordendenieuwegedragingeningeoefend.Studentenkrijgen

beloningenvoorallegedraginlijnmethetverwachtegedrag.Iedereen

indeorganisatieiseenjaarlangvolledigopgenomeninditproject.

De notitie na het eerste gesprek met de eigenaar/directeur.

Eensuccesvolleondernemerdiezijnklantenvolledignieuwe

merkoplossingenaanreikt.Hijontwerptenleidtdeuitvoering.

Hijbezoektveelklantenenhaaltvoortdurendnieuweklanten

binnen,nieuweprojecten.Veelerkenningeneengoedenaam

indemarkt.Despecialistendiehijnodigheeftzijnvooreen

deelindienstenverderverbindthijfreelancersperproject.

Hijstuurtinalledelenvanhetwerkproces:verwervenvan

klanten,projecten.Totindetailsontwerpthijdeoplossingenen

zorgtdatzezouitgevoerdworden.Dekernmensenwerkenal

vijftottienjaarmethem.Hijprijsthenvoorhunbijdrage.

Watzijndeeersteindrukkenvanzijnwerkstijl?Hijontwerpt

totindetailalleszelf.Heefthijeenanderidee,dangaathij

1.

2.

3.

250

directnaardepersoondiedaarmeebezigisenverandert.

Impulsief,snelveranderend.Wemerkenditbijdeorganisatie

vandelocatievooreentweedaagsesessie.Desecretaresse

zalallesafhandelen,maarhijkomtervaakdirecttussendoor

metandereideeën,diehijookweerwijzigt.Ingesprekkenmet

haarenanderemedewerkersklagenzijoverzijndominante

werkstijl.Maarhijweetopeencharmantemanierallegevoelens

vanongenoegenteniettedoen.

Hoeiszijnstijlvanoptreden?Hijverteltmetpassieoverzijn

projecten.Hijmaaktgrappen.Steltvragen.Hijvoeltzichop

zijnbestingesprekkenmetklanten,hunvragenenhetontwik-

kelenvannieuwedesigns.Ookzakelijkishijsuccesvol.Alles

draaitomhetzienvanzakelijkemogelijkheden.Zijnkantoor

kamerisopgeruimdenschoon.Ookdewerklokalenzijnordelijk.

Geenstapelspapier:allesisopgeruimd.Datsommigeartistieke

mensenshabbygekleedzijnvaltop.Hijisstrakinpak.

Bijeensmaakvollekoptheeineentheehuismetzichtopeen

bloemigetuinvertelthijzijnzorgen:Wiekanhemopvolgenin

hetbedrijf?Zijnmiddelmanagerszijntezwak.“Deklantenzijn

allemaalaanmijpersoonlijkgebonden.Ikzieniemanddie

projectenkanverwerven.Ikmoetmeoveralmeebemoeien,

ikkannietsoverlatenaananderen:niemandisgoedgenoeg”.

Opdeachtergrondzijnzorg:“ikkannietwegandersstortallesin”.

Opzichgeenuitzonderlijkvraagstuk.Veelbedrijvenbeginnenmetde

competentiesvanéénpersoon,zijnideeën.Deoprichter,eigenaar,

professionalgenietvandenieuwecreatieveoplossingen.Hijofzij

verwerftzeerprestigieuzeopdrachten,zoalslogoenlay-outvoorde

Olympischespelen.Hijheefteenmethode,eenaanpakenbeschrijft

dezeook.Hijheeftgeenherhaalbareoplossingendiehijgestandaar-

diseerdverkoopt.Eenbedrijfdatkantenklareoplossingenverkoopt,

wilhijniet.Mensenmetdepassie,ideeënzoalshijerbijhalen?“Die

beginnenvoorzichzelf”.

4.

5.

251

Opbo

uw

van sam

enw

erkin

g

Eendilemma.Dedirectewerkverhoudingeninternkunnenookwel

verbeteren.Zegthij,enzeggendemedewerkers.

Beslotenwordtomeentweedagendurendeconferentietebeleggen.

Hetthemavandeconferentieis:bevorderenvansamenwerking.De

conferentieisopgebouwdrondhetdesignvandenegenconditiesvoor

samenwerken.Beginnendmetcognitiesenoefeningenindeverwachting

datindeloopvandedagofdagenhetgesprekonderlingmeerdirecten

openwordtgevoerd.

Tienbelangrijkemensenindeorganisatie,dietotaal35medewerkers

telt,vuldenvoorafdeQuickScanvoorSamenwerkbereidheidin.Het

resultaat:

tekening 27 Score van 12 managers

optimaal feit

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

0123456789

Decondities: Inschatting van anderen, inschattingen over jezelf, communi-

catiestructuurentactiekenscorenondereenzeven.Communicatiestructuur

isdeconditiewaarhetmeestvoordeeltehalenis,endaarnainschattingen

over jezelfendeinschatting van anderen.

252

Hettweedaagseprogramma:

Deeigenideeënovereengoedesamenwerkingworden

geïnventariseerdengebundeld.Daarnageordendinhetmodel

vandenegencondities.Devraagis:waarzalheteerstresultaat

gehaaldworden?DeresultatenvandeQuickScangevenmede

richting.

Verbindenvandepersoonlijkedoelstellingenmetdedoelenvan

deorganisatie,deelorganisaties.Onderlingegesprekkenomde

doelentransparantenconcreettekrijgen.Daarnauitwisselen

omtezienofercommittentopdezelfdedoelenis.Opditmoment

wordendeelnemersalmeerpersoonlijk.

Omsuccestehebbenheeftiedervandeanderenietsnodigen

moetdeanderenookwatgeven.Hoezithetbijhen?

Onderzoeknaargedragdatnodigisomgoedsamentekunnen

werken:duidelijkdoel,belonenwiesamenwerkt,straffenwie

niet,samenwerkingaanbieden,elkaarhelpenombeterte

worden.Metopdrachtenwordtinverschillendegroepengewerkt.

Oefeningenomdeeigenvooronderstellingenoveranderente

toetsen.Eigenzelfbeeld.

Uitwisselenvandeervaringenomsamentewerkenindeze

organisatie.Ditisaanhetbeginvandetweededag.Hetgesprek

indehelegroepgaatdirectenopen.Waarderingenbevragen

vanelkaar.Vandedirecteurnaarmedewerkers.Vanmede-

werkersaandedirecteur.Onduidelijkhedenwordenmet

rollenspelenverhelderd.Nieuwgedraguitgeprobeerd.Stap

voorstapwordenverschillendeverstoorderelatiesgeopend.

Eénrelatieblijfttotindemiddagonbesproken.Debegeleidster

richtdirectdeaandachtopdeinteractietussendedirecteuren

zijnmeesttrouwemedewerker.Dezeopeningleidttotveel

opluchtingbijdeanderenindeorganisatie.Eenbeginvan

openuitwisselingvanteleurstellingenennietgerealiseerde

verwachtingendieallepositievebijdragenoverschaduwden.

Desamenwerkingtussendeverschillendeafdelingeninde

organisatie.Alleswordtdoorgewerkt.Verbeterlijstenopgesteld.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

253

Opbo

uw

van sam

enw

erkin

g

Algemeneopluchtingbijdejongemedewerkers,deoudsteistweeën-

veertig,indeorganisatie.

Dedirecteurwilverder.Hoenu?Verder?Wattedoen?

Wehoudendefocusopdeonderlingesamenwerking.Zijndriebelang-

rijkstevraagstukkenzijnnognietmeeopgelost,maarditmaaktde

samenwerkingwelmeerinspirerend.

Desuggestiewordtgegevenomgoeddoortepratenmetdebelangrijkste

medewerkerindeorganisatie.“Komopéénlijn,wordtvriendenof

neemafscheid”.Verderishetnodigdatdecommunicatieinorganisatie

structuurkrijgt.

Omdatdekennisvanorganiserennietgrootiswordtervoorgekozen

omvanuiteenkarakteriseringvandeorganisatienaardecommuni-

catiestructuurteschrijven.Waardoordeeigenheidvandeorganisatie

beterbegrepenwordtendevraagstukkendiedatmeebrengtbeter

onderkend.Devolgendenotitiewordtnaardedirecteurgestuurd.

Over een communicatiestructuur

Destructureringvandecommunicatieisineenopresultaat

gerichteorganisatiewaarhetwerkverrichtwordtinunieke

projecten,doorslaggevendvoorsucces.Detijdlimietenzijnstrak

endeeisenvandeklantenveranderenindeloopvanhetproject.

Debeloftenaandeklantenzijngebaseerdopruwetijdinschat-

tingen.Deprojectenzijnnieuwengeentoepassingenvaneen

standaard.Jamewishiseensterkresultaatgedrevenorganisatie.

Enkeleregelsvooreenresultaatgerichteorganisatie:

Alletakenhebbeneenvoorafovereengekomenmomentvan

leveren.

Kwaliteitspecificatieszijnvoorafgegeven.

Middelen(geld,tijdvanmensen;materialen)zijnbekenden

deelvanhetprojectplan.

Debehoefteaantrainingencoachingisvoorafbepaald.

Voorafafsprakenoverderapportagemomentenendeinhoud.

Voorafafsprakenoverhoetehandeleningevalvaneenprobleem.

1.

•

•

•

•

•

•

254

261

Literatu

ur

Literatuur

Atran,S.,Axelrod,R.,&Davis,R., Sacred Barriers to Conflict Resolution.In:Science,2007,August24,1039-1040.

Axelrod,R. The Evolution of Cooperation.NewYork:Perseus-Books-Group,1984.

Axelrod,R.The Complexity of Cooperation: Agent-Based Models of Competition and Collaboration.

Princeton(NewJersey):PrincetonU.P.,1997.

BadCock,C.,The Problem of Altruism.Oxford(UK):BasilBlackwellltd.,1986.

Barclay,P.,Trustworthiness and competitive altruism can also solve the “tragedy of the commons”.

In:EvolutionofHumanBehavior,2004,July7,209-220.

Berg,B.vanden.,Net het Echte leven.Leiden:SidestonePress,2009.

BhattacharjeeY.,The Value of the stick: Punishment was a Driver of Altruism.In:Science,2006,June23,1727.

Bignami,G.F.,A Crystal ball for our blue planet.In:Science,2009,March20,1563.

Bonnet,R.-M.,&Woltjer,L.,Surviving 1,000 Centuries: Can we do it?Chichester(UK):PraxisPublishing,2008.

Boo,M.,Rituele soortendans. In:NRCHandelsblad,2008,February17,39.

Bos,J.,&Jonker,S.,Cultuuromslag bij banken.In:HetFinancieeleDagblad,2012,January10,1.

Bowles,S.,Did warfare among ancestral hunter-gatherers effect the evolution of human social behaviors.

In:Science,2009,June5,1293-1301.

Browstein,R.,The second civil war. NewYork:PenguinPress,2007.

Brugh,M.A.,Hulp en straf.In:NRCHandelsblad,2008,May3,29.

Bruin,E.D.,Groeidenken helpt.In:NRCHandelsblad,2006,June4,46.

Brummelman,W.,Bhutan Bergstaatje gaat maanden stemmen, nu het van absolute monarchie verandert in

constitutionele monarchie.In:NRCHandelsblad,2008,March22,5.

CaoXueqin.,The story of the Stone.NewYork:PenguinBooks,1973

Colman,A.M.,Rationality assumption of game theory and the backward induction paradox.

In:Rationalmodelsofcognition,1998,353-371.

----------,Beyond rationality: rigor without mortis in game theory.In:Thebehavioralandbrainsciences,

2003,180-198.

----------,Cooperation, psychological game theory, and limitations of rationality in social interaction.

In:Thebehavioralandbrainsciences,2003,139-153.

----------,Depth of strategic reasoning in games.In:TrendsinCognitivesciences,2003,2-4.

Colman,A.M.,&Pulford,B.D.,Overconfidence: Feedback and item difficulty effects.In:Personalityand

individualdifferences,1997,125-133.

Chua,A.,Day of Empire: how Hyperpowers Rise to global dominance-And why they fall.NewYork:

Anchorbooks,2007.

samenwerken van alle kanten bekeken

Documents