Sağlıklı YaşlanmaSağlıklı Yaşlanma

Yrd.Doç.Dr.Ümit DündarYrd.Doç.Dr.Ümit DündarAfyon Kocatepe ÜniversitesiAfyon Kocatepe Üniversitesi

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim DalıFiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı

Türkiye Nüfus PiramidiTürkiye Nüfus Piramidi

Yaş (yıl)

% H

asta

say

ısı

KRONİK HASTALIK PREVALANSIKRONİK HASTALIK PREVALANSIYAŞLA ARTARYAŞLA ARTAR

0

5

10

15

20

25

30

<15 15-44 45-65 >65

1 hastalık

2 hastalık

3 hastalık

Yaşlanmanın TanımıYaşlanmanın Tanımı

Yaşlılık bir hastalık değildirYaşlılık bir hastalık değildir

Biolojik yaşlanmaBiolojik yaşlanma; organizmanın ; organizmanın kişi, organ, doku, hücre ve gen kişi, organ, doku, hücre ve gen düzeyinde yaşam fonksiyonlarını düzeyinde yaşam fonksiyonlarını aksatacak şekilde değişerek o tür için aksatacak şekilde değişerek o tür için beklenen ömür süresinin sonuna beklenen ömür süresinin sonuna doğru gelmesi sürecidirdoğru gelmesi sürecidir

Dünya Sağlık Örgütü insan Dünya Sağlık Örgütü insan ömründe yaşlanmaya ömründe yaşlanmaya kronolojikkronolojik bir bir sınır getirmiştir ki bu da sınır getirmiştir ki bu da 65 yaş65 yaştır.tır.

65 - 74 yaş 65 - 74 yaş Genç YaşlılıkGenç Yaşlılık,,

75 - 84 yaş 75 - 84 yaş İleri Yaşlılıkİleri Yaşlılık,,

85 yaş ve üstü 85 yaş ve üstü Çok ileri YaşlılıkÇok ileri Yaşlılık olarak adlandırılmaktadırolarak adlandırılmaktadır..

Genç nüfusGenç nüfuslulu ülkelerde yaşlıların ülkelerde yaşlıların genel nüfusa oranı % 4 ten az,genel nüfusa oranı % 4 ten az,Erişkin nüfusErişkin nüfuslulu ülkelerde ülkelerde% 4 – 7, % 4 – 7, Yaşlı nüfusYaşlı nüfuslulu ülkelerde ülkelerde % 7 – 10,% 7 – 10,Çok yaşlı nüfusÇok yaşlı nüfuslulu ülkelerde ülkelerde

% 10 un üzerindedir% 10 un üzerindedir..

Sanayileşmiş ülkelerde doğumda Sanayileşmiş ülkelerde doğumda yaşam beklentisi 78, yaşam beklentisi 78,

gelişmekte olan ülkelerde 63, gelişmekte olan ülkelerde 63,

az gelişmiş ülkelerde 51 yaştır.az gelişmiş ülkelerde 51 yaştır.

Yaşlılıkta fizyolojik Yaşlılıkta fizyolojik değişikliklerdeğişiklikler

Akciğerde Akciğerde elastisite azalır, elastisite azalır, kaburga kaburga kıkırdakları kıkırdakları kemikleşir.kemikleşir.

Damarlarda Damarlarda ateroskleroz ateroskleroz oluşumu artar.oluşumu artar.

Kalp, karaciğer,Kalp, karaciğer,

böbreklerde bağ böbreklerde bağ dokusu artar.dokusu artar.

Sindirim kanalı Sindirim kanalı peristaltizmi ve peristaltizmi ve sekresyonları sekresyonları azalır.azalır.Cilt değişiklikleri Cilt değişiklikleri gözlenirgözlenir

Duyu organları Duyu organları zayıflar.zayıflar.

Glükoz toleransı Glükoz toleransı azalır.azalır.

Bazal Bazal metabolizma metabolizma düşer.düşer.

İskeletin mineral içeriği azalır (osteoporoz)İskeletin mineral içeriği azalır (osteoporoz)Torasik kifoz ve lomber omurgaların Torasik kifoz ve lomber omurgaların düzleşmesidüzleşmesiEklem kıkırdağında dejenerasyon hızlanır Eklem kıkırdağında dejenerasyon hızlanır (Osteoartrit, Artroz)(Osteoartrit, Artroz)Kas dokusu azalır, yağ oranı artarKas dokusu azalır, yağ oranı artar70’li yaşlarda kas kitlesi %25-30 oranında 70’li yaşlarda kas kitlesi %25-30 oranında azalırazalır

MuayeneMuayene

GGenel fizik muayene kuralları geçerlienel fizik muayene kuralları geçerliZaman, zorluklarZaman, zorluklarNNörolojik, örolojik, ekstremite, ekstremite, kardiyovasküler ve mental kardiyovasküler ve mental durum muayeneleridurum muayeneleri ! !BBası yaraları, düşmeler, inkontinans, demans, ası yaraları, düşmeler, inkontinans, demans, depresyon gibi geriatrik sendromlar yönünden depresyon gibi geriatrik sendromlar yönünden de ayrıntılı muayenede ayrıntılı muayeneCilt solukluğuCilt solukluğu ve kuruluk ve kuruluk, karotis arterler , karotis arterler üzerinde üfürüm, buşon varlığı, ağız ve diş üzerinde üfürüm, buşon varlığı, ağız ve diş muayenesi, fıçı göğüs, kifoskolyoz, prostat muayenesi, fıçı göğüs, kifoskolyoz, prostat büyümesibüyümesi, tremor, deformite,, tremor, deformite, ortostatik ortostatik hipotansiyon, Romberg(+), stres testi(+)hipotansiyon, Romberg(+), stres testi(+)

Yaşlılıkta morbidite nedenleriYaşlılıkta morbidite nedenleri

Romatizmal hastalıklarRomatizmal hastalıklarKalp hastalıkları,Kalp hastalıkları,Kanserler,Kanserler,Diabetes Mellitus,Diabetes Mellitus,Hipertansiyon,Hipertansiyon,Görme ve işitme yetersizlikleri,Görme ve işitme yetersizlikleri,

Ortopedik problemlerOrtopedik problemler,,

Yaşlılık ve Romatizmal HastalıklarYaşlılık ve Romatizmal Hastalıklar

Osteoartrit (Kireçlenme)Osteoartrit (Kireçlenme)Osteoporoz (Kemik Erimesi)Osteoporoz (Kemik Erimesi)Romatoid Artrit (İltihaplı eklem Romatoid Artrit (İltihaplı eklem romatizmaları)romatizmaları)GutGutVaskülitlerVaskülitlerMiyozitlerMiyozitlerSLESLE

Osteoartrit nasıl bir hastalıktır?Osteoartrit nasıl bir hastalıktır?

EEn sık görülen eklem hastalığın sık görülen eklem hastalığı

65 yaşın üzerinde %80 65 yaşın üzerinde %80

EEklemlerin normal yapısını bozarklemlerin normal yapısını bozar

– HHareketlerde kısıtlanmaareketlerde kısıtlanma

– AAğrığrı

Osteoartrit Osteoartrit ve Dizve Diz

OsteoartritOsteoartrit Hangi Hangi Eklemlerde Görülür?Eklemlerde Görülür?

DDiziz

KKalçaalça

EEl parmak eklemleril parmak eklemleri

AAyak başparmağıyak başparmağı

OOmurgamurga

OsteoartritinOsteoartritin Belirtileri Belirtileri Nelerdir?Nelerdir?

EEklemklem hareketlerinde kısıtlanma ve hareketlerinde kısıtlanma ve ağrıağrı

Kemik çıkıntılara bağlı olarak Kemik çıkıntılara bağlı olarak eklemeklemdede şiş görün şiş görünümüm

Hareket sırasında eklemde çıtırtılarHareket sırasında eklemde çıtırtılar Uzun süren dinlenme sonrası ya da Uzun süren dinlenme sonrası ya da

oturur durumdan harekete geçince, oturur durumdan harekete geçince, hareketlerde kısa süren bir tutuklukhareketlerde kısa süren bir tutukluk

Osteoartrit Osteoartrit Nasıl Tedavi Nasıl Tedavi Edilir?Edilir?

Eğitim ve Günlük yaşam aktivitelerinde değişikliklerEğitim ve Günlük yaşam aktivitelerinde değişiklikler

EgzersizEgzersiz

Analjezikler ve antiinflamatuvar ilaçlarAnaljezikler ve antiinflamatuvar ilaçlar

Fizik tedavi ve rehabilitasyon Fizik tedavi ve rehabilitasyon

Kaplıca tedavisiKaplıca tedavisi

Fizik TedaviFizik Tedavi

KaplıcaKaplıca

OsteoporoOsteoporoz sözcüğüz sözcüğü osteo (kemik) ve poroz (gözenekli) osteo (kemik) ve poroz (gözenekli) kelimelerinin birleşmesinden oluşur ve halk arasında kelimelerinin birleşmesinden oluşur ve halk arasında kemik erimesi olarak bilinir.kemik erimesi olarak bilinir.Dünya sağlık örgütü 1994 yılında osteoproz’u Dünya sağlık örgütü 1994 yılında osteoproz’u Düşük kemik Düşük kemik kütlesi ve kemik dokusunun mikro yapısında bozulma kütlesi ve kemik dokusunun mikro yapısında bozulma sonucu kemik kırılganlığına yatkınlık ve kırık riskinde artış sonucu kemik kırılganlığına yatkınlık ve kırık riskinde artış ile karakterize bir hastalıkile karakterize bir hastalık olarak tanımlamıştır. olarak tanımlamıştır.2001 yılında düzenlenen osteoporoz konferansında ise 2001 yılında düzenlenen osteoporoz konferansında ise OsteoporoOsteoporoz hastayı artan kırık riskine maruz bırakacak z hastayı artan kırık riskine maruz bırakacak düzeyde kemik gücünde azalma ile ortaya çıkan bir iskelet düzeyde kemik gücünde azalma ile ortaya çıkan bir iskelet bozukluğudurbozukluğudur olarak tanımlamıştır. Burada ifade edilen olarak tanımlamıştır. Burada ifade edilen kemik gücü kemik yoğunluğu ve kemik kalitesinin kemik gücü kemik yoğunluğu ve kemik kalitesinin bileşimini yansıtmaktadırbileşimini yansıtmaktadır

OsteoporozOsteoporoz

Normal KemikNormal Kemik Osteoporotik KemikOsteoporotik Kemik

Osteoporoz Süreci

75+ KifozKalça kırığı

riskinde artış

55+ PostmenopozalDiğer kırıklardan çok

vertebral kırık riski yüksek

Sağlıklı omurga

Kifotik omurga

50 MenopozalVazomotor

semptomlar mevcut

RİSK FAKTÖRLERİRİSK FAKTÖRLERİ

Osteoporoz kırık Osteoporoz kırık oluşana dek genellikle oluşana dek genellikle asemptomatik olduğu asemptomatik olduğu için risk taşıyan için risk taşıyan kişileri belirleyerek kişileri belirleyerek gerekli önlemleri gerekli önlemleri almak gereklidir.almak gereklidir.

Kadın Kadın olmakolmak Ufak tefek Ufak tefek zayıf yapıda zayıf yapıda olmakolmak Beyaz yada Beyaz yada Asyalı olmakAsyalı olmak Düzenli Düzenli egzersiz egzersiz yapma yapma alışkanlığının alışkanlığının olmayışıolmayışı NullipariteNulliparite İleri yaşİleri yaş Fazla kafein Fazla kafein tüketimitüketimi Renal Renal HastalıkHastalık

Yaşam boyu Yaşam boyu kalsiyumdan kalsiyumdan fakir beslenmefakir beslenme Sigara içmeSigara içme Aşırı alkol Aşırı alkol tüketimitüketimi Kemik yıkımını Kemik yıkımını hızlandıran hızlandıran ilaçların ilaçların kullanımı kullanımı (kortizon, guatr (kortizon, guatr ilaçları, epilepsi ilaçları, epilepsi ilaçları, heparin ilaçları, heparin vb)vb) MenapozMenapoz Bozulmuş Bozulmuş kalsiyum kalsiyum absorbsiyonuabsorbsiyonu Düşük beden Düşük beden ağırlığıağırlığı

Bu rapor sonuçlarına göre hastalar 3 Bu rapor sonuçlarına göre hastalar 3 kategoriye ayrılırkategoriye ayrılır

Tanı Tanı T-skorT-skor TedaviTedavi

NormalNormal >-1>-1 Tedaviye gerek yokTedaviye gerek yok

OsteopeniOsteopeni -1 ile -2.5 arası-1 ile -2.5 arası Osteopenik hastalar risk faktörü Osteopenik hastalar risk faktörü varsa daha fazla kemik kaybını varsa daha fazla kemik kaybını önlemek için tedavi edilerek önlemek için tedavi edilerek izlenmeliizlenmeli

OsteoporoOsteoporozz

<-2.5<-2.5 Osteoporotik hastalar kemik Osteoporotik hastalar kemik yoğunluğunu artırmayı kırık yoğunluğunu artırmayı kırık riskini azaltmayı amaçlayan riskini azaltmayı amaçlayan aktif tedavi almalıdır. aktif tedavi almalıdır. Ciddi Ciddi

OsteoporoOsteoporozz

<-2.5 ve <-2.5 ve kırığı kırığı olanlarolanlar ((yüksek yüksek kırık riskikırık riski))

KORUNMA YOLLARIKORUNMA YOLLARI

Günlük hayatta yeterli Ca Günlük hayatta yeterli Ca alınmalıalınmalıSigara,alkol ,tuz,protein ve Sigara,alkol ,tuz,protein ve kafeinin günlük tüketiminde kafeinin günlük tüketiminde aşırıya kaçmamalıaşırıya kaçmamalıGünlük hayatta yeterli D Günlük hayatta yeterli D vitamini alınmalı ve güneş vitamini alınmalı ve güneş ışınlarından yararlanılmalı.ışınlarından yararlanılmalı.Yaşam boyu egzersize önem Yaşam boyu egzersize önem verilmelidir.Spor menopozdan verilmelidir.Spor menopozdan sonra kemik hücre kaybını sonra kemik hücre kaybını önlemektedir.önlemektedir.Dr. Kontrolünde belirli Dr. Kontrolünde belirli aralıklararalıklarlala kemik dansit kemik dansitesiesi ölçülmeliölçülmelidir.dir.

Osteoporoz Tedavisinde Osteoporoz Tedavisinde AlgoritmaAlgoritma

Kırık etkinliğiKırık etkinliği olan ajanlarolan ajanlar Bifosfonatlar (Alendronat, Risedronat) Bifosfonatlar (Alendronat, Risedronat)

Paratiroid Hormonu Paratiroid Hormonu

Stronsiyum Ranelat Stronsiyum Ranelat

RaloksifenRaloksifen

Kalsitonin Kalsitonin

Hormon Tedavisi Hormon Tedavisi

Kalsiyum ve D vitaminiKalsiyum ve D vitamini

Hangi tedavi seçilirse seçilsin mutlaka Hangi tedavi seçilirse seçilsin mutlaka tedaviye eklenmelitedaviye eklenmeli

D vitaminiD vitamini : 400 IU/gün (10 mikrogram ) : 400 IU/gün (10 mikrogram )– Postmenopozal dönem 600 IU/günPostmenopozal dönem 600 IU/gün– 70 yaşından sonra 800 IU/gün 70 yaşından sonra 800 IU/gün

KalsiyumKalsiyum : 1000 – 1500 mg/gün : 1000 – 1500 mg/gün

Osteoporomalazinin sık görüldüğü Osteoporomalazinin sık görüldüğü unutulmamalı !unutulmamalı !

GÖRMENİN GÖRMENİN DEĞERLENDİRİLMESİDEĞERLENDİRİLMESİ

65-74 yaşlarında %15-20 65-74 yaşlarında %15-20 75 yaş ve üzerinde %25-4075 yaş ve üzerinde %25-40Katarakt, Glokom,Katarakt, Glokom, diyabetik retinopati, presbiyopi ve diyabetik retinopati, presbiyopi ve maküler dejenerasyonmaküler dejenerasyonHT, DM retinopatiHT, DM retinopatiOkuma ve araba kullanmayı da içeren temel ve Okuma ve araba kullanmayı da içeren temel ve enstrumental günlük yaşam aktivitelerini ve yüzleri enstrumental günlük yaşam aktivitelerini ve yüzleri tanıma yeteneğinitanıma yeteneğiniDüşme ve kırıklarDüşme ve kırıklar artar, yaşam kalitesi bozulur artar, yaşam kalitesi bozulurYılda bir göz muayenesiYılda bir göz muayenesiSnellen görme kartı, Jaeger kartı Snellen görme kartı, Jaeger kartı

İŞİTMENİN İŞİTMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ-1DEĞERLENDİRİLMESİ-1

En sık kronik hastalıklar içinde En sık kronik hastalıklar içinde 4. sırayı işitme kaybı 4. sırayı işitme kaybı Yaşlılar çoğunlukla duyma problemlerini kabul etmezYaşlılar çoğunlukla duyma problemlerini kabul etmezYaklaşık dörtte üçü Yaklaşık dörtte üçü işitme cihazıişitme cihazı önerilir ancak frekans önerilir ancak frekans karışması sebebi ile karışması sebebi ile gürültügürültü En sık nedeni progresif, yüksek frekanslı, bilateral En sık nedeni progresif, yüksek frekanslı, bilateral presbiakuzipresbiakuzi

Sosyal izolasyona ve depresyona Sosyal izolasyona ve depresyona Benlik saygısında azalma, emosyonel kırılganlık, Benlik saygısında azalma, emosyonel kırılganlık, irritabiliteirritabiliteKognitif bozuklukKognitif bozukluk

İŞİTMENİN İŞİTMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ-2DEĞERLENDİRİLMESİ-2

Fısıltı Testi:Fısıltı Testi: Basit, bu testte hekim hastanın göremeyeceği bir yerden, 30cm Basit, bu testte hekim hastanın göremeyeceği bir yerden, 30cm

uzaklıktan bir dizi kelime fısıldar ve bunlardan en az yarısını uzaklıktan bir dizi kelime fısıldar ve bunlardan en az yarısını tekrarlaması tekrarlaması

Yaşlılarda İşitme Engeli Düzeyini Tespit Etme TestiYaşlılarda İşitme Engeli Düzeyini Tespit Etme Testi “Hearing “Hearing Handicap Inventory for the Elderly-Screening” (HHİE-S)Handicap Inventory for the Elderly-Screening” (HHİE-S) Hastalara 10 soru sorulur ve bunlara evet (4 puan), bazen (2 puan) ve Hastalara 10 soru sorulur ve bunlara evet (4 puan), bazen (2 puan) ve

hayır (0 puan) cevaplarından birini vermesi istenir. 8 puan ve altı işitme hayır (0 puan) cevaplarından birini vermesi istenir. 8 puan ve altı işitme kaybı olmadığını gösterirken, 10-22 puan hafif-orta işitme kaybını, kaybı olmadığını gösterirken, 10-22 puan hafif-orta işitme kaybını, 24-40 24-40 puan belirgin işitme kaybı puan belirgin işitme kaybı

OdyoskopOdyoskop En güvenilir yöntem, otoskop ve odiyometre İşitme azlığından şikayet En güvenilir yöntem, otoskop ve odiyometre İşitme azlığından şikayet

eden ya da yukarıdaki testlerle işitme problemi saptanan hastalar bu eden ya da yukarıdaki testlerle işitme problemi saptanan hastalar bu açıdan değerlendirilmek üzere uzmanına yönlendirilmeliaçıdan değerlendirilmek üzere uzmanına yönlendirilmeli

MOBİLİTE VE DÜŞMELERİN MOBİLİTE VE DÜŞMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİDEĞERLENDİRİLMESİ

Yürüme bozuklukları yaşlı bireylerde %8-10Yürüme bozuklukları yaşlı bireylerde %8-10Düşmeler, sakatlık ve bağımlılıklarDüşmeler, sakatlık ve bağımlılıklarBaşka kişinin yardımına veya yürümeye yardımcı Başka kişinin yardımına veya yürümeye yardımcı cihazlarcihazlarÇoğunlukla multiple sistemlerin parsiyel bozuklukları Çoğunlukla multiple sistemlerin parsiyel bozuklukları sorumlusorumluPostür, adım uzunluğu, taban genişliği, hareketin hızı ve Postür, adım uzunluğu, taban genişliği, hareketin hızı ve akıcılığı, kol hareketleri, motor hareketlerin bilateral ve akıcılığı, kol hareketleri, motor hareketlerin bilateral ve simetrik oluşu ve diğer nörolojik değerlendirme simetrik oluşu ve diğer nörolojik değerlendirme Mobilite değerlendirme, Kalk ve yürü testi (Up and go), Mobilite değerlendirme, Kalk ve yürü testi (Up and go), POMA, AIMSPOMA, AIMS

Mobilite Değerlendirme

Düşmeyi Artıran Risk FaktörleriDüşmeyi Artıran Risk Faktörleri

YaYaşş ve di ve dişşi cinsiyeti cinsiyet İİnkontinans nkontinans

Kas Kas GGüçsüzlüüçsüzlüğğüü DepresyonDepresyon

DüDüşşme me ÖÖyküsüyküsü Ortostatik Ortostatik HHipotansiyonipotansiyon

Yürüme Yürüme PProblemleri roblemleri Kognitif Kognitif FFonksiyon onksiyon BBozukluklarozukluklarıı

Denge Denge PProblemleri roblemleri Görme Görme PProblemleriroblemleri

YardYardıımcmcıı CCihaz ihaz KKullanullanıımmıı İİnme nme HHikayesiikayesi

ArtritArtrit ≥≥4 4 İİlaç laç KKullanullanıımmıı

Günlük Günlük YYaaşşam am AAktivitelerinde ktivitelerinde BBozulmaozulma

BESLENMENİN BESLENMENİN DEGERLENDİRİLMESİ-1DEGERLENDİRİLMESİ-1

MalnütrisyonMalnütrisyon– immunitede zayıflama , infeksiyonlara immunitede zayıflama , infeksiyonlara

yatkınlık, yara iyileşmesinde gecikme, yatkınlık, yara iyileşmesinde gecikme, osteoporoz osteoporoz

– vitamin B12, folat ve D vitamini, kalsiyumvitamin B12, folat ve D vitamini, kalsiyum

ObeziteObezite– Metabolik sendrom ve komponentleriMetabolik sendrom ve komponentleri

BESLENMENİN BESLENMENİN DEGERLENDİRİLMESİ-2DEGERLENDİRİLMESİ-2

Son altı ay içinde %10 veya daha fazla kilo kaybı veya artışı Son altı ay içinde %10 veya daha fazla kilo kaybı veya artışı Periyodik olarak vücut ağırlığı, vücut kitle indeksi, bel çevresiPeriyodik olarak vücut ağırlığı, vücut kitle indeksi, bel çevresiMini Nutrisyonel Değerlendirme TestiMini Nutrisyonel Değerlendirme Testi – Antropometrik değerlendirme (vücut kitle indeksi, orta kol çevresi, Antropometrik değerlendirme (vücut kitle indeksi, orta kol çevresi,

uyluk çevresi, son 3 aydaki kilo kaybı), genel değerlendirme, uyluk çevresi, son 3 aydaki kilo kaybı), genel değerlendirme, kişisel değerlendirme (son üç ay içinde geçirilen psikolojik veya kişisel değerlendirme (son üç ay içinde geçirilen psikolojik veya medikal sorunlar), diyet ve iştah medikal sorunlar), diyet ve iştah 30 puan30 puan

– 17 puanın altı malnutrisyonu 17 puanın altı malnutrisyonu – Nutrisyonel değerlendirme için geçerliliği en yüksek olan test olarak Nutrisyonel değerlendirme için geçerliliği en yüksek olan test olarak

gösterilmektedir. gösterilmektedir. – Kısa formunda toplam skor 14Kısa formunda toplam skor 14

Subjektif Global Değerlendirme (SGA)Subjektif Global Değerlendirme (SGA) – son 6 ay içindeki kilo kaybı, diyet değişikliği, cilt altı yağ dokusu, kas son 6 ay içindeki kilo kaybı, diyet değişikliği, cilt altı yağ dokusu, kas

kitlesi ve sıvı dengesinin kısa fizik incelemesinikitlesi ve sıvı dengesinin kısa fizik incelemesini

İnkontinans değerlendirmesi-1İnkontinans değerlendirmesi-1

Her yaşlı hastaya üriner ve fekal inkontinansı olup Her yaşlı hastaya üriner ve fekal inkontinansı olup olmadığı mutlaka sorulmalıolmadığı mutlaka sorulmalıHasta ile yalnızken sorulmalı, hasta yakınından ayrıca Hasta ile yalnızken sorulmalı, hasta yakınından ayrıca bilgi bilgi Evdeki yaşlıların %10-15’ini, akut bakım verilen Evdeki yaşlıların %10-15’ini, akut bakım verilen merkezlerdeki yaşlıların 1/3’ünü, bakımevlerindeki merkezlerdeki yaşlıların 1/3’ünü, bakımevlerindeki yaşlıların 1/2 ‘sini yaşlıların 1/2 ‘sini Sıklıkla geçici sebeplerSıklıkla geçici sebeplerGeçici değil ve fonksiyonel nedenler ortadan Geçici değil ve fonksiyonel nedenler ortadan kaldırıldıktan sonra da devam ediyorsa alt üriner sistem kaldırıldıktan sonra da devam ediyorsa alt üriner sistem gözden geçirilmeli gözden geçirilmeli

GEÇGEÇİİCCİİ UI NEDENLER UI NEDENLERİİDD DeliriumDelirium DeliryumDeliryum

II Infection (Urinary)Infection (Urinary) İnfeksiyonlarİnfeksiyonlar

AA Atrophic vaginitisAtrophic vaginitis-u-urethritisrethritis Atrofik vajinit-üretritAtrofik vajinit-üretrit

PP PharmaceuticalsPharmaceuticals İİlaçlarlaçlar

PP Psychological disorderPsychological disorder Psikojenik(Ciddi Psikojenik(Ciddi depresyon)depresyon)

EE Excessive urine outputExcessive urine output AAşışırrıı idrara ç idrara çııkmakma

RR Restricted mobilityRestricted mobility Hareket kHareket kııssııtlamastlamasıı

SS Stool impactionStool impaction Fekal impaktFekal impakt

MİKSİYON GÜNLÜĞÜMİKSİYON GÜNLÜĞÜ

İnkontinans değerlendirmesi-2İnkontinans değerlendirmesi-2

Üriner inkontinansınÜriner inkontinansın– tipitipi (urge, stres, taşma, miks), sıklığı, ciddiyeti, süresi (urge, stres, taşma, miks), sıklığı, ciddiyeti, süresi – paternipaterni (diurnal, nokturnal, ilaçları aldıktan sonra..) (diurnal, nokturnal, ilaçları aldıktan sonra..) – eşlik eden semptomlareşlik eden semptomlar (ıkınarak idrar yapma, tam boşalamama, (ıkınarak idrar yapma, tam boşalamama,

dizüri, hematüri, suprapubik, perineal rahatsızlık hissi), barsak dizüri, hematüri, suprapubik, perineal rahatsızlık hissi), barsak alışkanlığında veya seksüel fonksiyonlarda bozulma alışkanlığında veya seksüel fonksiyonlarda bozulma

İdrar yolu enfeksiyonu taraması, İdrar yolu enfeksiyonu taraması, işeme günlüğüişeme günlüğü, , stres stres testitesti, , post-voidal rezidü idrar tayinipost-voidal rezidü idrar tayini, prostat incelemesi, prostat incelemesiEşlik eden hastalıklarEşlik eden hastalıklarReçeteli-reçetesiz kullandığı tüm Reçeteli-reçetesiz kullandığı tüm ilaçlarilaçlar

NÖROKOGNİTİF NÖROKOGNİTİF DEĞERLENDİRMEDEĞERLENDİRME

En önemli tanı yöntemiEn önemli tanı yöntemi öykü öykü ve skalalarve skalalar– DemansDemans– Depresyon Depresyon – Uyku bozukluklarıUyku bozuklukları– DeliryumDeliryum– AnksiyeteAnksiyete

Kognitif ve duygudurum Kognitif ve duygudurum değerlendirme sorularıdeğerlendirme soruları

Sık ağlama Sık ağlama İsteksizlik İsteksizlik Can sıkıntısı Can sıkıntısı Somatik yakınmalarda artış Somatik yakınmalarda artış Ölüm istği Ölüm istği İntihar düşüncesiİntihar düşüncesiUyku süresiUyku süresiUykuya başlamada güçlükUykuya başlamada güçlükUykuyu sürdürmede güçlükUykuyu sürdürmede güçlükUyanma sebebi Uyanma sebebi HalüsinasyonHalüsinasyonAnksiyeteAnksiyeteAfaziAfaziApraksiApraksi

İsimleri unutmaİsimleri unutmaİnsanları arıştırmaİnsanları arıştırmaTorun adlarıTorun adlarıAgnoziAgnoziGazete, kitap ya da televizyon Gazete, kitap ya da televizyon takip etmekte soruntakip etmekte sorunEşya kaybetmeEşya kaybetmeSanrıSanrıHesap, alışveriş Hesap, alışveriş AjitasyonAjitasyonAynı konuları tekrar tekrar sormaAynı konuları tekrar tekrar sormaYeni olan olayları hatırlayamamaYeni olan olayları hatırlayamamaAmaçsız gezinmeAmaçsız gezinmeKişilik değişikliğiKişilik değişikliği

Yaşla Demans Görülme Riski Yaşla Demans Görülme Riski ArtarArtar

05

101520253035404550

%

65-74 75-84 85+

65-74

75-84

85+

DemansDemans

Erken tanı önemliErken tanı önemliPotansiyel geri dönüştürülebilir nedenlerin ortaya konmasıPotansiyel geri dönüştürülebilir nedenlerin ortaya konmasıErken başlanan tedavide daha başarılı sonuçlarErken başlanan tedavide daha başarılı sonuçlarHastalığın seyrini etkileyen ilaçların gündeme getirilmesiHastalığın seyrini etkileyen ilaçların gündeme getirilmesiGelecekle ilgili planlamalarGelecekle ilgili planlamalarDiğer hastalıklara bağlı tedavilerin modifikasyonuDiğer hastalıklara bağlı tedavilerin modifikasyonu

Tanıya yönelik hızlı ipuçlarıTanıya yönelik hızlı ipuçlarıYakın bellek bozukluğu, sisnsi seyir, progresif unutkanlıkYakın bellek bozukluğu, sisnsi seyir, progresif unutkanlıkGünlük yaşam aktivitelerinde kayıp Günlük yaşam aktivitelerinde kayıp Verilen üç kelimeyi 5 dakika sonra hatırlayamamaVerilen üç kelimeyi 5 dakika sonra hatırlayamamaSaat çizme testinde başarısızlıkSaat çizme testinde başarısızlık

Kognitif değerlendirme testleriKognitif değerlendirme testleri

Kısa tarama testleri-Kısa tarama testleri---MMSE, saat çizme testi--MMSE, saat çizme testiTest grupları-Test grupları---ADAS-cog, SADAS-cog --ADAS-cog, SADAS-cog – Geniş kapsamlı test grupları demans tiplerinin ayırt Geniş kapsamlı test grupları demans tiplerinin ayırt

edilmesi, korunan ve kaybedilen yeteneklerin tespitiedilmesi, korunan ve kaybedilen yeteneklerin tespiti– Yalancı negatiflik azdır, puanlama ve karşılaştırma Yalancı negatiflik azdır, puanlama ve karşılaştırma

imkanı mevcutimkanı mevcut– Uygulama zorluğu ve vakit gerektirmesi Uygulama zorluğu ve vakit gerektirmesi

Hafıza testleri-Hafıza testleri---desen akıcılık testleri, kelime --desen akıcılık testleri, kelime hatırlama, sayı sıraları hatırlama, şekil hatırlama, sayı sıraları hatırlama, şekil kopyalama, nöropsikolojik test bataryalarıkopyalama, nöropsikolojik test bataryalarıGlobal evrelendirme skalaları-Global evrelendirme skalaları----CDR, GDS---CDR, GDS

OryantasyonKayıt hafızasıDikkat ve KonsantrasyonHatırlamaKonuşmaGörsel/ uzaysal yapılandırma

24-30 puan arası normal, MCI18-23 puan arası hafif demans12-17 puan orta evre12 puan altı ciddi demans

Hafif kognitif bozukluk, ilerlemiş kognitif bozukluk, frontal lob demansı,eğitim düzeyi düşük olanlar iyi dil bilmeyenlerdeyalancı negatif sonuç; eğitim düzeyi yüksek olanlarda yalancı pozitif sonuç

Kısa ve çabuk uygulanması negatif prediktif değerinin yüksekliği

Puanlamanın subjektif olmasıYalancı negatifliğinin yüksek olması

Alzheimer hastalAlzheimer hastalıığğıı skalas skalasıı – – kognitif alt skalaskognitif alt skalasıı (ADAS-cog (ADAS-cog))Kognitif durumu test eden Kognitif durumu test eden 11 kategori11 kategori – Konuşma, dil kabiliyetleri, Konuşma, dil kabiliyetleri, kkonuşulanı anlama, onuşulanı anlama, vverilen kelimeleri erilen kelimeleri

hatırlama, kelime bulmada güçlük, emirlere uyabilme, hatırlama, kelime bulmada güçlük, emirlere uyabilme, isimlendirme: eşya, parmak, konstrüksiyonel yetenekler; çizim, isimlendirme: eşya, parmak, konstrüksiyonel yetenekler; çizim, praksi, oryantasyon, kelime hatırlama ve kelime tanımapraksi, oryantasyon, kelime hatırlama ve kelime tanıma. .

Hastalara Hastalara 24 kelimelik24 kelimelik bir listedeki kelimeleri hatırlaması bir listedeki kelimeleri hatırlamasıİsimlendirmeninİsimlendirmenin test edilmesi için de çiçek, yatak, düdük, kalem, test edilmesi için de çiçek, yatak, düdük, kalem, çıngırak, maske, makas, tarak, cüzdan, mızıka, steteskop, maşadan çıngırak, maske, makas, tarak, cüzdan, mızıka, steteskop, maşadan oluşan objeler gösterilerek oluşan objeler gösterilerek Konstrüksiyonel praksininKonstrüksiyonel praksinin testi için çeşitli geometrik şekilleri testi için çeşitli geometrik şekilleri kopyalama kopyalama

AAlınan puanın artması kognitif bozukluğun ciddiyetine işaret ederlınan puanın artması kognitif bozukluğun ciddiyetine işaret eder- - maksimum puan 70maksimum puan 70

Geriatrik depresyonGeriatrik depresyon

SıkSık

AtipikAtipik

Predispozan faktör çokPredispozan faktör çok

Tedavi süresi uzunTedavi süresi uzun

İlaç yan etkileriİlaç yan etkileri

Negatif kuşak etkisiNegatif kuşak etkisi

Geriatrik Depresyon Skalası

15 soru kısa form 15 puan 5 puan üzeri depresyon

30 soru uzun form 11 puan ve üzeri depresyon

Diğer depresyon ölçekleriDiğer depresyon ölçekleri

Hamilton depresyon ölçeğiHamilton depresyon ölçeği – Duygudurum, suçluluk duygusu, intihar düşüncesi, uyku Duygudurum, suçluluk duygusu, intihar düşüncesi, uyku

alışkanlığı, iş ve aktiviteler, retardasyon, ajitasyon, anksiyete, alışkanlığı, iş ve aktiviteler, retardasyon, ajitasyon, anksiyete, somatik semptomlar, genital semptomlar, hipokondriasis, kilo somatik semptomlar, genital semptomlar, hipokondriasis, kilo kaybı ve içgörüyü de içeren kaybı ve içgörüyü de içeren 17 kategori17 kategori

– 16 puan ve üzeri majör depresyon, 8-15 arası hafif depresyon, 7 16 puan ve üzeri majör depresyon, 8-15 arası hafif depresyon, 7 puan ve altı depresyon yok puan ve altı depresyon yok

Demansta depresyon için Cornell ölçeğiDemansta depresyon için Cornell ölçeği – Hastayla görüşme tamamlandıktan sonra klinisyen tarafından Hastayla görüşme tamamlandıktan sonra klinisyen tarafından 19 19

kategori kategori – Mizaç, davranış bozuklukları, somatik bulgular ve duygudurum Mizaç, davranış bozuklukları, somatik bulgular ve duygudurum

değişikliklerini değişikliklerini – Uygulayıcılar arası güvenilirliği kanıtlanmış, hassas, minör-majör Uygulayıcılar arası güvenilirliği kanıtlanmış, hassas, minör-majör

depresyon tanısında hassas, güvenilir ve geçerli bir testtirdepresyon tanısında hassas, güvenilir ve geçerli bir testtir

POLİFARMASİPOLİFARMASİ

Nüfus ve ilaç kullanımı tersNüfus ve ilaç kullanımı tersİlaç yan etkileri İlaç yan etkileri İlaç etkileşimleri. İlaç etkileşimleri. Artmış düşme, deliryum ve üriner inkontinans Artmış düşme, deliryum ve üriner inkontinans riski riski Her hastanın Her hastanın ilaçları detaylı sorgulanmalıilaçları detaylı sorgulanmalı ve ve mutlaka kullandığı ilaçlar kutuları ile birlikte mutlaka kullandığı ilaçlar kutuları ile birlikte görülmeligörülmeliAntiaging ürünleri , Alternatif tıp ürünleri, Antiaging ürünleri , Alternatif tıp ürünleri, reçetesiz ilaç !!!reçetesiz ilaç !!!

0

5

10

15

20

25

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Erkek

Kadın

Yaş: 75+, n:791

%YAŞLI BİREYLERDE İLAÇ YAŞLI BİREYLERDE İLAÇ

KULLANIMIKULLANIMI Bern/İsviçre

İlaç sayısı

Koruyucu hekimlik uygulamalarıKoruyucu hekimlik uygulamaları

Yaşam tarzı değişiklikleriYaşam tarzı değişiklikleriKazalardan korunmaKazalardan korunmaVasküler hastalıkların önlenmesi - HT, DM, Vasküler hastalıkların önlenmesi - HT, DM, SVO, KAH, DislipidemiSVO, KAH, DislipidemiAğız ve diş sağlığıAğız ve diş sağlığıMental sağlık ile ilgili değişiklerin takibi ve Mental sağlık ile ilgili değişiklerin takibi ve önlenmesiniönlenmesiniTarama testleriTarama testleriAşı programlarıAşı programları

Yaşam tarzı değişiklikleriYaşam tarzı değişiklikleri

Düzenli egzersizDüzenli egzersizDengeli beslenmeDengeli beslenmeAlkol alımının azaltılması Alkol alımının azaltılması Sigaranın bırakılmasıSigaranın bırakılmasıDestekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerDestekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerSSosyal destekosyal destekYeterli süre uyunması Yeterli süre uyunması Bulmaca çözme, satranç, briç, ya da kognitif aktiviteyi Bulmaca çözme, satranç, briç, ya da kognitif aktiviteyi canlı tutacak hobilercanlı tutacak hobiler

Rutin testlerRutin testler

Rehberler ile uygulamalar farklıRehberler ile uygulamalar farklı

Kan şekeri, renal ve karaciğer fonksiyonlar, Kan şekeri, renal ve karaciğer fonksiyonlar, elektrolitlerelektrolitler

Vitamin B12, folat, tiroid fonksiyonları,Vitamin B12, folat, tiroid fonksiyonları, lipid lipid değerleri, sedimentasyon, homosisteindeğerleri, sedimentasyon, homosistein

Elektrokardiyografi, akciğer grafisi, idrar tahliliElektrokardiyografi, akciğer grafisi, idrar tahlili

Kadınlarda 2 yılda bir Kadınlarda 2 yılda bir kemik mineral kemik mineral densitometredensitometre ölçümü, erkeklerde sekonder ölçümü, erkeklerde sekonder osteoporoz ? Kırık ? osteoporoz ? Kırık ?

Kanser taramasıKanser taraması

MMamografiamografi : : 2 2-3-3 yılda bir yılda bir ??* ??*

Gaitada gizli kanGaitada gizli kan: : 2 yılda bir2 yılda bir

Prostat spesifik antijenProstat spesifik antijen: 2-3 yılda bir ???: 2-3 yılda bir ???

DDijital rektal muayeneijital rektal muayene: : 2 yılda bir2 yılda bir

Pap smearPap smear: : 2-3 yılda bir 2-3 yılda bir ??? ???

Tümör belirleyicileri Tümör belirleyicileri : rutin değil : rutin değil

KKolonoskopiolonoskopi: : 5-10 yılda bir5-10 yılda bir ?? ??

AşılarAşılar

10 yılda bir 10 yılda bir tetanoz toksoiditetanoz toksoidi (rapel) (rapel)

Her yıl eylül veya ekim aylarında Her yıl eylül veya ekim aylarında influenza influenza aşısıaşısı

55-7-7 yılda bir yılda bir pnömokok pnömokok aşısıaşısı

SONSUZSONSUZ MUTLU MUTLU

BERABERLİKLEREBERABERLİKLERE

Teşekkürler