saĞlikli yaŞlanma? aktİf yaŞlanma? baŞarili yaŞlanma ? prof.dr.reyhan uçku deÜ tıp...

17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 11

SAĞLIKLI YAŞLANMA?

AKTİF YAŞLANMA?

BAŞARILI YAŞLANMA?

Prof.Dr.Reyhan UçkuDEÜ Tıp Fakültesi

Halk Sağlığı Anabilim Dalı


UNFPA,2012


UNFPA,2012

YAŞLI

ÇOCUK


Toplum yaşlanması hızı; 65+ nüfus oranının %7’den 14’e

çıkma süresi

Fransa 110 yıl

Brezilya 20 yıl

WHO,2012

ABD 60 yıl


Dünya genelinde yaşlılık ve sorunlarının gündeme gelmesi

ile birlikte sağlıklı yaşlanma, aktif

yaşlanma, başarılı yaşlanma gibi kavramlarda kullanılmaya

başlanmıştır


DSÖ Avrupa Bölgesi 21. yüzyılda Herkes İçin

Sağlık hedefleri içinde sağlıklı yaşlanma hedefi

sistematik olarak planlanan sağlığı geliştirme

çabaları ve yaşam boyu sağlığın koruması

yoluyla bireylerin sağlıklı yaşlanmaya

hazırlanması gerekliliği


hedefhedef

tüm yaşlarda sağlıklı, güvenli ve sosyal katılımlı yaşam hakkı ve

her alanda fırsat eşitliği sağlanması

yaşlıların sağlık ve bakım gereksinimine bütüncül ve dengeli bir

yaklaşım sağlayan plan ve politikalar geliştirmek,

güçlü bir politik kararlılık oluşturmak

DSÖ’nün Sağlıklı Kentler Ağı 4. fazında (2003-2007 dönemi)

sağlıklı yaşlanma çekirdek tema


AB, Beyaz Kitap, Sağlık İçin Hep Birlikte, Stratejik Yaklaşım

(2008-2013)

Sağlıklı yaşlanma desteklenmeli

Sağlık sorunlarını ve engelliliği önlemek amacı ile

erken yaşlardan başlayarak

yaşam boyunca sağlığı geliştirme

Sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerle ilişkili

sağlıktaki eşitsizliklerle başa çıkma


Sağlıklı Yaşlanma

bir son değil; tıbbi, psiko-sosyal ve bakım boyutları olan

bir süreç

Sürecinin belirleyicileri

fiziksel özellikler (genetik, hastalıklar, yaşam biçimi, beslenme,

fiziksel aktivite)

bilişsel ve zihinsel işlevler

sosyal ve toplumsal ağlar

yaşam ve çalışma koşulları

sosyo-ekonomik, kültürel ve çevresel faktörler


Aktif yaşlanma

yaşlanan bireylerin yaşam kalitesini artırmak,

sağlıklı yaşam beklentisini uzatmak için

sağlık, güvenlik ve katılım açısından

fırsatları en uygun hale getirme süreci


Aktif yaşlanma sürecinin belirleyicileri

ekonomik, sosyal, davranışsal ve bireysel etmenler,

fiziksel çevre,

sağlık ve sosyal hizmetler

cinsiyet ve kültür hepsiyle kesişen belirleyiciler

tüm yaşam dönemlerini kapsayan bir süreç


Başarılı yaşlanma

Üç bileşeni hastalık ve sakatlık riskini en aza indirmek

zihinsel ve fiziksel fonksiyonları sürdürmek,

sosyal ilişkiler ve etkinliklere katılım yoluyla yaşamla

bağlantılı olmak


WHO

2012 Dünya Sağlık Günü

İyi Sağlık Yıllara Yaşam Katar

yaşam boyu

sağlıklı ve aktif yaşlanma

yaklaşımı

WHO,2012


yaşam boyu sağlıklı ve aktif yaşlanma yaklaşımı

1. BOH önlemek ya da başlamasını, ilerlemesini

geciktirmek amacıyla tüm yaşlarda sağlıklı davranış

geliştirme

2. Erken tanı ve nitelikli bir bakım ile BOH sonuçlarını

en aza indirme

3. Yaşlıların sağlığını ve katılımını destekleyen fiziksel

ve sosyal çevre oluşturma

4. Toplumsal yaklaşımları, tutumları yaşlının katılımını

cesaretlendirecek şekilde değiştirme

WHO,2012


WHO,2002

BO

H g

eliş

imi

1. Sağlıklı davranışları geliştirme


Sağlıklı davranışları geliştirme

yaşam boyu risk azaltma

Fiziksel aktivite

Tütün ürünlerini tüketmeme

Sağlıklı beslenme

Zararlı düzeyde alkol kullanmama

WHO,2012


50 yaş ve üzeri bireylerde risk faktörü prevalansı (%)

UNFPA,2012

Sigara

Fazla alkol

Yetersiz beslenme

Obezite

Abdominal O

HT

Düşük FA


Yaşlılarda BOH hastalık risk faktörleri Hergün sigara içen oranı %11.3

Günlük tüketilen meyve sayısıGünlük tüketilen sebze sayısıToplam sebze-meyve sayısı

1.2 1.62.8

Hiç fizik aktivite yapmayan oranı

%39.8

Hafif şişman oranı Şişman oranı Hafif şişman-şişman oranı

%38.7 %17.9%56.6

UHHA, 2003


Sağlıklı davranışları geliştirme etkili girişimler

Vergi artırma

Toplu yaşam alanlarında tütün

kullanmama

Besindeki tuzu azaltma

Beslenme ve fizik aktivite konusunda

toplumun farkındalığını artırma WHO,2012


2. BOH sonuçlarını en aza indirme

WHO,2012


WHO,2012

yüksek gelirli ülkeler orta-düşük gelirli ülkeler

Görme kaybı

İşitme kaybı

Osteoartrit

İKH

Demans

KOAH

SVH

Depresyon

RA

60 yaş ve üzeri bireylerde orta-ağır engellilik (milyon)


BOH sonuçlarını en aza indirme

Erken tanı

Nitelikli, güvenli, hastaneye dayalı

olmayan bir bakım

Uzun süreli bakım

Palyatif bakım

WHO,2012


3. Destekleyici fiziksel ve sosyal çevre oluşturma

erişilebilirlik ulaşım kuşaklararası dayanışma toplumsal tutum hizmet sunumunu geliştirme

WHO,2012


4. Toplumsal yaklaşımları, tutumları değiştirme

yaş ayrımcılığı yapan tutumları, davranışları değiştirme

yaşlıları yük değil, kaynak olarak değerlendirme

WHO,2012


Sağlıklı yaşlanma bir süreç olarak ele alınıpşu prensipler öncelenmeli

•Yaşlılar toplum için bir kaynak olarak ele alınmalı

•Sağlığı geliştirmenin hiçbir zaman geç olmadığı

benimsenmeli

•Yaşlılar da kendini geliştirme fırsatına sahip

olmalı ve kendileri ile ilgili karar mekanizmalarına

katılabilmeli

•Yaşlılıkta da gözlenen yaş, cins, etnik yapı, sağlık

durumu, özürlülük, sosyo-ekonomik durum gibi

farklılıklar göz önüne alınmalı


Yaşlılıkta da sağlıkta eşitsizlikle

mücadele

ve alta yatan sosyal belirleyicilerin

iyileştirmesi

sağlıklı yaşlanmanın temelinde yer almalı


RİSK KORUYUCU

Değişken

Sonuç Değişken Sonuç

Öğrenim

Öğrenim

Düşük

öğrenim

Ölüm kaygısıDemansYaşam kalitesiİhmal-istismarGünlük yaşam

aktivitesiTedaviye uyumSağlık algısı YalnızlıkSağlıksız

beslenmeFiziksel inaktivite

Yüksek

öğrenim

Kognitif fonksiyon

ÖzbakımYaşam

memnuniyetiİlaç bilgisi

Yaşlı Sağlığı,2012


RİSK KORUYUCU

Gelir ve gelire ilişkin değişkenler

Gelir ve gelire ilişkin değişkenler

Düşük gelir Demans Depresyonİhmal-istismarYalnızlık

Yüksek gelir ÖzbakımYaşam

memnuniyeti

Kötü gelir algısı Koroner olay UmutsuzlukSağlık algısıSağlıksız

beslenmeFiziksel

inaktivite

İyi gelir algısı Kognitif fonksiyonDepresyonSosyal destek

Sağlık güvencesizliği

Yaşam memnuniyeti

Özbakım

Sağlık güvencesi varlığı

Sağlık algısıSağlık kurumuna

başvuruSosyal destek

Tapulu mal varlığı İhmal-istismar

İş /meslek/ sınıf İş /meslek/ sınıf

İşi olmama Demans Kendi hesabına çalışma

Kognitif fonksiyon

Beyaz yakalı/ yüksek nitelikli çalışan olma

Kognitif fonksiyonFiziksel inaktivite

Yaşlı Sağlığı,2012


TEŞEKKÜRLER

saĞlikli yaŞlanma? aktİf yaŞlanma? baŞarili yaŞlanma ? prof.dr.reyhan uçku deÜ tıp...

Documents