saĞlik alaninda kullanilan epİdemİyolojİk · pdf filesaĞlik alaninda kullanilan...

SAĞLIK ALANINDA KULLANILAN EPİDEMİYOLOJİK

ÖLÇÜTLER

HÜTF Halk Sağlığı AD

Epidemiyoloji Konferans Serisi: 10

Dr.A.Tülay Bağcı Bosi MSc,PhD,MSc

Bu yansı seti sadece HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı Epidemiyoloji Konferansları serisi eğitimlerinde kullanılmak üzere hazırlanmış olup, izin almadan kısmen ya da tümüyle kullanılması ve/veya paylaşılması uygun değildir.

Dr. Tülay Bağcı Bosi, Msc, PhD, MSc2 19.Mart.2015

Sunum Planı:

Genel özellikleri

Ölçütler

Epidemiyolojik ölçütler

Özellikleri

Kullanım alanları

Katkılarınız, sorularınız…

3 Dr. Tülay Bağcı Bosi, Msc, PhD, MSc 19.Mart.2015

4

Hastalıkların oluşumunun değerlendirilmesi/ölçülmesi, gruplar arasında ve zaman içindeki değişimi değerlendirmek,b geleceği tahmin etmek için standart ölçütlere ihtiyaç vardır.

19.Mart.2015Dr. Tülay Bağcı Bosi, Msc, PhD, MSc

Nüfus yapısını anlamak için toplumlarda hastalıkların-ölümlerin ölçülmesi gereklidir;

Bilim hastalıklar için pek çok sınıflama ve ölçüm yöntemi geliştirmiştir, Gerçekler sonsuz ayrıntılı ve komplekstir,

Sınıflandırma ve ölçme; hastalık, sağlık ve ölüm olaylarının özellikleri ve fenomeni gösterir

Sınıflama ve ölçütler Fenomeni anlamayı,

Veri seti elde edilmesini sağlarlar

Dr. Tülay Bağcı Bosi, Msc, PhD, MSc5 19.Mart.2015

Bir toplumun tümünün veya belirli özellikleri olan grupların

sağlığını etkileyen olayların ve/veya çeşitli faktörlerin etkilerinin

sayısal/kantitatif/niceliksel olarak ölçülmesi, belirtilmesi,

karşılaştırılması

Ölçütler ile:

• İncelenen olayın toplumda ne boyutta olduğu saptanabilir (durum saptama).

• Belirli bir zaman süresinde ne gibi değişiklikler gösterdiği doğru bir biçimde yorumlanabilir.

• Toplumlar arası karşılaştırmalar yapılabilir.

• Neden-sonuç ilişkisi değerlendirilebilir.

• Sorunların çözümlerine ilişkin yapılan girişimler değerlendirilebilir.

19.Mart.2015Dr. Tülay Bağcı Bosi, Msc, PhD, MSc6

Ölçütün anlamlı olabilmesi için ait olduğu toplum (tüm nüfus, belirli gruplar veya olay) üzerinden belirtilmesi gerekir.

o Ölçüt, NE, NEREDE, NE ZAMAN sorularını yanıtlamalıdır. (TPP: time, place, persons).


Ölçümler; (zaman - nüfus)

Hız (rate) Mortalite

Fertilite

Fatalite

Oran (ratio)

Orantı (proportion)

Prevalans Nokta Prevelans

Süre Prevelans

İnsidans Atak hızları


SAĞLIK ÖLÇÜTÜ


PAY

ÖLÇÜT=------------------------X KATSAYI

PAYDA

PAY : İLGİLENİLEN SAĞLIK OLAYI SAYISI

PAYDA : 1. “O” OLAYLA İLGİLİ OLAN NÜFUS

2. RİSK ALTINDAKİ TOPLUM/GRUPTAKİ KİŞİ SAYISI

3. SAĞLIK OLAYININ GÖRÜLDÜĞÜ GRUP

4. BAŞKA BİR OLAY/ÖLÇÜT

KATSAYI: OLAYIN SIKLIĞINA GÖRE SEÇİLEN DEĞER

(1, 10, 100, 1 000, 10 000, 100 000 GİBİ)

Risk altındaki Grup/Nüfus


Kapalı toplum=kohorth

Açık toplum

İçgöçler, doğumlar

Dış göçler, ölümler den

etkilenir


Pay & Payda

ölçütler pay ve paydadan oluşur Pay = olay, hastalık veya vaka sayısı

Payda = nüfusun büyüklüğü

risk altındaki grup

incelenen toplum


Ne,kim pay yada payda da yer alacak …….???

• Hız

• Orantı

• Oran

Dr. Tülay Bağcı Bosi, Msc, PhD, MSc 19.Mart.2015

Hız

Belirli bir zaman diliminde, belirli bir toplumda hastalığın veya sağlıkla ilgili olayın ortaya çıkma sıklığı

2----- = 0.02 / yıl

100

1998’deki vaka sayısı

Pay :Belirli bir zaman ve yerdekiİncelenen zamandaki vaka/olay sayısı

Payda:Aynı yer ve zamandaki -Risk altındaki toplum- İncelenen zamandaki nüfus



A B

Bir toplumda belirli bir anda veya süreHIZ (RATE)= içinde hasta kişi veya olay sayısı x k

Aynı toplumun aynı anda veya süredeki toplam nüfusu, araştırmaya katılan kişi veya

risk altındaki kişi sayısı

Hız = B x k A+B

Hızlar; Zaman içinde değişim gösterir

Hastalık veya sağlıkla ilgili olayın ortaya çıkma hızını gösterir

Belirli bir zamanda hastalıkla karşılaşma olasılığı ve riskini verir

Hastalık veya sağlıkla ilgili olay riskini ölçer


Orantı

Pay paydanın içindedir

Pay ve payda aynı birimden olmalıdır

Orantı katsayı ile çarpılarak % olarak ifade edilebildiği gibi 0-1 arasında da ifade edilebilir.


--- = 0.5 = 50% 2

4


A B

Bir toplumda belirli bir anda veya süre

ORANTI (PROPORTION)= içinde görülen belirli bir olay sayısı x kAynı toplumda aynı anda veya sürede

çeşitli nedenlerle olan başvuru sayısı

orantı = B x k A+B

Elmaların içindeki “Kurtlu” elmaların orantısı

=2/4

= 50%


= 5 / 2 = 2.5 / 1

ORAN

Farklı olayların /sayılarının bölünmesiyle elde edilir

Pay paydanın içinde değildir

Katsayı olarak ifade edilir

Farklılıkları karşılaştırmaya olanak verir



A B

Oran = A x k B

Bir toplumda belirli bir anda veya süreORAN (RATIO)= içinde görülen “a” olay sayısı x k

Aynı toplumda aynı anda veya sürede görülen “b” olay sayısı

Portakalların elmaları oranı


3/5 =0,6

Kelebeklerle elmaların oranı

A

B

C

D

E


1/3

5/2

3/1

2/2

9/3

Oranı yazmanın 3 farklı yöntemi vardır

3 erkek, 5 kızın oranı;

a) 5 te 3

b) 3: 5

3

5c)


Sağlık Düzeyine Belirleyen Epidemiyolojik ölçütler

Morbitide-Hastalık ölçütleri

Mortalite-Ölüm Ölçütleri

Fertilite-Doğum ölçütleri

Diğer ölçütler Beslenme Diş sağlığı İş sağlığı


MORTALİTE-ÖLÜM ÖLÇÜTLERİ

1. Kaba Ölüm Hızı2. Özel Ölüm Hızı (Yaşa-Özel, Cinse-Özel, Yerleşim

Yerine-Özel, Nedene-Özel)3. Fatalite Hızı 4. Orantılı Ölüm Hızları (Nedene-Özel, Yaşa-Özel)5. Bebek Ölüm Hızları (Erken, Geç Yenidoğan Dönemi,

Yenidoğan Sonrası Dönem)6. Perinatal Ölüm Hızı7. Ölü Doğum Hızı8. Ölü Doğum Oranı9. Çocuk Ölüm Hızı10.Ana Ölüm Hızı


Mortalite-Ölüm istatistiklerinin kaynakları

Klinik ve Hastane kayıtları

Belediye kayıtları

Nüfus kayıtları

Ölüm istatistikleri

Epidemiyolojik izlem ve çalışmalar

Hastalık bildirimleri

Sigorta kayıtları

İşyeri kayıtları

MERNIS


Mortalite;

Kaba hızlar; Genellikle bir takvim yılındaki bölgede veya nüfusta

ölüm sayısı

Kaba ölüm hız olayın görülme olasılığını gösterir

Ölüm olasılığı yaşla birlikte artış gösterdiği için yaş gruplarına göre hesaplama daha gerçekçi sonuçlar verir

Özel ölüm hızları; Nüfusun farklı gruplarında ki ölüm görülme olasılığı

verir, yaşa, cinsiyete, ırka ve nedene özel ölüm hızları


KABA ÖLÜM HIZI En sık kullanılan ölüm ölçütü 3 temel nokta bilinmeli1. Toplumun ölüm riski ile karşılaşılan kesimi (nüfus)2. Zaman faktörü3. Belirli bir süre içinde ölüm riski ile karşılaşan toplumda

meydana gelen ölümlerin sayısı -Bir toplumun sağlık düzeyini belirlemek için duyarlı bir ölçüt

değildir. Ancak bir fikir verir.

Bir toplumda belirli bir süre içinde KABA ÖLÜM HIZI= meydana gelen ölüm sayısı x k (1000)

Aynı toplumun aynı süredeki (yıl ortası) nüfusu


ÖZEL ÖLÜM HIZLARI

I. Yaşa (Cinsiyete, nedene, yerleşim yerine) Özel Ölüm Hızları:

Belirli yaş gruplarında ölümlerin ne düzeyde olduğunu gösterir.

Bir toplumda belirli bir süre içinde YAŞA-ÖZEL ÖLÜM HIZI=“15-19” yaşında meydana gelen ölüm sayısı x k

(1000) (15-19 yaş)

Aynı toplumda aynı sürede “15-19” yaş(yıl ortası) nüfusu


FATALİTE HIZI

Belirli bir hastalığa yakalananlar içinden ne kadarının öldüğünü, yani bu hastalığın ne kadar fatal-öldürücü olduğunu gösterir.

Bir toplumda belirli bir süre içinde FATALİTE HIZI= “A” hastalığından ölenlerin sayısı x k (100)

Aynı toplumun aynı süre içinde“A” hastalığına yakalananların sayısı


ORANTILI ÖLÜM HIZLARINedene/yaşa-özel orantılı ölüm hızı:

Tüm ölümler içinde belirli bir nedenden ölenlerin oranını verir.bir toplumda en çok ölüme yol açan hastalıkların tüm ölümler içinde göreceli olarak önem sırasınısaptamada kullanılır.

Bir toplumda, belirli bir süre YAŞA-ÖZEL ORANTILI = içinde “0-4” yaş ölüm sayısı x k (100)

ÖLÜM HIZI Aynı toplumda aynı süre içindeki (5 yaş altında) toplam ölüm sayısı

Bir toplumun genel sağlık düzeyini gösteren anlamlı bir ölçüttür.

5 yaş altında ve/veya 50 yaş ve üzerindeki ölümlerin tüm ölümlerin içindeki yerini gösterir.


BEBEK ÖLÜM HIZLARI Bir toplumun genel sağlık, özellikle çocuk sağlığı düzeyini

belirlemek, bu konuda sunulan hizmetlerin etkinliğini değerlendirmek için kullanılan en anlamlı ve önemli ölçütlerden birisidir.

Bir toplumda, bir yılda canlı doğan ve yaşını BEBEK ÖLÜM HIZI=(365 gün) tamamlamadan ölen bebek sayısı x k (1000)

Aynı toplumda aynı süre içindeki canlı doğum sayısı

YENİDOĞAN DÖNEMİ Bir toplumda bir yılda canlı doğan ve ilk (NEONATAL) BEBEK = 28 gün içinde ölen bebek sayısı x k (1000)

ÖLÜM HIZI Aynı toplumda aynı süre içindekicanlı doğum sayısı


YENİDOĞAN SONRASI Bir toplumda bir yılda canlı doğan ve ilk (POST-NEONATAL) = 29-365 gün içinde ölen bebek sayısı x k (1000)

BEBEK ÖLÜM HIZI Aynı toplumda aynı süre içindekicanlı doğum sayısı

Bir toplumda, bir yılda ölü doğan* veya PERİNATAL ÖLÜM HIZI=canlı doğup 0-7 günlük ölen bebek sayısı x k (1000)

Aynı toplumda aynı süre içindeki TOPLAM (canlı+ölü) doğum sayısı

-Ana sağlığı düzeyini, doğum öncesi bakımın yeterli ve doğumun sağlıklı koşullarda olup olmadığını gösteren önemli bir göstergedir.

Çocuk sağlığı etkileyen bozuk çevre ve sağlıksız koşulları gösterir/önlenebilir

*gebeliğin 20. haftasından sonra


Bebek ölüm Grafiği


ANA ÖLÜM HIZI

-Ana sağlığı düzeyini belirleyen ve bu konudaki hizmetlerin yeterli olup olmadığını gösteren en önemli ölçüttür.

-O toplumun genel sosyoekonomik düzeyi hakkında fikir verir.

Bir toplumda, bir yılda gebelik döneminde,doğum sırasında ve doğumdan sonra

ANA ÖLÜM ORANI = ilk 6 hafta içinde ölen kadın sayısı sayısı x k (10000)Aynı toplumda aynı süredeki (veya 100000)

canlı doğum sayısı

Bir toplumda, bir yılda gebelik döneminde,doğum sırasında ve doğumdan sonra

ANA ÖLÜM HIZI =ilk 6 hafta içinde ölen kadın sayısı sayısı x k (10000)

Aynı toplumda aynı süredeki (veya 100000)

15-49 yaş kadın sayısı


Fertilite-Doğurganlık Düzeyini Belirleyen Ölçütler

1. Kaba Doğum Hızı

2.Özel Doğurganlık Hızları (Yaşa-Özel, Pariteye-Özel)

3.Toplam Doğurganlık Hızı

4.Genel Doğurganlık Hızı

5.Çocuk/Kadın Oranı

6.Net Üreme Hızı

7.Gros Üreme Hızı

8.Ortalama Gebelik, Doğum, Yaşayan Çocuk Sayıları


Bir toplumda belirli bir süre içinde KABA DOĞUM HIZI= meydana gelen doğum sayısı x k (1000)

Aynı toplumun aynı süredeki (yıl ortası) nüfusu

Bir toplumda bir yılda “X” yaşındaYAŞA-ÖZEL = kadınların yaptığı canlı doğum sayısı x k (1000)DOĞUM HIZI Aynı toplumda aynı sürede “X” yaş

grubundaki kadın sayısı

Bir toplumda bir yılda “X” sayıda çocuk PARİTEYE-ÖZEL = doğurmuş kadınların yaptığı canlı doğum sayısı x k (1000)DOĞUM HIZI Aynı toplumda aynı süredeki “X”

sayıda çocuk doğurmuş kadın sayısı

Kadınlarda doğurganlık döneminde (15-49 yaş) belirli yaşlardaki doğurganlık düzeyini gösteren en duyarlı doğurganlık ölçütüdür


Morbitide-hastalık Ölçütleri

Insidans Atak hızları

Episod hızları

Prevalans Nokta prevelans

Süre prevelans


Hastalığın ortaya

çıkma hızının ölçümütanımlayıcı

Prevelans İnsidans

Hastalık görülme

sıklığı

Hastalığın gelişme

olasılığı

RiskYük


İnsidans

Gelişmekte olan hastalığın ortaya çıkma olasılığı verir

Hastalığın nedenlerini belirlemede yardımcı olur


1. İNSİDANS: Risk altındaki sağlam kişilerin belirli sürede belirli bir hastalığa yakalanma olasılığını verir. Bir toplumda belirli bir süre içinde saptanan yeni vaka sayısıdır.

İnsidans=

Bir toplumda belirli bir sürede saptanan YENİ vaka sayısı

X kAynı toplumun yıl ortası nüfusu veya risk

altındaki toplum

Hastalıkların etyolojisini aydınlatmada, sağlık sorunlarının çözümü için alınan önlemlerin etkinliğini değerlendirmede çok yararlıdır.


Atak hızları; Salgınlar sırasındaki kümülatif insidansı verir,

Genellikle salgın süresindeki vaka sayısını gösterir, ilk vakadan son vakaya kadar

Örn: X ülkesindeki 2009’daki kolera salgınında

Vaka sayısı:490

Risk altındaki nüfus: 18.600

Kaba Atak hızı % 2,6



a. Primer Atak Hızı (PAH): İnsidans hızının özel bir şeklidir. Bulaşıcı hastalık için kullanılır

PAH=Primer vaka sayısı

X 100Risk altındaki kişi sayısı

Kızamık salgını, sadece çocuklar risk altındadır.

İlk vaka (indeks vaka) görüldükten sonra o hastalık için en uzun kuluçka dönemi içinde görülen bütün vakalar primer(kaynaktan bulaşmış) kabul edilir.


b. Sekonder Atak Hızı (SAH): İkici en uzun kuluçka döneminde ortaya çıkan vakaları ele alır.

SAH=Sekonder vaka sayısı



Örnek: Kızamık salgınında ilk vaka görüldükten sonra 179 ailede toplam 400 çocuk arasında teşhis edilen vakaların dağılımı incelenmiş ve aşağıdaki tablo elde edilmiştir. Buna göre PAH ve SAH nedir (Kızamık en uzun kuluçka süresi 9-10 gün)?

İlk vakanın teşhisinde sonra geçen gün sayısı Vaka sayısı

0-10 gün 253

10-20 gün 23

276Toplam

PAH=253

X 100=%63,25400

SAH=23

X 100=%15,65400-253


c. Bir Gıdaya Özel Atak Hızı: Zehirlenmeye hangi yiyeceğin yol açtığını gösterebilmek için kullanılır.

X gıdasına özel atak hızı=

X gıdasını yiyen ve hasta olan kişi sayısı

X kX gıdasını yiyen toplam kişi

sayısı

Epizot Hızı: Bağışıklık bırakmayan ve tekrarlayan hastalıkların sıklığını ölçmek için kullanılır (strep. enfeksiyonu, gastroenteritler. akut ÜSYE gibi).


EH=Toplam epizot (atak) sayısı


Prevelans

Belirli bir süre toplumda herhangi bir hastalığın görülme sıklığını ifade eder


Prevalans=

Belirli bir sürede toplam (eski+yeni) vaka sayısı

X kRisk altındaki kişi sayısı

a. Nokta Prevalans: Toplumda belirli bir andaki toplam vaka sayısıdır.

b. Süre Prevalans: Toplumda belirli bir süre içinde toplam vaka sayısıdır. Bir hastalığın insidansı ve nokta prevalansınıntoplamına eşittir.

Bir toplumda, belirli bir anda ya da süre PREVALANS = içinde saptanan TÜM (Yeni+Eski) vakalar x k

Aynı toplumda o zaman birimindeki toplam risk altındaki nüfus

NOKTA PREVALANS: Belirli bir tarihte

SÜRE PREVALANS: Belirli bir zaman diliminde (yıllık prevelans)


Prevalans;

o Hastalığın süresinin uzunluğuna,

o Tedavi edilmeyen hastalıklara,

o Yeni vakalar ortaya çıkmasına

o Hasta kişilerin İçe olan göçlerine,

o Sağlam kişilerin dışa göçlerine

o Tanı yöntemlerin deki gelişmelere

bağlı olarak ARTAR


Prevalans;

o Hastalığın kısa sürede iyi olmasına;

o Hastalığın fatalitesinin yüksek olmasına

o Yeni vakalardaki azalmaya

o Sağlıklı bireylerin içe göç etmelerine

o Hasta kişilerin dışa göç etmelerine

o Gelişmiş tedavi olanaklarına

bağlı olarak AZALIR


Histerektomi prevalansı


40-59 yaş arasında 1000 kadın incelenmiş

100 kadın histerektomi olmuş

Bu örnekte histerektomi prevelansı %10

vaka sayısı 100 kadın

Prevalans=--------------------=-----------------= 0.10

n 1000 kadın

Prevalans;

Belirli bir grupta/toplumda hastalık sıklığını ölçer

Toplumda belirli bir zamandaki kim hasta kim hasta

değil prevalans gösterir, yeni vakaları insidans gösterir.

Prevalans= İnsidans X hastalığın süresi


İnsidans – Prevalans arasındaki ilişki

Hastalığın prevalansı hastalığın insidansına bağlı olarak değişir

Hastalık süresinde değişim olmadığı sürece insidans arttıkça prevalans ta artar.

hastalık çok nadir & toplum stabil ise Prevalans ≈ (insidans) x (ortalama süre)


Örnek;

İnsidans= 0.01 / yıl

Ortalama hastalık süresi= 2 yıl.

Prevalans≈ 0.01 / yıl × 2 yıl = 0.02= % 2

Prevalans ve İnsidans

Prevalans

= mevcut vakalarDr. Tülay Bağcı Bosi, Msc, PhD, MSc 19.Mart.2015


= eski vakalar = yeni vakalar

İnsidans

Ölen yada tedavi olan yok

prevalans

19.Mart.2015


= mevcut vakalar = yeni vakalar = ölüm veya iyileşme


BAĞIMLILIK ORANI

Genç Nüfus = 0-14 yaş nüfusBağımlılık Oranı (%) 15-64 yaş arası nüfus

Yaşlı Nüfus = 65 yaş ve üzeri nüfus)Bağımlılık Oranı (%) 15-64 yaş arası nüfus

Bağımlılık Oranı (%) = Bağımlı nüfus (0-14 yaş + 65 yaş üzeri)15-64 yaş arası nüfus


Sağlık insangücü ve sağlık hizmetlerinden yararlanma boyutuna ilişkin ölçütler Hekim/Nüfus Oranı

Ebe-Hemşire/Nüfus Oranı

Ebe-Hemşire/0-6 yaş Çocuk Oranı

Ebe-Hemşire/Doğurgan Çağ Kadın Oranı

Ebe-Hemşire/Gebe Oranı

Hekim/Yardımcı Sağlık Personeli Oranı

Hastane Yatağı/Nüfus Oranı

Kişi Başına Düşen Ortalama Muayene Sayısı

Bağışıklama Hızı

Hastane Yatağı İşgal Hızı

Hastane Enfeksiyon HızıDr. Tülay Bağcı Bosi, Msc, PhD, MSc 19.Mart.2015

İş sağlığı alanında kullanılan ölçütler

Ortalama işten kalma süresi

İşten kalma dönemleri sıklık hızı

İşçi başına işten kalma dönemi

İş kazası ölçütleri


Beslenme düzeyini belirlemede kullanılan ölçütler

Antropometrik ölçümler

Boy Yaşa ve Cinsiyete göre boy

Ağırlık Yaşa-cinsityete ve Boya göre ağırlık

BKI Z-skoru

percentil

Baş, göğüs, kol çevresi

Deri kalınlığının ölçülmesi


İş göremezlik durumu (Disability) ölçütleri

Kişi başına aktivitenin kısıtlandığı ortalama gün sayısı

Kişi başına işten kalınan ortalama gün sayısı

Kişi başına yatakta geçirilen ortalama gün sayısı


Diş sağlığı belirlemede kullanılan ölçütler

Diş çürüğü prevalans hızı

Diş çürüğü insidans hızı

Diş mortalite hızı

Diş fatalitesi

DMF İndeksi


Diş sağlığı belirlemede kullanılan ölçütler

DMF indeksi: • Kalıcı dişlerdeki çürük (Decayed), eksik (Missing) ve dolgulu

(Filled) dişler saptanır.• 20 yaş dişler değerlendirme dışında tutulur.• Diş sayısı ve diş yüzeyleri için ayrı ayrı hesaplanabilir.

DMF (Diş sayısı)= Çürük + Dolgulu + Eksik Diş SayısıMuayene edilen kişi sayısı

DMF (yüzey)= Çürük + Dolgulu + Eksik Diş Yüzey SayısıMuayene edilen kişi sayısı


scienceblogs.com/effectmeasure

https://www.khanacademy.org/math/pre-algebra/rates-and-ratios

https://www.khanacademy.org/math/cc-seventh.../cc-7th-ratio-proportion

ocw.jhsph.edu/courses/fundepi/PDFs/Lecture5.pdf

https://www.uic.edu/sph/prepare/courses/.../3MeasuresofRisk.pdf

www.cdc.gov/ophss/csels/dsepd/ss1978/lesson3/section1.html

www.cdc.gov/publichealth101/.../introduction-to-public-health.pptx

www.cdc.gov/publichealth101/.../introduction-to-surveillance.pptx

ocw.jhsph.edu/courses/fundepi/PDFs/Lecture6.pdf


https://www.khanacademy.org/math/pre-algebra/rates-and-ratios

https://www.khanacademy.org/math/cc-seventh.../cc-7th-ratio-proportion

http://www.cdc.gov/ophss/csels/dsepd/ss1978/lesson3/section1.html

http://www.cdc.gov/publichealth101/.../introduction-to-public-health.pptx

http://www.cdc.gov/publichealth101/.../introduction-to-surveillance.pptx

saĞlik alaninda kullanilan epİdemİyolojİk · pdf filesaĞlik alaninda kullanilan...

Documents