,G Endstri likileri ve nsan Kaynaklar Dergisi

Cilt:9 Say:2 , Nisan 2007, ISSN: 1303-2860 ,G The Journal of Industrial Relations and Human Resources

Vol:9 No:2 April 2007, ISSN: 1303-2860

SALII VE GVENL KURULLARININ ETKNL VE ETKNLN LLMES:

Bursada Tekstil Ve Otomotiv Sektrnde Bir Uygulama

YUSUF ALPER

Prof.Dr., Uluda niversitesi, BF, alma Ekonomisi ve Endstri likileri Blm

GNNUR DEMR Bilim Uzman, Uluda niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, alma

Psikolojisi ve nsan Kaynaklar Bilim Dal Yksek Lisans Program

ZET

ilerle iverenler arasnda iyeri dzeyinde birlikte karar alma

mekanizmalarnn en nemlilerinden birini oluturan Sal ve Gvenlii Kurullar (SGK)nn, her iyerinde etkin ekilde altn sylemek mmkn deildir. SGKnn etkinliini lmeye ynelik eitli almalarda; alanlarn kurullara etkin katlmna imkan salayan, st ynetimin destekledii, eitim almalarna nem veren ve nihayet i kazalar ve meslek hastalklarn azaltan kurullarn etkin alt ortaya konulmutur. SGKnn etkin alp almadn tespite ynelik kontrol listeleri, lkelerin Sal ve Gvenlii (SG) ile ilgili mevzuatlar kapsamnda hazrlanmakla birlikte, lkelerin SGK oluturma amalar ayn olduu iin bu listeler bir ok lkede ortak zellikler tamaktadr. Kontrol listelerinde; kurulun grev ve amalar, yaps,

2 Yusuf ALPER-Gnnur DEMR

sorumluluklar, alma usulleri, alanlarn kurulda temsili ve st ynetimin destei gibi konular yer almaktadr. SGKnn bu gerekleri yerine getirme konusunda uygulamada ortaya koyduu beceri, kurullarn etkinliini ortaya koymaktadr. Bu makalede, Bursada tekstil ve otomotiv sektrnde yer alan eitli iletmelerde oluturulan kurullarn ne derece etkin alt ile ilgili sonular karlatrmal olarak incelenmeye allmtr

Anahtar Szckler : sal ve gvenlii, i sal ve gvenlii

kurullar, i sal ve gvenlii kurullarnn etkinlii, i sal ve gvenlii kurullarnn etkinliini belirleyen faktrler. ABSTRACT

It is not possible to claim that occupational health and safety committees (OHSC) which is mechanism between workers and employers to make decision together, work effectively in all work places. According to some result of analysis to test efficiency of occupational health and safety committees, it has been seen that committees which provides opportunity to workes to join these program, and supported by executive managers, gives an importance to trainings and finally reduces work accidents and work diseases, work better than the others. The controll lists which determine these committees working efficiency, have been prepared according to related legislation of countries occupational health and safety (OHS). Also countries purposes to form occupational health and safety committees are same, so in many countries these controll lists are nearly same. Topics such as, missions and purpose, structure of committee, responsibilities, operation techniques, representation of workes in the committee and support of top management take place in the controll lists of the committee. The cleverness of occupational health and safety committees show their efficiency to meet needs of neccesity during the implementation. In this article, occupational health and safety committees of some companies in the textile and automotive industry were searched religiously and comparatively to show to what extend those committees working very well

Key Words: Occupational health and safety, occupational health and safety committees, effectiveness of occupational health and safety committees, the factors that defined effectiveness of occupational health and safety committees.

3 SALII VE GVENL KURULLARININ ETKNL VE ETKNLN

1. GR

alanlarn salk ve gvenlikle ilgili problemlerinin zmlenmesi amacyla oluturulan Sal ve Gvenlii Kurullar (SGK), i gvenlii sistemlerinin geliiminde olduka etkin olup, iilere ve ynetime (iverene) sorunun zm iin birlikte alma ve karlkl danma imkan sunar. yerlerinde ibirlii mekanizmasnn kurulup srdrlmesi iin bu kurullara katlmak arttr. (http://www.safetyline.wa.gov.au/institute/default, 2005). Ancak bu kurullar bir ok iyerinde formel olarak oluturulmu olmakla birlikte, ou iyerinde ileyii ve faaliyetleri kat zerinde kalmakta ve/veya olmas gerektii ekilde faaliyet gstermemektedirler. Bu da SGKnn etkinlii konusunu gndeme getirmektedir.

yerlerinde, kaliteyi salayan nemli gstergelerden biri olan katlmclk anlay, SGKnn kurulu amac ve performansyla yakndan ilgilidir. alma hayatnda modern yaklam, alma hayat ile ilgili karar srelerine konunun tm taraflarnn katlmn salayan mekanizmalarn oluturulmasdr. Bu mekanizmalar zellikle, salksz ve gvensiz alma koullarnn beraberinde getirdii olumsuz sonulara katlanan alanlar iin son derecede nemlidir. te yandan, retimde insan esini kullanmann amac yalnzca onun kol gcnden yararlanmak deil; beyin gcnden, yaratclndan ve nerilerinden de yararlanmak olmaldr. Aksi takdirde bu anlay, alan robota indirger. (FEK, 2002). alanla ilgili bu anlay, SGKnn etkinliinde byk neme sahiptir. Kurullarn etkinliini belirleyen ilk faktr, ii ve iverenlerin eit ekilde temsiline izin veren bir yapda oluturulmas ve mutlaka iletme st ynetimi tarafndan desteklenmesidir. Bunlar takiben kurul almalarnn yeniliklere ak olmas, eitim almalarna arlk verilmesi ve bu yollarla alanlarnn sre iinde temsil etkinliklerinin artrlmas gerekmektedir. SGKnn nihai amac i kazalarnn azaltlmasnn salanmasdr ve kazalarn azalmas bir etkinlik ltdr.

SGKnn etkinliinin llmesi bal bana bir konudur. Nitekim, kurullarn etkinliini lmek iin iyerlerinde alanlara sorulmak zere soru formlar (kontrol listeleri) hazrlanr ve bu formlarda kurulun grev ve amalar, yaps, sorumluluklar, alma usulleri, alanlarn kurulda temsili, st ynetimin destei gibi konulara yer verilir. Bu konulardaki

http://www.safetyline.wa.gov.au/institute/default

4 Yusuf ALPER-Gnnur DEMR

sorulara verilen cevaplara gre kurullarn etkin olup olmad hakknda karara varlr.

SGKnn etkinlii ve bu etkinliin, tekstil ve otomotiv sektrnde yaplan alan aratrmasyla karlatrmal olarak llmesi konusunda hazrlanan yksek lisans tezi*** referans alnarak yazlan bu makale ile hangi faktrlerin SGKnn etkinliini belirledii ve SGKnn tekstil ve otomotiv sektrndeki iyerlerinde ne derece etkin uygulandnn tespiti yaplmaya allmtr. Ayrca, alanlarn kurulun faaliyetlerinden ne kadar haberdar olduklar da bu aratrma ile ortaya konulmak istenen sonulardan birini oluturmutur.

almada, ncelikle bir iyerindeki SG performansn etkileyen SGKnn etkinliini belirleyecek faktrler aklanm, daha sonra bu ltler kullanlarak SGKnn etkinliinin llmesi amacyla, Amerika Birleik Devletlerindeki iyerlerinde uygulanan kontrol listesi ve lkemiz SGK Hakkndaki Ynetmelikden faydalanlarak hazrlanan sorulardan oluan alan aratrmasna yer verilmitir.

2. SG PERFORMANSINI ARTIRAN FAKTRLER VE SGKNIN YER

yerlerinde SGKnn oluturulmasndan beklenen pek ok ama

vardr ve kurullarn etkinliini, konu ile ilgili taraflarn ihtiyalarn (beklentilerini) karlama ls tayin edecektir. yerinin SG politikasnn performansn belirleyen temel faktrlerin banda gelen kurullarn etkinlii ve bunlar belirleyen faktrleri aadaki balklar altnda incelemek mmkn grnmektedir. (DEMR, 2006: 66). yerlerinde i kazalarnn azaltlmasnda byk katks olan, st ynetimin almalarna destek verdii, alanlarn katlmna imkan tanyan, eitim faaliyetlerine nem veren ve problemlerin zmnde aktif rol oynayan kurullarn etkin kurullar olduu aada incelenmitir. Kurullarn etkinliini artran bu faktrler;

*** Gnnur Demir, Sal ve Gvenliinin Salanmasnda yeri SG Kurullarnn Etkinlii, Yksek Lisans Tezi, Bursa, 2006.

5 SALII VE GVENL KURULLARININ ETKNL VE ETKNLN

2.1. Kazalarnn Azalmas

Dnyann neresinde olursa olsun yaayan her insann hayat kutsaldr. Irk, soy, inan, cinsiyet, ya, meslek fark gzetilmeksizin herkesin yaam hakk en yksek dzeyde gvence altna alnmaldr. Ancak bunlarn iinde yle bir grup vardr ki, bunlar, yaamlarn ruh ve beden sal iinde srdrebilmeleri sayesinde hem kendileri hem de bakmakla ykml olduklar yaknlarnn ekonomik ve sosyal bakmdan yaamlarn srdrebilmelerini salayan, alan insanlardr (ALPER, 1992: 82). Bu alanlarn salk ve gvenliinin salanmas SGKnn grevleri ierisinde en nemlisidir. O adan kurulun performans, i kazalar ve meslek hastalklarn nleme ve bu konuya nem verme konusunda ne derece ciddi alt ile orantldr. Kurulun bu almalardaki baars etkinliini belirleyen en nemli faktrdr.

Kurullarn, iyerindeki i sal ve gvenlii performansn artrmada ne derecede etkin olduklar, mevzuatn gereklerini ve ihtiyac ne oranda karladklar konusunda ok sayda aratrma yaplmtr. Bu konuda en ok aratrma yaplan lkelerden biri olan Kanadada yeri salk Ve Gvenlik Ajans tarafndan, iyerlerinde gerekleen i kazas verileri, politika ve pratik uygulamalar kullanlarak yaplan bir aratrmada; SGKnn, iyerindeki kazalanma oranlarnn azaltlmasna katkda bulunmas gerektii, bylelikle SG performansn artrarak etkin olabilecei ortaya konulmutur. (http://www.proquest.umi.com, 2005)

Nitekim, konu ile ilgili olarak alan aratrmaclar, Ontario ve Kanadada 1972 ile 1989 yllar arasnda kaza oranlarnda nemli dlerin olduunu ne srmler ve bu dlerin, Kanada SG Kanununun yaymndan sonraki yllara rastladn saptamlardr. Bu konuda yaplan alan aratrmalar aka gstermektedir ki, iyerlerinde salk ve gvenliin gelitirilmesi amacna ynelik bir taahht varsa, kurullara katlmak olduka nemlidir. SGKnn etkinlii konusunda Kanadada Algoma Steel adl irket zerinde bir aratrma yaplmtr. Bu irket, 1980 ylndan itibaren SG konusunda nemli deiimler gerekletirmitir. irket, ulusal sorumluluk sistemi ve onun 2 temel unsurundan oluan yeni bir SG program oluturmutur. Bu modelde, hem ynetimin, hem de ynetimle birlikte iilerin paylatklar sorumluluklar vardr. Bu deiimin ardndan irket, yllk kaza