SABY VE VEYS-NMES

Yrd. Do. Dr. mer SAVRAN

2010

2

Z GEM

Yrd. Do. Dr. mer SAVRAN

mer Savran, 16. 03. 1969 tarihinde ivril/Denizlide dodu. lkrenimini kynde, orta ve lise renimini ise, ivril'de tamamlad. 1988 ylnda kayt yaptrd nn niversitesi Eitim Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmnden 1992de mezun oldu. Yksek lisansn Harran niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat Ana Bilim Dalnda Karamanl Nizm Divan'ndan Seme Gazeller ve Bugnk Trkesi" adl tezi ile 1996 ylnda, doktora renimini ise Pamukkale niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat Ana Bilim Dal'nda Net Divannn Tahlili adl tezi ile 2003 ylnda tamamlad.

Milli Eitim Bakanl bnyesinde retmen olarak alt. 2000 ylnda Zonguldak Karaelmas niversitesinde Trk Dili okutman olarak almaya balad. 2005-2008 yllar arasnda Harran niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm bnyesinde Yrd. Do. olarak alt. 2008 ylnda Karabk niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmne Yrd. Do. olarak atanan mer Savran, hlen bu grevini srdrmekte olup evli ve ocuk babasdr.

3

ZET

Bu almada kaynaklara gre XV. yzyln ikinci yarsyla XVI.

yzyln balarnda yaad kabul edilen Sabynin veys-nme adl

mesnevsi zerinde durulacaktr. veys-nme yazld dnem itibariyle

gerek ses zellikleri, gerekse yaps ynyle Trkenin tarihi geliimini

yanstan, nem atfedilmesi gereken bir eserdir.

Anahtar Kelimeler: Saby, Mesnev, Veysel Karan, veyslik, Eski Trk Edebiyat.

ABSTRACT

In this study, it will be focused on the veys-nme of Saby who is

believed to have lived from the second half of the 15th century to the early

16th century according to the sources. veys-nme the importance of which

should be attached is a literary work that has carried the historical

development of Turkish language in terms of both phonetics and

morphological as regard to the period it was written.

Key Words: Saby, Mesnev, Veysel Karan, veyssizm, Old Turkic Literature.

4

NDEKLER

Z GEM..3

ZET.4

ABSRACT.4

NDEKLER..5

N SZ.6

KISALTMALAR...7

GR.8

SABYNN HAYATI, EDEB AHSYET VE ESERLER...8

ESERLER 10

ESERN TR VE EKL ZELLKLER...13

NSHA ZELLKLER...17

METNN DL ZELLKLER..18

KAYNAKA.21

METN...22

DZN.69

5

N SZ

Mesneviler ele aldklar konulara gre eitli balklar altnda incelenir. Bu almada

zerinde durduumuz Sabynin veys-nmesi evliy menkbelerini ele alan mesnevler

ierisinde deerlendirilebilir.

XV. yzyln sonlar ile XVI. yzyln balarnda yaad kabul edilen Saby sz

konusu eserinde gerek tasavvuf evrelerinde gerekse halk arasnda ok sevilen Veysel

Karannin hikyesini mesnev nazm ekli ile kaleme almtr. air, eserini Feridddn-i

Attrn Tezkiretl-Evliysndan hareketle yazm ve genelde konuya sadk kalmtr.

Trk edebiyatnda Veysel Karannin menkbesini anlatan eitli trlerde pek ok

eser yazlmtr. Bunlar arasnda Sabyden daha nce yaam olan Lmi elebinin mensur

olarak yazd Menkb- Hazret-i veysel-Karansi zikredilmesi gereken eserlerden

biridir.

Saby ve veys-nmesi adl bu almamz iki blmden olumutur. Birinci

blmde Sabynin hayat, edeb ahsiyeti ve eserleri konusunda bilgi verilerek eserin

mesnev nazm tr asndan zellikleri zerinde durulmutur. kinci blmde ise veys-

nmenin tenkitli metni verilerek eserde geen zel isimlerin indeksi sunulmutur.

6

KISALTMALAR

Age. Ad geen eser

b/ beyit

Bkz. Baknz

C cilt

ev. eviren

Haz. Hazrlayan

l. lm

s Sayfa

S Say

Vr. Varak

7

GR

Mesnev terimi ve nazm ekli, Trk edebiyatna ran edebiyatndan gemitir.1 Klasik

Trk edebiyatnn hkm srd dokuz asra yaklaan uzun dnem iinde bu nazm biimiyle

saysz eserler verilmitir. Mesnevler ele aldklar konulara gre din, tasavvuf, ahlk,

menkbev, tarih, ak-macera ve toplum hayatndan kesitler veren mesnevler gibi eitli

balklar altnda incelenebilir.

Din ve tasavvuf mesnevlerde genel olarak okuyucuya bilgi verme ve onu eitme

gaye edinilmitir.2 Bu tr mesnevlerden biri de tasavvuf konular ileyen evliy

menkbeleridir.

Bu almamzda ele aldmz veys-nme de evliy menkbelerini konu edinen

mesnevler ierisinde deerlendirilmesi gereken eserlerdendir. Saby bu eserinde gerek

tasavvuf evrelerinde gerekse halk arasnda ok tannm ve sevilmi bir ahsiyet olan Veysel

Karannin hikyesini mesnev nazm ekli erevesinde kaleme almtr.

SABYNN HAYATI, EDEB AHSYET VE ESERLER

1. Hayat ve Edeb ahsiyeti

XV. yzyln sonlar ile XVI. yzyln balarnda yaad kabul edilen Sabynin

doum ve lm tarihi hakknda kaynaklarda doyurucu bir bilgiye rastlanamamaktadr.

Sabyden bahseden kaynaklarn ou onu II. Bayezid airi olarak gstermitir.3 Knhl-

1 smail nver, Trk Dili, Trk iiri zel Says II (Divan iiri), S. 415-416-417, Ankara 1986. 2 nver, age, s. 439. 3 Seh Bey, Het Behit (Haz. Gnay Kut), Harvard 1978, s. 206- Sleymaniye Ktp., Ayasofya no. 3544,

v.68b; Tezkiret-ur ve Tabsratun-Nuzam, (Haz. Rdvan Canm), Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu, Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar, Ankara 2000, s. 350; Tezkiret-uar, (Haz. brahim Kutluk), Ankara, 1978, c.1, s. 544; emseddin Smi, Kmusul- Alm, stanbul 1311, c. IV, s. 2935; Rfat Osman, Edirne Reh-nms, Edirne, 1336, s. 104; Ahmed Bd, Riyaz- Belde-i Edirne, Edirne Selimiye Ktp., no, 2315, c. II, s.172.

8

Ahbrda ise Saby, I. Selim zamanndaki airler arasnda zikredilmitir.4 Dier taraftan

Tuhfe-i Nilde Fatih ve II. Bayezid devri uarsndan bilgisine yer verilmitir.5

Kaynaklar, Sabynin Edirneli ve isminin Hayreddin olduu hususunda fikir birlii ierisinde

olmulardr. Bu manada Seh Bey, Edirnelidr, smi Hayreddindr, eyh Vef hazretlerine

tlib ve ok marif tahsl eylemi, rh- Hakka zhib ehl-i slk kimesnedr6; Latf

Edirnevdr. Bl-heves ve hevay oldugun Saby tahallus itmdr7; Hasan elebi,

Edirnelidr. Tesr-i mahls nsiye-i hlinde zhir ve hveyd olup mnend-i sab bir yerde

rm ve hibir gede makam itmezdi.8 demektedir. Benzer bilgiler dier kaynaklarda da

tekrar edilmektedir.9

Saby ile ilgili Osmanl Melliflerinde dier kaynaklara gre daha teferruatl

bilgiler verildiini grmekteyiz. Sz konusu eserde airimizle ilgili eyh Vef hazretlerinin

perverde-i manevsi bir ir-i irfn-semr olup Edirnelidir. Hayrut-tbin Cenb- veysl-

Karan hakknda veys-nmesi ve Ktib-i Niburnin utr u Hcre namndaki kasde-i

mutavvelesine nazresi ve Arnavud Koca Davud Paann Bosna Gazavatn mbeyyen

onbebin beyitli manzmesi, mrettep dvn vardr.10 ifadeleri yer alr. Bursal Mehmet

Tahir, yukarda da grld zere almamzda zerinde durduumuz veys-nmeyi de

zikreder.

Edirne Reh-nms11 adl eserde ve Babingerde Sabynin Edirnede ld

nakledilmektedir.12

Kaynaklarda Sabynin Davut Paann Bosna Beylerbeylii dneminde yapt

gazalar anlatan 15.000 beyit civarndaki bir eserinin varlndan bahsedilmektedir. Davut

Paa, 885/1480 ylnda bu grevde bulunmu ve 905/ 1499 tarihinde vefat etmitir13.

Dier taraftan veys-nmenin 915/1509 tarihinde yazlmas, baz kaynaklara gre

II. Bayezid devrinde yetitii bilgisi (918/1512), Knhl-Ahbr gibi baz kaynaklarda ise I.

Selim (l. 926/1520) zamanndaki airler arasnda yer almasndan hareketle Sabynin 15.

4 Knhl-Ahbr, (Haz. Mustafa sen), Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu, Atatrk Kltr

Merkezi Yaynlar, Ankara, 1994, s. 180. 5 Nail Tuman, Tuhfe-i Nil, Divan airlerinin Muhtasar Biyografileri (Haz) Cemal Kurnaz; Mustafa

Tat, Bizim Bro Yaynlar, Ankara 2001, c.1, s. 541.s. 2288. 6 Seh Bey, Het Behit, s. 206; v.68b 7 Tezkire-i Latf, s. 350 8 Tezkiret-uar, c.1. s. 554. 9 Beyn, Ktip elebi, Knhl-Ahbr, Riyz- Belde-i Edirne, Kmusul-Alm vb. 10 Bursal Mehmet Tahir, c.II, s. 278 11 Rfat Osman, age, s. 104. 12 Franz Babinger, Osmanl Tarih Yazarlar ve Eserleri, (ev.) Cokun ok, Ankara. 13 bn-i Kemal, Tevrih-i Al-i Osman (Haz. erafettin Turan), Ankara 1957, VII, s. 281-282.

9

yzyln son dnemi ile 16. yzyln balarnda yaadn syleyebiliriz. Nitekim Fuat

Kprl14 airi Gazavatnmesi; Harun Tolasa veys-nme adl eseri ynyle 15. yzyl

ierisinde deerlendirir.15 Ahmet Yaar Ocak ise Veysel Karan ve veyslik adl eserinde

Sabyyi 16. yzyl airi olarak tantmtr.16

Saby hakknda bilgi veren kaynaklar onun airlii hakknda da baz

deerlendirmelerde bulunmulardr. Sabynin airlii hakknda deerlendirme yaparken

Latf, Fenn-i Frsde ve ilm-i arzda std- kmil ve aksm- nazmun enva u esnfnda

mil idi, ...ekbir-i uar-y Acem kelimtn tetebbu idp kasdelerine cevp

dimidr.,17 Hasan elebi ir-i kmil ve er dahi vecihden hric degl, dhildr;

mrettep dvn vardr.,18 Beyn ise ir-i kmil ve iri mertebe-i kable dhildr.19

ifadelerini kullanmay tercih etmitir.

2. Eserleri

I. veys-nme (Menkb- veysel-Karan)

almamzda ele aldmz veys-nme, yaklak 683 beyitten oluan bir

mesnevdir. Saby, eserini Feridddn-i Attrn Tezkiretl-Evliysndan hareketle yazm

ve genelde konuya sadk kalmtr.

Saby, bu eserini aadaki beyitte de grld zere 915/1509 tarihinde telif

etmitir:

Resln hicreti trhi ol dem

Dokuz yz dah on be idi b-kem20

Gl eyym idi v rz- meymn

Sefer aynu on drdi hmyn21

Veysel Karannin menkbesi zerinde bilimsel anlamdaki ilk almalarndan biri

Fevziye Abdullah Tanselin Uveys Karan Hakknda Notlar ve Trk Edebiyatnda iirler

adl makalesidir.22 Tansel, makalesinde Serencam (stanbul, 1314) adl anonim bir

mesnevnin kenarnda baslan veysel-Karan ismini tayan airi mehul bir manzumeye

14 Trk Edebiyat Tarihi, Aka, Ankara 2003, s. 382. 15 Harun Tolasa, 15. yy Trk Edebiyat Anadolu Sahas Mesnevleri, E. SBF., TDEAD, S. 1, s. 6. 16 Veysel Karan ve veyslik, Dergah, stanbul 1982, s. 37. 17 Latf, (Haz. Rdvan Canm), s. 350 18 Tezkiret-uar, s. 554 19 Beyn Tezkiresi, s. 400 (Aysun Sungurhan, Gazi niversitesi, Yksek Lisans Tezi, Ankara 1994). 20 b/68 21 b/69 22 slm limleri Enstits Dergisi, C. II., stanbul 1975.

10

rastladn bildirerek bu eserden rnek beyitler vermitir. Ancak Sabyden ve eserinden hi

bahsetmemitir.

Trk edebiyatnda Veysel Karannin menkbesini anlatan baka eserler de

yazlmtr. Bunlardan biri Sabynin eserinden daha nce mensur olarak yazlm olan

Lmi elebinin Menkb- Hazret-i veysel-Karan adl eseridir.

XV. yzyln tannm simalarndan biri olan Lmi elebinin23 (l. 938/1535)

yazm olduu bu menakbnme, derleme bir eserdir. Lmi, eserini Attrn Tezkiresi ile

Cmnin evhidn-Nbvvesinden yararlanarak yazm ve faydalanlan bilgilerin

kaynan da belirtmitir. Lminin eseri, Veysel Karan hakknda yazlm olan ilk

menkbelerden birisi olmas ynyle nemlidir.24 Eser zerinde Bayram Gndoar tarafndan

bir yksek lisans almas yaplmtr.25

Menkb- veysel-Karan zerinde Cumhuriyet dneminde de eitli edebi trlerde

birok eser verilmitir. Bunlardan bazlar unlardr:

S. Tevfik, Veysel Karan Hikyesi (1934); Mehmet Yavru, Veysel Karan (1958)26;

M. Necati Bursal, Veysel Karan (1971); A. Cemil Aknc, Hazreti Veysel Karan (1979)27;

Raif Cilasun, Yemen llerinde Veysel Karan, (1996)28 vb.

Edebiyatmzda konusu ynyle yzyllardr eitli ekillerde ele alnan veys-nme,

kanaatimizce yazld dnemin karakteristik zelliklerini yanstmas ynyle de nemli bir

dil malzemesidir.

II. Srt- Mstakm

Tasavvuf, ahlak nitelikli bir eser olan Srat- Mstakim29, mesnev nazm ekliyle

ve aruzun filatn, filatn, filn kalbyla yazlmtr. Eserin beyit says 706dr. Konusu

itibariyle eser, Feridddin-i Attarn Pend-nmesinin Trkeye evirisi niteliindedir. Srat-

Mstakm, Eski Anadolu Trkesinin fonetik ve morfolojik zelliklerine sahip grnmesi

nedeniyle dil tarihimiz asndan nem atfedilmesi gereken bir hviyete sahiptir.30

23 http://www.kultur.gov.tr/TR/Tempdosyalar/234953__giris.pdf, Lmi elebi, Ferhd ile irin, (Haz.

Hasan Ali Esir). 24 Ahmet Yaar Ocak, Veysel Karan ve veysilik, Dergh, stanbul 1982, s. 37. 25 Menkbnmeler ve Lm elebinin Menkb- Uveys el- Karan Adl Eserinin Tahlili, Yksek

Lisans Tezi, Uluda niversitesi, Bursa 1998. 26 Eser, Attarn Tezkiresindeki Veysel Karan ile ilgili blmlerin Trkeye tercmesidir. 27 Roman. 28 Roman. 29 Eser hakknda bkz. Kadir Atlansoy, : Srt- Mstakm nceleme-Metin [Pendnmenin Manzum

Trke evirisi], Uluda niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi, Bursa 1987. 30 Atlansoy, s. 53

11

Eser, Koca Davut Paann (l904/1498) lmnden sonra airi himayesine ald

dnlen Hadm Ali Paann (Atik Ali Paa, l. 917/1511) istei zerine hazrlanmtr.

Saby, Srat- Mstakmi neden hazrladn, adnn nereden geldiini ve nasl

konulduunu eserinde belirtmitir.31

III. Trke Divan

Sabynin Trke divannn olduu eitli kaynaklarda zikredilmitir. Knalzde

Hasan elebi, airin mrettep bir divan olduunu nakleder.32 Ancak Sabynin kaynaklarda

bahsi geen divannn bugn iin herhangi bir nshasna ulalamamtr.

Bununla birlikte airin Ankarada Milli Ktphanede Yz.-A 6810, DVD 929

numarayla kaytl iirlerine rastlanmtr. 21 varaktan oluan bu nsha zerinde Rstem

Kavaklk tarafndan yksek lisans almas yaplmtr.33

Saby Divanesi, airin ele geen iirlerinin yannda Edirneli Nazm ve Pervne

Bey mecmualarndan toplanan iirlerle oluturulmutur. Divanede 1 kaside, 122 gazel ve

baz manzumelere yer verilmitir.

IV. Gazavat-nme

Sabynin kaynaklarda Koca Davut Paann Bosna Beylerbeyi iken yapt gazalar

anlatan 15000 beyitlik bir eserinden bahsedilmektedir. Ancak bu eserin nshasna

rastlanamamtr.

Mesnev nazm biimiyle yazlm olan Gazavat-nme hakknda Agh Srr Levent34

ve Fuat Kprl35 de eserlerinde ksaca bilgi vermilerdir.36

V. Mevlid

Eser, Fatih Bay tarafndan yksek lisans tezi olarak allmtr37. Bu tezdeki

bilgilere gre ad geen alma Prizrende bulunan asl nshann Trk Dil Kurumu

Ktphanesinde bulunan fotokopisinden hazrlanmtr.

31 Atlansoy, a.g.e, s.25 32 Tezkiret-uara, s. 554. 33Rstem Kavaklk, 15. yzyl airi Saby ve Divanesi, (Transkripsiyonlu Metin-Aklamalar-Dizin),

Marmara niversitesi (Baslmam Yksek Lisans Tezi), stanbul 2008. 34 age, 259-260 35 age, s. 382. 36 Ayrca bkz. Harun Tolasa, 15. yy Trk Edebiyat Anadolu Sahas Mesnevleri, E. SBF., TDEAD,

S. 1, s. 11. 37Fatih Bay, Saby-Mevlid (Giri-transkripsiyonlu Metin-Gramatikal Dizin), Nide niversitesi Sosyal

Bilimler Enstits, Nide 2003.

12

Eldeki mevcut fotokopi nsha, harekeli nesihle yazlm 62 varaktan ibaret olup her

varak on veya on bir satrdan oluan ikili stunlardan meydana gelmektedir. Trk Dil

Kurumundaki nsha iin sadece Mevlid-i Saby kayd dlmtr. ki beyitte geen

Saby ismi eserin mellifini ortaya koymaktadr:

Bu dudan sora ey ehl-i himem

Bu Saby mcrime klu himem 38

n efil-mznibn gelmi-durur hayrul-beer

Ey Saby gark-sa bagr-i gnehden ser-be-ser39

Bu bilgiler nda Mevlidin de Edirneli Saby Hayreddin elebiye ait olduu

sylenebilir.

ESERN TR VE EKL ZELLKLER

Sabynin veys-nmesi, daha nce de zikredildii zere okuyucuya bilgi vermek,

onu eitmek amac gden mesnevler arasnda yer alan tasavvufi mesnevler blmndeki

evliy menkbeleri arasnda deerlendirmek mmkndr.40

Eserin Ad

Osmanl Melliflerinde Hayrut-tbin Cenb- veysl-Karan hakknda veys-

nmesi vardur ifadesiyle eserin ismi veys-nme olarak zikredilmitir.

Vezni:

Eser, Mefln Mefln Feln kalbyla yazlmtr.

Eserin beyit says:

Eserin Milli Ktphane ile Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi nshalarnn

karlatrlmas sonucu ortaya kan beyit says 689dur.

Eserin blmleri:

veys-nme besmeleyle balar. Daha sonra besmelenin nemini belirten bir hadise

de iaret eden air, Allah hakkyla tanmann nemini dile getirir:

Dile zikreyle ol rabb- rahmi

De bismillhir-rahmnir-rahmi41

38 (7b.2) 39 (12b.5) 40 nver, age, s. 439

13

16 ile 26. beyitler arasnda Hz. Peygamber vgs dile getirilir:

Muhammed kim eazz- enbiydur

o mmetlerinin evliydur42

Tahiyyt u selm ol rh- pka

Ki anula erdi nr eflka43

Drt Halife ve Peygamberimizin torunlar ise aadaki ekilde anlr:

Selm olsun bu drt al velye

Ebbekir mer Osmn Alye44

Dah evldna line anu

Selm eyle revn var ise cnun45

Hasan kim ol sad-i evliydur

Hseyn ol kim ehd-i Kerbeldur46

Birisin kahrla ldrdi bir har

Birisin tene ehd etdi o kfir47

33 ile 41. beyitler arasnda ise Allaha mnctn dile getiren Saby, 42 ile 51.

beyitler arasnda Hsseten zikr-i evliy-y kirm bal altnda evliyalarn hallerini anlatr:

Sadet ol kiiyedir Huddan

Saf kesb ide vasf- asfiydan48

Zih devlet anu kim ola evki

Ki hl-i evliydan ide zevki49

41 b/1 42 b/17 43 b/18 44 b/27 45 b/28 46 b/29 47 b/30 48 b/42 49 b/43

14

52 ile 65. beyitleri arasnda Man-y men arefe mea tevhd-i Br Tel bal

altnda ise men arefe sz aklanarak Allahn varlna ve birliine iaret edilir:

Gel imdi dile men aref srndan

Bilesin nefsi rabbi ta sen50

66 ile 106. beyitler arasnda Sebeb-i telf-i kitb- veysi-l Karan bal altnda

eserin yazl sebebi anlatlr. Saby, veys-nmeyi kerem sahibi bir dostunun Veysel

Karan hakknda bir eser yazmas hususundaki srar zerine kaleme aldn nakleder:

Bizm kim eyhimiz Veysel-Karendr

Gneden ren fahr-i erendr51

Anu vasfnda nazm et bir risle

Ki ola gl gibi rengn makle52

Dzt Sad-sfat bir tze Bostn

Kl ol mahbb- hak vasfn Glistn53

ehlullh vasfdur beyn kl

Kermet dimel bir dstn kl54

air, yukarda da sylendii zere eserini 915/1509da yazmtr.55

50 b/52 51 b/85 52 b/86 53 b/88 54 b/90 55 Bkz. b/68, b/69

15

Olayn zeti

Yemenin Karen kynde annesi ile birlikte yaayan ve deve obanl yaparak

geimini salayan Veysel Karan, annesinden izin alarak Hz. Peygamberi ziyaret etmek ister.

Aciz, zayf ve hasta bir halde olan annesi ona peygamberi evde veya mescitte bulamad

takdirde oyalanmadan geri dnmesi artyla izin verir.

Veysel, uzun bir yolculuktan sonra Hz. Peygamberin evine gelir. Kapy Hz. Aye

aar ve Peygamberin evde olmadn syler. Veysel Yemenden geldiini, annesinin izni

olmadndan dnmek zorunda olduunu belirterek Hz. Ayeye Hz. peygambere selamlarn

iletmesini syler ve geri dner. Hz. Aye, bu hadiseyi Hz. Peygambere nakleder. Hz.

Peygamber de bu olay ve Veyselin vasflarn sahabeye anlatr. Bunun zerine Veysel

Karannin sevgisi ve hreti sahabe arasnda yaylr.

Hz. Peygamber, Hz. mer ve Hz. Aliye vefatndan sonra hrkasnn Veysele

verilmesini ve selamnn iletilmesini vasiyet eder. Hz. Peygamberin lmnden sonra Hz.

mer ve Ali Veysele hrkay vermek zere Kfeye giderler. Hz. mer ve Hz. Ali tarafndan

Veysel Karannin aranmas, sorulmas Karen halk arasnda aknlkla karlanr. Hz. mer

ve Hz. Ali, Veyseli bulduklarnda, Hz. Peygamber tarafndan bahsedilen sa elindeki bene

bakarak aradklar kiinin o olduunu anlarlar.

Hz. mer, Hz. Peygamberin Veyselden mmeti iin dua etmesini istediini belirtir.

Veysel Karannin duas zerine Mudar ve Rebi kabilelerinin hayvanlarnn ty saysnca

mmetin affedildii bildirilir. Hz. mer ve Alinin ziyaretleri sonras Veysel Karannin halk

arasnda hreti artar. Bu durumdan rahatsz olan Veysel ortadan kaybolur. Veyseli en son

gren kii Herem (bin Heyyan)56dr. Veyseli Frat nehri kenarnda gren Heremin azndan

onun zht ve takvas anlatlr. Daha sonra Sffn harbinde ortaya kan Veysel Karan, Hz. Ali

taraftar olarak ehit edilir.

56 Evliy Tezkireleri, Feridddin Attr, (ev. Sleyman Uluda), Kabalc Yay. stanbul 2007, s. 60.

16

Mesnevnin son blmnde ise Veyselin kerametleri, ibadeti ve dnya malna kar

kaytszl anlatlarak veyslik57 kavram zerinde durulur.

NSHA ZELLKLER

veys-nme ile ilgili elimizde nsha vardr. Bu nshalardan biri dierlerine

nazaran ksa olduu iin almamzda dikkate alnmamtr.

1. (M Nshas)

veys-nmenin zerinde altmz bu nshas Milli Ktphanede 06 Mil Yz.-A

8620 numara ile kaytldr. 19 varaktan oluan nshann boyutlar 210x150 165x80 mmdir.

Talik yaz ile yazlmtr. ift stunlu olup satr says 19dur. Sz balar ve izgiler

krmzdr. Kapaklar ebru kt kapl mukavva bir cilt iermektedir. Eserin bu nshas

yaklak 683 beyitten oluur.

M nshas, dierleri ile karlatrldnda kelime kadrosu ve dil zellikleriyle

yazld dnem Trkesinin karakteristik zelliklerini en iyi yanstan nsha grnmndedir.

2. (A Nshas)

Ankara niversitesi, Dil ve Tarih -Corafya Fakltesi (. Saip) Ktphanesi nr. I,

4242 numara ile kaytl olan nshadr. Mstensihi belli olmayan bu nsha 27 varaktan

olumutur. Metin harekeli olup satr says 13tr. A nshas yaklak 685 beyitten

olumutur.

3. (B Nshas)

57 Tasavvuf edebiyatnda eitli ynleriyle dile getirilen veyslik ile ilgili ilk bilgilere Feridddn

Attrn Tezkiretl-Evliysnda rastlanr. (Ocak, age, s.91) veys veya veys-mereb, veyse mensup, veys gidili anlamlarna gelen bu kavram, Veysel Karannin ad ile ilgilidir. veyslik, tasavvuf tarihinde belli bir tarikata veya tasavvufi meslee mensup olmayan dorudan doruya Allahn hidayeti ve iradyla velayet mertebesine ulaan sufilere denir. Ocak, szkonusu eserinde tasavvuf tarihinde veyslik kavramnn drt ekilde kullanldn belirtir:

1. Hz. Peygamberin ruhaniyetinden nasip alanlar. 2. Veysel Karannin ruhaniyetinden feyiz alanlar. 3. Herhangi byk bir eyhin veya kutbun ruhaniyetinden irad edilenler. 4. Bizzat Hzr (as) araclyla irad edilenler.

veys-nmede veyslik ile ilgili dile getirilen dncelerden bazlar aadaki ekildedir: veysler denr bir tife var Bular eyh u mrd olmazlar ey yr (b/617) Bulara hazret-i hakdandur ird Mrd-i hak murdyla olur d (b/618) Dimidir baz kmil eyh u std Bulara hazret-i Hzr ider ird (b/620)

17

Eserin almamzda atf yapmadmz, Dil ve Tarih -Corafya Fakltesi

Ktphanesi A/219 numara ile kaytl ksa bir nshas daha vardr. Yusuf Hoca adl bir

mstensih tarafndan yazlan ve 7 varaktan oluan bu nsha, harekeli olup satr says 17dir.

Yaklak 233 beyitten oluan nshada olay ksa tutulmutur.

METNN DL ZELLKLER

Sabynin veys-nmesi, Eski Anadolu Trkesinin fonetik ve morfolojik

zelliklerine sahip bir eser olarak gzkmektedir. Bu sebeple veys-nme, dil malzemesi

olarak da nem arz etmektedir. Eski Anadolu Trkesi ile ilgili metinde geen baz zellikleri

u ekilde sralayabiliriz:

1. ok heceli szcklerin sonunda g> - deiimi: say idp iresin kapusuna

Anu bizden selm it tapusuna58

Urup kanlu yan zr-i fera

kardlar duhn- h ara59

2. Kelime banda k->g- deiimi:

Anas didi kim ey kurratl-ayn

Benim sensin iden gnlm evin zeyn60

Eger kim varasn dogru evine

Grp didrn cnu sevine 61

3. Yuvarlaklama grlmektedir:

Virben mucizt enbiyya

Baglarsn kermet evliyya62

58 b/130 59 b/364 60 b/121 61 b/122 62 b/40

18

Olup bir kerre glib itiyk

Resl aa kr itdi firk63

4.Gelecek zaman eki olarak sar/ -iser ekinin kullanlmas:

Nitekim grmedi gitdi cihnda

Bu dem hem grmisersin cinnda64

5. b-> -, bol-> ol- szcnde grlmektedir. Revn old mer Haydarla ashb

Tolu dillerde tb u gzleri b65

Ki ho merd-i mcerred ehl-i tecrd

Hemn ola velde vasf- tefrd66

6. b-> v- deiimi bar>var, bar->var-, ber->vir- szckleri ile -ben>-ven

eklerinde grlmektedir.

Virben mucizt enbiyya

Baglarsn kermet evliyya67

Haber vir rast- uku deminden

Sehun a b-nevlar leminden68

7. t->d- deiimi rnekleri vardr:

Egeri didi seyyid m arafnk

Bize ol terbiyetdr olma gam-nk69

Yz urup enbiy cmle Hudya

Diledi mmet olmak Mustafya70

Metinde Geen Baz Arkaik Kelimeler

ayt- : (b/124,142,144, 153, 157, 194, 253, 392, 397, 405, 464, 480, 504, 630, 637)

63 b/117 64 b/222 65 b/433 66 b/435 67 b/40 68 b/95 69 b/14 70 b/ 19

19

bar :(b/ 444)

dri- :(b/7, 9, 48, 61, 106, 246, 495, 539, 592, 594, 659,662, 667, 675, 683)

dz-t-: (b/88)

etmek (b/ 314, 315, 387)

gnel-:(b/ 254, ,431,510)

lk :(b/ 363)

mzgan-71: b/521

ilt-:(b/243, 246, 313)

ir-: (b/ 251)

irgr-:(b/237,336, 340)

iser: (b/222)

kag:( b/424)

nite: ( b/462)

sag: (b/ 365)

s-: (b/422, 424)

turu gel-: (b/305)

turu kl-:(b/305)

yarag : (b/ 428)

yazklu: (b/251)

yigin: (b/ 341)

yigrek-: (b/60)

71 uyukla-

20

KAYNAKA Ahmed Bd, Riyz- Belde-i Edirne, Edirne Selimiye Ktp., no, 2315, c. II,

ATLANSOY, Kadir, Srt- Mstakm nceleme-Metin [Pendnmenin Manzum Trke evirisi],

Uluda niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi, Bursa 1987.

BABNGER, Franz, Osmanl Tarih Yazarlar ve Eserleri, (ev.) Cokun ok, Ankara.

BAY, Fatih, Saby-Mevlid (Giri-transkripsiyonlu Metin-Gramatikal Dizin), Nide niversitesi

Sosyal Bilimler Enstits, Nide 2003.

Bursal Mehmet Tahir, Osmanl Mellifleri, Ankara 2000, c.II, s. 278.

bn-i Kemal, Tevrih-i Al-i Osman, (Haz. erafettin Turan), Ankara 1957, VII, s. 281-282.

KAVAKLIK, Rstem, 15. yzyl airi Saby ve Divanesi, (Transkripsiyonlu Metin-Aklamalar-

Dizin), Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi, stanbul 2008.

KKSAL, M. Fatih, Mecmuatn-Nezir, (nceleme-Tenkitli Metin), Hacettepe niversitesi, Sosyal

Bilimler Enstits, Doktora Tezi, Ankara 2001.

KPRL, Fuat, Trk Edebiyat Tarihi, Aka, Ankara 2003.

Knhl-Ahbr, (Haz. Mustafa sen), Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu, Atatrk Kltr

Merkezi Yaynlar, Ankara 1994.

LEVENT, Agh Srr, Trk Edebiyat Tarihi, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara 1984.

OCAK, Ahmet Yaar, Veysel Karan ve veysilik, Dergh, stanbul 1982.

Rfat Osman, Edirne Reh-nmas, Edirne 1336.

Seh Bey, Het Behit, (Haz. Gnay Kut), Harvard 1978.

SUNGURHAN, Aysun, Beyn Tezkiresi, Gazi niversitesi, Yksek Lisans Tezi, Ankara 1994.

emseddin Smi, Kmusul- Alm, stanbul 1311.

TANSEL, Fevziye Abdullah, Uveys Karan Hakknda Notlar ve Trk Edebiyatnda iirler, slam

limleri Enstits Dergisi, C. II., stanbul 1975.

Tezkiret-ura ve Tabsratun-Nuzam, (Haz. Rdvan Canm), Atatrk Kltr, Dil ve Tarih

Yksek Kurumu, Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar, Ankara 2000.

Tezkiret-ura (Haz. brahim Kutluk), Ankara 1978.

TUMAN, Nil, Tuhfe-i Nil, Divan airlerinin Muhtasar Biyografileri (Haz.) Cemal Kurnaz; Mustafa

Tat, Bizim Bro Yaynlar, Ankara 2001.

NVER, smail, Trk Dili, Trk iiri zel Says II (Divan iiri), S. 415-416-417, Ankara 1986.

21

METN

22

VEYS-NME

(Mefln Mefln Feln) [1b]

1. Dile zikreyle ol rabb- rahmi De bismillhir-rahmnir-rahmi

2. n evvel adu adum rabbi yessir

Keremle ahr eyle l tassir

3. Haber kim besmeleyle mbteddur Pes andan hamd ile mntehdur

4. Hakkn ismini a her ide evvel

Ola t kim i pk u mkemmel

5. Muattal kalmaz Allhn iden yd Kalur her ide an amayan yd

6. Pes imdi cehd kl zikreyle hakk

Ko72 btl zni73 fikr eyle hakk

7. Hakk hakknca bilen hakdur ancak Vel sen de dri ey bende-i hak

8. Dri tevhd-i hakka gice gndz

Kayrma kim saa hakdur klavuz

9. Dilerse hakile olmak muhakkak Dri benligi ko ol rf-i hak

10. n ola segl74 benlik irde

Kudretdr saf yok mcerda

11. Kaan75 kim benligi terk idesin sen Tecell kla cnn sana senden

12. Vcdun katresin klsa fermu

Dilden bahr- vahdetdr iden c

13. Ola ol dem vcdun tr- Ms Demden ola zhir nefh-i s

72 A: koma 73 A: zn 74 A: seglk 75 A: eger

23

14. Egeri didi seyyid m arafnk

Bize ol terbiyetdr olma gam-nk

15. Hakkun geri ki olmaz fikr-i zt Veli zikr olur efli sft Der nat- Nebi Aleyhiselt vesselm76

16. Pes andan kl habbine mdm Tehiyyt saltyla selm

17. Muhammed kim eazz- enbiydur

o mmetlerin evliydur

18. Tahiyyt u selm ol rh- pka Kanula erdi nr77 eflka hka

[2a]

19. Yz urup enbiy cmle Hudya Diledi mmet olmak Mustafya

20. Bu mmet hakkna didi hakkat

Hud kurnda kntm hayra mmet

21. Ulm- klliye std- mhir Cemi-i enbiy anula fhir

22. Vcd- b-bedel zt78 mreccah

Hadisi evzah u kendsi efsah

23. Hakkun hulku azmiyle habbi Kulb79 her80 hastenin kmil tabbi

24. Muhammed sdkl vadel emndr

Muhammeddr rahmeten lil-lemndr

25. Saltyla selm b-nihye Revne ola rh- Mustafya

26. Dah ashb rhuna Huddan

Selm olsun revn- Mustafdan

27. Selm olsun bu drt al velye Ebbekir mer Osmn Alye

76 A nsahs 77 A: eref 78 A: zt 79 A: Kulb 80 Ada yok.

24

28. Dah evldna line anu

Selm eyle revn var ise cnu

29. Hasan kim ol sad-i evliydur Hseyn ol81 kim ehd-i Kerbeldur

30. Birisin kahrla82 ldrdi bir har

Birin tene ehd etdi o kfer

31. Nazar kl dehr-i dn- b-vefya Neler kldlar l u Mustafya

32. Kamu ezvc u etbna dyim

Diyeler rahmetullhi aleyhim

Der-Mnct gyed83

33. Yine derghua yz tutdum ey hak Yzm kara elm bo sakalm ak

34. Kav sensin kulu84 ciz fakrem85

Hakr86 pr-gnhem geri prem

35. Gep mrm heves birle hevda Har- lengem ki kalmam ovada

36. Meded senden kerem kl y ilhum

Beni mahrum klma pdihum

37. Nie kez eyled hurrem nihdum Bu kerre dah lutf et der87 murdum

[2b]

38. Kerem senden bu miskin zafa Refk et fazli pr u nahfe

39. Azz itd nice merd-i hakri

Kamu ftde88 b-kes destegri

40. Virben mucizt enbiyya Baglarsn89 kermet evliyya

81 A: ise 82 A: zehrle 83 A nshas 84 A: ve ben 85 A: hakrem 86 A: fakr 87 A: vir 88 A: ftden siz 89 A: balars

25

41. Bularu hrmetin y ilh

Koma gm-rh bu resm ryi90 Hsseten zikr-i evliy-y kirm91

42. Sadet ol kiiyedr Huddan

Saf kesb ide vasf- asfiydan

43. Zih devlet anu kim ola evki Ki hl-i evliydan ide zevki

44. Bu szde ehl-i akln phesi yok

Nebyi92 sevse kii an eger ok

45. Kim kim var ise kalbinde ihls Hakku makbludur ol bende-i hs

46. Gel imdi dile hl- evliyy

Arada ala mahbb- Hudy

47. u kim nefs-i hissi93 urd ykd veysn tc gibi ara94 kd

48. Bilen nefsini buldu rabbin ey cn

Dri t kim olasu 95 kmil insn

49. Eger kim men aref srrn bilesin Bilesin nefsi rabbin bulasn

50. Kim imi rif-i nefs imdi dile

Eger var ise derd sen de ile

51. idp rahm ide t kim tabb Ola vasl devsndan nasb

Man-y men arefe maa tevhd-i Br Tel96

52. Gel imdi dile men aref srndan97

Bilesin nefsi rabbi ta sen

53. Ol imi bilmek z nefsini insn Ki dim fikr ide bu hli ey cn

90 A: rhi 91 A: Der-Mevzeti gyed 92 A: Neyi 93 A: nefs-i nefsi oda yakd 94 A: gge akd 95 A: olas 96 A: Men Arefe Nefseh Fekat Arefe Rabbeh 97 A: sr men aref den

26

[3a] 54. Bile nefsini dyim98 hor u gamgn

Zaf b-kes b-re miskn

55. Aup hlini acziyle yerine Koyamaz bir kl kopsa yerine

56. Gelrse olmaz man kazya

Zarr uzadur boynun rzya

57. ine gelse er i idemez def Degl kdir eger zar ide ger nef

58. Zarr aciz mutlak heme

Degl kdir ki maksd ide ie99

59. Bu resme rif-i nefs olsa dem Aa lutf Hudnn olmaya kem Der-Mevizeti gyed 100

60. Pes andan rabbini101 bilmek gerekdr

An bilen kamudan yigirekdr

61. Bile kim rabbi kdirdr her ie Kul olan bun fikr ide drie

62. Bile hakk tvn Hayy- kayym Keml birle hkim cmle mahkm

63. Okuyup yefalllh m yeadan

Ve yahkm m yrd bile ahsen

64. Kamu efle bile102 rabbi kadr Gre eyda hkm hakk zhir

65. Bu resm ile bilen nefsini rabbin

Vel kmil olur ey merd-i hak-bn

Sebeb-i telf-i kitb- veysi-l Karn103

66. Gel imdi dile ey rif bu bb Sebeb ney dile dzdm104 bu kitb

98 A: cz 99 A: maksda irie 100 A nshas 101 A: rabbii 102 bilp 103 A: Der-sebeb-i nam gyed 104 A: dimekle

27

67. Meger Kostantiniyye ire bir gn Olurken ben garb b-ser bn105

68. Resln hicreti trhi ol dem

Tokuz yz dah on be idi b-kem

69. Gl eyym idi v rz- meymn Sefer aynu on drdi hmyn

70. derdi blble glende kulkul

Klurd blble san emr-i gulgul

71. dp gonca gle karu tebessm Agz aup ider san kim tekellm

[3b]

72. Saard zlf-i snbl anber-i ter Humryla szlm em-i abher

73. Dem-i reyhna hayrn itdi ey yr

Nesm-i subh mk iderdi sr

74. Sab olmud san kim tcir hn106 Pr itmi mk ile sahrnn iin

75. akyk elde tutar cm- gl-renk

Zeri yok lalen b-bde dil-tenk

76. Gl-i ebyz sanasn kim sadefdr Seher-gh107 jale ile ii prdr

77. Kalender-ve alemle ok zanbak

San ider ke-i gl-zrda dak

78. kfeyle mzeyyen da ile r Sanasn nsha- Firdevs idi ba

79. Var idi bir harf-i yr-i prz

Hnerver merdm-i kmil gle duz

80. z fenninde yle mhir idi Sanasn sanatnda shir idi

81. Nice bin preden pr i iderdi

Kermet dimel cnbi iderdi

82. Gelp bu diye ol yr- sdk

105 A: bn 106 A: seher in 107 A: seherle lle

28

Didi bir diyem var dilde k

83. Kerem kl kim murdum var katuda Umarm hsl ola himmetde

84. Keremden yz evirmez kmil insn

Baa mkildr amm saa sn

85. Bizm kim eyhimiz Veysel-Karen dr Gneden ren fahr-i erendr

86. Anu vasfnda nazm et bir risle

Ki ola gl gibi rengn makle

87. Terennm eyleyp manend-i blbl Pr olsun narayla baa gulgul

88. Dzt Sad-sfat bir taze Bostn

Kl ol mahbb- hak vasfn Glistn

89. Girben ekeristnna nazmn Ok tt gibi vasfn bu bezm

90. ehlullh vasfdur beyn kl

Kermet dimel bir dstn kl [4a]

91. Okyalar bu nazm- dil-gy Duda ala cn- Saby

92. Gezp meclisleri gl gibi handn

Cinn tvus gibi kla cevln

93. lh ol azze rahmet eyle Aa bun dzeni ftihyle Srr- shan108

94. Ala ey ak- mevldan haberdr

Dem-i Mecnn u Leylden haberdr

95. Haber vir rast- uku deminden Sehun a b-nevlar leminden

96. Hiczu perdesin ref et109 yznden

Merref kl bizi cnn sznden

97. Muhayyer kl bizi eyle ser-agz

108 A nshas 109 A: perdesin ref eyle

29

Kla t b-nev uka ehnz

98. El ata bir bun mutrib eline Safdan seyr ide cnn eline

99. Netyla tarb tola kulba

Ki t nevbet dege ski-i hba 100. Eline cm alup ski-i rindn

Gne gibi kla meclisde seyrn 101. Tarblar bula ashb- mellet110

Erie cnlara vecdiyle hlet 102. Saflar kesb ide rindn- sermest

Ola ski ile rindn sermest111 103. Dil cn ola evk ile ho-hl

Bula t kim fenda zevk-i abdl 104. Dile g eyle imdi nkte-i hs

Bihr- aka ol sayyla gavvs 105. Koma guda gaflet penbesini

Hicb ref et a cn ddesini 106. arb- ak n et yime gussa

Dri al kssadan cehd eyle hisse

Rcu Ber Hikyet-i veys Rahmetullahi Aleyh112 107. Ol iklm-i mbrek kim Yemen'dr

Anu bir ky var ad Karendr

108. Hmyn menzili l mekndur erefde kadrle sankim cinndur

[4b] 109. Muhammed Hazret-i Hakkn habbi

Douban Mekkeden kopdu gibi 110. Karenden dod bir hurd-i tbn

Melek sretl fahr- l-i insn 111. Grh- evliy iinde marf

Serser hsn-i ahlk ile mevsf

110 melmet 111 A: hem-dest 112 A nshas

30

112. Habbi Mustafdan gizlemi hak veysi grmemi ol h- mutlak

113. Resle Veysi dah ermemidr

Biri birini zhir grmemidr 114. Dimi Tezkre ire eyh Attr

Muhammedle veysin hlin ey yr 115. Egeri Mustafy arzular idi

Vel anas gln gzler idi 116. Olurd Mustafya geri tlib

Rza-y vlide olurd glib 117. Olup bir kerre glib itiyk

Resl aa kr itdi firk 118. Anasndan idben isticze

Didi varayn ol h- Hicze 119. Kerem kl vir bana ey ana destr

Gzm olsun cemli ile pr nr 120. Nice bir ekeyin firkat azbn

Greyin ol d lem fitbn 121. Anas didi kim ey kurratl-ayn

Benim sensin iden gnlm evin zeyn 122. Eger kim varasn dogru evine

Grb didrn cnu sevine 123. n olasn113 cemliyle merref

Safalar ola ezf u muzaf

124. Karn olunca ol hurde sen mh Ayt ey on sekiz bin leme h

125. Zafe criye anam geda hl

Saltyla selm eyledi irsl 126. Didi slere n efkat ide

Unutmasn efatden bizi de 127. Zafe cize b-resiym

Anu derghnu vresiym [5a]

113 A: olas

31

128. n oldur destegir ftde hle

Gedlar ha kim mahrm kala 129. Muhammed sdkl-vadl emndr

Muhammed rahmeten lillemindr 130. say idp iresin kapusuna

Anu bizden selm it tapusuna 131. Ger evde bulmayasn b-tekellf

Dnesin klmayup anda tevakkuf 132. Eger mescidde ger gayr meknda

bulmadu revn ol durma anda 133. Anas kld n ol resm tekd

Revn old pes ol sultn- tecrd 134. Giderdi pes uar gibi itbn114

Geerdi dag u sahr v beybn115 135. Dem-i rahmn irer gibi Yemenden

Gelr nefha-i rahmet n Karenden116 136. Eser n bd- subh ol yr- sdk

Der-i dildre gider gibi k 137. veys erdi dergh- resle

Edeb birle turup art- usle 138. agrup didi ol merd-i yegne

Selm olsun size ey ehl-i hne

139. Kapunu ie ardna geldi Selmn lutf u izzet birle ald

140. Didi kim kimsin nedr y adu

Bu derghdan nedr asl murdu 141. veys aydur kan ol cn- lem

Muhammed Mustaf sultn- lem 142. Aytd ie kandan gelrsin

Nedr adu ne milletden olursn 143. Didi iklmimiz bizim Yemendr

114 A: itpn 115 A: paypan 116 A: Yemenden

32

veys adm benm cyim117 Karendr 144. Aytd ie bunda degl ol

Biraz sabreyle ey hazrete makbl 145. Didi kim turmaa yok bana destr

Rz-y vlidem galip olubdur 146. Gelicek diyesin ol pdiha

Saltyla selm b-nihye

147. Muhibb ku geldi Karenden efatle terahhum uma senden

148. Didi lutf itsn ol hakku habbi efatdan unutmasn garibi

149. Rz-y vlidem olayd bile Kalaydum dergehinde yllaryle

150. Be-hakk- pdih- Hay u Kayym Keremden klmasun miskini mahrm

151. efat eyen lillh kld anam Unutmayup diyesin a da hem

152. Emnet sizlere didi v dndi Bu hle ie gayet118 sevindi

153. Birazdan kim evine geldi Ahmed Aytd ie ey h- emced

154. Muhibb ku geldi Karenden veys ad v iklmi Yemenden

155. Mesfet kat idp geldiydi miskn Sizi bulmad gitdi zr u gam-gn

156. idp hazret-i seyyid sevindi Velkin grmedigine yerindi

157. Didi grdn mi an ie sen Aytd grdm ey sultn- ahsen

158. Gzni ieni pdi ol h Didi tb liyneyk brekellh

159. Dnp pes mescide vard Muhammed

117 A: c 118 A: vh kim

33

Habbullh ol sultn- Ahmed

160. Didi eshba ey hssn- hazret Benim gzlerimi kl ziyret

161. nyetle Hudnu lutfu irdi Gzm Veys gren gzleri grdi

162. Grp yrn saf kesb eylediler Haka ok kr minnetler didiler119

163. Yine dnp veys iline vard Yine ekdi riyzet birle durd120

164. Seherden giceye dek sim idi Giceden subha del kim idi

165. bdetler klurd sdkne Yanard k odna kne

[6a]

166. Dem olur gn gice yimezdi Unudurd v ackdm dimezdi

167. bdetle dili pr nr olurd Harb-bdunun mamr olurd

168. bdet ana dim det idi Melek gibi gdas taat idi

169. Yiyben imegi unutmi idi Kamu mrni bir gn tutmu idi

170. A da sim olmagd fikri Gda itmidi tat birle zikri

171. Deve gderdi vdi-i Karende Heme yaluz olurd anda

172. Irag oldka halkndan cihnu Yakn olurd hakka cn anu

173. Neb ashba ki an mteledi Kulba told ad birle d

174. u del kld medhin Veys Ahmed Ki old ak gnllerde b-had

119 A: minnet eylediler 120 A: virdi

34

175. Kamu ashb k old cndan Haber sormaa baladlar andan

176. Didi kubbelerm altnda ol hak Veller var ki ben121 bilrm ancak

177. Olar kim hak didi mahf erendr Birisi anlaru Veys Karen'dr

178. Mbrek elnin auban sehergh Tevecch eyler idi Veyse ol mh

179. Alup Veysin nesmini Karenden Dem-i rahmn gelr dirdi Yemenden

180. veyse Mustaf sdkyla k veys ise aa cnyla k

181. ki mahbb biri birine meftn Bu anu ol bunu mihrine merhn

182. Didi eshb ey mahbb- Br Sizi grp turur m Veys-i yri

183. Didi grmege bizi say itdi Nasb olmad miskin geldi gitdi

184. Didiler nki geldi ekdi zahmet Nin grmedi gitdi yine hasret

[6b]

185. Didi seyyid iki illet var anda122 Keremden hak muayyen kld bende 123

186. Biri eri riyet eylemekdr Mselmn olana l-bd gerekdr

187. Karck var anas iki gzsz Riyet klur124 an gice gndz

188. eriat rini gzler edebden Degl bir lahza gfil125 hkm-i rabdan

189. Rz-y vlideyle hli aa Olup glib buludurmad baa

121 A nshas 122 A:aa 123 A: baa 124 A: ider 125 A: hl

35

190. Biri de yle glibdr aa hl

btdetsiz degl bir dem ol abdl

191. Olup gice v gndz hakka megl Dahi kimseyle mens olmaz ol

192. Olubdur kamudan mutlak mcerred Olmaz msivallha mukayyed

193. u del mest u mustagrakdur ol cn Ne kendvi bilr ne gayr hayrn

194. Didiler ya cenbu126 grdi mi an Aytd grmedm ol yr- cn

195. Ne ol grr beni ne hod an ben Budur takdir-i rabbni muayyen

196. Anu hakknda ok sz didi Ahmed Nebler h ol sultn Muhammed

197. Nebi kim rahmeten lil-lemindr Didi kim Veys hayrt-tbindr

198. Dah didi habbullh ki yrin Hud bas ide halkn nki varn

199. Drile arsa- maherde kamu Ala dergeh-i umag u tmu

200. Hud halk ide yetmi bin melik Kamus Veys ekli ile slik

201. Bularu ilerinde Veys pinhn Cem-i halk- maher mest u hayrn

202. Gire umaga Veys ol askerile127 Merref ol gruh ol serverile

203. Geben arsa- maherde ol h Hramn cenneti seyr ide n128 mh

[7a]

204. Yzn grmeye anu h dde Habr olmaya andan ferde

126 A: tapu 127 A: lekerile 128 A: ol

36

205. bdetle olup lemde melf Melek evsfla olmud mevsf

206. Anun o ceybe129 old slik Refki old cumhr- melik

207. Ki eylerdi melek gibi ibdet Heme tat idi aa det

208. Melik[ve] ider tesbhi dim 130 Tururd subh olnca gice kim

209. Dir idi kimn vardur felekde erkem ben de cumhr- melekde

210. kinci gice klurd ibdet131 Heme tat idi aa det132

211. nc gice de klurd secde Varrd secden iinde vecde

212. eb-i rem oturup b-tereddd Tehiyytyla iderdi teehhd

213. Amelden bir nefes olmazd hl Kamu zikri hak idi kl u kl

214. Son uc har ner olnca hr Olnca her kiin hli zhir

215. Makmn bulcak her kii anda Kimi dzahda v kimi cinnda

216. Makmnda turup ol h- kevneyn Muhammed mh- burc- kbe-kavseyn

217. Baka her yana hayretle Muhammed Diye kande ola Veys mcerred

218. Hitb- izzet ire kim habbim Ne istersin eya l nasbim

219. Diye133 Veysi ararm y ilhi Diye134 hak ey d lem pdih

129 A: ol nasbe old mlik 130 M nshasnda bulunan 208, 209 ve 210. beyitler ok kk deiiklerle hemen aada aynen tekrar edildii iin

metne dhil edilmemitir. 131 A: rku 132 A: Gzedr subha dek rh- huu 133 A:dah 134 A:dah

37

[7b]

220. Gremezsin sen an ekme zahmet Ey lemlere lutfyle rahmet

221. Nitekim grmedi gitdi cihnda Bu dem hem grmisersin cinnda

222. Pes andan diye seyyid y ilhm Grr m ol beni y pdihm

223. Pes andan hak diye kim y Muhammed Ey mahbb ey Mahmd Ahmed

224. Beni gren seni grmek ne hcet Benem maksd ey shib sadet

225. Seni grmek beni grmek indr Saa irmek baa irmek indr

226. Seni bensz diler mi grmek insn Beni sensiz gren eyler mi hsrn

227. Baa kullarm klmaga ird Seni halk eyledim135 ey sultn- ibd

228. Sen in yaratdum her ne kim var Vel Veys benimn itdm izhr

229. Bu yaa biz gelelm hlmze Yine balayalum eglmze

230. Pes hr Mustaf sultn- kevneyn eh-i mecm- lem136 kurratl-ayn

231. Cihnda kldg vakt intikli Olup glib hakn evk-i cemli

232. Ne kim var ise ol hletde lzm Vasiyyet kld ol sultn- hkim

233. Mheyy eyleyp ashb- dni Vasiyyet kld cmle bb- dni

234. Hilfet emrini virp tka Nashat kld Sddki Sadka

235. Didi kl dn-i slm riyet

135 A: itdm 136 A: insan

38

Hakku yoluna sevk et halk gyet137

236. Hakku her iini138 irgr yerine Mbd kim Mselmnlar yerine

237. Didi yrn ki ey sultn- lem Cihn cism-i vcud cn- lem

238. Murakka kim giyerdi hazretiz Kime virmekdr an niyetz

[8a]

239. Teberrk eydr ol delk-i mbrek Muazzez kimse giyer an b-ek

240. Didi lutfyle ol sultn- enfa Ki Veys laykdur ol murakka

241. hkm-i hakla mevt ire baa mer birle Al varsunlar aa

242. veyse iltesz benden selm Yz urup hakka klsun ihtimm

243. Keremden mmetme himmet itsn Huzur- hakka139 hcet itsn

244. Hud derghna klup tevazzu Benim kalbmden eylesn tezarru

245. Uhuvvet hakkn iltp yerine Drisn mmet slerine

246. Gandr merhamet klsun fakre Komasun girmege nr- sare

247. Klup bu yolda nakd- himmetin harc Yerine eylesn hak rahmetin harc

248. rrsin rahmet hnn aca Terahhum klsun ehl-i ihtiyca

249. Gan mln fakre ksmet itsn Gnahkr mmetme himmet itsn

250. Olup hn- aty hakka kassm Yazklu mmetme itsn inm

137 A: dp nefs gibi halka sadet 138 A: emrini 139 A: hakkda olara

39

251. Ol emr zre turup Haydarla Frk

Ol iki b-hicblar gzi auk

252. Kabl idp ol emri ol emreyn Aytdlar aler-rasi vel ayneyn

253. h- evliy140 hakka gneld Eline cm- vasl- hak sunuld

254. n Allh emrine vard pegamber Ol emri tutdlar ol iki server

255. Hum-y rh azm itdi alya Fendan ud v kond bekya

256. Cihnda klmayup cn temekkn Cinn bagnda eyledi tevattun

257. Cihn zindandurur terk itdi hapsi Visli hakkle baglad nsi

[8b]

258. terk itdi cihn mlkni ol cn Cinn glzr ire kld cevln

259. bzr- cihndan gedi rh Vislllhdan buld fth

260. terk eyledi bu fn sary Bekada makad sdk old cy

261. vasl- hakka azm eyledi Ahmed Yanup yakld ashb- Muhammed

262. Yakalar k idben dkdiler ya Koyup balara toprak dgdiler ya

263. Urup kanlu yan zr-i fera kardlar duhn- h ara

264. Yudlar tb u hem tayyibile141 Kodlar menzile her vcibiyle

265. Ne lzm var ise klup tamm Mheyy kld ashb u kirm

266. Dkldi mtile segile serler

140 A: enbiy 141 A: drl tb u tayyibile

40

Su old zehreler yand cigerler

267. Zemnde k olup gamdan yrekler 142 Feleklerde kara giydi melekler

268. Saray- cn u vidd gam-hne old143 Ser-a-ser dnya matem-hne old

269. u kond menziline h- kevneyn Zemni cism-i nr eyledi zeyn

270. Kodlar menzile ol mh- tb Mnevver eyledi cismi turb

271. Zemnde cism-i pki n yer etdi Kara toprag misk anber itdi

272. n ol cn yirine kod yrn Dagld her biri giryn u bryn

273. Pes hr turd Fruk ile Haydar Resln emriyle iki server

274. Kluben rst cmle szrh Yridiler iderler144 derd-i h

275. Klup yollarda feryd u fignlar145 Oturd146 ol iki murg- cinnlar147

276. Bile anlarla nice ashb Dkerdi gzleri hk stne b

277. Giderler idben yollarda feryd Koyarlar baa hk nitekim bd

278. Aup vasln h- enbiynu Yanarlar nr- hicrnyla anu

[9a]

279. Gehi gzden mer dkerdi jle Gehi Haydar ider148 derdiyle nle

280. Gehi ashb ider nevhayla zr Yakarlar ah odyla ol diyr

142 A nshas 143 A nshas 144 A: iderek 145 A: fign 146 A: uard 147 A: cinn 148 A: iderdi drl

41

281. dp daglarda sahrlarda efgn

Giderler aglau ol iki sultn

282. Klup efgn murgn hevy Pr iderlerdi khsr- fezy

283. Salalar149 cnlara hile ate Gren iiden olurd mevve

284. Auben gerdii aksni devr Cihnu kldug cevr u tavru

285. Geh eflku aup inklbn Geh dny-y dnu ztrbn

286. Cihnu drl evz garbin Zemnu kahrn u sitem acbin

287. Olup giryn u bryn eyleyb h letdiler bu ehler Kfeye rh

288. Emr-i Kfe istikbl kld Fign u derdile yanup ykld

289. Bular kondurup izzetler itdi D ha kul gibi hizmetler itdi

290. Sal eylediler pes mslmne Kamu cem old Kfe cmine

291. kuben minbere Frk- pr-tb Okud hutbe-i hb n hitb

292. Resle mersye bir hutbe okur Ki halku cnna derdiyle dokur150

293. Nebn vasfn ol resme okd Ki ak odyla halka dg urd151

294. Yakld halk hasret od ile Pr old arh- frkat dd ile

295. Kopup mescidde feryd u fignlar Cigerler k olup acd cnlar

296. Dkldi yalar dgldi balar

149 A: salarlar 150 A: od kor 151 A: kod

42

Sular kana dnp zehr old alar

297. Teessf tala k old serler Yaka yirine k old cigerler

[9b]

298. Figndan yarulup bir nice Zhre Pr old mescidde feryd u nare

299. n old bir zamn yanup yaklmak Biraz pes skin old nle klmak

300. mer mminleri eyledi tahsn152 Kulb lutfile hem itdi teskn153

301. Pes andan mslimne fahr- ashb Hitb eyledi mer ibn-i Hattb

302. Didi kim kimse var mdur Yemenden Murdum vardurur t soram andan

303. Pes andan154 turu geldi birka insn Didiler biz Yemen ehliyz ey cn

304. Buyuruz bilrmiyz grelm Aa gre haber neyse virelm

305. Didi bir ky sorarum size andan Karen ad havli-i Yemenden

306. Didiler bilrz bir karye vardur Karendr ad bir malm yirdr

307. Didi bilr misiz anda bir er var Ad Veysel-Karen bir tc- server

308. Didiler y emrel-mminn var Vel siz amaa yok anda mikdr

309. Deve gder yabanda bir deldr l iinde ad baglamaludur

310. Karen kurbunda var bir otlu vdi Ki vd-i bildr anu ad

311. Deveyi her gn iltb gder anda Gice iine smarlar Karen de

152 A: tahsn kld 153 A: teskn kld 154 A: ol dem

43

312. i dim deve gdb gzetmek

Virirler ahamn bir pre etmek

313. Kimin kendusi yir kimin anas Kuru etmekdr anlaru gds

314. Be-gyet hr u miskndr Karende Aa hi itibr itmezler anda

315. Ba auk yaln ayak bir Arabdur Emrl-mminin amak acebdr

316. Sebeb ne tlib olasz aa siz Ya ol kimdr ki siz an aasz

[10a]

317. mer didi ki oldur hcetmz Aa bulumagadur himmetmiz

318. Resulullh ol sultn- emced Muhammed Mustaf Mahmd u Ahmed

319. Veft itdkde ol h- rislet Aa z hrkasn itdi155 vasiyyet

320. Didi varsn aa merle Haydar Bizim imdi murdmzdur ol er

321. Klavuz alup andan pes156 emreyn Revn old ol iki kurratl-ayn

322. ki sultn- dn-i mahbb- yr Eridiler Karen kyune yr

323. Soruban vdi-i bli bulurlar veysi arayup tlib olurlar

324. Oluban tlib ol cn- cihna Olur her biri bir yana revne

325. Grr ki ol mbrek zt- makbl bdetle namz stnde megl

326. Teemml kld pes bir dem emreyn Huzr itsn dey ol kurratl-ayn

327. Tuyup bunlar o157 h- kirm

155 A: kld 156 A: ol

44

Ferget eyleyp virdi selm

328. Virb pes biri birine selm Grdiler bu h- kirm

329. Selm izzetiyle alup hr Didi ey servern- dn-i fhr

330. Kadem rencide klduz keremden Heme sud-mend olun himemden

331. Ne istersiz nedr burada maksd Bu misknin katnda var m maksd

332. Didiler ey huddan halka rahmet Kabl eyle Muhammedden vasiyyet

333. Bizi irsl kld hizmete Selm itdi Muhammed hazrete

334. Muvfksn hakn peygamberine Vasiyet emrini irgr yirine

335. Kabl it hrka gnderdi tapua Rislet hkmile geldik kapua

[10b]

336. Didi hakdan dilesin mmetmi Kabl itsn benim vasyyetmi

337. Reslu lutf klup emrini tut Koma sleri hayrn u mebht

338. Kerem kl emrini irgir yerine efi ol mmetin slerine

339. Didi Veys-i Karen ol h- man Kermet burc zre mh- man

340. Kudm- erefz Hayr ola Vel istedgz gayr ola

341. Ki ben bu izzete lyk deglem Bu menzil ehli olacak deglem

342. Ki bir miskn v bir b-reyem ben Karmaz halka bir avreyim ben

157 A: ol

45

343. mer didi kim ey envr- merdm Mbrek elleri a grelm

344. Dimidi Mustaf sultn- muhtr Ki sa elde anu bir ak bei var

345. Ol ak be nrdandur nin Behak sanma bi-hak ki hlk an

346. Elini ad grdler hlin Beyn eyledi ol be vasf- hlin

347. Didiler ey Huddan halka rahmet Kabl eyle Muhammedden vasiyyet

348. Habb-i hakku emrine muti ol Gnahkr mmeti in ef ol

349. Didi kim muntazr olu biraz dem Ki halvet haka arz- hcet idem

350. Niyz idb Hudnu hazretine efat idem anu mmetine

351. Pes olup158 hrkay vard kenre Tazarru eyleyb ol bir pre

352. Didi y rab kerem kl lutfula Gnahkr mmetin baa bala

353. Eger baglamazsa mmeti sen Utanuram bu dahi159 giymege ben

354. Bagla baa s frkasn Giyem y rab t kim hrkasn

[11a]

355. Hitb- izzet irdi ol dem aa Baladum nice bi s saa

356. veys aydur kerem kl y ilhi Bala cmle-i ehl-i gnh

357. Eger baglamazsa mmetini lh nice giyem kisvetini

358. Didi Veyse Hud lutfuyle ey dost n itd mmetini160 der-host

158 A: alub 159 A: delk

46

359. Arab kavminde var iki kable

Ulu Haylar durur ikisi bile

360. Biri bn-i Muzar biri Reba Muayyendr erfe v zafe

361. Baga161 okdur anlaru tavar Devesi lks gv u hmr

362. Dahi anlarda okdur at katr Kamu drl tavar var vfr

363. Dah ol iki byk ellerin Sgnca teninde kllarnu

364. Tyi sag del cmlesin Baladum kermete sen

365. Yine arz eyleyp hakka niyz162 Didi hem isterem og v az163

366. Yakn varup bu hl iinde ashb Didi Fark ki ey mahbb- ahbb

367. Hakn makblisin szde makbl efate hemn ola azz ol

368. veys aydur nolayd gelmese h

Baglard kamu syi Allh

369. Dirig ey mer erd bu demde Bir avu s dahi kald gamda

370. Hele kurtuld og kald az Olarn resl itsn niyz

371. Pes andan secde-i kr itdi hakka Kim aa Mustaf gnderdi hrka

372. Giyben hrkay kld duy Auban mmetiyle Mustaf y

373. Nazar kld veyse ki164 Frk Grr bir er ki gli gzi auk

160 A: mmeti s in rest 161 A: begyet 162 A: niyzn 163 A: azn 164 A: grdi

47

[11b]

374. Giyer iende bir khne kilimi Velkin kendsi hakk kelmi

375. Grr stne bakup ol abnu inde on sekiz bi lem anu

376. mer taht- hilfet zre sultn Bakup hline Veys kald hayrn

377. bir dem Veys birle yr old Hilfetden mer b-zr old

378. Nazar eyledi n kendye aa Didi ok hl malm old baa

379. Bilb ululugum beligmi Bir etmege satardm beglgmi

380. Didi Veys ol ki akl yok165 beerde Degl mahss grnmez nazarda

381. Ne klsun olan an akl- kmil Aa y mter olur m kil

382. Yok eksgi olan Allha ey yr Ne ister bu arada satur bzr

383. mer kast itdi ide terk-i hilfet Didi hzr olan ashb- mmet

384. Mselmnlar sen adle muhtc Sen hkm gdasna kamu a

385. Saa bir lahza adlyla hilfet Yeg ola yz bi etmekden ibdet

386. Hud emr itdi ey kn- adlet Resllllh hem kld vasiyyet

387. Vasiyet kld hem sadk-i ekber Didi gesn benim yirime mer

388. Ki dildr mer ashb iinde Nazri yok anu bu bb iinde

389. Zarr pes mer geben andan

165 A nshas

48

Nashat istedi Veysil-Karenden

390. Aytd Veys Frka kemhi Hakikatla bilr misin ilhi

391. Didi hakk bilrem evvel ola Didi gayriyi bilmezse yig ola

392. mer didi dah buyur nasihat Didi Veysil-Karen ol kn- efkat

[12a]

393. Ki y Fruk bilr mi seni ol hak Didi hak bildgine birine dak.

394. Didi ol yigdr ey adl ehli Frk Seni bilmeye kimse hakdan artuk

395. Du et166 didi pes Frk- s Aytd ente evl bid-dui

396. mer didi dudur bize det Vel saa resl itdi vasiyyet

397. Didi makbl klup minnetmi Unutmasun dudan mmetmi

398. Didi olduka tende cnbmz Dudur ehl-i imna iimz

399. mer didi biraz gy bunda baa Varup nesne getrem t ki saa

400. Elin koynna sokd Veys ol dem ki ake kard ol mkerrem

401. Didi bilr mis ki zinde olam Ki bu ake yiyb andan lem

402. Eger olam bun yeyince zinde167 Getresin pes andan kalannda

403. mer b-ihtiyr aglad ol dem Aytd bu melekdr ekl-i dem

404. Didi veyse ki ey merd-i hudy Ne in grmed y Mustafy

166 A: kl 167 A nshas

49

405. Didi sizler resl grdnz mi

Anu akna gl virdz mi

406. Didi Frk ki biz ashbz hr Nite grmeyz ey merd-i fhr

407. Didi vasfn ol cn- cihnu Grelm kim nice bilrsiz anu

408. Ak myd ka anu y atk168 Nice bilrsiz ey shb- sdk169

409. Bakamayup nbvvet heybetinden Nin viremediler sretinden

410. u vasf- zhire balad Frk Didi Veysel-Karan Frka pes yok

411. Degldr vasf- hs Mustafnn Meger siz cbbesn grmisiz anu

412. mer didi y nice grdz siz Buyuru grelm ey ehl-i temyiz

[12b]

413. Didi Veys an grdm ek degldr Anula cmlelem tek degldr

414. Ayag aag tahtet-serdan Yceyidi ba ar- aldan

415. Bu resme grmiem ben ol habbi Kim oldur haste gnller tabbi

416. Didi sizler severmiydz an Habb-i hak ol cn- cihn

417. mer didi an kimdr ki sevmez Yoluna lmege kimdr ki evmez

418. Didi Veys au azz greyin Muhabbetden nin size vireyin

419. u grd dileri mecm turur Didi bunlar muhabbetden dem urur

420. Didi diin sd kfir resl

168 A: ne hli 169 A: ashb- vf

50

Ben ol dem akna ol pr usl

421. Aa bri muvfk olmagin Komadm bir diim agzumda btn

422. Snan kag diidr bilmemekden Sdm mecm dilermi ekden

423. Dah didi ki ey ashb- izzet kldk bir zamn nsiyle sohbet

424. Keremler eylediz hayra makdem Kerem klsun size hallk- lem

425. Gelb rencde klduz kademler Azz olu kim itdiz keremler

426. Haka smarladm 170sohbet hemndr Yrag itmek gerek sat- yakindr

427. Kymet yaragn grmek gerekdr Size de bize de ol yigirekdr

428. Buyuruuz ey ashb- hazret Bilene imdi hzrdur kymet

429. Ved itdi v vdye gneldi Dil-i ashba dg- gam uruld171

430. Taaccb iderek dndi emreyn Didiler inne hza shibl-ayn

431. Revn old mer Haydarla ashb Tolu dillerde tb u gzleri b

[13a]

432. Giderken syleb merle Haydar derlerdi veys hlin ezber

433. Ki ho merd-i mcerred ehl-i tecrd Hemn ola velde vasf- tefrd

434. Giderlerdi bu hli sylerek veys hlin ezber eyleyrek

435. Hemn ola zih merd-i mcerred Bun h abes medh ide Ahmed

170 A: smarladuk 171 A: konuld

51

436. Bu hletde olan erden degldr Hudnu hsdur bu ek degldr

437. Giderlerdi iki sultn- ebrr veys natn iderlerdi tekrr

438. Yine geldik biz ahvl- veyse Karen ehline malm old neyse

439. Veys bildiler ululugn halk Ki gnderdi nebi hrmet klup dalk

440. Karen ehli bu kerre hrmet itdi Kamu tahkr idenler izzet itdi

441. Gne gibi ayn old Yemende Hussan kendn ky Karende

442. Karen kavmi grdiler bu hli Ayn old anu kadr- cell

443. Zarr lzm old aa hrmet der old ol el halk izzet

444. Anas dah hak emrine gitdi Hemn Veys ol diyr terk itdi

445. Kauben Kfeye vard Karenden u tuydlar gl gtrdi andan

446. Ricl- gaybdan biriydi ol cn Yine anlar yoluna kld seyrn

447. Pes iken sora grmediler an Yrrdi lem iinde nihni Ashbdan Herem bn-i Hayyn k olup arayup veysi buld

448. Meger ashbdan bir ehl-i irfn Herem ad atas ad Hayyn

449. idb Veys ahvlin kemlin Peygember hazretinden vasf- hlin

[13b] 450. Resl vasfn anu hasletinden

Yce menzil iken hak hazretinden

52

451. Ne szler kim didi vasfnda Ahmed Beyn eylerken ashba Muhammed

452. Herem an iidb old k Bulup grmege say etdi o k172

453. Nevhsin gezerken ol cihnu Bulur bir gn kenarnda Frtu

454. Grr kim abdest alurd ol er ehdet eyledi kalbinde cevher

455. ler varuben virdi selm Selmn ald ol merd-i kirm

456. veys n elin pmek diledi ekindi san eline di biledi

457. Herem grrdi zaf bez sar Der kalbine rkkat birle zr

458. Anu hline rahm idp derndan Klurd cismini ol gark- hndan

459. Hem ol sultn dah eyledi rikkat Biraz aglad iki ehl-i hasret173

460. Pes andan sord ahvlini anu Ki nite sen gamndan bu cihnu

461. Bu dnynu niesin zahmetinden Ne demdesin bel v mihnetinden

462. Aytd ey Herem ey bn-i Hayyn Bel ekmekdedr dnyda insn174

463. Bu lem lem-i halku175 nesidr Olnca bir nice gn mahbesidr

464. Bu dny fnidr176 zindan- fn Bi-hamdillh degldr cvidni

465. Pes andan didi Veysi pk gevher Sorup ahvlin ol merd-i dilver

172 A: bu sdk 173 A: zzet 174 A: merdn 175 A: i hakk 176 A: drdur

53

466. Nitesin ey Herem sen de cihndan Bu dny-y den v b-emndan

467. Belnu ulusdur enbiyya Pes andan sora irer evliyya

468. Pes andan sora sir mminne Bel eksik degldr ehl-i dne

[14a]

469. Haka minnet ki fndr bu lem Belsi tiz geer yemezz gam

470. Yalanc dnynu yokdur sebt Huddan gayrnu vardur veft

471. Pes aglayu didi hayf v eyvh Karndm mer der d v sed h

472. Herem aydur diri kodm ben an veys aydur haka ulad cn

473. Didi yanup yaklup h Frk Teessf klup alad bun177 ok

474. Kan bunca gelb giden veller Hakka halk yakn iden nebler

475. Kan bunca azz muttakler Kim178 anlara ad olan179 akler

476. Cihnu y Herem ahvl budur Bunu nak vu rengi hl budur

477. Didi Veyse Herem ey180 ayn- ruyet Ne ola bir hads itse rivyet

478. Aytd y Herem klup talattf Baa klma bunun gibi tekellf

479. Ne mft ne mhaddisn ne viz Er oldur kim ola nefsne hfz

480. Benm dahi baa mensb iim var Cihn halkndan ayru cnbm var

177 A: aglad bular 178 A: ki 179 A: old 180 A: ki

54

481. Vel ey bn-i Hayyn syle baa Buraya gelmeye bs ne saa

482. Didi n hazret geldi181 resle Bulumak kasdna ol pr usle

483. Evine varcak h- rislet Kudmudan saf srdi be-gyet

484. Yzn grdign sen fahr- dn Gzini pdi mml-mminin

485. Didi y ie tb li-aynek Enrellhu ayneyke kezlik

486. Dnb ashba geldi sonra Ahmed Beret virdi anlara Muhammed

487. Didi kim gel ey ashb- devlet Benim gzlerimi klu ziyret

[14b]

488. Ki ben Veys gren gzleri grdm Safdan nruyla hisse getrdm

489. Gzme bakben d kluuz Siz de nrla tolsun gzz182

490. Sen hakuda ok sz didi seyyid Sizi bulmaklga183 ak old184 mrid

491. Pr etti cnum iinde muhabbet Nasb old bi-hamdillh ryet

492. Haka minnet buludum imdi saa Nashat eyle lutf it imdi baa

493. Didi y Herem imdi szm iit Dri ahkm- Kurnyla i et

494. den Kurn mansin klvuz Ki her vaktin sen i ola uz

495. Dahi kmaa yolundan slihn Fesda185 virmeye gr t ki dn

181 A: geldi 182 A: diliz 183 A: bulmaga 184 A: old ak

55

496. Dahi bir dem dri unutma mevti

Heme tut kulaguda bu savti

497. Dahi kavmden gt klma taksr Eger oglan eger yigit eger pr

498. Ne sanursa saa ey bn-i Hayyn Dri mminlere dah an san

499. Saa benden bu deldr vasiyyet Tutana bu kadar besdr nashat

500. Herem dir arzu kldm seni buldum Haka ok kr tapu buldum

501. Dilerem bir zamn ey fahr- ebrr Ens olam tapula yle kim var

502. Aytd y Herem hi istemezven Hakku gayr ile ns olmag ben

503. Olur hakk unudan gayra hemdem Kabl itmez bun her ki ola dem

504. Hakku nsinden ol kim ala lezzet Anu gayryla kaan kla sohbet

505. Hemn var186 ey Herem imdenger sen Ne beni gresin ne hod seni ben

506. Velkin ey Herem unutmazam ben Beni sen dahi unutma dudan

[15a]

507. Hemn-dem hayrabd itdi v gitdi Anu evki beni dvne itdi

508. Gneldi Veys hakka vuslatyla Herem yakla kald hasretiyle Ashbdan Reb nm kimesne veys Arayup bulddur

509. Dah ashbdan var idi bir er Reb idi ad bir pk- gher

185 A: Fesda varmasun tki din 186 A: hemndr

56

510. Heves kld kim ol da Veysi gre Merref ola v vara huzra

511. Arayu an buld bir arada Namz- subh klur mcerda

512. Didi frg olunca katlanayn Greyin nice tutar resm-i yn

513. Biraz sabr eyledi kld namz Haka arz ide balad niyz

514. Didi vrdin tamm itsn greyin Biraz vaktn bu arada turayn

515. Hele sabr itdi t olunca yle187 bdet yoluna vard yolunca

516. Gice olunca ol gn tt itdi Yine ol gice ol hl zre gitdi

517. Muhassal gn gice tamm Namz u virdde old ihtimm

518. Meger drdnci gice bir seher dem Skn eyledi ol merd-i mkerrem

519. Imzgand mbrek gzi bir dem Yine uyand ol merd-i mkerrem

520. Didi y rab saa snrven Uyur gzden dah tok karndan

521. Sndm saa gafletden ilh Uyanklardan eyle sen kemh

522. Niyzn ol azz n iitdi Reb z nefsine insf kld188

523. Didi besdr baa i bu nashat Bilene bu kadar yiter vasyet

524. Amel klana ibu vazle pend Hemndr dem olana hred-mend189

[15b]

187 A: olunca yle 188 A: etdi 189 A: hursend

57

525. Eydr fikret-i hm190 itmeyeyin veys nushn unutmayn191

526. veyse virmeyeyin dey zahmet Revn old Reb-i pk syret

527. An grmedi andan sora kimse Dak kimse ens olmad Veyse192

528. Vel Sffn harbinde Aln Beliymi lekerinde ol veln

529. Ol arada ehd old didiler Sadetle sad old didiler

530. u kim hakka yarar devletl cndur Ol lmez mri anu cvidndur

531. ehd olan gazvt frsatnda Ziyfetdedr anlar hak katnda

532. veys hak bilr kadrin kemhi Aa malmdurur her resmi rh

533. Haku taht- kabbnda veller Ne varsa kend bilr kendvi anlar 193

534. Vel-yi hs Allh bilr ancak Ki mahbbn gzler gayrdan hak veysil-Karnn klh Ara kdugdur tazmen leh194

535. El ey andelb-i glen-i rz Yine bir szle eyle195 sza sz

536. Yiyb tt-i kuds gibi skker Kelm ehl-i ak kl msekker196

537. Olup dery-y man ire gavvs Dri ol eina bol gher-i hs

538. Olana drri maksd vire hak Siyah baht agarup ola yz ak

190 A: fikr-i htr 191 A: Azze zulm ibrm itmeyeyin 192 A nshas 193 A: birder 194 A: Srr- suhen der-vasf-i ehlllh 195 A nshas 196 A: mkerrer

58

539. Meded idb sur- lem-i gayb

Kerem kla kermim setr ola ayb

540. Temmevvc eyleyb dery-y ihsn Man gevherini saa ummn

541. Sahb- lutf- hak olup gher-br Tabat bagna dr ide sr

542. Saf sahras olup murg-zr Kla evkla cn murg zr

[16a]

543. Keremler kla u rahm ide rahmn de fazl- Hud kr ola eytn

544. rib Br lutfiyle Hudnu Saa mevc- gher bahr- safnu

545. Gl-i rahmet virp buy- garbi Terennm eyleye cn andelbi

546. Saup tt-i cn siz dey sker Dke dl blbli berk-i gl-i ter

547. Gel imdi ey shandn- sebkcn Klalum nazm- sahrsnda ceveln

548. Olalum bahr- mana ire gavvs Ola kim vire Br-yi gher-i hs

549. Grelm kssamuz yine neyse Gelelm yine ahvl- veyse

550. Didi Veys bilen sdk erenler Anu evsf- hasna irenler

551. Bilenler vasfn ol cn- cihnu Didiler bu szi haknda anu

552. Olurken ol nevh-i Yemende Deve gderdi vd-i Karende

553. Meger ol hs u mahbb- ilhi Deve ynnden rm bir klh

554. rerken ol klh bende-i hs Okur her ignesi zre bi ihls

59

555. Bi ihls okuyup her ignesine Tamm eyledi n ol pk sne

556. Keremden mter olup aa hak Aluban arda asm t muallak

557. Baglam kulb Veyse minnet Her ignesi in bin s mmet

558. Aslm imdi ar- hakda ol tc Baglam nice s v muhtc

559. Bu del iz u nz u rtbet u ch Ki hak virmi veyse brekellh

560. Hemn ola velde mertebeyse Ki virmi hazret-i izzet t veyse

561. Zih merd zih makbl hazret Zih Veys-i Karen kn u kermet

[16b] 562. Hemndr brekellh hakka kurbet197

Velyullhda sr- gurbet198

563. Ulus dnse ta m evliynu Ki meddh Muhammed old anu

564. An kim medh ide sultn- kevneyn Muhammed h-vr199- kb- kavseyn

565. Ne hcet an ayruk kimse vmek Yalansz medhe nkim dendi gerek

566. Reslullh ok medh itdi an Degl hcet aa meddh- sn

567. Anu kim asla arda klh Dahi nice olur hs- ilhi

568. Anula nola fahr itse kleh dz Ki fahr- evliydur Veys prz

569. Nola fahr itseler ol sanatyla Ki bada gtrirler izzetiyle200

197 A: minnet 198 A: zzet 199 A: eh-suvr 200 A nshas

60

570. Nedr tca bu izzetler zih baht201 Ki bada ehler ba ana taht

571. Zih izzet klh- cvidn Ser zre gtrr serverler an

572. Aceb mi klsa bu hrfet-i tefahur Ki bunlaru ii baa kubdur

573. Bu fenn-i serverdurur sanatlar zre Muazzezdr kamu hrfetler zre

574. Klahdr kubbe-i arh- muazzam Anu altnda dem ayn- lem

575. ular kim deme lem didiler Klaha kubbe-i azam didiler

576. Vcd dem baka cihndur Klah stnde anu simndur

577. Bu fenni kadrla ol hay-i sni Klubdur eref-i cmle senyi

578. Hell itmek in kesb ehl-i devlet Bun ok slihn idindi sanat

579. Biri sultn- vefdur slik-i dn Nee mddet dkbdurur arakn

580. Grb bun hell- pk pe El urd slihn anca bu ie

581. Vef-zde gibi sultn Veyse radet itdi li n- Veyse

[17a]

582. Buyurmudur kim alt eyh-i kmil Biri202 tekml kld hem mkemmel

583. Birisi hazret-i Veys Karendr Kim o eyh-i iklm-i Yemendr

584. kisi zhir u btnda durd Hud her birini lutfuyla virdi

585. Anu hr zamnda bir mrdi Vef-zde gibi sultn dridi

201 A nshas 202 A: bizi

61

586. Arakn dkben bu merd-i sdk

veyse uyd203 merd-i muvfk

587. Hell itmek in bu204 k- dn Dikbdr dest-i renciyle arakn

588. Bu sanat bir mbarek kimydur Ki baz iliyenler evliydur

589. Gel ey tlib olan kesb- helle Yvibdr drime cem-i mle

590. Elinden geldgnce eyle ihsn Ki ihsnu abdi olur insn

591. i ihsnd Veys heme Saadet ehli ihsna drie

592. Klurd gice v gndz ibdet Hemn an bilrdi resm- det

593. Amel klmak heme kri idi bdet beytn mimr idi

594. bdet birle olup hakka kurbi Fermu itmiidi ekl rbi

595. Gice gndz nice sim idi Giceler subh olnca kim idi

596. Giirdi nice gn nice gice a Degldi ekl u urb u hba muhtc

597. Hev-y nefsi kat itmidi ger Gzine gelmez idi smle zer

598. Olup bzr- zerden205 gl-i b-zr Egilse sem sanurd smi her bar

599. Yumuydururd dnyadan gzni Hemn ddr- hak idi gzni

600. Temenns ceml idi huddan Nazar kat itmidi m-sivdan206

203 A: old 204 A: ok 205 A: etrden 206 A: macerdan

62

601. Dah bir tife kim srbndur207 Kim anlar mukted-y krbndur

602. Deve tmrn iden cmle merdn veys srrdur ey ehl-i irfn

[17b]

603. Deve birle208 koyun gden yabanda Hudyyla mushib olur anda

604. Ki bir eyh-i bn- ri vardur Muhammed mmetine r vardur

605. Kermt anu lemde mehr Gelr ad ehds ire mezkr

606. Eger vasf eylese209 bir kimesne an Kitb- mustakil ister beyn

607. Garaz koyun deve sanmauz ancak Vel halvetde yigdr tlib-i hak

608. Yabanda yaluz olsa bir dem Olur ekser hakku zikriyle hemdem

609. Pes dem hodr ehl-i halvet olmak Yabnda hakile hem-sohbet olmak

610. veys vasf- hsyd bu hlet Deve gdp olurd ehl-i vahdet

611. i hak ile dim halvet idi Heme ferd merd-i vahdet idi

612. Degl zhir veys eyhi kimdur Hud bilr ol hayy- almdr

613. veys mridi hak hazretydi Degl malm anu eyhi mrdi

614. veysler denr bir tife var Bular eyh u mrd olmazlar ey yr

615. Bulara hazret-i hakdandur ird Mrd-i hak murdyla olur d

616. Zih ferhunde kavmi pk u millet

207 A: sarvandur 208 A: ile 209 A: eyleye

63

Ki olurlar feyz-i hakdan b-veslet

617. Dimidir baz kmil eyh u std Bulara hazret-i Hzr ider ird

618. Bularu hak bilr hlini neyse Erimez degme kimse srr- Veyse

619. Anu kim Mustaf meddh old Mesha-ve felek seyyh old

620. Zih h- eren Veys Karendr Yemenden kopd bir drr-i Adendur

621. Anu bir210 kii bilmez vasf- hlin Hud bilr anu kadrin kemlin

[18a]

622. Bir olmud katnda gencile renc Gzine gelmez idi kr v genc

623. Cihn mlyla ml--ml olsa Kamus olup anu aa kalsa

624. Yedi alak safa tokuz yce kubbe Degldi cmlesi aynde habbe

625. Ne dnr idi aynnda ne habbe Biridi eski kebeyle yei cbbe

626. Nice gn a olurd211 mest sekrn bdetle yrirken bht212 u hayrn

627. Yol zre grrdi kim yatur bir altun Aytd fitnedr ko bun yatsun

628. Didi kimse buni drmi ola Nazar klmad gitdi dogru yola

629. Yidi gn yidi gice yimemidi Ben ackdm ilh dimemidi

630. Didi kim neyleyeyin altuni ben Tevekkl kld hakka gedi andan

631. Varup bir yirde n kld karr Grr Veys-i Karen mahbb-i bri

210 A: her 211 A: olp bir kere can 212 A: mest

64

632. Getrr bir koyun bir tze kirde

An Veys gnde kod yirde

633. Didi y rab nice yiyeyim bun ben Bu hayvn kapm ola kimselerden

634. Hud dil virdi ol koyuna Br Aytd Veyse ey mahbb- yri

635. Nasbdir saa gnderdi Rezzk Buyur n olsun ey mahbb- hallk

636. Koyun bun didi ve gib old veys evk u ak glib old

637. An bildi kim ol koyun meslekdr Didi hak virdi pes bun213 yemekdr

638. Pes el sund v bismillh didi Biraz sedd-i ramak mikdr yidi

639. u hakka krle kld niyzi Yine balad klmaga namz

640. Yine balad klmaga214 ibdet Aa hod ol idi evvelde det

[18b]

641. Giceden subha dek tat klurdi An z rhuna rhat bilrdi

642. u resme hakila tutmud nsi Ki unutmud cmle cin insi

643. Pr idi btn ak- huddan Nazar kat itmidi msivdan

644. u resme tolmuid hakile ol Ki bulmazd diline gayr hak yol

645. Hakile nsi yle tutm idi Ki kend kendvi unutmu idi

646. Hudnu gayrn ile eylemi dr Ki ne tm eger ne cennet u hr

647. Unutmud cmle krbr

213 A: asl 214 A: etmege

65

Hemn k hakkyd kr u yr

648. Biriydi k hakkyla cihndan Ki nesne amaz idi cism u cndan

649. Degl mmkin muhassal vasf anu Eger vasf itseler halk cihnu

650. n an medh kld h- mrsel An kim medh ider insf kl gel

651. Anu kim ola meddh Muhammed Kys et kimdr ol merd-i mcerred

652. Saby an nice medh klsun Ya kadrin kimse anu nice bilsn

653. Anu gibiydi kim medh itmez ey yr Anu hlinden olmayan haberdr

654. Bu zevki bilmez olmayan mezk215 Ki her216 mereb gerek rindiyle ski

655. Bel zevk ehli in ehl-i irfn Didi men lem yezk lem yaref ey cn

656. Dri kim sen de anlardan olasn Ki bu zevk safsn tuyasn217

657. Sem- vecd-i hletden haberdr Ola m hi rakdan bakan ey yr

658. Aa kim hak dururd zevk u irfn Muhabbet ehli rif olur ey cn

659. Dri u ehl-i zevki218 gayriden ok Ki sevdgin eger her kii artuk

[19a]

660. Muhammed ulu seyyiddr lemin Ki sende slih ol mmetn

661. Eger fakr ehli kavmi olsalar bed Fakirem biz diyemiydi Muhammed

662. Fakre ey gan tan eyleme sen

215 A: mlki 216 A: hem 217 A: tuyasn 218 A: fakr

66

Resle olmayasn ta ki dmen

663. veys fakra n vard vusli An sevdi Hud v hem resli

664. Dri dervi sevmege zor ii219 Ki sevdgi ile koparda kii

665. Bu gn her kim seve cnile Veys Gerek yarun anula ola nsi

666. Resl nice sevse bir Mselmn Gerek fakr ehlin ile seve ey cn

667. Didi seyyid ne kavmi sevse insn Hemn anlardan olur ey Mselmn

668. Fakre eyleme ucb u tekebbr Katnda mli klma tezekkr

669. Fakre anmagl ch u cell Telef olmaya t ki mlk mlu

670. Fakre olsa avret din eridr Bularu kalbi hakku manzardr

671. Eger fakr ehline ihsn klasn Seni sen lyk subhn bilesin

672. Dri ihsn kl ol shib-i ch220 Nitekim saa ihsn kld Allah

673. Ecelden zekta say kl221 ey yr Ki bor ey gne kalmaz neg222 var

674. Tasadduk kl eldeyken sen ml Yumulunca gz zge olur hl

675. Olursu Veys gibi ehl-i tecrd Olasn hak katnda ehl-i tevhd

676. Kime kim lutf Brn ola yr Yer u yedrr olmaz ml aa mr

677. u kim yimez yidrmez hsset eyler Nidemdr ii terk-i frsat eyler

219 A: v. 27a 220 A nshas v. 27b 221 A: et var 222 A: mesel

67

678. Yogsa mlu eylemege ihsn

Dua kl bari ey merd-i Mselmn

679. Du klmag da ihsn eylemekdr Mesel hod essehyy mmelekdr

680. Dudan ehl-i imn unutma Dri say eyle ahd zyi etme

[19b]

681. Ne ztu kim sft ola ihsn Abd olur aa mecm- insn

682. Bu dnydan garaz iyilikdr ey yr Ki iyilikdr d lemde ne ki var

683. Hud rahmetl itsn ol azze Kim okuyup du hayr ide bize

684. Hud ol kula klsun feth-i bb Du kla dizene223 bu kitb

685. Klup efkat Saby pr-gnha efat ide yz tutup ilha

686. Aa rahmet kla hallk- lem Okuya ftiha vallh u alem

687. Yazan okuyan dinleyeni224 lh yarlga rahmetle an

688. Cihnda hak vire anu murdn Ki aa yazanu hayryla adn

689. Sevb ok olup bulsun murdn Okumuca Hudnu bi bir adn

223 A: yazan 224 A nshas vr. 28a

68

Dizin

69

Aden: b.620. Ahmed: b.153, b.159, b.174, b.196, b.223, b.261, b.318, b.435, b.451, b.486. ie: b.139, b.142, b.144, b.152, b.153, b.157, b.158, b.485. Al: b.27, b.241, b.528. Allah: b.382, b.534. Arab: b.315. Attr: b. 114. tk: b.234. Bostan: b.88. Ebbekir: b.27. Ftih: b.93, b.686. Fruk: b.251, b.273, b.291, b.366, b.373, b.390, b.393, b.394, b.395, b.406, b.410, b.473. Glistan: b.88. Hasan: b.29., Haydar: b.251, b.273, b.279, b.320 b.431, b.432. Hayyn: b.448. Herem: b.448, b.457, b.462, b.466, b.472, b.477, b.478, b.493, b.500, b.502, b.505, b.506. Hzr: b.617. Hicz: b.118. Hseyin: b. 29. bn-i Hayyn: b.462, b.481, b.498. bn-i Muzar: b.360. slm: b.235. Karen: b.107, b.110, b.135, b.143, b.147, b.154, b.171, b.179, b.305, b.306, b.311, b.314, b.322, b.438, b.442, b.445, b.552.

70

Konstantiniyye: b.67. Kurn: b.493, b.494. Kfe: b.287, b.288, b.290, b.445. Mahmd: b.223, b.318. Mecnn u Leyl: b.94. Mekke: b.109. Muhammed: b.17, b.24, b.109, b.114, b.129, b.141, b.159, b.196, b.216, b.217, b.223, b.261, b.318, b.333, b.347, b.451, b.486, b.563, b.564, b.604, b.660, b.661. Mustaf: b.19, b.25, b.26, b.31, b.112, b.115, b.116, b.141, b.180, b.230, b.318, b.344, b.371, b.372, b.404, b.411, b.619. Osmn: b.27. mer: b.27, b.241, b.279, b.300, b.317, b.320, b.343, b.369, b.376, b.377, b.383, b.388, b.389, b.392, b.396, b.399, b.403, b.412, b.417, b.431, b.432, b.471. mer ibn-i Hattb: b.301. Reb : b.360, b.509, b.522, b.526. Saby: b.91, b.652, b.685. Sadi: b.88. Sddki Sadka: b.234. Sffn: b.528. eyh Attr: b.114. veys: b.47, b.112, b.114, b.137, b.141, b.143, b.154, b.163, b.180, b.142, 324, b.368, b.373, b.404, b.432, b.434, b.437, b.438, b.456, b.472, b.525, b.526, b.532, b.549, b.559, b.560, b.586, b.610, b.612, b.613, b.636, b.663. veysler: b.614. Vdi-i bil: b.310., Veysel Karen: b.85, b.307, b.389, b.392, b.410.

71

Veys: b.179, 182, b.197, b.200, b.201, b.202, b.240, b.358, b.376, b.377, b.380, b.390, b.400, b.413, b.418, b.438, b.439, b.441, b.444 b.449, b.465, b.477, b.488, b.508, b.510, b.550, b.557, b.568, b.591, b.618, b.632, b.634, b.665, b.675. Veys-i Karen: b.177, b.339, b.561, b.583, b.620, b.631. Yemen: b.107, b.135, b.143, b.154, b.179, b.302, b.303, b.305, b.441, b.552, b.583, b.620. Zhre: b.298.