SIEÂU AÂM DOPPLER TRONG SAÛN KHOA

ÑAÏI CÖÔNG• -1848 CHRISTIAN DOPPLER laø

ngöôøi ñaàu tieân phaùt hieän ra hieäu öùng Doppler

• -Sö thay ñoåi taàn soá cuûa soùng aâm thanh hay aùnh saùng do coù söï di chuyeån giöõa nguoàn phaùt vaø nguoàn nhaän.

HIEÄU ÖÙNG D0PPLER

LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN• -1977 aùp duïng SAÂ DOPPLER ñaàu tieân

trong ngaønh saûn khoa• -1980 -1990 laø thaäp nieân phaùt trieån sieâu

aâm Doppler ôû caùc nöôùc treân theá giôùi trong ñoù coù sieâu aâm Doppler saûn khoa.

• -cuoái thaäp nieân caùc taùc giaû ñaõ nghieân cöùu ñöa ra caùc bieåu ñoà veà caùc chæ soá Doppler maïch maùu thai nhi trong saûn khoa.

• -theâm 10 naêm tieáp tuïc nghieân cöùu cho ñeán hieän nay ( >2000) môùi ñaùnh giaù heát vai troø cuûa SAÂ Doppler trong saûn khoa.

CAÙC KIEÅU SIEÂU AÂM DOPPLER

• Coù 4 kieåu Doppler ñang duøng trong sieâu aâm chaån ñoaùn hieän nay laø :

• - Doppler lieân tuïc ( Continous Wave)• - Doppler xung (Pulse Wave)• - Doppler maøu (Color Flow Doppler ) - Doppler naêng löôïng ( Color Power D.) DUPLEX= SAÂ thang xaùm+ Doppler

phoå TRIPLEX= SAÂ thang xaùm + Doppler

phoå + Doppler maøu ( Color DUPLEX)

Ñaùnh giaù tình traïng söùc khoûe thai nhi( fetal well-

being)• -1)CÖÛ ÑOÄNG CUÛA THAI NHI( fetal • movement)• -2)ÑO CAÙC CHÆ SOÁ SINH VAÄT

LYÙ• ( Biophysical profile = BPP= chæ soá

Manning)• -3)SIEÂU AÂM DOPPLER • -4)ÑO CHÆ SOÀ OÁI (AFI)

BPP( chæ soá sinh vaät lyù)• 1)CTG ( Cardiotocography) nhòp tim thai

(FHR)gia taêngkhoaûng 15 nhòp (bpm)keùo daøi 15 giaây trong 20 phuùt.

• 2)Nhòp thôû thai nhi: thai nhi thôû keùo daøi hôn 30 giaây trong 30 phuùt

• 3)Cöû ñoäng thai : coù ít nhaát 3 cöû ñoäng tay chaân hoaëc thaân mình trong 30 phuùt.

• 4)Fetal tone : thai nhi coù cöû ñoäng cong ngöôøi laïi sau khi ñaõ duoãi ngöôøi ra.hoaëc coù cöû ñoäng baøn tay môû ra vaø naém laïi .

• 5)AFI: coù ít nhaát 2 vuøng nöôùc oái > 3 cm

CHÆ SOÁ OÁI (AFI)

Sieâu aâm DOPPLER caùc maïch maùu thai nhi

CAÙC MAÏCH MAÙU ñeå khaûo saùt Doppler goàm coù:

• THAI NHI• - ÑOÄNG MAÏCH NAÕO GIÖÕA( MCA)• - ÑOÄNG MAÏCH CAÛNH( Carotid Artery)• - ÑOÄNG MAÏCH CHUÛ ( Aorta)• - ÑOÄNG MAÏCH THAÄN(Renal Artery)• - KEÂNH TÓNH MAÏCH(Ductus Venosus)• - ÑOÄNG MAÏCH ROÁN ( Umbilical Artery)…• MEÏ• - ÑOÄNG MAÏCH TÖÛ CUNG

CHU TRÌNH TUAÀN HOAØN• Maùu töø nhau laáyO xy vaø döôõng chaát

töø meï maùu coù Oxy tension # 30mmHg/ ñoä baûo hoøa oxy laø 80% UV gan ductus venosusIVCloå baàu duïc nhó traùithaát traùileân naõo + nuoâi cô tim

• Naõo SVC keânh ñoäng maïch Aorta+ thaát phaûi ( hoøa vôùi maùu töø nhau veà), töø Aorta moät phaàn vaøo 2ñoäng maïch roán (20mmHg vaø 55% oxygen.)

ÑAÙNH GIAÙ CAÙC CHÆ SOÁ CUÛA MAÏCH MAÙU

• COÙ 3 CHÆ SOÁ DUØNG ÑEÅ PHAÛN AÛNH TÌNH TRAÏNG DOØNG MAÙU CHAÛY TRONG 1 ÑOÄNG MAÏCH LAØ:

• 1)CHÆ SOÁ RI = S – D (Chæ soá khaùng löïc;

• S coøn goïi laø chæ soá • Pourcelot)• 2)CHÆ SOÁ XUNG PI= S –D• Mean• 3) CHÆ SOÁ S/D

CAÙC CHÆ SOÁ DOPPLER

DOPPLER phoå ñoäng maïch roán

Doppler phoå ñoäng maïch roán maùy töï ñoäng baùo

caùc chæ soá

DOPPLER phoå ñoäng maïch roán

Caùc chæ soá S/D ,RI, PI

DOPPLER maøu thaáy coù daây roán ôû vuøng coå thai nhi ?

DOPPLER maøu daây roán

Xoay ñaàu doø cho thaáy caùc maïch maùu ôû daây roán

1 ñoaïn daây roán (2D)

( Doppler maøu)

Doppler maøu daây roán

Doppler naêng löôïng ña giaùc Willis ôû naõo thai nhi

Ña giaùc Willis

Doppler maøu ña giaùc Willis

PHOÅ ÑOÄNG MAÏCH NAÕO GIÖÕA

Caùc soá ño cuûa MCA( phoái hôïp =D.phoå+D. maøu=

TRIPLEX)

PHOÅ ÑOÄNG MAÏCH ROÁN VAØ NAÕO GIÖÕA

REPORT

REPORT

Ñoäng maïch naõo giöõa(MCA)

KEÂNH TÓNH MAÏCH

Keânh tónh maïch

TÓNH MAÏCH ROÁN

Phoå cuûa keânh tónh maïch(DV)

Caùc saùch veà Saûn Khoa• 1) MANUAL OF OBSTETRICS cuûa

WILLIAMS xuaát baûn laàn thöù 21 (2003)

• 2)OBSTETRICS NORMAL and PROBLEM PREGNANCIES ( xuaát baûn naêm 2002 cuûa NXB. Churchill-Livingstone)

• 2) MANUAL of Clinical problems in OBS. And GYN ( naêm 2000).

Theo caùc nhaø saûn khoa hieän nay

• - CHÆ CAÀN ÑAÙNH GIAÙ ÑOÄNG MAÏCH• ROÁN(Umbilical Artery) LAØ ÑUÛ. • - TRONG 3 CHÆ SOÁ cuûa ÑOÄNG MAÏCH • ROÁNCHÆ CAÀN DÖÏA TREÂN 1 chæ

soá laø• CHÆ SOÁ S/D = Systolic• Diastolic

Ñoäng maïch roán

CHÆ SOÁ RI cuûa ñoäng maïch roán

CHÆ SOÁ S/D cuûa ñoäng maïch roán

CHÆ SOÁ S/D cuûa Ñoäng maïch roán

• -Chæ soá S/D cuûa ñoäng maïch roán thay ñoåi theo tuoåi thaivaøo naêm 1995 CopelJA vaø Reed KL ñaõ ñöa ra ñöôøng cong chuaån trong saùch Doppler Ultrasound in OBS.

• - Theo taùc giaû Williams ta chæ caàn ghi nhôù 3 thôøi ñieåm laø: S/D = 4 luùc thai 20 W

• S/D = 3 luùc thai ñöôïc 30 W• S/D = 2 luùc thai ñöôïc 40 W.• Toùm laïi S/D thöôøng < 3 trong thôøi

gian tuoåi thai töø 30- 40 tuaàn

S/D • - Chæ soá S/D ñöôïc xem nhö baát

thöôøng neáu vöôït qua 95% percentile treân bieåu ñoà ñöôøng cong chuaån, S/D taêng cao laø do soùng D thaáp daàn xuoáng, chöùng toû doøng chaûy cuûa maùu ôû ñoäng maïch roán thôøi kyø taâm tröông chaûy chaäm laïi.

• - tröôøng hôïp naëng nhaát laø soùng D = 0 hay ñaûo ngöôïc ( absent or reverse)

NGUYEÂN NHAÂN S/D taêng

• COÙ 2 TRÖÔØNG HÔÏP COÙ THEÅ XAÛY RA LAØ:

• 1)Coù vaán ñeà ôû baùnh nhau gaây caûn trôû doøng chaûy ( Placental Dysfunction)

• 2)Thai nhi bò suy yeáu(Fetal Compromise)

CAÙC NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA maát maát soùngD hay soùng D

ñaûo ngöôïc ( Absent or Reverse End Diastolic

Flow=AREDF)• -THAI CHAÄM TAÊNG TRÖÔÛNG /TC.• -DOÏA SANH NON• -THIEÅU OÁI• -NHIEÅM ÑOÄC THAI• -CAÙC NGUYEÂN NHAÂN KHAÙC

gaây thieáu oxy thai nhi caáp vaø maõn tính coù nguy cô daån ñeán töû vong thai.

CAÙC KEÁT QUAÛ KHAÛO CÖÙU AREDF

• - Coù taùc giaû nghieân cöùu treân bn ôû thôøi kyø tieàn saûn giaät ( Preeclampsia)neáu thaáy coù AREDF thì töû vong 30% / neáu khoâng coù AREDF thì khoâng coù töû vong ca naøo.

• -Khaûo saùt treân nhoùmThai nhoû<30W neáu coù AREDF thì töû vong laø 62%

• - Neáu thai lôùn >30W thì töû vong chæ 14%

• -AREDF thöôøng laø daáu hieäu daån ñeán baát thöôøng nhòp tim thai (FHR)do tình traïng thieáu oxy thai – Töø AREDF FHR baát thöôøng coù theå töø 1 ngaøy cho ñeán 2 tuaàn

Soùng D giaûm daàn (S/D taêng cao)sau ñoù = 0 hay ñaûo

ngöôïc(Absent and Reverse flow )

• TOÅNG KEÁT• Nhoùm taùc giaû ñaõ nghieân cöùu treân 904

tröôøng hôïp thai nhi coù soùng D thaáp daàn xuoáng baèng 0 hay ñaûo ngöôïc thaáy :

• - 80% laø thai chaäm taêng tröôûng trongTC • (IUGR=Intra-uterin growth restriction)

• - 36% bò töû vong chu sinh

• - 11% bò dò taät baåm sinh

• - 6% coù baát thöôøng nhieåm saéc theå

CHAÁM DÖÙT THAI KYØ?• Tuy raèng döïa treân sieâu aâm Doppler

ñoäng maïch roán thaáy soùng D=0 hay bò ñaûo ngöôïc ta cuõng khoâng neân KEÁT LUAÄN LAØ SUY THAI voäi vaøng cho chaám döùt thai kyø maø phaûi theo doõi thaät kyû thai , sieâu aâm laïi kieåm tra S/Dlaïi ; phoái hôïp vôùi Monitoring tim thai (NST) vaø laøm theâm chæ soá BPP, cuõng nhö xem xeùt tình traïng cuûa meï vaø tuoåi thai ñeå quyeát ñònh chính xaùc.

CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN S/D cuûa

ÑOÄNG MAÏCH ROÁN• - Nhòp thôû cuûa thai nhi• - Vò trí baét phoå treân daây roán• - Khaùng löïc tuaàn hoaøn roán –nhau• -Ñoä nhaày cuûa maùu thai nhi• -Ñoä co daõn thaønh maïch• -Nhòp tim thai nhi thay ñoåi• -Ñoä co thaét cô tim thai nhi

SÖÏ THAY ÑOÅI PHOÅ DOPPLER

Söï thay ñoåi cuûa phoå Doppler

GOÙC DOPPLER

TOÅNG KEÁT• THEO AMERICAN COLLEGE of OBSTETRIC AND

GYNECO.(ACOG)ñaõ ñöa ra keát luaän trong caùc taïp chí xuaát baûn naêm 2000: Duøng sieâu aâm Doppler caùc maïch maùu thai nhi chæ coù lôïi nhaát trong tröôøng hôïp nghi ngôø thai bò chaäm taêng tröôûng trong töû cung (IUGR)ôû nhoùm thai kyø coù nguy cô cao ( High-risk pregnancies)xem nhö PP phuï trôï vôùi caùc phöông phaùp khaùc nhöNST vaø BPPñeå ñaùnh giaù söùc khoûe thai nhi, PP naøy khoâng hieäu quaû laém neáu duøng ñeå ñaùnh giaù tình traïng suy thai ôû nhoùm thai coù nguy cô thaáp( Low risk )

• ( xin tham khaûo theâm WILLIAMS OBSTETRICS chöông 40 ,edition 21)

NHOÙM THAI KYØ COÙ NGUY CÔ CAO

• -Tieåu ñöôøng• -Cao HA• -Coù beänh tim maïch • - Coù beänh thaän• -Cöôøng giaùp• - Beänh Collagen (Lupus banñoû…)• - Hoàng caàu hình lieàm• - IUGR• -Thai quaù ngaøy…

CHÆ ÑÒNH• -Nghi ngôø thai chaäm taêng tröôûng .• -Nhieåm ñoäc thai• -Song thai• -Nhau tieàn ñaïo• -Nhau bong non• -Thieåu oái• -Thai quaù ngaøy• -Doïa sanh non• -Baát töông hôïp yeáu toá Rhesus• -Thai coù DTBS• -Saûn phuï coù caùc beänh lyù veà maùu( caoHA,

Lupus…• -Xaùc ñònh hình aûnh cuûa caùc maïch maùu nhö

daây roán quaán coå…

MAÙY SAÂ DOPPLER

MAÙY 3D ÑAÀU TIEÂN ÔÛ VN (2000)

MAÙY SAÂ DOPPLER XAÙCH TAY

CAÙC LOAÏI ÑAÀU DOØ (PROBE)

DOPPLER PHOÅ VAØ NAÊNG LÖÔÏNG

DOPPLER NAÊNG LÖÔÏNG 3D

CHÆ SOÁ PI cuûa MCA

PHOÅ ÑOÄNG MAÏCH ROÁN

D0PPLER MAØU cho thaáy daõn nôû tónh maïch Galen

trong naõo

Phoå ñoäng maïch töû cung

ÑOÄ TRÖÔÛNG THAØNH CUÛA NHAU

NHAU TIEÀN ÑAÏO

•CHUÙC CAÙC ANH CHÒ THAØNH COÂNG