1

Bu bölümde iş süreci değişim toplumunda sıkça kullanılan veya atıfta bulunulan kelimeler, terimler, ifadeler ve kısaltmaların tanımları yer almaktadır. İş süreci değişim piyasası geliştikçe, bu terimler de gelişmekte ve değişmektedir. BPML (Business Process Markup Language) gibi resmi iş süreci dillerinde dil standardı tarafından belirlenen semantik tanımlar yer almaktadır. İş Akışı Yönetimi Koalisyonu (WfMC) gibi diğer gruplar resmi terimceler yayınlamaktadır. Bununla birlikte, diğer gruplar terimleri belirli bir topluluğa özgü bir şekilde tanımlamaktadır. Bu toplulukların çoğu bu terimleri küçük farlılıklar çerçevesinde kullanmakta veya yayınlamaktadır. Eski terimler yeni ve çeşitli anlamlar kazanırken, yeni terimler de geliştirilmektedir. Bu durum çoğu zaman farklı iş süreci değişim toplulukları arasında iletişim kurmaya çalışan işletmeciler için kafa karıştırıcı olmaktadır. Bu terimcede bu farklılıklar göz önünde bulundurulmakta ve genel tanımlar sağlamak ve ortak bir dil oluşturmak hedeflenmektedir. Bu terimlerin topluluklar tarafından burada belirtilenden büyük oranda farklı bir anlamda kullanılıyor olması halinde, bu durum belirtilmektedir. Güncelliğini korumaya çalışacağımız bu terimcenin üyelerimize ve ziyaretçilerimize faydalı olacağını umuyoruz.

A ARIS (Entegre Bilgi Sistemleri Mimarisi)

İş süreci modelleme aracı ve iş sürecinin yeniden tasarlanmasına yönelik bir metodoloji. A.W. Scheer tarafından geliştirilmiş ve IDS Scheer tarafından satışa sunulmuştur. SAP uygulamaları arasında bağlantı kurma ve uyum sağlama amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. (www.ids-scheer.com)

Faaliyet

Süreçler daha küçük birimlere ya da alt süreçlere ayrılabilir. Faaliyet belirli bir iş süreci ekibinin süreç diyagramında yer verdiği en küçük alt süreç olarak tanımlanmaktadır. (Bu tanımı tersine çevirerek bir sürecin bir veya daha fazla faaliyetten oluştuğunu söyleyebiliriz.) Faaliyetler bir satın alma isteğinin onaylanması veya üretim hattındaki bir şişenin ağzına kapak yerleştirilmesi gibi tek bir adımdan oluşabilir. Bir formun doldurulması veya bir sandalyenin montaj edilmesi gibi diğer faaliyetlerde birden fazla adım bulunmaktadır. Çeşitli metodolojiler arasında görev (task) ve adım (step) gibi terimlerin kullanımı konusunda bir tutarlılık bulunmamaktadır, ancak faaliyet terimi gittikçe daha yaygın bir şekilde analizin en küçük parçası olarak kabul edilmektedir. Belirli bir faaliyet bir veya daha fazla çalışan tarafından, bir yazılım sistemi tarafından veya birtakım kombinasyonlar yoluyla gerçekleştirilebilir. UML notasyonunda hem süreçler hem de faaliyetler yuvarlak köşeli dikdörtgenler ile gösterilmektedir (Bkz. İş Süreci Hiyerarşisi). Bazı durumlarda faaliyetlerin manüel olarak mı (dikdörtgenin etrafında normal çizgi), sistemler tarafından mı (dikdörtgenin etrafında kalın çizgi) yoksa hem manüel faaliyetleri hem de sistemleri içeren kombinasyonlar yoluyla

2

mı (dikdörtgenin etrafında kesikli çizgi) gerçekleştirildiği belirtilmektedir.

Faaliyet Analizi Çalışma Sayfası

Dikey eksende listelenmiş olan faaliyet adımları ile faaliyeti gerçekleştirenler, faaliyetin uygulanmasından sorumlu olanlar, karar alma sürecine ilişkin kurallar ve iyileştirme olanakları arasındaki ilişkileri analiz etmek için kullanılan bir tablo veya matris.

Faaliyet Maliyeti Çalışma Sayfası

Bir dizi faaliyetin çeşitli masraflarının analizinde kullanılabilecek bir tablo veya matris. Faaliyetler dikey eksende listelenmektedir ve her bir faaliyet için çıktılar, masraflar, zaman ve karşılaşılan sorunlara ilişkin veri ortaya konmaktadır.

Faaliyet Tabanlı Maliyetlendirme (ABC)

Her bir faaliyet için uygulama maliyetinin belirlenmesi ile başlayan ve faaliyet maliyetlerinin süreç maliyetinin belirlenmesi amacıyla toplanması ile devam eden bir süreç yönelimli muhasebe yaklaşımı. Buna göre, tüm masraflar tam bir değer zincirinde toplanmakta, değer zinciri tarafından üretilen ürün veya hizmet için masraflar gelirden çıkarılmakta ve süreçte elde edilen kar belirlenmektedir.

Yapısal Olmayan İş Akışı Sistemleri

Daha sonraki aşamada ne olacağı konusunda bilgi vermek amacıyla kullanıcılara hizmet sunan iş akışı sistemleri. Bir sigorta sistemi yalnızca talep üzerine sigortacı için belgeleri çekebilir. (İdari ve İşlem veya Üretim İş Akışı Sistemleri ile karşıt anlamdadır.)

İdari İş Akışı Sistemleri

Bireylerin neler yaptığını takip eden ve bazı kural dizilerine göre yeni görevler belirleyen iş akışı sistemleri. (Yapısal Olmayan ve İşlem veya Üretim İş Akışı Sistemleri ile karşıt anlamdadır.)

Asenkron Süreç

Asenkron süreçte bir faaliyet başka bir faaliyete bir mesaj gönderir, ancak cevap alana kadar beklemez. Başka bir kişiye telefon edilmesi senkronize bir süreçtir. Telefon edilen kişi telefona cevap vermediğinde süreç devam edemez. Bir telesekretere mesaj bırakılması süreci asenkron bir sürece dönüştürmektedir. Mesajınızı bırakırsınız ve karşıdaki kişinin mesajınızı aldığında size cevap vereceğini düşünerek işinize devam edersiniz.

Atom Faaliyet

Altsınıflara ayrılamayan faaliyet. Tek bir adım ya da eylemden oluşan faaliyet.

B

3

BPEL4WS (Web Servisleri için İş Süreci Yürütme Dili) Bu terimcenin ilk taslağında, IBM tarafından hazırlanan WSFL ve Microsoft tarafından hazırlanan XLANG olmak üzere iki alternatif XML iş süreci diline yer verilmiştir. Terimce yayınlandığında IBM, Microsoft ve BEA hem özel (yürütme) hem de kamu (protokol) dilini destekleyecek ortak bir XML iş süreci dili oluşturmak amacıyla WSFL ve XLANG’i birleştireceklerini duyurdular. (www.ibm.com/bpel4ws)

BPMI (İş Süreci Yönetimi Girişimi)

XML tabanlı bir iş süreci dili (BPMI), bir dil notasyonu (BPMN) ve bir sorgulama dili (BPQL) geliştirmek amacıyla birlikte çalışan iş süreci modelleme araçları satıcıları ve kullanıcı şirketlerin oluşturduğu bir şirketler birliği. Buna göre, şirketler kendi otomatik süreçlerini BPMI’de modelleyip daha sonra da süreçleri izleyip ihtiyaç duyuldukça değiştirebilecekler. BPML öncelikle ortak bir internet veya web servisleri oluşturmak isteyen kişilerce kullanılmaktadır. (www.bpmi.org)

BPSS (İş Süreçleri Tanımlama Şeması)

Kareografik işlemler yoluyla internet üzerinden ürünlerin alınması ve satılmasına ilişkin belgelerin değiş tokuşu için kamu süreçlerini tanımlayan bir ebXML tanımlaması. (www.ebxml.org)

Dengeli Kurumsal Karne

Ölçütlerin kurumun stratejik hedefleri yerine spesifik süreç ölçütleri ile aynı hizaya getirilmesi amacıyla kullanılan bir uygulama, yöntem ve teknik. Buna göre, uygulamalara ilişkin iyi bir genel bilgi elde etmek amacıyla çeşitli ölçümler yapılması üzerinde durulmaktadır. Önerilerimize ilişkin tamamlayıcı bir yaklaşımdır ve genelde Robert Kaplan ve David Norton ile ilişkilendirilmektedir.

Toplu İşlem

Bir kişi veya bilgisayar tarafından gerçekleştirilen süreçlerde, pek çok öğenin bir araya getirildiği ve birlikte işlendiği bir adım. Öğelerin olabildiğince süreçlerden oluştuğu sürekli işlem ile karşıt anlamdadır.

Kıyaslama Verileri

İş sürecinin yeniden tasarlanmasında kullanıldığı üzere, spesifik süreçler için elde edilen iş ölçütlerine ilişkin veri. Pek çok şirket diğer şirketlerin süreci yönetme konusunda ne kadar iyi olduğunu belirlemek amacıyla yeniden tasarlamak istedikleri süreçlere ilişkin değerlendirme verilerine ihtiyaç duyar.

BizTalk

Şirketler ve şirketlerin iş süreçleri arasında bilgi alışverişini kolaylaştırma amaçlı standartlar, protokoller, araçlar ve bir Microsoft programı. (Bkz. BPEL4WS) (www.microsoft.com/biztalk)

İş Zekası

4

Veri yığınlarından faydalı desenleri ya da sonuçları çıkarma amacıyla kullanılan yazılım sistemleri ve araçları.

İş Süreci

En genel anlamıyla, bir olayla başlayan, bilgi, materyal veya iş yükümlülüklerini dönüştüren ve bir çıktı ortaya koyan ve bir işletme tarafından gerçekleştirilen faaliyetler dizisidir. Değer zincirleri ve geniş ölçekli iş süreçleri değeri müşteriler tarafından belirlenen çıktılar üretir. Diğer süreçler değeri diğer süreçler tarafından belirlenen çıktılar ortaya koyar.

İş Sürecinin Otomasyonu

Bir sürecin otomatikleştirilmesinde bilgisayar sistemlerinin ve yazılımın kullanılması. Süreçler hiçbir insan müdahalesine ihtiyaç duyulmayacak şekilde tamamen otomatik veya karar alma ya da istisnai durumlarla başa çıkma konusunda insan müdahalesine ihtiyaç duyulacak şekilde yarı otomatik hale getirilebilir. İş akışı, iş süreci XML dilleri, ERP ve yazılım geliştirme ve EAI dahil olmak üzere iş sürecinin otomasyonu için kullanılan teknikler.

İş Süreci Değişim Döngüsü

İş süreçlerinin yaşam döngüsünün genel bir tanımı. Şirketlerin faaliyetlerini sürdürdükleri çevre değişiklik gösterdikçe şirketler de stratejilerini ve hedeflerini değiştirerek karşılık verir. Bu değişiklikler süreçlerde de değişikliklere yol açar. En büyük ihtimalle bir süreç kaldırılır ve yerine yeni bir süreç getirilir. Pek çok durumda mevcut süreçler yeniden tasarlanır ve yeni şirket stratejileri ve hedefleri ile uyum sağlayacak şekilde kademeli olarak iyileştirilir. Çevredeki değişiklikler devam eder ve bu döngü sürekli bir iş süreci yeniden tasarımını ve iyileştirme çalışmalarını teşvik edecek şekilde devam eder.

İş Sürecinin Tasarlanması veya Yeniden Tasarlaması

İş Sürecinin Yeniden Tasarlanması mevcut bir süreçte büyük değişiklikler yapma veya yeni bir süreç geliştirme üzerine odaklanır. Sürecin boyutuna bağlı olarak, bu büyük bir teşebbüs olabilir, seyrek olarak gerçekleştirilir ve bir kere gerçekleştirildiğinde ardından mutlaka sürekli iş süreci iyileştirme çalışmaları yapılmalıdır. İş Sürecinin Yeniden Yapılandırılması (BPR) ile karşılaştırıldığında, 90’ların başlarında da tanımlandığı gibi, İş Sürecinin Yeniden Tasarlanması genellikle daha küçük ölçekli süreçler üzerine odaklanır ve daha küçük iyileştirmeleri hedefler. Yeniden tasarlama mevcut süreçlerde büyük iyileşmeler üzerine odaklanır. Tasarlama ise tamamen yeni süreçler geliştirme üzerine odaklanır.

İş Süreci Hiyerarşisi

Çeşitli süreç seviyelerini düzenlemek için farklı yollara başvurulmaktadır. Bizim kullandığımız yöntem aşağıda verilmiştir.

5

İş Sürecinin İyileştirilmesi (BPI)

İş sürecinin iyileştirilme mevcut süreçlerin aşamalı olarak iyileştirilmesi üzerine odaklanır. Bu alanda son zamanlarda oldukça popüler olan Altı Sigma yaklaşımı gibi pek çok yaklaşım bulunmaktadır. BPI genellikle dar bir alana odaklanır ve her bir süreç uygulanırken sürekli olarak tekrarlanır.

İş Süreci Dili Bakınız XML İş Süreci Dili. İş Süreci Yönetimi

Burada iş süreci yönetimi süreçlerin kurumun stratejik hedefleri ile aynı hizaya getirilmesi, süreç mimarilerinin tasarlanması ve uygulanması, kurumun hedefleri ile uyum içinde olan süreç ölçme sistemlerinin geliştirilmesi ve süreçlerin etkili bir şekilde yönetilmesi amacıyla yöneticilerin eğitim ve organizasyonun sağlanması anlamına gelmektedir. İş Süreci Yönetimi veya BPM bazı durumlarda iş akışı sistemleri, XML İş Süreci dilleri ve paket ERP sistemlerini içerecek şekilde çeşitli otomasyon çalışmalarını ifade etmek için kullanılmaktadır. Burada yönetim iş akışı motorlarının süreç akışlarını kontrol etme, süreçleri otomatik olarak kontrol etme ve iş akışlarını bir bilgisayardan değiştirme kapasitesini vurgulamaktadır. İş Süreci Yönetimi iş süreci topluluğundaki iki farklı grup tarafından farklı anlamlarda kullanılan bir terim olduğundan kafa karıştırıcı olabilmektedir.

İş Süreci Modelleme Aracı

Yöneticilerin ve analistlerin iş süreci diyagramları oluşturmasını sağlayan bir yazılım aracı. Basit araçlar yalnızca diyagram

6

oluşturmada kullanılabilmektedir. Profesyonel İş Süreci Modelleme Araçları ise her bir model öğeyi diğer diyagramlarda tekrar kullanılabilecek veya güncellenebilecek şekilde bir veritabanında depolar. Pek çok Profesyonel araç simülasyon veya kod geliştirmeyi desteklemektedir.

İş Sürecinde Dış Kaynak Kullanımı

Pek çok şirket iş süreçlerinin yönetimi ve uygulanmasını başka şirketlere yaptırmaktadır. Piyasadaki öncü konumlarını korumak için ihtiyaç duydukları temel iş süreçleri içinse çok az şirket dış kaynak kullanımına başvurmaktadır. Bu şirketler diğer şirketlerin süreci piyasa değişikliklerine cevap verecek bir hızda iyileştiremeyeceğinden korkmaktadır. Günümüzde bazı şirketler işverenin ihtiyaç duyuldukça süreçte değişiklik yapmasını sağlayacak yaklaşımlara sahip olduklarını belirterek temel süreçler için de hizmet sunmayı teklif etmektedir.

İş Sürecinin Yeniden Yapılandırılması (BPR)

1990’ların başında Hammer ve Davenport tarafından ortaya konan bir terim. Hammer ve Davenport’un kitaplarında tanımladığı üzere, iş sürecinin yeniden yapılandırılması sıfırdan başlanarak iş süreçlerinin tamamen değiştirilmesi ve performansta büyük iyileşmeler sağlamak için bilgi teknolojisinin kullanılması üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu terim 1990’ların sonunda popülaritesini kaybetmiştir ve iş dünyasından pek çok kişi bu terimi başarısızlıkla ilişkilendirmektedir. Bu terimi kullanmaya devam eden kişiler terimi İş Sürecinin Yeniden Tasarlanması anlamına gelecek şekilde kullanmaktadır.

İş Süreci Araçları

Genel olarak iş sürecinin değiştirilmesine yardımcı olmak amacıyla kullanılan çalışma sayfaları, pratik kurallar ve yazılım araçları anlamına gelir. Yazılım bağlamında, burada ele alınan süreç değişimine her yönden yardımcı olan çok çeşitli yazılım araçlarını içermektedir.

İş Kuralları

Bir iş politikasını veya karar alma usulünü tanımlayan bir ifade. Bazı programlama dilleri iş kurallarını çok kompleks algoritmalara dönüştürmektedir. İş süreci analizinde, her bir kural genellikle bağımsız olarak genel formatta ifade edilir: A ve B varsa, C de vardır. Hem iş akışı araçları ve hem de detaylı süreç diyagramları kararların nasıl alınacağını belirle konusunda iş kurallarına dayanmaktadır. İş kuralları genellikle faaliyetlerle ilişkilendirilir. Bir kredinin kabul edildiğinde veya reddedildiğinde neler olacağını göstermek için baklava dilimi şeklinde bir karar kutucuğu yeterlidir, ancak bir kredinin neden kabul edilmesi veya reddedilmesini gerektiğini açıklamak için düzinelerce hatta yüzlerce iş kuralına ihtiyaç duyulabilir. Eğitim programları, bir çalışanın göverini yerine getirmesine yardımcı olan her türlü araç, yazılım sistemleri ve bilgi yönetimi sistemleri ile ya karar alma sürecini otomatik hale getirmek ya da kuralların diğer karar

7

alıcılar tarafından kullanılmasını sağlamak amacıyla kuralların belgelendirilmesi hedeflenmektedir.

C CASE (Bilgisayar Destekli Yazılım Mühendisliği)

Modellerden kod üretmeye yönelik yazılım yöntemleri ve araçları. CASE uygulaması içinde yer alanlar yazılım geliştirmeyi her zaman daha sistematik ve tahmin edilebilir bir hale getirmeyi amaçlamaktadır. Yazılım geliştiricileri iş süreçlerini modellemek için genellikle CASE araçlarını kullanmaktadır.

CIM (Bilgisayar Destekli Üretim)

İmalat süreçlerini bilgisayarlar ve yazılım ile entegre etmede kullanılan uygulama, teknik ve araçlar.

COBOL

Anabilgisayar uygulamalarının büyük bir kısmının yazıldığı bilgisayar dili.

Olası Süreç (COULD Process)

Bazı durumlarda Can-Be Süreci olarak da geçer. Göz önünde bulundurulan iki veya daha fazla alternatif yeniden tasarımdan birisi.

CRM (Müşteri Kaynakları Yönetimi)

Satışlara, müşteri takibine ya da müşteri etkileşimlerinden elde edilen bilginin yönetilmesine katkıda bulunmaya yönelik paket veya ihtiyaca uygun geliştirilmiş uygulamalar ya da araçları tanımlayan bir terim.

CTQ Ağacı (Critical-To-Quality)

Sol tarafında bir süreç iyileştirme çalışması için en önemli sonuç, hedef veya ölçütün yer aldığı ve sonuca katkıda bulunacak daha spesifik değerlendirmelerin belirlenmesi amacıyla bu sonuç, hedef veya ölçütün altsınıflarına ayrıldığı bir ağaç.

Yetenek Olgunluk Modeli (CMM)

Carnegie Mellon Üniversitesi Yazılım Mühendisliği Enstitüsü (SEI) tarafından geliştirilen ve kurumların nasıl yazılım geliştirdiğini tanımlayan bir model. Model kurumların süreç kullanma konusunda tecrübe kazandıkça ulaşacağı beş seviye ya da adım ortaya koymaktadır. Seviye 1’deki kurumlar süreçleri etkili bir şekilde kullanamamaktadır. Seviye 5’teki kurumlar süreç kullanımında etkilidir ve süreçleri rutin bir şekilde yönetip iyileştirmektedir. Pek çok kurum Seviye 2 ile 3 arasında kalmaktadır. Yazılım şirketleri için geçerli olan genel kavramların iş süreçleri çerçevesinde organize olma girişimde bulunan herhangi bir kurum için de geçerli olduğunu düşünüyoruz. (www.sei.cmu.edu/cmm)

Sebep-Sonuç Diyagramı

8

Tüm olası sebeplere ilişkin genel bilgi sağlayan ve sorunların sebeplerini analiz etmede kullanılan popüler bir diyagram. Diyagram oluşturulurken sağ taraftan başlanarak karşılaşılan sorunlar sıralanır ve daha sonra diyagram sola doğru düz bir çizgi halinde genişletilir. Bu çizgiye teğet çizgiler çizilerek bu çizgilerin ucuna sorunların sebepleri sıralanır. Daha farklı sebepler ortaya çıktıkça bu çizgilere başka çizgiler eklenebilir.

Sınıf Diyagramı

Nesne yönelimli yazılım sistemlerinin tasarımında kullanılan ve daha genel olarak her bir mantıksal sınıfı ve bu sınıflar arasındaki ilişkileri tanımlayan bir UML diyagramı. Burada kullanılan teşkilat diyagramının gevşek yapılı sınıf diyagramı olduğu söylenebilir. Yazılım geliştiricileri bazen yüksek seviye bir sınıf diyagramından iş modeli olarak bahsedebilmektedir. (Bkz. Nesne-Yönelimlilik)

Rekabet Avantajı

Bir şirketin ürün veya hizmetlerinden rakiplerine göre daha fazla kar elde etmesi sonucu ortaya çıkar. Rekabet avantajı bir şirketin sağladığı ürün veya hizmetin daha değerli olmasından dolayı fiyatları yüksek tutması veya daha etkin bir üretici olarak ürünlerini rakiplerinden daha ucuza satması sonucu ortaya çıkar. Mantıklı strateji uzmanları şirketleri için her zaman uzun vadeli bir rekabet avantajı oluşturmaya çalışır. Pek çok yönetici rekabet avantajını Michael Porter’ın Rekabet Avantajı (1985) ile ortaya koyduğu tanımla ilişkilendirmektedir.

Bileşen

Genel anlamda, herhangi bir varlık veya parça anlamına gelir. Yazılım alanında ise bugün genellikle nesne yönelimli tekniklerle organize edilen bir yazılım modülü anlamında kullanılmaktadır. (Bkz. nesne-yönelimlilik)

Temel İş Süreci

Temel süreçler şirketin bilgisi ve becerilerine dayanan ve şirketin rekabet avantajına katkıda bulunan süreçlerdir. Bunlar yan iş süreçleri ile karşıt anlamdadır.

Maliyet Liderliği

Ürün veya hizmetlerin en ucuz fiyattan sunulmasına ilişkin rekabetçi bir strateji. Bu en etkili imalat fiyatının sağlanması, ölçek ekonomileri veya tedarikçilerin ve tedarik yollarının kontrolü ile gerçekleştirilebilir.

Müşteri Yönelimli e-İş Uygulamaları

Müşterilerin bilgi veya ticaret için internet üzerinden şirkete erişimini sağlamak amacıyla web sitesi veya portal kullanan iş süreçleri ve internet uygulamalarından bahsetmenin genel bir yolu. (Tedarikçi Yönelimli ve Kurum İçi Uygulamalarla karşılaştırın.)

D

9

DMAIC (Tanımlama, Ölçme, Analiz, İyileştirme, Kontrol)

Altı Sigma uygulayıcıları tarafından bir Altı Sigma iyileştirme projesinin adımlarını hatırlamak amacıyla kullanılan bir kısaltma.

Karar Noktası veya Kutucuğu

Süreç diyagramlarında bir kararın bilgi, kontrol veya materyal akışının kollara ayrılmasına neden olduğu durumlarda kullanılan baklava dilimi veya altıgen şeklindeki kutucuk. Teknik olarak, tüm kararlar faaliyetler kapsamında yer alır ve oklar yalnızca faaliyetler arasındaki akışı gösterir. Kararların ayrılmalara neden olduğu durumlarda ise kolaylık olması açısından kararlar süreç diyagramında belirtilir ve akışta bir faaliyet yerine diğerinin seçilmesinin nedenini ortaya koymak amacıyla bu kararlar vurgulanır.

Karar Destek Sistemleri

Yöneticiler için karar alma sürecini kolaylaştıracak bilgilerin toplanmasına yönelik yazılım sistemleri. Uygulamalar yalnızca bir süreci otomatikleştirmek için değil aynı zamanda yöneticilere zamanında ve doğru kararlar alabilmelerine yardımcı olacak devam eden sürece ilişkin bilgi sağlamak amacıyla tasarlanmaktadır.

Diyagram

Bir dizi varlık ile bunlar arasındaki ilişkilerin gösteriliği resmi olmayan bir tablo. Model ile karşıt anlamdadır.

Farklılık

Bir şirkete ürünlerini yüksek bir fiyattan satma imkânı sağlayan bir rekabet stratejisi. Bu strateji daha nitelikli, diğer bir deyişle özgün veya daha çok tercih edilen özelliklere ya da tasarıma sahip ürünler üzerinde yoğunlaşmaktadır.

Dot-com Şirket

İnternet ve internet teknolojilerinden faydalanmak amacıyla kurulan herhangi bir şirket için kullanılan genel ve gittikçe alaycı bir anlam kazanan bir terim. Dot-com şirketlerin çoğu 1990’ların sonlarında kurulmuştur ve 2000 yılında ABD Merkez Bankası’nın getirdiği parasal sınırlama ile bu şirketlerin çoğu iflas etmiştir. Dot-com şirketlerin çoğu yetersiz iş modelleri üzerine temellenmiştir. www.Amazon.com ve www.ebay.com gibi bazı dot-com şirketler başarılı olmuştur. 2000–2002 krizi pek çok dot-com şirketin kapanmasına neden olurken, yeni müşteriler kazanmak ya da verimliliği artırmak amacıyla mevcut iş modellerini internet teknikleri ile bütünleştirmek isteyen geleneksel şirketlerin bu alana olan ilgisini azaltmamıştır.

İşgücünün Azaltılması Bir şirketteki çalışan sayısının azaltılması. Bu uygulamaya nadir olarak ihtiyaç duyulmaktadır. 1990’ların ortalarında, bu uygulama

10

çoğu zaman BPR projeleri ile bağlantılı olarak gerçekleştirilmiştir ve günümüzde pek çok çalışan BPR ile işgücünün azaltılmasını ilişkilendirmektedir.

E e-İşletme

İnternet, web, e-posta ve ilgili internet teknolojilerinin ve protokollerin hostlarından faydalanmayı amaçlayan şirketlerdeki değişiklerin tümünü kapsayan bir terim. Günümüzde şirketler e-işletme haline gelmektedir. Bu on yılın sonunda neredeyse tüm şirketler e-işletme olacaktır.

EAI (Şirket Uygulamalarının Entegrasyonu)

Şirketler mevcut yazılım uygulamaları arasında ve bu uygulamalarla portallar arasında bağlantı kurmaya çalıştıkça, şirket uygulamalarının veri alışverişini sağlama kapasitesi önem kazanmaktadır. EAI genellikle Bilgi İşlem Yöneticisi’nin sorunlar listesinin üst sıralarında yer almaktadır. EAI konusunda farklı yaklaşımlar söz konusudur. Bunlardan bazılarının spesifik uygulamaların uyarlanmış kod ile bağlanması üzerine temellenmiş olmasına rağmen, pek çoğu tipik olarak ara katman yazılımı adı verilen genel çözümlere dayanmaktadır. SOAP ve UDDI ile kombine edilen XML bir tür ara katman yazılımıdır.

EDI (Elektronik Veri Değişimi)

Kurumlar arasında veri değişimi için kullanılan bir internet öncesi sistem. EDI kurumların terimleri standardize etmesini ve bilgisayarlara ve EDI yazılımının bakımına yoğun bir şekilde yatırım yapmasını gerektirmektedir. Bazı şirketlerin EDI sistemleri kullanıyor olmasına ve bunları aşamalı olarak sonlandıracak olmalarına rağmen, EDI sistemlerinin yerini XML gibi daha ucuz internet sistemleri ve protokoller almaktadır.

ERP (Kurumsal Kaynak Planlaması) Bakınız Paket Uygulamalar. ERP Yönelimli Tasarım

Bir şirket bir ERP uygulamasını kullanmayı tercih etmesi halinde, girdi ve çıktılara ilişkin varsayımların yapıldığı bir uygulamaya sahip olur. Böylesi bir uygulamayı mevcut iş sürecine dahil etmek için, şirket öncelikle bu uygulamanın nereye yerleştirileceğini ve neyin yerini alacağını belirlemeli ve mevcut süreci tekrarlayarak süreçle yeni ERP uygulaması arasında bir bağlantı sağlamalıdır. Bu bir şirketin bir süreci yeniden tasarlarken ve bir bilgi teknolojileri grubundan sürecin ortaya koyduğu girdileri alıp belirli çıktılar oluşturan bir uygulama hazırlamalarını isterken izlediği yöntemin tam tersidir.

e-Posta

11

Bir e-posta adresinden (URL) diğerine metin iletisi göndermek amacıyla internet protokollerinin kullanılması. Çalışanlar arasındaki ve çalışanlarla müşteriler veya tedarikçiler arasındaki iletişimi kolaylaştırır. E-posta yalnızca süreçlerin yeniden tasarlanmasında kullanılmamakta, bunun yanı sıra daha önce gerçekleştirilememiş veya tam olarak anlaşılamamış faydalı yöntemlerle şirketlerin entegrasyonunu sağlamaktadır.

İşletmenin Uyumlaştırılması (İşletme Uyumlaştırma Döngüsü)

İşletmenin Uyumlaştırılması her şirketin teşkilat öğelerini kurum strateji ve hedefleri ile uyumlu hale getirmek amacıyla içinden geçtiği bir süreçtir. Dikey uyumlaştırma süreç ve faaliyet ölçütlerinin ve yönetimsel performansın değerlendirilmesinde kullanılan ölçütlerin tümünün şirket hedefleri ile uyumlaştırılmasını sağlamak amacıyla kullanılır. Yatay uyumlaştırma ya da diğer bir deyişle sürecin iyileştirilmesi ise bir süreç içerisinde yer alan tüm faaliyetlerin sürecin hedefleri ile uyumlaştırılması üzerine odaklanır. Pek çok kurumda değişim süreklidir ve bu nedenle kurum her şeyin kurumun değişen stratejisi ve hedefleri ile uyum içinde olmasını sağlamak amacıyla dikey ya da yatay uyumlaştırmayı sürekli olarak gerçekleştirmeye çalışır.

İşletme Uygulaması

Yazılım tasarımcıları tarafından kullanıldığı anlamıyla, bir işletme sistemi pek çok farklı bölüm tarafından kullanılmak üzere tasarlanmış ve genellikle şirket seviyesinde sürdürülen büyük bir yazılım uygulamasıdır. Bordro uygulaması işletme sistemlerine güzel bir örnektir.

e-Pazar

Bir şirket veya şirketler birliği tarafından sürdürülen ve şahısların ya da şirketlerin mal veya hizmet sunmasına ya da mal veya hizmet için teklif vermesine imkân sağlayan bir internet sistemi. NASDAQ bir hisse senetleri e-Pazardır. Covisint bir şirketler birliğidir ve otomotiv e-Pazarının adıdır.

e-TOM (Elektronik TeleYönetim Çerçevesi)

Bir telekomünikasyon şirketleri birliği olan TeleYönetim Forumu e-TOM olarak adlandırılan ve ideal bir telekomünikasyon şirketinin süreç mimarisini tanımlayan bir standart çerçeve oluşturmaya yönelik çalışmalar yapmıştır. Telekomünikasyon endüstrisinin yapısı gereği şirketler birbirleriyle yakın ilişki içinde faaliyet göstermelidir. Bu çerçeve şirketlerin ortak süreç isimlerini ve ara yüzleri paylaşmasını mümkün kılmaktadır.

ebXML (electronic business XML)

Bir Birleşmiş Milletler komitesi (BM/ Yönetim, Ticaret ve Ulaştırma İşlemlerini kolaylaştırma Merkezi) ve OASIS tarafından oluşturulan bir internet konsorsiyumu. ebXML şirketlerin web hizmetleri oluşturmak

12

için ihtiyaç duyacağı tüm hizmetleri standardize eden bir XML mimarisi geliştirmekten sorumludur. ebXML’in bir alt komitesi iş süreci iletişimine odaklanmıştır ve BPSS’yi ortaya koymuştur. Daha fazla bilgi için www.ebxml.org adresini ziyaret ediniz.

F Geribildirim

Bir kişiden önceden bazı görevleri yerine getirmiş olan başka bir kişiye ya da bir süreç veya sistemden gerçekleşmiş olan başka bir süreç veya sisteme bilgi aktarımı. Satış raporlarında üretim birimından kaynaklanan imalat hatalarına ilişkin müşteri şikâyetlerine yer verilmesi imalat konusunda geribildirim sağlar. Bir satış müdürü yeni bir satış görevlisine telefon görüşmesi sırasında eşlik ettiğinde ve görüşmeden sonra yeni satış görevlisinin performansını eleştirdiğinde, geribildirim sağlamış olur. Yeterli ve zamanında geribildirim elde edilememesi süreç sorunlarının başlıca sebeplerinden birisidir.

Balık Kılçığı Diyagramı Bakınız Sebep-Sonuç Diyagramı. Uyum Bakınız Süreç Uyumu. Fonksiyon-Süreç Matrisi

Fonksiyon ya da birimlerin yatay eksende ve değer zincirleri veya iş süreçlerinin dikey eksende yer aldığı ve hangi fonksiyonların hangi süreçlere dahil olduğunu gösteren bir diyagram.

Fonksiyonsel Ölçütler

Sürecin verimliliğinden çok bölümün verimliliğine ilişkin hedefler üzerine odaklanan birimler veya fonksiyon gruplarına ait ölçüler. Bir satış birimi satışların maliyetini ve bir satış sorumlusunun belirli bir sürede yaptığı arama sayısını ölçebilir. (Süreç Ölçütleri ile karşılaştırınız.)

G Birimler Arası Görev Aktarım Boşluk Deseni

Birim hatlarındaki akışın sorunsuz ve etkili olduğundan emin olmak amacıyla birimler ve fonksiyon grupları arasındaki iş devirlerinin kontrolü üzerine odaklanan bir süreç yeniden tasarımı modeli.

Hedef Hiyerarşisi

Tepede ya da solda gösterilen kurum hedeflerinin değer zincirleri, süreçler, alt süreçler ve son olarak faaliyet hedefleri olarak nasıl daha spesifik hedeflere ayrıldığını gösteren bir hiyerarşik ağaç. Her bir hedef için ölçütler bulunmaktadır – hedefe ulaşılıp ulaşılmadığını gösteren

13

spesifik testler. Bu nedenle, hedef hiyerarşini takip eden bir de ölçüt hiyerarşisi mevcuttur.

Hedefler, Süreçler ve Projeler Çalışma Sayfası

Dikey eksende listelenen hedefler ile yatay eksende tanımlanan süreçler arasındaki ilişkilerin analiz edilmesinde kullanılan bir tablo veya matris.

H Yatay Uyumlaştırma

İş süreçleri üzerine odaklanır. Faaliyetlerin ve bir siparişin alınmasından mal ya da hizmetin müşteriye sunulması arasında geçen sürede gerçekleşen her şeyi içeren süreçlere bilgi ve materyal akışının uyumlaştırılması. (Dikey Uyumlaştırma ile karşıt anlamdadır.)

İnsan Performansı Analiz Çalışma Sayfası

Bir süreç veya faaliyetin insan performansı ihtiyaçlarının analiz edilmesinde kullanılan bir tablo veya matris. Görevler, faaliyetler veya adımlar çalışma sayfasının dikey ekseninde sıralanırken, insan performansı modelinin ölçütleri ve öğeleri her bir faaliyet için ölçütleri ve potansiyel performans sorunlarını belirlemeyi mümkün kılacak şekilde yatay eksende sıralanır.

İnsan Performansı Analisti

İş analizi ya da tasarımına yardımcı olmak ve iş performansının nasıl iyileştirilebileceği konusunda tavsiyelerde bulunmak amacıyla İnsan Performansı Teknolojisini kullanan kişi.

İnsan Performansı Modeli

İnsan performansı kapsamındakilerin analizi. Bu modelin farklı versiyonları bulunmaktadır, ancak bunların hepsinde girdiler, çıktılar, performans sonuçları, geribildirim ve beceriler ve uygulayıcı tarafından kullanılan bilgilere önem verilmektedir. İnsan Performansı Modeli bazı durumlarda HPT veya İnsan Performansı Teknolojisi olarak geçmektedir. Bu modeller ve değişkenlerin bir analizi Uluslararası Performans İyileştirme Toplumu (ISPI) ve Thomas Gilbert ve Geary Rummler ile ilişkilendirilmektedir. Daha fazla bilgi için www.ispi.org adresini ziyaret ediniz.

Hiper Rekabet

Tüm şirketlerin düşük maliyetli üretici haline gelme üzerine odaklanması sonucu ortaya çıkar. Şirketler rakiplerinin en iyi uygulamalarını benimseyerek süreçlerini iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle, her şirket daha verimli olabilmek için daha çok ve daha hızlı çalışmakta ve bu şirketlerin kar payları düşmektedir. Buna alternatif olarak bazı şirketler başka stratejileri benimsemektedir. Hiper rekabet Michael Porter ile ilişkilendirilmektedir.

14

I IDEF

Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı tarafından geliştirilen ve 1980’lerin sonlarında CASE satıcıları tarafından yaygın olarak kullanılan bir yazılım metodolojisi ve diyagram çizme sistemi. Bazı IDEF diyagramları bugün DOD projeleri için hala kullanılmaktadır.

Mevcut Süreç Diyagramı

AS-IS süreç diyagramı olarak da bilinmektedir. Değişiklikler yapılmadan önceki mevcut sürecin tanımı veya diyagramı.

ISO 9000 (Uluslararası Standartlar Örgütü)

Kurumların süreçlerini nasıl belgelendirmesi gerektiğine ilişkin uluslararası bir standart. Aslında kurumları iyi tanımlanmış bir süreç mimarisi oluşturma konusunda teşvik etme çabası olarak ortaya çıkmıştır. Uygulamada ise çoğu zaman bir teklif listesine girmek için gerekli olan bir koşulu yerine getirmek amacıyla gerçekleştirilen dokümantasyon çalışmasında yer alan bir uygulamadır.

ISPI (Uluslararası Performans İyileştirme Toplumu)

İnsan performansına ilişkin sorunların sistematik analizi ve insan performansı eğitimi, değişimi ve yönetimi teknikleri alanlarında çalışma yapan kişilerin oluşturduğu profesyonel bir topluluk. Daha fazla bilgi için www.ispi.org adresini ziyaret ediniz.

Bilgi Teknolojisi (IT)

Bilgi Sistemleri (IS) veya Veri İşleme olarak da bilinmektedir. Bir kurum tarafından kullanılan uygulamaları ve veritabanlarını analiz eden, oluşturan, sürdüren ve destekleyen birim veya fonksiyona verilen genel isim.

Örnek Bakınız Süreç Örneği. Kurum İçi e-İş Uygulamaları

Genel olarak, şirketlerin çalılaşanları ile bağlantı kurmasını veya bilgi ya da veri paylaşımı sağlamak amacıyla iç uygulamalarına bağlantı kurmasını sağlamak amacıyla internet kullanan iş süreçleri veya internet uygulamaları. (Müşteri Yönelimli ve Kurum İçi Uygulamalar ile karşılaştırınız.)

İnternet

Normal telefon görüşmelerine müdahale etmeden telefon hatları üzerinden bilgisayar verilerini aktarabilen kamu işletişim ve ağ protokolleri dizisi.

J

15

İş Tanımı Belirli bir iş için iş unvanını ve sorumluluklarını tanımlayan bir belge. Bu belge gerçekleştirilecek olan spesifik görev ve faaliyetlere ve bir performansın başarılı olarak değerlendirilebilmesi için gerekli ölçütlere ilişkin bilgiyi içermektedir. Bu belgede ayrıca maaş ve teşvik ödemesine ilişkin bilgi de yer alabilmektedir. İyi organize olmuş şirketler iş tanımlarını oluşturduktan sonra bu tanımda açıklanan işi yapacak kişileri işe alır. Aslında iş tanımı hem şirketin hem de çalışanın uyması gereken bir sözleşmedir. Aynı işi yerine getirmek için birden fazla çalışan işe alınabilir. Satış pozisyonu için bir iş tanımına sahip olabilir ve bu pozisyonda çalışmak üzere düzinelerce veya yüzlerce kişiyi işe alabilirsiniz. Bir iş bir görev ya da faaliyetle aynı şey değildir. Bazı durumlarda, iş ile faaliyet birbirine eşittir. Faaliyeti tanımlar ve bunu yerine getirmek için bir veya daha fazla kişiyi işe alırsınız. Çoğu zaman birden fazla görevi veya faaliyeti yerine getirmek için bir kişi işe alınır ve bu kişi yalnızca bir faaliyetin belirli adımlarını yerine getirir. İş Tanımı İş Modeli olarak da bilinmektedir.

Bağlantı, Bağlantı Çubuğu

Bir süreç diyagramında bir akışın (çıktı) bölündüğünü ve birden çok faaliyete ayrıldığını veya çoklu akışların hepsinin faaliyetten önce bağlantı çubuğundan hemen sonra tamamlanması gerektiğini göstermenin bir yolu.

K Kano Analizi

Çıktıları, hizmeti ve çıktıların ürün özelliklerini (1) temel gereklilikler (bir müşterinin minimum beklentisi), (2) müşterinin beklediği memnuniyet artırıcı özellikler (ek çıktılar ya da müşterileri memnun edecek özellikler) ve (3) müşterinin beklemediği memnuniyet artırıcı özellikler (müşterilerin kendilerini memnun etmesini beklemedikleri çıktılar veya özellikler) olarak ayıran müşteri memnuniyeti yaklaşımı. Bu yaklaşım Japon kalite kontrol uzmanı Noriaki Kano ile ilişkilendirilmektedir.

Bilgi (Knowledge)

Bilgi (information) gerçekleri tanımlar (A B’dir). Bilgi (knowledge) ise bazı gerçeklerin gerçekleşmesi halinde neler yapılması gerektiğini tanımlar. Bu nedenle, A B ise C de B’dir. Bilginin (knowledge) kodlanması için pek çok yöntem vardır, ancak politikalar ve iş kuralları en popüler formatlardır.

Bilgi Yönetimi

Çalışanların ve sistemlerin faaliyetleri yerine getirmek için kullandıkları bilginin tanımlanması ve bu bilginin başkalarının erişebileceği şekilde belirli bir formatta kaydedilmesi. Bilgi yönetim sistemleri farklı şekillerde organize edilebilir. Biz bilgi yönetim sisteminin süreçler ve faaliyetler ile organize edilmesini öneriyoruz.

16

L Yalın Üretim

İmalat sürecinin verimliliğini artırmak için asgari envanter ve zamanında teslim üzerine yoğunlaşan üretim süreçlerinin tasarımı ve yönetimine ilişkin yaklaşım.

Analiz Seviyeleri

Bir şirket analiz hedefleri temelinde üç seviyeye ayrılmaktadır: (1) teşkilat ve çevresi, (2) değer zincirleri, süreçler ve alt süreçler ve (3) faaliyetleri yerine getiren kişi ve sistemler ve her bir faaliyetin uygulanmasına ilişkin maliyet ve süre dahil olmak üzere faaliyetler.

M Ölçüt

Bir hedefe ulaşılıp ulaşılmadığını belirlemeye yönelik spesifik bir test. Üst seviye ölçütler karlar, gelirler, ürün çıktı rakamları ve büyüme üzerine odaklanma eğilimdedir. Ölçütler altsınıflarına ayrıldıkça, spesifik alt süreçlerin çıktı hedeflerine ulaşıp ulaşmadığı üzerine odaklanmaya başlar. Çok spesifik ölçütler bir faaliyet kapsamındaki adımların doğru şekilde uygulanıp uygulanmadığını ya da kararların kurallar ve politikalara uygun olarak alınıp alınmadığını belirlemek için kullanılabilir.

Ölçüt Planlama Çalışma Sayfası

Süreç diyagramına benzeyen bir çalışma sayfası. Fonksiyonel birimler veya yöneticiler dikey eksende sıralanır. Yıllar, Çeyrekler, Aylar, Haftalar ve Günler yatay eksende sıralanır. Hangi yöneticilerin ne zaman hangi toplantıya katıldığını göstermek için dikdörtgen kutucuklar çizilir. Bazı durumlarda plana dahil olan kişilerce değerlendirilmekte olan süreci vurgulamak amacıyla işlem tablosunun sağ tarafına süreç haritasının bir bölümü çizilebilir. Pek çok şirketin bu tür bir çalışma sayfası kullanmasını beklemiyoruz, ancak ölçütlerin sık sık değerlendirilmesi ve farklı fonksiyonlardan sorumlu olan yöneticilerin süreçler arasındaki iş devirlerinin yeterli olduğundan emin olmak için bir araya gelmesi önem taşımaktadır.

Ölçüt Hiyerarşisi

Tepede ya da solda gösterilen kurum hedeflerinin değer zincirleri, süreçler, alt süreçler ve son olarak faaliyet hedefleri olarak nasıl daha spesifik hedeflere ayrıldığını gösteren bir hiyerarşik ağaç. Her bir hedef için ölçütler bulunmaktadır – bir hedefe ulaşılıp ulaşılmadığını gösteren spesifik testler. Bu nedenle, ölçüt hiyerarşisini yansıtan bir de hedef hiyerarşisi bulunmaktadır.

Ara Katman Yazılımı

İki modül ya da uygulama arasında veri değişimine imkan sağlayan yazılım. Bakınız EAI.

17

Model

Varsayımların test edilmesi amacıyla yönlendirilebilecek resmi ilişkiler dizisi. Belirli koşullar altında bir saatte işlenebilen birimlerin sayısını test eden bir simülasyon bir model örneğidir. Bu terimcede bu terim bu anlamıyla kullanılmış olsa da, modellerin tablo şeklinde olması gerekmemektedir. Diyagram ile karşıt anlamdadır.

Model Yönelimli Mimari (MDA)

Nesne Yönetim Grubu tarafından desteklenen uygulama geliştirmeye yönelik yeni bir yaklaşım. Bu yaklaşımın temelinde kurumlar uygulamalarının soyut sınıf modellerini oluşturarak bunları spesifik modeller ve yazılım kodları geliştirerek kullanmaktadır. MDA’nın amacı aynı soyut modelin farklı türdeki kodları üretmek için kullanılabilmesini sağlamaktır. Bu nedenle, bir şirket yeni teknolojiler ortaya çıktıkça yeni uygulamalar geliştirmek yerine yüksek seviye mimari ve yıllar boyunca tekrar tekrar kullanabileceği yeniden kullanılabilir bileşenlere sahip olmalıdır. Bu yaklaşım henüz başlangıç aşamasındadır, ancak pek çok kişinin dikkatini çekmektedir. (CASE ile karşılaştırınız.)

Modelleme

Genel anlamda, modelleme başka bir şeyin basitleştirilmiş bir şekilde gösterilmesi anlamına gelmektedir. Model bir şekil, bir diyagram veya matematiksel bir formül olabilir. Burada modelleme terimi iş sürecinin modellenmesi bağlamında ele alınmıştır – işin nasıl yapıldığının şematik bir şekilde gösterilmesi. Daha dar bir anlamda, bir model test edilebilen resmi ilişkileri ve varsayımları belirlemelidir.

N Uzmanlaşma Stratejisi (Niche Specialization)

Belirli gruplara ya da alıcılara veya belirli bir coğrafi bölgedeki alıcılara ürün pazarlama üzerine odaklanan bir rekabet stratejisi.

Katma Değer Sağlamayan Faaliyetler

Bir nihai ürüne ya da hizmete katma değer sağlamayan veya katma değer sağlayan faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde katkısı olmayan süreç veya faaliyetler. Pek çok durumda, bu faaliyetler daha eski süreçlerden kalan faaliyetlerdir ve gerekli olmadığı halde bir şekilde uygulanmaya devam etmektedir ya da bazı bölüm yöneticilerinin “bu bölümde işler bu şekilde yürür” diyerek belirli bir sürece hiçbir katkısı olmadığı halde uygulanmasını istediği için devam ettirilmektedir.

O OMG (Nesne Yönetim Grubu)

Yüksek yazılım mühendisliği teknolojisi standartları geliştirmek amacıyla birlikte çalışan şirketlerin oluşturduğu bir uluslararası

18

şirketler birliği. Nesne Yönetim Grubu CORBA, yazılım ve iş sistemleri diyagramı oluşturmaya yönelik Birleşik Modelleme Dili (UML) ve yeniden kullanılabilir yazılım bileşenlerinin sistematik bir şekilde sürdürülmesi ve bunların spesifik uygulamalar için kod geliştirmede kullanılmasına yönelik Model Yönelimli Mimari (MDA) gibi özel yazılım standartları geliştirmiştir. (Bkz. UML ve MDA) Daha fazla bilgi için www.omg.org adresini ziyaret ediniz.

Nesne Yönelimlilik

Yazılım uygulamalarının yapılandırılmasına yönelik bir yaklaşım. Bu yaklaşımda uygulama adımlardan oluşan bir süreç yerine, ileti alışverişinde bulunan bir dizi nesne olarak düşünülmektedir. Yazılım geliştirmeye ilişkin bugünkü baskın yaklaşım nesne yönelimlilik yaklaşımıdır. Java ve Visual Basic nesne yönelimli yazılım geliştirme dilleridir.

Operasyonel Etkinlik

Bir şirketin süreçlerinin etkinliğini sürekli olarak iyileştirmeye yönelik çalışmalar yapmasını sağlayan bir strateji veya böyle bir stratejinin bulunmaması. Bu en büyük ihtimalle hiper rekabet ile sonuçlanabilir. (Konumlandırma ile karşılaştırınız.)

Teşkilat Şeması

Birimlar ile fonksiyonel birimler arasındaki ilişkileri ve kurum yöneticileri arasındaki raporlama ilişkilerini göstermenin geleneksel bir yolu. Teşkilat şemaları her birimin bağımsız olduğunu vurgulama ve bir bölümün faaliyetleri ile başka bölümlerin faaliyetleri arasında etkileşim olduğu durumlarda ortaya çıkan ilişkileri göz ardı etme eğilimindedir.

Teşkilat Diyagramı

Burada kullanılan iki temel diyagramdan birisi. Fonksiyonel birimleri ya da şirket kutucuğu içindeki süreçleri gösteren ve bunların birbiriyle ve şirket dışından varlıklarla olan ilişkilerini ortaya koyan bir sistem diyagramı.

19

Teşkilat Diyagramları

Terimin genel kullanımı. Bir şirket veya kurumun teşkilat yapısını gösteren diyagramlar. Teşkilat şeması bir tür teşkilat diyagramıdır, ancak burada yalnızca hiyerarşik ilişkiler üzerine odaklanan teşkilat şemaları yerine varlıklar arasındaki akışı gösteren sistem diyagramları üzerine yoğunlaşılmaktadır.

Dış Kaynak Kullanımı

Bir şirketin şirket işlerinin bir kısmının yönetimini, sürdürülmesini ve idaresini başka bir şirkete yaptırması. Örneğin bir katalog şirketi sattığı ürünlerin depolama ve teslimatını başka bir şirkete yaptırabilir. Pek çok şirket standart yazılım uygulamalarında dış kaynak kullanmaktadır. Bakınız İş Sürecinde Dış Kaynak Kullanımı.

P PIP (Performans İyileştirme Potansiyeli)

İnsan Performansı Teknolojisi Uzmanları tarafından kullanılan bir ölçüt. Bir görevi yerine getirmede en yüksek performansa sahip olan kişinin performansı ölçülür ve bunun yanı sıra ortama bir çalışanın ortalama performansı da ölçülür. Bunlar arasında büyük farklılıklar olması performansın iyileştirilebilmesi için ortalama performansın en iyi performansa yaklaştırılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bunlar arasında küçük bir farklılık olması ise iyileştirme potansiyelinin düşük olduğu anlamına gelmektedir. Bu terim genellikle Thomas Gilbert ile ilişkilendirilir. (PIP iş süreçleri konusunda çalışan bazı kişiler tarafından Performans İyileştirme Projesi’nin kısaltımı olarak kullanılmaktadır.)

20

Paket Uygulamalar

Genel anlamda, herhangi bir önceden paketlenmiş yazılım uygulaması. Genellikle bir şirketin ana yazılım uygulamalarının entegrasyonunda kullanılmak üzere organize edilen ERP ve CRM uygulamalarını satan kişi anlamına gelir. Bir şirket birtakım paket uygulamalar kurarak maliye, muhasebe, insan kaynakları ve imalat alanlarındaki temel iş süreci uygulamalarının sorunsuz bir şekilde sürdürülmesini ve verilerin ortak bir veritabanında depolanmasını sağlayabilir. SAP lider paket uygulama satıcısıdır. Diğer tanınmış ERP satıcıları Baan, J.D. Edwards, Oracle ve PeopleSoft’tur.

Paralel Süreç

İki veya daha fazla faaliyetten oluşan faaliyet dizilerinin eşzamanlı olarak gerçekleştirildiği bir süreç. Basılı bir belgenin bir kişiden diğerine aktarılması halinde, sürecin tek bir faaliyet dizisinden oluşması gerekmektedir. Bir iş akışı sistemindeki elektronik bir belge ise eş zamanlı olarak farklı kişilere gönderilebilir.

People-CMM (Yetenek Olgunluk Modeli)

Kurumların olgun olmayan süreçlerden olgun süreçlerin kullanımına geçmesiyle birlikte, Carnegie Mellon’un CMM modelinin işgücü yönetimindeki en iyi uygulamaların analizlerine adapte edilmesi.

Performans

Genel olarak, bir süreç veya faaliyetin uygulamasına dahil olan çalışma ve uygulanmasıyla ortaya çıkan sonuç ve ürünler. İnsan performansı kişilerin bir görevi nasıl yerine getirdiğini ve sonuçların neler olduğunu açıklamaktadır. Sistem performansı sistemlerin bir görevi nasıl yerine getirdiğini ve sonuçların neler olduğunu açıklamaktadır. Kurum performansı bir kurumun neler yaptığını ve sonuçların neler olduğunu açıklamaktadır.

Performans Çerçevesi Bakınız Performansın Üç Seviyesi. Portal

Kullanıcıya diğer web sayfalarını ve web sitelerini bulma imkanı sunan bir web sitesi. Genelleme yapılacak olursa, portal bir tren istasyonudur. Tren istasyonuna giderek nereye gitmek istediğinize karar verir ve oraya gidersiniz. Pek çok şirket çalışanları için bilgi alabilecekleri ve şirket hizmetlerine erişebilecekleri bir portal ve müşterilere bilgi sağlamak ve ürün ve hizmet satışı gerçekleştirmek amacıyla başka bir kamu portalına sahiptir.

Porter’ın Rekabet Modeli

Strateji uzmanlarının hangi faktörleri izlemesi gerektiğini ortaya koyan şirketin faaliyet gösterdiği çevrenin genel bir modeli. Temel faktörler alıcılar, tedarikçiler, rakipler, piyasaya girebilecek yeni şirketler ve

21

şirketin dayandığı ürün ve teknolojilerin yerini alabilecek yeni ürün ve teknolojilerdir. Model Michael Porter’ın Rekabet Stratejisi kitabında tanımlanmaktadır.

Konumlandırma

Bir strateji seçmekle eşanlamdadır. Bir pazarlama kavramıdır. Bir kişi her zaman ürününün en iyi olduğunu söylemelidir. Ürün bütün olarak en iyi olmasa da fiyat ya da bazı spesifik uygulamalar açısından en iyi olabilir. Bir kişi bir şirketin bu tür bir iddiada bulunmasını sağlayacak bir strateji geliştirerek şirketi konumlandırmaktadır.

Özel Süreçler

Bir şirket içi süreç. Pek çok şirket uygulamalarının nasıl başarılı olduğunu diğer şirketlere açıklamamayı tercih eder. Diğer taraftan, bazı koordinasyonlar iki veya daha çok şirketin daha etkili bir entegrasyon sağlamak amacıyla birbirlerinin süreçlerinden haberdar olmalarını gerektirmektedir. Bazı XML iş süreci dilleri bir şirketle bir kamu süreci arasında iletişim sağlamak amacıyla yazılırken, diğerleri çoklu şirketlerin özel süreçlerini tanımlamak ve paylaşmak için yazılmaktadır. Özel iş süreçleri bazı durumlarda yürütülebilir iş süreçleri olarak da adlandırılmaktadır. (Kamu Süreçleri ile karşıt anlamdadır.)

ProVision Programı

Proforma Corporation tarafından piyasaya sürülen bir profesyonel iş süreci modelleme aracı. Bu araç bir yazılım modelleme aracı kullanılması halinde Ergonomi incelemesinin nasıl daha etkili bir hale getirilebileceğini göstermektedir.

Problem Analizi Altı Sigma uygulayıcıları problem analizini genel olarak üç aşamada açıklamaktadır: Açık, Dar ve Kapalı. Açık aşama süresince, beyin fırtınası yapılır ve bir problem için her türlü olası sebep göz önünde bulundurulur. Dar süreçte, potansiyel sebeplerin sayısı azaltılır. Kapalı süreçte, spesifik bir sebep üzerine odaklanılır.

Süreç Mimarisi (İş Süreci Mimarisi)

Bir süreç mimarisi belirli bir kurum tarafından desteklenen değer zincirleri ve iş süreçlerinin yazılı veya şematik özetidir. İyi bir iş süreci mimarisi değer zincirleri ve iş süreçlerinin birbirleriyle ve kurumun stratejik hedefleriyle olan ilişkisini göstermektedir. Bazı şirketler süreç mimarisi terimini bir tekli sürecin süreç diyagramı anlamında kullanmaktadır. Burada ise bunun için süreç modeli ya da süreç diyagramı terimleri kullanılmaktadır. Süreç mimarisinin kurumdaki tüm süreçlerin üst seviye bir mimarisi olduğunu ortaya koymak için bir işletme veya şirket sürece dahil edilmektedir.

Süreç Değişimi

22

Süreç ve stratejilerin uyumlaştırılması, süreç mimarisinin oluşturulması, süreçlerin analizi, yeniden tasarlanması, iyileştirilmesi, otomasyonu ve uygulanması dahil olmak üzere, tüm süreç değişim yöntemleri ve tekniklerini kapsayan kasıtlı olarak belirsiz bırakılan bir terim.

Süreç Diyagramı

Burada üzerinde durulan iki temel diyagramdan birisi. Birimlerin, fonksiyonların ve kişilerin dikey eksende sıralandığı ve hangi alt süreçlerin ve faaliyetlerin hangi birimler, fonksiyonlar ve kişiler tarafından yönetileceğini gösteren kulvarlar kullanan bir diyagram. Süreç müşterileri her zaman en üst kulvarda yer alır. Dış süreçler ana sürecin altında listelenir. Resmi olmayan süreç diyagramlarında bazen katı bir zaman akışını ihlal eden döngülere izin verilse de, yatay eksende genelde soldan sağa doğru zaman akışı gösterilir. Yuvarlak köşeli dikdörtgenler alt süreçleri ve aktiviteleri temsil eder. Oklar dikdörtgenler arasındaki çeşitli türdeki akışları temsil eder. Bazı süreç diyagramları mevcut yani o anda gerçekleştirilen diyagramlar, olası yani bir sürecin nasıl değiştirilebileceğini gösteren diyagramlar ve hedef yani bir süreç yeniden tasarım ekibinin bir süreci değiştirmek için sonuç olarak nasıl öneride bulunduğunu gösteren diyagramlar olarak ayrılmaktadır.

Süreç Diyagramları

Genel olarak, iş akışı diyagramı veya UML faaliyet diyagramı ile eşanlamlıdır. Bilgi, kontrol ve materyallerin bir faaliyetten diğerine akışını gösteren bir diyagram. Bir süreç diyagramındaki herhangi bir alt süreç tasarımcının daha fazla detaya ihtiyaç duyduğu durumlarda başlı başına bir süreç diyagramı haline gelebilir.

Süreç Uyumu

23

Bir iş sürecinin öğelerinin tam olarak entegre edilmesi. Süreçlerinin uyumlu olmasını sağlayan şirketler her şeyin spesifik bir stratejik odak noktası etrafında entegrasyonunu sağlamak için yoğun çalışmalar gerçekleştirir. Rakipler için standart süreçleri kopyalamak kolayken, yüksek uyum derecesine sahip iş süreçlerini taklit etmek oldukça zordur. Bu kavram Michael Porter ile ilişkilendirilmektedir.

Süreç Örneği

Bir süreç diyagramı genel bir olaylar dizisini açıklar. Bir örnek verileri, gerçek eylemleri ve spesifik kararları içeren gerçek süreçleri açıklar. İş akışı sistemleri ve simülasyon sistemleri sürecin ne kadar sürdüğü, belirli bir örnekten kimin sorumlu olduğu ve bunun maliyetinin ne kadar olduğu gibi konuların belirlenmesi amacıyla iş süreci örneklerinin uygulamasından elde edilen verilerin takibini yapar. Simülasyon sistemleri söz konusu olduğunda, bir dizi gerçek örneğe ilişkin bilgi sağlanmalıdır.

Süreç Yönetimi

Pek çok yönetici veya amir spesifik süreçler ya da faaliyetlerden sorumludur. Yönetici veya amirler süreç veya faaliyetin organizasyonundan, uygulamada ihtiyaç duyulan kaynakların güvenliğinden, faaliyetin sonuçlarının ölçülmesinden ve gerekli olduğu durumlarda ödül veya düzeltici geribildirim sağlamaktan sorumludur. Bu kişiler ayrıca mümkün olduğu durumlarda süreci değiştirmek veya iyileştirmekten de sorumludur.

Süreç Ölçütleri Çalışma Sayfası

Ölçütler arasındaki ilişkileri analiz etmek için kullanılabilen bir tablo veya matris. Yüksek seviye ölçütler dikey eksende sıralanır ve daha sonra sağ tarafa ilerledikçe sırayla süreç, alt süreç, alt alt süreç ve en

24

sonunda faaliyet ölçütleri olarak alt gruplara ayrılır. (Aynı bilgiyi farklı bir şekilde göstermenin bir yolu olan Ölçüt Hiyerarşisi ile karşılaştırınız.)

Süreç Ölçütleri ve Süreç Çıktı Ölçütleri

Bir süreç veya faaliyetin hedeflerine ulaşıp ulaşmadığının ölçülmesi. Süreçlerin her seviyede çıktılar vardır ve bu çıktılar sürecin olması gerektiği gibi işlediğinden emin olmak amacıyla ölçülmelidir. İdeal bir kurumda şirket hedefleri ve ölçütleri değer zincirleri ile ilişkilendirilir ve ardından her seviyede yöneticilerin kurumun nihai hedefleri ve ölçütlerine ilişkin süreç sonuçlarını ölçmesini sağlayacak şekilde alt gruplara ayrılır. Dikey uyumlaştırmanın göz ardı edilmesi faaliyetlerin veya süreçlerin daha büyük bir sürecin ya da tüm şirketin başarısına katkı sağlamayacak şekilde ölçülmesiyle sonuçlanabilir.

Süreç Yeniden Tasarımı Desensü

Desen geçmişte sık kullanılan bir yaklaşım veya çözümdür. Yeniden tasarım çalışmalarında genel olarak tercih edilen birkaç desen bulunmaktadır. Örneğin, bir kişi katma değer sağlamayan faaliyetlerin tümünü ortadan kaldırabilir veya süreç akışını basitleştirebilir.

Süreç Sponsoru veya Süreç Yöneticisi

Tüm süreçten sorumlu olan kişi. Tüm süreci ve sürecin sonuçlarını izleyen ve bu konuda geribildirim sağlayan ve süreç kapsamında yer alan spesifik alt süreç ve faaliyetleri yöneten birim yöneticilerine yardımcı olan kişi.

Süreç Yönelimli Düşünce

Sistemler yaklaşımı altkümesi. Faaliyet gruplarını süreçler olarak düşünmek ve kurumdaki tüm süreçlerin çıktıları alarak ürün, hizmet ve kar üretecek şekilde nasıl birlikte çalıştığını anlamak.

Süreç - Bilgi Teknolojisi Matrisi

Süreçlerin yatay eksende ve IT platformları ve diğer mimari öğelerinin dikey eksende sıralanması ile oluşturulan bir matris. Bu matris süreçleri desteklemek için hangi IT uygulamalarına, veritabanlarına ve diğer kaynaklara ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Bir kişinin çeşitli süreçlerinin değerine ilişkin açık fikir sahibi olması IT projelerinde öncelik belirleme için iyi bir araçtır.

Süreç - Strateji Matrisi

Yatay eksende sürecin stratejik önemine ilişkin tahminin ve dikey eksende sürecin karmaşıklığı ve dinamikliğine ilişkin tahminin yer aldığı bir matris. “Düşük” ifadesinin her iki eksenin alt sağ köşesine yerleştirildiği varsayılırsa, sol alt köşeye düşen süreçler fazla karmaşık değildir, sık sık değişmemektedir ve bu süreçlerin çok fazla stratejik önemi yoktur. Bu süreçler mümkün olduğu sürece otomatik hale getirilmeli ve bu süreçlerin etkili bir şekilde faaliyet göstermesini sağlamak için gerekli minimum kaynaklar sağlanmalıdır. Bunun

25

tersine, sağ üstte yer alan süreçler karmaşıktır, dinamiktir ve yüksek stratejik öneme sahiptir. Bunlar genelde bir şirkete rekabet avantajı sağlayan ve dolayısıyla desteklenmesi gereken süreçlerdir.

Kamu Süreçleri

İki veya daha çok şirketin mesajlaşmak amacıyla kullandığı bir iş süreci. Her iki şirket de kamu sürecine mesaj gönderir ve bunlardan hiçbirisi diğer şirketin kamu sürecine gönderdiği mesajı üretmek için ne yaptığını hakkında bilgi sahibi değildir. Bir kamu süreci basit olarak iki şirketin iletişim kurma ve süreçlerini koordine etme yollarını tanımlar. Bazı XML iş süreci dilleri bir şirket ile bir kamu süreci arasında iletişim sağlamak amacıyla yazılırken, diğerleri çoklu şirketlerin özel süreçlerini tanımlamak ve paylaşmak amacıyla yazılmaktadır. Kamu süreçleri bazı durumlarda iş protokolleri veya soyut süreçler olarak da isimlendirilmektedir. (Özel Süreçler ile karşıt anlamdadır.)

R RM-ODP (ODP Referans Modeli)

Her tür yazılım sistemini tanımlamak için resmi ve hiyerarşik bir yöntem geliştirme çalışması. Model bir Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) standardı olarak geliştirilmektedir. Pek çok kullanım için fazla karmaşıktır, ancak bazı durumlarda çok kompleks projelerde kullanılmaktadır.

Rummler-Brache Metodolojisi

Geary Rummler ve Alan Brache 1990 yılında yayınlanan Süreçlerin İyileştirilmesi isimli kitaplarında şirketleri süreçler etrafında organize etmek, süreçleri yönetmek ve ölçmek ve süreçlerin yeniden tasarımına ilişkin kapsamlı bir yaklaşımı açıklamışlardır. Bu yaklaşım büyük ihtimalle iş süreci değişimi konusunda en çok tanınan sistematik yaklaşımdır ve ilk defa bu kitapta ortaya konan fikirler diğer daha az kapsamlı yaklaşımlar üzerinde büyük etki sahibi olmuştur. Bu çalışma büyük oranda Süreçlerin İyileştirilmesi’nde ortaya konan temel yaklaşımdan yararlanmıştır.

S SAP (Veri işlemede Sistemler, Uygulamalar ve Ürünler) Lider ERP veya paket yazılım satıcısı. SCM (Tedarik Zinciri Yönetimi)

Bazı paket veya ihtiyaca uygun geliştirilmiş uygulamaları ya da tedarik zinciri sistemlerinin geliştirilmesi veya uygulanması ya da tedarik zinciri etkileşimlerinden elde edilen bilginin yönetilmesi konularında yardımcı olmaya yönelik araçları tanımlayan belirsiz bir terim.

SCOR (Tedarik Zinciri Operasyonları Referansı) Modeli

26

Tedarik zinciri sistemlerinin analizi ve tasarımında kullanılan bir yöntem, çerçeve ve teknikler. Tedarik Zinciri Konsey’i tarafından geliştirilmiştir.

Hedef Süreç (SHOULD Process)

Ayrıca TO-BE süreci olarak da adlandırılır. Yeniden tasarım ekibinin oluşturmayı düşündüğü sürecin bir tanımı veya diyagramı.

SIPOC (Tedarikçi, Girdi, Süreç, Çıktı, Müşteri)

Altı Sigma uygulayıcılarının bir sürecin yüksek seviye özetinin nasıl hazırlanacağını hatırlamak amacıyla kullandıkları bir kısaltma.

SOAP (Basit Nesne Erişim Protokolü)

XML dosyalarının internette hareketini sağlamak amacıyla kullanılan bir internet protokolü.

Silo Yaklaşımı

Orta Batı Amerika’da görülen büyük buğday silolarından yola çıkarak kullanılan bir benzetme. Bir teşkilat şemasındaki her bölümün bir silo olduğunu ve diğer bölüm siloları ile etkileşime girmeden tek başına faaliyet gösterdiğini ortaya koyan bir terim.

Basitleştirme Deseni

Bir sürecin akışını basitleştirmek üzerine odaklanan bir süreç yeniden tasarımı deseni.

Simülasyon

Bir sistem veya süreç hakkında tahminler yapmak amacıyla bir model kullanan bir teknik. Resmilik dereceleri değişen farklı türde simülasyonlar bulunmaktadır. Süreç simülasyon araçları genelde iş süreçlerinin nasıl cevap vereceğini görmek için faaliyetlere ve ardından birtakım olaylara değer kazandırır. Kompleks süreçlerin simülasyonu çoğu zaman geliştiricileri memnun etmeyecek sonuçlar ortaya koymaktadır.

Altı Sigma

İş süreçlerini iyileştirmeye yönelik bir hareket, yöntem ve bir dizi teknik. Başarının ölçülmesinde büyük oranda istatistiksel tekniklere dayanılır. Çeşitli Altı Sigma yöntemleri bulunmaktadır ve bunlardan bazıları süreç iyileştirmeye yönelik olarak geliştirilirken bazıları da iş süreçlerinin tasarlanması veya yeniden tasarlanmasına yönelik olarak geliştirilmektedir. Buna karşın, pek çok Altı Sigma kitabında kademeli süreç iyileştirme üzerinde durulmaktadır. Altı Sigma genelde Mikel Harry ve Motorola ile ilişkilendirilmektedir.

Yazılım Mühendisliği

Yazılım geliştirmeyi daha sistematik bir hale getirmeyi amaçlayan bir uygulama, yöntem ve teknikler. Geliştiricilere uygulama tasarımlarını modelleme ve ardından kod geliştirme konularında yardımcı olan

27

OMG’nin UML’si gibi yazılım metodolojileri ve yazılım araçları (Bkz. CASE araçları) yazılım mühendisliği ile yakından ilgilidir.

Yazılım Gereksinimleri

Bir yazılım uygulamasının neleri gerçekleştirmesi gerektiğini ortaya koyan resmi bir ifade. Bazı durumlarda iş analiz uzmanları birtakım gereksinimler belirler ve bunları yazılım geliştiricilerine iletir. Bazı durumlarda ise yazılım analiz uzmanları bir yazılım uygulaması geliştirme çalışmasında ihtiyaç duyulanları belirlemek amacıyla iş dünyasından kişilerle görüşmelerde bulunur. Bu kişiler gereksinimleri her zaman olması gerektiğinden daha az resmi bir şekilde tanımlamaktadır. Bu kişiler gereklilikleri yazılı beyanat veya süreç diyagramı ile tanımlama eğilimindedir. Yazılım geliştirenler yazılım gerekliliklerini iş analiz uzmanları için çoğu zaman yeterince açık olmayan Kullanım (Use Case) Diyagramları veya Sınıf Diyagramları yoluyla tanımlar. Yazılım Gereksinimleri yöneticiler ile IT kurumları arasında önemli bir arayüz oluşturur. İş devirleri açık ve kesin değilse, ortaya çıkan sistem bunu talep eden kişileri hayal kırıklığına uğratır.

Standart Sapma

Bir standart çan eğrisinde ortalamadan sağa veya sola doğru standart sapma değişkenin yüzde 34.13’ü kadardır. Birisi sağa, diğeri sola doğru olmak üzere, iki standart sapma değişkenin yüzde 68,26’sı kadardır. Yunan harfi Sigma sapmayı temsil etmek amacıyla kullanılmaktadır. Gerçek durumlardaki sapmalar veri toplanarak ve yüzde 68,26’lık sapma değerindeki gerçek sapmalar belirlenerek ortaya konur. Altı Sigma uygulayıcıları sayıları sapmalara ya da sigmalara dönüştürmede tablolardan yararlanır.

Standart veya Normal Çan Eğrisi

Ortalamadan sapmaları açıklamak için kullanılan bir istatistiksel araç. Carl Frederick Gauss tarafından geliştirilmiştir. Çoğu sapmanın küçük olduğunu ve aşırı boyutta sapmalara az ve seyrek rastlandığını göstermektedir. Altı Sigma standart eğriden elde edilen kavramlara dayanır, ancak Altı Sigma tablolarında kullanılan gerçek eğri uzun vadeli süreç sapması tarafından tanımlanan farklı bir eğridir.

Stratejik Konumlandırma

Bir kurumun liderlik ya da en azından başarı sağlayabileceği konumun tanımlanması. Ortak stratejik konumlar düşük fiyattan satış yapanları, rakiplerin ürünlerinden daha iyi ürünlere sahip olan ve yüksek fiyattan satış yapanları veya ürünlerin piyasanın belirli bir kesimine satıldığı konumu içermektedir.

Strateji Oluşturma

Strateji geliştirme ve güncelleme süreci. Kurumlarda bu genelde strateji komiteleri tarafından gerçekleştirilir. Bu sürecin temelinde kurumun o anda ne yaptığının belirlenmesi; rakiplerin, müşterilerin, tedarikçilerin ve hükümet kurumlarının neler yaptığının kontrol

28

edilmesi; ve ardından kurumun çevredeki değişikliklere cevap olarak stratejisini değiştirmesinin gerekli olup olmadığının belirlenmesi yer almaktadır.

Strateji

Bir kurumun nasıl rekabet edeceği, bu kurumun hedeflerinin neler olduğu ve bu hedeflerin yerine getirilmesi için hangi politikaların takip edileceğine ilişkin kapsamlı bir ifade. İyi bir strateji bir şirketin uzun vadeli rekabet avantajını sürdürmek için kendini nasıl konumlandırması gerektiğini tanımlar.

Strateji

Kurumdaki herkesi yönlendirmek amacıyla kurumun yöneticileri tarafından geliştirilen hedef ve politikalar anlamına gelen genel bir ifade.

Alt Süreçler

Süreç analizleri seviyeler bazında gerçekleştirilir. Bir yüksek seviye süreç diyagramı temel süreçleri gösterir. Her bir temel süreç ayrı süreç diyagramlarında gösterilen alt süreçlere ayrılır. Bu alt süreçler tekrar alt süreçlere ayrılabilir. Süreçleri alt süreçlere ayırma konusunda mantıklı bir sınırlama bulunmamaktadır. Bu uygulama süreç sürecin başarılı bir şekilde yeniden tasarlanması veya iyileştirilmesini sağlamaya yetecek derecede anlaşılana kadar tekrarlanır. Belirli bir analiz çalışmasında belirlenen en küçük alt süreçler faaliyet olarak adlandırılır. Olası bir dizi isimlendirme kuralı için, bakınız Süreç Hiyerarşisi.

Yan İş Süreçleri

Temel iş süreçlerini destekleyen veya şirketin ürettiği en önemli ürün ve hizmetler arasındaki yer almayan ürün ve hizmetleri üreten süreçler. Pek çok şirkette, bilgi teknolojileri ve insan kaynakları süreçleri yan süreç olarak kabul edilir çünkü bu süreçler temel iş süreçlerine destek hizmetleri sunmak için kullanılmaktadır.

Süper-sistem Diyagramı

Şirketin boş bir kutucuk ile temsil edildiği ve şirkete girdi ve çıktı sağlayan tedarikçiler ve müşteriler gibi öğeler üzerine odaklanan bir teşkilat diyagramı. Normalde dış öğeler dört gruba ayrılır: tedarikçiler solda, müşteriler ve paydaşlar sağda, hükümet ve çevreye ilişkin faktörler üste ve rakipler alta.

Tedarikçi Yönelimli e-İş Uygulamaları

Çalışmaların koordinasyonunu sağlamak için şirketlere iş ortakları ve tedarikçiler ile bağlantı kurma imkanı sunmak amacıyla interneti kullanan iş süreçleri ve internet uygulamaları. (Müşteri Yönelimli ve Kurum İçi Uygulamalar ile karşılaştırınız.)

Tedarik Zinciri Konseyi (SCC)

29

Kurumsal tedarik zincirlerini iyileştirmek için çalışan uluslararası şirketler birliği. SCC konferansları, yayınları ve eğitim programları bulunmaktadır. SCC tedarik zinciri sistemlerinin üretilmesine yönelik bir sistematik süreç metodolojisi olan SCOR’u desteklemektedir (Bkz. SCOR). Daha fazla bilgi almak için www.supply-chain.org adresini ziyaret edeniz.

Kulvar

İş süreç diyagramındaki bir şerit. Belirli bir süreç veya faaliyetten kimin sorumlu olduğunu göstermenin bir yolu. Kulvarlar süreç diyagramının sol tarafında isimlendirilir. Pek çok durumda, kulvarlar birimler, birimler içindeki gruplar, kişiler veya uygulamalar, uygulama sistemleri veya veritabanlarından oluşmaktadır. İstisnai durumlarda, kulvarlar coğrafi bölgeleri de temsil edebilir. Belirli bir kulvarda yer alan süreçler, alt süreçler veya faaliyetler süreç diyagramının sol ekseninde yer alan tarafın sorumluluğundadır. (Bazı iş akışı araçları kulvarları dikey sıralar olarak göstermektedir. Aslında bu burada gösterilen süreç diyagramlarını doksan derece döndürebilir. Bu tercihe bağlı bir durumdur, yani süreçlerin yukarıdan aşağı yerine soldan sağa doğru olması tercih edilebilir.)

Senkron Süreç

Bir senkron süreçte, bir aktivite bir diğerine mesaj gönderir ve devam etmeden önce cevabın gelmesini bekler. Bir kişiye telefon edilmesi bir senkron süreçtir – görüşmek istediğiniz kişi telefona cevap vermezse süreç devam etmez. Telesekretere mesaj bırakmak ise asenkron bir süreçtir. Mesajınızı bırakır ve mesaj alındığında cevap alacağınızı düşünerek işinize devam edersiniz.

Sistem

Ortak bir amaç için birlikte hareket eden bir grup parça veya fonksiyon. Otomobil ulaşımı sağlamak amacıyla birlikte hareket eden bileşenlerin oluşturduğu bir sistemdir. Sistemler sınırlar içinde faaliyet gösterir. İstemler genelde dışarıdan girdi alır ve faaliyetlerinin sonucunda çıktı üretirler. Sistemler sistemleri içerebilir. Farklı sistem analiz uzmanı okulları bulunmaktadır. Bazıları resmi olmayan ve tanımlayıcı yaklaşımlar üzerinde dururken, bazıları da resmi, matematiksel ve dinamik yaklaşımlar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Kurumlar, iş süreçleri ve yazılım uygulamaları bu sistemlere örnektir.

Sistem

Ortak bir amaç için birlikte faaliyet gösteren bir grup öğe, parça, kişi veya kurum.

Sistem Analisti, Sistem Mimarı, Sistem Tasarımcısı

Yazılım uygulamalarını, sistemleri veya altyapıyı analiz eden, tasarlayan ve geliştiren kişiler.

Sistem Dinamikleri

30

Alt sistemleri birbirine bağlayan ve zaman içinde gerçekleşen dinamik değişiklikleri açıklayan geribildirim döngülerini vurgulayan sistemleri modellemeye yönelik spesifik bir yaklaşım. Bu yaklaşım genellikle Jay Forrester ile ilişkilendirilir.

Sistemler Yaklaşımı

Bir dizi varlık, faaliyet ve kurumu sistemler olarak kavramlaştırma. Öğelerin birbirleriyle nasıl ilişki kurduğu ve birbirine nasıl dayandığı üzerine odaklanır. Peter Senge buna Beşinci Disiplin adını vermiştir.

T Kurumun Üç Seviyesi (Performans Çerçevesi)

Bir Rummler-Brache kavramı. Buna göre iş süreci analizi üç temel seviyeden oluşmaktadır: kurumsal seviye, süreç seviyesi ve faaliyet veya performans seviyesi (Performansın İyileştirilmesi’nde İş Seviyesi olarak adlandırılmıştır). Bazı durumlarda matris olarak gösterilen Performans Çerçevesi’nde üç seviye dikey eksende gösterilirken, görüş ve bakış açıları yatay eksende gösterilmektedir: Hedefler ve Ölçütler, Tasarım ve Uygulama ve Yönetim. Kapsamlı bir iş süreci yaklaşımında karşılaşılabilecek sorunların iyi bir şekilde sınıflandırılması.

Toplam Kalite Yönetimi (TQM)

Süreçlerin kalitesini yükseltmeye yönelik bir hareket, bir endüstriyel disiplin ve bir dizi teknik. TQM süreçlerin çıktı kalitesini yükseltmek ve sürdürmek amacıyla daimi ölçütlere ve istatistiksel tekniklere önem verir. Genellikle Edwards Deming ile ilişkilendirilir.

İşlem İşleme

Veritabanlarını değiştiren iş akışı veya diğer yazılım sistemleri. En katı işlem işleme sistemleri doğru olarak tamamlandığını garanti etmek için gerçekleştirilen her işlemin bir kopyasını alır. Her şeyin kötüye gitmesi durumunda, sahip olunan tüm veriler orijinal durumlarına döndürülür. Bir hesaptan diğerine para aktarılacağı zaman, sistem paranın bir hesaptan çekilerek diğerine yatırılıp yatırılmadığını kontrol eder ve her iki faaliyetin de yerine getirildiğinden emin olmadan işlemi sonuçlandırmaz.

İşlem veya Üretim İş Akışı Sistemleri

Belge ve bilgileri bir iş akışı modelini izleyerek bir terminalden diğerine aktaran bir tür iş akışı sistemi. (Yapısal Olmayan ve İdari İş Akışı Sistemleri ile karşılaştırınız.)

Yeni Bir Sürece Geçiş

Geçiş süreci yöneticiler ve çalışanlar yeni sürece ilişkin eğitim programını tamamlayıp bunu gerçek anlamda kullanmaya başladığında gerçekleşir. Başarılı bir geçiş üst düzey yönetimin desteğinin sağlanmasına ve yerel yöneticilerin yeni sürecin doğru

31

şekilde uygulandığından emin olacak şekilde çalışmasını sağlayacak önlem ve teşvik sistemlerinin yerleştirilmesine bağlıdır.

U UDDI (Evrensel Tanımlama, Keşif ve Entegrasyon)

WSDL dili üzerine temellenmiş ve bir web sisteminin diğer web sistemlerinin yerini belirlemesini ve bu sistem için hangi format mesajlarına ihtiyaç olduğunu belirlemesini sağlayan bir web protokolü.

UML (Birleşik Modelleme Dili)

Yazılım sistemlerini modellemeye yönelik bir uluslararası standart notasyon. UML iş süreçlerini ve iş akışı diyagramlarını modellemek için kullanılan Faaliyet Diyagramı dahil olmak üzere çeşitli türde diyagramları desteklemektedir. UML OMG tarafından geliştirilmiştir ve devam ettirilmektedir.

Kullanım Diyagramı

Bir tür UML diyagramı. Genellikle bir sistem için yazılım gereksinimlerini tanımlayan yazılım geliştiriciler tarafından kullanılmaktadır. Kullanım diyagramları kullanıcıların uygulamayı nasıl kullandığına dair senaryolar üzerine odaklanır.

V Katma Değerli Faaliyet

Bir ürün veya hizmete katma değer sağlayan bir süreç veya faaliyet. Değer müşteri tarafından belirlenir. Müşteri bir şirketin müşterisi veya süreç veya faaliyetin sonucunu elde eden bir iç müşteri olabilir. Bir faaliyet veya süreç üç gerekliliği de yerine getirirse katma değer sağlar: (1) müşteri süreç veya faaliyetin bedelini ödemek isterse, (2) süreç veya faaliyet süreç veya faaliyeti fiziksel olarak değiştiriyor ya da dönüştürüyorsa ve (3) süreç veya faaliyet ilk uygulamada başarılı oluyorsa.

Değer Zinciri

Müşteri talebi veya şirketin yeni bir iş dalına giriş yapma kararı almasıyla başlatılan ve müşteriye bir ürün veya hizmet sağlanması ile sonuçlanan oldukça geniş ölçekli bir iş süreci. Değer zinciri çıktıya katkıda bulunan her şeyi içermektedir. Her bir faaliyetin tüm masraflarını değer zincirine ekleyerek, bir kurum değer zincirinin kar payını belirleyebilir. Pek çok kurum 3–15 değer zinciri desteklemektedir. Pek çok yönetici değer zincirini Michael Porter’ın Rekabet Avantajı’ndaki (1985) tanım ile aynı anlamda düşünmektedir.

Değer Önerisi

Bir ürün, hizmet veya sürecin müşteriye sağlayacağı değerin tanımı. Tüm rakiplerin kimler olduğunu ortaya koyacak şekilde somut bir şekilde tanımlanmalıdır. Bu nedenle, bir kişi müşterilere kitap

32

sağladığını söylemek yerine müşterilere eğitim ve eğlence sağlandığını söylemelidir.

Katma Değer Analizi

Katma değer sağlamayan veya en azından katma değer sağlayan faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde katkısı olmayan faaliyetlerin kaldırılması üzerine odaklanan bir süreç yeniden tasarımı deseni.

Katma Değeri Destekleyici Faaliyetler

Tek başına katma değer sağlama ölçütlerini karşılamayan ancak katma değer sağlayan faaliyetlerin gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan faaliyet veya süreçler. Katma değeri destekleyici faaliyetler pek çok yazılım uygulamasının geliştirilmesinde yer alan faaliyetlerdir.

Dikey Uyumlaştırma

Stratejik hedeflerin ve ölçütlerin değer zincirlerinden faaliyetlere uyumlaştırılması üzerine odaklanır. Bazı durumlarda yöneticilerin hedeflerini ve değerlendirme ölçütlerini kurumsal stratejilerden amirin hedeflerine uyumlaştıran yönetim sistemlerini içerir.

W W3C (Dünya Çapında Ağ Birliği)

İnternet ve web dilleri ve protokolleri geliştiren ve yayınlayan bir standartlar konsorsiyumu. Daha fazla bilgi için www.w3c.org adresini ziyaret ediniz.

WSFL (Web Servisleri Akış Dili) IBM’nin XML iş süreci dili. Bakınız BPEL4WS. Web Servisleri

Faaliyetlere veya yazılım bileşenlerine bağlanmak için interneti kullanan dağıtılmış veya sanal uygulamalar ya da süreçler anlamına gelen belirsiz bir terim. Bir seyahat web sitesi müşteriden rezervasyon alır ve daha sonra oda olup olmadığı kontrol etmek için web yoluyla bir otel uygulamasına mesaj gönderir, odayı rezerve eder ve müşteriye rezervasyonunun onaylandığını bildirir. Bu bir web hizmetleri uygulamasıdır.

İş Akışı

Bir süreç veya bilgi ya da materyalin bir faaliyetten (çalışma alanı) diğerine aktarılması için kullanılan genel bir terim.

İş Akışı Yönetimi Koalisyonu (WfMC)

Standartlar üzerine ortak çalışmalar gerçekleştiren ve bilgi paylaşan iş akışı sistemleri satıcıları ve kullanıcılarının oluşturduğu bir konsorsiyum. Daha fazla bilgi için www.wfmc.org adresini ziyaret ediniz.

33

İş Akışı Modeli Süreç diyagramına verilen başka bir ad. Genellikle hem diyagramı hem de bir faaliyetten diğerine bilgi akışını tanımlayan kuralları içerir. Bir iş akışı sistemi veya motoru ile birlikte kullanıldığında, bilgiyi bir veritabanından bilgisayar terminallerine aktaran iş akışı sistemleri için bir program haline gelen bir yazılım temelli süreç diyagramıdır.

İş Akışı Referans Modeli

Bir iş akışı yönetimi sistemini tanımlamak ve en önemli sistem arayüzlerini belirlemek amacıyla İş Akışı Yönetimi Koalisyonu tarafından geliştirilen bir model. Diğer WfMC standartları bu modele atıfta bulunmaktadır.

İş Akışı Sistemi veya Motoru

Analistlere bir süreci ve süreç kararlarını yöneten kuralları tanımlama konusunda yardımcı olan ve ardından spesifik örneklere ve vakalara ilişkin bilginin terminallere ve veritabanlarına dağıtımını yöneten bir yazılım aracı veya programı. Pek çok satıcı ve başlıca kullanıcılar İş Akışı Yönetimi Koalisyonu’nun üyesidir.

X XLANG Microsoft XML iş süreci dili Bakınız BPEL4WS. XML (Genişletilebilir İşaretleme Dili)

W3C tarafından tanımlanan bir internet protokolü. Bir dosya içerisinde hem verileri hem de verilerin nasıl yorumlanması gerektiğini anlatan kuralları içeren bir dosya formatı. Bir kişi XML kullanarak XML dilleri oluşturabilir – aslında şirketlerin veri alışverişini

34

kolaylaştırmak amacıyla spesifik bir şekilde kullanılmaları konusunda mutabık olduğu terim dizileri. Uygulamalar ile şirketler arasında internet üzerinden veri aktarımını gerçekleştirmenin en popüler yoludur.

XML İş Süreci Dili

Bir kişinin iş süreçlerini ve bunların ilişkilerini tanımlayabileceği bir bilgisayar dili. Bu diller mesaj göndermek için XML kullanır.

XPDL (XML Tabanlı Süreç Tanımlama Dili)

İş Akışı Yönetimi Koalisyonu (WfMC) iş akışı araçlarının iş süreçlerine ilişkin bilgiyi internet üzerinden birbirlerine nasıl iletebileceğini anlatmak amacıyla bu standart dili oluşturmuştur.

Z Zachman Çerçevesi

Zachman iş ve yazılım mimarilerini açıklayan bir çerçeve ortaya koyan bir IBM araştırmacısıdır. Zachman dikey eksende genellik ve spesifiklik seviyelerini göstermiştir. Yatay eksende ise Veri, Fonksiyon ve Ağ olmak üzere üç öğeye yer vermiştir. Zachman daha sonra kendi şirketini kurmuş ve üç öğe daha eklemiştir: Kişiler, Zaman ve Motivasyon. Pek çok kişi Zachman’ın mimariyi en iyi tanımlayan çerçeveyi ortaya koyduğunu düşünmekte ve her türlü spesifik mimariyi Zachman Çerçevesi’nde nerede yer aldığına bakarak konumlandırmak istemektedir. Daha fazla bilgi için www.zifa.com adresini ziyaret ediniz.