Ekologiczny poradnik WWF

rybaobiad?

Jakana

Wyprodukowano na papierze ekologicznym Cyclus Print

SMACZNEGO! (zielone światło)

UWAGA! (żółte światło)

NIE KUPUJ! (czerwone światło)

* czarniak* flądra (stornia)* karp* łosoś hodowlany (norweski)* łosoś pacyficzny* mintaj* okoń

* homar norweski* krewetka z Morza Północnego* makrela* panga* plamiak* pstrąg potokowy

* dorsz

* halibut atlantycki* krewetki tropikalne* łosoś bałtycki nie pochodzący

z hodowli

* gładzica

* omułek jadalny, hodowlany* pstrąg tęczowy* sandacz pochodzący

z wód słodkich* szczupak* szprot* śledź

* sieja* sielawa* tuńczyki (oprócz tuńczyka

błękitnopłetwego)* turbot

* rekiny i płaszczki* sola* tuńczyk błękitnopłetwy* węgorz

Te gatunki nie są zagrożone przełowieniem.Możesz je kupować i jeść z czystym sumieniem:

Te gatunki nie są bezpośrednio zagrożone przełowieniem.Jeśli to jednak możliwe, ogranicz ich zakup i spożycie.Zalecenie to wynika z faktu, że wiedza o liczebności tych gatunkówjest niepełna (może ich być znacznie mniej niż się sądzi!)albo sposób ich połowu jest szkodliwy dla środowiska.

Tych gatunków nie kupuj. Łowi się ich znacznie więcej niż todopuszczalne (grozi im całkowite wyginięcie!) lub/oraz ichpołów powoduje poważne zagrożenie dla środowiska.

Sprawdź nasze przepisy kulinarne: wwf.pl/smacznego.pdf

Zapraszamy do lektury przewodnika, w którym przedstawiamynajczęściej podawane na polskich stołach gatunki ryb i skorupiaków.Oznaczyliśmy je tak, aby ułatwić konsumentowi odpowiedzialnywybór. Światło zielone oznacza , żółtea czerwone . Ostrzeżenia dotyczą przede wszystkimtych ryb, których przetrwanie w naturalnym środowisku jestzagrożone. Są to gatunki, które - jeśli nadal będą łowionena obecną skalę - wkrótce całkowicie znikną z mórz czy rzek,a w konsekwencji z naszych stołów. Żółte i czerwone światłodotyczy czasem również gatunków, które łowi się w sposóbwyjątkowo szkodliwy dla środowiska.

Wymarcie gatunku może mieć wielorakie, bardzo negatywne skutki.Jeżeli np. wyłowione zostaną wszystkie dorsze będzie oznaczało tonie tylko, że stracimy możliwość jedzenia tej smacznej ryby. Naruszyto równowagę ekologiczną w Bałtyku i ogromna liczba innychgatunków znajdzie się w niebezpieczeństwie. Gdy zabraknie rybw Morzu Bałtyckim ucierpi także polskie rybołówstwo.

Niestety, w efekcie prowadzonych w wielu miejscach na świecierabunkowych połowów, wiele gatunków ryb wymaga dzisiajwyjątkowej ochrony. Niektóre z nich (te oznaczone czerwonymświatłem w naszym poradniku) w ogóle nie powinny być łowione.Nie powinny również trafiać na nasze stoły - tak długo, aż zdążą sięponownie rozmnożyć w przyrodzie na tyle licznie, że przestanieim grozić wymarcie.

120 z 200 gatunków ryb najpopularniejszych w handluna świecie jest zagrożonych lub znajduje się na granicywyginięcia.

"Jedz śmiało!" "Ostrożnie""Nie kupuj!"

rybaobiad?

Jakana

Rola konsumenta - co możesz zrobić?

To Ty, jako konsument, decydujesz o tym, które ryby łowisię na świecie!

Informacje zawarte w tym poradniku znacznie ułatwiąCi świadomy wybór.

Ważne wskazówki:

Wybór, którego dokonujesz w sklepie czy restauracji, wpływarównież na skalę połowów. Np. jeśli wiele osób kupuje dorsza,rybacy - w poszukiwaniu zysku - będą łowić właśnie tę rybę.Tak długo, aż jej zabraknie. Jeśli zrezygnujemy z jej kupowania- rybacy ograniczą połowy, pozwalając jej ocaleć.

Korzystaj ze swojej władzy i wybieraj świadomie!Zamiast bezpowrotnie niszczyć zasoby mórz, rzek i jezior, możemyczerpać z nich w rozsądny sposób i zagwarantować sobie i naszymdzieciom możliwość korzystania z nich jeszcze przez długie lata.Twój świadomy wybór pomoże również polskiemu rybołówstwupozostać dochodową branżą.

* Nie kupuj ryb młodocianych, które nie miały jeszcze szansy wydaćna świat potomstwa. Jak je rozpoznać? Przejrzyj poradnik, przyopisach poszczególnych gatunków znajdziesz wskazówkę, jakapowinna być wielkość dorosłej ryby. Jeżeli sprzedawane okazy sąmniejsze, to znaczy, że masz do czynienia z osobnikiem zbytmłodym. Trafiają one do sklepów wbrew prawu.

* Zwracaj uwagę na to, skąd pochodzi ryba, którą chcesz kupić.Zasoby danego gatunku w jednym akwenie mogą być stabilne,podczas gdy w innym akwenie bardzo niskie.

* Kupuj produkty rybne z ekologicznym certyfikatem. W polskichsklepach znajdziesz już produkty rybne ze znakiem MSC.

* Proś o ryby z lokalnych połowów. To pomoże lokalnymspołecznościom, przyczyni się do promocji połowu na małą skalęi zmniejszy potrzeby transportu ryb. Co więcej, ryby z takiegoźródła będą świeższe!

* Pytaj śmiało w sklepie czy restauracji o wyżej wymienionezagadnienia i nie zrażaj się jeśli nie uzyskasz odpowiedzi.Poprzez zadawanie sprzedawcom pytań przyczynisz siędo wzbogacenia ich wiedzy i jednocześnie do ochronyzasobów morskich.

Kupuj produkty rybne ze znakiem MSCRada Certyfikacji Produktów Morza (The Marine Stewardship Council)jest niezależną organizacją, która nadaje ekologiczne oznakowaniaproduktom z ryb. Produkty te muszą spełniać określone standardy.Przede wszystkim muszą pochodzić z łowisk dobrze zarządzanych,z których ryby wyławia się z poszanowaniem dla przyrody(zrównoważone rybołówstwo). Ten sposób prowadzenia połowówgwarantuje zachowanie bogactwa fauny i flory w morzu.Na polskim rynku znajdują się już produkty z oznakowaniem MSC.Mamy nadzieję, że podobnie jak w wielu europejskich państwach,również w Polsce już wkrótce będzie więcej tak oznakowanychproduktów.

Aby w przyszłości również móc cieszyć się jedzeniem ryb,powinniśmy świadomie korzystać z bogactw jezior, rzeki mórz. W przeciwnym razie niektórych gatunków możew niedalekiej przyszłości po prostu zabraknąć.

Więcej informacji: www.msc.org.

MSCI0428

CZARNIAK Pollachius virens

CZY WIESZ,

:

:

Jest to ryba z rodziny dorszowatych, ale w odróżnieniu od dorsza żyjegłównie w ławicach, które najczęściej trzymają się górnych warstwwody. Czarniak jest bardzo smaczny.

Najwi zasoby znajdują się w MorzuPółnocnym, Morzu Barentsa i wokół Islandii.

Czarniak nie jest dziś uważany za rybę przełowioną.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ększe

ZALECENIA

Kupuj bez obaw czarniaki, które zostały schwytane w Morzu Północnymi wzdłuż wybrzeży Norwegii.

40 cm (unikaj filetów, które są krótsze niż 30 cm).

Zielone światło

Minimalny wymiar:

DORSZ Gadus morhua

CZY WIESZ,

:

:

Dorsze żyją w zimnych wodach, często na głębokości 500-600 metrów.Duże populacje oceaniczne przemierzają setki kilometrów w poszuki-waniu jedzenia i miejsc do tarła. Populacje yj ce wzd wybrze

Kiedy dorsze dojrzewają płciowo mają od 40 do 50cm długości.

W całym Bałtyku i w Morzu P orazw części północnego Atlantyku od Morza Barentsa, aż po zachodniewybrzeże Francji.

W Bałtyku poważnie zagrożony! Całkowite wyginięcie groziwschodniej części stada dorsza, niestety tej właśnie, na której połowyprowadzą polscy rybacy. Przyczyną wymierania ryb są nielegalnepołowy i brak przestrzegania zasad ochrony tego gatunku.Stosunkowo bezpieczne są jedynie arktyczne populacje dorszaw Morzu Barentsa.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ż ą łuż ży sąmniej wędrowne.

ółnocnym

ZALECENIA

Czerwone światło

Minimalny wymiar:

Najlepiej zrezygnuj z kupowania dorsza, ponieważ prawie wszystkiepopulacje są przełowione. Unikaj szczególnie dorszy z Bałtyku i MorzaPółnocnego!

Jeśli już musisz kupić dorsza, wybieraj wyłącznie ryby, które mają conajmniej 45-50 cm. W żadnym przypadku nie kupuj dorsza mniejszegoniż 38 cm. Nie kupuj filetów z dorsza krótszych niż 30 cm, ponieważmniejsze okazy nie miały jeszcze szans, aby wydać na świat potomstwo.

FLĄDRA (Stornia)Platichthys flesus

CZY WIESZ,

:

:

Flądra, zwana również stornią, jest najczęściej spotykana w wodachsłonawych, a tak . Zamieszkuje wszelkiego rodzajumiękkie dna, zarówno muliste, jak i piaszczyste. Flądra jest aktywnanocą, a w dzień leży zakopana w dnie. Żywi się małymi skorupiakami,wieloszczetami i mięczakami. Zim

Występuje wzdłuż wybrzeży całej Europy aż doMorza Barentsa i Morza Białego. Spotykana jest w całym Bałtyku,szczególnie często w okolicach ujść rzek.

Flądra w Morzu Ba nie jest zagrożona.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

że w ujściach rzek

ą prawie całkowicie przestaje sięodżywiać i migruje do głębszych, bardziej słonych wód.

łtyckim

ZALECENIA

Kupuj duże flądry bez obaw. Mięso tej ryby jest doskonałe!

Kupuj tylko flądry większe niż 20 cm.

Zielone światło

Minimalny wymiar:

GŁADZICAPleuronectes platessa

CZY WIESZ,

:

:

Gładzica jest charakterystyczną rybą przybrzeżną, która preferujeprzede wszystkim otwarte piaszczyste i gliniaste dno od brzegu ażdo około 200 m głębokości. Żywi się różnymi zwierzętami, takimijak małże, wieloszczety i różne skorupiaki. Jest aktywna ranooraz w nocy, wiGładzica może dożyć 50 lat, ale większość okazów zostajewyłowionych na długo przed osiągnięciem takiego wieku.

Gładzica występuje wzdłuż całego zachodniegowybrzeża Europy, także w części Morza Śródziemnego, u wybrzeżyIslandii, a także w Bałtyku. Najważniejsze miejsce rozmnażania sięgładzic znajdują się u wybrzeży Belgii i Holandii.

Według szacunków obecnie gładzica jest przełowiona wszędziez wyjątkiem Morza Irlandzkiego, gdzie z jednego stada jest pozyskiwanaw sposób zrównoważony.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ększość dnia spędza natomiast zakopana w dnie.

ZALECENIA

Najlepiej unikaj kupowania gładzic, ponieważ większość populacjijest przełowionych. Je

Unikaj filetów mniejszych niż 20 cm.

Czerwone światło

śli jednak koniecznie chcesz ją kupić, wybierajryby mierzące co najmniej 30 cm.

HALIBUT ATLANTYCKIHippoglossus hippoglossus

ZALECENIA

Czerwone światłoNie kupuj halibuta atlantyckiego, ponieważ jest silnie przełowiony.Szczególnie unikaj ryb z wód północnych!W sklepach często sprzedaje się rybę zwaną halibutem mniejszymlub niebieskim, której łacińska nazwa to .Halibut mniejszy (niebieski) osiąga najwyżej 120 cm długości i 45 kgwagi. Ten gatunek halibuta także jest zagrożony z powodu przełowieniai nie należy go kupować.

Reinhardtius hippoglossoides

CZY WIESZ,

:

:

Halibut atlantycki jest żarłoczną rybą drapieżną, która poluje na dorsze,plamiaki i inne ryby denne, ale również w wyższych warstwach wody.Halibut atlantycki może osiągnąć wielkość 3-4 m i ważyć ponad 300 kg.

Wybrzeże Norwegii, Szkocja, Grenlandia, NowaFunlandia, Irlandia i Morze Barentsa.

Powolny wzrost i późne dojrzewanie płciowe sprawiają,że halibut jest bardzo wrażliwy na przełowienie. Prawie wszędziepopulacje są zagrożone.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

HOMAR NORWESKINephrops norvegicus

CZY WIESZ,

:

:

Homar norweski w ciągu dnia przebywa głównie w tunelach i dziurach,które wykopuje w miękkim dnie na głębokości 30-250 metrów. Nocąwychodzi w poszukiwaniu pożywienia. Swoje ofiary odnajdujeza pomocą węchu, którego receptory umieszczone są na końcuczułków. Samice składają jaja co drugi rok. Dojrzałość płciową homarnorweski osiąga dopiero w wieku 3-5 lat, mierząc zaledwie 10 cm.Dorosły samiec może mieć 24 cm długości od kolca czołowegopo koniec ogona. Samice są nieco mniejsze.

Wzdłuż całej europejskiej części wybrzeża Atlantykuod Norwegii po Portugalię.

Homary norweskie występujące w Europie Północnej nie są dziśuznawane za przełowione, w przeciwie

w południowo-wschodnim Atlantyku, wzdłuż wybrzeżyHiszpanii i Porugalii.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STANństwie do bardzo zmniejszo-

nych zasobów

ZALECENIA

Liczba homarów norweskich zmniejszyła się nieco w ostatnich latachi gatunek ten może być na granicy przełowienia w niektórych regionach.

Żółte światło

KARP Cyprinus carpio

CZY WIESZ,

:

Karp jest jedną z najważniejszych ryb hodowlanych w Polsce. Wedugszacunk a świecie odławia się ok. 200 tys. ton karpia rocznie.Przez wędkarzy karp jest uważany za rybę waleczną i przebiegłą.Karp, występujący w polskich jeziorach i rzekach, jest albo uciekinieremze stawów sztucznych, albo został tam wprowadzony przez zarybianie.W Polsce karp nie rozradza się w

- jest to gatunek od wielu setek lathodowany w gospodarstwach rybackich.

Wody słodkie.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

ów n

środowisku naturalnym ze względuna zbyt niską temperaturę wody

ZALECENIA

Kupuj karpia bez obaw. W polskich sklepach znajdziesz tylko karpiehodowlane.

Zielone światło

KREWETKA PÓŁNOCNAPandalus borealis

CZY WIESZ,

:

:

Krewetka północna żyje na dnach utworzonych z miękkich osadów,na głębokości 50-500 metrów. Krewetki rozmnażają się jesienią,a samice przechowują zapłodnioną ikrę przez całą zimę. Dorosłakrewetka północna może mieć 16-17 cm długości.

Morze Północne, Morze Barentsa, Islandia,Grenlandia, Nowa Funlandia oraz północny Ocean Spokojny.

Populacje krewetki p są uważane za stabilne.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN ółnocnej

ZALECENIA

Krewetka północna nie jest przełowiona. Połowy krewetek wiążą sięjednak z dużą liczbą przypadkowo złapanych ryb i innych morskichorganizmów i mogą powodować uszkodzenia dna morskiego.Najlepiej kupuj norweskie i grenlandzkie krewetki północne, ponieważtamtejsze prawo wymaga stosowania metod minimalizujących połowyuboczne.

Żółte światło

KREWETKI TROPIKALNE(m.in. TYGRYSIA, KRÓLEWSKA, JUMBO)Należące do rodziny m.in.Penaeidae, Penaeus monodon

ZALECENIA

Czerwone światłoNie kupuj krewetek tropikalnych należących do rodziny .Zamiast nich pytaj o "amaebi" (japońska nazwa słodkich krewetek)- są to duże krewetki, które można spożywać zamiast krewetektropikalnych.

Penaeidae

CZY WIESZ,Jest wiele gatunków krewetek tropikalnych, które spotyka sięna naszym rynku. Niektóre z nich są od

, inne pochodzą z hodowli, ale jedna i druga metoda ichpozyskiwania wiąże się z problemami środowiskowymi. Dzikie krewetkipoławiane są często metodą trałowania, które uszkadza dno, koralei inne organizmy denne. Wysokie są też połowy uboczne żółwi i innychzwierząt. Hodowle krewetek uważane są przez wielu za jednoz największych zagrożeń dla lasów namorzynowych i innych wrażliwychśrodowisk przybrzeżnych. Lasy namorzynowe (ostoja wielu zr

są wycinane w celu uzyskania miejsca na hodowlekrewetek.

ŻE...

ławiane ze środowiskanaturalnego

óżnico-wanych form życia)

ŁOSOŚ ATLANTYCKISalmo salar

CZY WIESZ,

:

:

Łosoś może mieć do 150 cm i ważyć do 45 kg, ale sztuki ważące ponad20 kg są rzadkie. Przed wojną łosoś w Polsce występował od Bałtykudo Dunajca i od Niemna po Drawę. Po wojnie było go coraz mniej i dziśdoszło do tego, że praktycznie wyginął, przede wszystkim w efekciebudowy zapór na rzekach i zanieczyszczenia wód. Śmierć gatunkuto prawdziwy dramat dla przyrody, który niesie ze sobą negatywnekonsekwencje dla pozostałych organizmów żyjących w danym środo-wisku. Dlatego WWF podjął działania zmierzające do ponownegowprowadzenia łososia do polskich wód, przede wszystkim do Wisły.

Północny Atlantyk, Bałtyk, niektóre rzeki w północnejEuropie i Ameryce Północnej.

Większość dzikich populacji łososia w Bałtyku jest w złej kondycji.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ZALECENIA

Czerwone światło

Zielone światło

Nie kupuj łososi z naturalnie rozmnażających się populacji bałtyckich,ponieważ są one poważnie zagrożone.

W polskich sklepach dostępny jest już łosoś pacyficzny, poławianyu wybrzeży Alaski, posiadający certyfikat MSC - można go spożywaćbez obaw.

Najczęściej spotykany w polskich sklepach. Kupuj go bez obaw.

(Oncorhynchus gorbuscha)

Łosoś bałtycki

Łosoś pacyficzny

Łosoś hodowlany (norweski)

MAKRELAScomber scombrus

CZY WIESZ,

:

:

Makrele sakrela żyje w otwartych wodach,

gdzie pływa blisko powierzchni w poszukiwaniu drobnych zwierzątplanktonowych i małych ryb, jak np. śledzie. Makrele dojrzewająpłciowo w wieku 3-4 lat i osiągają wtedy długość około 30 cm.Żyją do 20 lat.

Od Morza Północnego aż do Morza Śródziemnego,Morze Czarne, po okolice Islandii i NowejFunlandii.

Makrela w Morzu Północnym jest obecnie przełowiona.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ą rybami wędrownymi, w Morzu Bałtyckim pojawiają siępo tarle i odpływają przed zimą. M

łudniowo-zachodni Bałtyk,

ZALECENIA

Nie kupuj makreli pochodzcej z Morza Północnego.Żółte światło

MINTAJTheragra chalcogramma

CZY WIESZ,

:

:

Mintaj jest jedną z najważniejszych ryb dla światowego rybołówstwa.Należy do rodziny dorszowatych i podobnie jak dorsz posiada trzypłetwy grzbietowe i wąsy. Zamieszkuje płytkie wody oraz głębinydo 200 m. W ciągu dnia przemieszcza się pomiędzy dnem morzaa powierzchnią wody. Jest to ryba stosunkowo szybko rosnąca,która dożywa nawet 17 lat, żywi się głównie krylem, skorupiakamii innymi rybami. Samice często są chwytane podczas okresugodowego dla ikry, a mięso mintaja wykorzystywane jest do produkcjipaluszków rybnych, filetów, a także jako surimi - imitacja mięsa z kraba.

Mintaj jest północno-pacyficznym ekologicznymodpowiednikiem atlantyckiego dorsza. Żyje w zimnych wodach wzdłużzachodniego wybrzeża Ameryki i wschodniego wybrzeża Azji.

Zasoby stosunkowo stabilne.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ZALECENIA

Kupuj mintaja bez obaw. Wybieraj jednak przede wszystkim mintajepochodzące z Zatoki Alaski, Morza Beringa i Wysp Aleuckich,które posiadają certyfikat MSC.

Zielone światło

OKOŃ EUROPEJSKIPerca fluviatilis

CZY WIESZ,

:

:

Okoń jest smaczną rybą, której mi docenia się już od tysięcy lat.W przeszłości wykorzystywano również ości i łuski okoni do wyrabianiakleju i ozdób. Mówi się, że okoń "bierze na wszystko", dlatego teżod dawna jest popularną rybą wśród wędkarzy. Niedoświadczeniwędkarze mogą go pomylić z sandaczem, jednak ten drugi wyróżniasię smuklejszą budową, większymi gabarytami i inną paszczą.Odławiany jest z uwagi na smaczne mięso.

Okoń żyje w rzekach i jeziorach w całym kraju.

Populacje są w dobrym stanie.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ęso

ZALECENIA

Kupuj okonie bez obaw.

Unikaj kupowania ryb mniejszych niż 15 cm.

Zielone światło

Minimalny wymiar:

OMUŁEK JADALNYMytilus edulis

CZY WIESZ,

:

Omułki żyją na kamieniach, skalistym dnie i innych stałych podłożachdo głębokości około 10 metrów, najchętniej w miejscach gdzie wodajest w ruchu. Hoduje się je na rozmaite sposoby, między innymina palach lub linach. Nie trzeba ich karmić, ponieważ żywią sięplanktonem, który filtrują z wody. Dlatego też hodowle omułkówoczyszczają wodę z nadmiernych ilości składników pokarmowych.

Wzdłuż wybrzeży Atlantyku.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

ZALECENIA

Kupuj bez obaw zwłaszcza świeże omułki hodowane na linach.Są one hodowane zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Zielone światło

PANGAPangasius hypophthalmus

CZY WIESZ,

:

:

Panga to nazwa używana dla wielu gatunków ryb pochodzącychz delty Mekongu. W Polsce doś często spotykany pod tą nazwą jestmorski gatunek . Natomiast w handlu najczęściejspotyka się sprowadzanego z wietnamskich hodowli suma rekiniego( ) sprzedawanego jako panga.

Panga w stanie naturalnym występuje w delcieMekongu w południowo-wschodniej Azji. W wielu rejonach Azji jest teżhodowana.

Szacuje się, że zasoby pangi w środowisku naturalnym są niskie.Wiąże się to z dużym zanieczyszczeniem rzeki Mekong.

Megalaspis cordyla

Pangasius hypophthalmus

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ć

ZALECENIA

Nie kupuj pangi pochodzącej z hodowli w Wietnamie, gdyż te hodowlenie są prowadzone w sposób zrównoważony.

Żółte światło

PLAMIAKMelanogrammus aeglefinus

ZALECENIA

Żółte światłoUnikaj kupowania plamiaka, gdyż gatunek ten jeszcze niedawno byłsilnie przełowiony. Jeśli koniecznie chcesz kupić plamiaka wybieraj rybymierzące co najmniej 35 cm.

CZY WIESZ,

:

:

Plamiak może osiągnąć metr długości i ważyć 14 kg. Żywi sięzwierzętami z dna takimi jak wężowidła, omułki, wieloszczety. Dorosłeplamiaki żywią się również innymi rybami. Plamiak wyst

Najwięcej plamiaków żyje w Morzu Północnym,Morzu Barentsa i wokół Islandii.

Zasoby plamiaka s

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ępujena głębokości 1-200 m. Dojrzałość płciową osiąga w wieku 3-4 lat,mierzy wówczas ok. 30-40 cm.

ą niskie. Niegdyś gatunek ten był silnieprzełowiony, obecnie ma miejsce odbudowa jego zasobów.

PSTRĄG TĘCZOWYOncorhynchus mykiss

CZY WIESZ,

:

Pstrąg tęczowy pochodzi z wód Pacyfiku Ameryki Północnej i z AzjiPółnocno-Wschodniej, ale został sprowadzony do Europy już w latachosiemdziesiątych XIX wieku. Należy do ryb łososiowatych i zwany jestniekiedy łososiem tęczowym. Dzisiejszy pstrąg tęczowy jest u naswyłącznie rybą hodowlaną. Hodowany jest najczęściej w stawach.

W Polsce wyłącznie ryba hodowlana, nie rozmnaża się bowiemw naszych wodach.

ŻE...

STAN

ZALECENIA

Kupuj pstrągi tęczowe bez obaw - pochodzą one z hodowli.Zielone światło

PSTRĄG POTOKOWYSalmo trutta morfa fario

CZY WIESZ,

:

W Polsce wyst puje na południu i północy kraju, w górskich rzekachi potokach Beskidów, Tatr, Sudetów, Dolnego Śląska, na PomorzuZachodnim i Warmii i Mazurach. Poza Polską w naturalny sposóbwystępuje w całej niemal Europie oraz północnej Afryce i nieliczniew Azji. Żyje w zimnych, dobrze natlenionych i dzikich (nieuregulowa-nych) rzekach - głównie górskich. W Polsce osiąga maksymalnieok. 80 cm i 5 kg.

W Polsce zagrożony z powodu systematycznego niszczeniajego siedlisk poprzez postępującą zabudowę hydrotechniczną rzekgórskich. W celu odbudowy zasobów pstrprowadzone jest sztuczne zarybianie.

ŻE...

STAN

ę

ąga potokowego

ZALECENIA

Unikaj kupowania pstrąga potokowego. Wybieraj jedynie rybypochodzące z hodowli

25 cm dla ryb pochodzących z Wisły i jej dopływów oraz z Odry i jejdopływów, 30 cm dla ryb pochodzących z pozostałych wód.

Żółte światło

Minimalny wymiar:

REKINY I PŁASZCZKISpodouste (Elasmobranchii)

ZALECENIA

Czerwone światłoNie kupuj rekinów i płaszczek, ponieważ większość gatunków jestprzełowiona. Wiele z nich już dziś zagrożonych jest wyginięciem i możecałkowicie zniknąć z mórz i oceanów.

CZY WIESZ,

:

:

Zarówno rekiny, jak i płaszczki rozmnażają się bardzo powoli i co rokumają tylko kilka młodych. Oznacza to, że nawet ograniczony połówmoże mieć negatywne skutki dla ich populacji. Wiele gatunkóww efekcie przełowienia jest dzisiaj zagrożonych wyginięciem.

Płaszczki i rekiny występują we wszystkich oceanachświata. Niektóre żyją w wodach słodkich.

Wiemy zdecydowanie zbyt mało o większości rekinówi płaszczek. Statystyki połowów dla niektżarłacza śledziowego wskazują jednak, że w ciągu ostatnich lat ichliczba dramatycznie zmalała.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STANórych gatunków, w tym dla

SANDACZ Sander lucioperca

CZY WIESZ,

:

:

Sandacz jest dzisiaj jedną z najważniejszych ryb słodkowodnych dlazawodowego rybołówstwa. Jest też ceniony przez konsumentów.Sandacz to drapieżnik o bardzo dobrym wzroku, dostosowanym dosłabej widoczności. Ryby te mogą osiągnąć bardzo duże wymiary,ponad metr długości i 15 kilogramów wagi, cho takie sztuki są rzadkie.Sandacz ważący 4-5 kilo uznawany jest za dobrą zdobycz. Mięsosandacza uchodzi za przysmak.

Sandacz występuje w słodkich wodach śródlądo-wych oraz w słonawych zalewach wybrzeży Morza Bałtyckiego,Czarnego, Kaspijskiego i Azowskiego. Zachodnią granicę jego wystę-powania stanowi rzeka Łaba. U nas ryba ta zasiedla środkowe i dolnebrzegi rzek, słonawe zatoki i zalewy przymorskie oraz jeziora położonena północy kraju. Sandacze są także hodowane w stawach sztucznych.

Populacje są w dobrym stanie.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ć

ZALECENIA

Kupuj bez obaw sandacza pochodzącego z wód słodkich.

Nie kupuj ryb mniejszych niż 45 cm

Zielone światło

Minimalny wymiar:

SIEJA Coregonus lavaretus

CZY WIESZ,

:

:

Sieja należy do ryb łososiowatych. Jest rybą ławicową, która preferujezimne wody i żywi się głównie różnymi skorupiakami. W Europiewystępuje wiele podgatunków i form siei. Tak zwana sieja rzeczna,którą spotykamy wzdłuż wybrzeża Bałtyku, w okresie tarła wędrujepodobnie jak inne łososiowate w górę rzek.

Forma wędrowna (np. w Bałtyku), wchodzi na tarłodo zalewów i dolnego biegu rzek. Pora tarła, zależnie od typu wód,bardzo różna, najczęściej jednak jest to okres od września do grudnia.Również populacje zamieszkujące jeziora podejmować mogą wędrówkitarłowe do wpadających do nich rzek.

Populacje siei wzdłuż wybrzeża Bałtyku uległy ostatniozmniejszeniu. Występują jednak lokalne odmiany, których populacje siępowiększają.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ZALECENIA

Wybieraj sieje pochodzące z jezior i rzek lub z rybołówstwaprzybrzeżnego prowadzonego na małą skalę.

Nie kupuj ryb mniejszych niż 35 cm.

Żółte światło

Minimalny wymiar:

SIELAWA Coregonus albula

CZY WIESZ,

:

:

Sielawa należy, podobnie jak sieja, do ryb łososiowatych. Sielawa jestrybą, która żyje w ławicach zamieszkujących duże jeziora oraz MorzeBałtyckie. Populacje żyjące w północnym Bałtyku wpływają do rzekw celu rozmnażania. Białe mięso sielawy jest smaczne i wysoko cenione.Poławiana gospodarczo, w handlu może być świeża, wędzonai konserwowana.

Sielawa zamieszkuje najczęściej jeziora znajdującesię w zlewisku Morza Bałtyckiego, a tak ,W Polsce często występuje w czystych i dobrze natlenionych chłodnychjeziorach.

Choć zarządzanie połowami sielawy jest obecnie o wiele lepszeniż wcześniej, populacje sielawy są w dalszym ciągu bardzo słabewe wszystkich wodach słodkich. Jedynie w Zatoce Botnickiej (MorzeBałtyckie) populacje obecnie się odradzają.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

że m. in. w Anglii i Szkocji

ZALECENIA

Pytaj o sielawę i ikrę z Morza Bałtyckiego.

Nie kupuj ryb mniejszych niż 18 cm.

Żółte światło

Minimalny wymiar:

SOLA Solea solea

ZALECENIA

Czerwone światłoTego gatunku radzimy nie kupować. W większości obszarów w Europieodławia się soli zbyt dużo, a metody jej połowu szkodzą środowisku.

CZY WIESZ,

:

:

Sola jest popularną rybą o bardzo dużym znaczeniu ekonomicznymw całej Europie. Używa węchu oraz wąsów do wyczucia ofiary nawetz dużej odległości. Sola może mierzyć nawet 70 cm, ważyć 4 kg i żyćponad 20 lat. W ciągu dnia leży zakopana w piaszczystym dnie,a w nocy poluje. Bardzo rzadko zdarza się złowić solę starszą niż 10 lat.

Sola występuje w Europie wzdłuż wybrzeża Atlantyku,w Morzu Śródziemnym i wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki.

Sola jest rybą przełowioną, w prawie ca

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN łej Europie, ponadtometody jej pozyskiwania nie są zrównoważone.

SZCZUPAK POSPOLITYEsox lucius

CZY WIESZ,

:

:

Szczupak jest rybą drapieżną i jego pożywienie stanowią właściwiewyłącznie inne ryby, często inne szczupaki. Jego ofiary osiągają nawetdwie trzecie jego własnej wagi. Szczupak może osiągnąć wielkośćponad 1,5 metra i ważyć ponad 25 kilo! Mięso szczupaka jest wysokocenione, szczególnie w Europie środkowej i południowej, trudne jednakdo porcjowania w taki sposób, by uniknąć pozostawienia w mięsie ości.

W jeziorach, rzekach i w słonawej wodzie. Chętnieprzebywa w zaroślach trzcinowych i w płytkiej wodzie przy plażach.

Stan populacji jest relatywnie stabilny. Populacja w wodachsłodkich jest w dobrym stanie.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ZALECENIA

Kupuj bez obaw szczupaki z jezior lub pochodzące z rybołówstwaprzybrzeżnego.To zalecenie może jednak z czasem ulec zmianie, ponieważw ostatnich latach liczebność szczupaka w polskich wodach wyraźniesię zmniejsza ze względu na nieracjonalną gospodarkę rybackąi kłusownictwo.

Uważaj na ryby młodociane, zadbaj o to, aby rynkowy popyt skłaniałrybaków do łowienia okazów wymiarowych, które zdołały już wydaćna świat potomstwo. Dlatego wybieraj ryby większe niż 45 cm.

Zielone światło

Minimalny wymiar:

SZPROT Sprattus sprattus

CZY WIESZ,

:

:

Szprot jest podobny do śledzia, ale osiąga mniejsze wymiary.Podobnie jak w przypadku śledzi, wymiary poszczególnychpodgatunków mogą się bardzo od siebie różnić. Szprot bałtyckima mniejszą zawartość tłuszczu i inny smak niż szprot pochodzącyz oceanu. Ryby z Bałtyku odławiane są na cele produkcji konserw,takich jak „sardynki” lub „byczki” oraz na mączkę rybną i olej rybny.

Szprot wyst w Bałtyku, Morzu P

Szprot w Bałtyku nie jest obecnie zagrożony.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ępuje ółnocnymi Morzu Śródziemnym

ZALECENIA

Kupuj szproty bez obaw.Zielone światło

ŚLEDŹ Clupea harengus

CZY WIESZ,

:

:

Występuje bardzo wiele osobnych populacji śledzi, które różnią sięmiędzy sobą osiąganymi wymiarami i obszarem występowania.

Śledź w wewnętrznych częściach Bałtykuto sałaka ( ) czyli śledź bałtycki (odmianaśledzia oceanicznego). Sałaka jest zdecydowanie mniejsza, mniejtłusta i dojrzewa wcześniej od śledzia oceanicznego.

Śledź zamieszkuje wody oceaniczne i sjest rybą często spotykaną w Bałtyku.

Większość populacji śledzia w Morzu Bałtyckim jestw zadowalającym stanie.

Clupea harengus membras

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

Śledźskupia się w ławice dochodzące niekiedy do znacznych rozmiarów.W ciągu dnia występuje przy dnie, a nocą przebywa w pośrednichi górnych warstwach wody.

łonawe,

ZALECENIA

Kupuj śledzia bez obaw!Zielone światło

TUŃCZYKI Thunnini

CZY WIESZ,

:

Wszystkie gatunki tuńczyków są wykorzystywane, niektóre są przeło-wione. W wielu przypadkach zdarzają się połowy uboczne, którychofiarą padają głównie delfiny, ale również inne gatunki ryb i żółwiemorskie. Tuńczyki często pływają w pobliżu delfinów, dlatego wielez tych ssaków ginie przypadkowo przy połowach tuńczyków. Na wielukonserwach z tuńczyka znajduje się napis: "Dolphin Safe". Wprowadzaon jednak w błąd, ponieważ nie daje gwarancji, że żadne delfinynie zginęły w związku z połowem. Najlepiej prowadzone są połowywe wschodniej, tropikalnej części Oceanu Spokojnego. Tam na kutrachrybackich pływają kontrolerzy. Wybieraj ryby pochodzące stamtąd,najlepiej z oznaczeniem "AIDCP Dolphin Safe Tuna".

Zasiedlają głównie tropikalne akweny Atlantyku,Pacyfiku i mórz przyległych (np. Morza Śródziemnego), ale bywają teżspotykane w Morzu Północnym i Morzu Barentsa.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

ZALECENIA

Czerwone światło

Żółte światło

Nie kupuj tuńczyka błękitnopłetwego ( ) gdyż jest onprzełowiony i zagraża mu wyginięcie.

Jeśli już zdecydujesz się na zakup wybieraj wszystkie gatunki pozatuńczykiem błękitnopłetwym. W handlu najczęściej można spotkaćnastępujące gatunki: tuńczyk żółtopłetwy ( ),tuńczyk bonito (nazwa handl. Skipjack, łac. ).

Thunnus thynnus

Thunnus AlbacaresKatsuwonus Pelamisi

Tuńczyk błękitnopłetwy

Inne gatunki tuńczyka

TURBOT Psetta maximus

CZY WIESZ,

:

:

Turbot jest rybą, która żyje na kamienistym i piaszczystym dnie mórz,na głębokości 20-70 m. Dorosły turbot może mieć metr długościi ważyć 25 kg. Turbot nigdzie nie występuje w dużych ilościach, alejest drogą rybą jadalną i dlatego stanowi cenny połów uboczny przyokazji łowienia innych ryb.

Turbot wyst

Populacja turbotów w Bałtyku i Morzu Północnym gwałtowniesię zmniejszyła.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

ępuje w wodach europejskich,od północno-wschodniego Atlantyku, aż pod koło podbiegunowe.Zamieszkuje on m. in. Morze Bałtyckie i Morze Północne.

ZALECENIA

Unikaj kupowania turbotów z Morza Bałtyckiego i Morza Północnego.

Nie kupuj ryb mniejszych niż 30 cm.

Żółte światło

Minimalny wymiar:

WĘGORZ Anguilla anguilla

ZALECENIA

Czerwone światłoUnikaj kupna węgorzy, ponieważ gatunek ten jest na granicycałkowitego wymarcia.

CZY WIESZ,

:

:

Węgorz ma fascynujący cykl życiowy, o którym do dziś mamyograniczoną wiedzę. Żyje bardzo długo - najstarszy węgorz, któregonapotkano miał 84 lata. Wszystkie węgorze odbywają tarło w morzuSaragossy. Młode wracają z pomocą Golfsztromu do Europy.Docierają do jej wybrzeży w wieku około 3 lat. Samice wpływają wtedydo wód słodkich, podczas gdy samce często pozostają w wodachprzybrzeżnych. Po 6-12 latach samce rozpoczynają wędrówkęna miejsca tarła w Morzu Saragossy, podczas gdy samice czekająjeszcze wiele lat aż dojrzeją płciowo i będą mogły wyruszyć. Dlategoteż samice osiągają największe wymiary (do 70 cm), podczas gdysamce dorastają jedynie do 40 cm.

Węgorze występują w Północnym Atlantyku, Bałtykui Morzu Śródziemnym, skąd wyruszają w górę rzek, żeby dorosnąć.

Populacje węgorza już są bardzo zagrożone, a liczba młodychwęgorzy docierających do wybrzeży Europy gwałtownie spadła.Naukowcy podejrzewają, że populacja jest bliska załamaniu.W czerwcu 2007 roku zadecydowano o włączeniu węgorzaeuropejskiego do II Załącznika Konwencji o MiędzynarodowymHandlu Zagrożonymi Gatunkami Roślin i Zwierząt (CITES). Oznaczato, że w niedługim czasie handel tymi rybami będzie ograniczonyi możliwy jedynie w przypadku posiadania odpowiednich zezwoleń.

ŻE...

WYSTĘPOWANIE

STAN

Dziękujemy WWF Szwecja, dzięki któremu powstała niniejsza publikacja!Dziękujemy WWF Szwecja oraz magazynowi "Wędkarski Świat"za zgodę na nieodpłatne wykorzystanie zdjęć w niniejszej publikacji.

Sfinansowano ze środków projektu "Zrównoważone rybołówstwo".

Redakcja: Ewa Milewska, Magdalena Dul-Komosińska, Anna Piekut,Karolina Tymorek, WWF Polska

Wydawca:WWF Polska, Światowy Fundusz Na Rzecz Przyrodyul. Wiśniowa 38, 02-520 Warszawa

Opracowanie graficzne i skład: Bożena Pudło

Publikacja jest dostępna na stronie internetowej:www.wwf.pl/poradnik_ryby.pdf

ISBN: 978-83-60757-06-2

Zdjęcia:© Annelie Svanström: czarniak, dorsz, okoń europejski, plamiak,

sandacz, sieja, sielawa, szczupak pospolity© Peter Harms-Ringdahl: flądra, halibut atlantycki, krewetka północna,

krewetki tropikalne, łosoś, pstrąg tęczowy, rekiny i płaszczki© Germund Sellgren: gładzica, homar norweski, makrela, omułek

jadalny© Håkan Flank: tuńczyki© Dan Lamont. Courtesy of Genuine Alaska Pollock Producers: mintaj© Jean-Francois Helias, Fishing Adventures Thailand: panga© Christopher Wiken: sola© Archiwum magazynu “Wędkarski Świat”: pstrąg potokowy, karp© Stockxpert international: okładka

rybaobiad?

Jakana

O WWF

Przez 46 lat swojego istnienia WWF wyrósł na największąmiędzynarodową organizację zajmującą się ochroną przyrody.Naszą misją jest powstrzymanie degradacji środowiska naturalnegoi stworzenie przyszłości, w której ludzie będą żyli w harmonii z przyrodą.

W Polsce WWF realizuje łącznie dziewięć projektów dotyczącychochrony rzek i lasów, promowania zrównoważonego rozwojui rybołówstwa oraz przeciwdziałania zmianom klimatu. Chronimy dużedrapieżniki w naszym kraju. Zabiegamy o jak najkorzystniejszewdrożenie europejskiego programu ochrony przyrody Natura 2000.Staramy się ograniczyć nielegalny handel ginącymi gatunkami roślini zwierząt.

Nasze działania są możliwe dzięki wsparciu osób indywidualnych.Możesz nam pomóc wpłacając darowiznę na konto:24 1030 1999 7111 0000 0700 0001

Więcej informacji: www.wwf.pl

Chronimy przyrodę z ludźmi i dla ludzi.

Te g

atun

ki n

ie s

ą za

groż

one

prze

łow

ieni

em. M

ożes

z je

kup

ować

i jeś

ć z

czys

tym

sum

ieni

em

Te g

atun

ki n

ie s

ą be

zpoś

redn

ioza

groż

one

prze

łow

ieni

em. J

eśli

toje

dnak

moż

liwe,

ogr

anic

z ic

h za

kup

i spo

życi

e. O

strz

eżen

ie w

ynik

a z

fakt

u,że

wie

dza

o ic

h lic

zebn

ości

jest

niep

ełna

(moż

e ic

h by

ć zn

aczn

ie m

niej

niż

się

sądz

i!) a

lbo

spos

ób p

ołow

u je

stsz

kodl

iwy

dla

środ

owis

ka.

Tych

gat

unkó

w n

ie k

upuj

. Łow

i się

ich

znac

znie

wię

cej n

iż to

dop

uszc

zaln

e(g

rozi

im c

ałko

wite

wyg

inię

cie!

)lu

b/or

az ic

h po

łów

pow

oduj

epo

waż

ne z

agro

żeni

e dl

a śr

odow

iska

.

SMA

CZN

EGO

! (z

ielo

ne ś

wia

tło)

UW

AG

A!

(żół

te ś

wia

tło)

NIE

KU

PUJ!

(cz

erw

one

świa

tło)

Zaw

sze

spra

wdz

aj n

asze

zal

ecen

iapr

zed

doko

nani

em z

akup

u lu

bzł

ożen

iem

zam

ówie

nia

w re

stau

racj

i.Zw

raca

j tak

że u

wag

ę na

min

imal

nyw

ymia

r och

ronn

y da

nego

gat

unku

.N

ie p

ozw

ól n

a od

ław

iani

e ry

bm

łodo

cian

ych,

któ

re n

ie m

iały

jesz

cze

szan

sy w

ydać

na

świa

t pot

omst

wa.

Pam

ięta

j, że

to

Ty,

jako

kon

sum

ent,

dec

yduj

esz

o ty

m, kt

óre

ryby

łow

i się

na

świe

cie!

Wyb

ór, kt

óreg

o dok

onuj

esz

w s

klep

ie c

zy r

esta

urac

jiw

pły

wa

na s

kalę

poł

owów

.Za

mia

st b

ezpow

rotn

ieni

szcz

yć z

asob

y m

órz,

rzek

i je

zior

, m

ożem

ycz

erpać

z n

ich

w r

ozsą

dny

spos

ób.

Wyb

iera

j św

iadom

ie!

Eko

logi

czny

por

adni

k W

WF

ryb

ao

bia

d?

Jaka

na

Naj

częś

ciej

pod

awan

e na

pol

skic

hst

ołac

h ga

tunk

i ryb

ozn

aczy

liśm

y ta

k,ab

y uł

atw

ić k

onsu

men

tow

iod

pow

iedz

ialn

y w

ybór

.

SMA

CZNEG

O!

Czarniak (40 cm

*)Flądra (20 cm

*)K

arpŁosoś hodow

lany (norweski)

Łosoś pacyficznyM

intajO

koń (15 cm*)

Om

ułek jadalny (hodowlany)

Pstrąg tęczow

yS

andacz (pochodzący z wód

słodkich, 45 cm*)

Szczupak (45 cm

*)S

zprotŚ

ledź

UW

AG

A!

Hom

ar norweski

Krew

etka z Morza P

ółnocnegoM

akrelaP

angaP

lamiak (35 cm

*)P

strąg potokowy (25 cm

*)S

ieja (35 cm*)

Sielaw

a (18 cm*)

Tuńczyki (oprócz tuńczykabłękitnopłetw

ego)Turbot (30 cm

*)

Dorsz (38 cm

* dla dorszabałtyckiego)

Halibut atlantycki

Krew

etki tropikalneŁosoś bałtycki

nie pochodzący z hodowli

Rekiny i płaszczki

Sola

Tuńczyk błękitnopłetwy

Węgorz

Gładzica (30 cm

*)

NIE K

UPU

J!

* Nie kupuj m

niejszych ryb niż podany wym

iar ochronny.K

upuj jedynie dorosłe osobniki, które zdążyły już wydać

na świat potom

stwo.

01

23

45

67

89

10

11

12

13