rusya mÜteahhİtlİk raporu - ticaret
TRANSCRIPT
MÜTEAHHİTLİK VE TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜ
ÜLKE RAPORU
1- Müteahhitlik Sektörü
a) Ülkenin Müteahhitlik Sektörüne İlişkin 2015-2016 Yılı Bilgileri ve 2017 Yılı
Beklentileri
Bosna Hersek firmalarının müteahhitlik sektöründe diğer ülkelerdeki faaliyetlerine
ilişkin 2016 yılı gerçekleşmelerine ilişkin tablo aşağıda yer almaktadır:
(000 Avro)
İnşaat çeşidine göre gerçekleşen müteahhitlik
işleri
Toplam Bina
Yol yapımı
v.d.
müteahhitlik
projeleri
TOPLAM: I-XII 2016 59.396 18.827 40.569
I-XII 2015 57.967 13.944 44.022
AVRUPA I-XII 2016 51.227 18.724 32.503
I-XII 2015 45.377 13.901 31.476
Arnavutluk I-XII 2016 7.148 0 7.148
I-XII 2015 23.450 0 23.450
Avusturya I-XII 2016 545 545 0
I-XII 2015 0 0 0
Karadağ I-XII 2016 9.901 735 9.166
I-XII 2015 1.519 382 1.136
Hırvatistan I-XII 2016 3.898 3.687 211
I-XII 2015 5.514 5.324 190
İslanda I-XII 2016 297 0 297
I-XII 2015 1.146 0 1.146
İtalya I-XII 2016 489 489 0
I-XII 2015 405 405 0
Makedonya I-XII 2016 0 0 0
I-XII 2015 25 25 0
Almanya I-XII 2016 9.003 8.129 874
I-XII 2015 5.501 4.007 1.494
Slovakya I-XII 2016 2.909 0 2.909
I-XII 2015 0 0 0
Slovenya I-XII 2016 9.124 1.154 7.970
I-XII 2015 377 257 120
Sırbistan I-XII 2016 6.592 3.985 2.607
I-XII 2015 5.904 3.501 2.404
İsveç I-XII 2016 1.322 0 1.322
I-XII 2015 1.535 0 1.535
AFRİKA I-XII 2016 5.371 58 5.313
I-XII 2015 12.547 0 12.547
Cezayir I-XII 2016 2.061 58 2.003
I-XII 2015 6.326 0 0
Etiopya I-XII 2016 1.305 0 1.305
I-XII 2015 369 0 0
Kenya I-XII 2016 1.810 0 1.810
I-XII 2015 5.852 0 0
Libya I-XII 2016 195 0 195
I-XII 2015 0 0 0
ASYA I-XII 2016 2.798 46 2.753
I-XII 2015 43 43 0
Irak I-XII 2016 2.507 0 2.507
I-XII 2015 0 0 0
Suudi
Arabistan I-XII 2016 291 46 246
I-XII 2015 43 43 0 Kaynak: Bosna Hersek İstatistik Ajansı
2016 yılında yurtdışında gerçekletirilen işlerin geçen sene ile kıyasladığında % 2,5 artış
gösterdiği görülmektedir. Ayrıca, 2016 yılında toplam yapılan inşaat işlerinin % 31,7’sinin bina
yapımı alanında, % 68,3’ünün ise yol yapımı ve diğer altyapı projelerinde olduğu bilgisine
ulaşılmıştır.
Yurtdışında gerçekleştirilen inşaat işlerine baktığımızda bina yapım işlerinin büyük
oranda Avrupa ülkelerinde gerçekleştirildiği; yol yapım işlerinin ise % 80,1’inin Avrupa, %
13,1’inin Afrika ve % 6,8’nin Asya ülkelerinde yapıldığı görülmektedir.
2017 yılında Budapeşte-Ploçe Limanı güzegahını kapsayan Koridor 5C hattında Zenica
çevre yolunun hayata geçirilmesi planlanmakta olup, ayrıca Hersek bölgesinde Prenj Tüneli ve
Mostar kuzey-güney hattında 35 km’lik hattın ihale sürecine başlanması beklenmektedir. İlave
olarak Mostar’ın güneyinde yer alan Pocitelj-Zvirovici hattında da yeniden ihaleye çıkılması
öngörülmektedir. Özellikle Arap ülkelerinden gelen yoğun ilgiye yönelik olarak Saraybosna ve
çevresinde konut ve müstakil yerleşim birimleri inşasına yönelik proje artışı
gözlemlenmektedir.
b) Ülkede Kısa ve Uzun Vadede Uluslararası İhaleye Çıkılacak Önemli Projeler
OTOYOL ve HIZLI YOL PROJELERİ:
Bosna Hersek’te halihazırda gündemde olan otoyol projeleri özetle şu şekildedir:
Koridor 5C Otoyolu (A1)
Koridor 5C Otoyolu, Budapeşte’yi otobanla Hırvatistan’ın Ploce limanına bağlaması
planlanan otoyolun parçası olup, söz konusu yolun Bosna Hersek bölümünün yaklaşık 3 milyar
Avro’ya malolması beklenmektedir. Söz konusu yolun uygulama projesi ihalesi, küçük
parçalara ayrılarak lotlar halinde sonuçlandırılmaktadır.
Bahse konu otobanın bir kısmının dağlık alanlardan geçmesi öngörülmekte olup, Bosna
Hersek’deki bölümünün yaklaşık 75 kilometresi tünel ve 33 kilometresi köprü olmak üzere
toplam 330 km uzunluğunda olması planlanmaktadır. Özellikle köprü ve tünellerin yapımı
konusunda ülkemizdeki firmaların katılımcı olabilecekleri düşünülmektedir. Söz konusu
otoyolun Bosna Hersek Federasyonu’ndan geçen kısmı 285 km, Republika Sırpska kısmı ise 48
km civarındadır. Bugüne kadar tamamlanmış olan kısım yaklaşık toplam 104 km olup, yaklaşık
24 km’lik kısım halen inşaat halindedir.
İhaleye Açılması Beklenen Otoyol Kısımları:
- Odžak-Doboj güney 48 km – Proje aşamasında
- Doboj Güney - Zenica Kuzey 57 km – Proje aşamasında, imtiyaz verilmesi
düşünülmektedir
- Tarčin-Konjic 21 km - Proje aşamasında
- Konjic-Jablanica 15 km - Proje aşamasında
- Jablanica-Mostar kuzey 32 km - Proje aşamasında
- Mostar kuzey-Počitelj 37 km - Proje aşamasında
Bahse konu projeler kapsamında birçok köprü ve tünel inşası yer almakta olup, söz
konusu köprü ve tünel inşaatlarının Türk firmaları için avantajlı olabilecekleri düşünülmektedir.
Nitekim, 2012 yılında 20 km uzunluğundaki Tarcin-Vlakovo kısmı için 3 ihale açılmış; Cengiz
İnşaat A.Ş. firması bu üç ihaleyi de kazanmış olup, üstlenilen projeler 2014 yılında
tamamlanmıştır.
Republika Sırpska Otoyolu
Republika Sırpska’nın önümüzdeki dönem içerisinde planlanan iki otoyol güzergahı
aşağıdaki gibidir:
* Novi Grad - Prijedor – Banja Luka – Doboj – Bijeljina Otoyolu,
* Gradiška – Banja Luka – Mrkonjić Grad – Kupres Otoyolu,
Bugüne kadar Republika Sırpska’da Gradiska-Banja Luka (33,7 km) ile Prnjavor-Doboj
(36,91 km) kısımlar olmak üzere toplam otoyolun 70,61 km’lik kısmı tamamlanmış olup, Banja
Luka-Prnjavor (36,3 km)’lık kısmı halen inşaat halindedir.
Önümüzdeki dönemde İhaleye Açılması Beklenen Otoyol Kısımları:
- Banja Luka – Mlinista 92,23 km,
- Vukosavlje – Bijeljina 91,71 km,
- Banja Luka – Novi Grad 72 km.
Ayrıca ülkemiz inisiyatifi ile Bosna Hersek ve Sırbistan başkentlerini birbirine
bağlayacak ve ülkemizce finanse edilecek ulaştırma projesi olarak Saraybosna-Belgrad hızlı yol
hattına ilişkin olarak Bosna Hersek ve Sırbistan arasında güzergah belirleme çalışmaları devam
etmektedir.
Diğer taraftan; aşağıda yer alan yol projelerinin de devam etmekte olan finansman
sıkıntılarının giderilmesini müteakip orta vadede hayata geçirilmesi öngörülmektedir:
-Lašva–petlja Nević Polje-Donji Vakuf Hızlı yolu, Yolun toplam uzunluğu 23,6
km, proje değeri 186 milyon Avro. Güzergah üzerinde 2,5 km uzunluğunda 10 tunel, 2,3
km uzunluğunda 20 köprü inşa edilmesi öngörülmektedir.
-Tuzla – Orašje Otoyolu (A2)
-Zepce – Tuzla Otoyolu (A3)
-Adriyatik-İyonya Otoyolu (A4)
-Bihać – Izačić Anayolu
-Sarajevo – Tuzla Anayolu Modernizasyonu / Rekonstrüksiyonu
DOĞALGAZ BORU HATTI PROJELERİ:
Bosna Hersek’te 191 km’lik doğal gaz boru hattı bulunmakta olup, anılan hattın zaman
içinde ülke çapında yaygınlaştırılması öngörülmektedir. Safhalar halinde gerçekleştirilecek olan
genişletme çalışmalarının, 450-500 milyon ABD Doları’na malolması beklenmektedir. Bosna
Hersek’te mevcut doğalgaz boru hatının güzergahı aşağıda yer almaktadır.
Doğalgaz ve Isıtma Sektöründe Planlanan Projeler:
• Kakanj-Zenica Isıtma Boru Hatı
• Novi Travnik (BH)-Zagvozd (HR) Kuzey Bağlantısı Doğalgaz Boru Hattı.
ENERJİ SANTRALİ PROJELERİ:
Bosna Hersek hidro ve termo enerji kaynakları açısından zengin bir ülkedir. Söz konusu
enerji kaynaklarından daha fazla yararlanmak için ülkede yeni santraller kurmak amacıyla
yatırım ve gelişim projeleri hazırlanmaktadır. Bu projeler kapsamında, bölgede ve Avrupa
piyasalarında enerji tedariği açığını karşılamak için yeni tesislerin kurulması ve mevcut olan
tesislerin genişletilmesi amaçlanmaktadır.
Kalkınma programları kapsamında 15 adet büyük ve küçük hidroelektrik santrali inşası
ve 4 santralin de onarım ve genişletilmesi planlanmaktadır. (toplam üretim kapasitesi 2000
MW). Ayrıca, Bosna Hersek’in nehir havzalarında 1000 MW üretim kapasiteli 400 potansiyel
mini hidroelektrik santrali projesi de planlanmaktadır. Enerji sektöründe tüm bu yatırım
programlarının tamamlanabilmesi için Bosna Hersek’in finansman kaynakları yeterli olmayıp
sermaye yatırımları gereklidir. Bu nedenle, Bosna Hersek, bu projelerin gerçekleştirilmesine
destek verebilecek stratejik partnerler ve finans kurumları aramaktadır.
Enerji Sektöründe Planlanan Projeler: Müşavirliğimizce Bosna Hersek Federasyonu
Hükümeti tarafından temin edilen ve Bakanlığımızda Ağustos 2016 tarihinde “Öncelikli
Projeler Listesi” gönderilmiştir. Söz konusu liste rapor ekinde yer almaktadır.
Diğer taraftan konuya ilişkin sektör uzmanlarından alınan şifahi bilgilere göre
önümüzdeki 5-10 yıl içerisinde Bosna Hersek’te ve bölge ülkelerde büyük enerji projelerin
gerçekleştirileceği ifade edilmiştir. Bosna Hersek’te termik santrallerin eski teknolojiler ile
çalıştıkları önümüzdeki dönem içerisinde yenilenmeye ihtiyaç olacağı, çıkacak projeler büyük
ve stratejik projeler olacağından siyasi kararların etkin olacağı düşünülmektedir. Ülkede HES
santralleri sözkonusu olduğu zaman uzun vadede Bosna nehri üzerinde bir takım projeler,
Bosna Hersek ile Sırbistan’ın ortak bir çalışması olarak düşünülen ve Orta Drina ismi ile
adlandırılan proje ve Neretva nehri üzerine 5MW’a kadar mini HES santrallerine ilişkin
projelerin gündeme gelmesi beklenmektedir. Bunun dışında enerji sektöründe enerji dağıtım
altyapısında (elektrik dağıtım ve iletim ağlarında) da önemli projeler olacağı, ayrıca çevreyi
korumaya yönelik ekolojik koruma adı altında ve Energy Community tarafından dile getirilen
yeni projelerin gündemde olacağı belirtilmiştir. Tüm bunların önümüzdeki yıllar içerisinde,
2017-2019 yıllarında öngörüldüğü, yakın gelecekte önümüzdeki 5-6 ay içerisinde somut yeni
enerji sektöründe proje/ihale beklenmediği dile getirilmiştir.
c) Projelerin Finansmanı
Bosna Hersek Federasyon yönetimi, enerji ihalelerinde finansmanın büyük kısmının
yabancı firma tarafından karşılanması, bunun karşılığında o firmadan elektrik alınarak bu
elektriğin yurt içi ve yurt dışı pazarlarda satılmasına dayanan bir model üzerinde çalışmaktadır.
Bu durumda, ülkemiz firmaları uzun vadeli finansmana ihtiyaç duyacaklardır. Ayrıca, Koridor
5C konusunda halen finansman modeli arama çalışmaları devam etmektedir. Bu projede,
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Avrupa Kalkınma Bankası (EIB), OPEC ve
Kuveyt Fonu ülkedeki altyapı projelerinin finansmanında önemli rol oynamakta ve bu
doğrultuda Pan European Corridors gibi projelere adı geçen kuruluşlar tarafından kredi desteği
sağlanmasına önümüzdeki dönemde de devam edileceği öngörülmektedir.
d) Sektördeki İş Fırsatları
Önümüzdeki dönemde (a) ve (b) bentlerinde belirtilen altyapı, enerji, turim ve konut
projelerinde artış beklenmekte olup özellikle mini HES, otoyol ve hızlı yol, havaalanı onarım
projeleri ve nehir limanı revizyon projelerine ağırlık verilmesi beklenmektedir.
e) Müteahhitlik Sektöründe Yabancı Firma Faaliyetlerine Yönelik Kısıtlamalar, Riskler
ve/veya Avantajlar
Yabancı firmaların ihalelere katılımı konusunda bir kısıtlama bulunmamakta olup, iş
alındığında inşaat izin ve ruhsatlarının çıkarma sürelerinin uzunluğu, sektöre ilişkin mevzuatlar
ve ülkenin izin süreçlerinin idari yapı odaklı karmaşıklığı nedeniyle özellikle güvenilir ve
kurumsal yerli firmalar ile ortaklık opsiyonlarının değerlendirilebileceği düşünülmektedir.
f) Makine, Ekipman ve Yapı Malzemesi İthalatı Yönünden Lojistik Altyapı
Ülkedeki inşaat firmalarının son yıllarda yurtdışı uluslararası ihalelere katılarak o
ülkelerde (Slovenya, Karadağ, Almanya) de işler üstlenmesi ile savaş sonrası dönemde ilave
tecrübe edinimleri ile birlikte yeterli düzeyde makine, ekipman alanında lojistik altyapıya sahip
olduğu görülmektedir.
g) Kalifiye İşgücü Temini
Sektörde faaliyet gösteren ülkemiz firmalarından edinilen bilgilerde Avrupa Birliği
ülkelerinin Bosna Hersek’e özellikle kalifiye işgücü alanında tanıdığı geçici veya daimi çalışma
imkanları nedeniyle müteahhitlik sektöründeki kalifiye işgücü eksikliğinin son dönemde arttığı
değerlendirilmektedir.
h) Ülkede Müteahhitlik Projesi Yürüten 3. Ülkeler ve Firmaları
Ülkede müteahhitlik projeler katılan yurtdışı firmaların ağırlıklı olarak otoyol, termik
santraller ve konut inşa işlerinde yer aldığı dikkat çekmektedir. Son yıllarda büyük projelere
katılan firmalar Strabag (Avusturya), Cengiz İnşaat A.Ş. (Türkiye), Granit (Makedonya),
Rubau (İspanya), China Gezhouba Group Corporation ve Dongfang Electric Corporation Ltd
(Çin Cumhuriyeti) olarak öne çıkmaktadır.
i) Ülke Firmaları ile İşbirliği Olanakları (Ülke İçinde, Üçüncü Ülkelerde, vs.)
Bosna Hersek’te otoyol ve altyapı proje ve ihalerine katılan diğer ülke firmaları genelde
yerli firmalar ile konsorsiyumlar ve ortaklıklar kurmak suretiyle işbirliğine başvurmaktdır.
Ayrıca, ülkenin önde gelen müteahhitlik firmalarından Euroasfalt ve altyapı projlerinde güçlü
konumda bulunan, kamu payının da bulunduğu Energoinvest gibi şirketlerin özellikle
Balkanlar, Kuzey Afrika ve Ortadoğu’da Yugoslavya döneminden bu yana devam eden güçlü
konumlarını farklı ülke firmalarıyla ortaklıklar kurarak ihalelere aday olma yönünde
değerlendirmeye çalıştıkları gözlenmektedir.
2- Teknik Müşavirlik Sektörü
a) Ülkenin Teknik Müşavirlik Sektörüne İlişkin 2015-2016 Yılı Bilgileri ve 2017 Yılı
Beklentileri
Bosna Hersek, ihtiyaç duyulan alt ve üst yapı yatırımları ve enerji projeleri ile önemli
bir potansiyel barındırmakta olup, bu gelişim döneminde açılmakta olan ihalelere yakın ilgi
gösterilmesinin isabetli olacağı düşünülmektedir. Öte yandan, ülkenin doğal kaynaklar
bakımından (özellikle orman ürünleri) zengin olması, inşaat maliyetlerinin Avrupa
standartlarına oranla uygun olması ve ülkenin Avrupa pazarlarına yakın ve geçiş noktasında
olması, burada yatırım yapmak isteyen şirketler için avantaj teşkil etmektedir. Bu minvalde
ülkenin müteahhitlik sektöründe gözlemlenen ilerlemeye paralel olarak teknik müşavirlik
alanında da önümüzdeki dönemde ilerleme beklenmektedir. Özellikle yabancı talep odaklı
konut projeleri ve büyük altyapı projelerinde beklenen artış çerçevesinde müşavirlik alanında
pozitif gelişmeler yaşanacağı düşünülmektedir.
b) Sektördeki İş Fırsatları
Raporun 1 (b) kısmında belirtilen projeler kapsamında ülkemiz teknik müşavirlik
firmalarının ihalelere katılmasında fayda görülmektedir. Teknik müşavirlik firmalarının hizmet
verebilmek için ilgilenilen projeler çerçevesinde Bosna Hersek Federasyonu Şehircilik
Planlama Bakanlığından (http://www.fmpu.gov.ba/) izin almaları gereklidir. Söz konusu izinler
projelere bağlı olarak 4 veya 5 yıllığına verilebilmektedir.
3- Müteahhitlik, Teknik Müşavirlik Yabancı Yatırım Mevzuatı
a) Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Sektörünü Düzenleyen Mevzuata İlişkin Bilgi
Ülkedeki müteahhitlik ve teknik müşavirlik sektöründeki mevzuata ilişkin bilgi Bosna
Hersek Dış Ticaret ve Ekonomik İlişkiler Bakanlığı tarafından hazırlanan web sitesinde yer
alan “Müteahhitlik Mevzuatı Sicili” başlığında yer
almaktadır.(http://mvteo.gov.ba/registry/default.aspx?langTag=en-
US&template_id=95&pageIndex=1)
b) Yabancı Yatırım Mevzuatına İlişkin Bilgi
Yabancı yatırım mevzuatına ilişkin bilgiye Bosna Hersek Yatırım ve Teşvik Ajansının
web sitesinde bulunan aşağıdaki linten ulaşılabilmektedir.
(http://www.fipa.gov.ba/publikacije_materijali/zakoni/default.aspx?id=317&langTag=en-US)
c) Yabancı İşçi Çalıştırma, Oturma İzinleri, Vergiler Sosyal Güvenlik Giderleri ve Şirket
Kuruluşlarına İlişkin Bilgi
Yabancı İşçi Çalıştırma ve Oturma İzinlerine İlişkin Bilgi:
Bosna Hersek'te faaliyet gösteren şirketlerde çalışacak yabancıların çalışma izni almak
için çalışacakları bölgeye göre Bosna Hersek Federasyonu/Republika Sırpska/Brcko Distrikt
İstihdam Kurumlarına müracat etmeleri gerekmektedir. Çalışma izinleri belirli bir süre için
çıkarılır (en fazla bir yıl) ve iş akdinin feshi ile geçerliliği sona erer. Çalışma izninin başvurusu
Bosna Hersek'te faaliyet gösteren tüzel kişi (şirket) tarafından yapılmaktadır. İstihdam
Kurumuna müracaat edilecek dilekçede işin tanımı, yabancı işçinin neden istihdamına gerek
duyulduğuna dair açıklayıcı bilgiler, ihtiyaç duyulan işçi sayısı, işin özeti ve işin süresine ilişin
bilgiler yer almalıdır. Bosna Hersek Federasyonu’nda kanton düzeyindeki İstihdam Kurumu
Entite düzeyindeki kurumdan onay alarak çalışma izni vermektedir.
Çalışma izni ilgili İstihdam Kurumundan alındıktan sonra oturma izni için Bosna
Hersek Güvenlik Bakanlığı Yabancılar Şubesi'ne müraacat edilmelidir.
Çalışma amaçlı oturma izni başvurusunda Bosna Hersek Güvenlik Bakanlığı Yabancılar
Şubesi tarafından aşağıdaki belgeler istenmektedir:
Başvuru dilekçesi
100 KM harç (Bunun dışında Saraybosna Kantonu’nda 1000 KM ek harç ödenmesi
gerekmektedir)
1 adet vesikalık fotoğraf (35x45 cm)
Pasaportun onaylı fotokopisi, (pasaportun süresinin ikamet izni talep edilen süreden
en az 3 ay daha uzun olması gerekmektedir.)
Yabancıların geçici ikametine yönelik olarak alınan (3 aylık süre için) belgenin
(Beyaz Karton) fotokopisi
Bir önceki geçici ikamet belgesinin fotokopisi
Çalışma izni belgesi
Vergi İdaresi ve Dolaylı Verilendirme İdaresinden alınan borcu olmadığına dair
belge
Firma kuruluşuna dair Karar
Geçici ikametin uzatılması talebi halinde, ikamet uzatma başvurusu sırasında
çalışma izni henüz verilmemiş ise, çalışma izni başvurusu yapıldığına dair belge
Sağlık raporu
İlgili ülkeden (Türkiye) alınan sabıka kaydı ve hakkında ceza davasının olmadığına
dair belge
Bosna Hersek yetkili mahkemesinden hakkında ceza davasının olmadığına dair
belge ile Bosna Hersek İçişleri Bakanlığı’ndan 6 aydan eski tarihli olmayan sabıka
kaydı belgesi,
Bosna Hersek’teki ikamet adresine ilişkin belge
Yabancı dillerde olan belgelerin Bosna Hersekin üç resmi dilinden birine yeminli
tercüman vasıtasıyla çevirisinin yapılması gerekmektedir. Tüm belgelerin aslının veya onaylı
fotokopisinin ibraz edilmesi gerekmektedir.
Konu ile ilgili detaylı bilginin aşağıdaki linkten edinilmesi mümkün bulunmaktadır.
(http://www.sps.gov.ba/index.php?option=com_content&view=article&id=51&lang=en
&Itemid=)
Şirket Kuruluşlarına İlişkin Bilgi:
Şirket Türleri
Şirket kuruluşlarına, faaliyetlerine ve şirket faaliyetlerinin sona erdirilmesine, şirket
türlerine, şirketin hak, yetki ve sorumluluklarına dair düzenlemeleri içeren kanunlar her iki
entitede de farklıdır. 23/99 sayılı Bosna Hersek Federasyonu (FBIH) Resmi Gazetesi’nde
yayımlanan Şirketler Kanunu Federasyon’da, 24/98 sayılı Republika Sırpska (RS) Resmi
Gazetesi’nde yayımlanan Şirketler Kanunu RS'te faaliyet gösterecek olan şirketlerin tabi
olacağı düzenlemeleri içeren kanunlardır.
ŞİRKET TÜRLERİ
BOSNA HERSEK
FEDERASYONU
SIRP CUMHURİYETİ
Sınırsız sorumlu (şahıs)
şirketler (d.n.o.)
En az iki kişi (yerli veya
yabancı) tarafından kurulur.
Kuruluş sermayesine her ortak
eşit olarak katkıda bulunur.
Gerekli asgari bir sermaye
yoktur.
En az iki kişi tarafından
kontrat esasına göre kurulur.
Gerekli asgari bir sermaye
yoktur.
Sınırlı sorumlu (limited)
şirketler (d.o.o.)
Bir veya daha fazla kişi
tarafından kurulabilir.
Asgari sermaye 1,000 KM
(yaklaşık 500 EUR).
Şirketi 1’den 30’a kadar kişi
kurabilir. Asgari sermaye 1
KM.
Komandite Ortaklıklar
(k.d.)
Minimum 1 sınırlı ortak, 1 genel
ortak olmak üzere iki kişi
tarafından kurulur. Sınırlı ortak
bütün varlığıyla şirketin
borçlarından sorumludur.
En az 1 kişinin sınırsız
sorumluluğu vardır.
Sınırsız Sorumlu Anonim
şirketler (d.d.)
Bir veya daha çok kişi
tarafından kurulabilmektedir.
Şirket bütün mal varlığıyla
borçlulara karşı sorumludur.
Asgari sermaye miktarı 50,000
KM'dir (yaklaşık 25.000 EUR).
İki kuruluş türü vardır: şirket
bir anda kuruluyorsa, 1’den
50’ye kadar kişi kurabilir
(asgari sermaye 10.000 KM –
5000 EUR); aşamalı
kuruluyorsa, 2 veya daha fazla
kişi kurabilir (20.000 KM –
yaklaşık 10.000 EUR).
Şirket Kuruluşu İçin Temel Adımlar, Süreler ve Masrafı
Bosna Hersek Federasyonu'nda (FBiH)
1. ADIM Şirket kuruluş sözleşmesinin hazırlanması (noter tarafından onaylanmış)
2. ADIM Yatırım sermayesi ödemesi
3. ADIM Şirketin Belediye Mahkemesinde kaydı
4. ADIM Şirket kaşesinin hazırlanması
5. ADIM Ticari bankada şirket adına hesap açılması
6. ADIM
Şirket ve çalışanların vergi idaresine ibraz edilmesi
7. ADIM Şirketin faaliyete geçebilmesine ilişkin tüm şartların yerine getirildiğine dair ifade (Belge)
(Yetkili müfetişlik şubesine teslim edilmektedir
Şirket Kuruluş Süresi ve Masrafı
Şirket kuruluş işlemleri süreci belediye mahkemesinde 5 gün, Dış Ticaret ve Ekonomik
İlişkiler Bakanlığında 10 gün olarak düzenlenmekle birlikte fiiliyatta teknik güçlükler
nedeniyle bu süreç 30-45 gün sürebilmektedir.
Sıra Adımlar Masraflar
1 Şirket kuruluş sözleşmesinin hazırlanması 300 KM
2 Yatırım sermayesi ödemesi
1.000 KM
3 Şirketin Belediye Mahkemesinde kaydı
405 KM (kayıt ücreti) + 150 KM
(Resmi gazetede yayınlama
ücreti)
4 Şirket kaşesinin hazırlanması 20-50 KM
5 Ticari bankada şirket adına hesap açılması
Yok
6 Vergi İdaresinde kaydı Yok
7 Yetkili belediyeye duyurulması 15 KM (idari harç)
8 Avukat masrafı 600 KM
Sırp Cumhuriyeti'nde (RS)
1. ADIM Şirket kuruluş sözleşmesinin hazırlanması (noter tarafından onaylanmış)
2.ADIM Yatırım sermayesi ödemesi
3. ADIM Sırp Cumhuriyeti Mali, Bilişim ve Aracı Himetleri Kuruluşuna (APIF) başvuru yapılması –
(Anılan kuruluş mahkeme kaydı, vergi ve istatistik numaraların temin edilmesinde
yetkilidir)
4.ADIM Şirket kaşesinin hazırlanması
5.ADIM Ticari bankada şirket adına hesap açılması
6.ADIM
Şirket işçilerinin vergi idaresine ibraz edilmesi
Şirket Kuruluş Süresi ve Masrafı
Sıra Adımlar Masraflar
1 Şirket kuruluş kararının tasdiği
Şirket kuruluş sözleşmesinin hazırlanması 3,5 KM
200 KM
2 Yatırım sermayesi ödemesi 1 KM
3 Şirketin kuruluşu için başvuru - APIF 100-200 KM
4 Şirket kaşesinin hazırlanması 20-50 KM
Sıra Adımlar Masraflar
5 Ticari bankada şirket adına hesap açılması Yok
6 Vergi İdaresinde kaydı Yok
Kaynak: Bosna Hersek Yabancı Yatırım ve Teşvik Ajansı
http://www.fipa.gov.ba/informacije/posao/koraci/default.aspx?id=120&langTag=en-US
4- Türk Firmalarının Faaliyetleri
a) Türk Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Firmalarınca Ülkede Takip Edilen Projeler
Son dönemde ülkemiz firmaları müteahhitlik alanındaki ihalelere katılmaya başlamış
olup, Cengiz İnşaat A.Ş. firması 2012 yılında gerçekleştirilen otoyol projesi ihalesini
kazanmıştır. Söz konusu ihale ile, özel sektör yatırımları kapsamında inşaat sektöründe
gerçekleşen ve önümüzdeki dönemde gerçekleşmesi planlanan inşaat sektörü kapsamındaki
diğer projelere ilişkin ayrıntılı bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
FİRMA ADI İŞİN ADI İŞVEREN ADI
CENGİZ İNŞAAT SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
5c KORİDORU OTOYOLU İNŞAASI, VLAKOVO – TARÇİN BÖLÜMÜ, LEPENİCA - SUHODOL ALT
BÖLÜMÜ
AUTOCESTE FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE (Bosna Hersek Federasyonu
Otoyol İdaresi)
5c KORİDORU OTOYOLU İNŞAASI, VLAKOVO – TARÇİN BÖLÜMÜ, VLAKOVO - LEPENİCA ALT
BÖLÜMÜ
5c KORİDORU OTOYOLU İNŞAASI, VLAKOVO – TARÇİN BÖLÜMÜ, SUHODOL - TARÇİN ALT
BÖLÜMÜ
VEYKA İNŞ. MİM. MÜH. SAN. İÇ VE DIŞ TİC. A.Ş.
ABD BÜYÜKELÇİLİĞİ YENİ DEPO BİNASININ TASARIM VE İNŞAAT İŞLERİ MY 12
SARAYBOSNA-BOSNA HERSEK
ABD DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI YURTDIŞI YAPI İŞLERİ DEPARTMANI ÜST YÜKLENİCİ: ENVIRO-
MANAGEMENT&RESEARCH INC.
SİTERM ISI SANAYİ A.Ş 120 TON/H 47 BARG 450 °C AKIŞKAN YATAKLI
KÖMÜR KAZANI YAPIMI SISECAM SODA LUKAVAC DOO (BOSNA
HERSEK)
DOA INVEST D.O.O. SARAJEVO (ARI MEDİKAL SAĞLIK YATIRIMLARI TİC.
LTD. ŞTİ. İŞTİRAKİ) 120 DAİRELİK KONUT İNŞAAT PROJESİ DOA INVEST D.O.O. SARAJEVO (ARI MEDİKAL SAĞLIK YATIRIMLARI TİC. LTD. ŞTİ. İŞTİRAKİ)
DIDO D.O.O 29 VİLLALIK KONUT PROJESİ İNŞAATI DIDO D.O.O.
b) Firmaların Genel Olarak Yaşadığı Sorunlar
Uzun Vadeli Strateji Eksikliği: Diğer ülke firmalarının (Hırvatistan ve Slovenya başta
olmak üzere) Bosna Hersek’te açılması muhtemel ihalelere ilgilerinin çok uzun bir zamana
yayıldığı, bu konuda gerek kamu gerekse diğer kurumlar nezdinde uzun zamandır lobi
yapıldığı, hatta bu konuda kamu kurumları tarafından yapılan teknik çalışmalara dahi katkı
sağlandığı görülmektedir.
Bosna Hersek’teki Yönetişim Sorunları: Bosna Hersek’in idari yapısı üç etnik gruba
dayanması nedeniyle karışık bir yapı arz etmektedir. Bu idari yapıdaki karar vericileri ve karar
vericileri yönlendirilenleri teşhis etmek ilk başta her zaman mümkün olamayabilmektedir. Bu
nedenle, ülkemizden gelmesi muhtemel firmaların ihale açılmadan makul bir süre önce bir
öğrenme sürecinden geçmesi gerekmektedir.
Yerli Ortak Şartı: İhalelerin büyük çoğunluğunun yerli ortak şartına bağlanması
beklenmekte olup, yerli ortağın kapasitesi ve etkinliğinin de ihalenin başarılı sonuçlanmasında
etkili olacağı düşünülmektedir Bu da ihale açılmadan çok önce çalışmaların başlatılmasını
zorunlu kılmaktadır.
c) Firma Özelinde Karşılaşılan Sorunlar
Koridor 5C Otoyolu’nun bir bölümünü oluşturacak 550 milyon Avro tutarındaki
Mostar-Konjic otoyolunun ve diğer lotların inşası için ülkemiz firmaları istekli olup
önümüzdeki dönemde açılacak ihalede etkin olmaları beklenmektedir. Söz konusu ve diğer
altyapı-yatırım projelerinde firmalarımıza daha yakından değerlendirme süresi tanınacak
şekilde önceden, somut ve detaylı bilgilerle destek olunması büyük önem taşımaktadır.
5- Görüş ve Değerlendirmeler
Bosna Hersek’te müteahhitlik sektöründeki faaliyetleri mevcut binaların ıslahı ve
yenilenmesi ile yeni binaların yapılması, başta yol (karayolu yapımı ve demiryollarının
rekonstrüksiyonu) yapımı olmak üzere alt yapı projeleri ve enerji santrallerinin inşası olarak
sınıflandırmak mümkün olup, söz konusu projelerin gerçekleştirilmesine yönelik olarak teknik
bilgi, tecrübe ve finansman açısından yabancı firmaların/kurumların varlığına ihtiyaç
duyulmaktadır.
Bosna Hersek İstatistik Ajansı tarafından 2016 yılı Aralık ayında yapılan açıklamada
ülkede inşaat-mütehahitlik hizmetlerinin 2014’e kıyasla 2015 yılı büyüme oranının % 0,9
olduğu ve üstlenilen müteahhitlik işleri toplam değerinin 809.532 Avro’ya ulaştığı ifade
edilmektedir.
1992-1995 yıllarındaki savaş sırasında ülkedeki konutların yaklaşık %42’sinin yıkıldığı
veya hasar gördüğü, günümüzde ülkede doğalgaz kullanımının yaygınlaşmaya başladığı ve
doğalgaz altyapısının geliştirilmesi projelerine hız verilmeye çalışıldığı hususları göz önüne
alındığında, Bosna Hersek’in hem yeni konut yapımı hem de mevcut binaların
yenilenmesi/dönüştürülmesine ilişkin olarak önemli fırsatları barındırdığı söylenebilir.
Bosna Hersek’teki yolların genel durumu, alt yapı yatırımlarına olan ihtiyaç ve ülkenin
hidro ve termo enerji kaynakları açısından zengin olduğu düşünülürse, ülkede bu alanlara
yönelik iş fırsatları mevcuttur. Bilhassa, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ve Avrupa
Kalkınma Bankası (EIB) ülkedeki altyapı projelerinin finansmanında önemli rol oynamakta ve
bu doğrultuda Saraybosna Havalimanı, Brçko Limanı ve Koridor 5C gibi projelere adı geçen
kuruluşlar tarafından kredi desteği sağlanmış ve önümüzdeki dönemde de sağlanmaya devam
etmesi planlanmaktadır.
Buna ilaveten, gerek mevcut yapıların rehabilitasyonu gerekse yeni binaların yapımı ve
havaalanlarından otoyollara kadar altyapı sistemlerinin geliştirilmeside kullanılacak inşaat
malzemelerinin birçoğunun yerel piyasadan temin edilebilmesi, mevcut olmayan unsurların ise
makul ölçüde yatırımlarla edinilmesi olanağı, Bosna Hersek’te inşaat sektörünün gelişimi için
diğer elverişli unsurlar olarak ön plana çıkmaktadır.
Bosna Hersek Yabancı Yatırımlar Hakkında Kanunu uyarınca, yabancı yatırımcıların
yatırıma yönelik arazi satın almaları/sahip olmaları hususunda herhangi bir sınırlama
bulunmamakta olup, yerel kişiler gibi söz konusu mülklere %100 sahip olabilirler. Ancak, bu
sahipliğin Bosna Hersek’te kuracakları şirket adına olması gerekmektedir.
Bosna Hersek’te inşaat sektörüne ilişkin yasal çerçevenin Avrupa Birliği mevzuatı ile
uyumlaştırılma süreci halihazırda devam etmektedir. Ancak, çoğu alanda olduğu gibi yatırımlar
alanında da bazı yasal düzenlemeler Bosna Hersek Federasyonu ile Republika Sırpska arasında
farklılık göstermektedir. Örneğin, kamu-özel ortaklıklarına ilişkin Kanun Republika Sırpska’da
çıkarılmış olmasına rağmen, Bosna Hersek Federasyonu’nda konuya ilişkin süreç henüz
tamamlanmamıştır.
Diğer taraftan, Dünya Bankası tarafından hazırlanan “Doing Business” raporları
kapsamında Bosna Hersek’e ilişkin olarak inşaat ve müteahhitlik sektörüne dair bilgilerin de
yer aldığı tablo aşağıda sunulmaktadır.
Bosna Hersek
2017
Şirket Kurulumu
İnşaat/Müteahhitlik İzinleri
Elektrik Erişimi
Tapu/Mülkiyet Kayıt İşlemleri
Banka Kredisine Erişim
Azınlık Paya Sahip Yatırımcının Korunması
Vergi Ödenebilirliği
Dış Ticaret Uygulamalarına Açıklık
Mahkeme Süreci
Şirket Tasfiyesi
Dünya Sıralaması
174 170 123 99 44 81 133 36 64 41
Prosedür Sayısı
12 15 8 7 _ _ _ - - -
Gerekli Gün Sayısı
65 179 125 24 _ _ _ - 595 3,3 (yıl)
Maliyet (%)
13,5 (kişi başına düşen gelire göre)
18,5 (depo değerine göre)
400,2(kişi başına düşen gelire göre)
5,2 (mülkiyet değerine göre)
_ _ _ -
36 (Anlaşmazlık bedeline göre)
9 (Şirket malvarlığına göre)
Kaynak:http://www.doingbusiness.org/data/exploreeconomies/bosnia-and-herzegovina
27/03/2017