TEKNK BLGLER

RULMANLARIN KODLANMASI

Rulmanlarn doru kodlanmas, istenen rulman tipinin ve rulmann teknik zelliklerinin doru olarak ifade edilmesi asndan ok nemlidir. Fabrikalarda iletme koullarnda alan rulmanlarn deitirilmesi gerektiinde, rulman talep edilirken (siparii verilirken) yaplabilecek kodlama hatalar kritik sonulara neden olabilir. rnein arzal bir makinann rulman deiimi rulman kodlama hatas nedeniyle geciktiinde, makina tamirinin gecikmesi, retimin aksamas , zaman ve para kayb ka n lmazd r. Dnyada retilen ve kullanlan rulmanlarn eitlilii dnldnde (100.000den fazla eit) kodlamada hata yaplmamas iin rulmanlar belli bir sisteme gre kodlanmtr. Bu sisteme gre her bir rulmann kendine ait bir kodu vard r. Rulman kodunu oluturan kriterler: Rulman tipi Rulman boyutlar Rulman toleransla Rulman boluu Dier teknik zelliklerdir. FAG Rulman kodlama sistemi DIN 623e gre standardize edilmitir.

nek ve Sonekler

Eer bir rulmann kapakl olmas, boluk grubunun normalden byk olmas gibi, normalden farkl bir zellii varsa, bu durum eitli harf ve rakamlardan oluan nek ve soneklerin temel rulman koduna eklenmes ile ifade edilir. FAGda s k kullan lan nek ve sonekler aada alfabetik sra ile verilmitir. Rulmanlarda kullanlan nek ve sonekler markadan markaya farkllklar gstermektedir. Bu amala dier marka rulman kodlarnn FAG olarak karlnn tespit edilebilmesi iin eitli bilgisayar programlar gelitirilmitir. Konu ile ilgili olarak internet sitemizin dier blmlerini incelemenizi neririz.

SONEKLERN AIKLAMALARI

SONEK AIKLAMASI SONEK AIKLAMASI

CN DIN 620ye gre normal boluk (sadece zel durumlarda yaz l r) SP ok hassas tolerans s n

C1 C2den kk boluk (DIN 620ye gre) T41A Radyal boluk C4, delik ve d ap iin daraltlm toleranslar (zellikle titreimli ortamda alan rulmanlar iin kullanlr) Eski C4.F80 sonekine karlk rnek: 22318 E1.T41A

C2 Normalden kk boluk (DIN 620ye gre) UA Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift taklmas halinde eksenel boluk var rnek: 7208B. UA45 (eksenel boluk 45 mikron)

C3 Normalden byk boluk (DIN 620ye gre) UO Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift taklmas halinde boluk yok

C4 C3den byk boluk (DIN 620ye gre) UL Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift tak lmas halinde az bir nykleme var. C5 C4den byk boluk (DIN 620ye gre) UM Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift

tak lmas halinde orta derecede nykleme var.

E,E1 Gelitirilmi i tasarm US Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift tak lmas halinde yksek miktarda nykleme var.

HG Hassas tolerans s n UP Yksek hassasiyet s n K Konik delikli rulman Koniklik 1:12 ZR Bir tarafta metal kapak K30 Konik delikli rulman Koniklik 1:30 .2RSD Her iki tarafta temazs z conta kapak N D bilezikte segman yuvas, tek

taraftan kapakl rulmanlarda segman yuvas kapak olmayan tarafa yak n

.2RSR Her iki tarafta conta kapak

PN DIN 620ye gre normal tolerans s n f (genelde yaz lmaz)

.2ZR Her iki tarafta metal kapak

P2,P4 P5,P6,P6X

eitli tolerans snflar (normal toleranstan daha hassas)

P4S Fener mili rulmanlar iin FAG tolerans s n RSR Bir tarafta conta kapak. RSD

Bir tarafta temass z conta kapak(RSRden fark : RSD kapak rulmanlarda conta duda ile i bilezik aras ndaki mesafe minimuma indirilmi ve conta duda i bilezie demiyor, dolaysyla hi srtnme yok.)

RULMANLARIN DELK APLARININ BULUNMASI

Genel olarak temel rulman kodu incelenerek rulman i ap katalog tablolar na ihtiya duyulmaks z n bulunabilmektedir. aplar 20 mm ile 480 mm arasnda olan rulmanlarn i aplar rulman kodunun son iki rakam n n (delik say s ) 5 ile a rplmas ile mm cinsinden bulunabilmektedir. ap 10 mmden kk ve 500 mm ve zerindeki rulmanlarda rulman i ap , rulman kodunun sonuna direkt olarak yaz lmaktad r. 10 mm ile 17 mm lleri aras nda i apa sahip rulmanlarda (standart ller 10, 12, 15 ve 17 mm) rulman i ap lsn ifade eden delik saylar aadaki tabloda yer almaktadr.

DELK SAYISI ( AP REFERANS NO)

DELK API(MM) RNEKLER

3...9

3..9

d

a) Byk rulmanlar dik olarak depolanmamal d r.

b) Byk rulmanlar yatay olarak ve bileziklerinin evresel olarak tamam ile desteklenecek ekilde depolanmal d r.

Rulmanlarn mrn etkileyen balca faktrleri aadaki gibi s ralayabiliriz.

Rulma n kalitesi Depolama Takma-Skme Yalama Doru rulman seimi evre paralar (mil ve yuva toleranslar , eksenel ka kl k) letme artlar (yk, devir, toz, nem, scaklk)

Grld gibi rulmann kalitesi dndaki tm faktrler kullan c n n kon trol alt ndad r.

Depolamada aadaki noktalara dikkat etmek gerekmektedir.

a) Rulmanlar kuru ve temiz bir ortamda saklanmal d r. Depo +6: +25C s cakl kta, ok k sa srelerde 30C s cakl klarda olabilir, gece ile gndz aras nda 8Cden fazla s cakl k f ark olmamaldr ve bal nem % 65den az olmaldr. Bu artlar salanrsa ortamdaki su buharnn youmas dolaysyla nem olumas nlenmi olur. b) Rulmanlar direkt olarak gne na maruz kalmamal d r. c) Rulmanlar kimyasal andrc malzemelerden (asitler, alkali solsyonlar, tuzlar, airesollar, gazlar) uzakta tutulmal d r. d) Rulmanlar depoda orijinal ambalajlar nda tutulmal d r. e) Byk apl rulmanlar diklemesine deil yatk olarak depolanmal d r.

Makina elemanlar iinde en hassas ve kritik grevlerden birini stlenen, yksek teknoloji ve kalite rn olan rulmandan en yksek verimi ve mr alabilmek iin montajdan nce ve montaj s ras nda aadaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir. 1. FAG taraf ndan retilen rulmanlar ambalaj ier isinde zel bir koruyucu yala kaplanmtr, montaj esnasnda bu yan temizlenmesine gerek yoktur; bu ya kullanacanz yala uyum salayacaktr. 2. Rulman, orijinal ambalaj nda saklanmal ve montajdan hemen nce kar lmal d r. Ortam n ve montaj aletlerinin temiz olmas na dikkat edilmelidir. Rulman terden etkilenmemesi iin plak elle tutulmamal , ayr ca stb vb. malzemelerle de temas ettirilmemelidir. 3. Rulmann taklaca mil ve yuvann ileme toleranslarnn uygun olup olmad kontrol edilmelidir. 4. Montaj ve demontaj, FAG kataloglar nda belirtilen en uygun yntem seilerek usulne uygun olarak yap lmal d r, bu mekanik, hidrolik veya termik olabilir. 5. Montaj yap ld ktan sonra rulman n rahat dnp dnmedii kontrol edilmelidir. 6. FAG iki taraf kapakl rulmanlar n iinde mr boyu yalamaya uygun gres vardr, bu rulmanlar n kapaklar n n a lmas , iine gres konmas gibi ilemler sakncaldr.

RULMANLARIN MRLERN ETKLEYEN FAKTRLER , DEPOLAMA

Rulmanlar n Depolanma

RULMAN YATAKLAMA TASARIMI

Bir rulmanl yataklamadan beklenen en nemli zellikler uzun mr, yksek gvenilirlik ve ekonomikliktir. Bunlara eriebilmek iin tasarm mhendisleri, yataklamay etkileyen tm artlar ve faktrleri bir arada dnmek zorundadr. Tasarm srasnda sadece doru rulman seimi ve uygulama ekli ile uygun rulman yataklama dzenini belirlemek yeterli olmaz. ou kez mil, yuva ve balant elemanlar ile szdrmazlk ve zellikle yalama eklinin sz konusu faktrlerle uyum salamas gerekmektedir.

Tasarmn her safhas genelde belli bir sray izler. lk olarak yataklamay etkileyen faktrlerin mmkn olabilecek en kesin deerlendirmesi yaplr. Bu faktrler belirlenince rulman tipi, ls ve yataklama dzeni seilir ve alternatif rulmanlar da gzden geirilir. Teknik resim aamasnda rulmanl yataklamaya ait btn veriler tespit edilir.

Rulman verileri yannda (ana boyutlar, toleranslar, rulman boluu, kafes, nek ve sonekler) balant elemanlar (gemeler, sabitleme ve szdrmazlk) ve yalama ekli belirlenir. Bu esnada montaj ve bakm artlar da gz nne alnr. En ekonomik yataklama eklinin seiminde, yaplan seim alternatifleriyle de k yaslanarak, yataklamaya etki eden faktrlerin ne lde gz nne al nmas ve toplam maliyetin ne seviyede olumas gerektiine karar verilir.

- Faktrler Aadaki verilerin bilinmesi gerekir: Rulmann montaj yeri ve taklaca makina/cihaz (taslak) letme artlar (yk, devir says, montaj yeri, scaklk, evre artlar, mil dzeni, evre elemanlarnn sertlii) stenen zellikler (mr, hassasiyet, grlt, srtnme ve alma scakl, yalama ve bakm, montaj ve demontaj) Ticari veriler (imalat sreleri, para say s ) Yataklamann tasarmna gemeden nce, her faktr aada verilen prensiplere gre ayr ayr ele al nmal d r.

- Yk ve devir say Radyal ve eksenel kuvvetlerin deeri nedir? Yn deitiriyorlar m? Devir says ne kadardr? Dnme yn deiiyor mu? Darbeli yk var mdr? Yk ve devir saysnn zaman iindeki deiimi nasldr? Ne ekilde gznne al nmal d r? - Montaj yeri Montaj yeri sabit midir? Makinan n fonksiyonuna etki etmeden boyutlarda oynama yap labilir mi? - S cakl k evre scakl ne kadardr? lave bir scaklk veya soutucu kayna mevcut mudur? Isl genlemeden dolay ne tr uzama ve k salmalar beklenebilir (serbest yatak)? - evre artlar Yksek nem oran var mdr? Rulmanl yatak ok kirli bir ortamda m alacaktr? Baka andrc etkenler var mdr? Rulman titreimden etkilenecek midir? - Mil dzeni Miller yatay, dikey veya eimli midir? - evre elemanlarnn sertlii Yuvan n maruz kalaca deformasyon gz nne alnacak mdr? Mil eilmeleri yznden rulman oturma yzeyine gre eksen kakl meydana gelir mi?

- mr Rulman mrnn ne kadar olmas istenmektedir? Yataklama, denenmi bir yataklama ile kyaslanabilir mi (nominal mr Lh, dinamik yklenme endeksi fL)? Gelitirilmi mr hesab (gerek iletme koullarna daha yak n sonu elde edilmesi iin her zaman tercih edilmelidir) kullan labilir mi? - Hassasiyet Rulmandan, takm tezgahlarnda olduu gibi yksek hassasiyet isteniyor mu? - Grlt Rulmandan, elektrikli ev aletlerinde olduu gibi sessiz alma zellii isteniyor mu? - Srtnme ve alma scakl G kaybnn zellikle az olmas m isteniyor? Hassasiyetin kaybolmamas iin scakln snrlandrlmas m gerekiyor? - Yalama ve bakm Yalama iin -daldrma yalama veya sirklasyon yalama gibi- belirli artlar ngrlyor mu? rnein gda endstrisinde olduu gibi, imalatn kalitesini koruyabilmek iin, yataktan ya k nlenmeli midir? Merkezi yalama gerekli midir? Bakm gerektirmeyen bir alma ortam m olmaldr?

- Takma ve skme zel montaj ekipmanlar gerekli midir? bileziin monte edilecei mil silindirik mi, yoksa konik midir? Rulman direkt olarak mil zerine mi geirilecektir, yoksa germe veya akma manonu ile mi sabitlenecektir? Haddehane rulmanlarnda olduu gibi sk sklme durumu var mdr?

-Ticari veriler Ne kadar rulmana ihtiya vard r? Rulmanlar ne zaman haz r olacakt r? K sa teslim sreli standard rulmanlar kullan labilir mi? zel uygulama alanlar iin, standard rulmandan farkl bir rulman tasar m veya yeni bir rulman tasarm m gereklidir? FAG mteri hizmetleri yetkilileri bu tip rulmanlarn fiyat ve teslim sreleri iin sizi bilgilendirecektir.

Yukarda deinilen faktrler, rulmanl yataklama tasarmnn aada belirtilen btn safhalarnda gznne al n r:

Rulman tipinin seimi Rulman dzeninin seimi Rulman byklnn tayini (mr, statik emniyet) Rulman verilerinin tespiti Balant elemanlarnn tasarm Yalama ve bakm Takma ve skme

Genellikle tasar m esnas nda benzer yataklama tasar mlar ndan elde edilen nceki tecrbelere bavurulabileceinden, tasarmn masraf olduka dktr. Bu katalogdaki veriler bu tip uygulamalar ile ilgilidir. Orijinal yataklama tipleri ve ok zel iletme artlar, bu katalogda yer verilmesi mmkn olamayacak kadar ok hesaplamalar ve konstrksiyon zelliklerini gerektirir. Bu gibi durumlarda FAG n teknik yetkilileri ile irtibat kurulmas zorunludur. Birok uygulama alanlar iin bu kat aloun eitli sayfalarnda dipnot olarak ad verilen teknik yay nlardan faydalan labilir.

Bilgisayar Programla CD ortamnda elektronik FAG rulman katalou, kullanclar iin matbu kataloglara gre daha verimli ve avantajldr. Bu program ile rulman arat rmas , seimi ve mr hesab ok daha pratik olarak yaplabilmekte, srdrlen almalar kaydedilerek saklanabilmektedir.

Rulman tipinin seimi

FAGn retim programndaki ok sayda rulman tipi sayesinde istenilen artlara en uygun rulman semek mmkn olmaktadr. Yuvarlanma elemanlarnn cinsine gre rulmanlar; bilyal, makaral ve ineli rulmanlar olarak s n fland r l r. Aada standard rulman tipleri verilmektedir.

Biyal rulmanlar

Her bir rulman tipine ait nemli zellikler sayfa 20deki tabloda bir araya toplanmtr. Bu tablo rulman seimi iin sadece bir balang tekil eder. Kesin bir seim iin birok faktr birlikte deerlendirilmelidir. zellikle sabit bilyal rulmanlar birok istee cevap verebilir. Bu tip rulmanlar yksek devir hzlar iin uygun ve sessiz alma zelliine sahip olmakla beraber, orta kuvvette radyal ykleri ve eksenel ykleri karlayabilirler. Metal kapakl ve plastik kapakl sabit bilyal rulmanlar da mevcuttur. Fiyatlar da uygun olduundan en ok kullanlan rulmanlard r. Rulmanlar n zelliklerine ve yap lar na ait daha detayl bilgi her rulman tipinin katalog tablolar blmnn n ksmnda verilmitir.

Radyal Ykleme ncelikle radyal ykleri karlayan rulmanlara radyal rulmanlar denir. Anma basn alar ao45dir. Yksek radyal yk artlarnda, ayn llerde makaral rulmanlar bilyal rulmanlara oranla daha uygundur. N ve NU tipindeki silindirik makaral rulmanlar ile ineli rulmanlar sadece radyal olarak yklenebilir. Dier radyal rulmanlar hem radyal hem de eksenel ykleri karlayabilir.

ncelikle radyal ykler iin ao45o bas n a l radyal rulmanlar a=sabit bilyal rulman, b=eik bilyal rulman, c=silindirik makaral rulman NU, d=konik makaral rulman, e=oynak makaral rulman

Eksenel Ykleme ncelikle eksenel ykleri karlayan rulmanlarn (eksenel rulmanlar) anma basn alar ao>45dir. Eksenel-sabit bilyal ve eksenel-eik bilyal rulmanlar, tasarmlarna bal olarak eksenel kuvvetleri tek ynde de, her iki ynde de karlayabilir. Yksek eksenel yklerde zellikle eksenel-silindirik makaral , eksenel-oynak makaral veya eksenel-ineli rulmanlar tercih edilir. Eksenel-oynak makaral ve tek ynl eksenel-eik bilyal rulmanlar, eksenel ve radyal kuvvetlerden oluan karma ykleri karlayabilir. Dier eksenel rulman tipleri sadece eksenel ykleri karlayabilir.

ncelikle eksenel ykler iin ao>45o bas n a l eksenel rulmanlar a=eksenel-sabit bilyal rulman, b=eksenel-eik bilyal rulman, c=eksenel-silindirik makaral rulman, d=eksenel-oynak makaral rulman

Rulman indeki Eksenel Dengeleme

Rulman iindeki eksenel dengeleme deyince, milin eksenel yndeki boyut deiikliini kendi iinde dengeleyen rulmanlar anlalmaldr. ounlukla, bir milin yataklanmas nda bir sabit, bir serbest yatak kullanlr. Serbest yatak, eksenel yndeki uzamalar ve sl genlemeleri dengeler. deal serbest yataklama N ve NU tipindeki silindirik makaral rulmanlar ve ineli rulmanlarla olur. Bu rulmanlarla mil uzamalar yatan kendi iinde dengelenir. Rulman bilezikleri s k geirilebilir.

Kayma suretiyle eksenel dengeleme Bunun anlam, milin eksenel yndeki boyut deiikliinin rulmann mil veya yuvadaki oturma yzeyi zerinde kaymas suretiyle dengelenmesidir. Sabit bilyal ve oynak makaral rulmanlar gibi paralar na ayr lamayan rulmanlar da serbest yatak olarak kullan labilir. Bu durumda, rulman n oturma yzeyi zerinde kayabilmesi iin, rulman bileziklerinden biri serbest geme olur ve eksenel ynde dayanma yzeyi (fatura) bulunmaz.

Yuvaya serbest geme hali, sabit bilyal rulman n (a) veya oynak makaral rulman n (b) kayma hareketini (s) mmkn k lar.

Mil serbest geme hali, sabit bilyal rulman n (a) veya oynak makaral rulman n (b) kayma hare ketini (s) mmkn k lar.

Silindirik makaral rulmanlar yatak iinde kaymaya (s) izin verir.

Paralar na Ayr labilen Rulmanlar

Her iki bilezii ayr ayr taklabilen rulmanlara paralarna ayrlabilen rulmanlar denir. Her iki bileziin de sk geirilebilme avantaj vard r. Drt nokta, blnm i bilezikli ift sral eik bilyal, silindirik makaral, ineli, konik makaral, eksenel-sabit bilyal , eksenel-silindirik makaral ve eksenel-oynak makaral rulmanlar paralar na ayr labilen rulmanlard r.

Buna karn, rnein sabit bilyal, tek sral eik bilyal, oynak bilyal, oynak makaral rulmanlar paralarna ayrlamaz.

Hassasiyet Birok uygulamada PN tolerans snf olarak gsterilen normal l ve alma hassasiyeti yeterli olur. Takm tezgahlar fener millerinde olduu gibi yksek hassasiyet istenen durumlarda, daha hassas rulmanlarn kullanlmas zorunludur. Bunun iin P6, P6X, P5, P4 ve P2 tolerans snflar standardlatrlmtr. zel baz rulman tipleri iin FAG standardlarna gre P4S, SP ve UP tolerans s n flar vard r. FAG yksek hassasiyeti, fener mili rulmanlar , silindirik makaral rulmanlar ve eksenel -eik bilyal rulmanlar ile salamaktad r. Tiplerine gre rulmanlarn hangi tolerans snflarnn bulunduu katalog tablolar blmlerinin n ksmnda verilmitir.

Eksenel Ka kl klar n Dengelenmesi Mil zerindeki ve yuva iindeki rulman oturma yzeylerinin ilenmesi srasnda, eer zellikle oturma yzeyleri tek operasyonla ilenmiyorsa eksenel kaklklar oluabilir. Flanl ve dik rulman yuvalar gibi, yuvalarn ayr ayr kullanlmas halinde eksenel kaklklarn olumas muhtemeldir. Yk nedeniyle milin eilmesinin bir sonucu olarak i bileziin d bilezie gre eilmesi de eksenel kakla yol aar.

Paralar na ayr labilir silindirik makaral rulman (a), konik makaral rulman (b) ve eksenel-sabit bilyal rulman (c)

eksenel kaklklar ve eilmeyi dengeler. Bu rulmanlar, iinde i bileziin yuvarlanma elemanlar ile birlikte serbeste hareket edebildii kresel formda bir d bilezik hareket yoluna sahiptir. Bu rulmanlarn izin verebildii eksen kakl a deerleri, ykle orantl olarak, rulmanlarn tiplerine ve byklklerine baldr. S-tipi rulmanlar ve kresel yuva diski olan eksenel-sabit bilyal rulmanlar, kresel dayanma yzeyleri sayesinde, kresellii fazla yerlere montajda ayarlanabilirlik zelliine sahiptir. Rulmanlarn izin verebildii eksen kakl a deerleri, her bir rulman tipine ait katalog tablolarnn n ksmnda verilmitir. Devir H zla Tablolarda verilen referans hz ve limit hz deerleri rulmann yksek devirlerde almasnn uygun olup olmadnn bir gstergesidir. (Rulmanlarn ulaabilecei maksimum devir hzlar n n hesab iin "Rulman Devir H z S n rla blmne bak n z.) zellikle ok az srtnmeye sahip rulmanlar yksek devir hzlarna eriir. Byle bir durum sadece radyal ykte alan sabit bilyal ve karma ykte alan eik bilyal rulmanlarda ortaya kar. Genelde yksek boyut hassasiyeti, ya ile soutma yaplmas, zel kafes yaps ve malzemesi, rulmann devir hzna pozitif ynde etki eder. Eksenel rulmanlar, radyal rulmanlara gre daha dk devir hzlarna uygundur. Sessiz alma Bro makinala ve ev aletleri gibi kk elektrikli cihazlarda genel olarak rulmann sessiz almas istenir. Bu tip uygulamalar iin zellikle FAG sabit bilyal rulmanlar ok uygundur. Bu rulmanlar baka hibir zel tasarma gerek duyulmayacak kadar sessiz alrlar. Yayl bir eksenel ayarlama tertibat, sessiz alma iin avantaj salar.

Paralar na ayr lamayan sabit bilyal rulman (a), oynak bilyal rulman (b) ve oynak makaral rulman (c)

Eksen kaklna izin veren rulmanlar: Tek sral oynak makaral rulman (a), oynak makaral rulman (b), eksenel oynak makaral rulman (c), S-tipi rulman (d) ve kresel oturma diskli eksenel-sabit bilyal rulman

Konik Delik Konik delikli, tek ve ift sral silindirik makaral rulmanlar hassas bir ekilde konik millere taklabilir. Bu rulmanlarn montajnda istenen radyal boluk deerinin ayarlanmas mmkn olur. Konik delikli oynak bilyal , tek s ral oynak makaral ve oynak makaral rulmanlar n germe veya akma manonlaryla silindirik mil yzeylerine taklmas ncelikle tercih edilen bir durumdur. Bu tip rulmanlarn tak l p sklebilmeleri ok kolayd r.

Konik delikli rulmanlar. a= ift sral silindirik makaral rulman, b=germe manonlu oynak bilyal rulman, c=akma manonlu oynak makaral rulman

S zd rmazl k Elemanl Rulmanlar FAG, tek veya her iki taraf s zd rmazl k kapakl birok tip rul man retir. Temasl s zd rmazl k kapakl (plastik kapak) veya temass z s zd rmazl k kapakl (metal kapak) rulmanlar basit konstrksiyonlara olanak tan r. Kapakl rulmanlar n en yayg n uygulamalar .2RSR (her iki taraf plastik kapakl ) ve .2ZR (her iki taraf metal kapakl ) sonekli sabit bilyal rulmanlard r. Her iki taraf kapakl rulmanlarn ierisine imalatlar esnasnda mr boyu yalamaya uygun gres konulduundan, bu rulmanlar yalama gerektirmez.

Rijidlik Rijidlik denince, yk etkisi ile rulmanda oluan elastik deformasyon (esneme) anlalr. zellikle yksek rijidliin olmas istenen durumlar; tezgahlarn fener mili yataklamalar ve dili yataklamalardr. Makaral rulmanlarn rijidlii, yuvarlanma elemanlar ile hareket yolu arasndaki temas yzeyinin fazla olmas nedeniyle, bilyal rulmanlara gre daha fazladr. Rijidliin ykseltilmesi iin, rnein fener mili rulmanlarna n gerilme verilir.

Srtnme Sisteme s giri ve k yannda, bir yataklamann alma scakln belirleyen faktr, her eyden nce rulman srtnmesidir. Srtnmenin zellikle ok az olduu rulmanlar, radyal yke maruz sabit bilyal, tek sral eik bilyal ve silindirik makaral rulmanlardr. Temas eden tipte szdrmazlk elemanna sahip rulmanlar ile s k dizi silindirik makaral ve eksenel makaral rulmanlarda srtnme nispeten daha fazlad r.

Plastik kapakl (a) ve metal kapakl (b) olarak her iki taraftan szdrmazl salanm sabit bilyal rulmanlar

YATAKLAMA DZENNN SEM

Dnen bir milin klavuzlanmas ve desteklenmesi iin, birbirlerine belirli bir mesafe ile taklm en az iki rulman gereklidir. Uygulamaya gre yataklama ekli sabit, serbest, ayarl ve oynar yataklama ekilleri arasndan seilir.

Sabit-Serbest Yataklama

ki radyal rulman ile desteklenen bir milde rulmanlarn mil zerine oturma yzeylerinin mesafeleri ileme toleranslar yznden hibir zaman tam olarak denk dmez. letme scakl nedeniyle de mesafeler deiir. Bu mesafe farkllklar serbest yatak taraf ndan dengelenir.

deal serbest yataklar, N ve NU tipi silindirik makaral ile ineli rulmanlardr. Bu tip rulmanlarda yuvarlanma elemanlar (makaralar) ve kafes, faturasz bileziin hareket yolu zerinde kayabilir.

Sabit bilyal ve oynak makaral gibi dier tm rulman tipleri yalnzca, bileziklerden biri tatl geme olarak taklrsa serbest yatak olarak i grr. Genellikle noktasal yke maruz kalan d bilezik yuvaya tatl geme olarak taklr.

Buna karn sabit yataklar, mili, eksenel ynde klavuzlayarak eksenel d ykleri tar. Eksenel yndeki gerilmelerden ka nmak iin iki rulmandan sadece bir tanesi sabit yatak olarak kullan l r.

Hangi rulman tipinin sabit yatak olarak seilecei, eksenel yklerin deerine ve milin eksenel ynde istenen klavuzlama hassasiyetine baldr.

ift sral eik bilyal rulman kullanlarak sabit bilyal veya oynak makaral rulmana gre daha hassas bir eksenel k lavuzlama elde edilir.

Bir ift simetrik dzenlenmi eik bilyal veya konik makaral rulman da sabit yatak olarak ok hassas bir eksenel klavuzlama salar.

niversal yapdaki eik bilyal rulmanlar, ara bilezik olmakszn O, X veya Tandem dzenlerinde istenildii gibi taklabildiklerinden zellikle avantaj salar. niversal tip eik bilyal rulmanlar o ekilde dizayn edilmitir ki X veya O dzeninde taklmalar halinde ok az eksenel bolua sahiptir (UA), boluksuzdur (UO) veya hafif bir n gerilmeye sahiptir (UL).

FAG Standard Program ndaki UL niversal tip fener mili rulmanlar X veya O dzeninde tak lmalar halinde az bir n gerilmeye sahiptir (daha fazla n gerilmeli tipler sipari zerine tedarik edilir). Birbirlerine uyumlu eletirilmi sabit yatak olarak kullanlan konik makaral rulmanlar (N11 tipi) montaj kolaylatrr. Bunlar, uygun eksenel boluklarla eletirilmi olduundan ayar ve tespit ilerine gerek yoktur.

anzuman mekanizmalarnda bazen bir drt nokta rulmanyla bir silindirik makaral rulman sabit bir yatak oluturacak ekilde direkt olarak yan yana taklr. Radyal ynde desteklenmemi d bilezie sahip drt nokta rulman sadece eksenel ykleri tayabilir. Silindirik makaral rulman radyal ykleri karlar.

Dk eksenel yklerde NUP tipi bir silindirik makaral rulman da sabit yatak olarak kullanlabilir.

Sabit yataklama-serbest yataklama dzenine ait rnekler

a. Sabit yatak: Sabit bilyal rulman

Serbest yatak: Sabit bilya rulman

b. Sabit yatak: Oynak makara rulmanx

Serbest yatak: Oynak makara rulman

c. Sabit yatak: Sabit bilyal rulman

Serbest yatak: Silindirik makara rulman

Sabit yatak olarak niversal tip eik bilyal rulman ifti a = O dzeni, b = X dzen

Sabit yatak olarak konik niversal tip fener mili rulma a = O dzeni, b = X dzeni,c=Tandem-O dzeni

Sabit yatak olarak konik makaral rulman ifti

a = O dzeni, b = X dzeni

Ayarl Yataklama

Kural olarak bir ayarl yataklama, iki adet simetrik dzenlenmi eik bilyal rulman veya konik makaral rulmandan oluur. Montaj srasnda bileziklerden biri, yataklama istenilen boluk veya gerekli ngerilmeye ulaana kadar oturma yzeyi zerinde kaydrlr. Bu tip yataklama, ayar imkan ndan dolay , zellikle spiral konik dili pinyon ve tezgahlarn i mili yataklamalar gibi hassas klavuzlamann gerekli olduu durumlar iin uygundur. Yataklama dzeni olarak O -dzeni veya X-dzeni seilebilir. O-dzeninde, bas n a s hatlar n n oluturduu koninin S tepe noktas da doruyken X-dzeninde ie dorudur. O-dzeninin H mesafesi, yani basn konisine ait tepe noktalarnn birbirlerinden uzakl, X-dzenine gre daha fazlad r. Bu nedenle O-dzeni X-dzenine gre daha kararl bir yataklama yap s na sahiptir.

O-dzenindeki eik bilyal rulmanlarla yaplm ayarl yataklama (a) X-dzenindeki eik bilyal rulmanlarla yaplm ayarl yataklama (b)

Eksenel boluun ayarlanmasnda sl genleme dikkate alnmaldr. X-dzeninde (a) milden yuvaya doru scaklk d daima boluun azalmasna yol aar (Gerekli artlar: mil ve yuvann ayn malzemeden olmas, i bileziin ve btn milin eit scakla sahip olmas, d bilezik ve btn yuvann eit scakla sahip olmas ).

O-dzeninde durum ynden farkldr. D bilezik hareket yoluna ait temas izgisinin uzatlmasndan oluan dorunun yatak ekseni ile kesierek meydana getirdii koni tepe noktalarnn akmas halinde (b), ayarlanm rulman boluu yukarda belirtilen artlar altnda deimez.

Takma mesafesinin ksa olmas sonucu koniler kesiirlerse (c) veya mesafenin byk olmas sonucu temas etmezlerse (d), sl genlemeden dolay eksenel boluk byk veya kk olabilir.

Oynar Yataklama

Oynar yataklama, hassas bir eksenel k lavuzlamaya ihtiya duyulmayan uygulamalarda ekonomik bir zmdr. Oynar yataklama, ayarl yataklamaya benzer ekilde tesis edilir. Mil, s eksenel boluu deerince, yuva iinde kayabilir. s deeri istenen klavuzlama hassasiyetine gre belirlenir. Bylece rulman, sl etkenler altnda eksenel gerilmelere maruz kalm olmaz.

rnein sabit bilyal, oynak bilyal ve oynak makaral rulmanlar oynar yataklama sistemleri iin uygun rulman tipleridir. Bu rulmanlarda daha ok d bilezik olmak zere bileziklerden biri tatl gemedir.

NJ tipi silindirik makaral rulmanlardan oluan oynar yataklamada, mil uzamalarnn dengelenmesi rulman n kendi iinde olur. i ve d bilezikler sk geirilebilir.

Konik makaral ve eik bilyal rulmanlar oynar yataklama iin uygun deillerdir, nk bunlarn kusursuz alabilmeleri iin ayarlanmalar gereklidir.

Ayarl yataklama, bir yayl rond ela yard m yla n gerilme yarat lmas ile de elde edilir. Elastik tipteki bu yataklama sistemi sl genlemeleri dengeler. Makinann duruu esnasnda evreden kaynaklanan vibrasyonun rulmanlarda hasar oluturma tehlikesine kar nlem olarak da uygulanr.

a) X-dzenindeki konik makaral rulmanlarla yaplm ayarl yataklama ve koni tepe noktala

O-dzenindeki konik makaral rulmanlarla yaplm ayarl yataklama; b) hareketli koni tepe noktalarnn akmas hali c) hareketli koni tepe noktalarnn kesimesi hali d) hareketli koni tepe noktalarnn kesimemesi hali

Oynar yataklama rnekleri a= iki sabit bilyal rulman b= iki oynak makaral rulman, c= iki silindirik makaral rulman NJ

s=eksenel boluk

Yayl rondela ile n gerilme verilmi ayarl yataklamada sabit bilyal rulman

RULMAN TPNN TAYN / BOYUTLANDIRMA

Makina veya cihazlarn konstrksiyonunda rulman delik ap birok durumda nceden bellidir. Dier ana boyutlarn (d ap, genilik) ve rulman tipinin tayini iin rulman seimi hesab yap larak mr, statik emniyet ve ekonomiklik ynlerinden istenilen artlar salayp salamad kontrol edilir. Bu seim hesabnda rulmana etkiyen ykler rulmann yk saysyla karlatrlr. Boyutlandrmada temel ayrm rulmann statik mi yoksa dinamik mi yklendiine gre yaplr. Duran (bilezikler birbirlerine gre hareketsiz) veya yava dnen rulmanlar (n

Burada Po statik edeer yk [kN] Fr radyal yk [kN] Fa eksenel yk [kN] Xo radyal yk katsay Yo eksenel yk katsay Xo ve Yo deerleri ile farkl rulman tiplerinde edeer statik ykn hesab iin kullanlan zel formller, rulman tablolarnda veya ilgili blmdeki tablolarn nnde bulunan metin ksmnda verilmitir. Dinamik Yklenen Rulmanlar Dinamik yklenen rulmanlar iin standard hesaplama yntemi, malzeme yorulmas n n bozulma nedeni olarak alnmasna dayanr. Anma mr aadaki formlle hesaplanr:

L10 = L nominal mr [106 devir] C dinamik yk say [kN] P dinamik edeer yk [kN] p mr ss

Anma mr L10 milyon devir olarak elde edilir. Geni bir grup iindeki ayn tip rulmanlarn % 90 bu mre ular veya bunu geer. Dinamik yk says C [kN] her rulman iin tablolarda verilmitir. Rulmanlara dinamik yk uygulan rsa, bu rulman n mr L 10 106 devir olur. Dinamik edeer yk P [kN] bykl ve yn sabit, radyal rulmanlarda radyal yk, eksenel rulmanlarda ise eksenel yk olup hesapla bulunan bir deerdir. P, gerekten etkiyen karma yk ile ayn mr verir. P = X . Fr + Y . Fa [kN] Burada P dinamik edeer yk [kN] Fr radyal yk [kN] Fa eksenel yk [kN] X radyal yk katsay Y eksenel yk katsay s X ve Y deerleri ile farkl rulman tiplerinde edeer dinamik ykn hesab iin kullanlan zel formller, rulman cetvellerinde veya ilgili blmdeki cetvellerin nnde bulunan metin ksmnda verilmitir. mr ss p, bilyal ve makaral rulman iin fark l d r. p = 3 bilyal rulmanlar iin

makaral rulmanlar iin Rulman n devir h z sabit ise yorulma mr saat biriminde ifade edilebilir.

Burada

Lh10 =Lh nominal mr [106 devir] n devir h z (dakikadaki dnme say s ) [d/dak.]

Formlde 106 yerine 500.33 . 60 yaz l rsa:

burada dinamik ykleme endeksidir 500 saatli bir mrde fL= 1 olur.

burada devir h z faktrdr

331/3d/dak.l k bir devir h z nda f n = 1 olur. fn deerleri; bilyal rulmanlar iin sayfa 28de, makaral ve ineli rulmanlar iin sayfa 29da verilmitir. Bylece mr formln basit olarak ifade etmek istersek:

burada fL dinamik yklenme endeksi C dinamik yk say [kN] P dinamik edeer yk [kN] fn devir h z faktr Dinamik Yklenme Endeksi fL Bir yataklamay doru boyutlandrabilmek iin gerekli fL deeri, pratikte iyi sonu vermi ayn veya benzer yataklamalardan elde edilen tecrbelere dayanlarak tespit edilir. eitli yataklama ekilleri iin alnmas gereken fL deerleri sayfa 30-32deki tablolarda verilmitir. Bu deerler, yorulma sresi yannda konstrksiyonun hafiflii, evre elemanlarna uyum, ani yk artlar vb. gibi faktrleri de dikkate alr (zel uygulama alanlar iin FAG yaynlarna da bavurabilirsiniz). Gerekli olduu takdirde fL deerleri teknik gelimelere paralel olarak yeniden belirlenebilir. yi sonu vermi bir yataklama ekli ile karlatrma yapldnda, yk hesabnn daha nce uygulanm ayn ynteme gre yaplmas gerektii son derece aikardr. Tablolarda, fL deerlerinden baka, hesaplama iin gerekli dier veriler de yer almaktadr. Geniletilmi mr katsaylarnn kullanld durumlarda hesaplamalar fz deerleri ile yaplr. Bylece P yerine fz.P arpm kullanlr. Hesaplanan fz deerine gre nominal mr Lh bulunur. Bilyal rulmanlarda fLden Lhya gei iin sayfa 28deki, makaral ve ineli rulmanlarda ise sayfa 29deki tablolardan yararlan l r. Deiken Yk ve Devir Hz Dinamik yklenen rulmanlarda yk ve devir hz zaman iinde sabit kalmyorsa, hesaplamada edeer yk dikkate al nmal d r. Belirli bir etkime sresi q[%]ye sahip bir dizi sabit kuvvetler ve devir h zlar grafik zerinde bir eri verecek ekilde birletirilir. Bu durumda dinamik edeer yk P u formlle hesaplanr;

ve ortalama devir h z n m ise:

Formln basit olmas iin makaral ve bilyal rulmanlar iin s olarak 3 alnmtr. Eer yk deiken fakat hz sabit ise:

Eer yk lineer olarak minimum bir Pmin deerinden maksimum bir Pmax deerine artyorsa:

Gelitirilmi mr hesabnda (bkz. sayfa 33) dinamik edeer ykn ortalama deeri alnarak hesaplama yaplamaz. ou zaman sabit artlar altndaki her etkime sresi iin Lhnm deeri belirlenir ve buradan sayfa 33deki forml yardmyla eriilebilen mr bulunur.

Notlar

Yukar da verilen hesaplama yntemleri ve semboller DIN ISO 76 ve 281de gsterilenlere uygundur. Basitletirme amacyla statik ve dinamik yk saylar Co ve C, statik ve dinamik edeer ykler Po ve P, hem radyal hem de eksenel rulmanlar iin kullanlmtr. Standard, aadaki kavramlar birbirinden ayrmaktadr.

Cr Dinamik radyal yk say Ca Dinamik eksenel yk say Cor Statik radyal yk say Coa Statik eksenel yk say Pr Dinamik radyal edeer yk Pa Dinamik eksenel edeer yk Por Statik radyal edeer yk Poa Statik eksenel edeer yk

Basitletirme nedeni ile C ve Pdeki r ve a indisleri bu katalogda kullanlmamaktadr. Pratikte radyal ve eksenel rulmanlara gelen radyal ve eksenel ykler kolayl kla ay rdedilebilmektedir.

Bilyal rulmanlar iin nominal mre karlk gelen fL deerleri Lh saat

fL Lh saat

fL Lh saat

fL Lh saat

fL Lh saat

fL

100 110 120 130 140

0.585 0.604 0.621 0.638 0.654

420 440 460 480 500

0.944 0.958 0.973 0.986 1

1700 1800 1900 2000 2200

1.5 1.53 1.56 1.59 1.64

6500 7000 7500 8000 8500

2.35 2.41 2.47 2.52 2.57

28000 30000 32000 34000 36000

3.83 3.91 4 4.08 4.16

150 160 170 180 190

0.669 0.684 0.698 0.711 0.724

550 600 650 700 750

1.03 1.06 1.09 1.12 1.14

2400 2600 2800 3000 3200

1.69 1.73 1.78 1.82 1.86

9000 9500 10000 11000 12000

2.62 2.67 2.71 2.8 2.88

38000 40000 42000 44000 46000

4.24 4.31 4.38 4.45 4.51

200 220 240 260 280

0.737 0.761 0.783 0.804 0.824

800 850 900 950 1000

1.17 1.19 1.22 1.24 1.26

3400 3600 3800 4000 4200

1.89 1.93 1.97 2 2.03

31000 14000 15000 16000 17000

2.96 3.04 3.11 3.17 3.24

48000 50000 55000 60000 65000

4.58 4.64 4.79 4.93 5.07

300 320 340 360 380

0.843 0.862 0.879 0.896 0.913

1100 1200 1300 1400 1500

1.3 1.34 1.38 1.41 1.44

4400 4600 4800 5000 5500

2.06 2.1 2.13 2.15 2.22

18000 19000 20000 22000 24000

3.3 3.36 3.42 3.53 3.63

70000 75000 80000 85000 90000

5.19 5.31 5.43 5.54 5.65

400 0.928 1600 1.47 6000 2.29 26000 3.73 100000 5.85

Bilyal rulmanlar iin devire karlk gelen fn deerleri n d/dak.

fn n d/dak.

fn n d/dak.

fn n d/dak.

fn n d/dak.

fn

10 11 12 13 14

1.49 1.45 1.41 1.37 1.34

55 60 65 70 75

0.846 0.822 0.8 0.781 0.763

340 360 380 400 420

0.461 0.452 0.444 0.437 0.43

1800 1900 2000 2200 2400

0.262 0.26 0.255 0.247 0.24

9500 10000 11000 12000 13000

0.152 0.149 0.145 0.141 0.137

15 16 17 18 19

1.3 1.28 1.25 1.23 1.21

80 85 90 95 100

0.747 0.732 0.718 0.705 0.693

440 460 480 500 550

0.423 0.417 0.411 0.405 0.393

2600 2800 3000 3200 3400

0.234 0.228 0.223 0.218 0.214

14000 15000 16000 17000 18000

0.134 0.131 0.128 0.125 0.123

20 22 24 26 28

1.19 1.15 1.12 1.09 1.06

110 120 130 140 150

0.672 0.652 0.635 0.62 0.606

600 650 700 750 800

0.382 0.372 0.362 0.354 0.347

3600 3800 4000 4200 4400

0.21 0.206 0.203 0.199 0.196

19000 20000 220000 24000 26000

0.121 0.119 0.115 0.112 0.109

30 32 34 36 38

1.04 1.01 0.993 0.975 0.957

160 170 180 190 200

0.593 0.518 0.57 0.56 0.55

850 900 950 1000 1100

0.34 0.333 0.327 0.322 0.312

4600 4800 5000 5500 6000

0.194 0.191 0.188 0.182 0.177

28000 30000 32000 34000 36000

0.106 0.104 0.1 1 0.0993 0.0975

40 42 44 46 48

0.941 0.926 0.912 0.898 0.886

220 240 260 280 300

0.533 0.518 0.504 0.492 0.481

1200 1300 1400 1500 1600

0.303 0.295 0.288 0.281 0.275

6500 7000 7500 8000 8500

0.172 0.168 0.164 0.161 0.158

38000 40000 42000 44000 46000

0.0957 0.0941 0.0926 0.0912 0.0898

50 0.874 320 0.471 1700 0.27 9000 0.155 50000 0.0874

Makaral ve ineli rulmanlar iin nominal mre karlk gelen fL deerleri Lh saat

fL Lh saat

fL Lh saat

fL Lh saat

fL Lh saat

fL

100 110 120 130 140

0.617 0.635 0.652 0.668 0.683

420 440 460 480 500

0.949 0.962 0.975 0.988 1

1700 1800 1900 2000 2200

1.44 1.47 1.49 1.52 1.56

6500 7000 7500 8000 8500

2.16 2.21 2.25 2.3 2.34

28000 30000 32000 34000 36000

3.35 3.42 3.48 3.55 3.61

150 160 170 180 190

0.697 0.71 0.724 0.736 0.748

550 600 650 700 750

1.03 1.06 1.08 1.11 1.13

2400 2600 2800 3000 3200

1.6 1.64 1.68 1.71 1.75

9000 9500 10000 11000 12000

2.38 2.42 2.46 2.53 2.59

38000 40000 42000 44000 46000

3.67 3.72 3.78 3.83 3.88

200 220 240 260 280

0.76 0.782 0.802 0.822 0.84

800 850 900 950 1000

1.15 1.17 1.19 1.21 1.23

3400 3600 3800 4000 4200

1.78 1.81 1.84 1.87 1.89

31000 14000 15000 16000 17000

2.66 2.72 2.77 2.83 2.88

48000 50000 55000 60000 65000

3.93 3.98 4.1 4.2 4.31

300 320 340 360 380

0.858 0.875 0.891 0.906 0.921

1100 1200 1300 1400 1500

1.27 1.3 1.33 1.36 1.39

4400 4600 4800 5000 5500

1.92 1.95 1.97 2 2.05

18000 19000 20000 22000 24000

2.93 2.98 3.02 3.11 3.19

70000 80000 90000 100000 150000

4.4 4.58 4.75 4.9 5.54

400 0.935 1600 1.42 6000 2.11 26000 3.27 200000 6.03

Makaral ve ineli rulmanlar iin devire karlk gelen fn deerleri n d/dak.

fn n d/dak.

fn n d/dak.

fn n d/dak.

fn n d/dak.

fn

10 11 12 13 14

1.44 1.39 136 1.33 1.3

55 60 65 70 75

0.861 0.838 0.818 0.8 0.784

340 360 380 400 420

0.498 0.449 0.482 0.475 0.468

1800 1900 2000 2200 2400

0.302 0.297 0.293 0.285 0.277

9500 10000 11000 12000 13000

0.183 0.181 0.176 0.171 0.167

15 16 17 18 19

1.27 1.25 1.22 1.2 1.18

80 85 90 95 100

0.769 0.755 0.742 0.73 0.719

440 460 480 500 550

0.461 0.455 0.449 0.444 0.431

2600 2800 3000 3200 3400

0.270 0.265 0.259 0.254 0.25

14000 15000 16000 17000 18000

0.163 0.16 0.157 0.154 0.151

20 22 24 26 28

1.17 1.13 1.1 1.08 1.05

110 120 130 140 150

0.699 0.681 0.665 0.65 0.637

600 650 700 750 800

0.42 0.41 0.401 0.393 0.385

3600 3800 4000 4200 4400

0.245 0.242 0.238 0.234 0.231

19000 20000 220000 24000 26000

0.149 0.147 0.143 0.139 0.136

30 32 34 36 38

1.03 1.01 0.994 0.977 0.961

160 170 180 190 200

0.625 0.613 0.603 0.593 0.584

850 900 950 1000 1100

0.378 0.372 0.366 0.36 0.35

4600 4800 5000 5500 6000

0.228 0.225 0.222 0.216 0.211

28000 30000 32000 34000 36000

0.133 0.13 0.127 0.125 0.123

40 42 44 46 48

0.947 0.933 0.92 0.908 0.896

220 240 260 280 300

0.568 0.553 0.54 0.528 0.517

1200 1300 1400 1500 1600

0.341 0.333 0.326 0.319 0.313

6500 7000 7500 8000 8500

0.206 0.201 0.197 0.193 0.19

38000 40000 42000 44000 46000

0.121 0.119 0.117 0.116 0.114

50 0.885 320 0.507 1700 0.307 9000 0.186 50000 0.111

Tavsiye edilen fL deerleri ve yk hesaplar iin veriler

Kullanma Yeri Tavsiye edilen

fL deeri Yk hesapl iin veriler

Motorlu tatlar Tahrik

Motosikletler Otomobiller/Tahrik Kirlilikten korunan rulmanlar (dili kutusu) Otomobiller/Tekerlek rulm

0,9 ... 1,6 1 ... 1,3 07 ...1

1,4 ... 2,2

letilebilen tork dikkate alndnda maksimum motor torku ve buna ait dnme h z . Ortalama fL deeri farkl hzlardaki fL1, fL2, fL3... deerlerine ve bunlara ait q1, q2, q3 ... (%) zaman aralklarna bal olarak aadaki formlden hesaplan r.

Hafif kamyonlar

Normal kamyonlar Ar kamyonlar Otobsler

1,6 ... 2

1,8 ... 2,2 2 ... 2,6 1,8 ... 2,8

Tekerlek rulmanlar , kollektif tahrik yklerine rnek Ortalama h zda izin verilen Kstat mil yk. Ortalama fLdeeri (yukar bkz.) aadaki tahrik durumundan bulunur. Dz gidi, iyi yolda: Kstat Dz gidi, kt yolda Kstat . fZ Kavisli yolda: Kstat . fZ . m Tat tr Art katsay fZ Otomobil, otobs, motosiklet 1,3 Station araba, kamyon, traktr 1,5 Ziraat traktr, arazi kamyonu 1,5 ... 1,7 Dolma lastik tekerlekli tat 1,7 m katsays yola yapma katsays ile birlikte dikkate alnr. Tekerlek tr m

Ynlendirilebilen tekerlekler 0,6 Ynlendirilemeyen tekerlekler 0,35

ten yanmal motor 1,2..2 st l noktada, tam ykte ve maksimum devirde azalma katsay s f Zli maksimum kuvvetler, (gaz bas nc ndan ve ktleden dolay oluan kuvvetler) fZ katsay s :

evrim Otto motoru Dizel motor

ki zamanl 0,35 0,5 Drt zaman 0,3 0,4

2,5 ... 3,5

3,5 ... 4

fz katsays statik aks yk (en yksek hza, tat trne ve yolun yapsna baldr)

3 ... 3,5 Tat tr fZ 3 ... 3,5 3 ... 3,5 3 ... 3,5 3,5 ... 4 3,5 ... 4 4,5 ... 5

Maden cevheri vagonlar , maden oca vagonlar, elikhane vagonlar 1,2 ... 1,4 Yk vagonlar , yolcu vagonlar , motorlu vagonlar, tramvaylar 1,2 ... 1,5 Lokomotifler 1,3 ... 1,8 Ortalama h zdaki kollektif yk; ortalama fL deeri (motorlu tat tahriklerine baknz)

Rayl tatlar

Yk vagonlar iin dingil rulmanl

Tramvaylar

Yolcu vagonl Yk vagonl Maden oca vagonlar Motorlu vagonlar Lokomotifler/d rulmanlar Lokomotifler/i rulmanlar

Rayl tat dili kutular

3...4 Maksimum eksenel pervane kuvveti; pervane anma

h Gemi inaat

Gemi pervanesi eksenel rulmanl Gemi pervane mili rulmanl Byk gemi dili kutular Kk gemi dili kutular tme niteleri

4 ... 6 2,5 ... 3,7 2 ... 3 1,5 ... 2,5

Orantl mil arl; devir hz; fZ = 2 Anma gc; anma devir h Anma gc; anma devir h Anma gc; anma devir h

Tavsiye edilen fL deerleri ve yk hesaplar iin veriler

Uygulama Tavsiye edilen fL deeri

Yk hesaplar iin veriler

Tar m makinala

Dmen rulmanla

Dmen kuvveti, arlk ve tahrik kuvvetinden tr statik olarak yklenmilerdir.

Traktrler Kendinden ekili ekme makinala Mevsimlik makinalar

1,5 ... 2

1,5 ... 2 1 ... 1,5

Motorlu aralarla Motorlu aralarla ay Maksimum g; anma devir h

makinalar Buldozerler, ykleyiciler Kazclar/yrtme dilileri Kazclar/dndrme dilileri Titreimli yol silindirleri, vibratrler Vibratrl betonyerler

2 ... 2,5 1 ... 1,5 1,5 ... 2

1,5 ... 2,5 1 ... 1,50

Motorlu aralarla ay Hidrostatik tahrikin ortalama torku Ortalama devir h

Merkezka kuvveti . fz (art katsay s f z = 1,1 ... 1,3

Elektrik motorla Ev gerelerinde kullan lan elektrik motorla Standard motorlar Byk motorlar Tat motorlar

1,5 ... 2 3,5 ... 4,5 4 ... 5 3 ... 3,5

Rotor arl . fz; anma devir hz fz = 1,5 ... 2 sabit makinalar iin fz = 1,5 ... 2,5 tat motorlar iin Dili tahriki; kollektif yk

Haddehaneler, metal retim tesisleri Merdane sehpala Hadde dili kutular Merdane tablala Savurma dkm makinalar

1 ... 3 3 ... 4 2,5 ... 3,5 3,5 ... 4,5

Ortalama hadde yk, haddeleme h (fL deeri haddeleme sehpas ve haddeleme program na gredir) Anma ya da maksimum tork; anma devir h Malzemenin arl, oklar, haddeleme hz Arlk, balansszlk; anma devir hz

Konverterler Maksimum arlk ile statik olarak yklenme

Tak m tezgahla Torna ve freze fener milleri Matkap fener milleri Talama tezgahlar Talama tezgah fener milleri Takm tezgahlar dili kutular Presler/volan Presler eksantrik mili Elektrikli ve pnmatik tak mlar

3 ... 4,5 3 ... 4 2,5 ... 3,5 3,5 ... 5 3 ... 4 3,5 ... 4 3 ... 3,5 2 ...3

Kesme gc, tahrik gc n ykleme, i paras arl letme devir hz Anma gc; anma devir h Volan arl; anma devir hz Bask yk, zaman yzdesi; anma devir h Kesme ve tahrik gc; anma devir h

Aa ileme tezgahlar Daire testere frezesi ve mili Vargel b k ana yatakla Vargel b k biyel yataklar Dairesel testere

3 ... 4 3,5 ... 4 3 ... 3,5 2 ...3

Kesme ve tahrik gc; anma devir h Kesme ve tahrik kuvvetleri; anma devir h Ktle kuvvetleri; anma devir h Ktle kuvvetleri; anma devir h Kesme ve tahrik kuvvetleri; anma devir h

Genel makina yapm iin dili kutula niversal dili kutular Dili kutusu motorlar Sabit byk dili kutular

2 ... 3 2 ... 3 3 ... 4,5

Anma gc; anma devir h Anma gc; anma devir h Anma gc; anma devir h

Tama teknii Bant tahrikleri/ak maden iletmeleri Tayc bant makinalar/ ak maden iletmeleri Tayc bant makinalar/genel Tayc bant kasnaklar Koval kaz c lar/tahr ik Koval kaz c lar/kova ar Koval kaz c lar/kova ark tahrik sistemi Halat tamburla Halat kasnaklar

4,5 ... 5,5

4,5 ... 5 2,5 ... 3,5 4 ... 4,5

2,5 ... 3,5 4,5 ... 6

4,5 ... 5,5 4 ... 4,5 2,5 ... 3,5

Anma gc; anma devir h Bant ve tanan malzemenin arl; anma devir h Bant ve tanan malzemenin arl; anma devir h Bant ekim kuvveti, bant ve tanan malzemenin arl, iletme devir hz Anma gc; anma devir h Kazma direnci, arlk; iletme hz Anma gc; anma devir h Halat yk; anma devir h z (DIN 22410) Kasnak yk, anma devir h

Tavsiye edilen fL deerleri ve yk hesaplar iin veriler

Uygulama Tavsiye edilen fL deeri

Yk hesaplar iin veriler

Pompalar, fleyiciler, kompresrler

Havaland rma fanla Yksek kapasiteli fleyiciler Pistonlu pompalar Santrifj pompalar Hidrolik eksenel pistonlu pompalar, Hidrolik radyal pistonlu pompalar Dili pompalar Kompresrler

3,5 ... 4,5 4 ... 5

3,5 ... 4,5 3 ... 4,5

1 ... 2,5 1 ... 2,5

Eksenel veya radyal yk, rotor arl, balansszlk Balansszlk = Rotor arl . fz; anma devir hz Art katsays fz = 0,5 taze hava fleyiciler iin fz = 0,8 ... 1 duman fleyiciler iin Anma bas nc ; anma devir h Eksenel yk, rotor arl; anma devir hz

Anma bas nc ; anma devir h Anma bas nc ; anma devir h

2 ... 3,5 Anma bas nc ; ktle kuvvetleri; anma devir h Santrifjler, kartrclar

Santrifjler Byk kartrclar

2,5 ... 3 3,5 ... 4

Arlk, balansszlk; anma devir hz Arlk, tahrik kuvvetleri; anma devir h

Krclar, tcler, elekler vs.

eneli k r c lar Konik k r c lar, merdaneli k r c lar Vurmal tcler, ekili tcler, arpmal tcler Borulu tcler Titreimli tcler Pulvarize tcler Titreimli elekler

3 ... 3,5 3 ... 3,5

4 ... 5 4 ... 5 2 ... 3 4 ... 5 2,5 ... 3

Tahrik gc, eksantrik yar ap ; anma devir h K rma kuvveti; anma devir h

Rotor arl . fz : anma devir hz; fz = 2 ... 2,5 Toplam arlk . fz; anma devir hz; fz = 1,5 ... 2,5 Santrifj kuvvet . fz; anma devir h z ; fz = 1,2 ... 1,3 Kontak yk . fz; anma devir h z ; fz = 1,5 ... 3 Santrifj kuvvet . fz; anma devir h z ; fz = 1,2

Biriket presleri Dner f r n hareket makara

3,5 ... 4 4 ... 5

Bas n; anma devir h Makara yk . fz; anma devir h Eksantrik yk katsay s fz = 1,2 ... 1,3 daha byk yklerde statik tama kapasitesini kontrol ediniz.

Kat makinalar, bask makinala

Kat makinalar/slak blm

Kat makinalar/kurutma blm Kat makinalar/rafine blm Kat makinalar /perdahlay c lar Bask makinala

5 ... 5,5

5,5 ... 6,5 5 ... 5,5 4,5 ... 5 4 ... 4,5

Elek ekii, kee ekii, merdane veya silindir arl, s kma kuvveti; anma devir h Merdane arl, kontak yk; anma devir hz

Tekstil makinala Bkm makinalar/iler Dokuma ve rg tezgahla

3,5 ... 4,5 3 ... 4

Dengesiz ykler; anma devir h Tahrik gc, dengesiz yk, ktle kuvvetleri; anma devir h

Plastik ileme makinalar

Plastik malzemeler iin vida ektiriciler

Kauuk ve plastik perdahlay c lar

3 ... 3,5

3,5 ... 4,5

Maksimum pskrtme basn kuvveti; iletme devir h z ; pskrtme dkm makinalar nda statik yk tama kapasitesini de kontrol ediniz. Ortalama haddeleme yk; ortalama h z; (s cakl k)

GELTRLM RULMAN MR HESABI (Lhnm)

Uzun yllarn tecrbe birikimi, ok ynl laboratuvar almalar ve aratrmalar sayesinde, farkl iletme koullarnn rulman mrne etkisi belirlenebilmitir. 1977 ylnda yaynlanan DIN ISO 281'de tanmlanm olan rulman mr hesaplama ynteminde malzeme zellikleri, yalama artlar gibi iletme koullar dikkate alnmadndan bu yntem ile yaplan rulman mr hesab pratikte doru neticeler vermemitir. Bu nedenle rulman reticileri kendilerine ait hesaplama yntemleri gelitirmitir. Genel olarak bu hesaplama yntemlerinde aadaki faktrler gz nne alnmtr;

Ya filminin yzeyleri birbirinden ayrma derecesi Yan ierisindeki katk maddelerinin etkisi Yalamann temizlii Rulmana etki eden ykn bykl Rulman tipi. Bu gelimelerin devamnda bir ok rulman reticisi ortaklaa bir alma ile farkl hesaplama yntemlerini birletirip gelitirerek DIN ISO 281 1:2003-4te tanmlanan gelitirilmi mr hesaplama yntemini elde etmitir. Gelitirilmi mr aadaki forml ile bulunur; Lnm = a1. aDIN. L (10nm devir) veya saat olarak Lhnm = a1. aDIN.Lh (saat) burada; a1 : mr ayar emniyet katsay aDIN : mr gelitirme katsays L : Basit yorulma mr (106 devir) Lh : Basit yorulma mr (saat) Eer deiken iletme koullar sz konusu ise (deiken yk ve devir gibi) Lhnm deeri artlarn sabit kald her periyot iin hesaplanmaldr. Toplam gelitirilmi mr hesaplanan deerlerin aada yer alan formlde kullan lmas ile hesaplanabilir;

mr ayar emniyet katsay s a 1: statistiki olarak yorulmadan dolay rulmanlarn bozulduu saptanmtr, bu nedenle mr hesabnda bozulma olasl gz nne alnmaldr. Bu amala a1 katsay s kullan lmaktad r. Normal olarak kabul edilen bozulma olasl %10dur. Aadaki tabloda %10 ile %1 arasndaki bozulma olasl iin a1 katsay s n n deerleri verilmitir. Burada L10 anma mrdr.

a1 katsay Bozulma olasl % 10 5 4 3 2 1 Yorulma mr L10 L5 L4 L3 L2 L1 a1 katsay 1 0.62 0.53 0.44 0.33 0.21 Rulmanlar genellikle L10a gre daha uzun bir mre ularlar. Ortalama mr L50 yaklak olarak anma mrnn 5 katdr.

mr Gelitirme Katsays aDIN mr gelitirme katsaysnn standard metodla hesaplanmasnda aadaki faktrler gz nnde bulundurulur; Rulman yk Yalama artlar (ya tipi ve vizkozite, katk maddeleri, devir, rulman ls) Malzemenin yorulma s n Rulman tipi evre koullar (yan kirlilii)

aDIN = f (ec. Cu / P, K)

Malzeme yorulma limit yk say s Cunun saptanmas nda, hareket yolu malzemesi yorulma limiti gznne

al n r. Kirlilik faktr e c, rulman ierisinde kirlilik nedeniyle oluan ykleri tanmlar. P, dinamik ykn edeeridir. P=X. Fr + Y. Fa (kN) Fr : Radyal yk (kN) Fa : Eksenel yk (kN) X : Radyal faktr Y : Eksenel faktr

Viskozite oran K, ya filmi oluumunun bir lsdr, sayfa 35e baknz.

aDIN belirleme grafii t : alma scakl V40: Nominal viskozite V : alma viskozitesi n : alma devri dm : Ortalama rulman a n1 : Referans viskozitesi k : Viskozite ora P : Edeer dinamik yk ec : Kirlilik Faktr Cu : Yorulma limit yk say s

Yorulma Limit Yk Say s C u DIN ISO 281 / 12ye gre, mr gelitirme faktr axyz, rulman hareket yolu malzeme yorulma limitinin, yorulma kararlln etkileyen gerilime oran ile belirlenir. Rulman hareket yollar nda yorulmay etkileyen geril im, ncelikle yk altnda alan yuvarlanma elemanlar temas yzeylerindeki yk dalm ile rulman i yk dalmna baldr. Hareket yollar temas yzeylerinde ideal artlarda, standard rulman elii iin yorulma limiti zenginletirilmi Hertzian basnc nda 2200 N/mm2dir. Yuvarlanma limit yk say s C u, hesaplama ynteminin pratie uygulanmas iin belirlenmitir. DIN ISO 218 Blm 1de tan mlanan Cu deeri iin 1500N/mm2lik bir temas basn deeri belirlenmitir. DIN ISO 76daki Co statik yk say s tan m na benzer olarak, C u; rulman malzemesinin en ar yklenmi temas yzeyindeki yorulma limit yk olarak tan mlan r. Bu dorultuda u/ oran ok yaklak olarak Cu/Pnin bir fonksiyonu eklinde tanmlanabilir. Cu tanmlanrken aadaki faktrler dikkate al nmal d r. Rulman tipi, ls ve i geometrisi Yuvarlanma elemanlar ve hareket yollar n n geometrisi Rulman retim kalitesi Malzeme yorulma limiti (Rulman malzemesinin yorulma limiti) Her rulman iin yorulma limit yk deerleri l tablolarnda verilmitir.

Kirlilik Faktr ec Eer yan ierisinde kat partikller varsa, bu partikller hareket yollarnda ukurlar eklinde hasar oluturabilir. Bu blgelerde oluacak ar gerilim rulman mrn azaltr. Bu etken, mr hesabnda ec kirlilik faktr olarak dikkate al n r. Aadaki tabloda kirlilik derecesine gre ec faktr deerleri verilmitir.

ec faktr Kirlilik derecesi Dpw

EP katk lar n n etkisinin dikkate al nmas ;

Viskozite ora K

aDIN mr Gelitirme Faktrnn Belirlenmesi iin Diyagramlar; mr gelitirme faktr aDIN aadaki diyagramlardan tespit edilebilir; Radyal bilyal rulman iin (sayfa 36) Radyal makaral rulman iin (sayfa 36) Eksenel bilyal rulman iin (sayfa 36) Eksenel makaral rulmanlar iin (sayfa 36) K>4 olmas durumunda K=4 erisi kullanlabilir. K

FAG Gelitirilmi Rulman mr Hesab Uygulama rnei:

Rulman : FAG 6205. C3 sabit bilyal rulman Uygulama : Elektrik motoru Radyal yk : Fr = 1,25 kN Eksenel yk : Fa = 0,13 kN Devir : n = 3000 d/dak. Yalama : Arcanol MULTI2 gres ya alma scakl : 50C Gelitirilmi mr forml; Lhnm= a1. aDIN. Lh Burada bozulma olasl %10 iin mr ayar emniyet katsays; a1 = 1 olarak tespit edilir. (Bkz. sayfa 33 a1 katsay s tablosu)

aDIN deerinin tesbiti iin ve k deerleri bulunmaldr;

ec deeri 34 sayfadaki tablodan, yalama yanda hafif kirlilik ve ortalama ap dm= iin (6205 iin; D=52 mm, d=25 mm) dm=38,5mm iin; ec= 0,3

Katalog tablolar ndan 6205 iin Cu= 0,51 kN P edeer dinamik yk; P= X.Fr+Y. Fa formlnde 82. sayfadaki tablodan X (radyal faktr) ve Y (eksenel

faktr) tespiti iin bulunmal d r. 82. sayfadaki tabloda rulman serisi 62 ve delik referans no. 05 iin f o

= 13,8 , katalog tablolar nda 6205 iin Co = 7,8 kN iin = 0,23 bulunur. 82. safyadaki tablodan C3 boluk grubu iin e=0,32 ve ayn tabloda Fa/Fr = 0,1625 < e iin; X=1 ve Y=0 bulunur.

Bu dorultuda; P=1,25 kN ve 0,12 olarak bulunur

Viskozite oran k= V/v1formlnden bulunur.

35. sayfadaki grafikten 50C alma scakl ve MULTI2 gresin 40Cdeki viskozitesi 100 mm2/s (bkz. sayfa 62) iin alma viskozitesi n = 60 mm2/s 35. sayfadaki grafikten dm=38,5 mm ve n=3000 d/dak. iin referans viskozite n1=14 mm2/s.

k= 4,28

= 0,12 ve k= 4 (k>4 ise k=4) iin 36. sayfadaki grafikten ;

Basit yorulma mr

Burada devir cinsinden basit yorulma mr;

Katalog tablolar ndan 6205 iin C=14 kN ve bilyal rulmanlar iin p=3 (bkz. sayfa 26) iin;

L = 1405 (106 devir) ve buradan

formlnden Lh= 7805 saat

mr ayar emniyet katsay s : a 1 = 1 mr gelitirme katsays : aDIN =10 Basit yorulma mr : Lh = 7805 saat

deerleri iin Gelitirilmi mr :

Lhnm= 78050 saat

TASARIM RNEKLER

fazl Standart Elektrik Motoru Uygulama Bilgileri:

Kay-kasnak tahrik sistemi; 3 kw g; 8 kg rotor arl; nominal devir 2800 d/dak. l 100 L; fan soutmal (DIN 42673e gre); B3 dizayn; IP44 rn tipi; izolasyon snf: F Rulman Seimi: Dk grltl, bakm gerektirmeyen rulman tipi olarak FAG 6206.2ZR.C3 seilmitir. Serbest yatak olarak tahrik tarafndaki rulman yayl faturalama olarak yataklanm, eksenel ykler iin dier tarafta sabit yataklama seilmitir. Boyutland rma: Uygulamalarn ounda alma yk, kabul edilebilir ykten dktr, eriilebilir yorulma mr 20.000 saatten fazladr. Bu dorultuda elektrik motor rulmanlarnn mr malzeme yorulmasna gre deil, gres ya servis mrne gre belirlenir. Sonekler: .2ZR : Her iki tarafta metal kapak C3 : Normalden byk boluk (DIN 620ye gre) leme Toleranslar: Mil ileme tolerans ; j5 Yuva delii ileme tolerans ; H6 Yuva delii ileme tolerans H6, rulmanlarn eksenel kayabilir olmasna imkan verir.

Yalama, Szdrmazlk: Kk ve orta lde elektrik motorlar iin, 2ZR her iki tarafta metal kapakl rulman uygulamas ok uygundur. Kapaklar rulmann ierisinden gres ya kaan engeller ve rulman d ortamdan gelebilecek yabanc maddelerden korur. Gap tipi kee uygulamas tahrik tarafndan gelebilecek toz ve rutubete kar motoru korur.

Ev Tipi amar Makinas Tambur Yataklamas: Uygulama Bilgileri: 4,5 kg. kuru amar kapasiteli (arlk Gw=44N) H z: Y kama h z : 50 d/dak. n y kama sonras h z : 800 d/dak. Kurutma (s kma) h z : 1000 d/dak. Rulman Seimi: Ev tipi amar makinalar nden doldurmal tiptir. Tambur, kay-kasnak sistemi ile tahrik edilir. Rulman seimi, sistemin ihtiya duyulan rijitlii, arlk ve balanssz yklere gre belirlenen tasarm llerine baldr. Ayrca deiken yk ve hz deerleri de gz nne alnr. Ykama ilemi esnasnda dk devirlerde oluan ykler ihmal edilebilir. Ancak yksek devirlerde amarlarn tambur yzeyine yapp dengesiz bir yk dalmna sebep olmas, yksek evresel ykler ve santrifj kuvvetler rulman seimi asndan nemlidir. Rulman seiminde santrifj kuvvet, tambur arl GT, slak amar arl Gw gznne alnr. Kay-kasnak sisteminin oluturduu gerilim kuvveti genellikle ihmal edilir. Santrifj kuvvet aadaki ekilde hesaplanr; FZ= m.r.w2 [N] Burada; m=Gu/g [N.s2/m] Gu : Balanssz yk [N] slak amar kapasitesinin %10-35i balanssz yk olarak alnmtr. g : Yerekimi ivmesi=9,81 m/s2(

r : Balanss z yk hareketinin yar a Tambur yar ap = d T/2 [m] w : A sal h z = p.n/30 [s -1] n : Yksek devirde tambur devri [d/dak.] Rulmanlara gelen toplam yk: F=Fz+GT+GW [N] Bu yk tambur merkezine etki eder.

Boyutland rma: Ev tipi amar makinalar rulmanlar iin dinamik yklenme endeksi; fL = 0,85 ... 1.0 Bu deerler yksek devir iin 300... 500 saat nominal mre karlk gelir. rnekte tambur taraf iin FAG 6306.2ZR.C3, kay-kasnak tahrik taraf iin FAG 6305.2ZR.C3 seilmitir. Sonekler: .2ZR : Her iki tarafta metal kapak C3 : Normalden byk boluk (DIN 620ye gre) ileme Toleranslar: Balanssz yk (Gu) nedeniyle i bilezikler noktasal yke, d bilezikler evresel yke maruz kalmaktadr. Bu nedenle d bilezikler yuvaya sk geme olmaldr; yuva delii ileme tolerans M6 olarak seilir. bilezikler mile tatl geme olmaldr; mil ileme tolerans h5 olarak seilir. Bylece tambur tarafnda serbest yataklama salanarak sl genlemeler tolere edilir. Yalama, Szdrmazl k: Uygulamada, ierisinde rulman servis mr boyunca yalamaya uygun gres bulunan kapakl rulman kullanlmaktadr. Tambur tarafnda, zel kauuk kee uygulamas ile szdrmazlk salanr.

Santirfj Pompa: Uygulama Bilgileri: Tahrik gc 44 kw; servis debisi 24000 l/dak. servis basma ykseklii 9m; devir n=1450 d/dak. eksenel ykleme 7,7 kN Rulman Seimi, Boyutland rma; Pompa mili, kaplin taraf nda iki adet FAG 7314B.TVP.UA eik bilyal rulmann ift olarak X dzeninde eletirilmesi ile yataklanmtr. Rulman kodlamasnda UA soneki, O veya X tertibinde eletirilerek taklabilen rulman anlamna gelmektedir. Eer mil j5 toleransnda ve yuva J6 toleransnda ilenirse, rulmanlarn X veya O tertibinde eletirilerek taklmas halinde az miktarda eksenel boluk olur. Yataklama sisteminde rulman ifti sabit yatak grevi grr ve Fa=7,7 kNluk eksenel yke maruz kalr. Radyal yk Fr yaklak 5,9 kNdur. Fa/Fr=1,3 > e= 1,14 olmasna gre, rulman ifti iin edeer dinamik yk; P= 0,57. Fr+0,93. Fa=10,5 kN Buradan dinamik yklenme endeksi; fL=(C/P).fn=(186/10,5). 0,284 = 5,03 Nominal mr yaklak 60000 saattir. Bilyal rulmanlar iin hz faktr fn=0,284 (n=1450 d/dak.) ve rulman ifti iin dinamik yk say s ; C= 1,625. C tek rulman= 1,625. 114=186 kN Pompa mili dier tarafta FAG NU314E.TVP2 silindirik makaral rulman ile yataklanmtr. Bu rulman serbest yataklamay salar ve sistemde yaklak 11 kN radyal yk tar. fL= (C/P). fn=(204 /11). 0,322=5,97 Buna gre nominal mr 100000 saatten fazlad r. Makaral rulmanlar iin h z faktr fn=0,322 (n=1450 d/dak.), rulman n dinamik yk say s C=204 kN. Santrifj pompalar iin nerilen fL deerleri; 3~4,5tir. Rulmanlar malzeme yorulma mrne gre boyutlandrlmtr. Rulmanlarn ierisine su girii veya toz, pislik gibi yabanc madde girii servis mrn k salt r. Yalama, Szdrmazlk: Rulmanlar sv ya banyosu ile yalanr. Ya seviyesi, rulmanlarn en alttaki yuvarlanma elemanlar n n yarsn gememelidir. Rulmanlarn szdrmazl mil keeleri ile salanr. Mil ucunda labirent halka uygulamas ekstra szdrmazlk salar.

Delik Talama Tezgah Fener Mili Yataklama:

Uygulama Bilgileri: Tahrik : 1,3 kw, fener mili devri 16.000 d/dak. Fener mili talama basncyla radyal olarak yklenmektedir. Yk; ihtiya duyulan talama kalitesi ve ileme derinliine gre deimektedir. Rulman Seimi: Hassas bir delik talama ilemi iin fener mili devri yksek olmaldr. Ayrca, zellikle eksenel olarak rijid ve hassas bir yataklama ve k lavuzlamaya ihtiya vard r. Fener mili rulmanlar hem ok hassas bir yataklama salar, hem de yksek devir hzlar iin uygundur. Fener milinde ncelikle radyal rijidlie ihtiya duyulduundan, temas as 15 olan (C dizayn) fener mili rulmannn seimi en uygun tercihtir. leme tarafnda ve tahrik tarafnda FAG B7206 C.T.P4S.UL fener mili rulmanlar ikili tandem set olarak eletirilip, setler O tertibinde yataklanmtr. Bylelikle yk rulmanlar arasnda dengeli olarak paylalr. Bu amala boluk ringleri ayn genilikte ve dzlemde olmaldr. Talama ilemi esnasnda boluk istenmediinden rulmanlar yay ile nyklenmitir. nykleme, rulman nitelerinin rijidliini arttrr. nykleme miktar, rulman alma scaklna bal olarak snrlanr ve uygulamaya gre 300 ila 500 N arasnda deiir. Fener mili ap ve istenen hassasiyete gre rulman ls seilir. Yalama, Szdrmazlk: Yalama, yksek devirlere uygun FAG Arcanol SPEED2,6 rulman gresi ile yaplr. Montaj esnasnda yaplan yalama rulman servis mr boyunca yeterlidir, yeniden yalama yaplmasna gerek yoktur. Yksek devir rulmanlar iin kauuk olmayan keeler uygundur, labirent halka ile szdrmazlk salanr. leme Toleranslar

Oturma yzeyi ap tolerans Dairesellik tolerans Faturalar n yanal salg tolerans Mil js3 ITO/2 IT0 Yuva (tahrik taraf ) +2/+3m ITO/2 IT1 Yuva (ileme taraf) -1/+3m ITO/2 IT1

RULMAN TOLERANSLARI

Rulmanlarn boyutsal ve alma hassasiyeti ile ilgili toleranslar DIN 620de belirtilmitir. Tolerans ve boyutsal simge tan mlar DIN ISO 1132de aklanmtr ve aada verilmektedir. Rulmanlar genelde PN (normal tolerans) s n f nda retilirler ( PN rulman kodlamas nda yaz lmaz) ve genel olarak standard ihtiyalar n hepsine cevap verir. Yksek alma hassasiyeti, yksek hz limiti, daha sessiz alma, lm cihazlar gibi uygulamalarda P6, P6X, P5, P4, P4S P2, SP (sper hassasiyet) ve UP (ultra hassasiyet) gibi tolerans s n flar nda rulmanlar retilmektedir ve bu kodlamalar rulmanlar zerinde yaz lmaktad r.

Tolerans simgeleri DIN ISO 1132, DIN 620 Delik a D ap d Delik anma ap (konik delikte torik kk ap) D Anma d ap ds Bir noktada llen delik ap Ds Bir noktada llen d ap dmp 1. Ortalama delik ap ; radyal dzlemde llen en byk byk ve en kk delik aplar n n aritmetik ortalama 2. Konik delikte ortalama teorik kk delik a en byk ve en kk delik aplar n n aritmetik ortalama

Dmp Ortalama d ap; radyal dzlemde en byk ve en kk aplarn aritmetik ortalama

d1mp Konik delikte ortalama teorik byk delik ap ; en byk ve en kk delik aplar n n aritmetik ortalama

Dmp =Dmp -D Ortalama d apn anma lsnden sapma

dmp = dmp-d Ortalama delik ap n n anma lsnden sapma

Ds =Ds-D Bir noktada llen d apn anma lsnden sapma

ds = ds-dBir noktada llen delik ap n nanma lsnden sapma

VDp = D ap fark; radyal dzlemde llen en byk ve en kk d aplarn fark

d1mp= d d1m-d1 Konik delikte ortalama byk delik ap n anma lsnden sapma

VDmp=Dmpmax-Dmpmin Ortalama d ap deiimi; en byk ve en kk ortalama delik ap aras ndaki fark

Vdp= Delik ap fark ; radyal dzlemde llen en byk ve en kk delik aplar n n far Vdmp= dmpmax -dmpmin Ortalama delik ap deiimi; en byk ve en kk ortalama delik ap aras ndaki fark

Tolerans simgeleri DIN ISO 1132, DIN 62 Genilik ve ykseklik alma hassasiyeti Bs, Css Bir noktada llen i veya d bilezik genilii

Kia Taklm radyal rulmanda i bileziin salgs

Bs = Bs-B, cs =Cs -C Bir noktada llen i veya d bileziin anma lsnden sapmas

Kea Taklm radyal rulmanda d bileziin salgs

VBs =Bsmax -Bsmin, VCs=Csmax-Csmin i veya d bilezik genilik fark; llen en byk ve en kk bilezik genilik fark

Sd i bilezik yan yzeyinin delie gre dzlemsel kakl (yanal salg)

Ts Konik markal rulman n bir noktada llen toplam genilii

SD Yzey profili eiminin referans yan yzeyine gre deiimi (yanal salg)

T1s Konik makaral rulman n bir noktada i ve orijinal d bilezik kullan larak llen toplam genilii

Sia Taklm radyal rulmanda i bilezik yan yzeyinin i bilezik hareket yoluna gre dzlemsel kakl (yanal salg )

T2s Konik makaral rulman n bir noktada d ve orijinal i bilezik

kullan larak llen toplam genilii

Sea Taklm radyal rulmanda d bilezik yan yzeyinin d bilezik hareket yoluna gre dzlemsel kakl (eksenel salg )

Ts = T2s-T,T1s=T1s-T1,2s=T2s-T2 Konik makaral rulman n bir noktada llen toplam geniliinin anma lsnden sapma

Si Eksenel rulmanlarda mil diski et kalnlnn deiimi (eksenel rulmanlar n eksenel salg

*) Hs,H1s,H2s,Hs,H4s Eksenel bir rulman n bir noktada llen toplam ykseklii

Se Eksenel rulmanlarda yuva diski et kalnlnn deiimi (eksenel rulmanlar n eksenel salg s )

*) Hs-H, H1s=H1s-H1, H2s=H2s-H2,... Eksenel bir rulman n bir noktada llen toplam yksekliinin anma lsnden sapma

*) Standardda eksenel rulmann toplam ykseklii T olarak gsterilmektedir.

Radyal rulmanlar n toleranslar (konik makaral rulmanlar hari) bilezik

ller mm biriminde Delik anma a

zeri kadar

2.5 10

10 18

18 30

30 50

50 80

80 120

120 180

180 250

250 315

315 400

400 500

500 630

630 800

800 1000

1000 1250

1250 1600

1600 200

Tolerans s n f PN (normal tolerans) Toleranslar mikron (0.001 mm) biriminde

silindirik delik Sapma

dmp

0 -8

0 -8

0 -10

0 -12

0 -15

0 -20

0 -25

0 -30

0 -35

0 -40

0 -45

0 -50

0 -75

0 -100

0 -125

0 -160

0 -200

Far Vdp

ap serisi 7.8.9

10 10 13 15 19 25 31 38 44 50 56 63

0.1 8 8 10 12 19 25 31 38 44 50 56 63 2.3.4 6 6 8 9 11 15 19 23 26 30 34 38 Fark Vdmp 6 6 8 9 11 15 19 23 26 30 34 38 Konik delik Sapma

1:12 dmp

+15 0

+18 0

+21 0

+25 0

+30 0

+35 0

+40 0

+46 0

+52 0

+57 0

+63 0

+70 0

+80 0

+90 0

+105 0

+125 0

+150 0

Sapma dmp- dmp

+15 0

+18 0

+21 0

+25 0

+30 0

+35 0

+40 0

+46 0

+52 0

+57 0

+63 0

+70 0

+80 0

+90 0

+105 0

+125 0

+150 0

Fark Vdp 10 10 13 15 19 25 31 38 44 50 56 Konik delik Sapma

1:30 dmp

+15 0

+20 0

+25 0

+30 0

+35 0

+40 0

+45 0

+50 0

+75 0

+100 0

+125 0

+160 0

+200 0

Sapma dmp- dmp

+35 0

+40 0

+50 0

+55 0

+60 0

+65 0

+75 0

+85 0

+100 0

+100 0

+115 0

+125 0

+150 0

Fark dp 19 25 31 38 44 50 56 63 Genilik Sapma

Bs 0 -120

0 -120

0 -120

0 -120

0 -150

0 -200

0 -250

0 -300

0 -350

0 -400

0 -450

0 -500

0 -750

0 -1000

0 -1250

0 -1600

0 -2000

Genilik fark VBs 15 20 20 20 25 25 30 30 35 40 50 60 70 80 100 120 140 Radyal sal Kia 10 10 13 15 20 25 30 40 50 60 65 70 80 90 100 120 140 Tolerans s n f P6 Sapma 0

-7 0 -7

0 -8

0 -10

0 -12

0 -15

0 -18

0 -22

0 -25

0 -30

0 -35

0 -40

0 -50

0 -65

0 -80

0 -100

0 -130

Fark ap serisi 7.8.9

9 9 10 13 15 19 23 28 31 38 44 50

0.1 7 7 8 10 15 19 23 28 31 38 44 50 2.3.4 5 5 6 8 9 11 14 17 19 23 26 30 Farak dmp 5 5 6 8 9 11 14 17 19 23 26 30 Genilik sapma

Bs 0 -120

0 -120

0 -120

0 -120

0 -150

0 -200

0 -250

0 -300

0 -350

0 -400

0 -450

0 -500

0 -750

0 -1000

0 -1250

0 -1600

0 -2000

Genilik far

VBs 15 20 20 20 25 25 30 30 35 40 45 50 55 60 70 70 80

Radyal sal Kia 6 7 8 10 10 13 18 20 25 30 35 40 50 60 80 80 100

D bilezik

ller mm biriminde

D ap anma ls zeri kadar

6 18

18 30

30 50

50 80

80 120

120 150

150 180

180 250

250 315

315 400

400 500

500 630

630 800

800 1000

1000 1250

1250 1600

1600 2000

2000 2500

Tolerans n f PN(normal tolerans)

Toleranslar mikron (0.001 mm )biriminde

Sapma Dmp 0 -8

0 -9

0 -11

0 -13

0 -15

0 -18

0 -25

0 -30

0 -35

0 -40

0 -45

0 -50

0 -75

0 -100

0 -125

0 -160

0 -200

0 -250

Farak VDp

ap serisi 7.8.9 10 12 14 16 19 23 31 38 44 50 56 63 94 125

0.1 8 9 11 13 19 23 31 38 44 50 56 63 94 125

2.3.4 6 7 8 10 11 14 19 23 26 30 34 38 55 75

S zd rmazl k eleman rulmanlar2.3.4

10 12 16 20 26 30 38

Fark Dmp 6 7 8 10 11 14 19 23 26 30 34 38 55 75

Radyal sal Kea 15 15 20 25 35 40 45 50 60 70 80 100 120 140 160 190 220 250

Genilik toleraslar CsveCs ,i bilezikteki Bs,VBsile ayn d r 1)tm omuzlu bilyal rulmanlarn d ap toleranslar 0+10 mikrondur.

Tolerans s n f P6

Sapma Dmp 0 -7

0 -8

0 -9

0 -11

0 -13

0 -15

0 -18

0 -20

0 -25

0 -28

0 -33

0 -38

0 -45

0 -60

0 -80

0 -160

0 -140

0 -180

ap serisi 7.8.9 9 10 11 14 16 19 23 25 31 35 41 48 56 75

0.1 7 8 9 11 16 19 23 25 31 35 41 48 56 75

2.3.4 5 6 7 8 10 11 14 15 19 21 25 29 34 45

S zd rmazl k eleman rulmanlar 0.1.2.3.4

9 10 13 16 20 25 30

Fark VDp 5 6 7 8 10 11 14 15 19 21 25 29 34 45

Radyal sal Kea 8 9 10 13 18 20 23 25 30 35 40 50 60 75 1000 100 100 120

Genilik toleraslar CsveCs ,i bilezikteki Bs,VBsile ayn d r

RULMAN BOLUU

Rulmanlarda radyal (e) ve eksenel (a) boluklardan bahsedilebilir. Rulman boluu, bileziklerden birinin dierine radyal ynde (radyal boluk) veya eksenel ynde (eksenel boluk) belli bir konumdan baka bir konuma yer deitirme miktarn gsteren ldr. Baz rulmanlarda radyal boluk ve eksenel boluk birbirlerine baldr (Tabloya baknz).

Sabit bilyal rulmanlarda radyal ve eksenel boluk arasndaki iliki

d = rulman delik ap [mm] e = radyal boluk [m] a = eksenel boluk [ m]

rnek: d = 40 mm olan 6008.C3 sabit bilyal rulman Takmadan nceki radyal boluk: 15 ... 33 m Gerek llen radyal boluk: e = 24 m Takma toleranslar : mil k5 yuva J6 Takma srasndaki radyal boluk azalmas:14 m Takmadan sonraki radyal boluk: 24 m - 14 m = 10 m

Diyagramdan elde edilen sonu: = 13 Eksenel boluk: a = 13 x 10 m = 130 m (say45)

Rulman boluu a = eksenel boluk, e = radyal bolu

Rulman tiplerine gre radyal ve eksenel boluk arasndaki iliki Rulman tipi

A klamalar

Eik bilyal rulman, tek s ra 72B ve 73B serisi ve 1,2 ift taklm

1,2

Drt nokta rulma

1,4

Eik bilyal rulman, ift s ra 32 ve 33 serisi 1,4 32B ve 33B serisi

1,4 2

Oynak bilyal rulman

2,3.Yo Yo-Deeri*)

Konik makaral rulman tek s ra

4,6.Yo Yo-Deeri*)

Konik makaral rulman ift tak lm (N11CA)

2,3.Yo Yo-Deeri*)

Oynak makaral rulman

2,3.Yo Yo-Deeri*)

* Rulman tablolar ndan al nan Yo -Deeri)

Taklmam rulman ile taklm olan iletme artlarndaki rulmann (iletme scaklna ve geme sklna bal olarak) boluu birbirinden farkldr. Milin kusursuz klavuzlanabilmesi iin iletme boluu mmkn olduu kadar az olmaldr. Rulmann boluu, takma srasnda bileziklerin sk gemesinden dolay azalr. Bu nedenle rulman boluu, kural olarak rulmann taklm durumundaki boluu anlamna gelen iletme boluundan byk olmak zorundadr. Keza radyal boluk, ou zaman i bilezik d bilezie gre daha fazla sndndan, iletme s ras nda azal r.

Rulmanlarn radyal boluklarna ait norm deerler DIN 620de verilmitir. Buna gre normal boluk (boluk grubu CN), rulmann allagelmi takma ve iletme artlarnda amaca uygun deerde bir iletme boluuna sahip olmasn salayacak ekilde ayarlanr.

Mil Yuva Bilyal rulman lar j5...k5 H6...J7 Makaral ve ineli rulmanlar

k5...m5 H7...M7

Her iki bileziin de sk geme hali veya 10Cden byk scaklk farklar gibi rulman takma llerinin ve iletme artlarnn normalden farkllk arzetmesi baka radyal boluk gruplarna gereksinme gsterir. artlara uygun boluk grubu geme durumu gz nne al narak seilir.

DIN 620ye gre boluk gruplar ve sonekleri: C2 Radyal boluk normal boluk CNden az C3 Radyal boluk normal boluk CNden fazla C4 Radyal boluk C3den fazla nemli rulman tipleri iin taklmam rulmanlara ait boluk deerleri 47. ve 48. sayfalarda verilmitir. (Bu deerler DIN 620 ...08.87 basksnda mevcuttur) Scaklk fark nedeniyle radyal boluk azalmas Dt [k] scaklk farkndan kaynaklanan radyal boluk azalmas Denin ayarl olmayan yataklamalardaki yaklak deeri e = t . a . (d+D)/2 [mm]dir. Burada a = 0,000011K-1 eliin lineer genleme katsays d rulman delik ap [mm] D rulman d ap [mm] Rulmann takld yerde s alverii varsa radyal boluun nemli lde deieceini hesaba katmak gerekir. Mil zerinden s girii veya yuva scaklndaki d radyal boluu azaltacaktr. Yuvaya s girii veya milden s ekilmesi halinde ise byk bir radyal boluk oluur. Rulmann devir saysnn maksimum deerine ok yksek bir ivmeyle kmas halinde bilezikler arasndaki scaklk fark durma haline gre daha fazla olur. Rulmann n gerilmeye maruz kalmamas iin ya yava olarak dnmeye balamas ya da scak ortamda almann teorik olarak gerektirdii lde daha byk radyal boluu olmas gerekir. Sk geme sonucu radyal boluun azalmas Yaklak deerlerle, i bilezik hareket yolunun geme sklnn % 80i orannda genilemesi ve d bilezik hareket yolunun ise geme sklnn % 70i orannda bzlmesi kabul edilebilir (Gerekli artlar: elik malzemeden dolu mil, et kalnl normal lde olan elik yuva). Daha kesin hesaplamalar iin ilgili hesap programlar mevcuttur. Boluk Tablolar

FAG Tek ve ift sar l sabit bilyal rulmanlar n rad yal boluu ller mm biriminde

Anma delik a zeri kadar 2.5 6

6 10

10 18

18 24

24 30

30 40

40 50

50 65

65 80

80 100

100 120

120 140

140 160

160 180

180 200

200 225

225 250

250 280

280 315

315 355

355 400

Rulan boluu mikron (0.001 mm)biriminde Boluk gurubu C2

min maks

0 7

0 7

0 9

0 10

1 11

1 11

1 11

1 15

1 15

1 18

2 20

2 23

2 23

2 25

2 30

4 32

4 36

4 39

8 45

8 50

8 60

Boluk gurubu CN (normal)

min maks

2 1 3

2 13

3 18

5 20

5 20

6 20

6 23

8 28

10 30

12 36

15 41

18 48

18 53

20 61

25 71

28 82

31 92

36 97

42 110

50 120

60 140

oluk gurubu C3

min maks

8 23

8 23

11 25

13 28

13 28

15 33

18 36

23 43

25 51

30 58

36 66

41 81

46 91

53 102

63 117

73 132

87 152

97 162

110 180

120 200

140 230

oluk gurubu C4

min maks

14 29

18 33

20 36

23 41

28 46

30 51

38 61

46 71

53 84

61 97

71 114

81 130

91 147

107 163

120 217

140 217

152 237

175 260

200 290

230 330

FAG Oynak bilyal rulmanlarn radyal boluu

ller mm biriminde Delik anama ap

zeri kadar 6

6 10

10 14

14 18

18 24

24 30

30 40

40 50

50 65

65 80

80 100

100 120

120 140

140 160

Silindirik delikli Rulman boluu mikron (0.001 mm ) biriminde Boluk gurubu C2

min maks

1 8

2 9

2 10

3 12

4 14

5 16

6 18

6 19

7 21

8 24

9 27

10 31

10 38

15 44

Boluk gurubu CN(normal)

min maks

5 15

6 17

6 19

8 21

10 23

11 24

13 29

14 31

16 36

18 40

22 48

25 56

30 68

35 80

Boluk gurubu C3

min maks

10 20

12 25

13 26

15 28

17 30

19 35

23 40

25 44

30 50

35 60

42 70

50 83

60 100

70 120

Boluk gurubu C4

min maks

15 25

19 33

21 35

23 37

25 39

29 46

34 53

37 57

45 69

54 83

64 96

75 114

90 135

100 161

Konik delik Rulman boluu mikron (0.001 mm ) biriminde Boluk gurubu C2

min maks

7 17

9 20

12 24

14 27

18 32

23 39

29 47

35 56

40 68

45 74

Boluk gurubu CN (normal)

min maks

13 26

15 28

19 35

22 39

27 47

35 57

42 68

50 81

60 98

65 110

Boluk gurubu C3

min maks

20 33

23 39

29 46

33 52

41 61

50 75

62 90

75 108

90 130

100 150

Boluk gurubu C4

min maks

28 42

33 50

40 59

45 65

56 80

69 98

84 116

100 139

120 165

140 191

FAG ift sa l eik bilyal rulmanlarn eksenel boluu 32,23B,33 ve 33B serileri ller mm biriminde Delik anma a

zeri kadar

6 10

10 18

18 24

24 30

30 40

40 50

50 65

65 80

80 100

100 120

120 140

Rulaman boluu mikron(0.001 mm)biriminde Boluk gurubu C2

min maks

1 11

1 12

2 14

2 15

2 16

2 18

3 22

3 24

3 26

4 30

4 34

Boluk gurubu CN (normal)

min maks

5 21

6 23

7 25

8 27

9 29

11 33

13 36

15 40

18 46

22 53

25 59

Boluk gurubu C3

min maks

12 28

13 31

16 34

18 37

21 40

23 44

26 48

30 54

35 63

42 73

48 82

Boluk gurubu C4

min maks

25 45

27 47

28 48

30 50

33 54

36 58

40 63

46 71

55 83

65 96

74 108

FAG Tek ve ift s r silindirik makaral rulmanlarn ve ineli rulmanlarn radyal boluu

ller mm biriminde Delik anama

zeri kadar 24

24 30

30 40

40 50

50 65

65 80

80 100

100 120

120 140

140 160

160 180

180 200

200 225

225 250

250 280

280 315

315 355

Silindirik delikli rulmanlar Rulman boluu mikron (0.001 mm) biriminde Boluk gurubu C1NA1

min maks

5 15

5 15

5 15

5 18

5 20

10 25

10 30

10 30

10 35

10 35

10 40

15 45

15 50

15 50

20 55

20 60

20 65

Boluk gurubu C2

min maks

0 25

0 25

5 30

5 35

10 40

10 45

15 50

15 55

15 60

20 70

25 75

35 90

45 105

45 110

55 125

55 130

65 145

Boluk gurubu CN(normal)

min maks

20 45

20 45

25 50

30 60

40 70

40 75

50 85

50 90

60 105

70 120

75 125

90 145

105 165

110 175

125 195

130 205

145 225

Boluk gurubu C3

min maks

35 60

35 60

45 70

50 80

60 90

65 100

75 110

85 125

100 145

115 165

210 170

140 195

160 220

170 235

190 260

200 275

225 305

Boluk gurubu C4

min maks

50 75

50 75

60 85

70 100

80 110

90 125

105 140

125 165

145 190

165 215

170 220

195 250

220 280

235 300

260 330

275 350

305 385

Konik delikli rulmanlar Rulman boluu mikron (0.001 mm) biriminde Boluk gurubu C1NA1

min maks

10 20

15 25

15 25

17 30

20 35

25 40

35 55

40 60

45 70

50 75

55 85

60 90

60 95

65 100

75 110

80 120

90 135

100 150

Boluk gurubu CN (normal)

min maks

15 40

20 45

20 45

25 55

30 60

35 70

40 75

50 90

55 100

60 110

75 125

85 140

95 155

105 170

115 185

130 205

145 225

165 256

Boluk gurubu C2

min maks

30 55

35 60

40 65

45 75

50 80

60 95

70 105

90 130

100 145

110 160

125 175

140 195

155 215

170 235

185 255

205 280

225 305

255 345

Boluk gurubu C3

min maks

40 65

45 70

55 80

60 90

70 100

85 120

95 130

115 155

130 175

145 195

160 195

160 210

180 235

200 260

220 285

240 310

265 340

330 420

Boluk gurubu C4

min maks

50 75

55 80

70 95

75 105

90 120

110 145

210 155

140 180

160 205

180 230

195 245

220 275

245 305

270 335

295 365

325 400

355 435

405 495

FAG Oynak makaral rulmanlarn radyal boluu

ller mm biriminde

Delik anma

zeri kadar

18 24

24 30

30 4 0

40 50

50 65

65 80

80 100

100 120

120 140

140 160

160 180

180 200

200 225

225 250

250 280

280 315

315 355

355 400

Silindirik delikli rulmanlar Rulman boluu mikron (0.001 mm) biriminde Boluk gurubu C2

min maks

10 20

15 25

15 30

20 35

20 40

30 50

35 60

40 75

50 95

60 110

65 120

70 130

80 140

90 150

100 170

110 190

120 200

130 220

Boluk gurubu CN(normal)

min maks

20 35

25 40

30 50

35 55

40 65

50 80

60 100

75 120

95 145

110 170

120 180

130 200

140 220

150 240

170 260

190 280

200 310

220 340

Boluk gurubu C3

min maks

35 45

40 55

45 60

55 75

65 90

80 110

100 135

120 160

145 190

170 220

180 240

200 260

220 290

250 320

270 350

300 390

330 430

360 470

Boluk gurubu C4

min maks

45 60

55 75

65 85

80 100

95 120

120 150

140 180

170 220

200 260

230 300

260 340

290 370

320 410

350 450

390 490

430 540

470 590

520 550

Konik delikli rulmanlar Rulman boluu mikron (0.001 mm) biriminde Boluk gurubu C2

min maks

15 25

20 30

25 35

30 45

40 55

50 70

55 80

65 100

80 120

90 130

100 140

110 160

120 180

140 200

150 220

17 240

190 270

210 310

Boluk gurubu CN(normal)

min maks

25 35

30 40

35 50

45 60

55 75

70 95

80 110

100 135

120 160

130 180

140 200

160 220

180 250

200 270

220 300

240 330

270 360

300 400

Boluk gurubu C3

min maks

35 45

40 55

50 65

60 80

75 95

95 120

110 140

135 170

160 200

180 230

200 260

220 290

250 320

270 350

300 390

330 430

360 470

400 520

Boluk gurubu C4

min maks

45 60

55 75

65 85

80 100

95 120

120 150

140 180

170 220

200 260

230 300

260 340

290 370

320 410

350 450

390 490

430 540

470 590

520 650

Boluk Ayarlarnn Yaplmas

Konik delikli rulmanlarn boluklar montaj srasnda ayarlanmaldr. Rulman koniklie doru ne kadar ittirilirse boluk deerleri o kadar azalr. Aada oynak makaral konik delikli ve oynak bilyal konik delikli rulmanlarn boluk ayarlarnn montaj srasnda nasl yaplaca verilmektedir. Konik delikli oynak makaral rulmanlarn radyal boluk ayarlarnn yaplmas Konik delikli oynak makaral rulmanlar direkt olarak konik bir mile taklabildii gibi bir akma manon veya germe manonla birlikte silindirik bir mile taklabilirler. Bu tip rulmanlarn montaj esnasnda boluk ayarnn doru olarak yaplmas son derece nemlidir. Konik delikli rulmanlarn konik mil veya manon zerinde koniklie doru kaydrlma miktarna gre radyal boluu azalma gsterir, rulmanda ya filminin oluabilmesi, yk dalmnn istenen ekilde salanmas ve rahat dnn olabilmesi iin belli bir radyal boluk deerinin olmas gerekmektedir ve bu deere ulaldnda rulman daha fazla skmamak gerekmektedir. Boluk ayar iki trl yaplabilir: 1. Takma esnas nda filler ak s (sent il) ile srekli boluk deeri kontrol edilip (eer lm yapmak mmkn olabiliyorsa) belli bir deere ulatnda skma ilemi durdurulabilir. Aadaki tabloda takmadan sonra kalmas gereken minimum boluk deerleri verilmektedir, pratik olarak takmadan sonraki kalmas gereken minimum deer takmadan nceki deerin te birinden az olmamaldr. 2. Rulmann konik mil veya manon zerinde kayma yolu miktar tespit edilip, bu miktar kadar rulman kaydrldktan sonra kaydrma (veya skma) ilemi durdurulabilir. Kayma i konikliinin 1:12 veya 1:30 olmasna gre (standard koniklik 1:12dir; 1:30 koniklik iin K30 soneki kullanlr) rulmann konik mil zerinde veya manon zerinde kayma mesafelerinin minimum ve maksimum deerleri; bunlara karlk gelen radyal boluk azalma deerleri ve takma ileminden sonra kalmas gereken minimum radyal boluk deerleri (rulmann boluk snfna gre, CN normal, C3, C4) aadaki tabloda verilmektedir.

Konik delikli oynak makaral rulmanlar n tak lmalar s ras nda radyal bo luk ayar (dolu malzemeden mil) Delik a anma ls

Radyal boluk azalma

1:12 koni zerinde kayma mesafesi

1:30 koni zerinde kayma mesafesi(mm)