ruh adam nihal atsiz

8/9/2019 Ruh Adam Nihal Atsiz

1/264

RUH ADAM

HSEYIN NIHAL ATSIZ

1. BLM

Kamlanu lkesine bahar gelip de kuslar tsmeye baslayinca, agalarda ve yerlerde iekler aincaYzbasi Burkay yine o byk am agacinin yanina geldi. Parlak bakisli, ay yzl kizi orada grd.Yregine od dst. Yer yz gzne karanlik oldu. Ona yaklasip syle dedi: Yzn aya benziyor. Kasin

yaya benziyor. Gzlerin yesil alasi. Salarin arslan yelesi. Yrysn turna gibi. Salinisin suna gibi. Hangiyerden, kaynaktansin? Hangi boydan, oymaktansin?

Parlak bakisli, ay yzl kiz bir sey sylemedi. Yalniz gzlerini kaldirarak Burkaya bakti. Bubakisla onun kanini kaynatti. Yregini oynatti. Iine od dst. Yer yz gzne karanlik oldu. Kiza sylededi: Bakislarin isik mi? Salarin sarmasik mi? Yildiz misin, gnes mi? Alev misin, ates mi? Neden sessizbakiyorsun? Beni niin yakiyorsun? iek gibi her bir yanin. Syle, nedir senin adin, sanin?

Parlak bakisli, ay yzl kiz bir sey sylemedi. Glmseyerek Burkaya bakti. Bu bakisla onunaklini basindan aldi. Yregini derde saldi. Iine od dst. Yer yz gzne karanlik oldu. Kiza sylededi: Beni niin zyorsun? Gzlerini szyorsun. Kirpiklerin paraliyor. Bakislarin yaraliyor. Renginsanki iekten. Bilmem hangi iekten? Ister daril, ister kiz. Tek adini syle kiz!

Parlak bakisli, ay yzl kiz gzlerini Burkayin gzlerine dikti. Kayalardan dklen sularin, kirlarda esenrzgarin, ormanda ten kuslarin sesinden daha gzel sesiyle syle dedi: Besbalikta dogdumsa da

Karluk kiziyim. Nice erin yreginde sakli siziyim. Yregine od dstyse zorlayip sndr. Bilen bilir;adim,sanim: Aigma-Kndr. lmemeyi istiyorsan yaklasma bana. Belam oktur, grnmedendokunur sana

Burkayin yregine od dst. Yer yz gzne karanlik oldu. Iyi yrekli kisi idi. Tanriya veinsanlara karsi su islememisti. Tapincaga gidip Tanriya yalvardi. Tanrim! Yregimdeki odu sndrdedi.

Kirk gn byk am agacinin yanina gitti. Her gidiste Aigma-Kn orada grd. Her gidiste iindekiates yalazlandi. Her dnste tapincakta Tanriya yalvardi. Her yalvaristan sonra bir daha am agacinin

http://www.TurkcuTuranci.com


2/264

yanina gitmemeye karar verdi. Fakat gnesin her yeni dogusunda kizin hasretine dayanamadi. Verdigikarari unutup am agacinin yanina geldi. Kizin yesil ala gzleriyle bylenip kendinden geti.

Kirk birinci gn am agacinin yanina gelince kizi bulamadi. Gzleri bulandi. Yregi yandi. Ii

sikintiyla doldu. Gn batincaya kadar bekledi. Aigma-Kn gelmeyince onu am agacina sordu. Aga ahedip agladi. Onu ben de bekliyorum. Artik gelip bana yaslanmayacak dedi.. Yapraklari dklpkurudu. Uan bir akdogan ah edip agladi. Onu ben de bekliyorum. Artik gelip beni koluna almayacakdedi. Kanatlari irpmaz olup otlara dst, ld. Yesil otlara sordu. Otlar ah edip agladilar. Onu biz debekliyoruz. Artik gelip bizi ignemeyecek dediler. Yanip duman oldular.

Burkay bezginlesip yerine ,yurduna dnd. Aigma-Knden baska bir sey dsnmez oldu.Tapincaga gidip yalvardi, olmadi. Eksi kimiz iip esridi, kar etmedi. Tatli sarap iip kendinden geti,

fayda vermedi. Kagan savas ainca o da katildi. lmek iin atina zirhsiz bindi. Oklar sagindan solundanutu; biri degmedi. Kalkansiz, tulgasiz vurustu. Kililar sagindan,solundan geti; biri vurmadi.

Yine yurduna dnd. Aigma-Knden baska bir sey dsnmez oldu. Benzi sarardi. Hasta olupyataga dst. Burkayin iyi yrekli bir evdesi vardi. Erkegi iyi olsun diye okuyucular, bakicilar, kamlar,baksilar getirtti. Hibir ila, dua, hibir by fayda vermedi.. Gnden gne eridi, soldu, bitti. lecek halegeldi. Bir gece Aigma-Knn adini sayiklayinca kadin isi anladi. Btn Kamlanuya adamlar ikartti.Kirk gn aradilar, taradilar. Aigma-Kn bulunmadi. Bir gn ihtiyar, irkin bir byc kadin geldi. Bununderdine ancak Kilimbi are bulabilir. O, seytanlarin akillisidir dedi. Burkayi seytan Kilimbiye gtrd.

Burkay ona yregini ati. Sevdigi kizi anlatti. Bana onu verirsen senin ordunda eri olurum dedi. Kilimbibasini salladi. Yregin byk derde girmis. Kurtulmak zor. Buna areyi bulsa bulsa Seytanlar BasiMadar bulur dedi. Burkayin ii yandi. Gz dumanlandi. Hibir are yok mu diye sordu. Madar,basini salladi. Ellerini ati. Var dedi. Eger evdesini gtrp Ejderler Kagani Narantaya kurban adarsanAigma-Kn kaybettigin yerde bulursun.

Burkay hibir sey dsnmeden kabul etti. Gzn sevda brms, kanin ilginlik yrmst. EvdesiniNarantaya adak verdi. Naranta, onu ldrp yedi. Kadin lrken ellerini gge kaldirip beddua etti:

Burkay! Iyilige kemlik ettin. Tanri seni bedbaht etsin. Kiyamete kadar, dnyaya her gelisinde ruhuniztirap iinde alkalansin dedi. Tanri bu dilegi kabul etti.

Burkay, seytan Madarin dediklerini yaptiktan sonra am agacinin oldugu yere gitti. Kiz gitti diyeyapraklari dklp kuruyan am yine yesermisti. Aigma-Kn onun gvdesine yaslanarak duruyordu.Burkay yaklasip syle dedi: Nerede kaldin ay bakisli? Neden gittin inci disli? Senin iin hasta dstm.Eller gezip daglar astim. Artik bana varmaz misin? Derdime em vermez misin? Gel,benim ol iekyzlm! Ipek salim, isik gzlm!

Aigma-Kn bir sey demedi. Byl gzlerle Burkaya bakarak glmsedi. Burkayin akli basindangitti. Az kaldi kimiz gibi eriyip akacakti. Kiza yaklasarak siki siki tuttu. iek kokan yzn pt. Onu


3/264

evine getirip es edindi. Fakat bununla derdi bitmedi. Aigma-Kn her gn biraz daha ok sevdi.pmekle doyamadi. Sevmekle kanmadi. Uan kustan kiskandi. Esintiden yksnd. Sen insandegilsin. Peri Kan Katunsun dedi. Sevgisi durulmadi. Arzusu kirilmadi. pmekle kanmaz oldu. Sevgisidinmez oldu. Sen Peri Kan Katun degilsin. Tanri Katunsun dedi.

Bir gn ihtiyar, irkin byc kadin yine geldi. Bunun derdine ancak Madar are bulabilirdedi. Birlikte Madara gittiler. Madar gld. Sen Nizvani cehennemine dsmssn. Eger o da sana birdefa seni seviyorum derse bundan kurtulursun dedi.

Burkay yurduna dnd. Aigma-Kne Beni seviyor musun? diye sordu. Kadin, salariyla onusararak ne soracagini unutturdu. Bir ay geti. Burkay Beni seviyor musun? diye yine sordu. Kadin onuperek ne soracagini unutturdu.

Byle aylar geti. Yillar geti. Burkay sevgiden ilgina dnd. Iztirap iztirap stne, keder keder stneekti. Hekimler geldi, ila bulamadi. Bakislar geldi, are edemedi. Seni ancak lm kurtarir.Aigma-Kn, Tanrinin cezasidir dediler. Burkay byk iztiraplar iinde ld. lrken yine Beniseviyor musun? diye sordu. Kadin onu salariyla sardi, kollariyla sikti, pt. Fakat bir sey demedi.Burkayin ldgn grnce gzleri yasardi. Inci gibi yaslar akti. Iztirap ekiyorum diye inledi. FakatBen de seni seviyorum demedi.

Burkay lmekle iztiraptan kurtulmus olmadi. Her yil bahar olup iekler atika, Aigma-Kn grpsevdigi am agacinin yaninda ruhu dolasiyor. Iztirap ekiyorum. Sen de beni seviyor musun diyeinliyor. O gnden bu gne kadar bin yil getigi halde Burkay her bahar orada agliyor. Yaninda duranAigma-Kn Sus sus, ben de iztirap ekiyorum diye yanip yakiliyor. Fakat Ben de seni seviyorumdemiyor ve yillar bylece akip geiyor.

* * *

Yazi masasinin nnde oturarak bu masali okuyan kadin gzlerini kaldirdi. Byk odadamuttarid adimlarla gezerek Uygur masalini dinleyen erkege sordu:

- Nasil buldun? Begendin mi?

Bol isikla aydinlanan odada btn duvar kitap raflariyla doluydu. Kk bir masanin zerindekisaat,vaktin gece yarisina yaklastigini gsteriyor,saatin yaninda keskin bir ikiyle dolu srahi, bir de kadehbulunuyordu. Erkek, doldurdugu kadehi itikten sonra istihfaf edici bir yzle: Masal diye bir cevap


4/264

verdi.

Biraz kirilmis gibi olan, fakat hibir sey belli etmeyen kadin tekrar sordu:

-Evet, masal Dokuzuncu asirda, en ge onuncu asrin basinda yazilmis bir masal Fakat senbunda edebi bir taraf, edebi bir unsur bulmuyor musun?

Erkek bu sefer istihfafi istihzaya evirdi:

-Edebi taraf, bedii unsur gibi yksek kiymetlere akil erdiremem. Bir degeri varsa anlat dagrenelim

-O halde tercme hakkindaki fikrini syle

Erkek yrmekte oldugu sert bir hareketle durdu:

-Tercme mi? Dedi. Bunun Uygur masali oldugunu sylemistin. Uygurca dedigin dil Trke degilmi?

Kadin zoraki bir skunetle cevap verdi:

-Uygurca sphesiz Trkedir. Fakat bugn konustugumuz Trkeye benzemez. Sana okudugummasal Uygurca metnin bugnk Trkeye tercmesidir. Tercmeyi basarip basaramadigim hakkindafikrini grenmek istemistim de

Erkek, bir kadeh daha itikten sonra ciddi mi, alay mi oldugunu anlasilmayan bir eda ile:

-Fena degil, dedi. Fakat hibir tercme, aslinda gzelligi muhafaza edemez. Eger aslinda birgzellik varsa Ve kadinin cevap vermesinden nce davranarak ilave etti:


5/264

-Benim bu gibi meseleler zerinde fikir yrtmem sphesiz haddimi bilmemek oluyor. nkromanlarin ne zaman degerli sayilacagi hakkinda en iptidai bilgiye bile malik degilim.

Kadin agir ve ciddi bir tavirla onun szn kesti:

-Roman degil. Masal

Beriki ok aci bir glmseyisle cevap verdi:

-yle mi? Romanla masali ayni sey sandigim iin zr dilerim. Demek ki aralarinda mhim farklarvarmis

Kadinin yzne dikkatle bakarak bir kadeh daha iti:

-Fakat ne ikar? Ben kayisi ile zerdaliyi de birbirine karistiririm. Benim bu byk hatam yzndeninsanliga zarar erismedikten sonra

Kadin biraz daha ciddilesti:

-Senin iin degeri olmayan bu masallarin da erbabi yaninda ehemmiyeti vardir. Sen kayisi ilezerdaliyi birbirine karistirirsin ama manav karistirmaz.

-Su halde manav da benden stn bir sahsiyetmis demek

Bunu syleyerek bir kadeh daha doldurdu. Kadina dogru uzatarak gayet ciddi bir tavirla:


6/264

-Benden stn ve zeki olan manavlarin serefine dedi ve bir dikiste bitirdigi kadehi olduka sert birvurusla masaya koyarak odadaki gezinmesine devam etti. Bir mddet birbirlerine hi bakmadilar. Sonraerkek, masanin nnde durarak:

-Rica ederim, bana bu masalin degeri hakkinda birka sz syler misin? Dedi. Kadin hibirkirginlik eseri gstermedi:

-Bir kere bu masal hemen hemen tam olarak ele gemis bir Uygur metnidir. Yalniz basinda bir ikisatir eksik. Sonra dil bakimindan Uygurcanin yabanci tesirlere maruz kalmamis bir rnegidir. Mhim birhususiyet de hem Budizm, hem maniheizm hem de samanizmin izlerini ayni zamanda tasimasidir. Bir demazhariyeti var. Bir Trk tarafindan bulunan ilk Uygurca paradir.

Erkek kayitsizlikla sordu:

-Bundan ncekiler kimin tarafindan bulunmustu?

-Bilhassa Almanlar tarafindan Fakat onlarin bulup nesrettikleri paralar sirf dini mahiyette idi.

Bunda da dini izler bulunmasina ragmen gryorsun ki, daha ziyade ladini mahiyettedir ve ahlaki bir gayeile yazilmistir.

-Ne gibi?

-Eserin tezi fenaligin ceza grmesi zerine oturtulmustur. Bundan baska

Erkek onun szn kesti:

-Evet ama ahlaki bir ders vermek iin de bir ask efsanesi uydurmustur. Bu kadar olmayacak biraski masala temel yapmak bana pek iptidai bir dsnce gibi geliyor. Hem de bir adamin kiyametkopuncaya kadar iztirap ekmesi ldkten sonra da iztirap ekmesi Bunlar ne sahane yalanlarHele o kadin O isik bakisli kadin Neydi onun adi?


7/264

-Aigma-Kn.

-Evet,Aigma-Kn O ne biim kadin yle? Gerekte byle bir kadinin, bu derece kudretli birkadinin bulunmasina imkan var mi? Bu kadar uydurma bir araya gelince onu p tenekesine atmak icab

ederken siz tutuyor, edebi degerinden bahsederek gklere ikariyorsunuz. Insanlarin beynini safsatalarladoldurmak bence yanlis bir harekettir

ok sert bir tavirla sylenen bu szlere kadin yine kizmadi. Ayni sakin haliyle cevap verdi:

-Edebiyat, hakikatlerin hayalle sslenmesidir. Btn masallar ve destanlar gibi bunun da eski bir

hakikati saklamis olmasi muhtemeldir

Erkek bu sefer hakikaten ilgilendi:

-Sahi mi sylyorsun? Bu uydurmanin neresinde bir hakikat gizli acaba?

Kadin glmsedi:

-Masal en ge onuncu asrin baslarinda yazildigina ve anlattigi vakadan beri bin yil getiginibildirdigine gre ok eski zaman ait bir ask hikayesini bize kadar getiriyor demekti. Yazildigi tarihtennceki bin yili hakikat diye kabul edersek, asagi yukari milat yillarinda cereyan etmis bir hadiseninedebiyatla mbalegalanmis sekli karsisindayiz.

-Bu kadar mbaleganin arasindaki hakikat kirintilarini hangi teleskopla grp kesfedecegiz?

-Teleskopa ihtiyacimiz yok. Yalniz akil ve ilim adesesiyle bakacagiz. Masalin ihtiva ettigiSamanizm unsurlari da, onuncu asirdan nceki bir zamana ait oldugunu ispat eder. nk onuncu asirUygurlari arasinda artik Samanizm yasamiyordu. Masal kahramaninin yzbasi olmasi da ok eski birdevrin, belki Hunlar aginin izlerini sakliyor. Agizdan agza nakil onulurken ok degistigi muhakkak olan veBudist Uygurlar arasinda kitaba geirildigi zaman Budizm karakteri verilen masalda, her seye ragmen,samanizmin ve ok eski devirlerin hatiralari, kirintilari kalmistir ki, bunlar sayesinde ait oldugu devrianlamak,biraz hata ile kabil oluyor.


8/264

Erkek bir kadeh daha iti. Alayci bir tavirla kadina bakti:

-Fakat btn bu szlerden bir netice ikaramiyorum. Bir manavin kabiliyetine malik olsaydimsphesiz mhim hakikatleri anlayacak, bedii unsurlari bulacak ve belki de edebi hlyalara dalarak birkadakika huzur iinde yasayacaktim. Su zavalli talihsiz Yzbasi Burkay beni ilgilendirmedi dersem yalanolur. Yalniz, bir subay iin byk askeri ve vatani fikirler dururken gzel bir kiza bu kadar yakinlik duyupmahvolmayi kabul edemiyorum. ok rica ederim, bu masaldaki hakikat ne ise, yahut ne olabilirse basitbir dille izah et de kafamdaki dgmler zlsn.

Kadin hala sakindi. Odada muttarid adimlarla gezen ve kendisine bakmayan erkegi gzlerliyle

takip ederek anlatti:

-Hakikat su olabilir: Bugnden belki iki bin yil nce , o zamanki Trk devletinin ordusunda taninmisbir subay byk bir su veyahut byk bir gnah isledi. Bu gnahi islemesindeki amil ok gzel birkadindi. Bu subay, suunun veya gnahinin cezasini ok pahali bir sekilde , byk maddi veya maneviiztiraplarla dedi. Fakat bu yle bir vaka idi ki, halk bunu asirlarca unutamadi. Subayin ektigi cezayiumumi vicdan kafi grmedigi iin onun ruhunun da iztirap iinde kivranmasini ve dnyaya her gelisindeayni cezanin tekerrrn arzu etti. Ceza pek siddetli oldugu ve masal iki bin yil ncesini anlattigina grebu vaka Mata zamaninda gemis olabilir. Senin sevgili Metenin zamaninda

Metenin adi geince erkegin gzleri parladi:

-Bu igren asirda yasamaktansa Mete zamaninda dnyaya gelmis olmayi tercih ederim.

Kadin, onun bu safiyane arzusu zerine sakaya basladi:

-Kim bilir? Belki o zamanda da yasamissindir. Bu masalda nasil Mete devrinin izleri, unsurlari varsasende de o zamana ait ok seylerin bulundugu muhakkak Su farkla ki, masalda o zaman ait seylerkirinti olarak yasiyor. Denilebilir ki, sen Mete ordusunun hi ihtiyarlamadan bugne erismis bir subayisin.Tenash akidesinin lehinde delil arayanlar seni grmelidir. Hos, zaten o nazariye de pek ceffelkalemreddolunacak bir fikir degil ya

Erkek glmsedi. Ikiyle kizarmis yznde simdi bir ocuk safiyeti vardi. Kadehini doldurarak:


9/264

Tenash uydurmasini bir yana birakalim dedi. Sonra sert bir hareketle esas vaziyeti aldi. Sol eli, askeritalimnamenin tarifine tipatip uygun bir sekilde pantolonuna yapismis oldugu halde kadeh tutan sag elinikaldirdi:

-Byk asker Metenin lmez hatirasi serefine, dedi.

Kadin glmseyerek nazikane basini egdi: Afiyet olsun diye karsilik verdi. Son kadehiilmisti. Odada uzun bir sessizlik oldu

2. BLM

Kiz Lisesinin mdr zile basarak hademenin gelmesini beklerken bir yandan da nndeki kagidi dikkatleokuyordu. Hademeye bas muavin hanimi agirmasini emrettikten sonra tekrar kagida daldi. Boyali,sisman, ok gekin bir kadindi. Bu yasa gelmis oldugu halde evlenememenin verdigi iztirap ve yzlercegen, gzel, neseli kizin ortasinda bulunarak onlarin yarin evleneceklerini dsnmekten dogan gizli birkiskanligin azabi ehresinde okunuyordu. Odaya giren bas muavin hanima yer gsterdi:

-Buyrun Faika Hanim.

Faika Hanim da kendisi gibi evde kalmis, yipranmis kizlardan bir oldugu iin mdr onu,kaynagini anlamadigi duygularla severdi. Endiseli bir yzle bakarak:

-Nihayet korktugum basima geldi dedi ve bas muavinin gzlerindeki spheyi dagitmak iin anlatti:

-Edebiyat gretmeni Ayse Pusat tekrar geliyor. Bu kadinin buraya gnderilmemesi iin o kadarugrastim olmadi. Galiba bakanlikta kendisini tutan birisi var.

-Zannetmem efendim. Belki derslerindeki basarisindan dolayi tekrar buraya tayin etmislerdir.

Mdr asabilesti:


10/264

-Canim efendim, basarisindan bize ne? Talebeyi zehirleyecek kabiliyette olduktan sonraTasidigisoyadinin menfi tesiri kafi degil mi?

Bas muavin eskiden Ayse Pusati taniyordu. Onun hi de fena bir kadin olmadigini, basina sirfkocasi yznden bir takim isler geldigini biliyordu.Fakat onun hatiri iin de mdrle ekismeye lzumgrmediginden susmayi tercih etti. Mdr ise Ayse Pusati mrnde hi grmemisti. Liseye mdr olarakgeldigi zaman Ayse Pusat oradan ayrilmis bulunuyordu. Fakat btn gazetelerin aylarca bu soyadialeyhinde yazilar yazmis olmasi dolayisiyla ondan nefret ediyordu. stelik bu kadinin lisede mdrotoritesini sifira indirdigi, kendisini talebeye ok sevdirdigi ve bylece istedigi telkinleri yaptigi dasyleniyordu. Mdr bu telkinlerin ne oldugunu aik olarak bilmiyordu ama zararli seyler oldugundanhibir sphesi yoktu. Nihayet milli ve vatani duygulari bile Ayse Pusatin aleyhinde bulunmasina kafisebeplerdi. Ciddi bir tavirla bas muavine direktif vermeye basladi:

- Faika Hanim! Ayse Pusat buradan yil nce gitmisti, degil mi? Demek ki o zaman kk olangrencileri simdi bydler. senede onu unutmus olacaklarini sanmiyorum. Liseye geldigi gn

talebenin bir sevgi nmayisi yaparak idare otoritesini alt st etmelerine msaade edemem. Bunlar nihayetocuktur. Iyiyi, kty ayirt edemezler. Geldigi gn Ayse Pusati btn siniflara siz gtrp takdim edinizve bu takdimi, ok rica ederim, gayet sert bir tavirla yapiniz. Ne talebe ne de, neydi onun adi, AysePusat simarip labalilige kalkamasinlar. Sonraaaa Evet sonra, gretmen arkadaslara da itlatiniz. Bukadinin pek gvenilir bir mahluk olmadigini bilsinler. Onunla fazla temas etmesinler.

Bas muavin burada itiraz etti:

-Aman mdre hanim, ben bunu nasil sylerim? Belki ilerinde onun ahbaplari, arkadaslari vardir.Bunu ne sifatla sylyorsun derler. Bunu sizin itlatmaniz daha dogru olur. Hem gretmen arkadaslar sizekarsi da gelemezler.

-Peki peki Bunu bana birakin ve siz yalniz sinif mmessillerine bunu uygun bir dille anlatin veAyse Pusat geldikten sonra teneffslerde siki bir kontrol temin edin. Bilhassa onun nbet tutacagignlerde talebe ile hususi sekilde mnasebet kurmasinin nne gein.

-Bas stne efendim.

* * *


11/264

Ayni gn edebiyat gretmeni Ayse Pusat, yil nce zorla ekilip atildigi lisesine yeniden dnmek zereyola ikiyordu. Bu dns onun duygulu ve romantik muhayelesi iin pek mhim bir hadiseydi. Vaktiylekendisinin de iinde talebe olarak bulundugu bu lise btn gen kizlik hatiralariyla dolup tasan, yarimukaddes bir yer gibiydi. Edebiyat Fakltesini bitirdikten sonra bir yil bir ortaokulda stajyerlik yapmis,

sonra buraya tayin edilerek btn aski ve sevki, btn enerjisi ve iyi niyetiyle ise sarilmisti. Iyi alisiyor,talebe yetistirmekte ok basarili oluyordu. grencilerini ok seviyor onlar tarafindan ok seviliyordu.Labalilige kamadan, ciddiyeti birakmadan kurabildigi samimiyet verimli neticeler sagliyordu. Fazlasikmadan alistirmak, dersi ok gzel anlatarak talebeye merakla dinletmek, ok iyi muamele ederekkendisini saydirmak Ayse Pusat gibi pek nadir hocalarin mazhariyetlerindendi. Her iste itidalle hareketederdi. Kizlarinin hususi durumlarini da grenir, soru sorar ve not verirken bunlari hesaba katardi.Evindeki elverissiz sartlar yznden dersini iyi hazirlayamamis bir talebeyi, birok baska gretmenler gibisikmaz, ona elverisli sartlar bulmaya abalardi.

Lisedeki btn kadin gretmenler arasinda sade giyinen, boyanmayan biricik kadin kendisiydi.Evliydi ve Tosun adinda kk, sevimli, grbz bir oglu vardi. mrnn byk kismi eviyle lise arasindageer, evini becerilikle idare ettigi gibi okulda da gerek arkadaslariyla gerek talebeleriyle iyi anlasir, iyialisirdi. Enerjik ve saglam bir kadindi. Gr ve kara salari omuzlarina dklr, gzleri glmseyerekbakar, dzgn konusmasiyla derhal iyi bir intiba birakirdi. Hayatindan, vazifesinden memnundu. Simdiyekadar bir tek dersini ihmal etmemisti.

Eger byk bir aksilik, mthis bir talihsizlik, hatta felaket de diyebilecegimiz bir hadise olmasaydi, bu

bahtiyar ve sakin hayat sarsintisiz devam edecek, bu kadar maddi ve manevi kayiplarla dolan yili ziyanolmayacakti. Ayse Pusat kin tutmaz, kendisine yapilan fenaliklari abuk affeder, unuturdu. Fakat kocasinayapilan muameleyi bir trl unutamiyor, onun yikilan byk mitleriyle birlikte kendi saadetinin detemelinden sarsildigina inanarak buna sebep olan muhteris insanlari bagislayamiyordu.

Ziyan olmus yil.. Fakat o da her insan gibi bir teselli bulmakta gecikmiyordu. Insanlarin dahaiyi tanimak firsatini kendisine bu yil vermisti. Hayatin akisinda hibir ehemmiyeti olmamasi gereken birkanaat ve fikir meselesini dallandirip budaklandirarak btn memlekete samil bir konu haline getirenler,

sahsi kin ve garezleriyle hareket edenler, kocasinin istikbalini yikmaya alismislar, fakat hakikatte kendisaadetini yikmislardi. Insanlardan igrenerek her seyi gln, herkesi hakir grmeye baslayan bir erkekleyasamak hi de kolay degildi. Bundan baska etrafin rkek ve spheli gzlerle mtemadiyen kendisiniszmesi de hos olmuyordu. Kocasi iki yil hapiste yatip ikmis, fakat isin mahiyeti biroklari tarafindananlasilamamisti. Hapse katiller,hirsizlarla beraber fikir ve kanaat sahipleri de giriyor, fakat yigin bu ikizmreyi birbirinden ayiramiyor, yahut ayirmaya lzum grmyordu. Gazetelerin yalan yanlis nesriyati dadaima aleyhte olmus, bylelikle Pusat adi adeta bir numarali halk dsmani mahiyetini almisti.

Geri isin i yzn bilenler, gelip dostluk gsterenler de bulunmuyor degildi. Fakat bunlar o kadar azdiki, bu azlikla o oklugu dogru yola getirmenin imkani yoktu.


12/264

Ayse Pusat dindardi. Ilahi bir adalete daima inanmisti. Dindar olmamakla birlikte, eskiden kendi diniduygularina saygi gsteren kocasi simdi buna da aldiris etmiyor, bu da Ayseyi ayrica kiriyordu. Her nekadar kocasi aiktan aiga hibir sey sylemiyorsa da bu konular grslrken yznde beliren izgilerdeyahut bakislarinda, Ayse bir istihfaf sezer gibi oluyordu. Simdi kocasinin inandigi, saygi gsterdigi tekhakikat lmd. O eskiden de lme saygi gsterir, vazife ugrunda, fikir ugrunda lmekte essiz bir

gzellik ve byklk bulurdu. Artik bunun etrafinda hibir mnakasa kabul etmemekle beraber lmadeta zler gibi bir hali vardi. Kahramanca lms olanlar hakkindaki yazilari tekrar tekrar okuduguAysenin gznden kamiyordu. ok maddi gzkmesine ragmen mistik bir ruh haleti iinde bir lmdasilasa ortasinda yasiyor, yasiyor degil snyordu.

Ayse Pusat, kocasini daima asiri bulmustu. Evlenirken onun bu asiriligi hosuna gitmis olmaklaberaber zamanla bunun biraz durulmasini beklemis, fakat midi bosa ikmisti. Bu adamda gizlikaynaklardan gelen bir ates vardi ki,onu daima asiriliga, tehlikeye,kendini harcamaya srklyordu.

Muayyen kanatlarinin disindaki btn meselelerde bir ocuk kadar saf ve bilgisiz olan, abuk aldatilankocasi, herkese ve her seye inanan kocasi simdi mthis bir mnkirdi. Artik onu aldatmaya imkan yoktu.Fakat bunun yavas yavas hayatla ilgi kesmek gibi bir sey oldugunu gren Ayse Pusat derin derinzlyor, hayatla ve her seyle ilgisini kesen kocasinin kendisini de unuttugunu zannediyor, bu zan, zamanlabir iman haline geliyordu. Onu hayata baglamak iin yaptigi ugrasmalar bostu. Bununla beraber kocasininhenz kesin karar verememis oldugunu, iinde korkun bir mcadele cereyan ettigini biliyor,yaman birsezgi ile bu deruni mcadelenin neticesinden rkyordu.Btn hayatinca geri dnmek ve pisman olmaknedir bilmeyen bir adamin ruhundaki kavganin sonundan cidden korkulurdu. Kocasi o kadar byk birdsmanlik ve kin ekmisti ki, bu kinin sinirlari genislemis, Ayse Pusata kadar uzanmisti. Bu yzden huzurve zevk iinde vazifesini yaptigi liseden ikarilmis, bakanlik emrine alinmis, hatta sorguya ekilerekkocasinin aleyhinde ifade vermeye zorlanmisti.

Btn bu zorluklara byk bir metanetle ggs germis, maddi sikintilari sabirla karsilamis, hakkiniaramak iin kanuni yollara basvurmus fakat hakkini alamamisti. Kk Tosunun mahrumiyetleri ok acigelmekle beraber Allaha bel baglayarak bunu da atlatmis, nihayet kocasinin mahkumiyeti tamamlandiktanepey sonra tekrar eski vazifesine alinmisti.

yillik ayriliktan sonra hazin bir sevinle grevine dnerken iyi karsilanmayacagini biliyordu.Heyecanliydi. Fakat gnl Tanriya karsi minnetlerle doluydu. Trenden indikten sonra saatine bakti.Teneffs zamaniydi. ocuklar bahedeyken onlarin gz nnde okula girmek istemedi. Simdi byms,birer gen kiz olmus olan yil nceki talebelerine karsi garip bir ekingenlik duyuyordu. Kocasininmahkum olup kendisinin kk ocugu ile parasiz ve aresiz kaldigi gnlerde onu aramayan, aramak veyardim etmek syle dursun, grdkleri zaman grmemezlige gelen iyi gn dostlari gibi belki bu gen kizlarda baslarini evirirler, hattahatta bir vatan hainin esine belki imali szler de syleyebilirlerdi. Yahutbelki de byle yapmazlar, liseden ikarildigi gn aglastiklari gibi simdi de sevinle bagrisirlar, yaninagelirler, kendisini ve okul idaresini g duruma sokarlardi. Ayse bunlarin hibirisini istemiyordu.Istasyonun bekleme odasinda biraz oyalanmayi dogru buldu.

Sonbaharin gzel, hznl,serin bir gnyd. Havada bulutlar kosusuyor, rzgar Ayseye yil nceki bir


13/264

gn hatirlatiyor, yznde kindar ve istihfaf edici bir tebessm oldugu halde sngllerin arasinda yryenelleri kelepeli kocasini tekrar grr gibi oluyordu. Tedailer kendisini buraya getirince birdenbiretoparlandi. Bunun sonu belki gz yaslarina varabilir diye dsnd. Korkulu bir rya gren, fakat bununrya oldugunu bilen insanlarin silkinisi ile fena hatiralari atti. Gkte uusan bulutlara bakarak istasyondanikti. Agir adimlarla lisenin yolunu tuttu.

Bahe kapisindan ieri girerken heyecanliydi. Mehuller bize daima heyecan verir. Nasilkarsilanacagi mehul oldugu iin o da heyecan duyuyor, g anlarda her zaman yaptigi gibi kendisine zorlametanet telkin ediyor, bunda da muvaffak oluyordu.Idarenin iyi karsilamayacagini biliyor,bundan o kadarzlmyordu. Asil mesele talebenin takinacagi durumda idi. Hayatlarinin henz baharinda olan,dnyaninve hayatin irkefiyle temas etmemis bulunan kizlarinda gnllerinde vefadan iz kalmamis olmasi herhaldeinsani zecek bir seydi. Yasli insanlar hayatin ktlklerini gre gre ktlesiyorlar, gnl safligini, insanduygusunun btn iyi taraflarini kaybediyorlardi. Bu belki normaldi ama yrekleri yalniz iyilikle arpan,dnyada yalniz iyi seyler bulundugunu sanan gen kizlarin da kt duygulara kapilmis olmasi korkuntu.

Kapici yil nceki kapiciydi. nne bakarak hizli adimlarla yrmek isteyen Ayseye dogru ilerledi.Safiyetle glerek selamladi ve samimi bir sesle Hos geldiniz Ayse Hanim dedi. Ayse birdenbire durdu.Bu basit, zavalli kylnn su nezaketi onu adeta rpertmisti. Ummadik yerden gelen iyilik ve nezaketinsanlari daha ok sarsar ve sarsar. Ayse de ayni duygu ile sarsildi. Kara gzleri parladi. Iki damla yasibyk bir cehitle gzlerine iirerek elini uzatti:

-Hos bulduk Hseyin. Nasilsin?

Kapici, Aysenin elini saygiyla sikti:

-Duaciyim efendim.

Sonra basini egerek ilave etti:

-ok zlmstm ama elimden ne gelirdi ki? Duadan gayri

Ayse hemen sz degistirdi:


14/264

-Derse gireli ok oldu mu?

-Hemen simdi girdiler efendim.

Ayse bu iyi yrekli adama iyi bir seyler sylemek istiyor fakat bulamiyordu. Susmanin bazen ok gzelszlerden bile stn oldugunu hi sphesiz bu kapici bilmiyordu. Onun iin mutlaka bir sey sylemesilazimdi. Bu dsnce ile:

-Eksik olma Hseyin. Allah gnlne gre versin dedi ve hizla mektep kapisina dogru yrd. Derszili yeni almis, birok siniflara henz gretmenler girmemisti. Ayse,sinif pencerelerine birok baslarin

toplandigini sezdi. Yavas ve heyecanli fisiltilar oldugunu, kendi adinin birka defa sylendigini duydu.

Mdr odasina girdigi zaman artik kendisinde heyecandan eser kalmamisti. Gzlklerini takmisoldugu halde bir takim evraki okuyan mdr, basini hi kaldirmadi. Ayse byle karsilanacagini ok iyibiliyordu. Hi kizmadan, zlmeden durdu ve mdrn yapmakta oldugu rol bitirmesini bekledi.

Bir, belki de iki dakika geti. Mdrn okudugu bes alti satirlik kagit ne kadar aprasik ifadeli olursa

olsun bu mddet zarfinda birka defa okunabilirdi. Fakat o, basini kaldirmamakta inat ediyor, Ayseyiayakta bekletmekle ihtimal otoritesini gstermek istiyor, yahut ona hakarette bulunuyordu.

Nihayet alti satirin okunmasi bitti. Gzlerini kagittan kaldiran mdr yzn burusturarak Ayseye bakti.Birok resimlerini grms oldugu iin onu taniyordu. Buna ragmen sert bir sesle: Ne istiyorsunuz?demekten geri kalmadi. Ayse gayet sogukkanli idi. Yznde hibir izgi belirmeden, bakislarinda hibirdegisiklik olmadan cevap verdi:

-Lisenizin yeni edebiyat gretmeniyim

Mdr, ehemmiyet vermez grnmek isteyen btn insanlar gibi Ayseni adini gya hatirlamadi:

-Haa.. Siz seysiniz, degil mi?


15/264

-Evet, Ayse Pusat benim.

Ve gayet ciddi, agir, ezici bir sesle bunu syledikten sonra mdrden hibir teklif almadanmasanin nndeki sandalyeyi ekip oturdu.

Iste mdrn btn isittikleri dogru ikiyordu. Bu kstah kadin Ayse Pusat adini gururla sylyor vekendisi yer gstermeden iskemle ekip oturmaya cret edebiliyordu. Ona bir ders, bir gzdagi vermekok isabetli olacakti. Igreniyormus gibi yzn burusturarak gzlgn ikardi. En sert bakisiyla bakarak:

-Sizin buraya gelmenize mani olmak iin btn gayretimi sarfettim, diye sze basladi ve bu szlerin

yapacagi tepeden inme tesiri grmek iin gzlerini Aysenin gzlerine dikti. Fakat hayret!.. Ayseninyznde hibir degisiklik yoktu. Tas gibi sessiz,hareketsiz ve donuk bir durusla dinliyordu.

-nk, grencilere srekli propaganda yaparak onlari menfi yollara srkleyen bir gretmeni,mdr sifati ile istememekle hakliyim.

Mdr bunu syleyerek durdu. Karsisindakinin sogukkanliligi nnde szlerinin, arkasini getirememisti.

Edebiyat gretmeni, belli belirsiz bir glmseme ile karsilik verdi:

-Bu propagandanin ne oldugunu grenebilir miyim? Hakkimda resmi bir sikayet yapilmis mi?

Mdr hararetlendi:

-Hayir. Hakkinizda resmi sikayet veya tahkikat yok.

-O halde?

-Siz propagandayi o kadar ustaca yapiyorsunuz ki, sizi yakalamak mmkn olmuyor.


16/264

-Yaptigim propaganda ne imis?

-Onu bir bilsem Onu bir bilsem, sizi buraya sokar miydim?

Ayse Pusat, karsisindaki yasli kadina aciyarak hatta istihfafla bakti ve kocasinin, durusma sirasindaki birszn, acizleri, layik olmadiklari mevkilere geiren bir devlet batar diye haykirmasini dsnerek onahak verdi. Bu kadar basit dsnceli bir kadin kendisine amirlik edecek, derslerinde basari gsteripgstermedigi hakkinda gizli rapor yazarak kendi mukadderatini tayin edecek ve yzlerce gen kizinsaglam seciye ve ahlakla yetismesini saglayacakti. Ister istemez glmseyerek:

-Mdr Hanim! Bilmediginiz bir sey hakkinda nasil bir hkm verebiliyorsunuz? diye sordu.

Bu sual tekini sasirtmisti. Sasirdiklari zaman btn idarecilerin, btn amirlerin yaptigi gibi yalanveya mugaleta yollarinda birine sapacagi muhakkakti:

-Herkes yle sylyor efendim Hem elbette benim de bildigim bazi seyler vardir dedi ve szdellosu bahsinda bu kadinla ugrasamayacagini bildigi iin bir yandan zile basarken bir yandan da kesin

emrini verdi:

-Sizden ricam propagandayi kesmeniz ve evvelki metodunuzu degistirerek yalniz derslerinizlemesgul olmanizdir.

3. BLM

Ayse Pusat bas muavinle birlikte gretmenler odasina geldigi zaman kendisinde bir yorgunluk duyuyordu.Odada, pencerenin nne oturmus oldugu halde gazete okuyan bir erkek hocadan baska kimse yoktu.Bas muavin,duvardaki ders programina bakarak bugn yalniz drdnc,besinci saat dersleriniz var.Ikisaat bekleyeceksiniz dedi. gretmenler iin en g sey bos saatleri beklemek oldugu iin Ayse Pusattanbir sikayet umuyordu. Fakat o, ne itiraz etti ne de sikayet Bas muavin bir mddet ekingen tavirlaAyseye baktiktan sonra Ders saatleriniz gelince sizi siniflara takdim ederim dedi ve onun itirazinamahal birakmamak dsncesiyle ksede gazetesini okuyan gretmene seslendi:

-Riza Beg, bakin, Ayse Pusat geldi.


17/264

Cebir gretmeni Riza Beg lisenin eski hocalarindandi. Yasi altmisa yaklasmis btn gretmenlergibi yorgun ve konuskan bir adamdi. Vaktiyle Ayse Pusata hocalik etmisti. Gazetesini indirip baktiktansonra sevinle yerinde kalkti:

-Oooo Hos geldiniz kizim Hos geldin Ayse Vallahi zlemistim diyerek ona dogru yrd.Hararetle elini sikti.

Bas muavin hanim, kendisini mskilattan kurtarmisti. Sessizce odayi terk etti. Riza Beg, evresiniabuk bir bakisla kolladiktan sonra yalniz olduklarini grnce Ayseye dogru egilip sesini alaltarak:

-Kocan ne oldu? Hapisten ikti mi diye sordu.

Aysenin gzlerinde hazin bir isik yanip snd. Kocasini sormak ltufkarligini gsterenlerdenogu da iste byle gizlice, yalniz olduklari zaman,seslerini kisarak soruyorlardi. Muayyen bir fikre, birhadiseye takilip titizlenen insanlar gibi Ayse de buna tutuluyor, gizli soranlarin hi sormamakla daha dogruyapacaklarini dsnyor, kiziyor fakat hi belli etmiyordu. Simdi karsisindaki adam kendi hocasi olmasabelki cevap vermezdi. Bununla beraber iindeki isyanin sesini dinlemekten ve yzne karsi daima tenkit

ettigi kocasina kalbinin btn samimiyetiyle hak vermekten geri kalmadi. Kocasi bir tartismalarininsonunda melankolik bir tavirla Bana insanlardan mi bahsediyorsun? demisti. Insanlar mazide vetarihin yapraklari arasinda kaldilar. Bu grdklerin birer karikatrden baska bir sey degildir

Ayse bunlari dsnrken ihtiyar cebir gretmeni ok konusma aliskanliginin sevkiyle:

-Kizim, Ayse dedi. Seni severim, bilirsin. Kocani da ok takdir ederim. Fakat ne yaparsan ki,biraz da zaman uymak lazim. Insan her hakikati dosdogru syleyemez ki Bu kadar atilganliketmeyecekti. Yazik degil mi? Btn istikbali mahvoldu.

Bunlar herkesin syledigi szlerdi. Bunlari dinlemekten artik usan gelmisti. Hakikaten su insanlarpek mzi mahluklardi. Kendi akillarinin stnlgne inanarak baskalarina gt vermektenvazgemiyorlar, fakat kendi glnlklerini zavalliliklarini da bir trl idrak edemiyorlardi.

Ayse bugn liseye zaten sinir imtihani geirmek zere gelmis oldugundan ihtiyar cebircinin karsisinda okhakim bir durusla duruyordu. Galiba teki de bunun farkindaydi ve tehlikeli bir konuyu kurcalamakta


18/264

oldugunu anlamisti. Ayse zorla glmsedi:

-Hapisten ikti ama ikmadi desem de yalan olmaz. nk kendi kendisini eve hapsetti. Bir yereikmiyor.

-Neden?

-Insanlardan igreniyor. Kimseyi grmeye tahamml yok.

Yasli gretmen kuvvetli bir sezisle bu szlerden kendisine hisse ikarmisti. Szde teessr duyan insanlarinyaptigi gibi derin bir ah ekerek yerine oturdu. Gazetesine daldi. Ayse memnundu. O da hi kimsetarafindan rahatsiz edilmek istemiyordu. Baskalarinin kendisiyle mesgul olmasindan sikiliyordu. Bir kseyeekilerek antasindan Abdlhak Hamidin Makberini ikardi. Bu sabah liseye gelmek zere evdenikarken antasina bu kitabi koymustu .Niin Makberi semisti. Bunu bilmiyordu. Birka defa okudugu,belki yarisini ezbere bildigi bu kitabin kendisince mehul tarafi kalmadigi halde gayrisuuri bir hareketleMakberi ekip almisti. Kim bilir, belki de bir mersiye oldugu iin onu tercih etmisti. Okumaya basladi.Fakat daha ikinci misrada birdenbire durdu:

Gnlm dolu ah u zar kaldi

Ansizin bu misradaki hznn ta yregine isledigini fark etti. Makberin en alelade hatta dil bakimindan daprzl olan bu misrainda ne vardi da bu kadar iine isliyordu? Yoksa kendisi mi romantik bir aninda idi?

Siirlerin ne zaman tesirli olduklari hakkinda biraz dsnd. Tedailer kendisini yildirim hiziyla okuzaklara srklerken beyninde bir noktanin aydinlandigini sezer gibi oldu. Insanlar kendi duyumlarinauygun bir misradan, bir beyitten zevk aliyorlar, hznleniyorlar, keder duyuyorlardi. Ayse kendi gnlnyokladi. Bu gnl ah u zar ile doluydu.Su farkla ki Hamid,kendi ah u zarini bir firtina igligi halindednyaya ve zamanlara firlatabildigi halde Aysenin ah uzari gnlnn sinirlari iinde mahpus kalmayamahkumdu. Kendisini bu kadar duygulandiran da galiba bir dert ortaginin olmayisi, hatta derdini isitecekbir yabancinin bulunmayisi idi. Bunu kesfettikten sonra tekrar kitaba daldi:

Gnlm dolu ah u zar kaldi


19/264

Bir gnln ah u zar ile dolmasinin ne demek oldugunu gnl rahat olmayanlar anlayamazdi.

Btn liseyi saran bir zil sesi Ayseyi hlyalarindan uyandirdi. Elli dakika nasil olmustu dagemisti? Halbuki o hala Makberin ilk sayfasinda idi. Bazen hizli, bazen yavas geen su zaman ne izafi

mefhumdu! Basini kaldirdigi zaman cebir gretmeniyle gz gze geldi ve onun deminden beri kendisinikontrol etmekte oldugunun farkina vardi. Ihtiyar hoca kendisine galiba bir seyler syleyecekti. Fakat dahasze baslamadan oda kapisi aildi ve dersten ikan gretmenler birer ikiser gelmeye basladi.

Bunlarin ogu yil nceki kimselerdi. Ayseyi karsilayis ve selamlayislarinda gizli bir yapmacik vardi.Bazilari sanki hibir sey olmamis, yillik bir felaket devresi gelip gememis ve bu kadar iztirapekilmemis gibi davraniyorlar, suni bir nese ile konusarak onun canini sikiyorlardi. Kocasiyla tanismisolanlarin onun hakkinda agiz aip bir sey sormamalari dikkati ekecek kadar belliydi. Bereket versin bu

can sikma treni uzun srmedi.Takindigi resmiyet, cali tavirlilari yanindan uzaklastirdi ve elindeMakberiyle Ayse, pencere dibindeki iskemlesinde yalniz kaldi.

Baheden ocuklarin sesleri geliyor, bazi isimlere asina ikiyordu. Ayaga kalkip baheye baksabir ogunu taniyacagi muhakkakti. Fakat kendini gstermekten ekinerek kalkmiyor, oturdugu yerdengge ve ufuklara bakarak daliyordu. yildir sarfettigi zihni faaliyet onda suur alti hareketlerini okuyandirmisti. Iki seyi birden dsnebiliyor, ilk nce farkina varmadigi ikinci dsnce biraz sonra btnaydinligi ile suuruna ikabiliyordu. Ayse ufuklara bakarken Kafam bir seyle mesgul diye dsnd veok gemeden bunun ne oldugunu buldu. Bir iki dakikadan beri birok kizlar gretmen odasina

giriyorlar,gretmenlerden herhangi birisine bir sey sorar gibi davranip kendisine bakiyorlardi. Yeni birgretmen geldigi zaman yalniz merak dolayisiyla yapilan bu hareket bugn baska bir mana tasiyordu.Ayse bu manayi dsnd. Onu da buldu. Bu, hasret veya nefret olabilirdi. Bunu anlamak iin birdenbiredayanilmaz bir istek duydu. Bu istekle basini evirerek kapi tarafina bakti. gen kiz bir gretmenlekonusuyor ve belli etmeden kendisini szyordu. Ayse hasretle mi, nefretle mi karsilanacagini anlamakisteyince btn cesaretini takinmisti. Bu cesaretle kara nlkl, beyaz yakali kizlara bakti ve onlarla gzgze geldi.Bu bakislar ok sevimli ve sevinliydi. Gnl ah u zar ile dolu olan edebiyat gretmeni,ruhununkaranlik hcresinde bir panjurun aildigini ve oradan ieriye isik ve serinlik doldugunu hissetti.Gzlerini gzel kizin yzlerinde ve salarinda gezdirdi. Sagda ve solda duranlari derhal tanidi. yil nce kkbirer ocuk olarak biraktigi bu talebeler geliserek ince, gzel, manali, endamli birer gen kiz olmuslardi.

Isimlerini hatirlamiyordu ama btn halleri, aliskanliklari, yaramazliklari, hatta sinifta oturduklari yerlersinema seridi gibi hafizasindan geiyordu . Bu iki gen kiz da sanki o dakikada ayni seyi dsnyormusgibi hafife glmsediler ve baslariyla Ayseyi selamladilar.

Ortadaki kiz utanga bir tebessmle bakiyor ve ara sira basini ne egiyordu. Ayse onu da tanimak iinugrasiyor, fakat taniyamiyordu. Zihnini yorarken bazen de taniyacak gibi oluyor, fakat kim oldugunu birtrl bulamiyordu. Rengi uzaktan anlasilmayan ve menekseye benzeyen gzleriyle, gr ve aik kumralsalariyla, fakat bilhassa mahcup glmseyisiyle bir siir kadar gzel olan bu kizda, baktika kendini bellieden bir hususiyet vardi.


20/264

Ayse bu hususiyetin ne oldugunu anlamak ister gibi ona bakarken daha dogrusu onu incelerkengz gze geldiler. Biraz nce ekingen ve kaamakli bakislar firlatan menekse gzlerin manasi degisti.Yirtici bir hal aldi. Fakat yildan beri ruh mtehassisi haline gelen Ayse bu yirticiligin kendisineynelmemis oldugunu anlamakta gecikmedi. Bu sert bakislar etrafa meydan okuyordu. Ayse Pusat,menekse gzl kizin kendisine gldgn ve iinde ekingenlikten eser bulunmayan bir tavirla selamverdigini grnce birdenbire bu mehul kiza karsi bir sevgi duydu. Kendisi de glmsedi. Ayni aik ve

samimi tavirla, verilen selami aldi.

Birka saniye iinde gzlerle yapilan bu gizli konusmayi yalniz cebir gretmeni Riza Beg grmst. Kadinhocalarin,etrafi unutacak ve grmeyecek kadar hararetle havadan,sudan konustuklari bir sirada o AysePusata ve kizlara bakmis, her seyi grms, neticeden de memnun olmustu. Bu memnuniyetin dogurdugugayri ihtiyari bir hareketle ayaga kalkarak Ayseye yaklasti. Eski hocaligin verdigi laubali bir tavirlaAyse! Son siniflara dersin var mi? diye sordu.

-Var efendim.

-ok gzel.Bilhassa fen subesinden ok memnun kalacaksin.

Ayse,btn gretmen odalarinin bitip tkenmez ekisme konusu olan edebiyat-fen davasini

hatirlayarak glmsedi.Riza Beg bu glmseyisin sebebini anlamisti.

-Hayir, hayir! Onun iin sylemiyorum, dedi. Bu siniftan cidden memnun kalacaksin. On kisidenmrekkep fevkalade bir siniftir. Bilhassa ilerinde Aydolu, Gntl veVe

Bu isimler Ayseye hi yabanci gelmemis ve hosuna gitmisti. Cebir gretmeninin nc ismi

bulmakta biraz glge ugramasini firsat bilerek onun szn kesti:

-Aydolu ile Gntl m dediniz?

-Evet.

-Ne gzel isimler! Bunlar kardes mi?


21/264

-Hayir, kardes degil. Fakat kardesten daha yakin. Bir arkadaslari daha var Nurkan. Bu birbirinden hi ayrilmaz. Biraz nce buradaydilar. Gya fizik hocasina bir seyler soruyorlardi amahakikatte seni grmek ve hos geldin demek istiyorlardi...

Birdenbire, Aysenin dimaginda bir dgm zld. Deminki kizin ikisini, sagda ve soldaduranlarin adlarini hatirlayarak tanidi. Gnes gibi sari salisi Aydolu, kestane renkli ve rgl salisi daNurkandi. Ya ortada duran menekse gzl kiz? Herhalde o da Gntl olacakti.

-Ortada duran kizi hatirlayamadim. Acaba Gntl o mu?

-Ta kendisiTanimamakla mazursun. nk senin grencin olmadi. Sen gittikten sonra geldi vederhal teki ikisiyle kaynasti. Bu siniflarinin ve lisenin gzbebegi, iftiharidir. Ama btn derslerdenbyledirler.

Sonra isi sakaya vurdu:

- Insaallah bunlari siir deryasina batirip fen derslerini ihmal ettirmezsin

Yeni derse girilecegini bildiren zil alarken Ayse tekrar kendi i alemine dalmisti. Deruni birrahatlik duyuyordu. Mektebin en iyi talebesinin takindigi rahat tavir nasil karsilanacagini belli ediyordu.Demek ki gen kizlarin gnllerinde vefa duygusu silinmemisti. Hele Gntl, kendisini ilk defa grdghalde en samimi tavriyla selam vermis, bu selami verirken etrafin ne dsnecegine aldirmamis, hatta etrafameydan okumustu. Kendilerini yalniz ve kimsesiz sananlar, evrelerinde dostlar grdkleri zaman nasil bir

insirah duyarlarsa Ayse de onu duyuyor, gnlnn ah u zar ile dolu olmasina ragmen yasamaktaki zevkitadiyordu.

Yasamaktaki zevki dsnmek, Ayseye birdenbire kocasini hatirlatti ve onun bu zevkimebbeden kaybetmis oldugunu dsnerek ii sizladi. Felaketler ve kederler gibi bahtiyarliklar dageiciydi. Iinde ferahlik duymasiyla gnlnn kararmasi bir oluyor ve hep byle devam edip gidiyordu.Acaba simdi kocasi ne yapiyordu? Herhalde evde bir kseden ufka melankolik bakislarla dalmisolmaliydi. Yahut odada muttarid adimlarla geziniyordu. Belki de harb tarihine ait kitaplara egilmisti.

Ayse birdenbire iinin merhametle doldugunu hissetti ve Zavalli Selim diye sylendi.


22/264

Selim Pusat yil ncesine kadar ordunun iyi bir yzbasisiydi ve Harp Akademisinin sonsinifinda bulunuyordu. Askerligi bir meslek degil, bir inan olarak kabul etmisti.Kendisine babasindan vededesinden miras kalmis olan askerlikten gayri bir seyin mevcut olabilecegini dsnmezdi. Ona gre

insanlar kumanda edenlerle kumanda edilenlerden ibaretti ve hayat denen nesne,sng takip avci hattindayrmekten baska bir sey degildi. Selim Pusat, grnse gre parlak istikbale namzetti. Asiri dsnceleri,inandigi fikirler ugrundaki sebati yznden kendisini mahvetti. nk o krallik taraftariydi ve cumhuriyetrejimiyle idare olunan bir memlekette kralci olmanin doguracagi tehlikeleri umursamiyordu. Harb tarihineiyice nfuz etmis ve bu nfuz edis onu kralciliga gtrmst.

Yzbasi Selim Pusat bu kalbi taraftarligini ne kimseye amis ne de kimseden saklamisti. Ona gre esasgaye harb sanati idi ve kralligi da harb sanati iin iyi bir gelisme ortami diye kabul ediyordu. Lzumsuz

yere konusmasini, sorulmadan fikir yrtmesini sevmedigi iin kralci oldugunu sylemeye imkanbulamamisti. Fakat kimseden de gizli bir seyi olmadigi iin bunu saklamaya lzum grmezdi. Esasen biraskere asla yakismayan yalani syleyecek olduktan sonra seilecek birok meslekler bulunabilirdi.

Selimin felaketini hazirlayan sey Harb Tarihi vazifelerinin birinde kullandigi bir cmle olmustu.Plevne kahramani Gazi Osman Pasa iin Trk Harb tarihinin son byk simasidir demesi firtinayikoparmisti. gretmenleri olan albay,vazifelerin mnakasasi yapilirken bu cmledeki fikri siddetle ve GaziOsman Pasayi kltecek sekilde tenkit etmis, bir askere degil, bir siyasetiye, bir firka adamina yakisanbir dille bu cmleyi dzeltmesini alenen talep etmisti. Yzbasi Selim Pusat, kanaatinde samimi idi. Bir

adama ihtarla kanaat degistirtmekteki samaligi kavriyordu. mrnde geri dnmemis, belaya dogru adimatarken bile pismanlik duymamis ve askeri ahlak, dsnce gibi prensiplere Kuvvetle baglanmisti. Onuhayrette birakan sey, simdiye kadar tam bir asker olarak tanidigi albayin birdenbire basibozuk halinialmasi, bir propagandaci haline inmesiydi. Fikrini degistirmesi hakkindaki talebi, askeri terbiyenin disinaasla ikmayan sert bir ses ve sert bir hareketle reddetmis, Evet albayim!Askerlik sanati bakimindan sonbyk eser Plevne savunmasidir demisti.

Albay fkelenmisti. Onu kiskivrak yakalamak iin mutad taktigi kullanmaktan geri kalmamisti.

-anakkale ve Sakaryayi hatirlamiyor musun?

- anakkale erlerin, Sakarya subaylarin zaferidir. Bu muharebelerde kumandanlik sanatinin rolazdir.

-Bu ikisi kaybedilseydi ne olurdu,bir lahza dsndn m?


23/264

-Bir lahzadan daha fazla dsndm albayim. anakkale ile Sakaryanin askeri sonulari degil siyasineticeleri mhim olmustur. Dersimiz harb sanati olduguna gre hkmlerimizi askeri zihniyetle vermekdogru olur kanaatindeyim!

Otuz kisilik sinif bu kavgayi byk bir dikkatle dinliyordu.Ses ikarmadiklari halde bir kismininalbaya, bir kisminin da Selim Pusata hak verdigi yzlerindeki manadan anlasiliyordu.

Yzbasiyla albayin konusmasi bir tartisma olmaktan ikiyor,sz dgs haline giriyordu. Derssalonunda ilmi bir mesele zerinde fikir yrtmeye ve itiraz etmeye cevaz olmakla birlikte bu kadari askeridisipline aykiri idi.

Selim Pusat her taarruzu yksnmeden karsilardi. Askeri lise grencisi oldugu zamanlardan berikendisinde hakim olan bu mcadele ruhu dolayisiyla biroklari, hatta yakinlarindan bazilari onun asil adinibilmezler, yalniz Pusat diye anarlardi. Simdi karsisindaki albay tartismayi baska bir mecraya srklerkenbunu da kabul ediyor, taarruz hangi cepheden gelirse gelsin derhal karsi cephe almaktan ve mukabiltaarruza gemekten geri kalmiyordu. Plevne ile anakkale ve Sakaryanin mukayesesinden baslayanhirin konusma Moha, aldiran,Kosova ve Nigboluya kadar uzandi. Sonra albayin fke ve istihzaiinde:

-Kurmay adayi! Padisahlik devrine ne kadar hasret ekiyorsun. Bu rejime yemin vermis oldugunhalde tipki bir kralci gibi konusuyorsun, demesiyle en buhranli noktasina erdi.

Pusatin siniftaki dostlari,buna verecegi cevapla mahvolacagini anlamakta gecikmediler. Selimhala esas vaziyetinde oldugu halde en sert eda ile:

-Evet albayim! Bu rejime vermis oldugum halde fikren kralciyim. nk birinci sinif askerler ancakkralliklarda ikar. Siz de vaktiyle kralliga sadakat yemini etmis oldugu halde bugn cumhuriyetigzkyorsunuz, diye karsilik verdi.

Bu cevap o ana kadar devam eden askeri disiplini bozmaya kafi gelmisti. Btn sinif ayagakalkmisti. Suur durmus, yerini fke tutmustu. Karsilikli sert szler de sylenmisti. Durum ok vahimdi.

Bu hal birka dakika sonra Harb Akademisi Kumandani olan general tarafindan duyulmusgeneral, baslarinda bir yzbasi olan sng takmis bir takimla sinifa gelerek hadiseyi albaydan dinlemis,Yzbasi Selim Pusatla tartismada ona taraftarlik eden Yzbasi Serefi hapsedip ihtilattan menetmis, sekiz


24/264

subayi da gz hapsine alarak meseleyi resmiyete koymustu.

Albay, hadiseyi ok mbalegali bir sekilde anlatmisti. Ona inanmak gerekirse Yzbasi Pusati birvatan haini saymak gerekecekti. Nitekim umumi telakki de bu merkezde idi. O bir kstah, bir vatan haini,

belki de bir casustu. Bu kadar cretkar olabilmesi iin mutlaka bir dis kuvvete dayanmasi lazimdi.Siniftaki taraftarlarinin oklugu da akil sahipleri iin gizli bir teskilatin mevcudiyetini muhakkak kiliyordu.Bunlarin yok edilmesi milli ve vatani bir zaruretti

4. BLM

Yzbasi Pusat gnlerce sorgusuz sualsiz bir odada tutuklu kaldi. Ay basi geldigi zaman maasinivermediler. Ihtilattan men edilmis oldugu iin kimseyle grstrmediler. Gazete ve kitap okumasina da

engel oldular. Bunlara ehemmiyet verdigi yoktu. Onca asil zlecek nokta askeri terbiyenin azalmisolmasiydi. Tutuk evine memur olan subaylar arasinda rtbece kendisinden kk olanlar kapisini atiklarizaman selam vermiyorlar hatta sngller bile ayni saygisizligi gsteriyorlardi. Bu kaygi arasinda esiyleoglunu dsnecek vakit bulamiyordu. Ayse her gn gelerek kendisine bir para yiyecek getiriyor, fakatgrsmek imkani olmuyordu.

Bir gn Aysenin getirdigi amasir paketi Pusat iin lm darbesi oldu. amasirlar gn nceki birgazeteye sarilmis, gazete okumasi yasak oldugu halde nbetiler nasilsa dikkat etmemislerdi. Gazeteyiilanlarina kadar okuyarak oyalanmak, hatta sonundaki bulmaca ile mesgul olmak hi de fena olmayacakti.

Fakat bu oyalanmaya firsat kalmadi. nk ilk sayfanin ortasinda byk harflerle dizilmis bulunan SelimPusat Meselesi basligi birdenbire siddetle gzlerine arpti.

Satirlari okurken nce sasirdi. Sonra mthis bir fkeye kapildi.Kan beynine siramis, yzn yakiyordu.Daha sonra byk bir ktmserlige dst. Herhalde kani ekilmis olacakti ki, bu ilik bahar havasindasyordu.

Gazetenin inanilir kaynaklardan alinan haberler diye heyecanla naklettigi satirlar bastan basa yalan, iftirave tahriften ibaretti. Pusat, mrnde ilk defa kendisinden sphe ederek acaba yanlis mi anladim diyegazeteyi bir kez daha okudu. Hayir, yanlis anlamamisti. Hatta eksik anlamisti. nk bu gazete memleketrejimini degistirmek iin yapilan hain tesebbsten, yabanci is birliginden bahsediyor ve bu fesatitesebbsn ele basisi olarak Yzbasi Selim Pusati, en yakin arkadasi olarak da Yzbasi Serefigsteriyordu. Tanidigi, tanimadigi birok isimler daha sayiliyor, bir ok evlerin arandigindan bahsolunuyordu. Buna dair havadislerin sonunda Ayse Pusatin da sorguya ekildigi ve lisedeki vazifesine sonverildigi bildiriliyordu.

Pusat gazeteyi yatagina firlatarak kk odasinda gezinmeye basladi. Bir ok erkek gibi o dagezindigi zaman daha iyi dsnebiliyordu. Fakat bir mddet sonra aciyla farkina vardi ki, btn


25/264

gezinmesine ragmen artik bir sey dsnemiyor, muhakeme yapmak kabiliyetinden mahrum bulunuyordu.Bu umulmadik darbe kendisini sersemletmis,beynini uyusturmustu. O zaman kendisinin bir kurmay adayioldugunu, bir kurmay iin sasirmanin yasak bulundugunu hatirladi ve demir parmaklikli kk penceredenufuklara derin derin baktiktan sonra:

-Kendi ordusu btn mevcudu ile dsman safina geen bir kurmay ne yapabilir?diye dsnd.

* * *

Ertesi sabah ne olursa olsun deyip bir tesebbste bulundu. Neferlerden birine para vererek o

gnn gazetesini gizlice aldirdi.Bununla darbe tamamlaniyordu. Dn okudugu satirlara hayasiz bir gazetecisarlatanligi diye bakmak midi, kendisinin vatan haini oldugu hakkinda resmi tebligle tamamen kirilmisti.Pusat bunu okuyunca,en sez yerinden lmcl yara alanlar gibi gklere bakarak Allahi aradi. Bosluktanbaska hibir sey yoktu. Iinde azgin duygularin sahlandigini hissetti ve milyonlarca insana karsi tek basinakudurmusasina dgsmek iin korkun bir ihtiras duydu. Yazik, dgsebilmek saadetinden demahrumdu Byk bir ugultu duyuyordu. Birok motorun birlikte islemesinden dogan bir ses gibi buugultu kendisini neredeyse sagir edecekti. Bu sesin nereden geldigini anlamak iin pencereden btn grssahasina syle bir bakindi. Hibir sey yoktu. Bu grlt insanlik, erkeklik, askerlik gibi byk yapininkmesinden geliyor ve bu yiginlarin altinda kalan seref ve haysiyet heykelleri de tuzla buz olarak ortadankayboluyordu.

Hasta degildi.Fakat basinda ates vardi. Hibir sey dsnmeden muttarid adimlarla geziyordu.Dsnmyor, fakat beyni mtemadi faaliyetten yoruluyordu. Ge vakit yatagina uzandiktan sonra dadimaginin bu hummali faaliyeti devam etmisti. Uyku ile uyaniklik arasinda, yattika yorularak saatlergeerken yavasa kapi aildi. Ayse beyazlar giymis ve Tosunun elinden tutmus oldugu halde ieri girdi.Yzne glge vurmus oldugu iin iyi seilemiyordu. Pusat,ii hznle dolu oldugu halde gzlerini ati.Birsam-i saadet biraz daha grndkten sonra yavas yavas kayboldu. O zaman Ayse ile Tosun karsidayanilmaz bir zleyis duydu ve dnyada bir kadinla bir ocuktan baska kimsesi kalmadigini dsnerekyalnizligi karsisinda irkildi. O sabah odaya gelen inzibat tegmeni, Pusati askerce selamladigi zaman artik

karsisinda bir yzbasi degil, yaralanmis, igrenmis kin ile isba haline gelmis bir adam vardi.

-Bir emriniz var mi yzbasim?

-Rica ederim tegmen, bana artik byle hitap etmeyiniz ve beni selamlamayiniz!..

Bunu syleyerek gazeteyi gsteriyordu.Tegmen,onun her seyi bildigini anlayarak biraz sasirdi vesyleyecek sz bulamadi.


26/264

Pusat,iyi markali altin saatini tegmene uzatti:

-Bunu sattirmanizi ve parasini, yzbasi degil akibeti anlasilmis bir tutuklu olan bana getirmenizi ricaediyorum.

Tegmen halden anliyordu.Onu zmeyecek bir cevap verdi:

-Peki efendim!..

-Bir de zevcem geldigi zaman artik her gn bana yemek tasimak iin zahmetetmemesini,ihtiyalarimin buradan saglandigini bildiriniz.

-Peki efendim!

-Tesekkr ederim.

-Bir sey degil efendim.

Yalniz kaldigi zaman Pusat kendinde bir degisiklik duydu.mrnde ilk olarak kendisini dsnyordu.Kudurmus bir firtinadan denize dsen bir insan gibi mitsizdi. Fakat kendisini hain dalgalara teslimetmeyecek, ok uzaktaki karaya varmak iin kulalar atacakti.

Ya Ayse? caba o ne yapiyordu? Onun ne suu vardi da vazifesinden ikariliyor ve kk bir ocuklabirlikte sefaletin kucagina birakiliyordu? Bunlar hangi hak,hangi vicdan, hangi kanun, hangi mantiklayapiliyordu? Pusat yine mrnde ilk olarak parayi dsnd. Kendisine haksiz yere ve keyfi olarak maasinivermemisler, esini hasiz yere ve keyfi olarak gretmenlikten ikarmislardi. Bu sartlar iinde para ihtiyacibirdenbire kendini gsteriyor ve para gibi asagilik bir nesneye muhta olmak da onun gururunuzedeliyordu.


27/264

Inzibat tegmeni altin saati satip parasini getirdigi zaman ondan Aysenin durumu hakkinda izahat aldi.Bakanlik emrine alinmanin ne demek oldugunu ve Aysenin drtte bir nisbetinde aylik alabileceginigrendi. Saat parasinin bir kismini inzibat tegmenine vererek Ayseye gtrmesini ve saatin satildigindan,kendisinin maas alamadigindan bahsedilememesini rica etti. Fakat bu taktik de bosuna idi. Tegmen parayida geri getirmisti. Ayse kendisinin paraya ihtiyaci olmadigini bildiriyor ve yine her gn gelecegini haber

veriyordu.

Ayse her seyi biliyor ve Pusatin maas alamadigindan haberdar bulunuyordu. O zaman Selim yapacak isikalmayan ve mukadderati bekleyen insanlarin sessizligi ile karyolasina uzandi. Kendisini insanlarin bukadar irkeflestigi bir asirda dnyaya getiren kadere lanet ederek dinlenmek ve toparlanmak istedi.Kurmay olarak yetismekte bulundugundan abuk karar vermesini biliyordu. Nitekim biraz sonra kararinivermis ve bu yzden de skunet bulmustu.

Kapisi ailip da bir binbasi ieri girdigi zaman Pusat, karyolasina uzanmis ve ayaklarini karyolademirlerine dayamis oldugu halde hafif hafif islik aliyordu. Binbasiyla gz gze geldikleri zamandurumunu hi degistirmedi. Bir ste karsi yapilan bu saygisizlik daha birka gn ncesine kadar onun aslabagislamayacagi, hele bizzat kendisi tarafindan yapilacagini aklina bile getiremeyecegi bir davranisti. Fakataskerlik ldkten ve yurt iin gzn kirpmadan lme atilacak yaratilista olan kendisi gibi bir askerevatan haini damgasi vurulduktan sonra artik askeri terbiye, stlk, astlik denilen seyler manali mefhumlarsayilamazdi.

Binbasi hakarete ugradiginin farkinda idi. Fakat Pusatin gzlerindeki kinli isik ve bakislarindakicretkarlik onu susmaya mecbur etti ve kisaca:

-Hazirlanin. Orgenerale ikacaksiniz, dedi.

Baska bir zamanda olsaydi orgenerali bekletmemek iin en byk hizla hazirlanir ve hazirim binbasimdiye mukabele ederdi. Simdi, belki kasdi bir agirlikla hazirlaniyor ve ceketle kasket giymekten ibaret olanbu hazirligi yaparken Harb Okulu Marsini aliyordu. Her sey tamamlaninca binbasiyla bakistilar. Bubakismalarda iyi niyetten bir zerre bile yoktu. Birbirlerine atilmaya hazir iki dsman gibiydiler. Pusat hibirsz etmeden kstah bir tavirla nden yrd ve binbasi onu takibe mecbur kaldi.Bir palaskali ve ikisngl de arkalarindan geliyordu.

Ordu mfettisinin odasina girdikleri zaman verdigi, iinde askeri ruh ve sertlikten eser bulunmayan selam,onun orgeneralligine degil, yasina verilmisti. Yasli asker asik yz, atik kaslariyla onu szyor, topuklarinibitistirmesini, esas vaziyetini almasini bekliyordu. Sahsina karsi saygisizlik gstermese bu yzbasiya karsiyumusak davranacakti. Fakat beriki zorla belayi agirir gibi kavgaci bakislarla bakiyor, toplanmiyor,aradaki byk rtbe farkini hesaba katmiyordu. Orgeneral gerekten fkelenmisti. Kurmay baskaninin ve


28/264

binbasinin yaninda bir yzbasidan saygisizlik grmek gcne gitmisti. Sert bir sesle Yzbasi!Vaziyetinidzelt diye ikisti. Pusat bu ihtara aldirmadi.Gzlerini orgeneralin gzlerine dikmekle mukabele etti.

Bazen szle ifade edilmeyen seyler gzlerle ifade edilir. Simdi yle bir anda bulunuyorlardi. Bazen sert

bakmasina ragmen saygili olan gzler bazen en nazik bakislarla hakaret edebilirler. Simdi yle bir andabulunuyorlardi.

Orgeneral bu yumusak,fakat israrli bakislardan rahatsiz olarak daha sert bir sesle bagirdi:

-Sana sylyorum yzbasi! Vaziyetini dzelt!

Pusat yumusak ve sakin bir sesle cevap verdi:

-Benim vaziyetimin dzeltilecek bir tarafi kalmamistir general!..

Bu eda ve bu cmle ordu mfettisini kudurtmustu. Kendisine orgeneralim demesi lazimken generaldiye hitap ediyor ve bunu bir siville konusan baska bir sivil gibi sylyordu.

Ileriye dogru siddetli bir adim attiktan sonra yz kipkirmizi oldugu halde haykirdi:

-Bana hakaret ediyorsun! Esas vaziyeti al!

-Bir vatan haininden saygi beklemeyiniz general!

Ayni sakin sesle verdigi bu karsiliktan sonra cebinden bir mendil ikardi ve alnini sildi. Btn skunetineragmen laubalilesen tavri karsisinda bir an ne yapacagini sasiran, hatta tabancasini ekip onu vurmayi biledsnen ordu mfettisi birden vatan haini szlerine takildi. O, karsisinda pek byk sulu bir subaygrmekle beraber vatan hainligini hi hesaba katmamisti. Onca ne gazetelerin nesriyati, ne hkmetinresmi tebligi bir mana tasiyordu. Her sey Divan-i Harbde anlasilacakti. Simdi bu gen yzbasi bir vatanhaininden saygi beklemeyiniz derken orgeneralin kafasi birden buna takildi ve sordu:


29/264

-Hangi vatan hainligi? Ne demek istiyorsun?

Sz buraya gelince Pusat sogukkanliligini muhafaza edemedi. En hazimli insanin bile kabul edemeyecegiseyler vardir. Btn mrnce vatan ve seref mefhumlari iin yasayan bir insana vatan haini demek onuildirtmak, her seyin inkarina yol amak, bu byk iftira karsisinda susanlar da dahil oldugu halde herkesekin beslemesine sebep olmak demekti. Evet!.. Artik sogukkanliligini muhafaza edemezdi. Artik elleripantolonunun zirhina yapismis oldugu halde konusacagi gnler gemisti. Orgeneralin masasinda duran birgazeteye dogru sehadet parmagini tehditkar bir tavirla uzatarak sert bir sesle Gazeteleri okumadiniz migeneral? diye grledi. General itidalini kaybetmisti. Yola getiremedigi bir astla askeri disiplin veterbiyenin disinda konusmak onu sasirtmisti. Gazetelerden sana ne? diye karsilik verdi. Pusat aci aciglmsedi:

-Yaaa Demek ben kendi serefimle ilgilenmeyecegim! O resmi tebligden sonra insanligin veserefin bos mefhumlar oldugunu anlamistim. Onun iin karsinizda istediginiz gibi duramiyorum

Bunu syleyerek kstahligi biraz daha arttirdi. Mendiliyle alnini biraz daha sildikten sonra ellerini arkasinagtrerek kavusturdu.

Orgeneral bunu grmemezlikten gelmeye mecburdu. nk karsisinda her seyi kabul etmis, her neticeyigze almis bir ilgin vardi. Fakat bu yzbasinin iinden neler getigini de merak etmiyor degildi:

-Sen, dedi, serefine bu kadar bagli oluyorsun da neden kiralcilik ediyorsun?

-Kiralcilik serefsizlik midir? O halde siz ve btn stsubaylar da serefsizsiniz. nk siz, simdialeyhinde bulundugunuz kirala vaktiyle sadakat yemini etmistiniz. mrnde bir kere serefsiz olan birinsanin sonra yeniden serefli oldugunu bilmiyorum. Ben ise bu fikre mesleki bir zaruretle gelmisbulunuyorum. Bu fikrimi de sirf bana soruldugu iin, yalan sylememek kaygisiyla aiga vurdum.

Orgeneral, bu apaik szlerden sonra ileden ikti. Korkun bir sesle bagirdi:

-Terbiyeni takin yzbasi! Kanina mi susadin? Hala asker oldugunu unutma!


30/264

Pusat sesini diklestirdi:

-Askerlik ld general! Sinsi siyasetilere sirf niformali olduklari iin asker diyemem! Asker

olduklarini kapimda bekleyen inzibat tegmenleriyle erlerine gretiniz. niformali politikacilardan aldiklaritelkinlerle bana, nyzbasi Selim Pusata selam vermiyorlar. nyzbasi Selim Pusat da onlardan aldigidersi daha yukarilara ulastirmaktan baska bir sey yapmiyor

Fazla konusmak bosuna idi.Pusat,odasina gnderildi ve o andan itibaren hakkinda daha sert muameletatbik olunmaya basladi. Onu daha kk bir odaya,hcre denilecek kadar dar bir delige tiktilar. Burasihavasiz, gnessi, pis bir yerdi. Bu muamelelerden ve insanlarin topyekn kahpelesmesinden sonra artikonun ruhu lmst. Ruhsuz bir ceset iinse zlmeye degmezdi.

Siki kontrole ragmen ara sira gelen gazeteler vasitasiyla hakkinda yazilanlari okuyor, bu kadar oknamussuz insan ve serefsiz kalemin mevcudiyetinin simdiye kadar nasil bir gafletle anlayamadigi iinsasiyordu. Bu alkanti, bu firtina sahsi bir kanaatini aiga vurdugu iin ikiyor, kendisine iftira atanlarbiroklari tarafindan riyakar jestlerle alkislaniyor ve kendisi yalan, iftira, isnad tufanlariyla bogulmakisteniyordu.

Pusat ayakta dimdik duruyordu. Solgun ve zayiflamis olmasina ragmen btn bu gruhla tek basina birlm-dirim dgsne hazirdi. Fakat bu imkani bulamadi.

Divan-i Harbde durusmalar baslarken, ordu mfettisiyle arasindaki sert konusmanin karsiligi olarakellerine kelepe vurulmustu. Bileklere takilan bir iftihar madalyasi gibi kelepeyi tasiyarak dudaklarindakindar bir tebessm, gzlerinde lanet okuyan bir parilti oldugu halde mahkeme salonuna girerkenbakislariyla etrafi arastirdi. Ayse orada idi. Hazin bakislarla kendisini szyor ve evreyi saran dsmanyiginina karsi gsterdigi istigna ile kendi yaninda oldugunu belirtiyordu.

Yzbasi Seref, tipki kendi ugradigi hakaretlere ugramis oldugunu belirten ok agir ve ciddi bir yzleuzaklara bakiyor, daha serbest olan teki sekiz subay ise aksine,daha endiseli gzkyordu. nkonlarin kaybetmek kadar kazanmak sanslari da vardi.

Durusma szde aleni idi. Fakat tutuklu subaylarin esleriyle annelerinden baska kimse ierialinmamisti.Dinleyici siralarini inzibat subaylariyla kralciliga dsman astsubaylar ve generaller, bir de sivilpolislerle Milli Emniyet memurlari dolduruyordu.


31/264

Rzgarli, serin, gamli bir gnd. Salonun aik pencerelerinden giren esinti bunaltici manevi havayihafifletiyordu. Savci akla gelmez uydurmalar ve yakistirmalarla dolu iddianamesini okudugu zamansaniklar memlekete kralligi geri getirmek iin gizli cemiyet kurmak ve orduyu buna alet etmeklesulandiklarini grendiler. Sorgular abuk yapiliyordu. Selim Pusatla Seref kesin,kisa,sert cevaplarveriyorlar, kaamak yapmiyorlar, askeri terbiyenin gerektirdigi saygiyi gstermiyorlardi. teki sekiz kisi

askeri terbiyenin icablarina riayet ediyorlardi. Zaten savci da onlar iin hafifletici sebepler ileri srmst.Selimle Seref iin istenen ceza ok agirdi.

Haftada gn yapilan durusmalar savci ile Selim ve Seref arasindaki sert mnakasalar halinde geiyor,yargilar da tarafsizliklarini unutarak bu tartismalara savci lehinde mdahalelerle bulunuyorlardi. Bazenkrallik ve cumhuriyet zerine akademik bir konusma basliyor, o zaman iki vatan haini yzbasi yargilarlasavciyi g durumda birakiyorlardi. Onlar her seyi kabul ediyorlar, fakat kralligi iade, gizli cemiyet,dsmanla isbirligi isnadlarini siddetle, asabiyetle, karsilarindakileri tahkir edici edalarla reddediyorlardi.

Selim yargilara Kirallik terbiyesiyle yetisen ve sadakat yemini eden sizlerin de kalben hala kralcioldugundan eminim derken Seref, Kiralci olmak iin tarihin en muhterem simalarini bir kez dsnmekkafidir diye tamamliyordu. Tartismalar bazen igirindan ikarak teferruata saplaniyor ve yargilarin,bilhassa, iki yzbasiyi zayif noktalarindan yakalamak iin yaptiklari tesebbsler halinde uzayip gidiyordu.

Ayse heyecanla bunlari dinliyor, fakat Selimi fikrinden evirmek imkansizligini bildigi iin mtevekkildavraniyordu. Hangi sorulara Selimin ne sekilde cevap verecegini biliyordu. Onu ilgilendiren cihetdurusmalarin sonu idi.

Bu son yalniz kendileri iin degil, adalet ve ahlak iin de pek feci olmustu: Selim ve Seref on beser yilamahkum edilmisler, diger sekiz kisinin bazilari hafif cezalarla, bir ikisi de beraatle isin iinden siyrilmislardi.Askeri Yargitay daha cezayi tasdik etmeden acele ve kasdi bir merasimle ikisinin apoletleri sklms vezindanlara gtrlmslerdi.

Fakat nasil oldu bilinmez, galiba Allahin bir mdahalesiydi. Yargitay, karari kknden bozdu. Baska

yargilar nnde yapilan ve pek abuk bitirilen durusmada iki yzbasi asiri disiplinsizlige uyanmaddelerden ikiser yila mahkum edilip, vatana ihanetten beraat ettiler. Fakat onlarin yz bunlara daglmyordu. Hapiste iki yildan ok yatmislar ve asker olarak girdikleri tutuk evinden mesleksiz olarakikmislardi.

Ikisi birka defa bulustuktan, fakat hibir sey konusmayarak dalgin bakislarla sustuktan sonrayeryznde hi kimsesi olmayan Seref, bir gn Pusata kisa bir yazi gndererek intihar etti. Yolladigikagida Tiyatro bitti. Beklemeye lzum grmyorum yaziliydi.

Pusat, arkadasi iin hibir tren yaptirmadi. Para ile tuttugu kisiye kendisi de katilarak onun tabutunu


32/264

en yakin mezarliga kadar bizzat gtrd. Tabut kabre konduktan sonra zerine kk bir bayrakla birkitap birakti. Mezarin topragini tek basina doldurduktan sonra bas ucuna bir tahta parasi dikti. Bununzerinde Arkadasim Seref kelimeleri yaziliydi

5. BLM

Ayse, maziyi bir sinema filimi gibi gzlerinin nnden geiren tahayylati biraktigi zaman drdnc dersinzili almisti. Bas muavin yani basinda peyda olarak zoraki bir glmseyisle Sizi sinifa takdim edeyimdedi. Sonra Ayseye bir seyler itlatmak lzumunu duyarak:

-Simdi fen subesine dersiniz var. Bu siniftan ok memnun kalacaksiniz. ok iyi kizlardir.Derslerinden baska bir seyle mesgul olmazlar, diye ilave etti.

Ayse Pusat bu szlerle kendisine kiralcilik propagandasi yapmamasinin ihtar olundugunu anliyordu. Gerionun bu gibi islerle hibir ilisigi yoktu, ama kocasina yapilan isnadlarin izi kafalardan hala silinememis,kocasi bile baska sebeplerle hapis yattigi halde herkes krkrne,onun aleyhindeki propagandayainanmisti.

Ayse, bas muavinin imasini anlamamazliktan geldi.Birlikte son sinifin fen subesine dogru yrdler.

On kiz birden ayaga kalkti. Hepsi sirin ve ciddi kizlardi. Fakat gzlerinin ii glyordu. Bas muavinsomurtkan bir tavirla Ayseyi tanitti:

-Yeni edebiyat gretmeniniz ok alisiniz ve kendisinden istifade ediniz

Bu tanitma ne kadar soguk ve kaba idi. Yeni gretmenin adi dahi sylenmemisti. Kizlar sessizlik iindebas muavinin gitmesini beklediler ve o gidinceye kadar ayakta durdular. O zaman Ayse oturmalarini isaretetti ve deminden beri gzleriyle glen kizlar bu sefer dudaklariyla hafife ve nazikane glmsediler.

Ayse sinifa bir gz gezdirdi. On kisinin dokuzu yil nceki talebeleriydi. nde yan yana oturan Aydoluve Nurkan yalniz gzellikleriyle degil, aliskanliklariyla da en ileride bulunan kizlardi. Digerlerine de birerbirer bakip isimlerini hatirladiktan sonra arkada bir siraya tek basina oturmus olan Gntlde bakislaridurdu ve onun gr ve aik kumral salarla evrelenmis ince ve manali yzn takdirle seyretti. Bu kizinkendisine karsi bir dost kalbi tasidigi muhakkakti. Nereden, niin, nasil? Bunlari bilmiyor, bilmeye delzum grmyordu. Ayse'nin dost kalplere ihtiyaci vardi. Kendisi iin fenalik istemeyen insanlara hasretti.


33/264

Byle bir kalp tasiyan insan bir talebe bile olsa makbuld. Yeter ki menfaatsiz olarak dostluk duygularibeslesin

Gntl, utanga glmsemelerle kendisine bakiyor ve yz pembelesiyordu. Sabahleyin menekseye

benzeyen gzleri simdi ela idi.

Ayse, bu ilk derste onlarin ders durumunu anlamak iin yerlerinden kaldirmadan edebiyata ait sorularsoruyor, hem onlarin bilgi derecesini greniyor, hem de oktandir hasret kaldigi lisenin bir sinifindagretmenlik zevkini tadiyordu.

Aldigi cevaplar en mskilpesend hocayi bile memnun edecek mahiyette idi. Bu kizlar fen talebesiolduklari halde edebiyati iyi biliyorlar, aruzdan anliyorlar, siirin zevkini duyuyorlar ve edebiyat hakkindaesasli fikir ve kanata sahip bulunuyorlardi. Hele Nurkan ve sinif mmessili bulunan Aydolu fevkaladeidiler.

Simdi sira sonuncuya, Gntlye gelmisti. Ela gzl, mahcup tebessml kiz kendisine hitap olununcaayaga kalkti ve Ayse, btn digerleri gibi onun da oturarak cevap vermesini arzu ettigi halde sirf utanipkizarmasin diye, bir sey sylemedi.

-Edebiyat hakkindaki duygularin nasildir, Gntl?

Bu sual, edebiyat gretmeninin mutadi olan sorulardan degildi. Bu kiz orijinal buldugu iin byle bir seysormustu. Aldigi cevap hosuna gitti:

-Ders olarak da, sanat olarak da ok severim efendim.

S leri pek hafif peltek olarak sylyor ve bu hafif pelteklik onun konusmasina gzellik veriyordu. Seside ok esrarli ve ruha isleyici idi.Ayse,edebiyati olmanin verdigi kabiliyetle gzellikleri ekip ikarmaktaustaydi. Glmseyerek tekrar sordu:

-Niin seversin Gntl?


34/264


35/264

diye baslayan gazelini ok begeniyorum. Namik Kemalin meshur Vatan kasidesi olmakla beraber banabeyitler arasinda bir birlik yok gibi geliyor. Her beyit ayri ayri gzel. Fakat terkip kuvvetli degil. Onun iinben Namik Kemalin siirleri arasinda:

Degismez bir fen mi vardir,mstakir esya mi kalmistir

diye baslayan murabbai seviyorum. Hamide gelince onun eserleri arasinda pek azini grp okuyabildim.Bazilarini hi anlamadim. Esberin Iskenderle konusmasini gzel buluyorum

Buraya gelince Gntl birdenbire sustu. Halbuki Ayse onun konusmakta devam etmesini istiyordu.Trende hizla giderken bazen gzel manzaralar grlr. Yolcu biraz sonra bu manzaranin degisecegini veonun yerine ruhsuz bir grns gelecegini bilerek zlr, gzel manzaranin hi bitmemesini temenni eder.Onun gibi, Aysede bu kizin susmamasini, hep konusmasini istiyordu. Bir gretmen iin en byk hazaliskan, akilli ve kavrayisli bir talebenin sorulara cevap vermesidir. Bu hazzin devami istegiyle yenidensordu:

-Hamidden sonrakilerin siirleri arasinda begendiklerin yok mu Gntl?

-Var efendim. Tercih yapmak iin dsnyordum. Bunlarin pek ogunu okudum. Bir haylisi daezberimdedir. okluk arasindan tercih yapmak g oluyor efendim. Msaade ederseniz siir ismi degil desair adi syleyeyim. nce Yahya Kemalle Faruk Nafizin, sonra da Ali Mmtazin siirlerini begeniyorum.Bunlardan baska taninmis veya taninmamis birok sairlerin eserlerinden ok hosuma giden paralar dayok degil. Bazen alelade sairlerden birinin bir tek siiri, bazen bir siirin herhangi bir drtlg veya beyit,bazen de tek misra bende kuvvetli bir intiba birakiyor, tesir yapiyor. Ezberimde sahiplerinin adini

bilmedigim epey misra var. Mesela sairinin kim oldugunu unuttugum, nerede okudugumu hatirlamadigimbir misra var ki ok hosuma gider:

Bizi arza baglayan: Yaratmak ihtiyaci.

Belki bu misrada siir sanati bakimindan bir stnlk yoktur. Fakat yasamayi gzel birsebebe bagladigi iin ok hosuma gidiyor efendim.

Gntl yine sustu. Ayse takdirle glmsyordu:


36/264

-Bu misra Osman Faruk Verimindir. Bizi Arza Baglayan adindaki kk bir siir mecmuasinin ilkmanzumesidir dedi ve bugnlere gre daha kuvvetli talebelerin yetistigi kendi zamaninda bile bu kadarsekin bir kizin bulunmadigini dsnerek onu daha ok sevdi.

Btn sinif dikkatle Ayseye bakiyordu.Onda yillik iztirabin biraktigi izleri arastiriyordu. Genhocalarinin omuzlarina dklen salarindaki ak teller gze arpacak kadar ogalmisti. Kara salarzerinde daha kolay belli olan bu beyazlar yillik ilenin hatiralari idi.

Ayse, onlarin gnllerinden geen seyleri hemen hemen anliyordu. O dakikada kalbi onlar iin o kadarbyk bir sefkatle doluydu ki, bir yandan sorularla mesgulken bir yandan da Yarabbi! Bu kizlardanhibirinin mukadderati benimkine benzemesin diye dua ediyordu.

Gntl, sirasinin yaninda ayakta durarak beklerken elini yznde gezdirerek zarif bir hareketle salarinidzeltti ve yine o mahcup glmseyisle gretmenine bakti. Ayse suallerini kesmiyordu:

-Ya en ok begendigin roman hangisi Gntl?

-Roman hususunda galiba biraz msklpesendlik ediyorum efendim. Manzumeler kisa oldugu iin

tesiri ani ve kuvvetli oluyor. Roman uzun oldugundan herhangi bir yerindeki aksaklik, kuvvetli taraflarinintesirini gideriyor ve ben hissi hareket ettigim iin onun gzel ve kuvvetli kisimlarini da inkar ediyorum. Buyzden,en ok begendigim roman, bir kadin romancinin o kadar taninmamis bir eseri oldu efendim.

Gntl biraz durdu ve Ayse zntyle iinin burkuldugunu hissetti. Gntlnn ocuka bir tercihyaparak bayagi romancilardan birinin bayagi bir eserini sylemesinden korkuyordu. Bu kiz ilk grste okadar begenmisti ki onun bilmeyerek kt bir romani sevmesini bile istemiyordu. Bu suali sordugunapisman olmustu. Alacagi cevaptan ekinerek:

-O romani syler misin Gntl, dedi.

-Safiye Erolun Cigerdeleni efendim.

Ayse genis bir nefes aldi ve glerek:


37/264

-Sana tamamiyla hak veriyorum Gntl. Ben de senin fikrine istirak ediyorum, diye cevap verdi.

Gen kiz, gzel bir glmseme ile sevincini gsterdi ve yine menekseye benzemeye baslayan gzlerini

Ayse Pusata evirerek yeni sualleri bekledi.

Ayse memnundu. Bu kiz yetistirilirse Edebiyat Fakltesi krslerinden birini byk bir ehliyetledoldurabilirdi diye dsnd ve bu dsncenin sevkiyle birdenbire:

-Liseyi bitirince nereye gitmeyi dsnyorsun Gntl? Diye sordu. O, yz hafife pembeleserek

cevap verdi:

-ocuk doktoru olmak istiyorum efendim.

-Herhalde bu meslegi niin setigini izah edebilirsin Gntl

Gen kiz glmsedi:

-Sphesiz efendim. ocuklari ok severim de Onlara faydali olabilmek iin uzun tip tahsilinigze alabiliyorum.

Ayse de btn gretmenler gibi kabiliyetli talebelerinin kendi meslegine girmesini isterdi. Gntlyesyleyecek pek ok sz,verecek hayli gtleri vardi ama daha ilk derste samimiyeti ileri gtrmekistemiyordu. Mdrn bu sabahki davranisini dsnerek nesesini kaybeder gibi oldu. Fakat duygulariylamcadeleyi grenmisti. Gnlne dolmak zere olan kederi yenerek sordu:

-Tabiatst masal unsurlariyla dolu olan milli destanlarin hakikatle bir ilgisi var midir?

-Herhalde vardir efendim. Fakat vakalar, sahislar, sahislarin karakterleri o kadar degistiriliyor ki,hakikati anlamak glesiyor efendim.


38/264

Burada btn sinif Ayse Pusatin yznden bir keder dalgasinin hizla geip kayboldugunun farkina vardi.Gntl devam etti:

-Mesela bizim Oguz Han destanindaki mbalegalar ve fevkaladelikler arasinda ikarabilecegimiz

netice: Destanin Oguz Han adini verdigi bir sahsiyetin byk ftuhat yapmis olmasidir. Hatta belki de buOguz Han hakikatte bir tek sahis degildir de birbiri ardinca gelen birka hkmdardir.Hatta belki dehkmdarlardan hibirinin adi Oguz degildir de bu adi destana dini bir sebeple veya itimai bu zaruretledaha sonraki asirlarin destancilari sokmustur. Bir de destanlar milletlerin lksnn tohumlarini tasirlarefendim. Bu bakimdan gemisi anlattiklari kadar gelecegi de tasavvur ve tahmin eder. Tabii, istikbalhakkindaki tasavvur ve tahminler vuzuhsuz ve gayrisuuri bir haldedir.

-ok gzel anlattin Gntl. Simdi biraz da vezinler hakkinda dsnce ve kanaatlerini anlat.

-Bugnlk aruz daha ok hosuma gidiyor efendim. Ama bunun niinine cevap verebilirim. Dahabyk stadlar elinde islenip olgunlasmistir. Zannedersem ileride hece, ahenk bakimindan aruzu geecekfakat heceyi tekaml ettirecek byk sairler aruzun ahenginden,musikisinden ok istifade edeceklerdir.Belki de hece ile aruzun birlesip kaynasmasindan yeni bir vezin dogacak ve bu yeni vezin aruzun ritmini,hecenin mana kuvveti iin elzem olan serbestligini kendisinde toplayacaktir. Bugn serbest vezin denilen

seyi begenmiyor ve bu trl yazilara serbest vezinli degil, vezinsiz demenin daha ok yakisacaginizannediyorum. Fikrimce serbest vezin,yine vezinli olmak sartiyla, misralarin birbirlerine tabi olmayarakserbest bulunmasidir. Onun iin divan sairlerinin mstezadlari serbest veznin ilk rnekleri sayilabilecegi gibiyenilerden Orhan Seyfinin Firtina ve Kar adli gzel manzumesiyle Enis Behicin Gemiciler,Svariler gibi siirleri serbest veznin yeni ve gzel rnekleridir. Mesela Svariler siirinde:

Ey vatan!

Gzel Turan!

Sana feda biz variz.

Dsman oglu meydana ik!

Kahramanlik kimde ise anlariz

misralarinda hecelerin yavas yavas ogalmasi keyfi degil, ritmik bir kanuna gredir. Fakat bu kanun ifadeedilmekten ziyade hissedilir mahiyettedir. Serbest vezinli denilen yeni yazilarda ise bu ritim olmadigi iinbunlar manzume olmak vasfini tasimiyor.


39/264

Ayse hazla dinlerken bu kadar saglam bir edebi zevke malik olan bu kiz tip meslegine girecegi iin ciddenesef duyuyordu.

-Peki Gntl, sana bir de kendin hakkinda soru sormak istiyorum. Geri fen talebesisin ama bunihayet son yillarin sana verdirdigi bir kararin neticesidir. Ondan nce, birok grenciler gibi sen de siiryazmak arzusuna kapildin, manzume yazdin mi?

-Hayir efendim. Edebiyati daima sevmeme ragmen manzume yazmayi denemedi ve dsnmedim.

Ayse kol saatine bakti. Ders bitmek zere idi:

-Son olarak sana aruzla yazilmis bazi misralar soracagim. Sen de bana onlarin veznini bulacaksinGntl.

-Peki efendim!

Ayse bu kadar ok isindigi bu kizin hibir soruyu cevapsiz birakmamasi iin ilk nce basit ve kolayvezinlerle ise girismek istiyordu. Hafizasini yoklayarak sormaya basladi:

-Simdi ay bir serv-i simidir suda

-Failatn failatn failn.

-Gecenin bir kederli zairiyim.

Gntl bir saniye dsnd ve derhal Feilatn mefailn feiln diye cevap verdi.


40/264

Sanki kendisi imtihandaymis gibi Aysenin ii titriyordu. Bununla beraber talebeler iin daha g sayilanvezinlere gitmekten geri kalmiyordu:

-Simsek gibi bir semte atildik yedi koldan.

Gntl misrai tekrar ettikten sonra dalgin bakislarini Ayseye evirdi ve yine eliyle salarini dzelterekvezni syledi:

-Meful mefail mefail feuln.

Ayse memnundu. Artik son vezni de bilmese zlmeyecekti. Aruzun en g veznini sormaktan ekinmedi:

-Ilk hasretiyle genligimin ilk elemleri

Ey pasli tellerinde glen,aglayan aruz!

Gntlnn yzne birdenbire o tatli pembelik basti. Kendi kendine ilk misrai bir iki defa tekrarladi.Tekrarlarken parmaklarini gayet hafif sekilde,tirampet alar gibi siranin stne vuruyordu. teki kizlar dakendi aralarinda bunun veznini bulmaya alisiyorlardi. Hatta birkai kagit zerine hat,nokta izerek vezninibulmak istiyorlardi. Fakat Gntl onlardan nce buldu:

-Meful failat mefail failn.

-Aferin Gntl

Btn sinif memnun ve mftehirdi. Aysenin soracak bir seyi kalmamisti. Fakat zil henz almadigi iinbos durmak da istemedi ve son sualini sordu:

-Simdiye kadar ben misra syledim,sen de veznini buldun Gntl. Simdi ben vezni syleyecegim,sen de o vezinde bir misra bulacaksin. Bana meful mefailn feuln vezninde bir misra bulabilir misin?


41/264

Gntl yine basini hafife kaldirdi. Aklindan birok siirler getigi muhakkakti. Daha ilk derste onu bukadar agir sorguya ekmek haksizlikti, ama bununla yil sonundaki numarasini da simdiden almis olacakti.Arkadaslari da yzlerini merakla ona evirmislerdi. Gntl bunun farkinda olmadan cevabini verdi:

Gnlm dolu ah u zar kaldi!

Aysenin daima glmseyen yzndeki tebessm bir anda silindi. Gen kiz bunun farkindaydi. TelaslaYanlis mi syledim efendim? diye sordu. gretmen zoraki olarak yeniden glmsedi: Hayir Gntl.ok dogru syledin ve sinif kapilarinda inlayan zil dersin bittigini haber verdi.

6. BLM

Ayse eve geldigi zaman Selim masanin basinda harp tarihine ait kitaplarla mesguld. Epey zamandan beribir gazeteye mstear isimle askeri makaleler yaziyor, Aysenin omuzlarindaki agir yk byleliklehafifletmeye ugrasiyordu. Fakat btn bunlarin zoraki bir didinme ile, kendisini sikarak yaptigi belliydi.Eskiden o kadar faal olan Selim simdi durgun, dsnceli, mahzun bir adam olmustu. Pencereden ufka

dalarak ldrdg saatler, haftalarca glmeden geirdigi zamanlar ruhi bir buhranin oldugu kadar mthisbir kararsizligin da alametleri olabilirdi. Hibir seyden sikayet etmiyor, fakat hibir seyi de begenmiyordu.Hayattan zevk almak hassasini da kaybetmisti. Hibir yere ikmiyor, hibir eglenceye gitmiyor, kimseyiaramiyor, kendisini ziyaret edenlerin yzne bakmiyordu. ok az konusuyordu.

Eskiden sik sik iki ier, itigi zaman ok neselenir, yanindakilerle sakalasirdi. Simdi daha ok iiyordu.Fakat asiri derecede imesine ragmen yz glmyor, aksine daha karanlik ve kederli bir hal aliyordu.Garip garip huylar edinmisti. Byle gecelerde apoletleri sklms subay niformasini giyiyor, evin en genisodasi olan alisma odasinda muttarid adimlarla dolasiyordu. Marslar alindigi zaman radyoyu dinliyor,

iiyor, iiyor, bazen sendeleyecek kadar sarhos oluyor, fakat neselenemiyordu.

Odada gezinirken bazen kitaplarin nnde duruyor, byk meydan savaslarindan birini anlatanbir cildi ekiyor, sayfalarindan birine yahut haritasina baktiktan sonra yerine koyuyordu.

Selim Pusat harb tarihine ait tetkikler de hazirliyordu. Bunlarla mesgulken ruhen rahat oldugu yzndenanlasiliyordu. Bilhassa Mete ile Anibali yaptiklari imha savaslarina gre mukayese eden etd orijinaldi.Fakat onu da bitirmeden birakmisti.


42/264

Sevdigi byk askerler arasinda Mete basta gelirdi. nk o hem asker hem de teskilatiydi.Ordu degil millet yaratan adamdi. Aylarca ugrasarak yaptigi haritalar zerinde Bilge Tonyukuk ve KlTeginin seferlerini incelemis ve bu iki kumandana hayran olmustu. Seluklulardan agri Beyi okbegenir, fakat kumandandan ziyade kahramandir derdi. Her girdigi savasi kazanan Afsin Beghakkindaki bilginin eksik olmasina acinirdi.

Byk kumandanlar ve byk imha savaslari zerinde ugrasa ugrasa savas ve kumandanlikfelsefesine girmis, byk askerlerin hangi sartlar altinda yetistigini arastirmisti. Vardigi sonu suydu:

Byk askerler kiralliklarda yetisir!

Selim Pusat tam bir asker oldugu iin siyasi bir mesele olan rejim isleri zerinde fikir yormamisti.Ona gre rejim asagi yukari milletlerin,cemiyetlerin elbisesiydi. Elbiselerin sihhi ve gayrisihhi olanlari,yakisanlari, yakismayanlari bulundugu gibi rejimlerin de yarayanlari,yaramayanlari vardi. Cumhuriyet belkiok gzel bir rejimdi. Fakat byk kumandan yetistirmek bakimindan kifayetsizdi.

Bu tipki sicak iklimler iin pek sihhi olan beyaz, aik, keten elbiselerin Sibirya blgesinde, zararlildrc olusuna benziyordu. Bu kanaatindan dolayi ugradigi haksizlik ve iftiralar aklina geldike ilgin bir

fkeyle sarsiliyor, gznde kan ttyordu. Daima asiri oldugu iin kendisine dsmanlik edenlere karsiduydugu nefreti yavas yavas baska insanlara da tesmil etmisti. Ktlkleri grdke hayatta faziletliolarak kalinamayacagini kabul ediyor, kendisi bu yola asla giremeyecegi iin yasamaktan soguyor, robothaline geliyordu. Denilebilir ki, Selimin kalbinde sevginin eseri kalmamis,onun yerine kin ve tiksintidolmustu. Ayseyi zen nokta bu idi. Gnlnde sevginin eseri kalmamis olan kocasi kendisine neverebilirdi? Onun gzlerinde sevgiyle yanan eski isiklari bosuna aramisti. Vaktiyle o kadar canli olan buadam artik bir glge, bir hayal, bir ruh gibi dolasiyordu. Bununla beraber Ayse henz btn mitlerinikaybetmemisti. Onda ara sira bu dnyaya ait insanligin izlerini, kivilcimlarini gryordu. Bir gece radyodaEski Arkadaslar marsi alinirken gzleri nce enerjik bir sevinle parlamis, sonra hafife nemlenmisti.Baska bir gn Ayseye eski edebiyatin garami sairleri hakkinda sualler sormustu. Garami siirlerle mesgul

olmak hayata dnmenin isareti gibi idi. Ayse bunu o kadar istiyordu ki, kocasinin kalbinde yeniden atesinyanmasi iin onun bir baskasini sevmesine bile raziydi.

Arasira, onu nisbeten sakin ve yumusak grdg zamanlarda mnakasa aar, biraz neselenmesi, geziptozmasi iin israr eder, dil dker,fakat sessiz ve hissiz bir mukavemetle karsilasirdi. Pusat artik hibir seyeinanmiyor, herkesi igren gryor, her zevki bayagi buluyor, her seyle ince ince istihza ediyordu.

O yarali bir insandi. Kalben ve hissen askerlige bagli kalmis, fakat bu irkef asirda baziaskerlerde bile askerlik ruhunun tavsadigini grerek en derin yerinden incinmisti. En alak iftiralarinamuruyla bogulurken, grlmemis haksizliklara ugrarken Tanri kendisine yardim etmemis,ummanlar gibi


43/264

olan rahmetinden bir damlacik bile samamisti. Ahlaki, adaleti, insanligi, dostlugu,her seyi grms,bunlarinbirer serap oldugunu aci tecrbelerle grenmisti . Alti uurum olan rk bir tahta kpr zerindekendisini nasil emniyette sayardi. Ayse ile Tosun olmasa

O zaman arkadasi Serefi hatirlardi.Tiyatro bitti,beklemege lzum grmyorum

Acaba kendisi neyi bekliyordu? Iinde anlasilmaz bir duygu vardi ki, ona bir sey bekledigini sylyordu.Bunun ne oldugunu dsnyordu. Bazen bir sesin kendisine belani bekliyorsun dedigini duyar gibioluyor, sonra iradi bir cihetle bunun tesirinden kurtularak harb tarihine, gezinmesine veya kederinedaliyordu.

Ayse odaya girince Selim basini kaldirdi ve onun glmseyen gzlerine hznl bakislarla karsilikverdi. Ayse bugn bahtiyardi. Kocasi biraz neseli olsa, daha da mesut olacakti. Saadetlerin debaskalarina geici oldugunu bildigi iin Selime bazi seyler sylemek istiyordu. Hapisten ikalidan beri onanasilsin demeyi birakmisti. Kocasi iyi degildi ve iyi olmadigini bilen Aysenin nasilsin diye sormasinahiddetleniyordu. Onun iin her karsilasmalarinda ayri bir sey sylemek icab ediyordu. Iyi alisabildinmi? diye sordu.Pusat dudagini bkerek bir memnuniyetsizlik hareketi yaptiktan sonra masadan kalkti,gezinmeye basladi.

Ayse eskiden kocasiyla dertlesir, gndz grdklerinden ilgi ekici bulduklarini ona anlatir, onun dakendisine anlatmasini beklerdi. Fakat artik Pusat byle seyleri dinlemiyordu. Dinliyor gibi gzktgzamanlarda da kafasi daima baska seyle mesguld. Ayse de bunu bildigi iin Selimi ilgilendirecek sekildebir seyler sylemeye arzu duyuyordu:

-Dnyada herkes kt ve vefasiz degilmis. Bize dost olanlar da varmis, diye basladi. Bu szleberaber kocasinin yznde istihza izgilerinin belirmesi bir oldu. Ayse, istihzanin sze inkilabini nlemekiin hemen devam etti:

-Kizlarin beni karsilayisini grseydin szme hak verirdin!

-Kizlar dedigin ocuklar senin kim oldugu ne bilecekler?

-Hemen hemen hepsi eski talebelerim. Yeniler de kim oldugumu eskilerden grenmislerdir.

8/9/2019 Ruh Adam Nihal

ruh adam nihal atsiz

Documents