درس: ارتباطات و هنر

فصل اول-

تعاریف هنر و زیبایی

عبداله ذاکر

بسمه تعالی

هوالله الخالق المصور

))اوست خدای آفریننده عالم مکان و پدی))د آورن))ده جه))ان و جهانی))ان و

نگارنده صورت خلقان((

س))

24وره حشر آیه

آشنایی با هنر و تعاریف

به معنای عام نتیجه گرفتن از دانایی به وسیله توانایی وArtکلمه هنر

عمل است یا در تعریف ه)نر آم)ده اس))ت کوش)ش ب))رای خل))ق زیب))ایی

است یعنی اهتمامی است تا در جنب عالم واقعی یک ع))الم ای))ده آل و

آمالی یک عالمی از صور و احساسات بی شبانه خلق گردد.

هنر شکننده س))دهایی اس))ت ک)ه می)ان آدمی)ان و مل))ل ب)ه وج))ود آم)ده

است. یک رابطه بین المللی و نژادی اس)ت ک)ه م)وجب ن)زدیکی می)ان

نخبگان ملل و نژادها می گردد.

هنر باعث اتحاد تمدن ها و وسیله نزدیکی آنها و ب))اعث ن))زدیکی بیش))تر

میان آدمیان و طبیعت می گردد.

تواستوی در کتاب هنر چیست می گوید:

هنر یکی از وسایل ارتباطی میان افراد است. هنر خ)وب آن اس))ت ک)ه

انتقال احساساتی را دهد که قض))اوت خ))وبی آنه))ا از جنب))ه خ))وب و ب))د

مذهبی که مشترک میان تمام افراد همان عهد است شده باشد.

ه))نر جه))انی دارای یکی مص))داق روح))انی ق))ابت و مس))لم اس))ت ک))ه

معروف مذهبی است.

هنر بازتاب اندیش))ه انس))ان اس)ت. اندیش))ه ای ک)ه خ)دمت آن از زب))ان

بیشتر است.

تولستوی در جای دیگر در کتاب هنر چیست در تعاریف ه نر

می گوید:

فعالیت هنر بر بنیاد این استعداد آدمی قرار دارد ک)ه انس)ان ب)ا گ)رفتن

احساس))ات انس))ان دیگ))ر از راه ش))نیدن ی))ا دی))دن می توان))د هم))ان

احساسی را که شخص بیان کننده و شرح دهنده تجرب))ه ک))رده ب))ود وی

نیز همان احساس را تجربه نماید. تولستوی برای شرح این مدعا مثال

می زند مردی می خندد، از خنده او مرد دیگ))ر احس))اس ش))ادمانی می

کند. او می گوید آن کس ک))ه ص))دای گری))ه اش را می ش))نود احس))اس

اندوه می کند او دچار ناراحتی و خشم می شود دیگ))ری ک))ه ب))دو نک))اه

می کند دچار همان حالت می گردد.

فعالیت هنری از نظر تولستوی عبارت است:

انسان احساسی را که قبال تجربه کرده اس))ت در خ))ود بی))دار کن))د و ب))ا

برانگیختن آن به وسیله حرکاا و اشارات و خط ها و رنگ ها و صداها و

نقش ها و کلمات به نحوی ک))ه دیگ))ران ن))یز بتوانن))د هم))ان احس))اس را

تجربه کنند و آن را به سایرین منتقل سازند.

هنر یک فعالیت انسانی و عبارت از این است که انسانی آگاهان))ه و ب))ه

یاری عالئم مشخصه ظاهری ، احساساتی را که خود تجربه کرده است

به دیگران انتقال دهد. به طوری که این احساسات به ایش))ان س))رایت

کند و آنها نیز احساسات را تجربه نمایند و از همان مراحل حس))ی ک))ه

او گذشته است بگذرد.

به طور خالصه : هنر ب))ه ط))ور کلی کوشش))ی اس))ت از ط))رف هنرمن))د

برای آفرینش شکل ها و تصاویر لذت بخش که از طریق این شکل ه))ا

و صورت ها پی))ام ه))ای ذه))نی و اندیش))ه و تفک))رات ف))ردی خ))ود را ب))ه

دیگران انتقال می دهد.

انواع هنرها

هنرها به طور کلی به هفت دسته تقسیم شده اند.

این هفت دسته عبارتند از:

نقاش))ی، حج))ازی ی))ا مجس))مه س))اازی )) پیک))ره تراش))ی(( ، موس))یقی،

ادبیات )) نمایش تئاتر(( رقصف سینما

سینما در هنر هفتم و کامل ترین هنرهاست. علت اینکه سینما را کامل

ترین هنر می دانند این است که این هنر ویژگی ه))ای ش))ش ه))نر پیش

از خود را نیز داراست.

سینما از نقاشی- وی))ژگی ه))ای بن))دی فیلم- تع))ادل و تق))ارن و بس))یاری

چیزهای دیگر را فرا گرفته است.

از نظر مجسمه سازی یک کارگردان باید از ماهیت جسم پذیری آدم ها

و اشیاء و تاثیرات آنها اطالع داشته باشد. در معماری سلس))له م))راتب

وجود دارد. مثال طرح ساختمان به این شکل است ک))ه ابت))دا م))دخل را

داریم و بعد وارد راهرو و از آنجا وارد اتاقها می شویم .

در س))ینما هم مع))ادل این قاع))ده ای داریم ب))ا عن))وان انتق))ال منظم و

متوالی نماها

این قاعده حکم می کند که هیچ گاه از تصویر درشت ناگهان به تص))ویر

عمومی برش نزنیم.

چون باعث س))ردرگمی مخ))اطب می ش)ود پس ب)ه ی)ک نم)ای واس)طه

احتیاج داریم که همان نمای متوسط اس))ت . اگ))ر از نم))ای درش))ت ب))ه

طور متوسط و بع))د ب))ه نم))ای عم))ومی ب))رویم این ک))ار در ذهن بینن))ده

توالی تدریجی به وجود می آورد و تصاویر برایش قابل فهم ت))ر خواه))د

شد. این یعنی رعایت یک نوع سلسله مراتب.

دیدگاه هگل در مورد هنر:

(( می گوید:1770-1831هگل فیلسوف آلمتنی ))

خداوند در طبیعت و هنر به صورت زیبایی تجلی نموده اس))ت. خداون))د

خود را به دو طرز عیان می سازد.

یکی به صورت ذهنی و دیگری به صورت عینی

خداوند در طبیعت و روح تجلی می کند. زیبایی حقیقی فقط روح و آن

چیزی است ک))ه به))ره ای از روح دارد. از نظ))ر هگ))ل حقیقت و زیب))ایی

یکی است. منظور و هدف هنر زیبایی است و لذت ناشی از هنر خوب

و با اهمیت است یعنی لذت به این دلیل خوب است که ل))ذا اس))ت. در

بررسی و تحلیل زیبایی به دو مورد ویژه بر می خوریم ، زیبایی طبیعی

و زیبایی هنری

به قول هگل زیبایی هنر آفریده روح و بازتاب ذهن و اندیشه هنرمندن))د

و واالتر و برتر از زیبایی های طبیعی اند . به عبارت دیگر ززیبایی ه))نر

بازآفرینی زیبایی طبیعی است.

هگل معتقد است که تنها زیب))ایی ه))ایی را می ت))وان حقیقی ب))ه ش))مار

اورد که پرداخته روح انسانی باشد.

مرحله است:3آفرینش هر اثر هنری مبتنی بر گذر از

مرحله دریافت-1

مرحله تحلیل-2

مرحله آفرینش-3

مرحله دریافت

دریافت حسی است که هنرمند از طریق دی))دن ب))ه مش))اهده ش))نیدن ،

لمس کردن، با جهان پیرامون خویش ارتباط برق))رار می کن))د. هنرمن))د

نقاش با مشاهده دقیق دنیای پیرامون خود با جهانی سرش))ار از رن))گ،

نور ، ریتم، نقوش گوناگون دست به انتخ))اب می زن))د لئون))ارد داوینچی

رنسانس ایتالی))ا معتق))د ب))ود ک))ه مقص))ود از نقاش))ی و16هنرمند قرن

مجسمه سازی دانستن چگونگی دیدن است.

مرحله تحلیل

تفسیر، تنها از طریق کشف شهود و الهام رویا و تخی))ل در این مرحل))ه

نقش عمده دارند.

هگل معتقد بود روح منشاء آفرینش زیب))ایی ه))نری اس))ت زی))را زیب))ایی

هنر آفریننده روح و باز آفرینی زیبایی طبیعت است. از نظ))ر وی آنچ))ه

او آتشی میان طبیعت و واقعیت و آزادی بیکران تفکر هنرمند می نامد

در واقع همان گذر از مرحله دریافت به مرحله تحلی))ل اس))ت چ))ه ابت))دا

هنرمند از طریق دریافت های حسی خود اندیشه ی))ا نم))ادی را انتخ))اب

می کند. سپس در مرحله تحلی))ل ب))ا آزادی بیک))ران تفک))ر خ))ود و کم))ک

گرفتن از رویا روحی که خمیر مایه آفرینش است ب))ه خل))ق اث))ر ه))نری

دست می یابد.

به نظر هگل خداوند در طبیعت و هنر ب))ه ص))ورت زیب))ایی تجلی نم))وده

است و به نظر وی حقیقت و زیبایی یکی است.

مرحله آفرینش

در این مرحله با استفاده از ابزار بیان ب))ه خل))ق و آف))رینش می پ))ردازد

که وسایل و ابزار را می توان به سه دسته تقسیم کرد:

الف- مواد و مصالح و ابزار کار

ب- شیوه یا روش

ج- آگاهی های هنری شامل مبانی هنر، تکنیک و تاریخ هنر

مصالح و مواد و ابزار کار

هر هنری برای بیان ایده و حخرف و تاثیر از یک سری اب))زار و اس))لوب

خاص))ی اس))تفاده می کن))د. نقاش))ی ب))ا ش))کل و رن))گ در ذهن هنرمن))د

برانگیخته می شود.

بدون وجود، کلمات ، وزن ، قافیه و ریتم شعری وجود نخواهد داش))ت.

بدون وجود رنگ، بافت رنگ، نور و سایه نقاشی شکل نمی گیرد.

هنر چیزی است که از شکل یافتن ماده یا مواد اولیه به وسیله هنرمن))د

به وجود می آید و در حقیقت هنر از تسلط انس))ان ب))ر م))اده ک))ه طب))ق

صورت های ذهنی انسان که آن را ))محتوا(( می نامیم تبدیل به شکل

می شود زائیده می شود.

هر اثر هنری دارای دو جنبه اصلی و اساسی است:

شکل-1

محتوی-2

شکل چیست؟

صورت هر اثر هنری با تمام جنبه های عی))نی و م))رعی را ک))ه در نتیج))ه

آرایش و ترکیب اجزاء و عناصر تشکیل دهنده آن ب)ه وج)ود می آی)د در

بر می گیرد.

مث))ال: ت))رکیب، ص))وت، ریتم، ه))ارمونی و مل))ودی ، ش))کل ی))ک قطع))ه

موسیقی

ترکیب عناصر بعدی مانند خط، فرم، رنگ، سایه روش))ن، ب))افت،-

ریتم ، و فضا شکل یک اثر نقاشی

حجم، فضا، ریتم، بافت و غیره شکل یک اثر معماری-

و باالخره ترکی))بی از کلم))ات، وزن، قافی))ه، ریتم، ش))کل و ص))ورت ی))ک

شعر را بنا می کند.

محتوا چیست؟

ه))ر اث))ر ه))نری ب))ه مع))انی و مف))اهیمی اطالق می ش))ود ک)ه هنرمن))د از

طری)ق موض)وعی خ)اص در ق)الب ت)رکیب و آرایش وی)ژه از عناص)ر و

عوامل سازنده اثر به دیگران انتق))ال می ده))د. مض))مون و موض))وع ب))ا

محتوی متفاوت است. تابلو خوش آب و رن))گ و موض))وع ممکن اس))ت

فاقد محتوی باشد.

شیوه و روش در هنر چیست؟

شیوه یا روش در هنر عبارت اس))ت از نح))وه شخص))ی ک))اربرد اب))زار و

وسائل کار و چگونگی انتخاب مواد و مصالح در آفرینش یک اثر هنری

طرز بیان صئرت های ذهنی و اندیشه های هنرمند را می توان روش یا

شیوه نام نهاد.

روش هر هنرمندی نشان دهنده طرز تفکر، محیط اجتماعی، شخصیت

فردی ویژه فرهنگ اوس))ت ک))ه دس))ت آفری))ده ه))نری وی از آن نش))ات

گرفته و ب))ارور ش))ده اس))ت. س))بک هنرمن))د رابط))ه مس))تقیم ب))ا طبق))ه

اجتماعی او دارد.

هنر از دیدگاه هربرت رید: ساده ت))رین و معم))ولی ت))رین تعری))ف-

هنر این است که بگوییم هنر کوششی است برای آفرینش صور

لذت بخش. این صور حس زیبایی م))ا را ارض))اء می کن))د و حس

زیبایی وقتی راضی می شود که م))ا ن))وعی وح))دت ی))ا هم))اهنگی

حاصل از روابط صوری در ....حسی خود دریافت ک))رده باش))یم.

وی معتقد است ماهیت اصلی هنر را نه در س))اختن اش))یائی ک))ه

جواگوی نیازمندی های عملی زندگی اند می توان یافت و ن))ه در

بیان مفاهیم دینی یا فلسفی بلکه بای))د آن را در توان))ایی هنرمن))د

به آفرینش جهانی جامع و قائم به ذات سراغ کرد ک))ه ن))ه جه))ان

نیازها و امیال عملی است و نه دنیای رویا و خی))ال بلک))ه دنی))ایی

جامع این اضداد است. تصویر ق))انع کنن))ده از مکتب تجرب))ه و در

نتیجه ادراک فرد از جنبه از حقیقت کلی.

تعریف هنر از فیلیپس ش اله فیلس وف فرانس وی در کت اب

شناخت زیبایی

هنر عبارت است از کوششی است برای ایجاد ی))ک ع))الم ای))ده آل ی))ک

عالم صور و عواطف بی االیش در کنار عالم واقعی.

عده ای ه))نر را پیدی))ده ای م))اورائی و آس))مانی و ع))ده ای دیگ))ر آن را

کامال مادی و دنیوی قلمداد کرده اند.

هنر از دی))دگاه ارس))طو فیلس))وف یون))انی: ارس))طو اعتق))اد داش))ت ک))ه

اعمال و فعالیت های انسان به سه نوع است:

الف- نظری )تئوری( که مقصد آن رسیدن به دانش برهان است.

ب- عملی ) پراتیک( که مقصد آن تدبیر سیاسی است.

ج- ابداعی و شعری ) پونتیک( که مقصد آن فن و ساختن ) تکنی))ک ( ی)ا

ابداع کردن چیزها از طریق تعقل صحیح اس))ت ک))ه مقص))ود ه))نر و فن

است.

نوع است:2هنر از نظر افالططون و ارسطو

الف- هنری که مقصد آن تکمیل کار طبیعت مثل تولید ابزار است.

ب- هنری است که مقص))دش تقلی))د و محاکم))ات ط))بیعت اس))ت و این

همان هنر زیباست که ذات و ماهیت آن را ارسطو و افالطون در تقلید

می یابند.

هنر از دید شوپنهاور موسیقی دان : همه هنرها می خواهند ب))ه مرحل))ه

موسیقی برسند.

بیان ص)ریح و ب)دون واس)طه ب)ا مخ)اطب و انتق)ال آرم)ان ه)ای ذه)نی

عواطف و احساسات هنرمند به مخاطب از ویژگی آن است.

هنر باعث می شود که انسان از انزوای فردیت خویش در آی))د و راهی

ب))ه س))وی ج))امعیت می یاب))د و ه))نر وس))یله ای جهت س))هیم ش))دن در

احساس و پندار دیگران است.

انسان ها صداهایی که هنگام کار از حنجره انسان اولیه خارج می ش))د

زمینه پیدایش موسیقی و حرکات متنوع بدن انسان هنگام کار ت))وام ب))ا

دست زدن و پایکوبی به حرکات موزون رقص تبدیل شد. طراحی های

منقوش بر در و دیوار غارها منجر به پیدایش نقاشی شد.

منقوش بر در و دیوار غارها منجر به پیدایش نقاشی شد.

سرآغاز هنر : نقاشی ها و خلق آثار اشخاص ابتدایی ناشی از بیکاری و

سحر و جادو و غیره

فکر برتری واستیالا بر طبیعت و ابداع به ابتکار و جدال با قهر ط))بیعت

سرآغاز هنر بود.

فیلس))وف ایتالی))ایی: وق))تی1866-)) 1952هنر تز نظر بن))دیت کردچ))ه

طبیعت را با هنر مقایسه می کنید طبیعت محدود است الل است مگر

آن که هنر او را به سخن گفتن وادار کند.

هنرمند می آفریند خلق می کند می سازد و هرگز در پی تکرار طبیعت

نیست و دیدنی ها را بیان نمی کند بلکه می آفریند. ط))بیعت در دس))ت

هنرمند تفسیر می شود.

Ben deito croceنظریه های هنر از نظر بندیت کروچه

نظریه ذهنی–الف

زیبایی صفت ذاتی اشیاء نیست بلکه در نفس بیننده است. زیرا نتیج))ه

فعالیت روحی کسی است که زیبایی را به اشیا نس))بت می ده))د ی))ا در

اشیاء کشف می کند. زیرا کسی که ق)ادر ب)ه این کش)ف باش))د زیب))ایی

همه جا یافت می شود. و پیدا کردن آن عب))ارت اس))ت از ه))نر. ب))ه این

اعتبار زیب))ایی یکی از فع))الیت ه))ای روح اس))ت. منته))ا این فع))الیت رخ

نمی دهد مگر در برابر محرکی از عالم خارج یا ح))تی از ع))الم خی))ال و

همین که یک چنین انگ))یزه ای ب))ا جنبش درونی روح یکی باش))د زیب))ایی

پید ا می شود.

ب- نظریه عینین اریک نیوتن

این عده معتقدند وج))ود نقش زیب))ایی در ط))بیعت وج))ود دارد و اعتق))اد

دارند که مار هنرمند کار زدن پ))رده از روی زیب))ایی طبعت اس))ت. ه))نر

محصول زیبایی است. باید خوشایند حس با .... ما باشد.

زیباشناسی چیست؟

اصل واژه استیتک : زیب))ایی شناس))ی ه))نری از کلم))ه یون))انی اس))ت ب))ه

معنی توانایی دریافت به کم))ک ح))واس اس))ت . کت))اب زیب))ایی شناس))ی

ب))ه عن))وان علم مع))رفت حس))ی نامی))ده1750الکس))اندر بئ))وم گ))ارتن

Aesthticaاست.

هنر پیوندی ب))ا زیب))ایی دارد و زیب))ایی را می ت))وان در واق))ع حس ادراک

روابط لذت بخش نامید.

روابط هنر و زیبایی: هنر الزاما همان زیبایی نیست بسیارند پدیده های

زشتی که به زیور هنر آراسته شده اند و بسیار چیزهایی زیبا که ع))اری

از هنرند.

در بررسی و تحلی))ل زیب))ایی ب))ه دو م))ورد وی))ژه ب))رمی خ))وریم: زیب))ایی

طبیعی و زیبایی هنری

زیبایی به سه نوع است:1717-67به قول مان

زیبایی صور-

زیبایی تصویر که بروز خود را در مرتبه نقش به دست می آورد.-

زیبایی بیان -

آندره هنرمند غربی در کتاب تحقیق درباره زیبایی آن را به سه ن))وع

تقسیم می کند.

الهی-

طبیعی -

مصنوعی-

می گوید: هنر تقلی))د زیب))ایی ط))بیعت اس))ت و ه))دفش1713-80با تو

لذت

آشنایی با هنرهای گوناگون

هنرهای تجسمی ) بصری(

هنر به طور کلی کوشش))ی اس))ت از ط))رف هنرمن))دان ب))رای آف))رینش

شکل ها و تصاویر لذت بخش که از طریق این شکل ه))ا و ص))ورت ه))ا

پیام های ذهنی و اندیشه و تفکرات فردی خود را به دیگران انتقال می

دهد.

بیشتر همواره برای بیان ایده ه))ا و آرزوه))ا آرم))ان ه))ای ذه))نی خ))ویش

زبان های مختلفی را به ک))ار گرفت))ه اس))تد ک))ه هنره))ای بص))ری یکی از

زنده ترین و گویاترین این زبان ها است.

پیام های بصری چیست؟

مفاهیم بصری اساسی تریم مفاهیمی هستند که درک آن ه))ا از ط))ذیق

ش))کل و تص))ویر اش))یاء و اجس))ام ص))ورت می پ))ذیرد و ب))دین لح))اظ

مجموعه دانش ما را از کل جهان شکل می بخشد و از اص))لی ت))رین و

مهم ترین اسباب لذت و انگیزش های احساسی ما ن))یز ب))ه ش))مار می

رود.

دییدن جریان فعال و پویا است.

به طور حخالصه: پی))ام ه))ای بص))ری عب))ارت اس))ت: ه))ر تص))ویر ی))ا اث))ر

تصویری پیامی را به ما منتقل می کند که به آن پیام بص))ری الق))اء می

شود.

مثال:

وقتی ما فیلمی را می بینیم در مجموع مطلبی به ک))ل محت))وای ذه))نی

ما اضافه می شود.

به اطالع))اتی دس))ت پب))دا می ک))نیم ک))ه قب))ل از دی))دن فیلم از آن آگ))اه

نبودیم فیلم زاوی)ه و بع)د دیگ)ری ب)ه جم))ع اطالع)ات م)ان اض))افه می

موضوعی گفته می شود-–شود. روابطی در فیلم ما مطرح می شود

تغییری که ما بین قبل و بعد از دیدن فیلم در ذهن ما به وج))ود می آی))د

در کل معنای پبام تصویر است.

انواع پیام های بصری: دیویس دان))دیس در کت))اب مب))ادی س))واد بص))ری

پیام های بصری را به سه دسته تقسیم بندی کرد:

الف- پیام های بصری که از راه باز نمایی یا شبیه سازی طبیعت و ثبت

مشاهدات آنچه در محیط زیست و در تجربیات خود می بی))نیم ب))از می

شناسیم.

مث))ل : نقاش))ی- حک))اکی روی س))نگ و پ))وب- مجس))مه س))ازی ) پیک))ر

قالی بافی- طراحی در معماری–تراشی(

ب- بعضی از پیام ها حاوی مفهومی نمادین می باشند و به ص))ورت ...

سمبل ها یا صور رمزی گوناگون مط))رح می ش))وند. س))مبل ی))ا نم))اد )

symbol( در واقع عالیم یا رمزه))ای بص))ری هس))تند و ب))ه تنه))ایی دنی))ای

وسیعی را تشکیل می دهند.

این رمزهای بصری برای نشان دادن حرکات و افعال و جه))ان مختل))ف

به کار می روند و یا به عنوان عالیم مشخصه س))ازمان ه))ا و تش))کیالت

گوناگون اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرند.

مثال کبوتر ساده ای با شاخته زیتون نماد صلح است و یا تصویر شاهین

در مصر باستان سمبل )رع( خدای آفتاب بوده است.

ج- نج))ردی ی))ا ان))تزاعی: ان))تزاع در لغت ب))ه مع))نی برکن))دن اس))ت . در

طراحی و هنرهای بصری به معنای فاصله گ))رفتن از تص))ویر ط))بیعی و

نمایش صفت ویژه موضوع به صورت طرح خالصه ش))ده مث))ل الفب))ای

زبان نت های موسیقی به عب))ارت دیگ))ر مفه))وم ان))تزاعی یع))نی تب))دیل

کیفیت جنبشی رویذداد بصری به مولف))ه ه))ای بص))ری اص))لی و بنی))ادی

خرد بر روی پیام رسانی هر چه مستقیم تر و مهیج تر و حتی بدوی.

انواع هنرهای دراماتیک

هنرهای فونتیک یا هنرهایی که در زمان جری))ان می یابن))د مانن))د:-1

موسیقی- شعر- داستان

هنرهایی که ضمن جاری بودن در زمان در ه))ر لحظ))ه مک))انی را-2

اشغال می کنند. مانند: رقص- تئاتر- سینما

هنرهای پالستیک ) تجسمی( یا هنره))ایی ک))ه در مک))ان ق))رار می-3

گیرند.

مانند: مجسمه سازی- نقاشی- معماری

هنرهای بصری ) تجسمی(: به طور کلی به کلیه هنرهایی که در جریان

آفرینش آنها یا لمس و درک آنها دبدن عامل اص)لی و اولی))ه باش)د ه)نر

بصری یا تجسمی اطالق می شود.

مهم ترین هنرهای بصری عبارتند از:

نقاشی-1

آثار گرافیکی-2

صنایع دستی-3

مجسمه سازی-4

نقش برجسته یا رولیف-5

عکاسی-6

حکاکی و چاپ دستی-7

طراحی پارچه و لباس-8

آثار طراحی صنعتی-9

معماری-10

به کلی))ه هنره))ای بص))ری ه))نر پالس))تیک ن))یز اطالق می ش))ود. هنره))ای

شعر و ادبیات باشد.–پالستیک نیز می توانند شامل موسیقی

روند تکامل هنرهای تصویری عبارتند از:

الف- دوره اول تقلید از طبیعت: شامل کنده کاری روی سنگ- تقلید از

طبیعت- نقاشی- طراحی در معماری- حکاکی- هنرهای تجسمی- نقش

روی قالی- گلیم- مینیاتور

ب- ثبت ضبط لحظه ها: نیاز انسان به ضبط کردن لحظه ه))ای گ))ذران

در زمان کوتاه باعث به وجود آمدن عکاسی شد. فتوژورنالیسم

اسافاده از تصاویر در مجالت و کتاب و رپورتاژ تحقیقی و خبری

ج- دوره حرکت و صدا در تصویر و تولید سینما

اضافه شدن حرکت به تصاویر عکاسی باعث تولید سینما شد.

د- دوره چه))ارم: اس))تفاده از ام))واج الک))ترونیکی و رادی))ویی و ارس))ال

م))اهواره و این))ترنت–تصویر و تولید تلویزیون و تداوم رویت در تصویر

و ویدئوکنفرانس و ...

عناص))ر بص))ری: ب))رای ش))ناخت و درک به))تر هنره))ای تجس))می مانن))د:

نقاشی و مجسمه سازی اول بای))د عناص))ر بص))ری یع))نی پای))ه و اص))ول

کلیه هنرهای بصری را بشناسیم.

این عناصر چ)ه ب))ه ص))ورت مش))ترک و چ))ه ب))ه ص))ورت مج))زا در تم))ام

هنرهای تجسمی نقش دارند.

مهم ترین عناصر بصری عبارتند از:

نقطه -

خط-

سطح -

حجم-

بافت یا .... )متن و زمینه(-

رنگ -

فضا-

ترکیب بندی ) کمپوزیسیون(

آفرینش ........ آثار هنرهای تجسمی نیازمن))د ط))راحی و س))ازمان دهی

دقیق عناصر بصری است که آن را کمپوزیس))یون ی))ا ت))رکیب بن))دی می

نامیم . هنرمند در سازمان دهی و ترکیب بندی یک اثر ه))نری عناص))ری

چون خط- شکل- بافت- نور و سایه و رن))گ را در ق))الب ی))ک مجموع))ه

ساختمانی منظم دو بعدی یا سه بعدی ترکیب می کند.

بدین وسیله ایده ها و مفاهیم ذهنی خویش را بیان ک))رده و ب))ه دیگ))ری

انتقال می دهد.

مهم ترین عواملی که یک کمپوزیسیون خوب را می سازند عبارتند از:

ریتم- تعادل- تناسب- شکل و زمینه ) فضای مثبت و منفی( و کادر

نقطه: در هنرهای تجسمی اثر هر چ)یری روی ص)فحه گفت)ه می ش))ود.

مثال اگر فرد کار یا رد پا روی برف و یا سناره ها در آس))مان ش))ب ولی

از لحاظ هندسی نقاط از تقاطع چند خط به وجود می آید.

نقاط به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:

نقاط هندسی مانند: مربع- دایره- مثلث-1

نقاط غیر هندسی مانند: لکه های رنگ یا سنگ های بدون ش))کل-2

مشخص

نقطه منفی: نقاط سفید رنگ در ک))ادر س))یاه وی))ا فاص))له ان))دک بین دو

خط در امتداد هم که در واقع نقطه ترسیم نمی ش))ود . ولی چش))م آن

را تشخیص می دهد.

نقطه تاکید یا تعادل: مهم ترین نقطه در یک کادر نقطه تعادل ی))ا تاکی))د

اس))ت ک))ه از ب))ه هم رس))یدن خط))وط اص))لی ک))ادر ناش))ی می ش))ود و

معموال در مرکز کادر قرار دارد.

این نقطه بیشترین انرژی را دارد و بیش از نقاط دیگ))ر جلب نظ))ر می

کندو

خط: اگر نقطه ها به قدری به یکدیگر نزدیک شوند ک))ه قاب))ل تش))خیص

نباشند چشم ما این نقطه ها را به صورت خط می بیند ) زنجیره نقاط

تبدیل بخ خط می شود(

ویژگی های خط: نقطه در حال حرکت خط است

خط عنصری یک بع))دی اس))ت ک))ه مهم ت))رین خصیص))ه آن ط))ول-

است.

خط هرگز ساکن و ایستا نیست بلکه همیشه پر تحرک است.-

انواع خطوط عبارتند از: خ))ط عم))ودی- خ)ط اف))ق- خ))ط م))ورب- خ))ط

شکستخ و خط منحنی

خط منفی چیست؟ زمانی که چشم فاصله بین دو صفحه ی))ا دو س))طح

را که خطی وجود ندارد به طور نا خودآگاه خود می بیند آن خ))ط منفی

است.

خط مجازی چیست؟ زم))انی ک))ه دو نقط))ه در امت))داد هم ق))رار بگیرن))د

چشم به طور ناخودآگاه در فاصله دو نقطه خطی را دنبال می کند ک))ه

خط منفی نام دارد.

کاربرد خط در هنر مدرن

ه))نر م))درن ب))ه مس))ائل واقعی ک))اری ن))دارد و بیش))تر ب))ا ذه))نیت-1

خویش درگیر است و در واقع هنر مدرن ذهن گراس))ت ی))ا عی))نی

گرا

هنر مدرن بیش از آن که با مکان سر و کار داشته باشد ب))ا فض))ا-2

سر و کار دارد.

هنر مدرن حرکت می کند و به هیچ وجه ایستا نیست.-3

حاالت روانی خط

خط افقی الق))اء کنن))ده ح))االت س))کون و ایس))تاعی اس))ت و ی))ک-

فضای خاموش ساکت و آرام را القا می کند.

خ))ط افقی : مش))ابهت زی))ادی ب))ا انس))ان در ح))الت اس))تراحت و-

خوابیده دارد.

خط اریب: ) مایل( بیانگر حرکت و انسان در حال دوی))دن اس))ت-

و به حرکات عصبی شدید نزدیک است.

خط عمودی: خط متع))ادل و پوی))ا اس))ت و ح))رکت رو ب))ه ب))اال را-

نشان می دهد. ایستادگی، مقاومت و بالندگی است.

خط منحنی یا مدور: آرام، نرم و مالیم است و حرکتی لغرن))ده و-

روان دارد نوازشگر چشم است.

خط شکسته: حالت خش، سخت و جهنده دارد و انرژی حرک))تی-

فراوان دارد.

سطح چیست؟-

پسطح عنصری است با دو بعد طول و عرض و بدون ارتفاع ک))ه-

به وسیله خط محدود شده است. سطح ممکن اس))ت روی))ه ی))ک

جسم ، یک منطقه، یک مزرع)ه، ی)ا نم))ای ی))ک ش))کل س))ه بع)دی

باشد. سطح سومین عنصر بصری پس از نقطه و خط است.

انواع سطح

الف- سطح ه))ای ص))اف مانن))د س))طح روی م))یز، کاغ))ذ، ک))ف خیاب))ان ،

سطح آرام آب استخر و ...

ب- سطح پست وبلند و دارای انحنا مانند س))طح ب))ام خان))ه ه))ای ق))دیم

ایرانیف معماری بومی، سطح تپه ماهورها، دشت های ک))ویری، س))طح

امواج دریا، درهای کشویی و ...

ج- سطح پیچیده

د- سطح های شفاف ، ترانسپران ، شیشه ه))ای پالس))تیکی ، کاغ))ذهای

رنگی نازک

سطح به دو دسته تقسیم می شود

سطح های هندسی مانند مربع- دایره- مثلث-1

مربع از لحاظ بصری ش))کلی اس))ت متع))ادل، محکم و ایس))تا، در

صورتی که مثلث به دلیل وجود نقطه راس ک))ه ان))رژی و ن))یروی

شکل را به بیرون منتقل می کن))د خط))ر و دله))ره را م))وجب می

شود.

دایره نمادی است از حرکت ، زمان ، آس))مان ، ع))الم ملک))وت و

معن))وی و س))مبل زن))انگی در اش))عار عرف))ای ای))رانی، ب))ه عن))وان

نمادی عرفانی دیده می شود.

عاقالن نقطه پرگار وجودن))د عش))ق دان))د ک))ه در این دای))ره

سرگردانند

همچ))نین دای))ره نم))ادی از آرامش و ت))دوام اس))ت. زی))را کلی))ه

پیرامون دای))ره از ی))ک ارزش برخوردارن))د و این ام))ر تع))ادل بین

نیروی و فضای بیرونی ایجاد می کند و باعث حرکت چرخش))ی و

دورانی دایره می شود. و فهوم بی پایانی را القاء می کند.

سطح در نگارگری ایرانی

نگ))ارگران ای))رانی بیش))ترین اس))تفاده از س))طح در تص))اویر خ))ود

نمودند آنها سعتی کردند تا با اس))تفاده از س))طح فض))ای معن))وی

غیر زمینی خلق کنن))د و در واق))ع مینی))اتور ای))ران ب))ر پای))ه س))طح

استوار است.

مانند شاهنامه با سنقری، سطح کوبیس)م در نقاش)ی اروپ)ا تحت

تاثیر مینیاتور ایران بوده است.

افالطون زیباترین سطح را مربع می کند

سطح در طراحی صحنه

در طراحی صحنه خصوصا در تئاتر و س))ینما می ت))وان ب))ه کم))ک

سطح حاالت مختلفی مانند ترس و شادی را القاء کرد.

سطح از نظر رنگها

مربع برابر است با رنگ قرمز-

دایره برابر است با رنگ آبی-

مثلث برابر است با رنگ زرد-

سطح غیر هندسی

سطح در طبیعت قابل تغییر به نقطه می باشد. بنا ب))راین س))ه مفه))وم

نقطه، خط، سطح کامال شینی است که بستگی ب))ه عوام))ل زی))ر

دارد.

زاویه دید: اگر به سطح به طور قائم نگ))اه ک))نیم ب))ه خ))ط تب))دیل-

می شود.

فاصله بیننده : یک جزیره در اقیانوس نقطه به نظر می رسد.-

نسبت آن در کادر: اگر مادر کوچک باشد س))طح ، مس))طح دی))ده-

می شود و اگر بزرگ باشد نقطه

حجم

دارای سه عنصری است دارای سه بعد طول، عرض و ارتفاع است.

هرگاه به عنصر دو بعدی سطح، ضخامت اض))افه ک))نیم حجم ب))ه وج))ود

می آید.

حجم به دو دسته تقسیم می شود:

حجم هندسی: عبارتند از مکعب، مکعب مستطیل، کره، منشور،-1

مخروط، استوانه ، ب)ه واس))طه ح)رکت س))طح در فض)ا حجم ب)ه

وجود می آید.

حجم غیر هندسی: ب))ه کلی))ه جس))م ه))ای موج))ود در ط))بیعت ک))ه-2

شکل هندسی ندارند مانند سنگ، تنه درخت

حجم منفی: به فضای بین دیواره های یک حجم، حجم منفی می-3

گوین))د. فض))ای داخ))ل ی))ک مکعب ی))ا ک))ره حجم منفی اطالق می

شود.

حجم مجازی: حجمی است که جنبه بصری دارد ولی قاب))ل لمس-4

نیست. مثل یک دی))وار س))یمانی ک))ه لمس می ش))ود. تم))ام حجم

هایی که در ی))ک عکس ی))ا نقاش))ی دی))ده می ش))ود حجم مج))ازی

است.

حجم در معماری : وجه مش))ترک معم))اری و مجس))مه س))ازی در-5

برخورد با بعد است. اختالف اصلی معماری و مجسمه سازی در

این است که حجم در معماری به عن))وان فض))ای قاب))ل اس))تفاده

داخلی و پناهگاه است ولی در مجسمه سازی چ))نین خصوص))یتی

الزم نیست.

عوامل موثر در معماری عبارتند از:

عملکرد مورد نظر-

سلیقه اجتماعی-

سنت فرهنگی -

شرایط اقلیمی و محیطی-

مذهب -

نیاز اجتماعی-

القائات و نمادها در معماری

الف- مداره و گلدسته : تالش برای رسیدن به باال

ب- گنبد: هدف آسمان و کهکشان ) مثل سلطانیه زنجان(

پ- برج: معرف قدرت است.

ت- پنجره: جان پناه و محل راحتی

حجم در هنرهای کاربردی

به طور کلی در وسایل کاربردی با دو جنبش اصلی روبرو هستیم:

جنبش صنایع دستی که توسط ویلیام م))ورس و همک))ارانش پای))ه-1

گذاری شد در این جنبش محصوالت صنفی مردود شناخته شد.

جنبش ماشین یا طراحی صنفی که همزمان ب))ا ب))ه وج))ود آم))دن-2

و به رهبری والتر گروپپ))وس ب))ه1919مدرسه باهاوس در سال

وجود آمد. در این مدرسه هنر تکنولوژی با هم ت))رکیب می ش))د.

یعنی هماهنگی بین محصول و تولید انبوه.

هنر معماری و اجتماع

یک اثر هنری ی))ا معم))اری نمی توان))د در خالء وج))ود داش))ته باش))د. اث))ر

هنری فرآورده یک محیط کلی به یک نظام اجتماعی و فرهنگی اس))ت.

ک))ه دوش))ادوش ادبی))ات، موس))یقی و هنره))ای دیگ))ر و ن))یز هم))راه ب))ا

مناسباتی با فلسفه و علوم یک دوره به وجود می آید.

هنر مدرن در جهان از چه زمانی آغاز شد:

درباره این که هنر مدرن از چه زمانی آغاز می شود و کدام اثر ه))نری،

سبک هنری و جنبش هنری و ی))ا ح))تی گفتم))ان ه))نری را می ت))وانیم در

توالی زمانی تاریخ هنر نقطه شروع هنر مدرن بدانیم . برخی معتقدن))د

میالدی با نمایش تابلوی ناه))ار در س))بزه زار اث))ر1860که هنر در دهه

)ادوارد مان))ه( در س))الن مردوده))ای پ))اریس آغ))از می ش))ود و ت))ا ده))ه

ادامه دارد. و برخی دیگر هنر مدرن را حدودا ه))نر ق))رن بیس))تم1970

میالدی زمان گشایش نمایشگاه فورها در1905می نامند که در سال

سالن پاییز در پاریس را نقطه عزیمت خود قرار می دهند.

انواع سبک های هنری در هنرهای تجسمی

سبک چیست؟

سبک ترکیبی از عناصر و تکنیک های مختلف شیوه ترکیب بندی و بی))ان

و الهام هنرمندانه همراه با منظوری خاص است.

لوییس سولیران آرشیتکت معروف در مورد سبک می گوید. برای آنکه

بخواهیم موضوعی را بیان کنیم. اول باید سیس))تمی ب))رای بی))ان ک))ردن

داشته باشیم. الزمه داشتن سیستم برای بیان ک))ردن مس))لح ب))ودن ب))ه

سیستمی برای فکر ک))ردن و احس))اس ک))ردن اس))ت و ب))االخره ش))رط

داشتن سیستمی برای فک))ر ک)ردن و احس))اس ک))ردن داش))تن سیس))تم

اولیه ای برای زندگی است.

انواع سبک های هنری بصری

تقریبا تمام آثار بص))ری خل))ق ش))ده در ت))اریخ بش))ر را می ت))وان در پنج

سبک بصری کلی خالصه کرد:

(primitiveپریمیتو )-1

(expressionisticاکسپرسیونیست )-2

(classicalکالسیک )-3

(embellishedتجملی )-4

(functionalفونکسیونل یا کار ویژه گر )-5

الف- سبک پریمتو یا بدوی

اولین تالش های انس))ان ب))رای ثبت و انتق))ال مط))الب و اخب))ار نقاش))ی

هایی بر دیوار غاره))ا ب))وده اس))ت در جن))وب فرانس))ه و ش))مال اس))پانیا

مشاهده ش))ده اس))ت. علت آن ک))ه ب))ه آنه))ا ب))ودی می گوین))د ب))ه ق))ول

گومبریچ در کتاب داستان، هنر آن نیست که آنها ساده تر از ما هستند.

جریانات فکری آنها اغلب بسیار بغرنج تز از آنها بوده است. بلکه علت

آن است که آنها به آن وضع و حالتی که نوع بش))ر در آن ظه))ور ک))رده،

نزدیک ترند. این سبک اولین تالش انسان برای ثبت و انتقال مطلب و

اخبار و نقاشی درون غار اس))ت. حیوان))اتی ک))ه تهدی))د همیش))گی ب))رای

زندگی انسان ها بودند. در عین حال وسیله ادامه حی))ات و مع))اش ن))یز

محسوب می شدند. سبک های ابتدایی یا ب))دوی سرش))ار از راز و رم))ز

است و واقع گرایانه می باشد. از ویژگی های دیگر هنر ب))دوی س))ادگی

در شکل های تحت بودن تصاویر یا فقدان سایه و استفاده از رنگ های

طبیعی ) اصلی( است. تحرک، سادگی، نامنظم و کمانی نزدیک ب))ودن

به طبیعت، انتزاعی و سرعت انتقال نیز وی))ژگی منحص))ر ب))ه ف))رد ه))نر

بودی است.

ب- سبک اکسپرسیونیست

جزئیات اغراق شده در سبک بدوی اغلب به خاطر آن است که هنرمند

سعی می کرده تا حد امکان شبیه سازی کن))د. ولی چ))ون مناس))ب این

کار را نداشته است قادر به ایجاد ی))ک اث))ر واق))ع گرایان))ه ش))بیه س))ازی

شده نبوده است. کارهای بیزانس بهترین نمونه سبک اکسپرسیونیس))م

است. زیرا در کارها اوال چهره واقعیت از شکل معمولی خارج ش))ده و

تائید بیشتری بر جنبه های عاطفی است.

اسپرسیونیس))م اغلب در آث))ار هنرمن))دان ی))ا مک))اتبی ب))روز ک))رده ک))ه

خصوصیت مهم آنها در جنبه عاطفی و معنوی است. در قرون وس))طی

این سبک به گوتیک معروف شد.

این سبک یادآور جنگ های طلیبی بود. در سبک گوتیک کلیساها با طاق

های نوک تیز و گنبدی شکل و طاق های مایل و فضاهای ب))زرگ داخلی

با نورگیرهای پوشیده از شیشه های رنگی اس))ت. این س))بک خ))واه ب))ه

صورت بیزانس یا گوتی)ک زم)انی ب)ه ک)ار گرفت)ه می ش)ود ک)ه منظ)ور

طراح یا هنرمند برانگیختن بیشترین هیجان ع))اطفی در بینن))ده اس))ت و

نزدیک شده به بهشت را در بیننده تداعی می کند.

چند عنصری از ویژگی این– تحرک- بی پردگی- تنوع- نامنظم –مبالغه

سبک است.

ح- سبک کالسیک

احساساتی بودن س))بک اکسپرسیونیس))ت دقیق))ا نقط))ه مقاب))ل منطقی

بودن طرح ها ب))ه س))بک کالس))یک اس))ت. س))بک کالس))یک مت))اثر از ه))نر

یونان و روم باستان است و از دو منبع زیر الهام می گیرد:

عشق به ط))بیعت : ک))ه آرم))ان یون))انی ه))ا ب))ود، زی))را آنه))ا ب))رای-1

واقعیت ارزش واالیی قائل بودن))د. مس))یحیان و یهودی))ان خ))ود را

بندگان و فرستادگان خداوند بر روی زمین می دانستند.

دومین منب))ع اله))ام س))بک کالس))یک جس))تجوی حقیقت محض در-2

فلس))فه و علم: ه))نر آنه))ا از طری))ق ریاض))یات ش))کل گ))رفت و

قواعدی برای ط))راحی کش))ف کردن))د ک))ه مهم))ترین آنه))ا قاع))ده

) اندازه طالئی( بود.

یونانی ها و رومی ها منب))ع اله))ام دوره ای بودن))د، ک))ه ب))ه رنس))انس ی))ا

نوزایش مشهور بودند. در قرن پانزده محققان ایتالیایی دوباره ب))ه آث))ار

و گنجینه های فرهنگی گذشته یون))انی ه))ا روی آوردن))د و از موض))وعات

مربوط به سنخیت قرون وسطی دس))ت زدن))د. س))بک کالس))یک ت))داعی

کننده کمال تعالی بود.

هم))اهنگی ، س))ادگی، مط))ابق ب))ا واق))ع، تق))ارن، وح))دت و یکدس))تی از

ویژگی های هنر کالسیک بوده است.

ج- سبک تجملی: این سبک دارای خصوصیات بغرنجی ن))یز می باش))د و

عموما تداعی کنن))ده ث))روت و ق))درت اس))ت. در این س))بک ب))ه واقعیت

توجه چندانی نشده است و بیشتر حاالت تزئینات تئ)اتری و جه)ان روی))ا

وج)))ود دارد. از وی)))ژگی ه)))ای س)))بک تجملی، پ)))ر نقش، بی پ)))ردگی،

رنگارنگی ، درخشش ، مبالغه و کمانی است.

سبک فونکسیونل: این سبک بر مبنای ک))ار وی))ژه مص))نوعات ایج))اد–ه

شد. به هنر طراحی در قرن حاضر مربوط می شود. اما شروع آن ب))ه

زمانی برمی گردد که ظورف گلی و سنگی به دست بشر ساخته شده

است. ظهور انقالب صنعتی و رشد تکنولوژی باعث شد که بس))یاری از

وسایل ساده که قبال با صنایع کوچک و دستی تولید می شد، ب))ر عه))ده

ماشین واگذار شود. این گروه به ره))بری ویلی))ام م))ورس ک))ه بنیانگ))ذار

شورای هنر در صنایع کوچک و دستی تولید می شد، ب))ر عه))ده ماش))ین

واگذار شود. این گروه به رهبری ویلیام م))ورس ک))ه بنیانگ))ذار ش))ورای

هنر در صنایع دستی شعار اصلی خود را با این عبارت حقیقت در تولید

و ساختن، ساختن با دست است. ساختن با دس))ت س))اختن ب))ا ش))ور و

ش))عف اس))ت، ام))ا ماش))ین وارد جامع))ه ش))ده ب))ود و خی))ال رفتن هم

نداشت.

در این میان گروهی به ن))ام ) اتحادی))ه آلم))انی ک))ار( ب))ه وج))ود آم))د ک))ه

هدفش آن بود ک))ه هنرمن))دان را ب))ا ماش))ین آش))تی دهن))د، و همین ام))ر

زمینه پیدایش مدرسه باوهاوس به سرپرستی گروپیوس شد، که هدف

اصلی یافتن شکل ها، راه حل های جدی))دی ب))رای رف))ع نیازمن))دی ه))ای

انسان و از جمله نیاز او به زیبایی بود. ویژگی ه))ای این س))بک عبارنت))د

از سادگی، نتقارن، یکدستی، وح)دت، تک)رار ، ص)رفه جویان)ه و منظم،

کیفیت مکانیکی است.

هنر گوتیک

این هنر زاده ایم))ان مس)یحیت ب)ود و اص)یل ت)رین تجلی آن کلیس)اهای

گوتیک است.

لغت گوتیک یعنی منسوب به قوم گوت ها ) از اق))وام ش))مالی اروپ))ا( .

این شویه هنری ) گوتی))ک( از نیم))ه دوم س))ده دوازدهم پ))ا گ))رفت و ت))ا

نیمه پانزده میالدی دوام یافت. و در هم))ه کش))ورهای اروپ))ایی مت))داول

شد. کلیسای دورام انگلستان با طاق توسی، کلیسای ین دنی پ))اریس،

میالدی(1163کلیسای معظم و تاریخی نوتردام در پاریس )

از اوایل قرن سیزدهم میالدی هنر گوتی))ک ش))امل ان))واع معم))اری ه))ای

شهری، نظ))امی و ک))اخ ه))ای ارب))ابی، نقاش))ی دی))واری، تزئین))ات داخ))ل

کلیسا و محوطه محراب، تذهیب و مصورسازی، کتاب، جل))د س))ازی و

نقش برجسته کاری و پیکرتراشی با مواد مختلف پون سنگ، فلز، ع)اج

و چوب و زرگری بسیار ظریف و دیگر هنرهای فرعی شد.

هنر در دوره رنسانس و ایتالیا: میکل آنژ نابغه ایتالیایی دوره رنس))انس

بود.

ایم معمار و پیکره ساز و نقاش بی مانند به پیکره هنر ت))وان و ص))البت

و تپش و تالش تازه بخشید.

از میکال آنژ درباره پیکرهای متراکم و پرتوان و ب))ا ص))البتش این گفت))ه

به یادگار مانده است:

اگر آنها را از پرتگاهی بغلتانند، نباید آسیبی به آنها وارد آید

( لئوناردو داوینچی با چهره مون))الیزا و15-16در دوره رنسانس ) قرن

لبخند ژوکوند- مریم غذرا در میان صخره ها و شام واپس))ین- مجس))مه

میالدی رواج یافت.1515موسی از میکل آنژ در

مکتب باروک

نهضت باروک در پایان سده شانزدهم در هنر و ادب و رنسانس تحویل

نوینی پدید آمد. این نهضت قسمت اعظم اروپا را به زیر پوش))ش خ))ود

در آورد و ب)))ا تغی)))یرات محلی در فرانس)))ه، انگلیس، هلن)))د ، بلژی)))ک ،

آلمان،اتریش، روسیه، اس))پانیا، پرتغ))ال و ح))تی در آمریک))ای مرک))زی و

جنوبی متداول ماند.

باروک به معنی نامنظم، مروارید ناصاف، پرپیچ و تاب و غیرعادی بود.

ویژ"ی های این سبک، شکوهمندی ، پر تجم))ل، ه))واو ه))وس، پ))ر ری))زه

کاری، منصنع، بدیع، نامعقول، شگرف، شیوه ادبی مزین، چشم ف))ریب

( سینمای باروک برداشتی رویایی.1580- 1680) ادبیات بباروک

هنرمندانی بی دلیل چون روبنس، وان دیک و رابرانت از پیشگامان این

میالدی از1652مکتب بودند. تابلوی مسیح در ح))ال موعظ))ه در س))ال

آثار رابرانت هلندی است.

مکتب رومانتیک

این مکتب بر آزادی تخیل، فردیت هنریف قابل ش))کنی، ش))ور، هیج))ان،

رویا و راز، سستی و دردمندی، غمخواری زیردستان ، گزینش مضامین

عادی و بیان عادی شهرگریزی و روستا پرستی برتر ه))ز هم))ه چ))یرگی

تجلی18احساس بر عقل را بنی))ان گ))ذارد. این مکتب در اواخ))ر ق))رن

یافت.

هنر رومانتیک با بازگشت به قرون وسطا از محبت مایه و معنویت تازه

گرفت و با تاریخ و آن دوران پیوند یافت.

این مکتب در معماری به سبک گوتیک نزدیک شد. از مض))امین معم))ول

در نقاشی رومانتیک وصف عواطف و تجربیات بش))ریف چ))ون ت))رحم و

ترس و دردمن))دی و میهن پرس))تی و ف))داکاری، عص))یانگری ی))ا بازنم))ای

حوادث زمان و تمثال سازی مشاهیر ؛ پیکره مارشال، مجسمه ناپلئون

1855توسط رود در سال

رئالیسم ) واقع گرائی(

بازنمایی واقعیت بدون رعایت زیبایی های قراردادی را رنالیسم گویند.

بازنمایی طبیعت بدون گزینش و اصالح ، شبیه سازی با نگرشی علمی

و عقالنی.

تابلوی سنگ ش)کنان اث)ر گوس))تا و کورب)ه آث)ار رئالیس)تی اس))ت. واق)ع

گرائی در هنره))ای تجس))می را ش))یوه ای مبت))نی ب))ر بازنم))ایی مش))هود

است یا دیدی دقیق و برداشتی بی طرفانه و ب))دون ک))اهش و اف))زایش

ارادی یا کمال بخشی آرمانی تعریف می کنند.

در زمینه پیکرتراشی در شیوه واقع گرائی در نیمه دوم قرن ن))وزدهم ،

( و فرد دیگ))ر رودن پیک))ر ت)راش1905هنرمندانی چون مونیه بلژیکی )

( که مجسمه باراک نویسنده فرانس))وی را1917بزرگ فرانسه ) فوت

ساخت.

از معماری مشهود واقع گرا البروست معمار فرانسوی کتابخانه س))نت

ژنویر را در پاریس ایجاد کرد.

( ب))رج مع))روف ) در1923ایفل مهن))دس و ط))راح فرانس))وی ) وف))ات

قمری( ایفل را ساخت، که شاخص های معماری رنالیسم است.320

سبک امپرسیونیسم

گروهی از نقاشان آث))ار ابتک))اری خ))ود را در ات))اق ه))ای1874در سال

عکاس خانه معروف نادار در پاریس به نمایش گذاردند که یکی از آنه))ا

ادوارد مونه است ، که تابلو ناهار در سبزه زار را ترس))یم ک))رد. ادراک،

تاثیرپ))ذیری ب))ه احس))اس شخص))ی و دری))افت ذه))نی از وی))ژگی ه))ای

امپرسیونیسم است. این گروه به ثبت عی))نی زن))دگی واقعی و ط))بیعت

عالقمند بودند. دریافت یا امپرسیون بصری آنی از یک صحنه را بر تابلو

ثبت می کند. سوژه ) منظره( مهمترین کار امپرسیونیس)م ب)ود، و گ)اه

از مسابقات اسبدوانی و ص))حنه رقص، بال))ه و نقاش))ی در زن))ان زیب))ا و

کودکان شهرت داشت.

امپرسیونیست ها ب))ا دری))افت آنی، مس))تقیم و بی واس))طه و احس))اس

انگیز استثنایی یا برگزیده در ذهنشان تجلی می ش))د. ت))ابلو ت))ک چه))ره

امیل زوال توسط ادوار مونه،کافه شبانه ، ون گوگ و شب پرستاره ون

و ط))بیعت بی جه)ان ب)ا س))بد س)یب توس)ط پ)ل س)زان از1889گوگ

کارهای امپرسیونیست ها است.

( اس))لوبی ک))ه در آن عکس ه))ا، بری))دهcollage –تکه چس))بانی ) ک))والژ

روزنامه ها و دیگر اشیاء مناسب را بر سطحی صاف، گاه بوم نقاش))ی

می چسبانند، و اغلب با حرکت های قلم در هم می آمیزند.

کوبیست ها اولین گروه از هنرمندان حرفه ای بودند ک))ه اش))یاء حقیقی

مانند تکه های روزنامه ها را بر تابلوهایش)ان چس)باندند، و ب)ه آنه)ا ی))ک

کارکرد دوگانه ) هم شی ء واقعی و هم عنصر تصویری( بخشیدند.

فوتوریست ه))ا از ک))والژ ب))رای مص))رف اجتم))اعی و ای))دئولوژیک م))ورد

استفاده قرار دادند، و دادائیست ها برای نمایان آناریستمی خ))ود از آن

بهره گرفتند.

دادانیسم

یک جنبش هنری که به عنوان طغیانی در برابر سرخوردگی های ناشی

در زورریخ س))ویس آغ))از ش))د و ت))ا1915از جنگ جهانی اول در س))ال

ادامه داشت. سردمداران این مکتب هنری تربستان ت))زارا1922سال

شاعر رومانی))ایی ژان آرپ ص))حنه س))از فرانس))وی، هوگوب)ان نویس))نده

آلمانی مکتبی ضد هنر در زوریخ به وجود آوردند. خواندن ش))عرهای بی

معنا و گاه تکرار و در یک زمان همراه با موسیقی گوش خراش برنامه

های معمول این کاباره بود. حتی در آن لحظه که خواستند نامی برای

مکتب خود انتخاب کنند، یکی از ایشان ص))فحه فرهن))گ لغ))تی را ب))رای

مکتب خود انتخاب کنند، یکی از ایشان ص))فحه فرهن))گ لغ))تی را ب))رای

مکتب خود انتخ))اب کنن))د، و اولین واژه آن انگش))ت نه))اد ک))ه )دادا( ب))ه

معنی اسب کوچک چوبی در زبان کودکان بود.

در میان هنرمن))دان ) دادا( ، نویس))ندگان نام))داری چ))ون آن))دره برت))ون،

لوئی آراگون و ماکس ارنست وجود داشتند.

سورنالیسم: این مکتب پس از پایان جنگ جهانی اول نخس))ت در ع))الم

ادب حکمروا شد. این واژه اولین بار توسط آپولیز شاعر فرانسوی ب))ه

هنره))ای تجس))می را1920معنی ) واقعیت برتر( به کار برد. و از دهه

در بر گرفت. بنای دیگر این مکتب بر اصالت، وهم، رویا و ت))داعی آزاد

و صورمکتوم در ضمیر تا هشیار است.

یکی از اهداف هنرمندان یا شاعران این است که نیروی تخی))ل خ))ود را

از زیر نظارت عقل و ه))دایت اراده ب))یرون بیاورن))د و از ه))ر قی))د و بن))د

منطقی و اجتماعی آزادش کنند. پیکاسو، جانسون، سالوادور و والی

( : سزان هدف هنری خود را در گفت))ه زرcubismکوبیسم )حجم گری-

خالصه کرده است:

بای))د هم))ه مش))هودات را ب))ا واس))طه حجم ه))ای ه))نری منظم، چ))ون

استوانه، کره و مخروط به تصویر درآورد. این ش))یوه ب))ه معن))ای لغ))وی

با اجرای پ))رده دوش))یزگان آدنی))ون توس))ط1907مکعب گری در سال

پیکاسو پایه گذاری شد. اص))ول و ض))وابط نوی))نی ک))ه مبن))ای ه))نر حجم

گ))ری ق))رار گ))رفت عبارتن))د از: بازنم))ایی واقعیت ذاتی ی))ا ادراکی و

ن))امرئی، آنچ))ه حجم گ))ری را از نق))اش متم))ایز می دارد این اس))ت ک))ه

حجم گری هنر تقلیدگری نیست، بلکه هنری اس))ت ک))ه ادراکی ک))ه می

تواند تا مرحله آفرینش تعالی یابد.

انواع هنرهای معبری ) تجسمی( : کلیه هنرهایی که در جریان آف))رینش

حس بینایی عامل اصلی باشند، را هنرهای تجسمی یا هنره))ای مع))بری

می نامیم.

همان گونه که از نام این هنرها بر می آید ادراک و احساس آنها توسط

انسان بیشتر از طریق حس بینایی انجام می گیرد، گر چه حواس دیگر

در دریافت و ادراک این گوننه هنرها سهم به سزایی دارند.

انواع هنرهای معبری عبارتند از:

نقاشی : هنر ترسیم موجودات ی))ا اش))یاء اس))ت، چ))ه ب))ه عن))وان-1

طرح سیاه قلم و چه مانند تابلو یا رنگ های طبیعت

اولین تالش انسان برای ضبط وقایع و نقل اخبار همان نقاشی های

موجود در غارها می باشند. از آغاز تمدن ب))ه وج))ود آوردن تص))اویر،

جزء جدائی ناپذیر زندگی بشر بوده، و زب))ان نوش))تاری ن))یز از همین

کار مشتق ش))ده اس))ت. ی))ک تص))ویر نقاش))ی بیگان))ه تفک))ر و تعم))ق

نقاش درباره طبیعت است.

در یک نقاشی تقریبا همه عناص))ر بص))ری مث))ل خ))ط ، ش))کل، رن))گ،

بافت، مقیاس و حجم دیده می شود.

معماری -2

هنر ساختمان بناه))ای معظم ت))اریخی و م))ذهبی اس))ت. در این ه))نر

گذشته از زیبایی برونی و عظمت باید رعایت فواید و ح))وائج درونی

نیز بشود. وجه مشترک معماری و پیکرتراشی س))ه بع))دی ب))ودن آن

است. در معم))اری موض))وع اولی))ه و اص))لی ایج))اد فض))ای بس))ته ای

است که انسان را از مخاطرات محیط محفوظ نگاه می دارد.

اولین کسانی که به فک))ر س)اختن خان)ه ه)ای متن)وع و مناس)ب زن)دگی

شهرنشینی افتادند رومیها بودند. معماری در هر جامع))ه ای تحت ت))اثیر

فرهنگ، دین و منذهب ان جامعه است. معمار باید صنعتگر ، مهنذسی،

سیاستمدار، جامع شناس و هنرمن))د باش))د. عناص))ر و تکنی))ک ه))ای ه))نر

بصری را خوب بشناسد چون اثری او خلق می کند که از لحاظ زیب))ایی

در معرض قضاوت قرار می گیرد.

عکاسی -3

دانش و هنری که براساس آن تصویر اشیاء موجود اس))ت ب))ه ی))اری

تاثیرات نور ب))ر س))طح حس))اس فیلم نقش می بن))دد و جاودان))ه می

شود.

جوزف نیپس فرانس))وی نخس))تین عکس را چ))اپ ک))رد. ی))ک تص))ویر

عکاسی به طور عمده عبارت اس))ت از عنص))ر بص))ری رن))گ و رن))گ

مایه یا سایه روشن چون که ب))ر یک))دیگر ت))اثیر متقاب))ل دارن))د س))ایر

عناصر بصری نظیر شکل، بافت و مقیاس نیز در آن وجود دارد ک))ه

در درجه دوم اهمیت قرار دارند.

سینما هنر هفتم و کامل ترین هنرهاست-4

به قول ژان کاسو در کتاب دروازه های گشوده ب))ه ق))رن بیس))تم در

مورد سینما می گوید: از این رو آخرین اختراع میکانیکی در خ))دمت

بیان واقعیت بود در خدمت علم نیز قرار گ))رفت و ب))ا چن))ان کم))الی

خدمانش را به انجام رسانید که ث)ابت ش)د س))ینما عالوه ب)ر ن)وعی

هنر بودن به علت توان و امکانات بسیار و خصوص)یاتی چن))ان وی))ژه

نه فقط در برگیرنده کلیه هنرهای دیگر است بلکه از تمامی آنها نیز

فراتر رفته. سینما ناگهان تبدیل به وسیله ای می شود بسیار دقی))ق

در عین حال شاعرانه آیینه حقیقت و رویا پرداز خالق معجزات.

صنایع دستی-5

به مجموعه ای از هنرها و صنایع اطالق می شود که به طور عم))ده

با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام قس)متی از مراح)ل اساس))ی

تولید به کمک دست و ابزار دستی محصوالتی ساخته می ش))ود ک))ه

در هر واحد آن ذوق هنری و خالقیت فکری ص))نعت گ))ر س))ازنده ب))ه

نح))وی تجلی یافت))ه و ب))ه همین عام))ل وج))ه تم))ایز اص))لی این گون))ه

محصوالت از مصنوعات مشابه ماشین و کارخانه ای می باشد.

ویژگی های صنایع دستی

عدم همانندی و مشابه با محصوالت دیگر-

قابلیت انتقال به تجربیات ، رموز و فنون تولیدی سینه ب))ه س))ینه-

استاد شاگردی

عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد-

داشتن بار فرهنگی ) استفاده طرح های اصیل، بومی، سنتی(-

انواع صنایع دستی

قلمزنی- خراطی چوب- خاتم ک))اری-–چاپ دستی- سفال و سرامیک

معرق کاری- کاشی گری

آشنایی با مبانی هنرهای نمایشی

نمایش در تعری))ف س))اده ه))نر و حرک))اتی اس))ت ک))ه ب))رای نش))ان دادن

موضوعی انجام می شود. نمایش در حقیقت یک ب))ازی اس))ت. نم))ایش

از نظر لغوی ب))ه مع))نی ب))از نم))ودن ، نش))ان دادن و م))ترادف اص))طالح

تماشا و تقلید است.

ق))رن قب))ل از میالد مط))رح5تئاتر یکی از هنره))ای در اماتی))ک اس))ت و

شد. تئاتر یکی از هنرهای نمایشی یک مجموع))ه ه))نری س))ازمان یافت))ه

است که بیش از هر چیز به متن نمایشنامه و سپس کارگران نیاز دارد

و ش))))امل ب))))ازگیری ، ص)))حنه آرایی ، مجس))))مه آرایی، موس))))یقی ،

سخنوری ، نورپردازی ، نقاشی ، معماری و ... می شود.

انواع هنرهای نمایشی عبارتنذ از:

مداحی، نقالی ، پرده خوانی ، نمایش عروسکی ، تعزیه ، سایه بازی

شواهدی وجود دارد که اسکندر هنگام حمله به ایران تعدادی نمایش))گر

ق م(323با خود همراه آورده است. )

نقالی

نقل یک واقعه یا قصه یا نثر و با حرکات مناسب در برابر جمع با هدف

سرگرم سازی و برانگیختن عواطف و احساسات بوده است. در ایران

ق))دبیم ب))ه نق))االن دهق))ان می گفتن))د. نق))االن ش))عرهای فردوس))ی

) شاهنامه( نظ))امی گنج))وی مانن))د خس))رو ش))یرین و اس))کندرنامه و ی))ا

ویس رامین فخرال))دین اس))د گرگ))انی را ب))ا ص))دای بلن))د و آهنگین می

خواندند . نق))الی عب))ارت اس))ت از خوان))دن ی))ا بی))ان وق))ایع حماس))ی ی))ا

داستان ها عشقی است که در ایران قبل از اس))الم ب))ا موس))یقی ت))وام

بوده است.

نمایش های عروسکی: شاما سایه بازی، خیمه بازی است.

در سایه بازی سایه عروسک هاست که در برابر یک منبع نور ق))رار می

گیرد و روی پرده می افت))د و این عروس))ک ه))ا از چ))رم و ی))ا از پوس))ت

شفاف ساخته می شود و با نی های نازک به حرکت در می آید.

در خیمه شب بازی )عروسک گردانی(یا تئ))اتر رو حوض))ی عروس))ک ه))ا

مستقیما حرکت داده و دیده می شوند.

و عروس))ک ه)ا ب)ا پارچ)ه ی)ا چ)وب س))اخته می ش)وند. مهم)ترین ب)ازی

عروسکی در دوره صفویه بازی شاه سلیم بوده است. در دره قاجاریه

خیمه شب بازی خالت انتقادی داشته است. تصاویر ش))بیه احم))د ش))اه

قاجار را تصویر می کردند. نمایشگران عروسک ها را ح))رکت می داده

و فردی به جای عروسک حرف می زده است و آواز می خواند.

ب))رای این ک))ار س))وتکی ب))ه ن))ام ص))غیر در ده))ان می گذاش))ته ان))د ت))ا

صدایشان زیر و نازک شود یک نوازنده اصلی با تاروکمانچ))ه می زده و

با عروسکها گفتگو کرده است که او را مرشد می گفتند. ب))ه دلی))ل این

که ادیبان و هنرمن))دان و علم))ای م))ذهبی آن را نهی می کردن))د، تح))ول

پیدا نکرد.

تعزیه

از نظر لغوی به معنی س))وگواری و برپ))ایی ی))اد ب))ود عزی))زان از دس))ت

رفته است. شبیه خوانی یا به اصطالح عامه تعزی)ه خ)وانی ، عب))ارت از

مجس))م ک))ردن و نم))ایش دادن ش))هادت ام))ا حس))ین ) ع( و ی))اران آن

حضرت و یا یکی از حوادث مرب)وط ب)ه واقع)ه ک)ربال ب))ود. این ت))راژدی

مذهبی شباهت زیادی به نمایش دینی ی))ا اخالقی داش))ت ک))ه در ق))رون

وسطی در اروپا نمایش داده می شد.

تعزیه و شبیه خوانی در ایران ریشه قدیمی دارد. در قب))ل از اس))الم در

ایران مرگ سیاوش به دست افراسیاب در سه هزار سال قب))ل نمون))ه

ای از تعزی))ه ب))وده اس))ت. رس))م ع))زاداری ام))ا حس))ین ) ع( اولین ب))ار

توسط احمد نصرالدوله دیلمی مط)رح ش))د. ک))ه ده))ه اول مح))رم رواج

پیدا کرد . هزین))ه آن را م))ردم ی))ا اف))رادی ک))ه تمکن م))الی داش))تند می

شمس))ی ب))ه دس))تور ناص))رالدین ش))اه و1248پرداختن))د. در س))ال

مباشرت درست علی خان معیر الممالک عظیم ترین تماش))اخانه هم))ه

تاریخ هنر ایران یعنی تکیه دولت به سبک معم))اری آل))برت ه))الی لن))دن

ایج))اد ک))رد. در آن دوره ش))بیه خوان))ان مع))روف عب))ارت بودن))د از مال

حسین امامخوان، میرزا غالمحسین عباسخوان ، جهانگیر مسلم خوان.

مجلس تعزیه بر پ))ا ب))ود ک))ه300در دوره ناصرالدین شاه چیزی حدود

نفر در آن شرکت می کردند.300کمترین آن

به غیر از تکیه دولت تکیه های دیگر دوره قاجار عب))ارت بودن))د از تکی))ه

نوروزخان، اسماعیل بزاز، سپهساالر، حاج میرزا آقایی، ولی خان

در دوره رضا شاه تکی))ه ب))ه دلی))ل فش))ار حک))ومت از رون))ق افت))اد و ب))ه

روستاها منتقل شد. و به قول بهرام بیضائی اگ))ر تعزی))ه غمنام))ه باش))د

این است غمنامه تعزیه.

پیتر چلکوفسکی در مورد هنر تعزیه می گوید:

در تعزیه ایران هیچ چیزساختگی و مصنوعی نیس))ت هم))ه چ))یز در عین

سادگی و سخت و طبیعی است.

تعزیه انسان را به فطرت خود باز می گرداند به غیر از تعزیه که حالت

عزاداری داشته ، ش))بیه خوانیه))ای خن))ده داری نظ))یر ع))روس ق))ریش ،

سلیمان و بلقیس و امیر تیمور و والی شام نیز اجرا می شده است.

پرده خوانی

یکی از نمایش های مذهبی بوده که همراه با نق))الی ، م))اجرای زن))دگی

خاندان پیامبر و اما حسین ، شمر و یزید روی پ))رده س))فیدی بی))ان می

متر و همراه با نقاشی5/1*) 3شد و معموال پرده ای با طول و عرض

و بیان آن مطرح بود . نقاشی قهوه خانه ای از همین سبک بود.

نمایش کمدی

شامل حاجی ف))یروز ، م))یر ن))وروزی ، غ))ول بیاب))انی، ک)ریم ش))یره ای ،

ملیجک ، حسن کچل، بیژن و منیژه ، پهلوان پنب))ه در دوره قاج))ار رواج

شد.

حکومت صفوی در ایران شیعه را به عنوان مذهب رسمی ایران اعالم

کرد و به همین حمله دلیل حمله خوانی، روضه خ))وانی ، پ))رده ب))رداری

رواج فراوان یافت. گرچه نمایش های خنده دار همراه با دسته هایی با

موزیک، رقص و تقلید در منزل اشرف رواج یافت. س))یاه ب))ازی ک))ه در

نمایش روحوضی به او قنبر می گفتند.

نمایش نامه نویسی به سبک جدید

ه ق ب))ه زم))ان ناص))رالدین ش))اه دارالفن))ون در زمین1266در س))ال

شمال شرقی ارگ

سلطنتی تهران بنا شد. در گوشه ای از آن ت))االر ب))زرگی ب))ه گنج))ایش

قریب به سیصد نفر به سبک تئاتر اروپا بن))ا گردی))د ک))ه ه))دفش اج))رای

تئاتر به سبک اروپا بود که ب))ا مخ))الفت علم))ای آن روز واق))ع ش))د. و از

طرف دیگر موسسین تئاتر در آن دورانوحشت و اختناق نمی توانس))تند

در حضور سلطان با اقتداری مانند ناصرالدین شاه نمایش))نامه انتق))ادی

و اجتماعی را به معرض نمایش بگذارند و ناچار س))عی می کردن))د آث))ار

خنده دار و حتی المقدور و بی خاصیتی برای نمایش تهی))ه کن))د ک))ه ب))ا

ذوق و سلیقه شاه سازگار باشد.

از جمله نمایش های به اجرا در آمده نمایش مردم گری))ز اث))ر مول))یر را

اجرا کردند که توسط میرزا حبیب اصفهانی ترجمه شد.

نمایش نامه گیج در سالن تئاتر ملی گراند هتل تهران اجرا شد.

میرزا فتحعلی آخوند زاده ) آخوندوف(

در ش))هر نوخ))ا1821پ))در نماش))نامه نویس))ان آذربایج))ان در س))ال

آذربایجان شوروی به دنیا آمد.

پدرش میرزا احمد تقی در اصل از مردم خافه بود که ب))ه دلی))ل ظلم و

ستم به آن شهر رفت.

وی در روسیه و شهر تقلیس آث))ار دی))درو، مول))یر و ول))تر و ب))ا پوش))گین

آشنایی داشت. داستان یوسف شاه .............

سرگذشت مرد خسیس یا حاجی ............

گروه نمایش فرهنگ ) دوره دوم مشروطیت(

افراد دارای مشاغل اداری عمده داشتند و نمایشنامه های آنان انتقادی

و سیاسی بود. ناتو، کمال و سید علی خان نصر

تئاتر ملی

که بنیانگزار آن سید عبدالکریم خان محقق الدوله بود.1329در سال

ترجمه دستخورده و تحریف شده مولیر و گوگول را اجرا می کردند.

کمدی موزیکال

به وجود آمد.1338به سرپرستی رضا شهرزاد در سال

کلوپ موزیکال

ه ق به سرپرس))تی علینقی وزی))ری در ته))ران و رش))ت1341در سال

اپراهایی را جارا کرد.

کمدی اجتماعی و انتقادی

به تقلید تئاتر اروپا و کمدی های مولیر را اج))را می ک))رد. جعفرخ))ان از

فرنگ برگشته نوشته حسن مقدم و نمایشنامه ح))اجی ..... اث))ر محم))د

حجازی را اجرا کرد.

حسن مقدم ) علی نوروز( فرزند محمد تقی احتساب المل))ک در س))ال

ش در تهران به دنیا آمد. تحصیالت خود را در ایران1277 ه ق 1316

و س))ویس ادام))ه داد. وی س))فیر ای))ران در ترکی))ه ب))ود. و ب))ه ب))ه جم))ع

آوری ..... ایران پرداخت. وی در جریان جنگ جه))انی اول عض))و انجمن

س))روش دانش و ای))ران ج))وان همک))اری داش))ت. وی مع))روف ت))رین

نمایشنامه جعفرخان از فرنگ برگشته را در دارالفن))ون اج))را ک))رد. وی

1304 سال داشت و به دلیل بیماری سل در س))ال 27در هنگام مرک

شمس))ی درگذش))ت. وی ب))ا آن))دره ژی))د، روفن روالن ، ه))انری ماس))ه

آشنایی و مراوده داشت.

نمایشنامه های موزیکال و تاریخی

بعد از باز شدن پای ب))ازیگران و نوازن))دگان قفق))ازی هنرمن))دانی مانن))د

رضا شهرزاد، رحیم زاده صفوی، سعید نفیس))ی، علیمقی وزی))ری، علی

اصغر گرمسیری عالوه بر ترجمه از زبان های خارجی آثار ایرانی مث))ل

لیلی و مجنون ، خسرو و شیرین و ن))ادر ش))اه و فتح هن))د ، سرگذش))ت

برمکیان را به وجود آوردند.

1316رض))ا کم))ال ش))هرزاد ه))زار و ی))ک ش))ب را اج))را ک))رد. در س))ال

خودکشی کرد.

شمس))ی س))ید عب))دالکریم1290ش))رکت فرهن))گ و مدرس))ه فرهن))گ

محقق الدوله تئاتر ملی را تاسیس کرد.

کمدی های مولیر و بازرس گوگول و نمایش تک پرده ای قفقازی را به

معرض تماشا می گذاشت.

سید علی نصر کمدی ایران را تاسیس کرد. جعفرخان از فرن))گ1295

برگشته حسن مقدم ) علی نوروز(

نمایش در دوره رضاشاه

جامع))ه بارب))د توس))ط اس))ماعیل مهرت))اش1305جامعه بارب))د در س))ال

تاسیس شد. مرکب از بیست نفر بودن)د. چن))د اپ)را و موس)یقی نش)اط

آور و قطعات انتقادی همراه ب))ا موس))یقی پدی))د آورد ک))ه ت))ا آن روز در

ایران بی سابقه بود.

لیلی و مجنون ف خسور و شیرین ، خیام و نمایش اوضاع اداری را ب))ا

موفقیت ب))ه م))ردم ته))ران عرض))ه داش))ت. جمعیت صص))فا توس))ط وی

تشکیل شد. احمد قدکچیان از این تئاتر بیروت آمد.

تئاتر نکیسا

تئاتر تابستانی زرتشتیان را به این1309ارباب افالطون ...... در سال

نام تاسیس کرد نادرشاه و ابومس))لم خراس))انی از کاره))ای این مرک))ز

بوده است.

دکتر مهدی نامدار، محمد حجازی، مهرتاش، گرمسیری، بایگان، ح))التی

و احمد دهقان در آن تدریس می کردند.

توسط وی تاس))یس ش))د. ک))ارگردانی1319تماشاخانه تهران در سال

این تماش))اخانه نص))رت الل))ه محتش))م، فض))ل الل))ه بایگ))ان، غالمعلی

گرمسیری، حجازی و مهندس والی بودند. هنرپیشگان معیری ، سارنگ

، بهرامی ، ایران دفتری ، ایران قادری، نقشینه بودند.

تئاتر سعادت نخستین بار زن در آن به اجرای نمایش می پرداخت.

تئاتر سعدی، کسری

تئاتر الله زار عزت الله انتظامی از آن بود.

تئاتر فردوسی را عبدالحسین نوشین پایه گذاری کرد.

جعف))ر والی، جم))ال م))یر ص))ادقی ، مه))دی قریش))ی، خلی))ل موح))د از

نویسندگان تئاتر بودند.

در زمینه تئاتر فعالیت داشت. 50 و 40غالمحسین ساعدی در دهه

اجرا کرد.1335-36علی نصیریان بلبل سرگشته را در سال

1339تئاتر آناهیتا به سرپرستی مصطفی و حس)ین اس)کوئی در س))ال

تاسیس شد.

تئاتر سنگلج تاسیس شد. پهل))وان اک))بر میم))یرد نوش))ته1343در سال

بهرام بیضایی به بهترین بابای دنیا و آثار ساعدی و اکبر رادی در آن ب))ه

نمایش درآمد.

تاسیس شد. کارگاه نمایش وابس))ته1346دانشکده هنرهای دراماتیک

به جشن هنر شیراز تشکیل شد.

شهر قصه بیژن مفید اجرا شد.1347در سال

تماش))اچی70 ت))ا 60کارگاه نم))ایش در دو راهی یوس))ف آب))اد و ح))دود

انجمن تئاتر ایران تاسیس شد.40داشت. در اواخر دهه

هنر در قرن بیست

وقتی سخن از قرن بیستم ب)ه می)ان می آی)د منظ)ور تح))ولی ه)نری در

اروپا و آمریکا می باشد.

به واقع از هنر ادوار بیشتر متفاوت اس))ت چ))ون بس))یاری20هنر قرن

از اکتشافات و اختراعات بزرگ ت))اریخ در همین ق))رن رخ داده اس))ت و

ب))افت زن))دگی بش))ر دلخ))وش تح))ولی جدی))د ق))رار گرفت))ه اس))ت. رش))د

فن))اوری و توس))عه ص))نایع و بس))ط س))ریع ارتباط))ات چه))ره جه))ان را

دگرگون ساخته و این تغییر عظیم به وضوح در ذاعقه ف))رهنگی و حس

زیبایی شناختی انسان ها تاثیر گذاشته است.

هر چه از ایام باستان به سوی امروز می آییم بر سرعت بروز رخدادها

افزوده می شود با نگ))اهی ب))ه ت))اریخ در می ی))ابیم ک))ه ح))رف کش))ف و

استخراج فلز و به کارگیری آن ب))ه عن))وان اب))زاری ن))و پس از س))نگ ت))ا

بیش از پنج هزار سال به طول انجامیده اس))ت و این وض))عیت ت))ا دوره

رنسانس ادامه داشته است.

فردیت در قرن بیستم

در قرن بیستم به ناگاه مخالفت با سنت و عرف اجتماعی که گام های

ب))ر داش))ته ش))ده ب))ود، ق))وت گرفت))ه و ف))ردیت19آغ))ازین آن در ق))رن

هنرمندان نقشی قوی تر ایفا می کند. بس))یاری از آث))ار ه))نری در ق))رن

مبنای فردی پی))دا ک))رد. اختراع))ات و اکتش))افات بس))یاری از جمل))ه20

دوربین عکاس))ی این ص))حنه را دگرگ))ون ک))رد و ب))اعث تح))ول در ه))نر

نقاشی شد.

اختراعات دیگری چون تلس))کوپ و میکروس))کوپ و تلویزی))ون و وی))دئو

چشم هنرمندان را به جهان های متفاوت گشود. و همین باعث شد ک))ه

هنرمن))دان تجس))می ب))ه رن))گ، حجم، س))طح و دیگ))ر عناص))ر تص))ویری

نم))ود پی))دا20پرداختند. حرکت و سرعت در آثار هنری جدی))د در ق))رن

کرد.

علل تغییرات مبنایی و بروز سبک های متعدد

در نتیجه تغییر جدی مبتای ه))نر، از مبن))ای ف))رهنگی و جمعی ب))ه مبن))ای

شخصی و فردی تغییراتی را در آثار هنری پدی))د آورد ک))ه م))وجب ب))روز

سبک ها و روش های متعددی شد. این تغییرات را می ت))وان تحت س))ه

عن))وان اص))لی ن))ور و رن))گ ، ش))کل ، ت))رکیب موض))وع محت))وایی م))ورد

بررسی قرار داد.

نور و رنگ -1

رتگ از ععناصر اصلی بصری است. در آثار نقاشی غربی تا قبل

نقاش))ان در انتخ))اب رن))گ از ط))بیعت پب))یروی می20از ق))رن

کردند. ولی کوشیدند تا اث))ار خ))ود را ب))ه تبعیت از طی))ف م))وزون

رنگ های موجود اطراف خود بیافرینند. مثل آثار رامبراند

فوویسم -2

عنصر رنگ و آثار نقاش))ان پیش))گام ق))رن بیس))تم ب))ونی ف))ردی و

شخص))ی گ))رفت این نقاش))ان خواس))ته ه))ای درونی خ))ود را ب))ه

انعکاس واقعیت بیرونی ترجیح دادن د. آنها با اس))تفاده پ))ر ش))ور

از رنگ تابلوه))ایی غ))یر واقعی و زمخت کش))یدند و در نمایش))گاه

پاریس به نمایش گذاشتند . منتقدین هنری به آن ها لقب1905

( به معنی دد یا وحشی است. و سبک هنری فوویسمFauresفو )

ددگری در نقاشی نام گذاری شد.

( از پیش))گامانDerainهانری ماتیس )ن))وار س))بز( و آن))دره درن )

این سبک هستند.

رنگ موی آبی و نوار سبز رنگ سطحی صاف و صیقلی به وجود

آورد.

استفاده صریح و غیر واق))ع گرایان))ه1906آندره درن آبگیر لندن

از رنگ را به کار برد. زردی آب، قرمزی کشتی، سبزی آس))مان،

بنفشی سایه ها همگی آگاهانه بوده است.

یا اتاق سرخ از هانری ماتیس نیز این گونه است.

شکل و ترکیب

ترکیب عبارت است از کشل ها و حجم های عناصر تصویری و ارتب))اط

آنها با یکدیگر.

آن چیزی که یک عکس را به صاحب عکس ش))بیه می کن))د رواب))ط این

اجزا است. روابط یعنی فاصله ها و جای قرار گرفتن. اگرفاصله چشم

ها از هم و فاصله بینی از دهان تغییر کند یا مثال دهان ب))ه ج))ای یکی از

چشم ها قرار بگ))یرد ی))ا گ))وش ه))ا ب))ه ج))ای بی))نی گذاش))ته ش))ود دیگ))ر

شباهتی نخواهیم داشت. برخی از هنرمندان در شکل، ترکیب و تناسب

دخل و تصرف کردند و سبک کوبیزم را به وجود آوردند.

کوبیسم: هصیانی بر علیه فوویسم بود. پیکاسو و پردک پیش))گامان این

به معنای مکعب اخذ شده.cubeسبک بودند. و اثر کوبیزم ریشه

کوبیستیها کوشش می کنند تا مکتب یک پدیده ) اجزاء مختلف یک شی

ء سه بعدی( را در آن واحد در یک سطح دو بعدی عرضه کند.

(1937مثل تابلو ) سر یه مرد( اثر پیکاسو و گورنیکا )-

ویلن و تخته رنگ اثر ژژبراک -

کوبیستیها به دنبال برقراری و روابط متفاوتی بین عناصر تصویری سه

بعدی بودند. یکی از انتقاداتی که برخی منتقدین و عام))ه م))ردم ب))ه این

گونه آثار داشته و دارند قابل فهم نب))ودن این نقاش))ی هاس))ت. اث))ر این

نقاشی ها پیام خاصی برای بیننده ندارد. صرفا نعمق و تجسمی هستند

در شکل، رنگ، حجم ، سطح، سایه و روشن و ترکیب

تابلو گورنیکا اثر پیکاسو

تابلو گورنیکا یکی از معروف ترین آث))ار پیکاس))و ک))ه تحت ت))اثیر ام))واج

1936تلخ ناش))ی از جن))گ و آدم کش))ی خل))ق ش))ده اس))ت. در س))ال

) موطن اصلی پیکاسو( دچار یک جنگ داخلی خانمانسوز ش))د. پیکاس))و

س))خت تحت ت))اثیر این فاجع))ه این ت))ابلو را کش))ید. این ت))ابلو آش))وب،

ناآرامی، گسیخته شدن اجزاء وحش))ت و رنج در کلیت ت))ابلو را ترس))یم

می کند.

عوامل بی شماری وجود دارند که می))ان م))ا و ی))ک اث))ر نقاش))ی ارتب))اط

برقرار می کنند . خصوصا آثاری که در قرن بیستم و ب))ا دوری از واق))ع

گرایی و طبیعت نگاری آفریده شده اند. در بسیاری از موارد ما تنها ب))ا

درک آفریننده گان آنها )هنرمندان( با آثار ارتباط برقرار می کنیم.

با ماهی گ))یری ش))بانه در بن))در1937تفاوت آثار پیکاسو، تابلو گورنیکا

. شباهت زیادی بین دو اثر وجود دارد. پیکاسو تا مدت ه))ا1939آنتیب

تحت ت))اثیر فاجع))ه گورنیک))ا ب))وده و آن گس))یختگی و آش))فتگی را در

بسیاری از آثار بعدیش چون ماهیگیری شبانه می توان مشاهد کرد. اما

در ماهیگیری شبانه زن))گ ه))ای زن))ده در کن))ار پس زمین))ه ت))یره و دیگ))ر

اجزای تصویر حالتی زنده و مهیج را القا می کند. در حالی که گورنیک))ا

با رنگ ه))ایی بی ح))ال و پژم))رده ب))ه فض))ایی دل م))رده و ب))دون حی))ات

اشاره دارد. که نتیجه جنگ و خون ریزی اس))ت. در نقاش))ی دخ))تری در

برابر آیینه شور وحال و سر زندگی را مشاهده می کنیم .

نوعی سادگی، و خامی کودکانه در آثار پیکاسو به چشم می خ))ورد ک))ه

عامه مردم این سادگی را به حساب کم ترزشی و گاه ناتوانی هنرمن))د

در ارائخه دقیق و ظریف موضوع می گذارند.

Abstract Artآبستره ) هنر انتزاعی(

ش))کل و ت))رکیب م))راتب ان))تزاعی ت))ری را پیمودن))د ب))ه این مع))نی ک))ه

هنرمندان گام های ج))دی ت))رین برداش))تند ت))ا خ))ود را از قی))د ط))بیعت و

محیط اطراف رها سازند.

و امیلی کاندینسکی با ساخت بدیه نگ))اری اولین هنرمن))د ه))نر ان))تزاعی

است. هنر انتزاعی شیوه ای از بیان تجسمی است که در آن هنرمند با

بهره گ)یری از ذه)نیت ف)ردی اجتن)اب از بازنم)ایی پدی)ده ه)ا و اش)کال

واقعی اثری می آفریند.

کاندینسکی کوش))یده اس))ت ت))ا خط))وط و رن))گ ه))ا را همچ))ون نواه))ای

موسیقی روان آزاد بگذارد.

از هنرمن))دان ان))تزاعی می ت))وان ب))ه پیت مون))دریان- م))ارک روتک))ر و

جکس))ن پ))االک و ویلهم دکونین))گ ن))ام ب))رد. این هنرمن))دان ب))ا شکس))تن

قوانین رنگ طبیعی و ترکیب بندی و تناسبات طبیعی خود را تا ح))دودی

از قیود گذشته رهانیدند.

سورنالیزم

این گروه به ج))ای کت))ار گذاش))تن و محت))وا و موض))وع ب))ه ع))الم روی))ا و

خیال ، کابوس با اشکال و ترکیب بندی های نامانوس موضوع آثار بود.

موضوع اصلی این اثار از ضمیر ناخودآگاه نشات گرفته بود.

سورنالیزم یا فراواقع گری

هنری است که از ضمیر ناخودآگاه ب))ر می خ))یزد و در جس))تجو ع))المی

فرا واقعی با استفاده از عناصر واقعی و طبیعی است.

1956 و ط))بیعت بی ج))ان جان)دار 1937س))الودار دالی مس)خ ن)رگس

خوان میرو، مارک شاگال نیز از این سبک هستند.

عصیان به هنر انتزاعی

op در ت))رکیب opا پ ارت : art مخف))ف opticalب))ه مع))نی چش))می و

د ب))ه س))رعت رواج ی))افت.1970بصری است. این شیوه از اوایل دهه

هنرمندان این سبک می کوشیدند که با استفاده از رنگ و سایه روش))ن

حس عمق میدان حرکن و حجم را در آث))ار خ))ود ایج))اد کن))د. ب))ه س))خن

دیگر آنها ب))ا مه))ارت و تس))لط ب))ر عنص))ر رن))گ و اس))تفاده اس))تادانه از

خطوط پرده ه))ایی می آفریدن))د ک))ه چش))مان بنن))دگان را می ف))ریفت.

ویکتور واز ارلی از پیشگامان این سبک است.

فتورنالیسم

در این سبک با نوعی واقع نمانی اغراق آمیز روبرو هس))تیم. هنرمن))دان

این سبک می کوشند تا در بازنمانی موضوعات ب))ا دوربین عکاس))ی ب))ه

رقابت بپردازند و از آن پیشی گیرند. آلفرد لزلی در کن))ار نقاش))ی خ))ود

.1968 و چاک کاوس تصویر خود هنرمند 1973

هنر از دیدگاه دین و مذهب

دین به مشابه اعتقاد و روش زیست و ه))نر ب))ه عن))وان تجلی کالب))دی و

مادی اعتقادات و باورها.

در طول تاریخ ارزش های دینی به عنوان تغذیه کننده هنر انسان را ب))ه

ایجاد فضا و شکل و کالبدی هدایت کرده اند.

از زمانی که انسان خ))الق خ))ویش را ش))ناخت و ب))رای ق))رب ب))ه او ب))ه

عب))ادت پ))رداخت ب))رای بی))ان مکنون))ات قل))بی خ))ویش و ب))رای ش))کل

بخشیدن به عقاید و آرمان های خود ، کالم ، شکل ، حرک))ات و تعری))ف

فضا را به خدمت گرفت. اولین آثار و مکنونات قلبی انس))ان ه))ا ه))نر و

هنر دینی بوده است. هم))ه آث))ار ه))نری قص))د ی))ا ادع))ای بی))ان زیب))ایی و

وصول به معشوق و برپایی عدالت را دارند.

دین و هنر با یکدیگر رابطه دارند همواره بدن را برای تبیین جنب))ه ه))ای

معنوی و غیر قابل بیان خویش ب))ه خ))دمت گرفت))ه اس))ت و ه))نر ن))یز ب))ا

ارتزاق از مبانی و مفاهیم معنوی دین رشد نموده است.

هنر دینی به تعبیری اعالم وفاداری انسان به عهدی است که ب))ه خ))دای

خود بسته است و همین وفاداری عامل رشد و کمال انسان است.

هنر برای نفع اقتصادی و سود گذرا اوقات فراغت و تنفس و ی))ا نف))اخر

و خود نمائی نیست.

ه))نر بی))ان زیب))ایی و تجلی کالب))دی بخش))یدن ب))ه زیب))ایی ه))ای معن))وی و

آرامش بخشیدن به روان ناآورام انسان و تعدیل کنن))ده و قاب))ل تحم))ل

کننده غربت او در این جهان مادی است.

اریک نیوتون

هر اثر هنری مشابه کودکی است که هنرمند مادر این ک))ودک و محی))ط

زندگی هنرمند پدرش می باش))د . از نظ))ر او ه))نر پ))ر اس))ت از نی))ات و

نظرات و توضیحات و بیزاری ها و پسندهای بشری که قرار به فهمیدن

هنر باشد باید نخست همه آن عوامل فهمیده ش))وند. او ه))نر را همانن))د

پیازی الیه الیه می داند که با از اله پوسته های آن هسته ای ظ))اهر می

شود که با رازهای روح بشری ارتباط دارد.

امام خمینی

هنری زیبا و پاک است که کوبنده سرمایه داری مدرن و کوبیس))م ق))رن

را ش))ام و ن))ابود کن))د. اس))الم رف))اه و تجم))ل، اس))الم التق))اط ، اس))الم

س))ازش و فروم))ایگی، اس))الم م))رفهین بی درد و در ی))ک کالم اس))الم

(30 ص 21آمریکایی باشد. ) صحیفه نور ج

دکتر شریعتی

هنر یک مقوه دی))نی اس))ت و ی))ک حقیقت متع))الی و مق))دس اس))ت ک))ه

نجات بخش بشریت است و همچنین رسالت ما فوق م))ادی و مت))الی و

صد در صد انسانی دارد.

دکتر شریعتی

هنر عبارت است از کوشش انسان برای برخ))وردار ش))دن از آنچ))ه ک))ه

باید باشد اما نیست.

صورت و معنا در هنر تجلی می کند.

حکما به چهر عالم معتقدند:

عالم طبیعت یا ناسوت-1

عالم مثال یا ملکوت-2

عالم عقول یا جبروت-3

عالم الوهیت یا الهوت-4

هنر قدسی

هنر مقدس هنری است که در آن حضور و قرب حق مش))اهده ش))ود و

دیدن آن یادآور خداوند در ذهن انسان باشد. هنر مق))دس از بطن وحی

برخاسته است. انسان به اعتبار این که خلیفه خددا است صورت الهی

دارد و همان صفاتی را ک))ه خداون))د در خلقت ب))ه ک))ار گرفت))ه اس))ت در

آفرینش هنری به کار می گیرد.

24هو الله الخالق الباری المصور له اسما الحسنی ، سوره حشر آیه

خداوند خالق باری و مصور است

هنر دینی

هنر دینی ه))نری اس))ت ک))ه ب))ا مجموع))ه حی))ات روح))انی انس))انی پیون))د

خورده اس))ت. این ه)نر مض))امین خ)ویش را از دین گرفت)ه اس))ت و ب)ه

صورت غیر مستقیم تری به اصول مذهبی اشاره دارد. )مینیاتور(

یا شمایل نگاری در دین مسیحیت ، گروه قرآن ، سرودهای مذهبی

برای هنر تعابیر دیگری از جمله هنری تجاری ، هنر بازاری ، هنر اجرا ،

هنر انتزاعی ، هنر بدوی، هنر تربیتی، هنر قومی، هنر زشت، هنر فاسد

، هنر کاربردی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

تعریف هنرمند

به فردی اطالق می شود که در یکی از رشته عای هنری ب))ه خل))ق اث))ر

) آثار( توفیق یابد که به نحوی بتوان با معیارهای تعریف شده آنها را به

عنوان اثر هنری تلقی کرد.

هنرمندان خالق اثر و هنرمندان تکرارگر

14فتبارک الله حسن الخالقین ، مومنون

آفرین بر قدرت کامل بهترین آفرینندگان

هنر معنوی و حقیقی که ماوراء الطبیعه الهام بگیرد، لباس ماده بپوشد

و انسان را به ماوراء الطبیعه ببرد و انسان تنها با سیر و س))لوک و ب))از

شدن چشم دل به درک حقایق معنوی نایل می شود ت)ا آن را ب)ه م)اده

ملبس کرده و قابل حس نموده و آن گاه خویش و مخاطبان اثر ه))نری

را به ماوراء الطبیعه هدایت نماید.

هنر رحمانی و هنر شیطانی

منشاء هنر

منفکرینی چون اسپنسر، شیلر، کانت ، کروچ))ه و غ))یره منش))اء ه))نر را

غریزه بازی

و سرگرمی می دانند. داروین نظریه زیست شناسانه می))ل جنس))ی را

منشاء هنری می دانس))تند. ع))ده ای زیب))ایی و ی))ا ج))ادو را فس))اد

هنری می دانستند.

به بیان ساده یکی از مب))انی )منش))اء( ه))نر ق)وه آفرینن))دگی و خالقی))تی

است که در انسان

به ودیعه نهاده شده است. حسب اظه))ار و ظه))ور را ن))یز ک))ه در واق))ع

همان عینیت

بخشیدن است یکی از لوازم هنر شمرده اند.

معنای دین آمده است: کیش- ملت- صیغه- شریعت- و در مقاب))ل کف))ر

قرار دارد.

اساس کلیه تعاریف در سه نمعنی خالصه می شودو

الف- از اصل آرای عربی به معنای حساب

ب- عربی خالص و معنای آن عادت یا استعمال است

ج- کلمه ای است فارسی به معنای دیانت

یا دین مجموعه عقاید موروث در باب روابط انس))ان ب))ا مب))داء وج))ودی

وی التزام بر سلوک و رفتار بر مقتضای آن عقاید

ادیان به دو دسته الهی و غیر الهی تقسیم می شوند.

انواع ادیان به دسته هایی چون ادیان توحیدی، ادی))ان اب))راهیمی، ادی))ان

ش))رک، ادی))ان آس))مانی ، ادی))ان الهی ، ادی))ان ب))دوی ، ادی))ان

اساطیری و ... تقسیم می شوند.

چهار قلمرو یا وجه اصلی دین ها عبارتند از:

وجوه فکری- عبادی- اخالقی- حقوقی

ویژگی ها و مصادیق اجمالی ده گانه دین:

وجه معنوی دین: معنویت مورد نظر عبارت از باور به ما بعد الطبیعه و

غیبت واحد معنا و ملکوت بودن عالم وج))ود اس))ت. و س))رانجام

اییمان به ابعاد خالق هستی می رسد.

وجه اعتقادی ) فکری و عقلی( : این وجه ب))ه اعتق))ادات دی))نی مرب))وط

شده و موضوعاتی همچ))ون فلس))فه و جه))ان بی))نی را در ب))ر می

گیرد. و به تعریف خداوند و انسان و عالم وجود و ارتباط آنها ب))ا

یکدیگر می پردازد.

وجه عبادی دین: مراسم- شعائر و آدابی که به صورت ف))ردی و جمعی

اجرا می شود.

وجه اخالقی دین

وجه اخالقی دین عبارت اس))ت از ریش))ه بن))دی ) اعم از فک))ر ی))ا عم))ل

عینی( به دو گروه اصلی باید و نباید ، خوب و بد، ح))رام و حالل،

موضوعاتی مانن))د راس))تگویی، حجب و حی))ا، عف))اف ، مهرب))انی ،

خشم و سایر ویژگی های نفسانی است.

هنر در لغت به معنای فن به صنعت ، علم به علم ب))ه م))وقت اس))تو در

اصطالح : هنر در تجربه انسانی روئش خاص))ی از بی))ان حق))ایق زن))دگی

است که بر عنصر تخیل استوار است.

عالمه محمد تقی جعفری در تعریف هنر می گوید: هنر یکی از نموده))ا

و جلوه های بسیار ش))گفت انگ))یز س))ازنده حی))ات بش)ری اس)ت و نم)و

هنری جایگاه تالقی روحی بزرگ که دارای نبوغ هنری اس))ت ب))ا دیگ))رر

ارواح انسان هاست و این تالقی باید هم برای روح بزرگ هنرمند مفی))د

باشد و هم برای ارواح تماشاگر.

هنر دینی یا هنر اسالمی

کشف رابطه تبلیغ دینی با هنر و ت))اثیر ه))نر و ک))ارآئی آد در تبلی))غ دی))نی

منوط به تعریف و فهم هنر دینی یا به عبارت دیگر هنر اسالمی است.

هنر اسالمی آن هنری است که تجلی معنویت و تعهد انس))ان باش))د . و

در خدمت تعالی اندیشه و عمل انسان قرار گرفته و موجب سس))تی و

انحراف در فکر و عمل او نشود. هنری که تنها در خدمت پست بوده و

تنها خدمتگزار جنبه های مادی بش))ر و احیان))ا در خ))دمت ط))اغوت ه))ا و

انسان های پست اندیشه و سس))ت عنص))ر باش))د ه))نری مبت))ذل و غ))یر

دینی محسوب می شود.

شاخص های هنر دینی عبارتند از :

باورهای اسالمی اعتقاد، ایم))ان و یقین ب))ه ف))رامین و دس))تورات-

اسالم و قرآن و اهل بیت

قداست بخشیدن به آرمان ها و اهداف مکتب اسالم -

ایجاد کننده روح نعهد و مسئولیت پذیری-

امیدواری به خداوند -

اعتقادد به والیت و تاسسی به اهل بیت علیه السالم-

داشتن بینش سیاسی و اعتقاد به مبارزه و ستیزه جویی با کف))ار-

و منافقین

داشتن روحیه امر به معروف و نهی از منکر -

اعتقاد به جاودانگی دین اسالم-

تقویت روحیه ایثارگری در جامعه ) روح حماسی(-

ایجاد روحیه شهادت طلبی-

مبارزه با اسراف و معرف گرائی-

دعوت به فطرت-

باال بردن روحیه کار و تولید-

مبارزه با فقر و فساد و متعیض-

نمایانگر بندگی خدا و آزاد کردن انسان از بندگی غیر خدا-

دعوت و تشویق به ارزش های انسانی و الهی-

داشتن زبان مردمی-

بیانگر فرهنگ تشیع -

ایجاد کننده شادابی و سرزندگی-

هنر اسالمی و ایرانی

نگارگری

قرون اولیه تا سده هفتم: از هنر نقاشی ای))ران در آغ))از دوره اس))المی

اطالعات چندانی در دست نیست اما می توان گفت که سنت تصویری

ایران در جهان اسالم تداوم یافته است. بر دیوار ک))اخ ه))ای اموی))ان در

سوریه و کاخ های عباسیان در عراق نقاشی هایی بر جای مانده اس))ت

که عمیقا تاثیر نقاشی ایرانی را نشان می دهند.

از دوران عباسی عالوه بر دیوارنگاری کاخ ها، تعداد زیادی کتاب مصور

بر جای مانده است. سنت تصویر سازی کتاب در ایران ساس))انی رایج

بود. نمونه درخشان آن را می ت))وان در کت))اب م))ذهبی ) م))انی( ب))ا ن))ام

( کتاب های مصور به دست آمده از دوران2)ارژنگ( بازیافت ) تصویر

عباسی غالبا به سده ششم و پس از آن تعلق دارن))د. و از آنج))ا ک))ه در

بغداد، پایتخت عباسیان، به تصویر درآمده اند به مکتب بغ))داد ی))ا مکتب

بین المللی عباسی شهرت یافته اند.

نقاشی های مکتب بغداد بسیار ساده و زیباست با تعداد محدود پیک)ره

انسانی و درخت و شاخه ای به عالمت طبیعت . این مکتب نقاشی ب))ر

پایه هنر ساسانی و هنر بیزانش ) روم ش))رقی( ش))کل گرفت))ه اس))ت و

حاوی دو گروه کتاب است:

کت))اب ه))ای علمی درب))اره نج))وم وفیزی))ک ک))ه تص))اویر نقاش))ی-1

همچ)ون بخش))ی از متن، مط))الب و ف))اهیم علمی را توض))یح می

دهند . مانند کتاب ذداروشناسی و خواص دارویی

کتاب های شعر و حکایت ک))ه داس))تان ه))ای دلنش))ینی را تص))ویر-2

کرده اند . مانند کتاب های معررفی چ)ون ) مقام)ات حری))ری( و

)کلیه و دمنه(

در دوران عباسی حکومت های گوناگونی بر ایران فرمان راندند

. در عهد ساسانیان و غزنویان نقاش))ی بیش))تر ب))ه ص))ورت دی))وار

(5نگار و در کاخ های سالطین وقت ارائه شد. ) تصویر

با حضور ترکان سلجوقی در ایران عناصر کهن نقاشی م))انوی و

هنر ایران با دیگ))ر در نگاره))ای ظ))روف س))فالی و نقاش))ی ه))ای

کتب خطی این دوران ظ))اهر ش))ده و آث))اری پ))رارزش ب))ر ج))ای

ب(7 الف و 7 و 6گذاشت. ) تصویر

دوران مغول

ی))وزش مغ))والن ای))ران را سراس))ر ب))ه خ))اک و خ))ون کش))ید. حمالت و

هجری656 هجری آغاز شده بود. در سال 616فتوحات مغوالن که از

و با سقوط بغ))داد ب))ه انج))ام رس))ید و حک))ومت واقعی مغ))والن ب))ا لقب

))ایلخانان(( در ای))ران ؛از گش))ت. از این پس ب))ا حم))ایت دانش))مندان و

فرهیختگان ایرانی همچون )) خواجه رشید الدین فضل الله(( بازسازی

ایران ویران آغ))از ش))د و س))نت ه))ای ه))نری و ف))رهنگی حی))اتی دوب))اره

یافت.

هج))رری قم))ری ش))رایط آمیختگی– 8حکومت ایلخانیان تا اوایل قرن

شیوه های مختلف نقاشی چون چینی، بیزانسی، بغ))دادی و ب))ودایی، ب))ا

شیوه ایرانی را فراهم آورد.

نقاشی دوران مغول از عهد ایلخانیان تا حمله تیمور مراح))ل گون))اگونی

را طی کرد و در این م)دت مک))اتب ت))ازه ه)نری پدی))دار ش))د. ت)بریز ب)ه

عنوان مرکز حکومتی ایلخانیان مح))ل ظه))ور مکت))بی اس))ت ک))ه حض))ور

دامنه دار نقاشی چینی را نشان می دهد. معتبرترین کتاب ه))ای مکتب

ه))) .ق( عبارتن))د از: )) من))افع695-)) 736 در دوران ایلخانیان )1تبریز

ه))).ق( و714 ه). ق( ، ))ج))امع الت))واریخ(( رش))یدی )695الحیوان(( )

ه).ق( که نمونه ای از آنها را در تصاویر731-737شاهنامه فردوسی )

مشاهده می کنید.10 تا 8

بخش اعظم این کتب خطی در یکی از معروف ت)رین مراک)ز ه)نری ب)ا

نام ) ربع رشیدی( تهی))ه ش))د. این مرک))ز ب))ه همت و س))رمایه شخص))ی

خواجه رشید الدین فضل الله، مورخ نویسنده کتاب چهار جلدی

جامع التواریخ و وزیر فرهیخته خان ) الجایتو( در تبریز ساخته شد.

در همین دوران شیراز که از حمل))ه بی رحمان))ه چمگ))یز مص))ون مان))ده

بود. شیوه نقاشی کهن ایران را ادامه داد و ابداعاتی چند به آن افزود.

گرچه این نوآوری ها هنر خام دستانه و ابداعی اس))ت ام))ا در ط))ول دو

سده آینده تکامل یافته، به خصوصیات وی))ژه و مس))لط نقاش))ی ای))رانی

(11بدل شد. ) تصویر

هجری در دوران جالبری حک)ومت736پس از فرو افتادن ایلخانیان در

در دو مرکز ت))بریز و بغ))داد ب))ه ک))ار خ))ود ادام))ه داد. از این پس یکی از

مهمترین مکاتب بغداد تبریز پدیدار گشت. این مکتب متعالی مجموع))ه

ای بود برگرفته از دستاوردهای مکتب بغداد ، شیراز وتبریز با نقاش))ان

برجسته ای چون ))جنید بغدادی((( معروف به سلطانی هش))ت تص))ویر

از ))دیوان خواجوی کرمانی(( که در موزه بریتانیا نگاه))داری می ش))ود

و به خط )) میر علی تبریزی(( است از آثار برجس))ته این نق))اش ن))امی

نگاه ک))رده و آنه))ا را ب))ا نقاش))ی ه))ای مکتب13 و12است. به تصاویر

( مقایس))ه کنی))د. چ)ه تف))اوت ه))ایی مب10و 9 و 8اولیه تبریز )تصاویر

بینید؟ آیا ظهور تح))والت ناگه))انی و عمی))ق را در می یابی))د؟ در نقاش))ی

های مکتب بغداد- نبریز که ب))ه مکتب جالی))ری من))یز ش))هرت دارد دیگ))ر

اثری از واقع گرایی نقاشی چینی مشاهده نمی ش))ود. در اینج))ا نق))اش

عالقه بسیاری ب))ه نم))ایش ط))بیعت ش))اعرانه دارد و تص))ویری از جه))ان

می بینید که چگونه عناصر معماری13خیالی ارائه می کند. در تصویر

به گونه ای متکامل و با اسلوبی نو به نمایش درآمده است. تمامی این

دستاوردهای نوین زمینه ای برای ظه))ور مکتب ه))رات، همچ))ون نقط))ه

اوج نقاشی ایرانی در دوره بعد را فراهم می آورد.

دوران تیموری

دوران تیم))وری امک))ان یکپارچ))ه ک))ردن دس))تاوردهای مک))اتب گون))اگون

نقاش))ی ای))رانی را ب))ه وج))ود آورد. تیم))ور نخب))ه ت))رین هنرمن))دان و

صنعتگران را از شهرهای گوناگون به سمرقند پایتخت مورد عالقه اش

فراخواند. اگر چه نسخه خطی نقاشی شده ای از س))مرقند ب))ه دس))ت

نیامده است اما در همین زمان نسخ فراوانی در ش))یراز ب))ه تص))ویر در

آمد که به طریقی بر قدرت، امکانات تصویری مکاتب پیشین را به ک))ار

( و ) ش))اهنامه14 ه). ق( ) تصویر 813-)) 814برد. ) گلچین سلطان( )

ه)))).ق( . در دوران این دو س)))لطان823اب)))راهیم س)))لطان( احتم)))اال

تیموری در ش))یراز مص))ور ش))ده ان))د و ب))ه خ))وبی نش))ان می دهن))د ک))ه

دستاوردهای مکتب جالبری چه تاثیرات شگرفی در اعتالی نقاش))ی این

دوران داشته است این مجموعه کتاب های مصور که به لحاظ س))بک و

ش))یوه ب))ا نقاش))ی ه))ای مکتب ه))رات اش))تراکاتی بی تردی))د می یابن))د.

گواهی گونه ای ارتباط و یکپارچگی سبک در دوران تیموری هستند.

مکتب هرات

ه) .ق( پسر تیمور، ه))رات را مرک))ز حک))ومت خ))ود807-850شاهرخ )

ق))رار داد و ب))ه اتفف))اق فرزن))د خ))ود ) بایس))نقر م))یرزا( هنرمن))دان و

صنعتگران فراوانی را به هرات دعوت کرد. کتابخانه بایسنقر میرزا ک))ه

هجری پای گرفت بزرگ))ترین کارگ))اه ه))نری دوران823حدودا در سال

خ))ود ب))ه ش))مار می رفت. در این کتابخان))ه ب))ه دع))وت بایس))نقر چه))ل

هنرمند خوشنویس زیر نظر رئیس کتابخان))ه یع))نی ) جعف))ر بایس))نقری(

خطاط به نام عصر تیموری به کار نوشتن نس))خه ه))ای خطی مش))غول

بودند. در این کارگاه بر رونق نفیس ترین نسخ خطی و برجس))ته ت)رین

نقاشی ها خلق شد. ) شاهنامه بایسنقری( که به خط جعفر بایس))نقری

هجری به تحریر درآمد یکی از شاهکارهای این مکتب یه شمار833در

(16می رود. ) تصویر

در این دوران عالوه ب))ر ش))اهنامه فردوس))ی آث))ار ادبی ش))عرایی چ))ون

سعدی و نظامی مورد توجه قرار گرفت و کتاب هایی چ)ون گلس)تان و

بوس))تان س))عدی، لیلی و مجن))ون و خس))رو و ش))یرین نظ))امی ب))ه قلم

نقاشان چیره دست دوران به تصویر کشیده شد.

در نقاش))ی ه))ای مکتب اول ه))رات ک))ه وی))ژگی ه))ایی ک))امال ای))رانی را

بازتاب می دهن))د هم))ه چ))یز در کم))ال اختص))ار و ص))راحت ارائ))ه ش))ده

است. ترکیب بندی ها ساده اما غنی است و جهان آرمانی نقاشی ها ،

آرام ، متوازن و شاعرانه است. پیکره ها ظریف و دقیق ترس))یم ش))ده

اند و رنگ ها غنی و هماهنک است یا نقاشان چیره دست دوران نصویر

کشیده شد.

در نقاش))ی ه))ای مکتب اول ه))رات ک))ه وی))ژگی ه))ایی ک))امال ای))رانی را

بازتاب می دهن))د هم))ه چ))یز در کم))ال اختص))ار و ص))راحت ارائ))ه ش))ده

است. ترکیب بندی ها ساده اما غنی است و جهان آرمانی نقاش)ی ه)ا،

آرام متوان و شاعرانه است. پیکره ها ظریف و دقیق تر ترس))یم ش))ده

اند و رنگ ها غنی و هماهنگ است با ترکیباتی نوینت از رنگ های تازه

(.17) تصویر

کمال الدین بهزاد و مکتب نقاشی نوین

کمال الدین بهزاد از نام آورت))رین نقاش))ان ای))رانی اس))ت ک))ه در عص))ر

تیموری می زیست. او هنرمندی خالق و نوآور است که مکتبی نوین در

نقاش))ی ای))ران پدی))د آورده و ت))اثیری ش))گرف در دوران خ))ود ب))ر ج))ای

گذاشت.

هج))ری- قم))ری در9استاد کمال الدین بهزاد در اوسط نیمه دوم قرن

هرات به دنیا آمد و اگر چه در دوران خ)ود بس))یار درخش))ید ام)ا از آث))ار

مورخان هم عصر او اطالع))اتی دقی))ق و ک))افی از نح))وه ک))ار و زن))دگی

استاد به دست می آید.

کمال الدین به))زاد همچ))ون بس))یاری از اس))اتید و هنرمن))دان ه))رات ب))ه

تبریز پایتخت صفویان انتقال می یابد و ریاست کتابخانه سلطنتی را بر

عهده می گیرد . او که در دوران شاه طهماسی نیز ریاست کتابخانه را

عه))ده دار ب))ود ب))ه ت))ربیت ش))اگردان بس))یار پ))رداخت. ب))ر طب))ق روایت

هج))ری-922) دوست محمد هروی( استاد کمال الدین بهزاد در س))ال

قمری در تبریز وفات یافت و جنب مقبره شیخ کمال خجندی ب))ه خ))اک

سپرده شد.

مکتب بهزاد در دوران ه))رات پس از آن در ت))بریز بس))یار رواج ی))افت و

نقاشان بسیاری را تحت تاثیر خود گرفت. نک))ات ن))وین مکتب به))زاد را

- ن))وآوری در مف))اهیم و مض))امین1می توان از دو زاویه بررسی ک))رد:

نقاشی به صورت نمایش جلوه های زندگی مردم کوی و بازار و نوج))ه

- ن))وآوری در عرص))ه تکنی))ک و2()) 18به ارج و منزلت انسان ) تص))ویر

شیوه کار به صورت کسب تجارب گوناگون در نحوه ترکیب بندی، رنگ

گذاری، طراحی صحیح پیکره ها، نمایش تک چهره و ح))االت و حرک))ات

(20 و 19نوین ) تصاویر

از استاد کمال الدین بهزاد آثار بسیاری یافت ش))د، ک))ه تع))دادی از آنه))ا

فاقد امضا است. از آثار بسیار با ارزش او می توان به مرتع گلشن در

ایران ، بوستان سعدی در کتابخان))ه ق))اهره و خمس)ه نظ)امی در م))وزه

(21بریتانیا اشاره کرد. ) تصویر

دوره صفویه

در آغاز حکومت صفویه، تبریز به پایتختی برگزی))ده ش))د. در این دوران

مکتب بهزاد با جذب شاگردانی بسیار ،شیوه نگاری ررایج را تغی)یر داد.

حاصل این تجربه اندوزی های تازه ، ظهور سبکی ن))وین ب))ه ن))ام مکتب

ب))ود. هم))راه ب))ا نقاش))ی برجس))ته چ))ون : ))س))لطان2ص))فوی ت))بریز

(22محمد(( ، ))آقامیرک(((، )) مظفر علی(( و ))شیخ زاده(( ) تصویر

پس از انتخاب اصفهان به پ))ایتختی در دوران ش))اه عب))اس اول مکت))بی

تازه در نقاشی پدیدار شد که مکتب اصفهان نام گرفت. این شیوه ک))ه

توسط نقاش نام آور عهد صفوی ) رض))ا عباس))ی( ب))اداع ش))د نمایش))ی

است از دوری هر چه بیشتر از مصورسازی کت))اب ه))ای ادبی و کس))ب

استقالل صفحه نقاشی.

در مکتب اص))فهان ش))یوه کهن نقاش))ی ای))رانی در زمین))ه فضاس))ازی و

نحوه ترکیب نبدی پیکره های انبود، کم رنگ شد. نمابش تک چه))ره ه))ا

و تک پیکره ها با پوشاک فاخر قوت گرفت.

فضاسازی ه))ای س))ادهف خط))وط منح))نی دلپ))ذیر، اس))تفاده از ح))داقل

رنگ، و گاه ساخت و ساز ماهران))ه بس))یاری را تحت ت))اثیر ق))رارداد. در

) ال))ف-ب-ج( س))ه نقاش))ی نس))بتا یکس))ان دی))ده می ش))ود.24تص))ویر

الف اثر رضا عباسی است که درویشی را ب))ا چ))وب دس))تی24تصویر

ج دو نمون))ه از ک))ار نقاش))انی25 ب و 24نش))ان می ده))د دو تص))ویر

است که کار رضا عباسی را با تغییراتی جزئی کپی کرده اند.

از دیگ))ر نقاش))ان مکتب اص))فهان می ت))وان ب))ه معین مص))ور ، محم))د

یوسنف و محمد قاسم اشاره کرد.

دوران زند و قاجار

نفوذ نقاشی ف))رب از اواس))ط دوره ص))فوی آغ))از ش))د. توج))ه ش))اهان

صفوی به نقاشی اروپایی، و ورود این پرده ها به عنوان تحفه به درب))ار

ایران آغازی ب))ود ب))رای تقلی))د از نقاش))ی غ))رب و آنچ))ه اص))الح ف))رنگی

(27، 26، 25سازی را به خود گرفت. ) تصاویر

این نفوذ و تقلید در دوران بعد به طرزی برجسته قوت ی))افت. توج))ه و

عالقه به طبیعت نگاری، نمایش س))ایه و روش))ن، عم)ق نم))ایی و تقلی))د

جه))ان م))ادی، نقاش))ی ای))رانی را از سرچش))مه ه))ای حقیقت گ))رایی و

(.28جهان تمثیلی فرامادی دور کرد ) تصویر

شیوه نقاشی روی بوم در دوران قاجار رواج یافت و نقاشان ب))ه تقلی))د

از آثار اروپایی دست به کار کشیدن نقاشی ب))ا رن))گ و روغن روی ب))وم

شدند. بیشترین تع))داد تابلوه))ای رن))گ روغن متعل))ق ب))ه دوران فتحعلی

شاه و محمد ش))اه قاج))ار اس))ت. تنه))ا از فتحعلی ش))اه بیش از بیس))ت

تصویر نقاشی شده بر جای مانده است که دو نمونه از آنها در تص))اویر

مالحظه می کنید.30 و 29

اگر چه تصویرگری کتاب بار دیگر در دوران قاج))ار آغ))از می ش))ود ام))ا

هرگز به توانایی های پیشین دست نمی یاب))د . ش))یوه نقاش))ی رایج این

دوران که برای تزیین قلمدان ، قاب آیینه ، جعبه آرایش و دیگر اش))یای

تزیینی به کار می رفت. نقاشی زیرالکی است . در این ش))یوه نقاش))ی

با قش)ری از روغن ) ورنی( می پوش)اندند ت)ا از آس)یب و پ)اک ش)دگی

محفوط مان))ده ف جل))وه ای ش))فاف و ب))راق ب))ه خ))ود گب))یرد. ) تص))ویر

( . در این عصر اختراع دوربین عکاسی بر آث))ار نقاش))ی ای))رانی هم31

( . این پ)یروی ک)الم از عکس در بس)یاری از32تاثیر گذاش)ت )نص))ویر

موارد راه را بر خالقیت از منشا عالم خیال بست.

کمال الملک

یکی از معروف ترین چهره های نقاشی قاجار محم)د غف))اری ی)ا کم))ال

هج)ری در خ)انواده ای هنرمن)د ب)ه دنی))ا1264الملک استو او در س))ال

آمد. عم))وی او ابوالحس))ن غف))اری ) ص))نیع المل))ک( از نقاش))ان ب))ه ن))ام

دوران قاج))ار ب))ود. محم))د غف))اری در دارالفن))ون ب))ه فراگ))یری نقش))ی

پ))رداخت. در ج))وانی ب))ه درب))ار ناص))رالدین ش))اه راه ی))افت و لقب

نقاشباشی گرفت و سپس به کمال الملک ملقب شد. او در طی س))فر

اروپا با مکاتب نقاشی اروپایی آشنا شد و این آشنایی تاثیری عمیق ب))ر

نقاشی های او نهاد. از آثار برجسته او می توان به ت))ابلو )ت))االر آیین))ه(،

(33)فالگیر بغدادی( و ) غروب شمیران( اشاره کرد. ) تصویر

در نیش))ابور در گذش))ت و در مق))بره ) ش))یخ1319کم))ال المل))ک در

عطار( در نیشابور به خاک سپرده شد.

معماری

قرون اولی))ه ت))ا س))ده چه)ارم : پس از ف)رو افت))ادن ساس)انیان س))اخت

مساجد در ایران آغاز شد. در سه ق)رن نخس))تین حک))ومت اس))المی در

ایران مساجد یه شیوه ای بسیار ساده و به پیروی از معماری ساسانی

ساخته می شد. زادگاه اولین نمونه های معماری اس))المی ای))ران را در

خراسان دانس))ته ان))د زی))را طری))ق س))اخت بناه))ای این دوران ) ش))امل

امویان، عباسیان، طاهریان و ...( به شیوه خراسانی معروف است.

در این ش))یوه ک))ه نقش))ه عم))ومی بناه))ای آن از مس))اجد ص))در اس))الم

اقتباس شده مساجد به صورت شبستانی یا چهل ستونی ساخته ش))ده

اند. این رقم تنها به معنا حضور ستون های متعددی است که گرداگ))رد

حیاط مرکزی قرار می گیرند و شبستانها و یا رواق ه)ا را می س))ازند .

قوس های به ک)ار رفت)ه در ش)یوه خراس))انی ب)ه ص)ورت بیض))ی و تخم

مرغی است که از نمونه هایی پیشین آن به عنوان مثال می توان ک))اخ

34های ساسانی ) فیروزآباد( و )طاق کس))ری( را ن))ام ب))رد. ) تص))اویر

الف- ب(

مسجد جامع فهرج: قدیمی ترین بنای به جای مانده از ص))در اس))الم در

ایران ، مسجد جامع فهرج است این مسجد که احتماال در نیمه نخست

سده اول هجری ساخته شده دارای طراحی بس))یار س))اده و بی پیرای))ه

است. حیاط کوچک مسجد از جنوب ب))ه س))ه دهان))ه شبس))تان خیم می

( طاق ه))اب این مس))جد ب))ه35شود با قوس های بیضی شکل )تصویر

پیروی از بناهای ساسانی ب))ه ص))ورت نیم اس))توانه ه))ایی اس))ت ک))ه در

( مصالح به ک))ار رفت))ه36اصطالح بدان طاق آهنگ می گویند. ) تصویر

در این بنا خشت خ))ام اس))ت. ق))وس ه))ا گچی اس))ت و دیواره)ا ب))ا گ)ل

محلی پوشیده شده است.

مسجد تاریخانه دامغان: معروف ترین بنای قرون اولیه اسالم در ایران

مسجد تاریخانه دامغان اس))ت. ت))اری در لف))ظ ت))رکی ب))ه معن))ای خ))دای

است و تارخانه به معنای خدای خانه یا خانه خ))دا ب))ه ک))ار رفت))ه اس))ت.

این بنا که بزرگ تر از مسجد جامع قهرج ساخته شده ساده و با شکوه

است و تمامی ویژگی های مس))احد ش))یوه خراس))انی را دارد: یع))نی از

حیث نقشه، عربی و از حیث ساختمان کامال ایرانی است.

مسجد تاریخانه دامغان در اواسط قرن دوم هج))ری س))اخته و در دوره

های بعد تکمیل شد و در نقشه اولیه تغییراتی صورت گرفت. ) تص))ویر

37)

از قرن چهارم تا پایان دوره س))لجوقی: از ق))رن چه))ارم نف))وذ معم))اری

کهن اشکانی و ساسانی در کار ساختمان مساجد فزونی ی))افت. از این

پس ای))وان و گنب))د ک))ه س))اخت آن از دوران اش))کانی آغ))از ش))ده و در

دوران ساس))انی رواج یافت))ه ب))ود ب))ه ص))ورت اج)زای جداناش))دنی بدن))ه

مساجد درآمد.

از سده چهارم به بعد ب))ا برداش))تن ردی))ف ه))ایی از س))تون شبس))تانها ،

ایوان و گنبد ساخته می شود و مساجد شبستانی به ایوانی ب))دل ش))ده

در دوران سلجوقی مساجد6 و اوایل قرن 5و سرانجام در اوخر قرن

چه))ار ای))وانی پدی))د می آین))د. این گون))ه مس))اجد عبارتن))د از ی))ک حی))اط

مرکزی با شبستان هایی گرداگرد آن . در میان ه))ر شبس))تان در چه))ار

طرف مسجد چه))ار ای))وان ق))رار دارد و پش))ت ای))وان جن))وبی پوشش))ی

(38گنبدی به چشم می خورد. ) تصویر

طریق ساخت بناهای این دوران که از شهرری )راز( آغاز می ش))ود ب))ه

س))ه نمون))ه از بناه))ای41 ت))ا 39ش))یوه رازی مع)روف اس))ت. تص))اویر

شیوه رازی و مهم ترین ویژگی های آن را مشاهده می کنید.

در این دوران تعداد برج مق))بره ه))ا و می))ل من))اره ه))ا از تع))داد مس))اجد

(42فزونی گرفت. ) تصاویر

( مسجد جامع اص)فهان45 و 44،) 43مسجد جامع اصفهان : ) تصاویر

یکی از کامل ترین نمونه های مساجد چهار ایوانی در ایران اس))ت. این

مسجد دارای بیس))ت س))اختمان ک)امال متم))ایز اس))ت ک))ه در دوره ه))ای

ق))رن معم))اری ای))ران را13مختل))ف ت))اریخی س))اخته ش))ده و بیش از

نشان می دهد. در هر یک از دوره های تاریخی پس از اسالم بخشی از

این مس))جد س))اخته ی))ا تغی))یر ش))ده اس))ت. از همین رو مس))جد ج))امع

اصفهان راموزه معماری ایران به شمار می آورند. از مهم ترین بناهای

شیوه رازی در این مسجد می ت))وان از گنب))د نظ))ام المل))ک و گنی))د ت))اج

الملک یا گنبد خاگی نام برد.

در ط))ول دوران گون))اگون ت))اریخی و در دوران مغ))ول ایلخ))انی ري))ال

تیموری و صفویه اثاری در این مجموعه بزرگ معماری به وج))ود آم))ده

است. یکی از زیب))اترین واح))دهای این مس))جد مح))راب گچ))بری بس))یار

نفیس))ی اس))ت ک))ه زم))ان الج))ایتو ایلخ))ان مغ))ول س))اخته ش))د و از

شاهکارهای هنر گچبری ایران محسوب می شود.

دوران مغول و تیموری

پس از حمله ویرانگر مغوالن در سراس))ر ای))ران ب))ه وی))ژه خراس))ان آن

چنان ویران شد که امکان تجدید حیات در آن ن))اممکن می نم))ود. لیکن

به ت))دبیر و همت دانش))مندان ، هنرمن))دان و معم))اران ای))رانی، تم))دن و

فرهنگ ایران بار دیگ))ر ش))کوفا ش))د. ب))ه ش))کوه و عظم))تی واال دس))ت

یافت. در دوران مغول سبکی نوین در معماری زاده شد ک))ه ب))ه ش))یوه

آذری معروف است. ش))یوه ای ک))ه در دوران تیم))وری مراح))ل رش))د و

تکوین را طی کرد.

غازان خان، مغول با پذیرش اسالم، تبریز را به پایتختی برگزی))د. او ک))ه

خود به معماری عالقه ای خاص داشت از ساخت آبنی)ه ع)الی در ت)بریر

حم))ایت ک))رد. در پرت))و حم))ایت ایلخ))ان و ت))دابیر و تالش خواج)ه رش))ید

ال))دین فض))ل الل))ه، مراک))ز ه))نری و مجتم))ع ه))ای گون))اگون پدی))د آم))د.

معروف ت))رین این مراک))ز رب))ع رش))یدی اس))ت ک))ه پیش))تر از آن س))خن

رفت. ربع رشیدی مرکزی بود برای اهل فضل، علم، معرفت و هنر، ب))ا

تع))داد قاب))ل ت))وجهی ک))اروان س))را ، مدرس))ه ، بیمارس))تان، مس))جد،

کتابخانه، کارگاه های هنری و کارخانه کاغذسازی برای تهیه کتاب ه))ای

علمی و هنری.

یک مجموعه ساختمان نیز به دستور غازان خان در غرب تبریز اح))داث

شد که به شنب غازان شهرت دارد. در این مجموعه دورازده بنا نظ))یر

بیمارس))تان، مدرس))ه، خانق))اء، کتابخان))ه، رص))دخانه و مق))بره ای رفی))ع

غازان خان ساخته شده بود. متاس))فاننه از ش))نب غ))ازان ج))ز تلی آج))ر

باقی نمانده است.

در زمان سلطان محمد خدابنده ) الج))ایتو( ش))هر س))لطانیه ب))ه وس))عت

تبریز و در چمن زارهای سلطانیه ) در حوالی زنجان ام))روزی( س))اخته

ه) .ق( گنبد سلطانیه ی))ا مق))بره الج))ایتو از مهم ت))رین704-714شد. )

بتاهای این مجموعه و یکی از باشکوه ت))رین بناه))ای س))بک آذری اس))ت

(46که همچنان باقی مانده است. ) تصویر

شیوه آذری ادامه موفق سبک رازی است. این شیوه از دوران مغ))ول

آغاز شد و در دوران تیموری ب))ه اوج کم))ال خ))ود دس))ت ی))افت. در این

شیوه گرایش و توجه معماری به نمایش هرچه رفی))ع ت))ر بن))ا اس))ت. از

این رو روش هایی در ساخت بن))ا ب))ه ک))ار ب))رده می ش))ود ت))ا احس))اس

الف- ب(47ارتفاع را هر چه بیشتر القا کند. ) تصویر

در این دوره ساخت بناهای مذهبی همچون مسجد، مدرس))ه و آرامگ))اه

بیش از بناهای غیرمذهبی مورد توجه قرار گرفت. از دیگر بناهای باقی

مانده از شیوه آذری در دوران ایلخانان مغ))ول و تیم))وری می ت))وان ب))ه

بناهای زیر اشاره کرد:

مس)جد ج)امع ورامین : این مس))جد از بناه)ای ش))اخص س))بک آذری ب))ه

شمار می رود. در ورامین قرار دارد و با گنب))د و ای))وان ه))ا چه))ار گان))ه

کشید و رفیع ، طاق نماه))ای باری))ک و بلن))د، کاش))ی ک))اری مع))رق و گچ

بری های زیبا، از اثار برجسته هشتم هج))ری ای))ران ب))ه ش))مار می رود.

(48این بنا واجد بیشترین ویژگی های شیوه آذری است. )تصویر

مسجد گوهرشاد: این مسجد ک))ه در کن))ار مرق))د حض))رت رض))ا ) ع( در

شمهد واقع است به همت همس))ر ه))نربرور ش))اهرخ تیم))وری بن))ا ش))د.

هجری و به شیوه چه))ار ای))وانی س))اخته821مسجد گوهرشاد در سال

شد. بخش های مختلف بنا از ایوان و گنبد و منازه از آجرهای لعابدار و

کاشی های معرق نفیسی پوشیده شده است. این کاش))ی ه))ا در رن))گ

بندی و ترکیب های متوازن و مناسبی از آبی فیروزه ای، آبی الجوردی،

زرد و زعفرانی ارائه شده اند. معم))ار این بن))ای پ))رآواز مانن))د بس))یاری

دیگ))ر از بناه))ای عه))د ش))اهرخ ، اس))تاد ق))وام ال))دین ش))یرازی اس))ت.

(49) تصویر

مدرسه غیاثیه: مدرسه غیاثیه از نمونه های کم نظیر معم))اری م))دارس

دوران تیموری است مدرسه ای چهار ایوانی که بلندای هر چهار ای))وان

آن به یک اندازه است و کاشی کاری معرق آن در رنگ آم))یزی و نقش

از کامل ترین و متناسب ترین نوع کاشی کاری است. این مدرس))ه ک))ه

در قریه خرگرد در سه کیلومتری خواف خراس))ان ق))رار دارد، در س))ال

هجری یعنی استاد قوام ال))دین9 و توسط دو معمار مشهور قرن 848

(50و استاد غیاث الدین شیرازی ساخته شد. )تصویر

از دیگ))ر بناه))ای مهم این دوران می ت))وان ب))ه ارگ علیش))اه در ت))بریز،

(. مجموعه بناهای حرم امام51مقبره امیر تیمور در سمرقند ) تصویر

رضا در مشهد ، مقبره سلطان بخت آغا در اصفهان ، و مزار شیخ جام

در تربت جام اشاره کرد.

دوران صفویه

از دوران ش))اه اس))ماعیل بنیانگ))ذار سلس))له ص))فویه ب))ه دلی))ل کش))ور

گشایی مداوم و تاخت و تاز ترکان عثمانی، آثاری اندک به جای مان))د و

از زمان سلطنت شاه طهماسب چندین بنا در ق))زوین دی))ده می ش))ود.

آغاز حقیقی معماری صفویه را بای))د از دوران پ))ایتختی اص))فهان ک))ه در

دیگر شهرها و نقاط ایران در دستور کار قرار گرفتو کاخ ه))ا- مس))اجد-

می))ادین- خیاب))ان ه))ا- پ))ل ه))ا- بازاره))ا- گردش))گاه ه))ا و ... یکی پس از

دیگری ساخته شد . به ویژه چهره شهر اصفهان دگرگون گشت.

در این دوران از ترئینات گوناگون در نماسازی بنا استفاده می شد. در

س))طوح وس))یعی از–بسیاری از بناها به ویژه در نماسازی های سر در

کاشی های معرق بسیار ظریف به ک))ار می رفت. این س))طوح نزئی))نی

پرک))ار ک))ه نق))وش دلپ))ذیر آن از کن))ار هم چی))ده ش))دن قطع))ات ت))راش

خورده و ظریف کاشی به دست می آید پس از چندی جای خ))ود را ب))ه

سطوح بزرگ کاشی خشتی ) هفت رنگ( می دهد ک))ه نق))وش از ابت))دا

بر روی آن به شکل دلخواه ترسیم شده و سپس ب))رای پخت ب))ه ک))وره

می رود. این سبک معماری که به شیوه اص)فهانی ش))هرت دارد ان)دکی

پیش از صفویه و از زمان قراقریونلو آغاز گش))ت. دوران اوج و ش))کوه

شیوه اصفهانی را باید در همین عصر جستجو کرد.

در دروان نخست شیوه اصفهانی یعمی در دوران ص))فویه ش))اهکارهای

هنر معماری و هنرهای ترئینی پای می گیردو کیفیت اص))یل ، ش))فاف و

غنی رنگ های درخشان در کاشی کاری ه))ای بس))یار دلپ))ذیر می ش))ود.

کیفیت مصالح به کار رفته به ویژه در معماری پایتخت هنوز مرغ))وب و

مقاوم است.

از عصر صفویه، بناهای بسیاری به یادگ))اری مان))ده اس))ت ک))ه در اینج))ا

تنها به معرفی معدودی از بناهای مشهور اکتفا می کنیم .

مجموعه نقش جهان: میدان امام ) نقش جهان( اصفهان یکی از بزرگ

هج))ری ب))ه فرم))ان ش))اه1021ترین میادین جهان اس))ت ک))ه در س))ال

( . در52 متر ساخته شد )تصویر 160 در 55عباس و در ابعادی حدود

چهار سوی این میدان چه)ار بن))ای مع))روف و ب))ا ش))کوه ق))د علم ک)رده

است. در محور شمالی- جنوبی میدان، سر در قیصریه و مس))جد ام))ام

قرار دارد. و در محور شرقی- غربی مس))جد ش))یخ لط))ف الل))ه و ک))اخ

ع))الی ق))اپور واف))ع اس))ت. در میان))ه می))دان روزگ))ار ص))فویه مس))ابقات

چوگان و تیراندازی انجام می گرفت که نقاش))ی ه))ایی از آن در دس))ت

است.

مسجد امام : مسجد ام))ام اص))فهان یکی از زیب))اترین و برجس))ته ت))رین

آث))ار ش))یوه اص))فهانی در معم))اری اس))ت. س))اخت این بن))ا ک))ه در ض))لع

هج))ری در عص))ر ش))اه102جنوبی می))دان نقش جه)ان واق)ع اس))ت از

عباس اول آغاز ش))د. اتم))ام بخش ه))ای داخلی مس))جد ت))ا دوران ش))اه

عباس اول آغاز ش))د. اتم))ام بخش ه))ای داخلی مس))جد ت))ا دوران ش))اه

عباس دوم به درازا انجامید. نام یکی از برجسته ترین معماران ای))رانی

یعنی اس))تاد علی اک))بر اص))فهانی ب))ه عن))وان معم))ار مس))جد در س))ر در

باشکوهی که با کاشی های معرق نفیسی آذین شده و در کتیبه ای ک))ه

به خط ثلث بر زمینه ای الجوردی نگاشته ششده به چشم می خورد.

جهت اصلی مسجد رو به سوی قبله و در جنوب غربی است لیکن س))ر

در اصلی بنا که مشرف ب))ه می))دان نقش جه))ان اس))ت در جهت جن))وب

واق))ع اس))ت. این تغی))یر جهت و انح))راف ب))ه گون))ه ای ماهران))ه توس))ط

ورودی بنا اصالح شده است بی آنک))ه بازدیدکنن))دگان متوج))ه این تغی))یر

جهت از سر در ورودی به صحن یا حیاط اصلی مسجد باشند. ) تصویر

53)

مسجد ب))ه ش))یوه چه))ار ای))وانی س))اخته ش))ده و در دو س))وی شیس))تان

54اصلی در جنوب مسجد، در مدرسه ق))رار دارد. گنب))د زیب))ای آن ک))ه

متر ارتفاع دارد دارای گلوگاهی کشیده بوده و از دو الی))ه ی))ا دو پوس))ته

(54مجزا تشکیل شده است. ) تصویر

کتیبه های متعددی از خوشنویسان به نام عهد ص))فویه در مس))جد ام))ام

اص))فهان ب))ه چش))م می خ))ورد. هنرمن))دانی چ))ون علیرض))ا عباس))ی-

محمدرضا امامی- عبدالباقی تبریزی و محمد صالح اصفهانی . ) تصویر

55)

مسجد شیخ لطف الله: مسجد شیخ لطف الل))ه بن)ایی اس))ت ب)ا ان)دازه

هایی کوچک، بسیار ظریف و بدون حیاط مرکزی ، گنبد به غایت زیب))ای

این مسجد به شیوه ساسانی بر روی یک اتاق چهار گوش استوار شده

هجری به اتمام رسید. برای ش))یخ لط))ف1027است. بنا که در سال

الله عالم دینی به نام عهد صفویه پرداخت شده اس))ت. در این مس))جد

بار دیگر به دلیل موقعیت قرار گرفتن س))ر در ورودی در ض))لع ش))رقی

میدان، تغییر جهتی به سوی جن))وب انج))ام گرفت))ه ت))ا گنب))د خان))ه رو ب))ه

(56سوی قبله داشته باشد. ) تصویر

کاشی کاری های مسجد شیخ لطف الله ک))ه رن))گ آبی الج))وردی در آن

بیش))تر ب))ه چش))م می خ)ورد ب))ه دو ش))یوه مع)رق و خش))تی هفت رن))گ

است. دریچه های مشبکی به صورت بسیار ماهران))ه در زی))ر س))اقه ی))ا

گلوگاه گنبد تعبیه شده که نور وارد به گنبدخانه را تنظیم و تلطی))ف می

کند. سطوح داخلی گنبدی دارای نقوش کم نظیر ترنجی است و سطح

خارجی پوشیده از اسلیم ه))ای آبی و س))فیدی اس))ت ک))ه ب))ر زمین))ه ای

(58 و 57نخودی رنگ جلوه ای خارق العاده یافته است. )تصاویر

بیشتر کتبه های به کار رفت))ه در س))طوح داخلی و خ))ارجی بن))ا ب))ه خ))ط

خوشنویس نامی عهد صفویه یعنی علی رضا عباسی است.

عالی قاپو: کاخ عالی قاپو ییک از ش))اهکارهای معم))اری غیرم))ذهبی در

شیوه اصفهانی است. این کاخ رفیع که در ربع اول قرن یازده هجری و

در دوران شاه عباس اول ساخته شد. در یعقوب در مغرب میدان امام

م))تر48واقع است. این عمارت در ش))ش طبق))ه و ارتف))اعی در ح))دود

ساخته شده است که در هر طبقه ویژگی های تزیینی خاصی به چش))م

(59می خورد. ) تصویر

طبقه ششم ویژه پ))ذیرایی ه))ای رس))می و تغم))ه س))رایی نوازن))دگان و

خوانندگان بوده است. بر دیوار ت)االر می))انی و ات)اق ه)ای اط)راف ، گچ

بری های تو خ))الی ب))ه ش))کل ظ))روف گون))اگون و ان))واع ص))راحی ه))ای

کوچک و بزرگ به چشم می خورد. این شیوه تزیینی کم نظ))یر ن))ه تنه))ا

به لحاظ بصری بسیار تاثیرگذار است. بلکه در کاهش انعکاس صوت و

(.60انتقال طبیعی نوای موسیقی نقش به سزا داشته است ) تصویر

بخشی از نقاشی های کاخ ع))الی ق))اپو، نقش قلم نق))اش ب))ه ن))ام عه))د

صفویه رضا عباس))ی و ش))اگردان او را ب))ر خ))ود دارد. متاس))فانه از این

آثار بی همانند در اثر بی توجهی بازدیدکنندگان و گذر ایام از میان رفته

(61و یا شدیدا آسیب دیده است. ) تصویر

سر در قیصریه بازار بزرگ: سر در قیص))ریه از آث))ار دوره ش))اه عب))اس

اول است که به بازار ب))زرگ راه می یاب))د. این ب))ازار در عص))ر ص))فویه

محل ارائه کااله))ای بازرگان))ان خ))ارجی و ف))روش پارچ))ه ه))ای نفیس و

گران قیمت بوده است. بر سر در ب))ازار مزب))ور ص))حنه ه)ایی از جم))گ

شاه عباس و ازبکان و نیز شکارگاه شاهی به قلم رض))ا عباس))ی نقش

بسته بود که امروزه تنها بخشی از آن بر جای مانده است.

از دیگکر اثار معروف این دوره می توان از کاخ چهلستون ، کاخ هشت

بهشت ، مدرسه چهار باغ ، سی و سه پل یا پل الل))ه وردی خ))ان و پ))ل

خواجو ن))ام ب))رد ک)ه ه)ر ی)ک بی تردی)د از ش))اهکارهای بی همت))ای ه))نر

(62معماری ایران محسوب می شوند. ) تصویر

از دیگر بناه)ای ب))ه یادمان)دنی ش))یوه اص))فهانی می ت))وان ب))ه مجموع)ه

گمجعلی خان در کرمان اشاره کرد ک))ه در دوران ش))اه عب))اس س))اخته

آب انب))ار– مدرسه- کاروان سرا- حمام –شده و شامل میدان- مسجد

و ضرابخانه است.

دوره زندیه

هجری قمری ش))یراز ب))ه پ))ایتختی برگزی))ده ش))د. ک))ریم1180در سال

خان زند که عالقه فراوانی ب))ه س))اخت ابنی))ه گون))اگون داش))ت، دس))تور

ساخت تعداد کثیری بنا را صادر کرد. مسجد وکیل- بازار وکی))ل- حم))ام

وکیل- باغ نظر و عمارت کاله فرنگی در شیراز و ای))وان تخت مرم))ر و

خلوت کریم خانی در تهران ، نمونه بناهای دوره زندیه در ایران اس))ت.

معماری زندیه ادامه شیوه اصفهانی است و می توان آن را آغاز اف))ول

معماری قلمداد کرد.

مسجد وکیل شیراز: این بنا یکی از مهم ترین و زیباترین آث))ار ب))ه ج))ای

هج))ری قم))ری س))اخته ش))د.1187مانده از دوران زندیه است ک))ه در

سر در ورودی مسجد در قسمت ش))مالی ق))رار دارد . در مقاب))ل آن در

متر( ساخته شده است که100*) 50جنوب مسجد، شیستانی وسیع )

س))تون س))نگی یکپارچ))ه ابه))تی چش))م گ))یر ب))دان بخش))یده اس))ت.48

سراسر نمای مسجد دو ایوان بزرگ شمالی و جنوبی و س))ر در ورودی

دارای کاشی ک)اری نفیس و رن)گ ه)ای فریبن)ده و چش)م ن)واز اس)ت .

(63)تصویر

دوره قاجار

نفوذ بیگانگان ک))ه از عص))ر ص))فویه آغ))از ش))ده ب))ود، در دوره حک))ومت

قاجار فزونی یافت و استقالل و تمامیت کشور را به شدت خدش))ه دار

کرد. از این پس ضعف و سستی حکومت- فرهنگ و تمدن ای))ران را در

نوردید و شیفتگی روز افزون حک))ام ب))ه تم))دن غ))ربی رخ))وت و یاس))ی

سراسری به همراه آورد و عص))ر انحط))اط ه))نر و فرهن))گ ای))ران آغ))از

شد. اگر چه استیالی انحطاط شیوه اصفهانی در معماری را به ویژه از

دوران محمد ش))اه قاج))ار دانس))ته ان))د ام))ا این سس))تی و اف))ول بس))یار

بیشتر از دوره افشار و زند آغاز شده بود در این مرحله کیفیت رنگ ها

و غنا و شفافیت کاشی ها رنگ می بازد، مصالح به ک))ار رفت))ه در بن))ا و

شیوه ساخت و ارائه تزئینات افت چشم گیری را نشان می دهد.

علی رغم ضعف معم))اری و ت))اثیر روزاف))زون ه))نر غ))رب در این دوران

هنوز در گوشه و کن))ار کش)ور نش))انه ه)ایی از ادام))ه ش))یوه پیش)ین ب)ه

چشم می خورد و ما حصل آن ساخت بناه)ای درخش)انی اس)ت نظ)یر:

مدرسه آقا بزرگ در کاشان و مجموعه منازل مس))کونی در اص))فهان ،

کاشان، نایین و یزد.

بناهای فراوانی نیز ار دوره قاجار در تهران وجود دارد. از دیگر بناه))ای

معروف این دوره می توان ب))ه عم))ارت گلس))تان و مدرس))ه سپهس))االر

اشاره کرد.

هج))ری- قم))ری و در1290عمارت گلستان: این عمارت بزرگ ک))ه در

باغ گلستان ساخته ش))د ش))امل: ت))االر م))وزه، ت)االر آیین))ه ، ت)االر ع)اج ،

و ب))ه تقلی))د از1293سفره خانه و تاالر برلی))ان اس))ت. ت))االر م))وزه در

موزه های بزرگ اروپا ساخته شد. بدین ت))رتیب نخس))تین م))وزه دول))تی

ایران شکل گرفت. از دیگر بناهای مورد در باغ گلس))تان می ت))وان ب))ه

شمس العماره در ضلع شرقی . کاخ ابیض در ض))لع غ))ربی ب))اغ اش))اره

( 64کرد. ) تصویر

مسجد و مدرسه سپهساالر )مدرس))ه ع))الی ش))هید مطه))ری( مس))جد و

قم))ری ب))ه همت م))یرزا– هج))ری 1296مدرس))ه سپهس))االر در س))ال

حسین خان سپهساالر جنب کاخ سپهساالر ساخته شد . این مسجد ک))ه

در زمان خود بزرگ ترین مس))جد ته))ران قلم))داد می ش))د بن))ایی اس))ت

چهار ایوانی با ایوان هایی رفیع و گنبدی زیب))ا در جبه))ه جن))وبی ب))ر روی

مناره های چند گانه مسجد، سطوح کاشی هایی با نقش ه))ای هندس))ی

در کنار کاشی هایی قرار دارند که اغلب تص))اویری از من))اظر گون))اگون

را تا قسمت فوقانی گلدسته ها پوشانده اند. نقوش کاشی های این بنا

بس))یار متن))وع و چش))م ن))واز اس))ت و ش))امل نق))وش هندس))ی، نقش

گلدانی ، اسلیمی ، گل و بته ، شاخ و برگ و نقوشز ط))بیعت گرایان))ه و

(68 تا 65مناظر و مرایا به شیوه نقاشی غربی می باشد. ) تصاویر

با کاشی های معرق و حجاریهای سنگی مزین شده است. حج))ره ه))ا ،

من))اره ه))ا، کتابخان))ه ، مکنب خان))ه، آب انب))ار و دیگ))ر قس))مت ه))ا این

مجموعه را در زمره یکی از بزرگترین و زیباترین بناهای عهد قاج))ار در

تهران قرار داده است.

از دیگ))ر بناه)ای مهم این دوران در ته)ران می ت)وان ب)ه قص))ر قاج)ار ،

قصر فیروزه، نگارستان ، مسجد سلطانی ، مدرسه دارالفن))ون ، قص))ر

دوشان تپه ، بازار بزرگ و تکیه دولت اشاره کرد.

با تغییر سلطنت قاجار و روی کار آمدن سلس))له پهل))وی و ب))ه واس))طه

عالقه وافر رضاخان به طریق زندگی اروپاییان الگوبرداری های عمی))ق

تری از شیوه شهرسازی و معماری غرب آغ))از ش))د و ب))ه وی))ژه ته))ران

چهره اروپایی به خود گرفت . از این پس ب))ا ورود مهندس))ین اروپ))ایی،

بناهای مدرن رشد یافت و بیمارستان ها، بانک ها ، وزارتخانه ه))ا، ک))اخ

ها ، مراکز و سازمان های دولتی و سرانجام ، خانه ه)ای مس))کونی ب))ه

شکل و اسلوب معماری غربی ساخته شد.