romeo j. soriano panimulang linggwistika
TRANSCRIPT
ARALIN ___ KAHULUGAN NG PONEMIKA
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Layunin:
1. Nakapagbibigay ng mga ideyang may kaugnayan sa ponemika.
2. Naibibigay ang mga angkop na kahulugan ng ponemika.
3. Natutukoy kung tama o mali ang mga impormasyon.
Pagsasanay 1
Panuto: Magbigay ng mga ideyang may kaugnayan sa
ponemika. Isulat ang sagot sa ibaba.
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
PONEMIKA
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 2
Panuto: Magbigay ng tatlong kahulugan ng Ponemika. Isulat
ang sagot sa mga larawan sa ibaba. ( 5 puntos bawat
sagot)
Pangalan: __________________________ Petsa: ____________
1.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Kurso/Taon/Seksyon: _________________ Iskor: __________
Pagsasanay 3
Panuto: Iguhit ang simbolong ito sa patlang kung ang
isinasaad ng mga impormasyon ay tama at kung mali
ay iguhit naman ang simbolong ito (5 puntos).
__________ 1. Ang ponemika ay isang paraan ng pag-aaral ng
tunog.
__________ 2. Ang pag-aaral sa tunog ay mahalaga subalit hindi
masyadong mahalaga sa mga mag-aaral at guro.
__________ 3. Ang mga guro ng Filipino ay kailangang magkaroon
ng sanligang kaalaman sa anumang bagay lalo na sa
pag-aaral sa mga makahulugang tunog na ginagamit
sa pagsasalita.
___________4. Ang pag-uuri-uri sa iba’t-ibang makahulugang tunog
na ginagamit sa pagsasalita ay walang kaugnayan sa
ponemika.
__________ 5. Ang mga makahulugang tunog ay tinatawag na
morpema.
ARALIN ___
MAKAHULUGAN AT DI-MAKAHULUGANG MGA TUNOG
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Layunin:
1. Natutukoy ang mga mahahalagang impormasyon sa mga
inilalarawan sa mga pahayag.
2. Naibibigay ang mga mahahalagang na detalye na may
kaugnayan sa makahulugan at di-makahulugang mga tunog.
3. Natutukoy ang mga tunog ng mga salita kung makahulugan o di-
makahulugan mula sa mga inilalarawan ng mga naibigay na
pahayag.
Pagsasanay 4
Panuto: Tukuyin at ayusin ang “rumbled word”. Isulat sa
kahon sa ibaba ang sagot.
1. Ito ang iba pang tawag sa mga di-makahulugang mga tunog.
2. Ito ang iba pang tawag sa mga makahulugang mga tunog.
EOONTPKI
Sagot:
3. Ito ang naghuhudyat na may tunog o mga tunog na nakukulong ng
mga braket na di-ponemiko.
4. Ito ang unang-unang ginagawa ng isang dalubwika kapag sinusuri
niya ang lahat ng iba’t-ibang tunog na kanyang naririnig sa mga
nagsisipagsalita ng nasabing wika.
5. Ito ang naghuhudyat kapag ang mga tunog na nakukulong ng mga
pahilis na guhit ay tiyak na mga ponemiko.
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
OPIMENOK
Sagot:
LATATAGAP
TARSNRKPIONGSY AMPNOPEKOTI
Sagot:
Sagot:
SYONGTARSNRKPI KOMIPONEPMA
Sagot:
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 5
Panuto: Magbigay ng mga salita o detalye na may kaugnayan
Sa mga makahulugan at di-makahulugang mga tunog
Isulat sa mga kahon ang sagot.
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
MAKAHULUGAN DI-MAKAHULUGAN
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 6
Panuto: Tukuyin kung ang mga sumusunod ay mga makahulugan o di- makahulugang mga tunog ng mga salita. Isulat sa kahon sa ibaba ang iyong sagot.
1. kape-cafe 6. tila-tila
2. mesa-misa 7. pormal-formal
3. sue-zoo 8. pala-bala
4. bansa-banta 9. aso-uso
5. zigzag-sigsag 10. pana-bana
ARALIN ___
PARES-MINIMAL
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Layunin:
1. Nakabubuo ng mga pares –minimal buhat sa mga “rumbled word.”
Pagsasanay 7
Panuto: Ayusin ang mga sumusunod na “rumbled word” upang makabuo ng mga pares-minimal. Isulat ang sagot sa ibaba. (20 puntos)
1. gpaih spagi
2. rmoa arum
sbaa
amat3. amad
4. apas
7. aymad
4. apas
kyama
5. ayhab uhayb
6. sou aos
8. gayla gayta
ARALIN ___
9. msae
10. upos
sami
psoo
1.
2.
3.
4.
5.
6.
8.
7.
9.
10.
KANYA-KANYANG KALIGIRAN
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Layunin:
1. Natutukoy kung ang mga salita ay may kaligiran.
Pagsasanay 8
Panuto: Tukuyin kung ang mga sumusunod na salita ay may kaligiran o wala. Isulat ang K kung may kaligiran at WK kung walang kaligiran. Isulat ang sagot sa mga Kahon sa ibaba.
ARALIN ___
1. tila-tela
2. asal-tasa
3. loro-lolo
4. pala-alab
5. ulap-puti
6. puso-poso
7. laga-tasa
8. sabaw-sabay
10. sira-sera
9. haba-basa
MALAYANG PAGPAPALITAN
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Layunin:
1. Nakapagbibigay ng mga salitang malayang nagpapalitan ng
dalawang ponema nang hindi nagkakaroon ng epekto sa kahulugan
ng salita.
Pagsasanay 9
Panuto: Magbigay ng labindalawang (12) halimbawa ng mga
salitang malayang nagpapalitan ng dalawang ponema
nang hindi nagbabago ang kahulugan ng salita. Isulat
ang sagot sa kahon sa ibaba.
Halimbawa:
u-o pinanunuod
pinanunood
ARALIN ___ANG ALOPONO
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Layunin:
1. Natutukoy ang mga mahahalagang impormasyon sa mga
inilalarawan ng mga pahayag.
2. Naibibigay ang tatlong katangian ng alopono.
3. Nakikilala ang apat na alopono ng ponemang /t/ sa Ingles
(Buchanan 1963); aspirado, di-aspirado, pigil at tap.
Pagsasanay 10
Panuto: Tukuyin kung ano ang inilalarawan ng mga
sumusunod na pahayag. Piliin ang sagot sa kahon
at isulat ang sagot ibaba.
PAGPIPILIAN NG SAGOT
Aspirado spectrogram
Tono bargram
Tap pigil
Punto alopono
Artikulasyon di-aspirado
Paglalagyan ng Sagot
1.
5.
3.
2.
6.
4.
1. Isang sensitibong instrumentong maaaring gamitin lamang upang mapatunayan ang pagkakaiba-iba sa bigkas ng /t/.2. Ito ang tawag sa alopono ng ponemang /t/ sa Ingles kapag ang /t/ ay sumusunod sa /s/.3. Ang pangkat ng mga tunog na itinuturing na halos magkatulad sa isang wika.4. Ito ang tawag sa alopono ng ponemang /t/ sa Ingles kapag ang /t/ ay nasa pusisyong inisyal.5. Ito ang tawag sa alopono ng ponemang /t/ sa Ingles kapag ang /t/ ay nasa pagitan ng dalawang patinig.6. Ito ang tawag sa alopono ng ponemang /t/ sa Ingles kapag ang /t/ ay nasa pusisyong pinal.
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 11
Panuto: Ibigay ang tatlong katangian ng alopono. Isulat
ang sagot sa mga larawan sa ibaba.
1.1.
3.3.
2.2.
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 12
Panuto: Tukuyin ayon sa apat na alopono ng ponemang
/t/ sa Ingles (Buchanan 1963) kung ang mga
salita ay aspirado, di-aspirado , pigil at tap.
Isulat ang A-kapag aspirado at DA-di-aspirado,
P-pigil at T-tap.
1. stole
2. bitter
3. stop
4. tin
5. stand
6. water
7. mint
8. tip
9. butter
10. sit
ARALIN ___ANG PONEMA
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Layunin:
1. Nakapagbibigay ng mga salitang may kaugnayan sa ponema.
2. Naibibigay ang tamang katuturan ng sumusunod na salita upang
mabuo ang graphic organizer.
3. Naipapaliwanag ang mga parirala buhat sa kahulugan ng ponema
mula kay Gleason.
4. Naipapaliwanag ang apat na ponemang suprasegmental.
Pagsasanay 13
Panuto: Magbigay ng mga salitang may kaugnayan sa ponema. Isulat sa larawan sa ibaba.
PONEMA
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 14
Panuto: Ibigay ang angkop na katuturan ng mga hinihingi ng sumusunod na salita upang mabuo ang graphic organizer.
Ponema/Phoneme
phone eme
1. 2.
Morpema/morpheme
morph 3.
4. makahulugan
allo 6.
5.
tunog7.
8.
morph9.
10.katulad
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 15
Panuto: Ipaliwanag ang mga parirala buhat sa kahulugan ng
ponema mula kay Gleason.
1. Ang ponema ay isang grupo ng magkakahawig na tunog.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Na magkakatulad sa punto at paraan ng artikulasyon.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.3. May kanya-kanyang sistema ng distribusyon.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.4. Sa Wikang pinag-uusapan.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 16
Panuto: Ipaliwanag ang apat na ponemang suprasegmental.
Isulat ang sagot sa mga larawan.
1.Haba ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Tono________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Antala________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Diin________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ARALIN ___ANG MORPEMA
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Layunin:
1. Nakapagbibigay ng mga salitang may kaugnayan sa salitang
morpema.
2. Natutukoy kung tama o mali ang mga pahayag.
3. Nakapagbibigay ng mga halimbawa sa mga uri ng
pagbabagong Morpoponemiko.
Pagsasanay 17
Panuto: Magbigay ng mga salitang may kaugnayan sa morpema. Isulat ang sagot sa larawan sa ibaba.
Morpema
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 18
Panuto: Tukuying kung tama o mali ang mga pahayag tungkol
sa morpema.Isulat ang salitang LANGIT kung tama at
kung mali naman ay isulat ang LUPA. Isulat ang sagot
sa larawan sa ibaba.
1. Sinasabing ang morpema ay naiiba sa
ponema sapagkat may mga morpema na
may kahulugan kahit na nag-iisa.
2. Ang pagkilala sa mga morpema ng isang wika ay hindi madali kung alam ng nagsusuri ng wika.
3. Ang isang karaniwang paraan ng pag-alam ng mga morpema ng isang wika ay ang pagkuha ng sapat na daming mga salita na nagkakatulad sa ginagampanang bahagi sa pananalita.
4. Ang bawat wika ay may sariling sistema sa pagbubuo ng mga salita.
5. Ang morpema ay binubuo ng isa o higit pang alopono.
6. Masasabi na ang ponema ay morpema rin.
7. Ang morpema ay mauuri sa dalawang klase ang salitang –ugat at panlapi.
8. Ang morpema (mo) ay hindi malayang morpema.
9. Hindi natin masasabing morpema ay isang pantig.
10. Ang nakalaing morpema (bound morpheme) ay maaari ring tawaging di-malayang morpema.
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Pagsasanay 19
Panuto: Magbigay ng mga halimbawa ng mga uri ng pagbabagong
Morpoponemiko.
1. ASIMILASYON
Parsyal-Halimbawa___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ganap-Halimbawa ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. PAGPAPALIT NG PONEMA
A.) D – R ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________B.) O – U ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. METATESIS
H – N ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. PAGKAKALTAS NG PONEMA
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ARALIN ___MGA NOTASYONG O SIMBOLONG ATING GINAGAMIT
Pangalan: __________________________ Petsa: __________
Kurso/Taon/Seksyon: _______________ Iskor: __________
Layunin:
1. Naipapaliwanag ang mga simbolong o notasyong gingamit.
2. Naiguguhit ang tamang simbolo o notasyong ating ginagamit.
Pagsasanay 20
Panuto: Tukuyin ang mga simbolong nailalarawan at pagkatapos ay iguhit ang simbolo. Isulat ang sagot sa mga larawan.
Transkripsyong ponetiko:___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Simbolo: _______________
Notasyong morpemiko:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Simbolo: _______________
3. Notasyong Panipi:___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Simbolo: _______________
Notasyong Asteris: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Simbolo: _______________
5. Notasyong Impit na tunog : ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Simbolo: _______________
Notasyong Tutuldok : ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Simbolo: _______________
Answer:Punto ng Artikulasyon
- inilalahad kung saang bahagi ng bibig nagaganap ang saglit na pag-abala ng papalabas ng hangin sa pagbigkas ng isang katinig.
Mga Punto ng Artikulasyon:
1. Panlabi - /p,b,n/
2.Pangngala-ngala (palatal) - /y/
-Pangngala-ngala (velar) - /k,g,h,w/
Transkripsyong ponemiko:___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Simbolo: _______________
Notasyong salin kahulugan:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Simbolo: _______________
3. Glottal
-paimpit
-pasutsot
5. Panggilagid - /s,l,r/
6. Pangngipin - /t,d,n/
Answer:Paraan ng Artikulasyon
-naiilarawan kung paanong lumalabas ang hinihinga (sa bibig o ilong) sa pagbigkas ng isang katinig.
Mga Paraan ng Artikulasyon:
1. Pasara - /b,t,k,p,d,g/
2. Pailong - /m,n,ng/
3. Pasutsot - /s,h/
4. Pagilid - /l/
5. Pakatal - /r/
6. Malapatinig - /w,y/