rola stresu w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów
DESCRIPTION
Anna Jędryka – Góral Instytut Reumatologii Warszawa. Rola stresu w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów. STRES. człowiek. chorob a. dobry. fizjologi a. ostry. Life stress. eksperymen t. STRES. przewlekły. praca zawodowa. zwierzę. psyc hologia. zły. Stres ostry. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Rola stresu w patogenezie Rola stresu w patogenezie reumatoidalnego reumatoidalnego zapalenia stawówzapalenia stawów
Anna Jędryka – Góral
Instytut Reumatologii
Warszawa
STRESSTRES
choroba
ostry
eksperyment
praca zawodowa
psychologiazły
zwierzę
przewlekły
Life stress
fizjologia
dobryczłowiek
STRES
Stres Stres ostryostry
Stres przewlekłyStres przewlekły (?) (?)
Stres przewlekły Stres przewlekły
Parlament Europejski ws. stresu …
Wspólnotowa strategia na rzecz bhp na lata 2007-2012 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 stycznia 2008 r.
Parlament Europejski …
18. zwraca uwagę na udowodniony naukowo związek pomiędzy wzrostem poziomu stresu w miejscu pracy a wynikającymi z niego chorobami, szczególnie w zakresie chorób przewlekłych, chorób serca i układu krążenia oraz chorób układu mięśniowo-szkieletowego
O czymO czym bedziemy bedziemy mówić?mówić?
Pojęcie stresu – wczoraj i dziśPojęcie stresu – wczoraj i dziś Stres psychologicznyStres psychologiczny Stres w chorobach Stres w chorobach
reumatycznychreumatycznych Stres chorego na r.z.s.Stres chorego na r.z.s. Coping – Coping – radzenie sobie ze radzenie sobie ze
stresemstresem Zarządzanie stresem - Zarządzanie stresem -
przykładyprzykłady
Próby klasyfikacji Próby klasyfikacji stresu stresu
M. M. Widerszal-Bazyl (2002Widerszal-Bazyl (2002)
Stres jako Stres jako bodziecbodziec
Stres jako Stres jako reakcjareakcja
Stres jako rStres jako relacjelacja a mmiięędzy dzy jednostką jednostką
a otoczeniem a otoczeniem
„„niespecyficzną reakcję niespecyficzną reakcję organizmu na wszelkie organizmu na wszelkie niedomaganianiedomagania””
Hans Hans SelyeSelye(1974)(1974)
Stres psychologiczny Stres psychologiczny S. Lazarus, S. Folkman S. Lazarus, S. Folkman (1984)(1984)
„ … „ … jest szczególną relacją miedzy jest szczególną relacją miedzy osobą a środowiskiem, osobą a środowiskiem,
którą osoba ocenia jako którą osoba ocenia jako nadwyrężającą jej zasobynadwyrężającą jej zasoby
i zagrażającą jej dobrostanowi”i zagrażającą jej dobrostanowi”
Stres psychologiczny – Stres psychologiczny – fizjologiafizjologia
Stres psychologiczny (kora mózgowa)Stres psychologiczny (kora mózgowa)
Podwzgórze/ układ limbicznyPodwzgórze/ układ limbiczny
Odpowiedź na stres = uwolnienie w Odpowiedź na stres = uwolnienie w cun i oun neurotransmiterów cun i oun neurotransmiterów (norepinefryna) i hormonów (kortyzol)(norepinefryna) i hormonów (kortyzol)
Immunoregulacja, percepcja bóluImmunoregulacja, percepcja bólu
Emocjonalizacja Emocjonalizacja stresu: eustress? stresu: eustress?
distress?distress?
Stres psychologiczny w Stres psychologiczny w chorobach reumatycznych chorobach reumatycznych R.H. Straub, M. R.H. Straub, M. Cutolo (2006) Cutolo (2006)
Czynniki decydujące o wpływie stresu p. Czynniki decydujące o wpływie stresu p. na przebieg ch. r.:na przebieg ch. r.:
CzasCzas IntensywnośćIntensywność Układ odpowiedzi na stresUkład odpowiedzi na stres CopingCoping Rodzaj stresuRodzaj stresu
Następstwa i koszty Następstwa i koszty r.z.s.r.z.s.
Biologiczne skutki Biologiczne skutki choroby:choroby:
bólból sztywnośćsztywność zmęczeniezmęczenie deformacja deformacja niepełnosprawność niepełnosprawność
fizycznafizyczna
Koszty:Koszty: ekonomiczne ekonomiczne Koszty Koszty
(psycho)(psycho)społeczne: społeczne:
jjakość życia akość życia
chorego, jego rodziny i chorego, jego rodziny i przyjaciółprzyjaciół
Psychospołeczny wymiar Psychospołeczny wymiar r.z.s.r.z.s.
bólból
++
niepełnosprawność niepełnosprawność
+ +
zależność od innych osób zależność od innych osób
= =
stres psychologicznystres psychologiczny
Stresory Stresory chorego nchorego naa r.z.s.r.z.s.
Związane z chorobąZwiązane z chorobą bólból ograniczenie ograniczenie
funkcjonalnefunkcjonalne zależność od innych osóbzależność od innych osób deformacje deformacje nieprzewidywalnośc nieprzewidywalnośc
chorobychoroby depresjadepresja niepokójniepokój
Nie zwiazane z chorobą Nie zwiazane z chorobą osobowośćosobowość ważne wydarzenia ważne wydarzenia
życioweżyciowe codzienne kłopotycodzienne kłopoty utrata zarobkówutrata zarobków
Stres psychologiczny w Stres psychologiczny w chorobach reumatycznych – c.d.chorobach reumatycznych – c.d.
Stres psychologiczny (kora mózgowa)Stres psychologiczny (kora mózgowa)
Podwzgórze/ układ limbicznyPodwzgórze/ układ limbiczny
Odpowiedź na stres = uwolnienie w Odpowiedź na stres = uwolnienie w cun i oun neurotransmiterów cun i oun neurotransmiterów (norepinefryna) i hormonów (kortyzol)(norepinefryna) i hormonów (kortyzol)
Immunoregulacja, percepcja bóluImmunoregulacja, percepcja bólu
Stres psychologiczny w Stres psychologiczny w r.z.s.r.z.s. R.H. Straub, M. R.H. Straub, M. Cutolo (2006) Cutolo (2006)
Przewlekły Przewlekły distressdistress w r.z.s. powoduje: w r.z.s. powoduje:
1.1. upośledzenie osi HPAupośledzenie osi HPA
zmiana w odpowiedzi na stres izmiana w odpowiedzi na stres i
uwalnianiuwalnianiaa kortyzolu kortyzolu
Stres psychologiczny w r.z.s. – Stres psychologiczny w r.z.s. – c.d.c.d.
2.2. liczby receptorów beta andrenergicznych na liczby receptorów beta andrenergicznych na
powierzchni komórek powierzchni komórek immunologicznychimmunologicznych
czynnościowy receptorów alfaczynnościowy receptorów alfa aandrenergicznych na powierzchni komórek ndrenergicznych na powierzchni komórek immunologicznychimmunologicznych
produkcji IL - 6produkcji IL - 6
Stres psychologiczny w r.z.s. – Stres psychologiczny w r.z.s. – c.d.c.d.
3. 3. shiftshift adrenergiczny beta alfa adrenergiczny beta alfa
norepinefryna norepinefryna immunosupresyjny wpływ na immunosupresyjny wpływ na makrofagi, neutrofile i komórki makrofagi, neutrofile i komórki NKNK
Stres psychologiczny w r.z.s. – Stres psychologiczny w r.z.s. – c.d.c.d.
4. 4. centralne „uczulenie” dróg centralne „uczulenie” dróg
przewodzenia bólu przewodzenia bólu
percepcji bólupercepcji bólu
Stres psychologiczny w Stres psychologiczny w r.z.s. r.z.s. a immunoregulacja a immunoregulacja M.C. Davis et.al. (2008) M.C. Davis et.al. (2008) , , A.H. Miller (2008)A.H. Miller (2008)W sytuacji przewlekłego stresuW sytuacji przewlekłego stresu::
mnniejszmnniejszaa wrażliwoś wrażliwość ć komórek komórek immunologicznych na sterydy jest immunologicznych na sterydy jest następstwemnastępstwem zmian czynnościowych zmian czynnościowych receptora receptora dla glikokortykosterydów dla glikokortykosterydów (GR) (GR)
Coping – Coping – radzenie sobie radzenie sobie ze stresem ze stresem R. Lazarus, S. R. Lazarus, S.
Folkman (1984)Folkman (1984)„ „ Coping Coping – to wszelkie, zarówno – to wszelkie, zarówno
poznawcze jak i behavioralne akty poznawcze jak i behavioralne akty działania człowieka, działania człowieka,
mające na celu redukcjmające na celu redukcjęę, ujarzmienie lub , ujarzmienie lub tolerowanie określonych zewnętrznych tolerowanie określonych zewnętrznych lub wewnętrznych wymagań lub wewnętrznych wymagań
ocenianych przez jednostkę jako ocenianych przez jednostkę jako obciążające, lub przekraczające jej obciążające, lub przekraczające jej zasoby”zasoby”
Formy i rodzaje Formy i rodzaje copingucopingu skoncentrowany na emocjachskoncentrowany na emocjach skoncentrowany skoncentrowany na problemiena problemie
biernybierny czynnyczynny
habitualny habitualny aktualnyaktualny
Style (sposoby) radzenia Style (sposoby) radzenia sobie ze stresemsobie ze stresem S. Lazarus, S. S. Lazarus, S.
Folkman (1984)Folkman (1984) dystansowanie siędystansowanie się konfrontacjakonfrontacja planowe rozwiązywanie problemuplanowe rozwiązywanie problemu pozytywne przewartościowaniepozytywne przewartościowanie samokontrolasamokontrola przyjmowanie odpowiedzialnościprzyjmowanie odpowiedzialności poszukiwanie wsparcia społecznegoposzukiwanie wsparcia społecznego ucieczka – unikanieucieczka – unikanie
Emotional regulation predicts change of Emotional regulation predicts change of perceived health in patients with RA.perceived health in patients with RA. H.H. von Middendorp et al.. Ann Rheum Dis von Middendorp et al.. Ann Rheum Dis 2005;64:1071-10742005;64:1071-1074
Zorientowanie na emocjeZorientowanie na emocje - - wartościowanie wartościowanie emocji i ich stała obecność w życiu codziennym łącznie emocji i ich stała obecność w życiu codziennym łącznie z wpływem na podejmowane decyzje:z wpływem na podejmowane decyzje:
dobrego nastrójudobrego nastróju
Niejasność emocji Niejasność emocji – – nieniezdolność rozpoznawania, zdolność rozpoznawania, nazwania i wyrażania emocji + wieloznaczność emocji:nazwania i wyrażania emocji + wieloznaczność emocji:
aktywność chorobyaktywność choroby (subiektywna (subiektywna
ocena)ocena)
Activity loss and the onset of depressive Activity loss and the onset of depressive symptoms.symptoms. P.P. Katz and E.H.Yelin. Arthritis Rhuem P.P. Katz and E.H.Yelin. Arthritis Rhuem 2001;44:1194-12022001;44:1194-1202
predyktory depresji:predyktory depresji:
mniejsze możliwości mniejsze możliwości udziału w udziału w zajęciach rekreacyjnych, zajęciach rekreacyjnych, oraz oraz
mniejszy mniejszy udział w życiu społecznym udział w życiu społecznym
powodują rozwój powodują rozwój objawów objawów depresjidepresji
Health status, cognitive coping and Health status, cognitive coping and depressive symptoms: testing for a depressive symptoms: testing for a mediator effect. mediator effect. M.P. Martens et al. J Rheumatol M.P. Martens et al. J Rheumatol 2005;32:1584-15882005;32:1584-1588
Interwencja psychologicznaInterwencja psychologiczna w chorych na w chorych na r.z.s.r.z.s. (w tym wypadku kontrola bólu (w tym wypadku kontrola bólu połączona z nauką racjonalnego połączona z nauką racjonalnego myślenia) jest najbardziej skutecznamyślenia) jest najbardziej skuteczna po po zastosowaniu leczenia zastosowaniu leczenia antydepresyjnegoantydepresyjnego i złagodzeniu i złagodzeniu objawów depresji do średniego poziomuobjawów depresji do średniego poziomu
Effects of stress management on pain Effects of stress management on pain behavior in RA. behavior in RA. D. Multon et al. Arthritis Care Res; D. Multon et al. Arthritis Care Res; 2001;45:122-1282001;45:122-128
Program SM:Program SM:• dwie grupy chorych na r.z.s.: dwie grupy chorych na r.z.s.:
SM (+) i SM (-)SM (+) i SM (-)• 3 trenerów3 trenerów• własny skrypt + program własny skrypt + program
komputerowykomputerowy• trening relaksacyjny + trening relaksacyjny +
nauczanie technik nauczanie technik świadomego zachowania w świadomego zachowania w chorobie chorobie
• 10 indywidualnych spotkań / 1 10 indywidualnych spotkań / 1 x w tygx w tyg
• identyfikacja stresorówidentyfikacja stresorów• rozwój technik copingu celem rozwój technik copingu celem
przezwyciężenia codziennych przezwyciężenia codziennych trudności organizacyjnych i trudności organizacyjnych i emocjonalnychemocjonalnych
• walka z bólemwalka z bólem• określenie aktualnego celu w określenie aktualnego celu w
życiużyciu• adaptacja do zmian w stylu adaptacja do zmian w stylu
życiażycia• wzmacnianie samoocenywzmacnianie samooceny• wzmacnianie więzi wzmacnianie więzi
społecznychspołecznych
Czy stres Czy stres można można
polubić ?polubić ?
Z cytatów ludzi Z cytatów ludzi wielkich ...wielkich ...
“ “ Rzeczy są takie, jakimi czyni je Rzeczy są takie, jakimi czyni je Twoja opinia, a ta opinia mieszka Twoja opinia, a ta opinia mieszka w Tobie. Możesz jw Tobie. Możesz jąą odmienić, … a odmienić, … a wówczas … wszystko się uciszy: wówczas … wszystko się uciszy: morze spokojne, niebo morze spokojne, niebo bezchmurne”bezchmurne”
Marek AureliuszMarek Aureliusz (121- (121-180)180)
Z cytatów ludzi Z cytatów ludzi wielkich ...wielkich ...
“ “ Całkowita wolność od stresu to Całkowita wolność od stresu to śmierć, gdyż stres obecny jest w śmierć, gdyż stres obecny jest w każdym ludzkim działaniu”każdym ludzkim działaniu”
Hans Selye Hans Selye (1907–1982)(1907–1982)
Z cytatów ludzi Z cytatów ludzi wielkich ...wielkich ...
„„Ja nie mam nic, Ty nie masz nic, razem nie mamy Ja nie mam nic, Ty nie masz nic, razem nie mamy niczego… to w sam raz tyle by założyć wielką niczego… to w sam raz tyle by założyć wielką fabrykę”fabrykę”
Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę