Örnek - bİlfen yayincilik · 2018. 11. 2. · teşkilatıesasiye kanunu (20 ocak 1921) tbmm...

BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE

6

Kimlerle savaşıldı Komutan Antlaşma

Doğu Cephesi Ermenilerle Kazım Karabekir Paşa Gümrü Antlaşması

Güney Cephesi Fransız ve Ermenilerle Kuvayımilliye birlikleri Ankara Antlaşması

Komutanı olduğum 15. Kolordunun terhisini kabul etmiyorum ve Ermenilere karşı mücadele baş-latıyorum.

Kazım Karabekir’in bu tutumu, onun aşağıdakilerden hangisinde alınan kararı tanımadığı-nı gösterir?A) Wilson İlkeleri B) Mondros Ateşkes AntlaşmasıC) Milletler Cemiyeti D) Misakımillî

Aşağıda verilen cephelerde kimlerle savaşıldığı, komutanı ve sonunda yapılan antlaşmayı yazınız.

Mondros Ateşkes Antlaşması’nda, iç güvenliği sağlayabilecek güçlerin dışındaki Osmanlı bir-liklerinin terhis edileceği ile ilgili madde vardır. 15. Kolordunun terhis edilmemesi, Mondros’un kararının tanınmadığını gösterir.

Yanıt: B

ÖRNEK

BİRLİKTE ÇÖZELİM

KARMA SORULAR

7

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE

1. 3 Aralık 1920 de imzalanan Gümrü Antlaşma-sı’nın önemini yazınız.

Bu antlaşma TBMM’nin imzaladığı ilk uluslara-rası antlaşma olup Doğu Cephesi kapanmıştır. Doğu Anadolu’nun Ermenilere verilmeyeceği kesinlik kazanmıştır.

2. Güney Cephesinde, Kuvayımilliye’nin gerçek-leştirdiği bağımsızlık mücadelesi hakkında kısaca bilgi veriniz.

Bölgede düzenli bir ordu bulunmadığı için Kuva-yımilliye güçleriyle mücadele edilmiştir. Antep’te; Şahin BeyUrfa’da; Sütçü İmamMaraş’ta; Ali Saipile mücadele edilmiştir.

3. Kurtuluş Savaşı’nda açılan ilk cephe hangisi-dir? Nedeniyle birlikte yazınız.

Doğu Cephesi’dir. Çünkü bu cephede Osmanlı-dan kalma terhis edilmemiş bir 15. Kolordu yer almaktadır.

1. Kazım (Karabekir) Paşa, TBMM tarafından Doğu Cephesi komutanlığına atanmış ve emrin-deki 15. Kolordu ile saldırıya geçen Ermenilere karşı mücadele etmiştir.

Bu duruma bakılarak;

I. Doğu Cephesi’nde TBMM’ye bağlı askeri birliklerin bulunduğu

II. Ermenilerin, Doğu Anadolu topraklarını ele geçirmek istediği

III. Kazım Karabekir’in yeni kurulmuş düzenli ordunun komutanlığına atandığı

yorumlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız III B) I - IIC) II - III D) I - II - III

2. Güney Cephesi savaşlarında Fransızlar, Erme-nilerle işbirliği yapmış ve bölge halkının yaptığı başarılı savunma savaşlarını “Ermeni katliamı” olarak dünya kamuoyuna yayma çabası içine girmişlerdir.

Fransa’nın bu davranışının öncelikle aşağıda-kilerden hangisine yönelik olduğu söylenebilir?

A) Millî Mücadele’nin haklılığını geçersiz kılmayaB) Sevr Antlaşması’nın uygulamaya konulmasını

sağlamayaC) İngilizlerin desteğini sağlamayaD) TBMM Hükûmeti ile antlaşma yapmaya

3. Kurtuluş Savaşı sırasında Doğu Cephesi’nde, mücadele edilen devlet-mücadele eden güç eşleştirmesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ermeni Devleti - Düzenli ordu B) Yunanlılar - Kuvayımilliye C) Ermeni Devleti - 15. Kolordu D) Fransa - 15. Kolordu


8

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere pankartlarda yer alan bilgilerden uygun olanı seçerek yazınız.

1. Doğu Cephesinin kapanmasını sağlayan antlaşma Gümrü Antlaşması’dır.

2. Güney Cephesinde düşmanla mücadele eden güç Kuvayımilliye Birlikleri’dir.

3. Gümrü Antlaşması ile Ermeniler Sevr Antlaşması’nı reddetmiştir.

4. Batı Cephesinde kazanılan Sakarya Savaşı’nın ardından Ankara Antlaşması imzalanmıştır.

5. Misakımillî’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti Fransa olmuştur.

6. Sakarya Savaşı sonrasında Fransızlar ülkeyi terk etmeye başlamıştır.

7. Gümrü Antlaşması TBMM’nin ilk zaferidir.

Gümrü Antlaşması

Fransa

KuvayımilliyeBirlikleri Ermeniler

Sakarya

AnkaraAntlaşması

Gümrü

SIRA SENDE


10

Kuvayımilliye’den düzenli orduya geçilme nedenlerini merdiven basamaklarına yazalım.

A. I. İNÖNÜ SAVAŞI (6-10 OCAK 1921)

✽ I. İnönü Savaşı’nın kazanılmasıyla;

ÀDüzenli ordunun önemi anlaşıldı. ÀTBMM ve Mustafa Kemal’e duyulan güven arttı. ÀBatı Cephesi Komutanı Albay İsmet Bey generalliğe yükseltildi.

Àİtilaf Devletlerinin Yunanlılara güveni sarsıldı ve İtilaf Devletleri arasında anlaşmazlıklar arttı.

Yunanlılar; • Batı Anadolu topraklarını ele geçirmek • Sevr Antlaşması’nı Ankara Hükümetine kabul ettirmek için İtilaf Devlet-lerinden de aldıkları destekle Anadolu topraklarına saldırdılar. Fakat bu Yunanlılar için büyük bir bozgun oldu.

İsmet Paşa

Teşkilatıesasiye (20 Ocak 1921)

Londra Konferansı (21 Şubat-12 Mart 1921)

Afganistan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)

Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)

İç Politika (Ulusal) Dış Politika (Uluslararası)

I. İnönü Savaşı’nın sonucunda

İstiklal Marşı (12 Mart 1921)

Düşmanı sadece yavaşlatıyor olmaları

Aralarında emir - komuta zinciri kuramamaları

İhtiyaçlarını halktan zorla

karşılamaları............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

I. İnönü Savaşı düzenli ordunun ilk başarısıdır.

DİKKAT

....................................................................................................................................................................................................................



11

1. Teşkilatıesasiye Kanunu (20 Ocak 1921)

✽ TBMM Hükûmeti, padişah ve hükümetin aldığı çoğu kararı tanımıyordu. Yeni bir devlet kurul-

duğu için de yeni bir anayasaya ihtiyaç duyuyordu. I. İnönü Savaşı’nın ardından TBMM, ken-

dine duyulan güveni pekiştirmek için yeni anayasayı yürürlüğe koydu.

Maddeleri:

ÀEgemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

ÀYasama ve yürütme yetkileri TBMM’de toplanmıştır.

ÀTürkiye Devleti, TBMM tarafından yönetilir ve hükûmeti, TBMM Hükûmeti adını taşır.

ÀBütün yasaların korunması, değiştirilmesi, kaldırılması antlaşma yapılması gibi yetkiler

TBMM’ye aittir.

ÀKanuniesasi’nin yukarıdaki maddelerle çelişmeyen kararları eskiden olduğu gibi yürürlük-

tedir.

Önemi:

ÀYeni Türk Devleti’nin ilk anayasasıdır.

ÀMonarşiden Cumhuriyet’e geçiş aşamasıdır.

ÀSavaş koşullarından dolayı kısa ve açık bir anayasadır.

Àİnsan hakları ve özgürlükler alanına ilişkin kararlar yoktur. Bu nedenle tam demokratik

olduğu söylenemez.

Teşkilatıesasiye Kanunu’nun çıkarılmasına neden ihtiyaç duyulmuştur?TBMM, padişahın aldığı çoğu kararı tanımıyordu. Yeni bir hükûmet kurulmuştu. Yeni kurulan dev-let de yeni bir anayasaya ihtiyaç duyuyordu.

SIRA SENDE


13

3. Afganistan Dostluk Antlaşması

✽ Afgan Kralı Amanullah Han ile Mustafa Kemal’in kişisel kurdukları ilişkiler, devletler arası

yakınlaşmayı da beraberinde getirdi. Her iki devlet emperyalizme karşı mücadele amacı ile

yakınlaştılar.

Bu antlaşmaya göre;

ÀTBMM Hükümeti, Afganistan’ın tam bağımsızlığını tanıyacak.

ÀTaraflar birbirlerine yapılmış bir saldırıyı kendisine yapılmış sayacak.

ÀTBMM Hükümeti kültürel yardım amacıyla Afganistan’a öğretmen ve subay gönderecek.

Önemi;

ÀTBMM düşmanlarına karşı ilk kez ittifak kurdu.

ÀAnkara’da ilk elçilik açan Afganistan Hükümeti oldu.

ÀTBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan oldu.

Bulmacayı çözelim.

1. I. İnönü Savaşı’ndan sonra İsmet Paşa’nın aldığı rütbe.2. Yeni Türk Devleti’nin ilk anayasası.3. Londra Konferansı’na TBMM adına katılan kişi.4. Teskilat-ı Esasiye Kanunu ile yasama ve yürütme yetkilerini kullanan organ.5. Düzenli ordunun ilk askeri başarısı.

G BT E Ş K İ L A T I E S A S İ Y E

N B KE M İR M RA SL A

Mİ N Ö N Ü

1

2

5

3

4

SIRA SENDE


16

Ulusal Mücadele Dönemi’nde TBMM ile Afganistan arasında yapılan dostluk antlaşmasında;“Taraflardan birine yapılacak bir saldırıyı diğer taraf kendisine yapılmış sayarak birlikte müca-deleyi kabul ediyordu.” maddesi yer almıştır.

Bu maddeye göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?A) TBMM’nin ekonomik bağımsızlığını sağladığınaB) Müslüman bir ülkenin TBMM yönetimini tanıdığınaC) Tarafların, birbirlerinin bağımsızlığına saygı duyduğunaD) TBMM’nin, askeri ittifak antlaşması imzaladığına

Afganistan, TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlettir. Afganistan ile imzaladığı antlaşma ile siya-sal haklarını artırmıştır. Ancak bu durum ekonomik bağımsızlığına etki etmez.

Yanıt: A

İç Politikada

1. Teşkilatıesasiye 1. Londra Konferansı

2. İstiklal Marşı2. Afganistan ile Dostluk Antlaşması

3. Moskova Antlaşması

Dış Politikada

I. İnönü Savaşı sonucunda yaşanan gelişmeleri boşluklara yazalım.

ÖRNEK


KARMA SORULAR

17


1. I. İnönü Savaşı sonrasında İtilaf Devletleri-nin Londra Konferansı’nı düzenlemelerinin amaçları nelerdir?

• Kendi aralarındaki problemleri çözmek • Sevr’in maddelerini hafifleterek TBMM’ye kabul ettirmek. Böylece Türklerin Yunanlılara karşı kesin bir zafer elde etmesini önlemek

2. TBMM Hükûmeti Kurtuluş Savaşı’nda hangi cephelerde düzenli ordu ile mücadele vermiş-tir?

• Doğu Cephesi’nde Osmanlıdan kalma 15. Kolordu ile

• Batı Cephesinde yeni kurulmuş Düzenli Ordu ile

3. Sovyet Rusya’nın Kurtuluş Savaşı’nı destekle-mesinde hangi sebepler etkili olmuştur?

• Sovyet Rusya’nın İtilaf Devletlerinin Anado-lu ve Boğazlarda egemenlik kurmasını iste-memesi

• Sovyet Rusya ve TBMM’nin halkçı yönetimler benimsemesi

1. İtilaf Devletleri, I. İnönü Savaşı’nın Türk ordu-sunca kazanılmasının ardından Londra’da bir barış konferansı toplamışlardır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göster-gesidir?

A) TBMM Hükûmetiyle Ermenilerin barış yap-masını engellemek istediklerinin

B) TBMM’nin güçlenmesinden endişe duydukla-rının

C) TBMM Hükûmetiyle İstanbul Hükûmetini uzlaştırmak istediklerinin

D) TBMM’yi tanıma konusunda aralarında görüş ayrılığı olduğunun

2. TBMM Hükûmetinin düzenli orduyu kurmasının nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Yunan ordusunun işgallerini genişletmesiB) Kuvayımilliyecilerin verilen emirleri dinleme-

mesiC) Gediz’de, Kuvayımilliyenin Yunanlılar üzerine

yaptığı saldırının başarısız olmasıD) Bölgesel direnişin etkili kılınmak istenmesi

3. TBMM Hükûmeti ile Sovyet Rusya arasında 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’nda “milletlerin kendi geleceğine serbestçe karar verebilmesi” ilkesine yer verilmiştir.

Bu durum, TBMM ve Sovyet Rusya’nın aşağı-dakilerin hangisi yönünde karşılıklı olarak bir-birlerine güvence verdiklerini gösterir?

A) Halkçı yönetimleri yaygınlaştırmaB) İç ve dış siyasetlerine karışmamaC) Avrupa diplomasisini izlemeD) Ekonomik ilişkilerde bulunma


18

Aşağıdaki bilgilerden doğru olanlara “D” yanlış olanlara “Y” koyunuz.

D Y

1. I. İnönü Savaşı’nın sonucunda İsmet Paşa generalliğe yükseltilmiştir. D

2. Teşkilatıesasiye Türk Devleti’nin ilk anayasasıdır. D

3. Londra Konferansı’na TBMM Hükûmeti adına Tevfik Paşa katılmıştır. Y

4. TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti Afganistan’dır. Y

5. Mehmet Akif’in yazdığı şiir 12 Mart 1921’de TBMM tarafından Millî Marş olarak kabul edilmiştir.

D

6. Moskova Antlaşması, Çarlık Rusyası ile TBMM arasında imzalanmıştır. Y

7. Misakımillî’den verilen ilk taviz Batum’un Gürcistan’a verilmesi olmuştur. D

8. Brest Litovsk Antlaşması ile Fransa, I. Dünya Savaşı’ndan çekilmiştir. Y

9. TBMM Hükûmeti, Afganistan ile yaptığı Dostluk Antlaşması’yla Afganistan’ın tam bağımsızlığını tanımıştır.

D

10 Yunan Devleti ile TBMM arasında yapılan I. İnönü Savaşı Türkler açısından bir savunma savaşıdır.

D

11 Mustafa Kemal, Londra Konferansı’na Türk milletinin haklı sesini ve Misakımillî’yi dünyaya duyurmak için katılmıştır.

D

SIRA SENDE


21

Kütahya-Eskişehir Savaşı’nda Türk ordusunun yenilmesi üzerine 5 Ağustos 1921’de Başkomutan-lık Yasası çıkarılmıştır. “Başkomutan, ordunun maddi ve manevi gücünü büyük ölçüde artırmak ve yönetimi bir kat daha sağlamlaştırmak için TBMM’nin bununla ilgili yetkisini meclis adına fiili olarak kullanabilir.” denilmektedir.

Bu yasa, Mustafa Kemal Paşa’ya öncelikle hangi gücü sağlamıştır?A) Meclis seçimlerini hızlandırmaB) Devlet işlerinde tek başına karar almaC) Meclisteki farklı grupları birleştirmeD) Barış antlaşmasını çabuklaştırma

Soruda bahsedilen yasa Başkomutanlık Yasası’dır. Yasama, yürütme ve yargı güçleri bu yasa ile Musta-fa Kemal’e devredilir. Bu yasa sayesinde Mustafa Kemal daha hızlı karar alma ve uygulama şansını elde etmiştir.

Yanıt: B

ÖRNEK

Eskişehir-Kütahya Savaşları sonrasında milletvekilleri arasında mecliste yaşanan tartışma-ları piramitin basamaklarına yazınız.

I. TBMM’nin Ankara’dan

Kayseri’ye taşınması

Kuvayimilliye’ye geri dönülmesi

Mustafa Kemal’in Başkomutanlığa getirilmesi



23

ANADOLU İNSANININ BÜYÜK FEDAKÂRLIĞI

TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (7-8 AĞUSTOS 1921)

✽ Başkomutan seçilen Mustafa Kemal, orduyu güçlendirmek için yoksul olan Anadolu insanını bir

kez daha fedakârlığa çağırdı. Vatandaştan, yurdun kurtuluşu için ellerindekini orduya verme-

sini istedi. Buna göre;

ÀHer ilçede Tekalif-i Milliye Komisyonu kurulacak.

ÀHer ev bir asker giydirecek.

ÀHalkın elindeki gıda maddelerinin %40’ına bedeli sonra ödenmek üzere el konulacak.

ÀHalkın elindeki taşıtlarla, yüz kilometrelik bir uzaklığa kadar ayda bir defa olmak üzere,

parasız askeri ulaşım yapılması sağlanacak.

ÀHalkın elinde bulunan savaşta işe yarar bütün silah ve cephane üç gün içinde komisyona

teslim edilecek.

ÀEsnaf ve imalathanelerin iş çıkarabilme güçleri ustalarıyla birlikte sayıları ve durumları

tespit edilecek.

Tekalif-i Milliye Emirlerinin yayımlanması ve uygulanmasının Kurtuluş Savaşı açısından öne-mini belirtiniz.

Bu emirlerin yayımlanması (topyekün) bütün milletçe savaşılacağını göstermektedir. Bütün mil-letin tek yürek olması da savaşın sonucunu olumlu etkilemiştir.

Tekalifi Milliye Emirleri; seferberlik ilanı olup, topyekün bir savaş yapılacağını göstermektedir.

DİKKAT

SIRA SENDE


24

Aşağıda Tekalif-i Milliye emirlerinin verilen maddelerine bakılarak, orduya hangi alanlarda destek verildiğini karşılarına yazınız.

Daha önceden toplanmasına karar verilen Maarif Kongresine Eskişehir - Kütahya Savaşları’nın ülkede olumsuz bir hava yaratması üzerine, bir grup kongrenin ertelenmesini teklif etmiştir. Fakat Mustafa Kemal “cahilliğe karşı verilen savaş düşmana karşı verilen savaştan daha elzem-dir” diyerek kongrenin toplanmasını istemiştir.

Yukarıdaki paragrafa bakarak Mustafa Kemal ile ilgili neler söylenebilir?

Cevap: Mustafa Kemal bu sözü ile eğitimin ne kadar önemli olduğunu arada bulunan bütün vekil-lere vurgulanmıştır.

1. Her ev bir asker giydirecek = Giyim 2. Halkın elindeki yiyecek maddelerinin %40’ına el konulacak = gıda3. Halkın elinde bulunan savaşta ise yarayacak ne = Mühimmat varsa komisyona teslim edi-

lecek.4. Halk elindeki taşıtlarla 100 km kadar bir yere komisyonun söylediği malları ücretsiz taşı-

yacak = Ulaşım5. Esnaf ve imalathanelerin iş çıkarabilme gücü ve sayıları tespit edilecek. = Zanaat




26

Aşağıdaki maddelerin karşısına ilgili olduğu antlaşmayı yazalım.

1. TBMM ve Fransa arasında imzalandı. Ankara Antlaşması

2. Kafkas Cumhuriyetleri ile TBMM arasın-da imzalandı.

Kars Antlaşması

3. Doğu sınırımız son şeklini almış oldu. Kars Antlaşması

4. Hatay dışında Suriye sınırı belli oldu. Ankara Antlaşması

İstanbul

KırklareliEdirne

Tekirdağ

Çanakkale Bursa

İzmitSakarya

Bilecik

Zonguldak

Bolu

KastamonuSinop

Samsun

Çorum Amasya

AnkaraEskişehir

Kütahya

Afyon

Balıkesir

Manisa

İzmirAydın

Uşak

DenizliIsparta

Burdur

Antalya

MuğlaKonya

MersinAdana

Niğde

Sivas

Kayseri

Hatay

AntepUrfa

MaraşMalatya

Elâzığ

Erzincan

Bingöl MuşVan

HakkâriSiirt

Bitlis

Diyarbakır

Mardin

Tokat

Ordu TrabzonRize

Erzurum

Kars

ArdahanArtvin

IğdırSarıkamış

AkşehirAlaşehir

Ayvalık

Gelibolu

Midye

Leninakan

ErivanOltu

Tiflis

Kıbrıs

İRAN

IRAK

SURİYE

SOVYETLER BİRLİĞİ

BULGARİSTAN

YUNA

NİST

AN

K A R A D E N İ Z

A K D E N İ Z

EGE

DENİ

Zİ

Tuz Gölü

Van Gölü

Sevr Antlaşması'na göre Fransa'ya verilen topraklar

Ankara Antlaşması'na göre Fransa'da kalan topraklar Fransa'da kalan ancak özel bir yönetim hakkın tanınan Hatay

Ankara Antlaşması'na göre TBMM'nin Suriye sınırı

SIRA SENDE


29

İngiltere: Anadolu Hareketi, Osmanlı yönetimine karşı basit bir ayaklanmadır. II. İnönü Sava-şı, büyütülecek bir sorun değildir.Fransa: II. İnönü yenilgisi biz ve Yunanlılar için pek iyi olmadı. Sanırım en iyisi TBMM ile ant-laşma imzalayıp Anadolu’dan ayrılmak.

II. İnönü Savaşı sonrasında meydana gelen yukarıdaki gelişmeler aşağıdakilerden hangisi-nin göstergesidir?

A) İngiltere ve Fransa’nın Avrupa’nın büyük devletleri olduğununB) Fransa’nın sömürgeci anlayıştan vazgeçtiğininC) Fransa’nın Osmanlı Devleti’ni tanımadığınınD) İngiltere ile Fransa arasında görüş ayrılığı olduğunun

Batı Cephesi Savaşları

Savaşın Adı Komutan Sonucu Türü

I. İnönü İsmet Paşa Kazandık Savunma

II. İnönü İsmet Paşa Kazandık Savunma

Eskişehir-Kütahya İsmet Paşa Kaybettik Savunma

Sakarya Mustafa Kemal Kazandık Savunma

Büyük Taarruz Mustafa Kemal Kazandık Saldırı

İngiltere ve Fransa gibi iki önemli müttefikin Anadolu hareketine bakışlarındaki bu farklılık iki devlet arasında önemli görüş ayrılıklarının olduğunu gösterir.

Yanıt: D

ÖRNEK


KARMA SORULAR

30


1. Tekalif-i Milliye Emirleri hakkında kısa bir bilgi veriniz.Tekalif-i Milliye Emirleri ile;

• Her ilde bir komisyon kurulacak

• Her ev bir asker giyindirecek

• Yiyecek maddelerinin %40’ına el konulacak

• Silah ve silah değeri taşıyan her türlü araç 3

gün içinde komisyona teslim edilecek

• Ulaşım araçlarına el konulacak

2. Kars ve Ankara Antlaşmalarının önemini belir-tiniz?

Kars Antlaşması ile Doğu sınırımız son şeklini almış oldu.

Ankara Antlaşması ile Fransa Güney cephesin-den çekildi. Aynı zamanda TBMM’yi resmen tanıdı.

1. Eskişehir Kütahya Savaşları sonrasında Mus-tafa Kemal meclisten 5 Ağustos 1921 tarihinde Başkomutanlık yetkisini almıştır. Hiç vakit kay-betmeden bu yetki ile ordunun her türlü ihti-yaçlarını karşılamak için 8 Ağustos 1921 tari-hinde Tekalif-i Milliye Emirlerini yayınlamıştır.

Yukarıdaki paragrafa bakılarak aşağıdaki seçeneklerden hangisine ulaşılabilir?

A) Kurtuluş Savaşı’nın topyekün bir savaş oldu-ğuna

B) Kurtuluş Savaşı’nın kazanıldığıC) Yunanlıların hızla ilerlediğiD) Yunanlıların savunmaya çekildiği

2. 23 Ağustos - 13 Eylül 1921 tarihinde yaşanan Sakarya Savaşı’nda Türk ordusu Yunan kuv-vetlerine karşı büyük bir zafer kazanmış ve Türk ordusu taarruz gücüne kavuşmuştur. Yaşanan bu başarı sonrasında 13 Ekim 1921’de Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması, 20 Ekim 1921’de ise Fransızlar ile Ankara Antlaş-ması imzalanmıştır.

Yukarıdaki paragrafa bakarak aşağıdaki seçeneklerden hangisine ulaşılabilir?

A) Kurtuluş Savaşı’nın askeri safhası bitmiştir.B) Mustafa Kemal Mareşal olmuştur.C) Askeri başarılar siyasi başarılar getirmiştir.D) Yunanlılar Batı Anadolu’yu terk etmiştir.


33

Aşağıda Sevr Antlaşması’nın verilen maddelerinin karşısına Lozan Antlaşması’nda kabul edilmiş olan maddeyi yazınız.

Sevr Lozan

1. Boğazlar uluslararası komisyona bırakılarak, komis-yonda Türk üye olmayacak.

Boğazları bir komisyon yönetecek başka-nı Türk olacak

2. Kapitülasyonlardan bütün İtilaf Devletleri faydalana-cak

Kapütülasyonlar kaldırılacak

3. Azınlık hakları genişletilecek.Tüm azınlıklar Türk vatandaşı olarak kabul edilecek

4. Zorunlu askerlik kaldırılacak. Osmanlı Devleti’ndeki asker sayısı 50700’ü geçmeyecek.

Hiçbir askeri sınırlama bulunmamaktadır.

5. Türk maliyesi İtilaf Devletleri’nin denetiminde bir komisyonun denetimine bırakılacak.

Türkiye ve Osmanlı Devleti’nde ayrılan devletlerle paylaşılacak

6. Azınlık hakları yerine getirilmez ise İstanbul, Osmanlı Devleti’nin elinden alınacak.

İstanbul Türklerde kalacak



34

C. LOZAN’DA SINIRLAR

Lozan Antlaşması’nın aşağıda verilen hükümleri hangi konu ile ilgilidir, boşluklara yerleştiri-niz: (Azınlıklar, Kapitülasyonlar, Nüfus Değişimi)

Lozan Antlaşması’na göre Türkiye’nin sınırları

Batı Sınırı Doğu Sınırı

Güney Sınırı

✽ Bulgaristan: 1913

İstanbul Antlaş-

ması’ndaki sınır

kabul edildi.

✽ Yunanistan: Meriç

Nehri sınır olarak

kabul edildi.

✽ 13 Ekim

1921’de imza-

lanan Kars

Antlaşması

ile belirlenen

sınırlar esas

olarak kabul

edildi.

✽ Suriye: 20 Ekim 1921’de TBMM ile Fransa arasında imza-

lanan Ankara Antlaşması’na göre belirlendi.

✽ Irak: Musul sorunu nedeniyle daha sonra çözüme kavuş-

turuldu.

Yunanistan’daki Türklerle, Anadolu’daki Rumlar karşılıklı ola-rak yer değiştirecek.

Yeni Türk Devleti içinde yaşayan herkes Türk vatandaşıdır.

Bütün ekonomik sınırlamalar kaldırılacak.

Nüfus Değişimi

Azınlıklar

Kapitülasyonlar



37

İtilaf Devletlerinin Lozan’da toplanacak konferansa TBMM Hükûmeti ile birlikte İstanbul Hükû-metini de çağırması üzerine, TBMM Hükûmeti Anlaşma Devletlerine, konferansta İstanbul Hükû-meti temsil edilirse, konferansa katılmayacağını bildirmiştir.

TBMM Hükûmetinin bu uygulama ile aşağıdakilerden hangisine ulaşmak istediği savunulabilir?

A) Siyasi ve hukuki varlığının güçlendirilmesine

B) Barış görüşmelerinin sonuçsuz kalmasına

C) İstanbul Hükûmetinin resmen tanınmasına

D) İtilaf Devletlerinin etkinliğinin artmasına

İtilaf Devletlerinin Lozan Görüşmelerine İstanbul Hükûmetini davet etmesi bu siyasal oluşu-mu tanımayı sürdürdüğünü göstermektedir. TBMM, Türk milletinin tek temsilcisi olarak Lozan Görüşmelerine katılmak istediğinden konferansta İstanbul Hükûmeti temsil edilirse konferan-sa katılmayacağını bildirmiştir. Böylece, Yeni Türk devleti siyasi ve hukuki varlığını İtilaf Dev-letlerine kabul ettirmiştir.

Yanıt: A

Bölge Antlaşma

Batı sınırı

Güney sınırı

Doğu sınırı

İstanbul Antlaşması (1913)

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)

Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)

Lozan Konferansı’nda alınan kararlara göre sınırlarımız hangi antlaşmalarda yer alan maddelere bağlı kalınarak çizilmiştir?

ÖRNEK


KARMA SORULAR

38


1. Attan düşerek kaburga kemiği kırı-lan Mustafa Kemal Paşa, savaşı cep-hedeki çadırından yönetmek zorunda kalmıştı. Bir gün, Genelkurmay Baş-kanı Fevzi (Çakmak) Paşa yanına gel-di. Kolordu komutanından bahsede-rek “Kendisini taarruza kaldıramıyo-

ruz. Emri doğru bulmuyor. Sedye ile de olsa telefon başına gelir misiniz?” dedi. Mustafa Kemal Paşa kız-mıştı. Savaş, ele geçen fırsatların değerlendirilmesiyle kazanılabilirdi. Telefonu eline aldı, “Sen olmazsan, yeri-ne bir çavuş gönderir, taarruz ettiririz!” dedi. Kolordu komutanı, sesinden anlamıştı, telefonun ucundaki kişi-nin Mustafa Kemal olduğunu. “Böyle mi uygun buldu-nuz, emredersiniz!” cevabını verdi.

Falih Rıfkı Atay’ın Çankaya adlı eserinden yapılan bu alıntıda, Mustafa Kemal’in hangi kişilik özelliği üzerinde durulmaktadır?A) Çok yönlülük B) İnkılapçılıkC) Kararlılık D) İleri görüşlülük

2. Aşağıdakilerden hangisi Lozan Antlaşması’n-dan sonra tekrar gündeme gelen konular arasında gösterilemez?A) BoğazlarB) Nüfus MübadelesiC) KapitülasyonlarD) Yabancı Okullar

3. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın aşağıdaki maddelerinden hangisi Osmanlı Devleti’nin hukuken sona erdiğini gösterir?

A) İtilaf Devletlerinin kuvvetleri, Lozan Antlaş-ması’na kadar İstanbul’da kalacaktır.

B) Doğu Trakya’nın devir teslim işi İtilaf Dev-letlerinin memurları aracılığıyla otuz gün içinde yapılacaktır

C) Lozan Konferansı’nın bitimine kadar Türkler Doğu Trakya’da sekiz bin asker bulundura-caktır.

D) İstanbul ve Boğazlar, TBMM’ye bırakılacaktır.

1. “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır.”

Mustafa Kemal, yukarıdaki direktifi hangi savaş esnasında vermiştir? Etkisiyle birlikte yazınız.

Sakarya Savaşı esnasında Yunan ordusunun ani ilerlemesi sonucunda vermiştir. Toparlanan Türk ordusu durabildiği ilk noktada direnişini sürdürmüş ve savaşı geniş bir alana yaymıştır. Türk ordusu zafer elde etmiştir.

2. Lozan Konferansı’nda çözümlenemeyen tek konu hangisidir, bu sorun Türkiye ile hangi devlet arasında yaşanmıştır?

Musul (Türk - Irak) konusudur. Türkiye ile İngil-tere arasında yaşanmıştır.

3. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın önemini yazı-nız.

Bu ateşkesle birlikte Kurtuluş Savaşı’nın silahlı mücadele dönemi sona ermiş, Marmara Bölgesi savaşılmadan kurtarılmıştır.İsmet Paşa’nın diplomatik alanda da etkili bir isim olduğu anlaşılmıştır.


39

Bulmacayı çözelim.

Soldan sağa1. Mustafa Kemal’in “Hattı müdafaa yoktur. Sathı müdafaa vardır” söyleminde bulunduğu

savaş (Sakarya)2. Sakarya Savaşı sonrasında Fransa ile imzalanan antlaşma (Ankara)3. Türk ordusunun Sakarya Nehri’nin doğusuna çekildiği savaş (Eskişehir-Kütahya)

Yukarıdan aşağı1. I. İnönü Savaşı sonrasında Bolşevik Rusya ile imzalanan antlaşma (Moskova)2. Kurtuluş Savaşı’nı bitiren son savaş (Büyük Taarruz)3. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nı imzalayan bir İtilaf Devleti (İtalya)

1 2

M B

O Ü

1 S A K A R Y A

K Ü

O K

V T

2 A N K A R A A 2

A İ

R T

3 E S K İ Ş E H İ R K Ü T A H Y A

U L

Z Y

A

SIRA SENDE

Örnek - bİlfen yayincilik · 2018. 11. 2. · teşkilatıesasiye kanunu (20 ocak 1921) tbmm...

Documents