Riyâzu’s-SâlihînMuhtasar

İmamNevevî

RİYÂZU’S-SÂLİHÎN

Copyright©IşıkYayınları

BueserintümyayınhaklarıIşıkYayıncılıkTic.A.Ş.’yeaittir.EserdeyeralanmetinveresimlerinIşıkYayıncılıkTic.A.Ş.’ninönceden

yazılıizniolmaksızın,elektronik,mekanik,fotokopiyadaherhangibirkayıtsistemiileçoğaltılması,yayımlanmasıvedepolanmasıyasaktır.

EditörAliBUDAK,ÖmerÇETİNKAYA

İncelemeAbdülkadirPAKSOY,AhmetÇETİNKAYA,AliBUDAK,İsmailKAYAR,ÖmerÇETİNKAYA,RecepÇAKIR,

YıldırayYALÇIN,YücelBOZCU

GörselYönetmenEnginÇİFTÇİ

KapakNurdoğanÇAKMAKÇI

EpubAhmetKAHRAMANOĞLU

DİJİTALISBN978-975-278-570-0

YayınNumarası490

BasımYılıŞubat2012

IşıkYayınlarıBulgurluMahallesiBağcılarCaddesiNo:1

34696Üsküdar/İSTANBULTel:(0216)5221144Faks:(0216)5221178

www.isikyayinlari.comfacebook.com/kitapkaynagi

Takdim“Salihlerin Bahçesi” manasına gelen Riyâzu’s-Sâlihîn İmam Nevevî’nin en meşhureserlerinden birisidir. Bu eserin orijinal ismi Riyâzu’s-Sâlihîn min Hadîs-i (Kelâm-i)Seyyidi’l-Mürselîn,müellifininasıladıdaMuhyiddinEbuZekeriyyaYahyaİbnŞerefİbnMürrî’dir (milâdi d. 1233/ö. 1277). Nevevî, sözü âdeta senet kabul edilen büyük bir hadisâlimidir.Onunbueseriokadarmeşhurolmuşturkiaslınınveyaşerhininbulunmadığıevhemenhemenyokgibidir.

Muhyiddin en-Nevevî bu eserde Kütüb-i Sitte’yi esas almakla beraber diğer asılkaynaklardan da faydalanmıştır. O, sahih hadisleri kaynaklarıyla beraber zikretmiş, herbahsin başında konuyla alakalı âyetleri vermiş ve şu özellikleri taşıyan hadisleri tercihetmiştir:

a-Tehzib-iAhlâk(ahlâkıgüzelleştirmek),

b-Taharet-iKulûb(kalpleritemizlemek),

c-Bedeninuzuvlarınıgünahlardankorumak,

d-Dünyaveâhiretsaadetlerinevesileolmak,

e-Terğib (iyiliğe teşvikve iyiliğingüzelneticelerindenbahsetmek), terhib (kötülüktensakındırmakvekötülüğünfeciâkıbetinibildirmek)veâdâb-ısâlikîn(İslamyolununbâtınîvezâhirîedeblerine)riayetetmek,

f-Hayrasevkedipfenalıklardanmenetmek.

BinaenaleyhRiyâzu’s-Sâlihîn’eihtivaettiğikonularvehadisleritibarıylakısaca“Tehzib-i ahlâk, edeb, terğib ve terhib” kitabı denilebilir. İnsanların birbirleriyle ve Rabbi’ylearalarında gözetmesi gereken hukuku ihtiva eden bu eser, âdeta sosyal hayatınproblemlerine sunulmuş nebevî ictimaî reçetelerden oluşmaktadır. İslam’ı yaşamadauyulacaknebevî prensipleri ihtiva eden eser, aynı zamandadin yolundabaşka insanlarahizmetgötürmeyikendinevazifeedinmişMüslümanlaradarehberniteliğindedir.

TelifedildiğigündenbuyanaRiyâzü’s-Sâlihîn,İslâmdünyasınınheryerinde,âlimlerin,ilim yolcularının ve nihayet hadis okumak isteyen hemen her Müslümanın elindendüşürmediğiklasikbireserolmuştur.

Yayına hazırlamakla şeref duyduğumuz elinizdeki bu kitap ise Riyâzu’s-Sâlihîn’inmuhtasarıyanikısaltılmışhalidir.Bumuhtasar,18anakonuve372altbaşlıkta1800küsurhadis içinden seçilen 876 hadisten oluşmaktadır. Pek çok şerhi ve muhtasarı yapılanRiyâzu’s-Sâlihîn bu mütevazi çalışmayla akıcı, sade ve anlaşılabilir bir dil ile tercümeedilmiş, açıklamaya ihtiyaç duyulan yerlerde de gereken izahlara yer verilmiştir.Tercümede esas alınan usul lafız değil mana tercümesidir. Yani metinden anlaşılması

gereken mana verilmeye çalışılmıştır. Eserde ayrıca muhterem Fethullah GülenHocaefendi’nin bir grup talebe ile söz konusu eseri okudukları sırada ezberlemeleriniistediğihadislerrenklibirşekildebelirtilmiş,böylecebuhadisleriezberlemekisteyenlerekolaylıksağlanmayaçalışılmıştır.Konularlailgiliâyetlermealleri,hadislerdekaynaklarıileberaberzikredilmiş,hadislerinbaşındasadecesahabîravininadıverilmiştir.

Salihamellereteşviketmesivefaydalıolmasıniyazıyla…

IşıkYayınları

MuhtasarRiyâzu’s-Sâlihîn

İyiNiyet,İhlâsveSamimiyet

ا د ذو ةو كا او ةا او ء ا ا او ا اور ما و

“Hâlbukionlara, şirktenuzakolarakyalnızAllah’a ibadet etmeleri,namazıhakkıyla ifaetmeleri, zekâtı vermeleri emredilmişti. İşte sağlam, dosdoğru din budur.” {Beyyine Sûresi,98/5}

م ىا ن و ؤد و ا ل “Kurbanlıklarınneetlerinedekanlarıasla Allah’a ulaşacak değildir. Lakin O’na ulaşan tek şey, kalblerinizde beslediğiniztakvadır,Allahsaygısıdır.”{HacSûresi,22/37}

او ضرا و تا ا يو ا هو وا رو ا نا ء “Deki:İçinizdekinigizlesenizdeaçıklasanızdamutlakaAllahonubilir.Bütün

göklerdeveyerdeolanlarıdabilir.Allahherşeyekâdirdir.”{Âl-iİmranSûresi,3/29}

إ :» ل و ا ا لر ا ر

با ا اا [1]و ، رو ا إ رو ا إ ى ئا إو ت لا

« إ إ ةأا وأ

د إ Hz.Ömer radıyallahu anh demiştir ki:Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyururkenişittim:

“Ameller(başkadeğil)ancakniyetleregöredir;herkesinniyetineiseelinegeçecekodur.Kimin hicreti, Allah ve Resûlü (rızası ve hoşnutlukları) için ise onun hicreti Allah veResûlü’nedir. Kimin hicreti de elde etmeyi umduğu bir dünyalık veya nikâhlanmakistediğibirkadın için iseonunhicretidehedeflediğişeyedir.” [Buhari, İman 41;Müslim, İmâre155]

ا ن و » و ا ا لر ل ا ر ا مأ [2]

و ا لر « او و ضرا ءا ا اذ

« ن او و » ل و اأ و او

MüminlerinannesiÂişe radıyallahu anhâdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “Bir

orduKâbe’yedoğrusavaşmayaçıkacakveBeydâ1denilenyerevardıklarındabaştansonaordunun tamamı yere batırılacaktır.” buyurduğunda ben “Ey Allah’ın Resûlü, onlarınarasında ticaretmaksadıyla yola çıkanlar ve kötü niyetli olmayankimseler varkenniçinhepsibirdenyerebatırılsınki?”diyesordum.Banaşöylebuyurdu:“Onlarınhepsibirdenhelak olup, yere batırılacaklar. Sonra niyetlerine göre haşredileceklerdir.” [Buhari, Hac 49;Müslim,Fiten4]

و د و ا ة » و ا ا ل ا ر [3]

« او ا اذ

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Mekkefethindensonraartıkhicretyok;fakatcihat(Rabbimizinadınıcihanındörtbiryanınaduyurma,Allah ilekullarıarasındakiengelleriortadankaldırmagayreti)veniyetvardır.Ohalde(buuğurda)birneferolmanızistendiğindehiçtereddütetmedengerekeniyapın.”[Buhari,Cihâd1;Müslim,Hac445]

: ل ةا و ا ا : ل ا ر

يرا ا [4]

إ :» اور و « ضا ا إ داو و ، ا

نإ »« ا

Câbir İbn Abdullah el-Ensarî radıyallahu anhumâ demiştir ki: Bir gazvede Resûlullah ileberaberbulunuyorduk.Birarabuyurdularki:“Medine’degeridekalanöylekimselervarki, siz hangi yolu geçseniz, hangi vadiyi aşsanız onlar da (niyetleri sebebiyle) sizinlebirliktegibidirler.Onlarısizinlebirlikteolmaktanhastalıklarıalıkoymuştur.”

Bir başka rivayete göre: “Öyle ki onlar da (niyetleri sebebiyle) sizin sevabınıza ortakolurlar.”[Müslim,İmâre159]

م د و ا ا لر ء :» ل ا ر

صو أ [5]إ و ل وذ أو ى ا إ ا لر : ا و عادا

؟ ا لر ، : ل ؟ ا لر : ، : ل ؟ قأ ، اإو سا ن ر نأ ءأ رو ر نأ إ وأ او ا : ل

ا لر : : ل أا تأ إ ا و

رو رد تددزا إ ا و إ : ل ؟ أ أ

د و أ ا .نوا و ماأ نأ و« ت نأ و

ا ا لر ا ، أ

Sa’d İbnEbîVakkas radıyallahu anh demiştir ki:VedaHaccının olduğu sene (Mekke’de)yakalandığımşiddetli birhastalıkdolayısıylaResûlullah sallallahu aleyhi ve sellemziyaretimegeldi.Ben:“EyAllah’ınResûlü!Gördüğüngibiçokrahatsızım.Benzenginbiradamım.Birkızımdanbaşkamirasçımdayok.Malımınüçteikisinisadakaolarakdağıtayımmı?”diye sordum.Resûl-iEkrem“Hayır”dedi. “Yarısınıdağıtayımmı?”dedim.Yine,hayır,dedi.“PekiyaüçtebirinenebuyurursunEyAllah’ınResûlü?”diyesordum.“Üçtebirinidağıt!Hattaobileçok.Seningeriyezenginvârislerbırakman, insanlardandilenenfakirkimselerbırakmandandahahayırlıdır.Allahrızasınıdüşünerekyaptığınharcamalarahattayemek yerken eşinin ağzına koyduğun lokmalara varıncaya kadar hepsinin mükâfatınıalacaksın!”buyurdu.Benkendilerinesordum:“EyAllah’ınResûlü!ArkadaşlarımSeninmelekûtkokan,mübarekikliminMedine’yedönerkenbenburadakalıpölecek,buyüzdende hicretim eksik kalmış olacak diye korkuyorum.” Buyurdular ki: “Hayır, sen burada

kalmayacaksın. Allah rızası için güzel işler yaparak yükseleceksin. Allah’tan ümitediyorum ki, daha uzun yıllar yaşayacaksın. Kimi insanlar (müminler) senden fayda,kimileri de (kâfirler) zarar görecektir. Allahım! Ashabımın (Mekke’den Medine’ye)hicretinitamamla!Onlarıgerisingeriyedöndürüphicretleriniyarımbırakma!ÜzülünecekbirivarsaodaSa’dİbnHavle’dir.”BusözleriyleResûlullahsallallahualeyhivesellem,Sa’dİbnHavle’ninMekke’deölmesineüzüldüğünüifadeetti.[Buhari,Vesâyâ2,Ferâiz6;Müslim,Vasıyyet5]

ا نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا ة أ [6]

« إ و ر إ و أ إ

EbûHureyreAbdurrahmanİbnSahrradıyallahuanhdemiştirki:AllahResûlüsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah,sizinsûret,şekilvedışgörünüşlerinizedeğil;kalblerinize(kalbîtemayüllerinize)bakar.”[Müslim,Birr33]

و ا ا لر : ل ا ر

يا ا

أ [7]

ا ا لر ل ؟ ا ذ يأ ، ءر و ، و ، ا

« ا ا ا ن :» و

EbûMusael-Eş’arîradıyallahuanhdemiştirki:NebilerServeriResûlullah’asallallahualeyhivesellem:“Biricesaretinigöstermek,diğerivatanının,milletininveailesininşerefinikorumak,ötekikendineyiğitadamdedirtmeküzeresavaşankimselerdenhangisiAllahyolundadır?”diye soruldu. Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “Kim Allah’ın adınıyüceltmek (O’nun adını bayraklaştırmak) istikametindemücadele ediyorsa, işte oAllahyolundadır.”[Buhârî,İlim45,Cihad,15,Tevhîd28;Müslim,İmâre150,151]

ا اذإ :» ل و ا ا نأ ا ر

ا ثرا ن ة أ [8]

إ :» ل ؟ لا ل ا ا ، ا لر : « را لاو نا« ن

EbûBekreNufey’ İbnHâris es-Sekafî radıyallahu anh demiştir ki:Resûl-iEkrem sallallahualeyhi ve sellem, “İki müslüman birbirine kılıç çektiği zaman, öldüren de ölen decehennemdedir.”buyurdu.Benkendilerine:“EyAllah’ınResûlü!Öldürenindurumubelli,ama ölen niçin cehennemdedir?” diye sordum. “Çünkü o da karşıdakini öldürmeyekararlıydı(hırslıydı).”buyurdu.[Buhari,İman22;Müslim,Kasame33]

و ا ا لر ، ا ر

ا س ا

[9] : ذ او ت تا ا نإ :» ل و كر ر يو إ ت ا نإو ه و كر ا

نإو ، ه ا نإو ، ة فأ إ

« ةاو اAbdullah İbnAbbas İbnAbdulmuttalib radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu

aleyhivesellem,birkudsîhadisteAllahTebârekeveTeâlâhazretlerindenşöylebuyurduğunubildirmiştir:

“Allah, iyiliklerivekötülükleri takdiredipyazdıvebunlarışöylebeyanbuyurdu:Kimbir iyilikyapmayaniyetlenmişveyapmamışsa,Allahbunukendi nezdindeyapılmışbiriyilik olarak kaydeder. Şayet o kimse iyilik yapmaya niyetlenmiş ve o iyiliği yapmışsaAllah o kimseye on iyilikten başlayarak yedi yüz katı ve hatta kat kat fazlasıyla yazar.Fakat o kimse bir kötülük yapmaya niyetlenir de yapmazsa, Allah bunu nezdinde tamyapılmışbiriyilikolarakkaydeder.ŞayetbirkötülüğeniyetlenmişveokötülüğüyapmışsaAllahbunusadecebirkötülükolarakyazar.”[Buhari,Rikak31;Müslim,İman207]

1Beydâkelimesi,çölvesahraanlamınadagelmektedir.

Tövbeveİstiğfar

ن نا ا ا ا ى لا او “Ey imanedenler,hepiniz toptanAllah’atövbeedinizkifelahaeresiniz!”{NurSûresi,24/31}

ا ا ر اوا “Rabbinizdenmağfiret dileyin. SonraO’na tövbe edin!” {Hud

Sûresi,11/3}

ا ح ا ى لا ا اا ا ا “Eyimanedenler!SamimîvekesinbirdönüşleAllah’atövbeediniz!”{TahrîmSûresi,66/8}

إ او :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [10]« ة

أ ما إ بأو ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Allah’a yemin ederim ki ben, günde yetmiş defadan fazla Allah’a tövbe ve istiğfaretmekteyim.”[Buhari,Deavât3]

سا أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا ر ا [11]

« ة ما بأ هواو ا إ ا

EğarİbnYesârel-Müzenîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ey insanlar! Allah’a tövbe edip mağfiret dileyiniz. Zira ben günde yüz defa tövbeediyorum.”[Müslim,Zikr42]

ا ا لر ل : ل ا ر

ا لر مد يرا أ [12]« ة ضرأ أ و ه أ

ه حأ :» وResûlullah’ınhâdimiEnes İbnMâlikel-Ensarî radıyallahu anhdemiştirki:Resûl-iEkrem

sallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“KulununtövbeetmesindendolayıAllah’ınmemnunolması,sizdenbirinizinıssızçöldekaybettiği devesini birden karşısında gördüğü andaki sevincinden çok daha fazladır.”[Buhari,Deavât4;Müslim,Tevbe1]

ا نإ :» ل و ا ا ا ر

يا ا

أ [13] ا ا ء

ب ر ه و را ء ب ه

« EbûMusaAbdullahİbnKaysel-Eş’arîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhi

vesellemşöylebuyurdu:

“Yüce Allah, gündüz günah işlemiş kimsenin tövbesini kabul etmek için geceleyinmağfireteliniuzatır.Gündüzdegecegünahişlemişkimsenintövbesinikabuletmekiçinmağfiret elini uzatır. Allah’ın bu mağfireti, güneş batıdan doğuncaya (kıyamete) kadardevameder.”[Müslim,Tevbe31]

نأ ب :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [14]« ا ب ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kim, güneş batıdan doğmadan (kıyamet kopmadan) önce tövbe ederse, Allah onuntövbesinikabulbuyurur.”[Müslim,Zikr43]

و ا نإ :» ل و ا ا ا ر

ا [15]

«

ا

Abdullah İbn Ömer radıyallahu anhumâ demiştir ki: Nebiler Serveri sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Bir kulun vadesi dolup can çekişmedikçe Allah onun tövbesini kabul eder.” [Tirmizi,Deavât98]

نأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

أو س ا [16]« ب ا بو باا إ ه و ، نداو ن نأ أ ذ داو مدا

İbnAbbasveEnesİbnMâlik radıyallahuanhumâdemişlerdirki:Resûlullah sallallahu aleyhi vesellemşöylebuyurdu:

“İnsanoğlunun bir vadi dolusu altını olsa, iki vadi dolusu altınlarının olmasını ister.Onun ağzını (gözünü) topraktan başka bir şey doldurmaz (hırs ve emellerinin sonuyoktur).HerşeyerağmenAllah,tövbeedenintövbesinikabuleder.”[Buhari,Rikak10;Müslim,Zekât116]

Sabır ن ا ااو اار و اوو اوا اا ا ا “Eyimanedenler!Sabredin,sabır,dayanışmaveirtibathalinde(düşmanakarşı)sıkıdurun.Allah’akarşıgelmektendesakınınki,felâha(kurtuluşavebaşarıya)eresiniz.”{Âl-iİmranSûresi,3/200}

ا و تااو س او لاا و عاو فا ء و “Bizmutlaka sizi biraz korku ile biraz açlık ile yahut mala, cana veya ürünlere geleceknoksanlıklaimtihanetmekteyiz.Sabredenleremüjdele!”{BakaraSûresi,2/155}

ب أ نوا ا إ “Sabredenlere(hakyolundasebatedenlere)ücretlerisınırsızbirtarzdaödenecektir.{ZümerSûresi,39/10}

را م ذ إن و و “Her kim dişini sıkarak sabreder ve kusurlarıaffederse, işte onun bu hareketi ancak büyüklere yaraşan örnek davranışlardandır.” {ŞûrâSûresi,42/43}

ا ا نإ ة او ا ا اا ا ا ا “Ey iman edenler! Sabırgöstererek ve namazı vesile kılarak Allah’tan yardım dileyin. Muhakkak ki Allahsabredenlerleberaberdir.”{BakaraSûresi,2/153}

ر أ و ا و لا نو “Sizimutlakaimtihanedeceğiz,ta ki içinizden mücahede edenleri, sabır ve sebat gösterenleri ortaya çıkaracak vegösterdiğiniz yararlılıkları imtihan meydanlarında örnek göstereceğiz.” {Muhammed Sûresi,47/31}

را :» و ا ا لر ل : ل ا ر

يا ثرا [17]، ضراو تاا وأ ن او ا نو ناا او نا

و سا . وأ نااو

ء او ن او ر ةاو« وأ

HârisİbnÂsımel-Eş’arî radıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhive sellem şöylebuyurdu:

“Temizlik, imanın yarısıdır. ‘ ا ’ zikri mizanı doldurur. ‘ ا ن ’ ve ‘ ا ’zikirleri ise yer ile gökler arasını (sevapla) doldurur. Namaz bir nurdur. Sadaka birburhandır (delildir).Sabır ise (kişininyolunu aydınlatan)bir ziyadır.Kur’ân, (onauyupuymamaölçüsünde)seninyalehindeyadaaleyhindebirdelildir.Heryenigünbaşlarkenkişi pazara çıkıp kendini bir köle gibi satışa arz etmiş demektir; neticede ya Allah’aitaatiyle kendini azaptan kurtarmış ya da şeytana uymak suretiyle kendini helâk etmişolur.”[Müslim,Taharet1]

ا لر ا را نأ ا ر يرا ن أ [18]

: ه ء أ ل ، ه ، ه ، و

ا .ا ه و ، ا و ا و ، دأ

ه »« ا وأو ا ء أ أ

وEbû Saîd Mâlik İbn Sinan el-Hudrî radıyallahu anhumâ demiştir ki: Ensardan bir kısımkimselerResûlullah’tan sallallahu aleyhi ve sellem bir şeyler istediler,O da verdi. Sonra yineistediler; elindekiler bitinceye kadar yine verdi. Nihayet verebileceği şeyler tükeninceonlaraşöylebuyurdu:

“Hayırvehasenatolarakyanımdabirşeylerolsaydı,onlarıkesinliklesizdensaklamam(size dağıtırdım). Kim istemekten çekinir, iffetli davranırsa Allah onu iffetli kılar(istemediği hâle düşmekten korur). Her kim de halktan dilenmez, müstağni davranırsaAllahonugönlüzengin(gözü tok)yapar.KimsabretmeazmindeolursaAllahonasabırihsan eder.Hiçbir kimseye sabırdandahahayırlı ve büyükbir lütufta bulunulmamıştır.”[Buhari,Zekât50,Rikak20;Müslim,Zekât124]

نإ ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ن [19]ءا أ نإو ا ن ءا أ نإ : إ ذ و ، هأ

« ا ن Süheyb İbn Sinan radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Müminin durumu şâyân-ı takdirdir; niye olmasın ki; onun her işi hayırdır ve bu damümindenbaşkasınamüyesserdeğildir.O,neşevesevinçifadeedenbirdurumamazharolunca şükreder, bu onun için hayır olur; herhangi bir sıkıntıya maruz kaldığında dasabreder,budayineonuniçinhayırolur.”[Müslim,Zühd64]

ا ا :» ل ةأ و

ا ا : ل ا ر أ [20]

، و ا ا إ : ، و ،

، إ : « ياو ا إ :» ل ، أ : ، ا ه ، و

ا ا ب « وا ا

Enes İbnMâlik radıyallahu anh demiştir ki: Nebiler Serveri sallallahu aleyhi ve sellem kabrinbaşında(oğluiçinyanayakıla)ağlayanbirkadıngördü.Ona“Allah’tankorkvesabret!”buyurdu.KadınO’nutanıyamadığındandolayı“Gitbaşımdan,benimbaşımagelenseninbaşına gelmemiştir.” dedi. (Efendimiz ayrıldıktan sonra) oradakiler kadına o şahsınResûlullah olduğunu söylediler. (Kadın bunu duyunca daha da sarsıldı ve) koşarakEfendimizinhanesinegeldi;kapıdakimseyigöremeyincedoğrudaniçeriyegirdive“Sizitanıyamamıştım” diye özür diledi.Bunun üzerineResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylemukabelede bulundu: “Gerçek sabır, musibetin ilk şokunu yediğin anda gösterdiğin

sabırdır.”[Buhari,Cenâiz32,43;Ahkâm11;Müslim,Cenâizl4-l5]

و ا ا لر إ أ : ل ا ر

د ا [21]

ا ا :» ل و ما و هد ، و ا تا ءا

« ن

AbdullahİbnMes’udradıyallahuanhdemiştirki:

“Resûlullah Efendimizin peygamberlerden bir peygamberi (Allah’ın salât ve selâmıhepsinin üzerinde olsun) anlatması hâlâ gözlerimin önündedir. Öyle ki, kavmi opeygamberidövüpkanlariçindebıraktığıhalde,obirtaraftanyüzündekikanısiliyordiğertaraftanda“Allahım,kavmimibağışla,çünküonlarhakikatibilmiyorlar!”diyordu.[Buhari,Enbiya54;Müslim,Cihâd104]

ا :» ل و

ا ا ا ر ة أ و أ [22]

« ه ا إ ا و ىذأ و ن و و و و EbûSaîdveEbûHureyre radıyallahuanhumâdemişlerdirki:Resûl-iEkremsallallahu aleyhi ve

sellemşöylebuyurdu:

“Ayağınabatandikeninverdiğiacıdadahilolmaküzeremüslümanınbaşınagelenhertürlü yorgunluk, hastalık, tasa, keder ve üzüntüyü, Allah müminin hatalarını mağfiretetmeyevesilekılar.”[Buhari,Merdâ1;Müslim,Birr49]

تا أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [23]« ا ةا اذإ و ا ةا أ ا : ن ن ، أEnesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Hiçbiriniz,başınabirmusibetgeldidiyeölümütemennietmesin!Şayetherşeyerağmenölümü temenni edecek olursa, hiç olmazsa şöyle dua etsin: Allahım, hayat benim içinhayırlı olduğu müddetçe beni yaşat. Vefat benim için daha hayırlı olduğu zaman daruhumual.”[Buhari,Merdâ19;Müslim,Zikr10]

و و ا ا لر إ : ل ا ر

ترا ب ا أ [24]

ا ن : ل ؟ أ أ : ، ا

ةد ط و ، أر ر ، ضرا

اا ا ا ا او ، د ذ ه ، و نود ا

« ن و ، او ا إ ف ت إ ء

Habbâb İbn Eret radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemhırkasını başının altına yastık yapmış, Kâbe’nin gölgesinde dinlenirken (müşriklerden

gördüğümüzişkencelerdenötürü)kendisineşikâyettebulundukve:“BizimiçinAllah’tanyardımve inayetdilemezmisiniz?”dedik.AncakResûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylemukabeledebulundu:

“Sizdenöncekiümmetler içindeöylekimselervardıki tutulupkazılanbirçukura(yarıbeline kadar) gömülür, sonra da testere getirilip başına konur ve ikiye biçilirdi. Yahutdemir tırmıklarla tırmıklanıp eti kemiğinden ayrılırdı. Fakat yine de bütün bunlar onudinindendöndüremezdi.Allah’ayeminolsunki,Omutlakabudinitamamaerdirecektir.Hatta gün gelecek, yalnız başına bir atlı, Allah korkusu ve sürüsüne kurt saldırmasıendişesinden başka hiçbir korku taşımaksızın San’a’dan Hadramevt’e kadar emniyetlegidecektir. Ne var ki, siz bu hususta acele ediyorsunuz (sabırsızlanıyor, hemen olsunistiyorsunuz).”[Buhari,Menâkıb25]

و ا ا لر ا م ن : ل ا ر

د ا [25] أو ، ذ أو ا عا : او رأ و ل ه نإ او : ر ل .ا او با فاأن و ، ل ، و

ا ا لر ن او : ، ا

ا يذوأ ا : ل ؟ رو ا ل اذإ ل :» ل .ف

. إ رأ م : «

Abdullah İbn Mes’ud radıyallahu anh demiştir ki: Huneyn ganimetlerinin taksimindeResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bazı kişilere diğerlerinden fazla hisse verdi. Akra İbnHâbis’eyüzdeve,UyeyneİbnHısn’adabirokadarverdi.Araplarınilerigelenlerinedeogünkütaksimdebirazfazlapayvermeyitercihetti.Bununüzerine(Efendimizingayesinianlamayan)birşahısşöylededi:“VallahibutaksimattahakkaniyetolmadığıgibiAllah’ınrızası da gözetilmemiştir!”Bu sözü duyunca ben yerimde duramadım ve “Vallahi bunuResûlullah’a haber vereceğim!”dedim.Nitekimdediğimgibi derhal huzurlarına vardımve meseleyi arz ettim. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem söylediklerimi işitince çehresideğişti,yüzükıpkırmızıolduvebuyurduki:“AllahveResûlüdeadaletlidavranmamışsabaşkakimadaletlidavranabilirki?Allah,Musa’yarahmetiylemuamelebuyursun!Zirao,bundandahaağıreziyetlere(ithamlara)maruzkalmış,amayinedesabretmişti.”

İbn Mes’ud radıyallahu anh der ki: “Bu hadiseden sonra artık hiç kimsenin sözünüResûlullah’agötürmemeyekararverdim.”[Buhari,Edeb53;Müslim,Zekât145]

ا ه ا دارأ اذإ :» و

ا ا لر ل : ل ا ر أ [26]

« ا م ا أ ا ه ا دارأ اذإو ، ا ا

EnesİbnMâlikradıyallahuanhdemiştirki:ResûlullahEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:

“Allah, hayrını (iyiliğini) dilediği kulunun cezasını dünyada hemen verir (âhiretebırakmaz). Fenalığını dilediği kulunun günahını ise kıyamet günü huzuruna çıkıncayakadartehireder,(dünyada)cezalandırmaz.”[Tirmizi,Zühd57]

إ ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [27]« ا يا ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sırtıyeregelmeyengerçekpehlivan,güreşterakipleriniyenendeğil,öfkelendiğizamannefsinehâkimolandır.”[Buhari,Edeb102;Müslim,Birr106]

ءا لا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [28]«

و ا و هوو او

EbûHureyre radıyallahu anh demiştirki:ResûlullahEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Erkek olsun kadın olsun birmüminin gerek kendisi, gerek çoluk çocuğu ve gereksemalıhususundabelâ eksikolmaz. (Maruzkaldığıherbelâbirgünahınakefaretolurve)sonundaAllah’agünahsızolarakkavuşur.”[Tirmizi,Zühd57]

أ ا لر : ل را ر نأ ا ر أ

[29]« ضا او ةأ ي ن إ :» ل ا

ÜseydİbnHudayrradıyallahuanhdemiştirki:Ensardanbirşahıs:EyAllah’ınResûlü,falankişiye verdiğin gibi bana da bir memuriyet vermez misin? diye vazife istedi. BununüzerineEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Doğrusu benden sonra haksız tercihler, adam kayırmalarla karşılaşacaksınız. (AdnCenneti’ndeşahsımatahsisedilenKevserismindeki)Havuzunbaşındabanakavuşuncayakadarsabredin.”[Buhari,Fiten2;Müslim,İmâre48]

DoğruSözlüveDürüstOlmakدا او ا اا اا ا ا “Ey iman edenler!Allah’ın emirlerinekarşı

gelmektensakınınvesadakatliinsanlarlaberaberolun.”{TevbeSûresi,9/119}

تداو دا او تاو ناو تا و او ت او لا نإتاو او ت لاو او تاو لاو تااو ا او

ا اأو ةر ا أ ااو

تا ا ا ااو تا او و فاو“Allah’ateslimolanerkeklerveteslimolankadınlar,İslâmdinineimanedenerkeklerveimanedenkadınlar, ibadetve taatedevamedenerkekler ile ibadetve taatedevamedenkadınlar, sadık erkekler ve sadık kadınlar, sabreden erkekler ve sabreden kadınlar,mütevazierkeklervemütevazikadınlar,hayıryolundainfakedenerkeklerveinfakedenkadınlar,oruçtutanerkeklerveoruçtutankadınlar,ırzlarınıkoruyanerkeklerveırzlarınıkoruyankadınlar,Allah’ıçokzikredenerkeklerveçokzikredenkadınlarvarya,işteAllahonlaramağfiretvebüyükbirmükâfathazırlamıştır.{AhzâbSûresi,33/35}

ا خ ن ا ا ا م اذ فو لو قو “Onlaradüşen;itaatetmekvetatlısözsöylemektir.İşciddiyebindiğinde,Allah’averdiklerisözdedursalardı,kendileriiçinelbettedahahayırlıolurdu.”{MuhammedSûresi,47/21}

ا أ و ا ا لر نأ ا ر

وأ أ ا [30]

ا ااو وا ء ا ، سا أ :» ل سا م ، ا ا وا با ل ا :» ل « فا ل ا نأ ااو او اذ ، ا

« او ا باا مزو با يو

AbdullahİbnEbîEvfâradıyallahuanhumâdemiştirki:

AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem düşmanla karşılaştığı bir harpte hemen savaşmayabaşlamamış güneş batıyameyledinceye kadar beklemişti. Sonra askerlerin içinde onlarahitapetmekiçinayağakalktıveşukonuşmayıyaptı:“Ashabım!Düşmanlakarşılaşmayıarzuetmeyin!BilakisAllah’tanafveafiyetisteyin!Fakatolurdaonlarlakarşılaşırsanızotakdirdesabredipsebatedin!Veşunudaiyibilinkicennet,kılıçlarıngölgesialtındadır.”

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellembukonuşmanınardındanşöyleduaetti:“EyKur’ân’ıindiren,bulutları (semada)gezdirenveşu toplanankabileleridarmadağınedenAllahım!Şu küffâr ordusunu perişan edip birliklerini boz!Bizi nusretinle teyid edip onlara karşımuzafferkıl!”[Buhari,Cihâd112;Müslim,Cihâd20]

نإو ا إ ي ا ق نإ :» ل و ا ا ا ر

د ا [31]نإو را إ ي با نإو . ا ق ا نإو ، ا إ ي ا

« ا ا ب ا نإو ، را إ ي را

İbn Mes’ud radıyallahu anh demiştir ki: Nebiler Serveri sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Doğruluk (insanı) iyiliğe, iyilik de Cennet’e (çeker) götürür. İnsan, kendini bir keredoğruluğaveripoyolayöneldimi,hepdoğrusöyler,doğruyuaraştırır;böyleceo insan,Allah katında sıddîk (özüyle sözüyle dosdoğru kimse) olarak yazılır. Yalan ise (insanı)fücura (günaha) o da Cehennem’e ulaştırır. Bir insan, kendini yalana kaptırıp yalansöyleye söyleye neticede Allah katında kezzâb (yalancı) olarak yazılır.” [Buhari, Edeb 69;Müslim,Birr103]

: و ا ا لر ل ا ر

أ ا [32]« ر باو ، ا ق ن ، إ عد »

HasanİbnAliİbnEbîTalib radıyallahu anhumâdemiştirki:“DedemResûlullah’ın sallallahualeyhivesellemşunasihatiniezberledim:

“İçinde kuşku uyaran şeyleri bırak (kuşkusuz bir iklimde yaşa). (Bil ki) Doğrulukinsanıniçindeitminan(oturaklaşma)hâsıleder.Yalanagelince;oşüphevetereddüthâsıledenşeydir(burkuntudur,bulantıdır).”[Tirmizi,Kıyamet60]

ةدا ا ل :» ل و ا ا نأ ا ر

[33]

« ا

ت نإو ءاا لز ا ق

SehlİbnHuneyfradıyallahuanhdemiştirki:NebilerServeriEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:

“Şehit olmayıCenâb-ıHakk’tan sadakat ve samimiyetle isteyen kimse yatağında ölsebileAllahonuşehitlermertebesineulaştırır.”[Müslim,İmâre157]

تا ءا ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [34]و ، و

نأ و .ةأا ر : ل و ا

ا ا .دوأ و ت وأ ىا أ و ، أ

، ا ا ، ر أو ةر إ : ل ، ذ وأ ا ة ، نإ : ل را تء ، ا

، ا

: ل ه وأ ر ، لا : ل

ه ر ، ر ا

، را تء ، ا ة سأر سأ اوء ، لا « و ىأر ا

ا أ ،

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’ın salât ve selâmı üzerlerine olsun, önceki peygamberlerden biri gaza etmeküzere yola çıkarken ümmetine şöyle seslendi: “Yeni evlenmiş olup da henüz gerdeğe

girmemiş,yaptığıevinhenüzçatısınıçatmamış,gebekoyunveyadevealıpyavrulamasınıbekleyenkimselerpeşimedüşmesin!”Busözlerisöylediktensonradüşmanlakarşılaşmaküzereyolaçıktı.İkindisularındasavaşalanınavardı.Güneşehitaben:“Sendebendeemirkuluyuz”dedive“Allahımgüneşinbatışınıgeciktir!”diyeduaetti.BununüzerineAllahona fethi ihsan edinceye dek güneşin batması geciktirildi. Savaş sonrası ganimetler birarayagetiriliportayakondu.Onlarıyakmak içingöktenateş indi fakatyakmadı.BununüzerinePeygamber:“İçinizdeganimettenmalaşırmışolanlarvar.Haydi,herkabiledenbirtemsilci benim elimi sıkıp biat etsin!” diye seslendi. Biat esnasında bir kişinin elipeygamberinelineyapıştı.Ozaman“İhanetedensizdedir.Derhalseninkabilenemensupkişiler gelip bana biat etsinler!” buyurdu. Gelenler arasında iki ya da üç kişinin elipeygamberin elineyapışıncaonlara: “Aşırılmış olanmal sizdedir!” dedi.Adamlar gidipsığır kafasına benzer altından yapılmış bir baş getirdiler. Peygamber onu ötekiganimetlerinarasınakoydu.Ateşdüşüphepsiniyaktıvekületti.ZiraganimetbizdenöncehiçbirpeygambereveümmetinehelâldeğildifakatAllahzaafveaczimizibildiğiiçinonubizehelâlkıldı.”[Buhari,Humus8;Müslim,Cihâd32]

Murakabe-Allah’ınKullarınıGörüpGözetmesiا تو م ىا “OAllahki,gecenamazınakalktığındavesecde

edenlerarasındadolaştığındaSenigörüyor.”{ŞuarâSûresi,26/218-219}

ا م و “Siz nerede olursanız olun, Allah (ilim ve kudretiyle) sizinleberaberdir.”{HadîdSûresi,57/4}

ءا و ضرا ءي ش ا نإ “NeyerdenedegöktehiçbirşeyAllah’a

gizlikalmaz.”{Âl-iİmranSûresi,3/5}

در ر نإ “ŞüphesizRabbinhepgözetlemededir.”{FecrSûresi,89/14}روا ي و ا “Allah,gözlerinhainbakışınıvekalblerinsakladığı

bütünşeyleridahibilir.”{MüminSûresi,40/19}

و ا ا لر س : ل ا ر

با [35] و ، ا أ

ى ، ا دا ا ب ض ر ذإ م تاذ

: لو وو ر

إ ر ، و

ا ا إ ، أنأو ا إ إ نأ نأ ما : و

ا ا لر ل ما أ

: ل . إ ا نإ ا و نر مو ةا و

ةا و ا لر ارو و و نأ : ل .نا

: ل ، و . ا نأ : ل .نا

: ل : ل و .ه ه ر و ا او م: ل .ا لوا : ل .ا

: ل ، كا ها ن ، هانا نو ءا ءر ا ةاا ةا ى نأو ، ر ا نأ ل .ارأ

أ :» ل أ رو ا : ؟ ا يرأ : ل ، ، ا

« د Ömer İbnHattâb radıyallahu anhdemiştir ki: Bir gün Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellemhuzurundabulunduğumuzsırada,elbisesibembeyaz,saçlarısimsiyah,yoldangelmişgibibir hali olmayan ve içimizden hiç kimsenin tanımadığı bir şahıs çıkageldi. Hz.Peygamber’in yanına sokuldu, önüne oturdu, dizlerini dizlerine dayadı, ellerini (kendi)dizlerinin üstüne koydu ve: “EyMuhammed, bana İslâm’dan bahset!” dedi. Resûlullahsallallahualeyhive sellem:“İslâm;Allah’tanbaşkailaholmadığınaveMuhammed’inAllah’ınResûlü olduğuna şahadet etmen, namazı şartlarına riayet ederek kılman, zekâtı vermen,ramazan orucunu tutman, yoluna güç yetirebilirsen Kâbe’yi ziyâret (hac) etmendir.”buyurdu.Karşısındaki şahıs, “Doğru söyledin!” dedi.Doğrusu onun hem sorup hemdetasdik etmesigaribimizegitti.Derkeno şahıs: “İmandanbahsetbana!”dedi.Resûlullahsallallahu aleyhi ve sellem: “Allah’a,meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, âhiret gününeinanmandır.Kadere,hayrınaveşerrineimanetmendir.”buyurdu.Oşahıs tekrar,“Doğru

söyledin”diyetasdikettive“Pekiihsannedir,ondandabahset!”dedi.Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“İhsan,seninAllah’ıgörüyorgibiO’nakullukyapmandır.HernekadarsenO’nugörmesendeO seni görmektedir.” buyurdu.O şahıs yine, “Doğru söyledin”dedi.Bundansonrada“Kıyametnezamankopacak?”diyesordu.Hz.Peygambersallallahualeyhivesellem:“Buhusustasorusorulankişi,sorandandahabilgilideğildir.”buyurdu.Oşahıs,“Öyleysekıyametalâmetlerindenbahset!”dedi.Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Anneler,kendilerine cariye muamelesi yapacak çocuklar doğuracak; yalın ayak, baldırı çıplakkoyun çobanları da yüksek ve mükemmel binalarda birbirlerine çalım satacaklardır.”buyurdu. O şahıs sessizce mescidden ayrıldı. Ben bir süre öylece kalakaldım. DerkenResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana şöyle seslendi: “EyÖmer, soru soran kişinin kimolduğunubiliyormusun?”Ben:“AllahveResûlübilir.”dedim.Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“OCebrail’di,sizedininiziöğretmeyegelmişti.”buyurdu.[Müslim,İman1]

و ا ا لر ا ر

ذو ةد ب رذ أ [36]« سا و ، ا ا أو ا ا :» ل

Ebû Zer Cündeb İbn Cünâde ile Muaz İbn Cebel radıyallahu anhumâ demişlerdir ki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Neredeolursanol,Allah’tankorkveO’nakarşısaygılıol!Günahınarkasındanhemeniyilikyapkionusiliversin.İnsanlarlamuamelendegüzelahlâktanayrılma!”[Tirmizi,Birr55]

إ م :» ل و ا ا :» ل ا ر

س ا [37] ا اذإو ، ا ل اذإ ، ه ا ا ا ا ت أ اا نإو ، ا ء إ ك ء ك نأ ا ا نأ او ،

« ا و ما ر ، ا ء إ كو ء كو نأ

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:NebilerServeriEfendimiz’insallallahualeyhivesellemterkisinde yol alıyordum. Bana şöyle buyurdular: “Ey delikanlı! Sana birkaç kelimeöğreteyim: Sen Allah’a ait hakları koru ki, Allah da seni muhafaza etsin. Allah’ı (nhaklarını) gözet ki, O’nu yanında bulasın. İstediğin zaman Allah’tan iste. YardımisteyecekolursanyineAllah’tandilevebilki;bütünümmettoplanıpsanabirfaydateminetmeye çalışsalar, ancak senin içinAllah’ın takdir buyurduğu faydayı temin edebilirler.Yinebütün insanlar toplanıp sanazararvermeyekalkışsalarAllah’ın takdir edipyazmışolduğunundışındazerrekadarzararveremezler.Artıkkalemlerkaldırıldı,yazılarkurudu.”[Tirmizi,Kıyamet59]

، ا أ قدأ

أ ن إ :» ل ا ر أ [38]

« تا و ا ا لر

EnesİbnMâlik radıyallahu anh demiştirki: “Sizkılkadarbileönemsemediğinizbirtakım

işleryapıyorsunuzki,doğrusubizonlarıResûlullahsallallahualeyhivesellemzamanındahelâksebebiolanbüyükhatalardansayardık.”[Buhari,Rikak32]

ا ةو ، ر ا نإ : ل و ا ا ا ر

ة أ [39]« ا م ءا نأ

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Allahgayrettecellisindebulunur.Allah’ıngayretikulunişleyeceğiharamlarakarşıdır.”[Buhari,Nikâh107;Müslim,Tevbe36]

İzah:Allah,kulunharamagirmesinekatiyenrazıdeğildir.Allah’ınemirveyasaklarınınçiğnenmesigayretullahadokunur.

و ناد ا :» ل و ا ا ا ر

سوأ دا [40]« ا ا و ا أ او ، تا

Şeddâd İbnEvs radıyallahu anh demiştir ki: FahriKâinatEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdular:

“Akıllıkişi,kendinihesabaçeken(ayağınınkayabileceğiyerlerdenveinsanlardanuzakduran)veölümötesiiçin(salih)amelişleyendir(hazırlıkyapandır).ÂcizkişiisekendinihevavehevesinekaptırıpdaAllah’tangerçekleşmeyecekşeyleribekleyenkuruntusahibibirzavallıdır.”[Tirmizi,Kıyamet25]

ءا مإ : و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [41]«

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kendisini ilgilendirmeyen(mâlâyânî)şeyleri terketmesi,müslümanınİslâmiyetineaitgüzelliklerindendir.” (Yani; kıvamında ve kendi iç güzellikleriyle yaşananMüslümanlık,lüzumsuzbütünduygu,düşüncevefiillerekarşıkapalıolanMüslümanlıktır.)[Tirmizi,Zühd11]

Takva-AllahKorkusuveAllah’aSaygı

ن م او ا و و ا اا اا ا ا “Eyimanedenler!Allah’akarşıgelmektennasılsakınmakgerekirseöylecesakının!O’nalayıkolduğutazimigösterinveancakO’nateslimolanmüslümankimselerolarakcanverin.”{Âl-iİmranSûresi,3/102}

و ه ق و ا خ ااو ا او ااو ا ا اا فن ا “O halde gücünüz yettiğince Allah’a karşı gelmekten (haramlara girmekten)

sakının,hakkıdinleyipitaatedinvekendiiyiliğinizeolarakhayıryolundamalharcayın.Kimnefsinincimriliğindenkendinikurtarabilirseasılfelahaerenlerişteonlardır.”{TeğâbünSûresi,64/16}

ز و ا و “Kim Allah’a karşı gelmektensakınırsa, Allah ona sıkıntıdan çıkış kapıları açar; onu hiç ummadığı yerlerdenrızıklandırır.”{TalakSûresi,65/3}

ا او ا ا تا اا ا يا “Ey iman edenler!Allah’a karşı gelmektensakınınvehepdoğrusözsöyleyin.”{AhzâbSûresi,33/70}

ا وذ او و ع و ر ف ا ا نإ اا ا ا

ا “Eyimanedenler!SizAllah’asaygıgösterir(haramlardan)sakınırsanız,Allahsizehakkı batıldan ayırt edecek bir anlayış ve kuvvet verir, sizin günahlarınızı örter, siziaffeder.DoğrusuAllahbüyüklütufsahibidir.{EnfâlSûresi,8/29}

ة ة ا نإ :» ل و

ا ا ا ر يرا ن أ [42]

اإ لوأ ن ا .ء ااو ا ا .ن ا نإو

« ا ء

EbûSaîdel-Hudrî radıyallahu anhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdular:

“Doğrusu dünya tatlıdır (şirindir), yemyeşildir (cazibedardır). Bununla beraber Allah,dünyalık şeyleri sizin tasarrufunuza vermekte ve nasıl amel ettiğinize bakmaktadır.Binaenaleyh,dünyanın(faniyüzünün)cazibesinesakınkendinizikaptırmayın!Kadınlarıncazibesinekapılmaktandauzakdurun!Ziraİsrailoğullarınınilkfitnesi(imtihanunsuru),kadınlarhususundaolmuştur.”[Müslim,Zikr99]

ىا أ إ ا :» ل ن و ا ا نأ ا ر

د ا [43]« او فاو او

İbnMes’ud radıyallahu anh demiştir ki: PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöyleduaederdi:

Allahım!Sendenhidayet,takva,iffetvegönülzenginliği(yleberaberbaşkalarınamuhtaç

olmayacakkadarrızık)istiyorum.[Müslim,Zikr72]

:» ل و ا ا لر : ل ا ر

ا ي [44]

« ىا ت أ ىأر

AdiyİbnHâtimet-Tâî radıyallahu anhdemiştirki:Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Bir hususta yemin edip de sonrasında Allah için ondan daha takva bir başka şeylekarşılaşan kimse, (yemininden vazgeçip kefaret verme pahasına da olsa) takvayayönelsin.”[Müslim,Eyman15]

و ا ا لر : ل ا ر

ا

ن ي أ أ [45]اأو اأ ةز اودأو او او ا اا :» ل عادا

« ر ا ءاأEbûÜmâmeSudey İbnAclânel-Bâhılî radıyallahu anh demiştir ki:ResûlullahEfendimiz

sallallahualeyhivesellemVedaHutbesi’ndeşöylebuyurdu:

“Allah’akarşısaygılıolun(takvadairesindehareketedin)!Beşvakitnamazlarınızıkılın!Ramazanorucunuzututun!Mallarınızınzekâtınıverin!Yöneticilerinizeitaatedin!BunlarıyaptığınıztakdirdeRabbinizincennetinegirersiniz.”[Tirmizi,Cum’a80]

YakînveTevekkül-TereddütsüzİmanveAllah’aTamGüvenا ا داز و ه لرو ا قو رو ا د عو ا ا باا ن لا ىأر وو “Müminler, saldıran o birleşik kuvvetleri karşılarında görünce: İşte bu,Allah ve

Resûlü’nünbizevaatettiğizafer!AllahdaResûlüdeelbettedoğrusöylemişlerdir,derler.Müminlerindüşmanbirliklerinigörmeleri,onlarınsadeceimanveteslimiyetleriniartırdı.”{AhzâbSûresi,33/22}

ا م و ا او ا دا م ا سا نإ سا ل ا“Müminleröylekimselerdirki,halkkendilerine“Düşmanlarınızolan insanlar sizekarşıordu hazırladılar, aman onlardan kendinizi koruyun!” dediklerinde, bu tehdit onlarınimanlarını artırmış ve “ ا و ا (Allah bize yeter, O ne güzel vekildir)”demişlerdir.”{Âl-iİmranSûresi,3/173}

ت ىذ لا ا و تو “Sen, ölmeyenomutlakhayat sahibiAllah’a dayan!”{FurkanSûresi,25/58}

نا ا و “Müminler yalnızAllah’a dayanıp güvensinler.” {İbrâhîm Sûresi,14/11}

ا ل ك اذ “Bir kere azmettinmi, yalnızAllah’a tevekkül et!” {Âl-i İmranSûresi,3/159}

ا ى و “Allah’adayanıpgüveneneAllahkâfidir.{TalakSûresi,65/3}

بر و ا م داز ا اذاو و ه ا ذ اذا ا نا إ

ن “Gerçekmüminler ancak o kimselerdir ki, yanlarındaAllah zikredilince kalbleriürperir. Kendilerine Allah’ın âyetleri okununca bu, onların imanlarını artırır ve yalnızRablerinegüvenipdayanırlar.”{EnfalSûresi,8/2}

أ ا » و ا ا لر ل ل ا ر

س ا [46]أ

دا ر ذإ أ او ناو ا و او ا و اا إ ا

دا اذ ت ا إ ا و و ا أ

« با و ب ا ن أ ن و أ ه دا اذ ا

ل با و ب ا ن ا وأ سا ض و ما اوو ا لو و

ا ا لر ا ا

ن يا » ل و ا ا لر ج ءأ اوذو ا

م « ن ر و نو و ن و ن ا » ل هو نأ ا عدا ل ا ر م « أ » ل نأ ا عدا ل

« » ل

Abdullah İbnAbbas radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle

buyurdu:

“Geçmişümmetlerbanagösterildi.Peygambergördüm,yanındaüç-beşkişilikküçükbirgrupvardı.Peygambergördüm,yanındabirikikişibulunuyordu.Vepeygambergördüm,yanında kimsecikler yoktu. Bu arada önüme büyük bir kalabalık çıktı. Onları kendiümmetimsandım.Bana‘ButoplulukMusaveümmetidir,senufkabak!’dediler.Baktım;büyük bir insan topluluğu. Sonra bana diğer tarafa da bakmamı söylediler. ‘İşte bütünbunlar senin ümmetindir. İçlerinden hesapsız-azapsız cennete girecek yetmiş bin kişivardır.’dediler.”

İbn Abbas demiştir ki: Derken Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem kalkıp hücre-isaadetine girdi. Oradaki sahabiler hesapsız-azapsız cennete girecek yetmiş bin kişininkimler olabileceği hakkında konuşmaya başladılar. Kimileri, “Bunlar peygamberinsohbetinde bulunanlar olmalıdır.” derken, kimileri, “Bunlar müslüman olarak doğup,Allah’a ortak koşmamış olanlardır.” dediler. Bunların yanında farklı birçok görüş ilerisürenler de oldu. Onlar bu meseleyi tartışırken Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellemçıkageldi. “Ne hakkında konuşuyorsunuz?” diye sordu. “Hesapsız-azapsız cennetegireceklerinkimolduklarıhakkındakonuşuyoruz.”dediler.BununüzerineResûl-iEkremsallallahu aleyhi ve sellem: “Onlar büyü yapmayan, yaptırmayan, uğursuzluğa inanmayan veRablerine tevekkül eden kimselerdir.” buyurdu. Ukkaşe İbnMihsan yerinden fırladı ve“Benideonlardankılması içinAllah’aduaeteyAllah’ınResûlü!”dedi.Resûl-iEkremsallallahu aleyhi ve sellem: “Sen onlardansın!” buyurdu. Sonra bir başka kişi daha kalktı ve“Benideonlardankılması içinduabuyur.”dedi.Resûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem budefa:“FırsatıdeğerlendirmekteUkkaşesenigeçti.”buyurdu.[Buhari,Rikak50;Müslim,İman374]

ا :» ل ن و ا ا لر نأ أ ا ر

س ا [47]نأ أ إ إ ذأ ا ، و أ إو و ا و أ

« ن او او ، ت يا ا أ

Abdullah İbnAbbas radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyleduaederdi:

“Allahım! Sana teslim oldum ve Sana iman ettim. Sana tevekkül ettim ve bütünüyleSana yöneldim. Sen’in inayetinle mücadele ettim (Senin dost bildiğini dost, düşmanbildiğini düşmanbildim).Allahım!Beni doğru yolundan saptırmandan tir tir titriyor veSeninizzetinesığınıyorum.Sendenbaşkailahyoktur.Senöylebirhayatsahibisinkiaslaölmezsin.Hâlbukiinsanlarvecinlerhepölümlüdürler.”[Müslim,Zikr67;Buhari,Teheccüd1,Tevhîd7]

أ ماأ ا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [48]« ا ةأ

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Cennetegirecekinsanlarınbirkısmınınkalbleriâdetakuşkalbigibidir(Allah’ınemirve yasaklarına karşı fevkalade hassas davranırlar; âdeta kuş kalbi gibi tir tir titrerler veO’nakarşısonsuzbirtevekküliçindedirler).”[Müslim,Cennet27]

ن أ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

[49]« حوو و ، ا قز ز ا

Ömer İbn Hattâb radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Eğersiz,Allah’ahakkıylatevekkületseniz,sizi,sabahyuvasındanaçayrılıp,akşamtokolarakdönenkuşlarınbeslendiğigibirızıklandırırdı.”[Tirmizi,Zühd33]

وأ اذإ ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

بز ءاا [50]ي تأو إ يأ و إ و وو إ أ ا

ا إ

، رأ يا و أ يا ا إ إ و إ رو ر إ« ا أ أ نإو ، ةا

نإ BerâİbnÂzibradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ey falan!Yatağına girdiğinde şöyle dua et: “Allahım! Rahmetini umarak, azabındankorkarak kendimi (hükmüne itaatkâr, kazâna razı ve kudretine de kanaatkâr bir hâlde)Sana teslimettim,yüzümüSanadöndüm, işimiSana ısmarladım, sırtımıSanadayadım.Senden başka sığınak, Senden başka dayanak yoktur. İndirdiğin kitabına, gönderdiğinPeygamberineimanettim.

Eğerbuduayıyaptığıngecevefatedersenimanüzereölürsün.Şayetsabahasağolarakçıkarsanhayranailolursun.”[Buhari,Deavât6;Müslim,Zikr56]

و را و ا ماأ إ ت ل ا ر ا أ [51]

ا أ » ل أ نأ ا لر وؤر

« Ebûbekir es-Sıddık radıyallahu anh demiştir ki: Hicret yolculuğunda Resûlullah ilemağaradayken tepemizde dolaşıp duranmüşriklerin ayaklarını gördüm ve “EyAllah’ınResûlü, eğer şunlardan biri ayaklarının altına bakacak olsamutlaka bizi görür!” dedim.Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:“(Nusreti,yardımıvehıfzıyla)ÜçüncüleriAllaholan iki kişiyi senne zannediyorvehaklarındanedüşünüyorsun? (Hiçonlarabirkötülükdokunabilirmi?)”[Buhari,Tefsîrusûre9/9;Fedâilu’l-Ashab2;Müslim,Fedâilu’s-sahâbe1]

Doğrulukveİstikamet

ن ب إ ا و ب و ت ا ا ف “Resûlüm, Sen ve

beraberindeki tövbeedenmüminlerlebirlikteSanaemredildiğigibidosdoğruhareketet.Sakınhaddiaşmayın,ziraAllahyaptığınızherşeyigörmektedir.”{HûdSûresi,11/112}

ا اور او ا و ا ا ا لز اا ا ر ا ا نإ ف و ا و ا

ة ي فو ا ةا ؤوا ن نو ر ر ن “RabbimizAllah’dırdeyipsonradaistikametüzeredoğruyolda

yürüyenleryokmu,işteonlarınyanınameleklerinip“Hiçendişeetmeyin,hiçüzülmeyinve size vaat edilen cennetle sevinin!” derler. Dünya hayatında da âhirette de biz sizindostunuzuz. Orada sizin canınızın çektiği her şey, Gafûr ve Rahîm (affı, merhameti veihsanıbololanAllahtarafından)birikramolaraksizindir.{FussıletSûresi,41/30-32}

لا با وا نو ن و ف اا ا ا ر ا ا نإ

ن ي ا ءا “RabbimizAllah’dır deyip sonra da dosdoğru hareket edenleriçin ne korku ne de endişe vardır. Onlar mahzun olmayacaklardır. Onlar cennetliktir;yaptıklarıgüzelişlerekarşılıkolarakoradaebedikalacaklardır.”{AhkafSûresi,46/13-14}

لأ ما ا لر : : ل ا ر ا

ن [52]« ا ا :» ل .ك اأ

SüfyanİbnAbdullahradıyallahuanhdemiştirki:Ben,“EyAllah’ınResûlü!İslâmhakkındabanaöylebir söz söyleki, artıkSendengayrısınabir şey sormayayım.”diye ricaettim.Resûlullahsallallahualeyhive sellembuyurduki:“Allah’aimanettim,de;sonradabuimanıngereğiolarakdosdoğru(istikametüzere)ol!”[Müslim,İman62]

أ ااو و اود ار :» و ا ا لر ل ل ا ر

ة أ [53]

ا نأ إ أ و :» ل ؟ ا لر أ و : ا « أ

« و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:

“İşlerinizde orta yolu tutunuz, dosdoğru olunuz ve şunu çok iyi biliniz ki, hiçbirinizameli sayesinde kurtuluşa eremez.” Ashab-ı Kiram sordu: Sen demi kurtulamazsın eyAllah’ın elçisi? Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem: “Allah beni rahmeti vefazlıyla (keremiyle) çepeçevre kuşatmazsa ben dahi kurtulamam.” diye cevap verdi.[Müslim,Sıfâtu’l-münâfikîn76]

HayırveHasenatİşlemeyeYarışırcasınaKoşmakتاا او “Hephayırlarakoşun,hayırişlerindeyarışın!”{BakaraSûresi,2/148}

تا ضر او تاا ر ع و ر من ة ا آو عرو “Rabbiniztarafındanmağfirete, genişliği göklerle yer kadar ve takva sahipleri için hazırlanmış bir cennetedoğruyarışırcasınakoşuşun!”{Âl-iİmranSûresi,3/133}

ن لا ذ و “İşte yarışacaklarsa insanlar, (cenneti kazanma) hususundayarışsınlar!”{MutaffifînSûresi,83/26}

، ا ل اورد :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [54]د ،

ا و و ، ا و ا ا ا ن

« ا ض

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Salih amelleri işlemede acele edin (geri kalmayın)!. Zira yakın bir gelecekte zifirikaranlık geceler gibi birtakım fitneler zuhur edecektir.O zamanda insan,mümin olaraksabahlardaakşamakâfirolarakçıkar.Aynışekildemüminolarakgeceleramasabahakâfirolarakçıkar.Dininibasitbirdünyalığasatar(değişir).”[Müslim,İman186]

؟ أ نإ أرأ : أ م و ا ر ل : ل ا ر

[55]. ، ه تا « ا :» ل

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:UhudSavaşı’ndabiradam,NebilerServeriEfendimiz’esallallahu aleyhi ve sellem sordu: Eğer öldürülürsem nerede olurum? Peygamber Efendimizsallallahualeyhivesellem“Cennette!”buyurdu.Bununüzerineadamelindekihurmalarıfırlattı(yemektenvazgeçti)veharbekatılıpşehitdüşünceyedeksavaştı. [Buhari,Meğazi 17;Müslim,İmâre143]

يأ ، ا لر : ل ، و ا ا إ ر ء : ل ا ر

ة أ [56]اذإ و ، ا و ا أو ق نأ :» ل ؟ اأ أ ا

« ن ن و ، ا نو ا ن ما

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

PeygamberEfendimiz’esallallahualeyhive sellembiradamgeldi“EyAllah’ınelçisi!Hangisadakanın (zekâtın) sevabı daha büyüktür?” diye sordu.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemonaşöylecevapverdi:“Sıhhatinyerindevecimriliğindeüzerindeiken,fakirdüşmektenendişe ettiğin ve zengin olmayı da umduğun zamanda vereceğin sadakanın (zekâtın)sevabıdahabüyüktür.Baştazekâtolmaküzeretasadduktabulunmayıcançekişmeânınave‘şukadarıfilanın,bukadarıdafilanın’diyeceğinsekeratvaktinekadargeciktirme!Zira

bundansonramal,zatenfilanvârisinolmuşdemektir.”[Buhari,Zekât11,Vesâyâ17;Müslim,Zekât92]

، ل اورد :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [57] لا وأ ا وأ ا وأ ، ا وأ ،

وأ ، ا إ

نو« أو دأ ا وأ ،

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Yedi şey size mâni olmadan salih amelleri işlemekte acele ediniz! Yoksa siz, hâlâunutturan fakirlik, azdıran zenginlik, keyfinizi kaçıran hastalık, bunak hale getirenihtiyarlık, ansızın geliveren ölüm, beklenen en şerli şahıs olan Deccal yahut belası enmüthişveacıolankıyametinsizegelipçatmasınımıbekliyorsunuz?”[Tirmizi,Zühd3]

Mücahede-AllahYolundaMücadeleا ا نإو ف او او “Bizimuğrumuzdagayretgösterip

mücahedeedenlereelbettemuvaffakiyetyollarımızıgösteririz.MuhakkakkiAllah iyilikveihsansahipleriyleberaberdir.”{AnkebûtSûresi,29/69}

ا ح ر او “Sanaölümgelip çatıncayakadarRabbine ibadet et!” {HicrSûresi,15/99}

ه ا و ر ا ذاو “Rabbininyüceadınızikret,fânilerebelbağlamaktankurtul

vebütüngönlünleyalnızO’nayönel!”{MüzzemmilSûresi,73/8}

ه ار ةرذ ل ل “Zerreağırlığıncahayıryapanonubulur.”{ZelzeleSûresi,99/7}

ر ر ا نإ ا اوا و اأ أو ا ا ع هو ا ت و

“Kendi iyiliğiniz için âhirete hazırlık olarak her ne gönderirsenizmutlaka onuAllah’ınnezdindedahaüstünvedahahayırlı,mükâfatıkatkatartmışolarakbulursunuz.Allah’tanaf dileyin. Muhakkak ki Allah gafûrdur, rahîmdir (affı, merhamet ve ihsanı boldur).”{MüzzemmilSûresi,73/20}

به ا ن من ا و “HayıradınaherneverirsenizmutlakaAllahonubilir.”{BakaraSûresi,2/273}

ىد : ل ا نإ :» و ا ا لر ل ل ا ر

ة أ [58]

ب ي لا و :

ا إ أ ء ي إ ب و ب ذا و

ا هو ،

يا هو ، يا أ اذ ، أ ا إ

« ذا و ، نإو ، ا رو ،

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembirkudsîhadisteYüceAllah’ınşöylebuyurduğunubildirmiştir:

“Herkimbenimveli(has)kulumadüşmanlıkederse,Bendeonakarşıharpilanederim.Kulum kendisine farz kıldığım şeylerden daha sevimli hiçbir şeyle bana yakınlıkkazanamaz.Kulum(farzlarailâveolarakyaptığı)nafileibadetlerlebanayakınlıkkazanırda nihayet Ben onu severim. Onu sevince de onun işiten kulağı, gören gözü, tutupyakalayan eli ve yürümesine vasıta olan ayağı olurum (Hâsılı; onun işitmesi, görmesi,tutması, yürümesi doğrudan doğruya meşîet-i hâssa dairesinde cereyan etmeye başlar).BöylesibirkulBendenbirşeyisterseistediğinimuhakkakonaveririm.Banasığınırsaonuhıfzvesıyanetimaltınaalırım.”[Buhari,Rikak38]

ب اذإ :» ل و ر و و ا ا ا ر

أ [59]« و أ أ اذإو ، ارذ إ ب اذإو ، ارذ إ

ا إ ا

Enes radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bir kudsî hadisteAllah

Teâlâhazretlerininşöylebuyurduğunubildirmiştir:

“KulumBanabirkarışyaklaşırsaBenonabirarşınyaklaşırım.BanabirarşınyaklaşırsaBen ona bir kulaç yaklaşırım. Bana yürüyerek gelirse Ben ona koşarak mukabeledebulunurum.”[Buhari,Tevhîd50]

ن ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

س ا [60]« غااو ا : سا

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İki büyük nimet vardır ki, insanların pek çoğu onların kıymetini bilmezler. Bunlar,sıhhatveboşvakittir.”[Buhari,Rikak1]

، ه ا م ن و ا ا نأ ا ر

[61]نأ أ أ :» ل ؟ و ذ م ا و ا لر ا

: »؟ ار ا نأ

Hz.Âişevalidemizradıyallahuanhâdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellem,geceayaklarışişinceyekadarnamazkılardı.Kendilerine“EyAllah’ınResûlü,Allahseningeçmiş ve gelecek günahlarını bağışlamışken niçin böyle yapıyor, kendinizi ibadetezorluyorsunuz?” diye sorduğumda buyurdular ki: “Allah’a çok şükreden bir kul olmayıarzuetmeyeyimmi?”[Buhari,Teheccüd6;Müslim,Sıfâtu’l-münâfikîn81]

أو يا ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [62]أ نإو ، و او ، صا ، و ، ا ا ا إ

«. نا ’ ‘ ن ، ء و ا ر و ، او ا ن أ ء

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herikisidehayırlıolmaklabirlikte;Allahnezdindekuvvetlimümin,zayıfmümindendaha hayırlı ve sevimlidir. Sen, sana fayda verecek şeyi elde etmeye çalış. Allah’tanyardımdileveaczedüşme.Başınabirşeygelincede“Eğerşöyleşöyleyapsaydımşöyleşöyleolurdu.”deme.Sanadüşen“Allah’ıntakdiribu;Onedilerseyapar.”demektir.Zira“Lev(eğer,şayet…)ifadesi”,şeytanınişinekapıaçar(şeytanınişineyarar).”[Müslim,Kader34]

، تا را :» ل و

ا ا لر نأ ل ا ر ة أ [63]

« هر ا و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Cehennem, şehevât (bedenî arzu ve iştihâları kabartan şeyler) ile cennet isemekârih(nefsinhoşlanmadığışeyler)ileçepeçevrekuşatılmıştır”{Yani;nefsinhoşunagitmesede

Allah’ınemirlerineuymak,nefsinhoşunagitsedeyasaklarındansakınmak,cehennemdenkurtulmanınvecennetevâsılolmanınentemelesasıdır.}[Buhari,Rikak28;Müslim,Cennet1]

ما ل ، و ا ا : ل ا ر

د ا [64].دأو أ نأ ل و ء

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Birgece(teheccüdvakti)Resûl-iEkrem’insallallahualeyhivesellemnamazınaiştirakedip,tâbioldum.Kıyamdaokadaruzundurdu(kıraatiuzunsürdü)kiazkalsınnâhoşbirşeyyapmayayelteniyordum.

Kendisine“Neyeniyetlenmiştinki?”diyesoruluncao:“DayanamayıpoturacakveO’nunamazıylabaşbaşabırakacaktım.”diyecevapverdi.[Buhari,Teheccüd9;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn204]

و أ : ا :» ل و ا ا لر ا ر

أ [65]« و و أ ، او و نا ، و

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ölüyükabrekadarüçşey takipeder;aile fertleri,malıveameli.Bunlardan ikisigeridöner, biri kalır.Aile fertleri vemalı geriye döner; ameli (ölüyle birlikte) kalır.” [Buhari,Rikak42;Müslim,Zühd5]

أ إ بأ ا :» و ا ا ل : ل ا ر

د ا [66]« ذ راو

كا

İbnMes’ûd radıyallahu anhdemiştir ki: PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Cennetsizeayakkabılarınızınbağlarındandahayakındır.Cehennemdeöyledir.”(Yani;iman, amel, niyet ve ubudiyetle Cennet yolu açıldığı gibi, heva ve hevesin peşindekoşanlarındaayaklarıkayarveCehennemegiderler.)[Buhari,Rikak29]

ر ا أ و و

ا ا لر مد ا ر

سا أ [67]: « :» ل و ، و

ا ا لر أ : ل ا« دا ة :» ل .كاذ : »؟ ذ وأ :» ل .ا ا أResûlullah’ınhizmetkârıveSuffeEhlindenEbûFirâsRabîaİbnKa’bel-Eslemîradıyallahu

anh demiştir ki: “Geceleri Resûlullah’ın yanında kalır, abdest suyunu götürür ve ötekiihtiyaçlarını karşılardım.Bir keresinde bana “Dile (benden ne dilersen)” buyurdu.Ben:“Cennetteseninleberaberolmayıarzuederim.”,dedim.AllahResûlüsallallahualeyhivesellem:“Başkabirşeyistemezmisin?”buyurdu.Ben,tekdileğiminbuolduğunusöyledim.Bununüzerine Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem: “Öyleyse çok namaz kılıp secde ederek,

kendiniçinbanayardımcıol!”buyurdu.[Müslim,Salât226]

لر : ل ر ل ا ر ا أ ب : ل ا ر

أ [68]

م ن ، أ ا ا ل أ ا ا ل لوأ ا

ء إ أأو أ ء إ رأ ا : ل نا ا أأ إ ، ا

برو ا ذ : ل ، ذ م ا و : أ ل ، ا لر ا : ل .أ نود ر

أ إ أ نا و هوو ر وأ ، وأ ،

ا لر ا ﴿ أ و ا ه نأ وأ ى : أ ل

..ا إ ﴾

ا او

Enes radıyallahu anh demiştir ki: Amcam Enes İbn Nadr radıyallahu anh Bedir Savaşı’nakatılamamıştı. Bunu bir türlü içine sindiremiyor ve diyordu ki: “Ey Allah’ın Resûlü,müşriklerle yaptığın ilk savaşta bulunamadım. Allah, müşriklerle yapılacak bir savaştabulunmayıbananasipederse,onlarayapacağımıAllahbilir.”DerkenUhudSavaşıolduvemüslüman safları dağılmayabaşladı.Enes İbnNadr, arkadaşlarını kastederek, “Rabbim,bunların yaptıklarından dolayı Senden özür diliyorum.” dedi. Müşrikleri kastederek de“Bunların yaptıklarından da Sana sığınıyor, tebrie ediyorum.” deyip düşman saflarınadoğru ilerledi.O esnadaSa’d İbnMuaz ile karşılaştı ve: “EySa’d! İstediğim cennettir.Kâbe’ninRabbineyeminederimki,Uhud’uneteklerindecennetinkokusunualmaktayım.”dedi.Sa’d(olayıanlatırken)“Benonunyaptığınıyapamadım,eyAllah’ınResûlü”dedi.

Enesradıyallahuanhhadisenindevamınışöyleanlattı:Amcamışehitedilmişolarakbulduk.Vücudunda seksenden fazla kılıç, süngü ve ok yarası vardı. Müşrikler müsle yapmış,cesedi tanınmaz hale getirmişlerdi. Hatta onu kimse tanıyamadı da sadece kızkardeşiparmakuçlarındanteşhisedebildi.Doğrusubiz,“Müminlerdenyiğitlervardırki,Allah’averdikleri sözü yerine getirip sadakatlerini ispat ettiler.Onlardan kimi adadığını ödedi,canınıverdi,kimideşehitliğigözlemektedir.Onlarverdiklerisözüasladeğiştirmediler.”{Ahzâb Sûresi, 33/23} âyetinin amcam ve onun gibi civanmert kimseler hakkında indiğinekâniyiz.[Buhari,Cihâd12;Müslim,İmâre148]

:» ل أ و كر ا ىو و ا ا ا ر

رذ أ [69]، إ ل

يد ، ا و ا إ يد

إ ر يد ، أ ، أ إ

يد ، أ و، با أ

أو راو ن إ يد ، أ

يد ، ا و ، و ي ا إ

يد ، أ و

، ذ داز او ر أ ا و إو ، او وأ نأ

ذ او ر أ ا و إو او وأ نأ

يد ، او ا ، و إو او

وأ نأ يد ،

إ

يد ، ا دأ اذإ ا إ ي ذ ، نإإ ذ و و ، ا ا و ، إ وأ ، أ أ

«. Ebûzer radıyallahu anhdemiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, bir kudsîhadisteAllahTebarekeveTeâlâhazretlerininşöylebuyurduğunubildirmiştir:

“Kullarım!Benzulmetmeyikendimeharamkıldım.Onusizinaranızdadaharamkıldım;sakınbirbirinizezulmetmeyin!

Kullarım!Benimhidayetnasipettiklerimdışındahepinizdalâlettesiniz.Bendenhidayetdileyinki,sizihidayetekavuşturayım!

Kullarım!Benimrızıkveripdoyurduklarımhariç,hepinizaçsınız(muhtaçsınız).Bendenrızıkisteyinkisizirızıklandırayım!

Kullarım!Benimgiydirdiklerimhariç,hepinizçıplaksınız.Bendengiyecekisteyinkisizigiydireyim!

Kullarım!Sizgece-gündüzgünahişlemekte,Bendebütünüylegünahlarıaffetmekteyim.Bendenafdileyinkisizibağışlayayım!

Kullarım! Bana zarar vermek elinizden gelmez ki, zarar verebilesiniz. Bana faydavermeyedezatengücünüzyetmezki,faydaveresiniz!

Kullarım!Sizingelmişvegelecekbütüninsanlarınız,cinlerinizhepsibirarayatoplansa,en müttaki bir kişinin kalbi ve duygusuna sahip olsa, bütün bunlar benim mülkümeherhangibirkatkısağlamaz.

Kullarım! Yine sizin gelmiş ve gelecek bütün insanlarınız, cinleriniz hepsi bir arayatoplansadaengünahkârbirkişininkalbiveduygusunasahipolsalar,bütünbunlarbenimmülkümdeenküçükbirnoksanlıkdasağlamaz.

Kullarım! Şayet sizin gelmiş ve gelecek bütün insanlarınız, cinleriniz hepsi bir arayagelipbiryerdetoplansaveBendenistektebulunsalar,Bendeherbirineistediğiniversem,bütün bunlar iğnenin denize daldırılıp çıkarılması kadar bile benimmülkümden bir şeyeksiltemez.

Kullarım!İştesizinamelleriniz;onlarısizin içinkayıtaltınaalıyorum.Sonrasındasizeamellerinizin karşılığını vereceğim.Kim (amelinin) hayrını görürseAllah’a hamd etsin.Kimde(amelinin)hayrınıgöremezsesakınolakendindenbaşkasınısuçlamasın!”[Müslim,Birr55]

ÖmrünKalanVaktiniİyiDeğerlendirmekveHayrıArttırmakا

ءو ر ك ذ وا “Biz size düşünüp ibret alacak, gerçeğigörecek kimselerin düşüneceği kadar bir ömür vermedik mi? Hem size Peygamber degelipuyardı”{FatırSûresi,35/37}

أ أ ئا إ ا رأ :» ل و ا ا ا ر

ة أ [70]«

EbûHureyre radıyallahu anh demiştir ki:Nebîler Serveri Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdular:

“Cenâb-ı Hak, altmış yıl yaşayacak kadar ömür verdiği kişinin mazeret göstermeimkânını bütün bütün ortadan kaldırmış ve ona bahanelerin ardına sığınma fırsatıbırakmamıştır. (Yani, yaşını başını aldığı halde, hâlâ daha kulluğa yanaşmayıp da birazdahayaşasaydımkullukyapacaktım,diyemazeretönesürmesinigeçerlisaymaz.)”[Buhari,Rikak5]

نأ ة و

ا ا لر : ا ر [71]

« ا ا ، كو ر :» ل إ « او ا ء اذإ »

Hz.Âişeradıyallahuanhâşöyledemiştir:NasrSûresi’nin“Allah’ınyardımvezaferigeldiğizaman… او ا ء اذإ ” âyetleri indikten sonra Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemkıldığı her namazda mutlaka ا

ا ، كو ر “Rabbimiz, Seni tenzihederim, Sana hamd ederim.Allahım, beni bağışla.” demeyi âdet edindi. [Buhari, Ezân 123,Tefsîrusûre110/1;Müslim,Salât219]

« ت

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

[72]

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkul,öldüğühâl(amel)üzerediriltilir.”[Müslim,Cennet83]

HayırYollarınınÇokYönlüveÇeşitliOlması

ا ن ا و “HayırolarakherneyaparsanızAllahmuhakkakonubilir.”{BakaraSûresi,2/215}

ه ا من ا و “SizhayırolarakherneyaparsanızAllahmutlakaonubilir.”{BakaraSûresi,2/197}

ه ار ةرذ ل ل “Zerreağırlığıncahayıryapanonubulur.”{ZilzâlSûresi,99/7}

“Kimsalihamelyaparsakendisiiçinyapar.”{CâsiyeSûresi,45/15}

داو نا :» ل ؟ أ لا يأ ا لر : ل ا ر رذ أ [73]

:» ل ؟ أ ن : «. أو أ أ :» ل ؟ أ ا ب يأ : «

ك :» ل ؟ ا نإ أرأ ا لر : « ق وأ « سا

Ebûzerradıyallahuanhdemiştirki:Ben,“EyAllah’ınResûlü!Hangiameldahaüstündür?”diye sordum. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “Allah’a iman ve O’nun yolundamücahededir.” buyurdu. Ben: “Hangi esir veya köleyi azat etmek daha faziletlidir?”dedim. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle cevap verdi: “Sahibinin daha çok hoşunagiden ve bedeli daha pahalı olan.” Ben: “Peki bu dediklerinizi yapamazsam ne tavsiyebuyurursunuz?”dedim.Resûlullahsallallahualeyhivesellembuyurduki:“İşyapanbirkimseyeyardım edersin veya işini beceremeyenin işini görürsün.” Ben: “Ey Allah’ın Resûlü!Bunlarınhiçbiriniyapamazsamnebuyurursunuz?”dedim.Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylemukabelebuyurdu:“Hiçolmazsainsanlarazararvermektensakınırsın.Çünkübudasendenkaynaklanıpsanafaydasağlayanbirsadakadır.”[Buhari,Itk2;Müslim,İman136]

و أ لأ :» و ا ا ل ا ر

رذ أ [74] ن ا أ ئو توو ، ا ط ىذا أ ت

« ا

Ebûzer radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Ümmetimin iyivekötübütünamelleri banagösterildi.Yoldangelipgeçenlere eziyetveren şeylerinkaldırılmasını, ümmetimingüzel işleri arasındagördüm.Mescidebalgamatılıptemizlenmemesinideonlarınkötüdavranışlarıarasındabuldum.”[Müslim,Mesâcid57]

ن ر را أ ذ ا لر : ا نأ : ل ا ر رذ أ [75]

نإ : ن وأ :» ل ، اأ ل نو م نو

فو أو و ة و ة و

نو أ أ ا لر : ا « أ و ا و« أ ن لا و اذإ ؟ رزو

نأ ما و أرأ :» ل ؟ أEbûzerradıyallahuanhdemiştirki:Bazıfakirinsanlar“EyAllah’ınResûlü,zenginlerbütünsevapları alıp götürmekteler. Onlar da bizler gibi namaz kılıyor, oruç tutuyor ve ayrıcaihtiyaçfazlasımallarınıdatasaddukediyorlar(Budurumdabizenetavsiyebuyurursun?)”dediler.Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Allahsizesadakavermeimkânıbahşetmedimi(sanıyorsunuz)? Her tesbih sadaka, her tekbir sadaka, her tahmîd sadaka, her tehlîlsadakadır. İyiliği emretmek sadaka, kötülükten sakındırmak da sadakadır. Hatta (her)birinizineşiylebirlikteolmasıbilesadakadır.”buyurdu.Onlar,“EyAllah’ınResûlü,cinselarzusunu yerine getiren bir kimseye sevapmı var?” dediler. Resûlullah sallallahu aleyhi vesellem:“Eğerbuarzusunuharamyoldangiderseydi,günaholmayacakmıydı?Bu isteğinihelâl vemeşru yoldan gidermesinde ona elbette sevap vardır.” buyurdu. [Müslim, Zekât 53,Mesâcid142]

و فوا ن :» و

ا ا ل : ل ا ر

رذ أ [76]« كأ نأ

Ebûzer radıyallahu anh demiştir ki: Nebiler Serveri sallallahu aleyhi ve sellem bana (hitaben)buyurduki:

“Dinkardeşinigüleryüzlekarşılamakgibi(küçükbirşey)deolsaiyiliknamınahiçbirşeyisakınhafifealma!”[Müslim,Birr144]

ةر ن تا ء :» و

ا ا نأ ا ر ة أ [77]

« ة و ر

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Eymüslümankadınlar!Komşukadın,velevkibirkoyunpaçasıbileolsakomşusunabirşeyverip,hediyeleşmeyiküçükgörmesin!”[Buhari,Hibe1,Edeb30;Müslim,Zekât90]

وأ نو نا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [78]« نا ءاو ، ا ىذا إ دأو ، ا إ إ ل : نو

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:NebilerServerisallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İman,yetmişveyaaltmışküsurşubeden(değerden)ibarettir.Enfaziletlisi,‘ ا إ إ (Allah’tan başka ilah yoktur)’ hakikatini dile getirmektir.En alt şubesi ise, eziyet verenşeyleri yoldan kaldırmaktır. Utanmak da imandan bir şubedir (değerdir).” [Buhari, İman 3;Müslim,İman58]

ا ر :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [79]: ا ل ، ا ىا اذ ج ، ب ل ا ، ا

أ ء ا ل ، ن يا ا ا ا :» ل ؟ اأ ا نإ ا لر : ا . ا ، ا ر

« أ ر

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Vaktiyleadamınbiriyoldagiderkençoksusadı.Derkenbirkuyubulduvehemeniçineinerek sudan içti. Kuyudan çıktığında karşısında dilini çıkarıp soluyan ve susuzluktannemli toprağı yalayan bir köpekle karşılaştı. Adam kendi kendine “Bu köpek de tıpkıbenimgibiçoksusamış.”deyiphemenkuyuyaindi.Ayakkabısına(mestine)sudoldurupağzıyla sıkıca tuttu. Bu şekilde yukarıya çıkıp köpeği suladı. İşte adamın bu fiilindenAllahhoşnutolduveonubağışladı.”

Sahabiler:“EyAllah’ınResûlü!Hayvanlara su içirmemizdendolayıbizedesevapvarmı?” diye sordular. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem “Elbette, can taşıyan her birhayvanasuvermenizsizesevapkazandırır.”buyurdu.[Buhari,Musâkât9;Müslim,selam153]

ا ر أر :» ل و ا ا ا ر

ة أ [80]« ا يذ ا ة

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Yolortasındamüslümanlararahatsızlıkvermekteolanbirağacıkesmesisebebiyle,birkimseyicennetnimetleriiçerisindeyüzüyorkengördüm.”[Müslim,Birr29]

ا دأ أ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [81]إ ا ةو هرا ءا غإ : ل ، ا لر : ا ؟ ترا و ا

« ا ط ، ةا ةا راو ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’ınhatalarınızısiliptemizleyeceğivesiziderecedereceyükselteceği(önemli)birhususa delâlet edeyim mi? Ashabı: Evet yâ Resûlallah dediler. O da şöyle buyurdu:(Şartların alabildiğine ağırlaştığı ve) abdestin zorlaştığı durumlarda, eksiksiz, tastamamabdestalmak,mescitle(evarasındagelip)gidipçokyolyürümekvebirnamazdansonradiğer bir namazı beklemeye koyulmak, işte (sınır boylarında nöbet tutma seviyesindekendiniHak’la)irtibatlandırmabudur.”[Müslim,Taharet41]

ا س :» و

ا ا لر ل : ل ا ر [82]

« ا م إ ن إ و اد و نإ Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Müslümanbirağaçdikerdeondanherhangibirinsan,hayvanveyakuşyerse(buağaçmeyve verdiği ve meyveleri yenildiği sürece) kıyamet gününe kadar o müslüman içinsadakaolmayadevameder.”[Müslim,Musâkât10]

و را اا :» ل و ا ا : ل ا ر

ي [83]« ة

AdiyİbnHâtim radıyallahu anh demiştir ki:NebîlerServeri’ni sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Yarımhurmayladaolsa(tasaddukederek),ateşten(cehennemden)korunmayaçalışın!”[Buhari,Zekât10;Müslim,Zekât66-70]

: ل « :» ل و ا ا ا ر

أ [84]اذ : ل ؟ نإ أرأ : ل «: قو :» ل ؟ نإ أرأ؟ نإ أرأ : ل « ا وأ فو :» ل نإ أرأ : ل « فا ا

« ا :» ل

EbûMusael-Eş’arîradıyallahuanhdemiştirki:

Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem “Her müslümanın verebileceği bir sadakamutlakavardır.”buyurdular.Benkendilerine:“Kişi,sadakaverecekbirşeybulamazsaneyapmasını tavsiye edersiniz?” diye sordum. “Amelelik yapar, hem kendisini geçindirirhemdetasaddukeder.”buyurdular.Ben:“Eğerbuişdeelindengelmezse?”diyesordum.“Darda kalan ihtiyaç sahibine yardım eder.” buyurdular. “Bunu da yapamazsa?” diyesordum. “İyiliği veya hayrı yapmayı tavsiye eder” buyurdular. Ben: “Peki bunu dayapamazsa?”dediğimdebuyurdularki:“Kötülükyapmaktanuzakdurur.Zirabudaonuniçinbirsadakadır.”[Buhari,Zekât30;Müslim,Zekât55]

İbadetteOrtaYolTutmak,İstikametiKorumak

ل نأا ا ا “Tâhâ.Kur’ân’ısana,meşakkatçekipbedbahtolasındiyeindirmedik.”{TâhâSûresi,20/1-2}

لا و ر ا ا ر ي “Allah sizin hakkınızda kolaylık ister, zorlukistemez.”{BakaraSûresi,2/185}

ن و ا ا جاوزأ ت إ ر ء : ل ا ر

أ [85]و

ا ا أ : او اوأ ، و ا ا

ةدا مأ أو : ا لو ، اأ ا أ أ : أ ل . و ذ م

إ و ا ا لر ء ، اأ جوأ ا ء لأ أو : ا لو ، أ

و اأ، رأو أو ، أو

مأ أو إ او أ ،؟ او ا ا أ :» ل

« ر ، ا ء جوأو

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Üç kişilik bir grup, Peygamberimizin ibadet hayatını sormak üzere ezvâc-ı tâhirâtınhanelerinegeldiler.Resûlullah’ınibadethayatıkendilerineanlatılıncabunukendileriiçinazımsadılarveşöyledediler:“Bizkim,Peygambersallallahualeyhivesellemkim?ZiraO’nungeçmişvegelecekgünahlarımağfiretbuyrulmuştur.”Sonraiçlerindenbiridediki:“Benbundanböylehergeceyinamazla ihyaedeceğim.”Diğeri“Bendebundanböylehiçaravermedenhergünoruçtutacağım”dedi.Ötekiise“Bendebundanböylekadınlardanuzakkalacak, asla evlenmeyeceğim.” dedi. Derken Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem onlarınyanınageldive:“Şöyleşöylediyenlersizmisiniz?Bakın!Vallahi,bensizinAllah’tanençok korkanınız ve O’na en saygılınız olmama rağmen bazen oruç tutuyor, bazentutmuyorum.Gece hem namaz kılıyor hem istirahat ediyorum.Üstelik evleniyorum da.Benimsünnetimden(yolumdan)yüzçevirenkimsebendendeğildir.”diyerekonları ikazetti.[Buhari,Nikâh1;Müslim,Nikâh5]

إ ا د و ، ا نإ : ل و ا ا نأ ا ر

ة أ [86]« ا ءو واو ةو ااو ، أو

او ارو اود EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Şüphesiz ki bu din kolaylıktır. Hiç kimse kaldıramayacağı mükellefiyetlerin altınagirerekdinigeçmeyeçalışmasın;(insanneyaparsayapsınyinedemutlakabirkısımeksikvekusurlarıvardırve)galibiyetdindekalır.Ohaldeortayolu tutunuz,amellerinizdeeniyisini yapmayamuktedir olamadığınız da ona yakın bir seviyeyi yakalamaya çalışınız.Böyleyaptığınıztakdirdesizemüjdelerolsun.Gününbaşlangıçvesonunu,gecenindeson

kısmını (dünya ve ukba hesabına iyi değerlendirip Allah’ın yâr ve) yardımcı olmasınıtalepediniz.”[Buhari,İman29]

İzah: Nasıl tecrübeli yolcu ve atlılar yol katetmek için hem kendilerinin hem debineklerininendinçolduğuvakitlerigözetiyorlarsakuldakurbiyet-i ilâhiyeyikazanmakiçinibadetsaatleriniböyleaktifsaatleretahsisetmelikikullukadınamesafealabilsinveyoldakalmadandünyayolculuğunutamamlayıpmaksadınaulaşabilsin.

دو اذ ا و ا ا د : ل ا ر

أ [87]

ا ا ل . ت اذ ا ا ؟ ا ا :» ل را

« اذ ، أ ، ه :» و

Enes radıyallahu anhdemiştirki:NebîlerServeri sallallahu aleyhi ve sellemmescide girmişti kimescidin iki direği arasınauzatılmışbir ipgördü. “Bu ipnedir?”diye sordu.Sahabiler:Zeynep binti Cahş’a aittir; namazda ayakta durmakta güçlük çekince ona tutunuyor,dediler.Bunun üzerine Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “İpi hemençözün.Biriniz (gece namazı) kılmak isterse canlı ve zinde vakitlerinde kılmaya baksın.İbadetesnasındagevşeyipyorulursaistirahatetsin.”[Buhari,Teheccüd18;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn219]

ن و ا ا ا : ل ا ر

ا و أ [88]

ءادرا أ كأ : ؟ : ل ءادرا مأ ىأ ، ءادرا أ ن را ، ءادرا أو

أ : ل ، : ل ، ءادرا أ ء .ا

ن ، : ل م ذ ، م : ل م ءادرا أ ذ ا ن ، ، نإو

نإ : ن ل ، ، نا : ن ل ا ا ا ل ، ذ و

ا ا ، يذ ، و « ن ق :» و

ا Ebû Cuhayfe Vehb İbn Abdullah radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve

sellem, Selman ile Ebu’d-Derdâ’yı birbirlerine kardeş ve hayırhah yapmıştı. Bu sebepleSelman, Ebu’d-Derdâ’yı ziyaret ederdi. Bir ziyaret esnasında din kardeşinin hanımıÜmmü’d-Derdâ’yıperişan(eskipüsküelbiseleriçindevepejmürde)birhâldegördü.Ona,“Bu halin ne?” diye sorunca, kadın: “Kardeşin Ebu’d-Derdâ benden alakasını kesti,dünyaya da sırtını döndü.” dedi. Tam o sırada Ebu’d-Derdâ eve geldi ve hazırlattığıyemeği Selman’a ikram edip “Buyurun, başlayın, ben oruçluyum”, dedi. Selman: “Senyemedikçe ben de yemem.” diye karşılık verdi. Bunun üzerine Ebu’d-Derdâ sofrayaoturupyemekyedi.GeceoluncaEbu’d-Derdâteheccüdnamazıkılmakiçinkalktı.Selmanona: “Yat biraz daha!” dedi. Ebu’d-Derdâ yattı ama birmüddet sonra yeniden kalkmakistedi. Selman yine: “Yat, uyu!” diyerek müsaade etmedi. Gecenin sonlarına doğruSelman: “Haydi şimdi kalk!” dedi ve kalkıp her ikisi birlikte namaz kıldılar. Sonra

Selman,Ebu’d-Derdâ’yaşu tavsiyeyiyaptı:“SeninüzerindeRabbininhakkıolduğugibinefsininveailenindehakkıvardır.Haksahiplerininherbirinehaklarınıver!”

DahasonraEbu’d-Derdâ,Hz.Peygamber’esallallahualeyhivesellemgelipolupbitenianlattı.Hz.Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem: “Selmandoğru söylemiş.”buyurdu. [Buhari, Savm 51,Edeb86]

İbadetleriveHayırlıİşleriSürekliYapmak با او توا ا و ، ا ل و ا م نا اا ن ا

م ا ل “İman edenlerin kalblerininAllah’ı anması ve Cenâb-ıHak tarafından inenâyetlerihatırlayarakyumuşayıp saygı iledirilmevaktigelmedimi?Sakınonlar, dahaöncekitap verilen ümmetler gibi olmasınlar.Zira kitabı tanımalarınınüzerinden kendilerince uzun zaman geçmesi sebebiyle, onlarda ülfet ve kanıksamameydanagelmiş,neticedekalblerikatılaşmıştı.”{HadîdSûresi,57/16}

ا ر او “Sanaölümgelip çatıncayakadarRabbine ibadet et!” {HicrSûresi,15/99}

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

صا و ا [89]

« ا م ك ا م ن ، ن ا

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâdemiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembanaşöyletavsiyebuyurdu:

“Abdullah! Sakın gece namazını (teheccüd) düzenli kılıyorken sonra kılmayı bırakanfalankimsegibiolma!”[Buhari,Teheccüd19;Müslim,Sıyâm185]

SünnetiveSünnetinOrtayaKoyduğuEdepleriKorumak

ا ا و هو لو سا ا و “Peygambersizeneverirseonualınız,Osizinedenmenederseonuterkediniz.”{HaşrSûresi,59/7}

ذ ر و ا ا ن نإ “Deki:EğerAllah’ıseviyorsanız,gelinbanauyunkiAllahdasizisevsinvegünahlarınızıbağışlasın.”{Âl-iİmranSûresi,3/31}

ا ا ذو ا مو او ا نا ك ةو سا ا لر م ن “Hakikaten

Allah’ın Resûlü’nde sizler için, Allah’a ve âhiret gününe kavuşmayı bekleyenler veAllah’ıçokzikredenleriçinenmükemmelbirnumunevardır.”{AhzâbSûresi,33/21}

ر ح ا او ب ك ن لا رو ا و ا “Hayır, hayır! Senin Rabbin hakkı için, onlar aralarında ihtilaf ettiklerimeselelerde seni hakemkılıp, sonradaverdiğinhükümdenötürü içlerindehiçbir sıkıntıduymaksızın sana tam bir teslimiyetle bağlanmadıkça iman etmiş olmazlar.” {Nisâ Sûresi,4/65}

ا مو او نؤ ت نا لا و ا ا هود ء ز ت ن “EğerAllah’aveâhiret gününe iman ediyorsanız, hakkında ihtilafa düştüğünüz meseleyi Allah’a veResûlü’nearzediniz.”{NisâSûresi,4/59}

ا ع ا لا “KimResûlullah’aitaatederse,Allah’aitaatetmişolur.”{NisâSûresi,4/80}

ا با

او نا ها ن ل ا ر “Peygamberin emrine

aykırıhareketedenler,başlarınadünyadabirbelâgelmesindenyahutâhirettegayetacıbirazapgelmesindenkorkupçekinsinler.”{NûrSûresi,24/63}

أ إ ، د :» ل و ا ا ا ر

ة أ [90] ا أ اذإو ، ه ء اذ ، أ

او ا ة ن« ا

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Herhangibirkonuhakkındasizeemredipyasaklamadığımsürece,banasorusormayın.Zira sizden önceki ümmetleri, gereksiz yere çok soru sormaları ve peygamberlerinemuhalefettebulunmalarıhelâketmiştir.Sizeherhangibirşeyiyasaklamışsamondanuzakdurunuz. Bir şeyi de emretmişsem gücünüz yettiği ölçüde onu yerine getiriniz.” [Buhari,İ’tisâm2;Müslim,Hac412]

و ا ا لر و : ل ا ر

ر ضا [91]وأ :» ل .و عد ا لر : ، نا رذو با و

ا ا ى أو

. نإو او او ، ا ى ن را تو إو ، ا ا ا اا ءا و

«

IrbâzİbnSâriyeradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellembizeöyletesirlibirkonuşmayaptıkikalplerürperdi,gözyaşlarıceyhunoldu.Bizler:EyAllah’ınResûlü,bu öğüt sanki bir veda konuşmasına benziyor. Bize ne tavsiye buyurursun? dedik.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “Size takva dairesinde hareket ederekAllah’tankorkmayıvebaşınızdabulunanHabeşli(siyahî)birköledahiolsa,dinleyipitaatetmeyitavsiyeediyorum.İçinizdenömrüolanlar,ileridepekçokihtilaflargörecektir.İşteozamansiz,benimveraşidhalifelerinyolunuyoledininvebuyoluazıdişlerinizletutargibi sımsıkı tutun. Bid’atlardan da sakının. Zira her bid’at dalâlettir (dinin özündensapmaktır)”[EbûDavud,Sünnet5;Tirmizi,İlim16]

وأ ر و :» و ا ا لر ل : ل ا ر

[92] ن أو ، را ا أو و شااو بدا ار

« ي

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Benimlesizinmisaliniz,ateşyakanbiradamınmisaligibidirki;hemencırcırböceklerivepervaneler(küçükkelebekler)oateşiniçinedüşmeyebaşlarlar.O,bunlarıkovar.Bende ateşten korumak için sizin eteğinizden tutuyorum. Fakat siz elimden kaçıyorsunuz.”[Müslim,Fedâil19]

أ :» ل و ا ا لر م : ل ا ر

س ا [93] إ او ه لوأ أ ﴿ ةا ة ا إ نور إ سا

، أ ل ء إو أ ، ما اإ

ا م ا لوأ نإو أ ﴾

ل ل ، ك اأ ير إ : ل ، أ بر : ل ا ل تاذ إ : ل ﴾ ا

ا ﴿… إ ﴾ د ا و :﴿ ا ا« ر أ اا

İbnAbbas radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bizemevizedebulunmaküzereayağakalktıveşöylebuyurdu:

“Ey insanlar! Sizler yalın ayak, çıplak ve sünnetsiz olarak haşredileceksiniz. ‘İlkinyaratmayanasılbaşladıysakdiriltmeyideBizgerçekleştiririz.Bu,üzerimizealdığımızbirvaaddir. Bunu gerçekleştirecek olan da Biz’iz.’ {Enbiya Sûresi, 21/104} (Zerrat-ı asliyeniz,ervah ve eşbahınızla yeniden dirilecek hem cismânî hem rûhânî bir haşre mazharolacaksınız.) Size şunları söylüyorum ki; âhirette ilk defa elbise giydirilecek insan

İbrâhîm’dir aleyhisselâm. Yine o gün ümmetimden birtakım kimseler getirilip sol tarafa(cehennemtarafına)sevkedileceklerdir.Bende“YaRabbi,bunlarBenimashabım(benimümmetim)” diyeceğim. Fakat bana denilecek ki: “Bilmiyorsun onlar Senden sonra nehaltlarkarıştırdılar!”Bununüzerinesalihkulİsagibidiyeceğim:“Benaralarındaolduğummüddetçeonları kolladım.FakatvaktakiSenbeni aralarından tutup aldın, onları görüpdenetleyenyalnızSenkaldın.Sengerçektenherzaman,herşeyehakkıylaşahitsin.Eğeronları cezalandırırsan, şüphe yok ki onlar Sen’in kullarındır.Onları affedersen,Aziz veHakîmolanancakSen’sin!”{MaideSûresi,5/117-118}Ardındanbanaşöyledenilecek:“Gerçekşu ki, Sen onları bırakıp gittiğinden beri onlar gerisin geriye dinden döndüler.” [Buhari,Enbiyâ8,Rikak45;Müslim,Cennet58]

: لو دا ا ا ر با أر : ل ر [94]

. ، و ا ا لر أر أ و ، و أ أ إ

Tabiînden Âbis İbn Rabîa demiştir ki: Halife Hz. Ömer’i Hacer-i Esved’i öperkengördüm.Oesnadadiyorduki:“Biliyorumkisenbirtaşsın;faydadavermezsin,zararda.EğerResûlullah’ınsallallahualeyhivesellemseniöptüğünügörmeseydimseniaslaöpmezdim.”[Buhari,Hac50;Müslim,Hac251]

Allah’ınHükmüneBoyunEğmek

ا او ك ح ن ر و و ا “Hayır, hayır! Senin Rabbin hakkı için, onlar aralarında ihtilaf ettikleri

meselelerde seni hakemkılıp, sonradaverdiğinhükümdenötürü içlerindehiçbir sıkıntıduymaksızın sana tam bir teslimiyetle bağlanmadıkça iman etmiş olmazlar.” {Nisâ Sûresi,4/65}

او او ا ان ل رو ا ا اد اذا ؤ ا ل ن إنا “HaklarındahükümvermeküzereAllah’aveResûlü’nedavetedilenmüminlerin

söyledikleri tek söz “Hay hay! Baş üstüne!” demek olmuştur. İşte felâha eren onlarolacaklardır.”{NûrSûresi,24/51}

:﴿ و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [95]بأ ذ ا ﴾ ا

ه وأ أ او نإو ضرا و تاالر يأ : ا ا ا و

ا ا لر ا و ا ا لر

. و ا ه أ و او او م داو ةا : لا ا

؟ و : ا أ ل ا نأ نوأ :» و

ا ا لر ل ا لأ ، أ ذو ما أا « ا

إو ر ا أو : ا

ق رو و و ا ناو ر إ لأ لا ا :﴿ إ

ل ، ا ذ ا ﴾ ا إو ر ا أو او ر أ

وأ نإ ا ر ، ا و و إ ا :﴿ و ا و ر ﴿ : ل ﴾

ا اإ و ر ﴿ : ل « أ: ل ﴾ ا ما أ راو او

او ﴿ : ل ﴾ .

EbûHureyre radıyallahu anhdemiştirki:“GöklerdeveyerdeolanherşeyAllah’ındır.Eyinsanlar!Siz,içinizdekişeyleriaçığavursanızdagizlesenizde,Allahsizionlardandolayıhesaba çeker. Sonra dilediğini affeder, dilediğini azaba uğratır. DoğrusuAllah her şeyekâdirdir.” {Bakara Sûresi, 2/284} âyeti nazil olunca bu, Ashab-ı Resûlullah’a altındankalkılamayacak bir teklif gibi geldi ve bunu hayatlarına tatbikte zorlandılar. NihayetResûl-i Ekrem’in sallallahu aleyhi ve sellem huzuruna gelerek diz çöküp şöyle dediler: “EyAllah’ınResûlü!Biz,namaz,cihat,oruçvesadakagibigücümüzyetenamellerlemükellefkılınmıştık. Şimdi sana, gönlümüze gelen ve kalbimizden geçen şeylerden de hesabaçekileceğimize dair bu âyet nazil oldu ki; biz buna güç yetiremiyoruz.” Bunun üzerineResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “Sizden önce kendilerine kitap verilenYahudiveHristiyanlarındediğigibi,işittikveisyanettik,demekmiistiyorsunuz?Bilakissiz, ey Rabbimiz! İşittik ve itaat ettik, bizi mağfiret eyle, bizi bağışla, nihayet dönüş

sadece Sanadır, deyiniz.” Sahabiler bu duayı okuyup can u gönülden söyleyince,Allahpeşinden şu âyeti indirdi: “Peygamber, Rabbi tarafından kendisine ne indirildi ise onaiman etti, müminler de! Onlardan her biri Allah’a, meleklerine, kitaplarına vepeygamberlerineimanetti.O’nunResûllerindenhiçbirinidiğerindenayırtetmeyizdedilerveeklediler: İşittikve itaat ettikyaRabbena, affınıdileriz,dönüşümüzSanadır.” {BakaraSûresi, 2/285} Ashab-ı Kiram Allah’a itaat ve inkıyad hususunda bu içtenliği gösterince,Allah daha önceki âyetin hükmünü neshetti, şu âyeti indirdi: “Allah hiç kimseyi güçyetiremeyeceği bir şekilde yükümlü tutmaz. Herkesin kazandığı iyilik kendi lehine,işlediğifenalıkdakendialeyhinedir.YaRabbenâ!Eğerunuttukveyakasıtsızolarakyanlışyaptıysak bundan dolayı bizi sorumlu tutma!” Allah: “Evet” buyurdu. “Ya Rabbenâ!Bizden öncekilere yüklediğin gibi ağır yük yükleme!” Allah: “Evet” buyurdu. “YaRabbenâ!Takatgetiremeyeceğimizşeylerlebiziyükümlütutma!Affetbizi,lütfenbağışlakusurlarımızı,merhamet buyur bize! SensinMevlâmız, yardımcımız!Kâfir topluluklarakarşıSenyardımeylebize!”{BakaraSûresi,2/286}Allah:“Evet”buyurdu.[Müslim,İman199]

İzah: Hadisteki “nesh” tabiri Tefsir ilmindeki ıstılahî anlamıyla bilinen manadakullanılmamıştır. Bakara Sûresi 284. âyette dile getirilen hakikat 286. âyettehafifletilmiştir.284.âyetmensuhdeğil,muhkemdir.BuradasözkonusuolandurumCenâb-ı Hakk’ın müminleri terbiye ve irşad etmek hikmetiyle onların psikolojik durumlarınıtakviye ve mualece etmesi ve vahyi peyderpey indirmesi kabilindendir. Yoksa subjektifmükellefiyetadınabazıinsanlarkonumlarınagöre284.âyetinmuhatabıdaolabilirler.

Bid’atveDinAdınaSonradanÇıkanŞeylerdenSakınmakلا ا لا اذ “Gerçeğin ötesinde dalâletten başka ne kalır?” {Yûnus Sûresi,

10/32}

ذ و ا ه ا ن ان “De ki: Eğer Allah’ıseviyorsanız gelin bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın.” {Âl-iİmranSûresi,3/31}

ق ا ا و ه م ا

ا ناو “İşte benim dosdoğruyolum.Ona tabiolun.Yoksabaşkayollarauymayınki siziO’nunyolundanayırmasın.”{En’âmSûresi,6/153}

ا أ ثأ :» و ا ا لر ل ا ر

[96]« در

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kim, bu dinimiz hususunda onun aslı ile bağdaşmayan bir şey ihdas ederse (ortayakoyarsa);oşeyreddedilir(itibaredilmez,geçersizdir.)”[Buhari,Sulh5;Müslim,Akdıye17,18]

و ه تا اذإ و ا ا لر ن : ل ا ر

[97]« او أ :» لو و ل

ر او ي يا و ا ب ا ن ، أ :» لو او ا أ

نو وأ أ :» ل « و را و ، و

ا « و وأ د ك و ، ك .

Câbir radıyallahu anhdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem hutbe irad ettiği zamangözleri kızarır, sesi yükselir, “Düşman sabah-akşam, üzerinize baskın yapıp hücumedecek,kendinizikoruyunuz!”diyeordusunuuyarankumandangibicelâllenirdi.Yinebirdefasında şehadet parmağı ile orta parmağını birleştirerek, “Ben kıyametle arası şu ikiparmakkadaryakınolanbirdönemdepeygamberolarakgönderildim.”buyurduvesözünüşöylesürdürdü:

“Diyeceğim şudur ki: Sözlerin en güzeli, Allah’ın kitabıdır. Yolların en hayırlısıMuhammed’in sallallahu aleyhi ve sellem yoludur (sünnetidir). İşlerin en kötüsü, (Kur’ân vesünnete muhalif olarak) sonradan ortaya çıkarılmış bid’atlardır. Her bid’at dalâlettir(sapıklıktır, özden uzaklaşmaktır). Ben mü’minlere, kendilerinden daha yakınım. Vefatedenbirmümingeriyeservetbırakırsa,omalvârislerinin,çolukçocuğununolsun.Fakatborçluolarakvefatederveyaardındayetimlerbırakırsa,oborcuödemekveyetimlerinebakmakbanadüşer.”[Müslim,Cum’a43]

İyiveyaKötüÇığırAçanlarHakkındaا او عا ة ر ذو اوزا ر نو ل او “Onlar(müminler)

şöyleniyazederler:“EykeremibolRabbimiz!Bizegözümüzün,gönlümüzünsüruruolantemizeşlervenesillerihsaneyle,bizimüttakilereöndereyle!”{FurkânSûresi,25/74}

نو ا ا و “Bizonları (peygamberleri),buyruklarımızla insanlaradoğruyolugösterenönderleryaptık.”{EnbiyâSûresi,21/73}

و ا ا لر را ر : ل ا ر

ا [98]

ا لر و ، ، فا ي ءا وأ ا ر ةا م هء: ل مأو نذ ، ج ، ا ىأر و

ا او « ر ن ا نإ :» ا ا إ « ةاو يا ر اا سا أ »

ر ق « و ا اا اا ا أ :» ا ا ا ىارا ر ء ة و : ل ه ع ه ع رد هرد

، بو م أر سا ، ت ، تد ة

:» و ا ا لر ل ، ، و

ا ا لر و أرء رأ

نأ ه أو أ ما نأ ه رزوو رزو

ن ما و« ء رازوأ

CerîrİbnAbdullahradıyallahuanhdemiştirki:BirsabahvaktiResûlullah’ınsallallahualeyhive

sellem huzurunda bulunuyorduk. O esnada kaplan derisine benzeyen alaca çizgili elbiseveya abalarını delerek başlarından geçirmiş ve kılıçlarını kuşanmış, tamamına yakını,belki de hepsi Mudar kabilesine mensup, yarı bedenleri çıplak vaziyette bir toplulukçıkageldi.Onlarıbuderecefakirgörünce,Resûl-iEkrem’insallallahualeyhivesellemyüzününrengideğişti.HanesinegirdivesonradaçıkıpBilal’aönceezanokumasınısonradakametgetirmesini emretti; o daResûlullah’ın isteğini yerine getirdi ve ardındanAllahResûlünamazkıldırdı.Namazdansonrabirhutbe iradettivebuyurduki:“Ey insanlar!Sizibirtek kişiden yaratan ve ondan da eşini yaratıp o ikisinden birçok erkekler ve kadınlartüreten Rabbinize karşı gelmekten sakının. Adını anıp Kendisini vesile ederekbirbirinizden dilekte bulunduğunuz Allah’a saygısızlık etmekten ve akrabalık bağlarınıkoparmaktansakınınız.Allahsizinüzerinizdetambirgözeticidir.”{NisâSûresi,4/1}SonradaHaşr Sûresi’nin sonundaki şu âyeti okudu: “Ey iman edenler! Allah’ın azabına maruzkalmaktan korunun. Herkes yarın âhireti için ne gönderdiğine dikkat etsin!” {Haşr Sûresi,59/18}Ardındanşöylebuyurdu:“Herbirfert,altınından,gümüşünden,elbisesinden,birsa’(ölçek) bile olsa buğdayından, hurmasından sadakaversin!Hatta yarımhurmabile olsasadaka versin!” buyurdu. Bu teşvik üzerine Ensar’dan bir adam, ağırlığından dolayı

neredeyse kaldırmaktan aciz kaldığı, hatta kaldıramadığı bir çuval getirdi.Ardından birbaşkası,birbaşkası…Derkenyiyecekvegiyecektenikiyığınbiriktiğinigördüm.Baktımkibirazevvelbuğubuğumübarekyüzündebulutlardolaşanoinsanınsimasındabulutlarbirerbirersıyrıldıveokudsîçehresipırılpırılparlamayabaşladı..DerkenResûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:“İslâm’dakimiyibirçığıraçardahayravesileolursa,onunaçtığıbuçığırdayürüyenlerinsevaplarıeksiksizbir şekildeonlaraverildiğigibi,oyolu açana da verilir. Bu arada onların sevabından hiçbir şey eksilmez. Her kim deİslâm’dakötübir çığır açarsa, okişiyeonungünahıvardır.Okötü çığırdayürüyenleringünahlarınınbirmislioşahsayazılır.Üstelikonlarıngünahındandahiçbirşeyeksilmez.”[Müslim,Zekât69]

ن إ :» ل و ا ا نأ ا ر

د ا [99]« ا لوأ ن د لوا مدا ا

İbnMes’ûd radıyallahu anhdemiştir ki: PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Yeryüzündehaksızyereöldürülenhiçbir insanyokturki,onungünahınınbirmislideHz.Âdem’inilkoğluna(Kâbil)yazılmışolmasın.Çünküo,insanoğlunaöldürmeyolunuaçanilkşahıstır.”[Buhari,Diyât2;Müslim,Kasame27]

HayraÖncülükEtmek,İyilikveTakvadaYardımlaşmakا او ر ا ع دأ “Sen insanları Rabbinin yoluna hikmetle ve

makbulöğütledavetet.”{NahlSûresi,16/125}

ا ا ن ا و “(Ey müminler), içinizden hayra çağıran bir topluluk

bulunsun!”{Âl-iİmranSûresi,3/104}

ىاو ر ا او 5/2}Sûresi,{Maideyardımlaşın.”takvadaveİyilik“و اا و اا و تا او اا ا ا خ نا إن او

“Yeminederimzamana, insanlarhüsranda,ancakşunlarmüstesna:İmanedipsalihamelyapanlarvebirbirlerinehakkıvesabrıtavsiyeedenler.”{AsrSûresi,103/1-3}

: و ا ا لر ل : ل ا ر

يرا و د أ [100]« أ لد »

EbûMes’ûd Ukbe İbn Amr radıyallahu anhdemiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Hayırlı bir şeye (iyiliğe) öncülük eden kimseye o hayrı (iyiliği) yapanların ecri gibisevapvardır.”[Müslim,İmâre133]

: و ا ا لر ل : ل ا ر

ا ز ا أ [101]

« ا أ ز و ، ا ا ز EbûAbdurrahmanZeydİbnHâlidel-Cühenîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahu

aleyhivesellemşöylebuyurdu:

“KimAllahyolundamücadeleedenbirgazininteçhizatınıtedarikederse,Allahyolundamücadele etmiş gibi sevap kazanır. Gazinin arkada bıraktığı hane halkına hayır vehasenattabulunankimsedesankicihadabizzatgitmişgibisevapkazanır.”[Buhari,Cihâd38;Müslim,İmâre135]

ا نزا :» ل أ و

ا ا ا ر يا أ [102]

« ا أ أ يا إ ، ا ، أ يا ا

EbûMusael-Eş’arî radıyallahu anhdemiştir ki:Resûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Kendisine emredileni tam ve eksiksiz bir şekilde yerine getiren; verilmesi gerekenkimselereiçtenliklevegönülhoşluğuylaverenmüslümanveeminkasadar,(malsahibiilebirlikte)sadakaverenikikişidenbirisigibiecrenailolur.”[Buhari,Vekâlet16;Müslim,Zekât79]

NasihatHakkında

أو “Bensizeöğütveriyor,siziniyiliğiniziistiyorum.”{A’râfSûresi,7/62} أ أو “Ben sizin iyiliğinize çalışan, sizi uyaran güveneceğiniz (emin) bir

nasihatçiyim.”{A’râfSûresi,7/68}

ا :» ل و ا ا نأ ا ر

يراا سوأ ر أ [103]« و ا و و و » ل ؟ : « ا

EbûRukayye Temîm İbn Evs ed-Dârî radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Din nasihattir (samimiyettir, hayırhahlıktır).” Sahabiler: “Kimin için?” diye sordular.Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem: “Allah için, Kitabı için, Peygamberi için,müslümanlarınidarecilerivebütünmüslümanlariçin”buyurdular.[Müslim,İman95]

ةا مإ و ا ا لر : ل ا ر

ا [104]

. او ةا ءإو

Cerir İbn Abdullah radıyallahu anh demiştir ki: “Ben, Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellemnamazı (tadil-i erkânıyla, tastamam) kılmak, zekâtı (şartlarına riayet ederek) vermek vehermüslümananasihatetmeküzerebiatettim.”[Buhari,İman42;Müslim,İman97]

أ :» ل و ا ا ا ر

أ [105]«

Enes radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Sizden biriniz, kendisi için arzu edip istediği şeyleri, ehl-i iman kardeşi için de arzuedipistemedikçekâmilmanadaimanetmişolmaz.”[Buhari,İman7;Müslim,İman71]

İyiliğiYaymak,KötülüktenAlıkoymak(Emr-ibi’l-ma’rufnehy-iani’l-münker)

نا ك او ا نو فو ل نوو ا إ ن ة مأ Ey)“وmüminler), içinizden hayra çağıran, iyiliği yayıp kötülükleri önleyen bir toplulukbulunsun.İşteselametvefelahıbulanlarbunlarolacaklardır.”{Âl-iİmranSûresi,3/104}

ا عن نو فو نو س ل أ أ ر “(EyÜmmet-iMuhammed!)Siz, insanların iyiliği için meydana çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz. İyiliği yayar,kötülüğüönlersiniz.”{Âl-iİmranSûresi,3/110}

ا ضأو ف أو ا “Senafvemüsamahayolunutut,iyiliğiemret,cahillerealdırışetme!”{A’râfSûresi,7/199}

لا نو فو نو ءوأ تاو ناو “Müminerkeklerlemüminkadınlarbirbirlerininvelileri, yardımcılarıdırlar.Onlar iyilikleri teşvikedipkötülüklerimenederler.”{TevbeSûresi,9/71}

نو ا و ذ و دو واد ن ا إ اور ا ن ا ه ن او ن “İsrailoğullarındanküfresapanlarhem

Davud’un hem de Meryem oğlu İsa’nın lisanı ile lanetlendiler. Bunun sebebi, onlarınisyan etmeleri ve taşkınlık edip haddi aşmaları idi. Onlar kötülük yaptıkları zaman,birbirlerini kötülükten vazgeçirmeye çalışmazlardı. Ne çirkin davranıştı bu tutumları.”{MaideSûresi,5/78-79}

ن ا با ا ا أو ءا ن ا أ “İçlerindenkötülükleri önlemeye çalışanları kurtarıp o zalimleri fasıklıkları yüzünden şiddetli birazabauğrattık.”{A’râfSûresi,7/165}

ىأر :» ل و ا ا لر : ل ا ر

يرا أ [106]« نا أ ذو ن ، ن ،

ه ه ا Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Sizden kim bir kötülük görürse, onu eliyle değiştirsin. Şayet eliyle değiştiremezsediliyledeğiştirsin.Diliylededeğiştirmeyegücüyetmezsekalbiyledüzeltmecihetinegitsinki,bu,imanınenzayıfderecesidir.”[Müslim,İman78]

أ ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

د ا [107]

إ ، ه نوو نو بأو نرا أ ن إ

و ، ه ، نو نو ن ن ف

« لد نا ذ ءارو و ، و ،

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“BendenönceAllah’ıngönderdiğiherbirpeygamberinkendiümmeti içindesünnetinesarılan ve emrine uyan havarileri ve dava arkadaşları vardı. Sonra yapmadıklarınısöyleyenveemrolunmadıklarınıyapankötünesilleronlarınyerinialdı.Böylekimselerleeliyle cihat eden kimsemümindir. Diliyle cihat edenmümindir. Kalbiyle cihat eden demümindir.Bukadarcıkolsunbirinfialgöstermeyenkimsedeartıkhardaltanesiağırlığıncaimanyokdemektir.”[Müslim,İman80]

ا و ا ا لر :» ل ا ر

ا ةد [108]او نأ إ أ ا عز نأ و ، ةأ و ، هاو او او ا او

« ا ف أ ل نأ و ، ن ا ا ا

Ubâde İbn Sâmit radıyallahu anh demiştir ki: “Biz, Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem;darlıkta ve bollukta, sevinçli ve kederli anlarda, başkalarının bize tercih edildiğidurumlarda dinleyip itaat edeceğimize; bariz küfür sayılan bir şey yapmadıkları sürecedevletidarecilerininişlerinekarışmayacağımıza;neredeolursakolalımhiçbirkınayıcınınkınamasındankorkmadanAllah içingerçeği söyleyeceğimizedairbiatedip sözverdik.”[Buhari,Ahkâm42;Müslim,İmâre41]

ا دو ا :» ل و ا ا ا ر

نا [109]أ ا نو أ و أ ر اا م ااو

ن ، ذ و أ : ا او ءا اا اذإ« او ا أ اوأ نإو ا اودارأ و

Nu’mânİbnBeşîrradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellem şöylebuyurdu:

“Allah’ın çizdiği sınırları aşmayıp riayet edenlerle bu sınırları aşıp ihlâl edenler, birgemiye binmek üzere kur’a çeken topluluğa benzerler. Kura neticesinde, onlardan birkısmıgemininüstkatına,birkısmıdaaltkatınayerleşmişlerdir.Altkattakiler sualmakistediklerindeüstkattakilerinyanındangeçiyorlardı.Altkattaoturanlar:Hissemizedüşenyerdenbirdelikaçsakdaüsttekilerirahatsızedipdurmasak,dediler.Şayetüstteoturanlar,alttakilerin bu düşüncelerine karışmasalar, hepsi birlikte batıp helâk olurlar. Onlarıngemiyi delme isteklerine karşı çıkıp mâni olurlarsa hep birlikte kurtulurlar (sahil-iselameteulaşırlar)”[Buhari,Şehâdât30]

ساو إ :» ل و ا ا ا ر

يرا أ [110]اذ : و

ا ا لر ل ، ث ا لر : ا « تاو ، ا :» ل ؟ ا لر ا و : ا « ا ا ا إ أ

« ا او ، فو او ، ما درو ، ىذا

EbûSaîdel-Hudrî radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahu aleyhi ve sellem:“Yollarda(insanlarıngelipgeçtiğiyerlerde)oturmaktansakının!”buyurdu.Sahabiler:“EyAllah’ın Resûlü! Bizim oralarda bulunmamız gerekiyor; zira lüzumlu işlerimizi oradakonuşup,görüşüyoruz.”dediklerinde,Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Mutlakabulunmakzorundaysanız o hâlde hakkını verin!” buyurdu. Bunun üzerineAshab-ı Kiram: “Yolunhakkı nedir ki eyAllah’ınResûlü?” diye sordular. Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöyle buyurdu: “Gözü haramlardan sakınmak, gelip geçenlere eziyet vermemek, verilenselâma mukabelede bulunmak, iyiliği tavsiye edip kötülükten sakındırmaktır.” [Buhari,Mezâlim22;Müslim,Libas114]

ذ ىأر و ا ا لر نأ ا ر

س ا [111]ذ « ه ر ة إ أ :» لو ، ر

ا لر و اأ ها او : ل . ا و ا ا لر

.و ا

İbn Abbas radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, bir şahsınparmağındaaltınyüzükgördüveonuhemençıkarıpattı.Sonradaşöylebuyurdu:“Birinizateşten bir kor parçasına yönelip onu eline almakmı istiyor?”Hz. Peygamber gittiktensonraoşahsa,yüzüğünüalıpondanuygunbirşekildefaydalanmasısöylendiysedeobunasıcak bakmadı ve şöyle dedi: “Hayır, vallahi Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem çıkarıpattığışeyibirdahaaslaelimealmam.”[Müslim,Libas52]

فو ن ه ياو :» ل و

ا ا نأ ا ر [112]

« ب نأ ا وأ ا نو

Huzeyfe radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“NefsimkudretelindeolanAllah’ayeminederimki,yaiyilikleriemredipkötülüklerdensakındırırsınız ya da Allah size yakın zamanda bir azap gönderir de Allah’a yalvarıpyakarırsınızamadualarınızaicabetedilmez.”[Tirmizi,Fiten9]

ل دا أ :» ل و ا ا ا ر

يرا أ [113]« ن

Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anhdemiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“En faziletli cihat, zalim bir idarecinin karşısında adaleti (doğruyu ve hakkı)söylemektir.”[EbûDavud,Melâhim17;Tirmizi,Fiten13]

ا د لوأ نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

د ا [114] ، عدو ا ا ا : ل ا ا ن أ اإ ا ب ذ ا ، هو و أ ن نأ ذ و ا هذ ا و دواد ن اإ

او ا :﴿ ل « ب

ن ا ى ن ا ه ن ا ، نو او ا فو ن او :» ل ﴾ ن ﴿ إ ﴾ أ او ا

وأ ا ا و اأ ا و ا نو ا نو

« ، ب ا İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İsrailoğulları içindedinî(veiçtimaî)yozlaşmanınbaşlangıcışöyleolmuştu:Birşahıs,diğerindegördüğübirkötülüküzerine“Beadam,Allah’tankorkveyapmaktaolduğunşukötülüktenvazgeç.Zirabudavranışınhelâldeğildir.”diyeonuuyarırdı.Ertesigünyinegelir, o adam aynı münkeri işliyor olmasına rağmen, onunla dostluğunu devam ettirir;onunla beraber oturup kalkar, beraber yer içerdi. Onlar kötülüklerle bu derece iç içeolunca,Allahdakalblerinimühürledi(birbirineçaldı).Resûlullahsallallahualeyhivesellembudurumu şu âyetle teyit etti: “İsrailoğullarından küfre sapanlar hem Davud’un, hem deMeryem oğlu İsa’nın lisanı ile lanetlendiler. Bunun sebebi, onların isyan etmeleri vetaşkınlıkediphaddi aşmaları idi.Onlar,kötülükyaptıkları zamanbirbirlerinikötülüktenvazgeçirmeyeçalışmazlardı.Neçirkindavranıştıbututumları!Onlardançoğununkâfirleriveliedindiklerinigörürsün.Bu iş–kionubizzatkendileriyapmışveüzerlerineAllah’ınhışmını çekmişlerdir- ne kötü davranıştır! Onlar cehennem azabında devamlıkalacaklardır.EğerAllah’a,Peygamber’eveonaindirilenvahyeimanlarıolsaydı,kâfirleriveli edinmezlerdi. Fakat onların çoğu yoldan çıkmış kimselerdir.” {Maide Sûresi, 5/78-81}Akabinde şöyle buyurdu: “Hayır, hayır! Allah’a yemin ederim ki, ya iyiliği emreder,kötülüktennehyeder,zaliminelini tutupzulmünemâniolur,onuhakçizgisinegetirirvehaküzerindetutarsınızyadaAllahkalblerinizibirbirinebenzetirdeİsrailoğullarınalanetettiğigibisizedelaneteder.”[EbûDavud,Melahim17;Tirmizi,Tefsîrusûre5/6]

اا ا أ ﴿ ا ه نوء إ سا أ : ل ا ر ا ن أ [115]

نإ :» ل و ا ا لر إو ﴾ ا اذإ أ

« ب ا نأ وأ او ا اوأر اذإ سا

Ebûbekires-Sıddıkradıyallahuanhdemiştirki:

“Ey insanlar! Siz, “Ey iman edenler! Siz kendinize bakın, siz doğru yolda iseniz,herhangi bir sapkın kimse size zarar veremez…” {Maide Sûresi, 5/105} âyetini okuyor amayanlıştevilediyorsunuz.HâlbukibenResûlullah’ısallallahualeyhivesellem şöylebuyururken

işittim: “İnsanlar zalimin zulmüne şahit olup da ona mâni olmazlarsa, Allah’ın onlaraumumibirazapgöndermesipekyakındır.”[EbûDavud,Melahim17;Tirmizi,Fiten8]

İrşatEhlininSözveYaşantısınınBirbiriniTutması

ن ا با ن م أو ا نو سا نوا “Halka iyiliği emredipkendinizi unutuyormusunuz yoksa?Hâlbuki siz kitabı (Tevrat’ı) okuyup duruyorsunuz.Artıkaklınızıbaşınızaalmayacakmısınız?”{BakaraSûresi,2/44}

ن ا ان ا ن ا م ن اا ا ا “Ey iman

edenler! Niçin yapmadığınız şeyleri söylüyorsunuz? Yapmadığınız şeyleri söylemek,Allah’ınençoknefretettiğişeylerdendir.”{SafSûresi,61/2-3}

ه أ ى لإ أ نا رأ و “Hem ben sizi birtakım şeylerden men ederekkendimonlarıişlemekistemiyorumki!…”{HûdSûresi,11/88}

:» ل و ا ا لر : ل ا ر

ز أ [116]أ إ

را رو رو بأ را ا م فو ا ل ا و فو أ ن ن را

« او ا أو ا و

Üsâme İbn Zeyd radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Kıyamet günübirisi getirilir ve cehennemateşine atılır.Bağırsakları karnındandışarısarkar ve onlarla birlikte değirmen çevirenmerkep gibi döner durur. Cehennem ahâlisionun yanına toplanırlar ve derler ki: Ey filân! Nedir bu hâlin? Sen iyiliği emredipkötülükten nehyetmez miydin? O kişi de: Evet, iyiliği emrederdim, fakat kendimyapmazdım; münkerden nehyederdim ama kendim yapardım, der.” [Buhari, Bed’ul-halk 10;Müslim,Zühd51]

EmanetiYerineGetirmekا ا تا نا اود نا ا نإ “Allahsize,emanetleriehlinevermeniziemreder.”

{NisâSûresi,4/58}

و ، م أو نأ أ ف لاو ضرا و تاوا ا ما إ ظ ن إ ، ن dağlarayere,göklere,emanetiBiz“ا teklifettikdeonlarbunu

yüklenmektenkaçındılar.Zirasorumluluğundankorktular.Amaonuinsanyüklendi.İnsan(buemanetinhakkınıgözetemediğinden)ciddençokzalimvecahildir.”{AhzâbSûresi,33/72}

ث اذإ : ث ا ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [117]« ن ؤا اذإو أ و اذإو ب

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Münafığın alâmeti üçtür: Konuşunca yalan söyler; söz verince sözünden cayar;kendisinebirşeyemanetedildiğindehıyaneteder.”[Buhari,İman24;Müslim,İman107]

كر ا :» و ا ا لر ل : ا ر

ة أو [118]ا أ : ن ،

ا تا مدا ن ، ا نا م سا واإ

ا إ اذا ، ذ ، أ إ ا أ و : ل ، ا

اوا ، ءارو ءارو إ ذ : اإ

ل ، اإ

ن : ل ، ا ا إ اذا ، ذ : ل ، ن ، ا يا إ

و نذ م ، و ا ا ن .ذ : ل ورو

ء يأ ، أو : « ق وأ ، و ا طا ن او ا

ي ا ل و ا ا ؟ و او أ :» ل ؟ قاا ، دا لأ ، بر : ل ا طا

و أ ج شو ، تأ ةر ا طا و ز إ ا

ن نإ ه ة أ ياو « را سدو

HuzeyfeveEbûHureyreradıyallahuanhumâdemişlerdirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“YüceAllahinsanlarımahşerdetoplar.Müminlerayağakalkarlarvecennetkendilerineyaklaştırılır. Âdem’e aleyhisselâm gelirler ve derler ki: “Ey babamız! Bize cennetinaçılmasınıYüceAllah’tantalepet!”Hz.Âdemderki:“Sizicennettençıkaran,babanızınhatasından başka ne ki? Ben bu işin ehli değilim. Siz, Allah’ın dostu (Halilullah) olanevladımİbrâhîm’egidiniz!”BununüzerineHz.İbrâhîm’egiderler,oda:“Benbuişinehlideğilim.Ben(şahsımadına)halilolmadagerileringerisindeyim.Siz,Allah’ınkendisiylekonuştuğu Musa’ya gidiniz!” der. Onlar Hz. Musa’ya giderler. Hz. Musa kendilerine:

“Ben bu işin ehli değilim. SizAllah’ın kelimesi ve ruhu olan İsa’ya gidiniz!” der. Hz.İsa’ya geldiklerinde: “Ben de bu işin ehli değilim!” der. Bunun üzerine onlar,Muhammed’esallallahualeyhivesellemgiderler.Odahemenayağakalkarvekendisineşefaathakkıverilir.Emanetverahim(akrabalıkbağı)gönderilirvebuikisisıratınsağvesolundadururlar.Sizinilkkafilenizşimşekgibigeçer.

EbûHureyreradıyallahuanhsorar:“Annembabamsanafedaolsun,şimşekgibigeçmeknedemektir?” Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, “Şimşeği görmediniz mi? Göz açıpkapatıncayakadar bir zamandageçipgidiverir!Sonrakilerdenkimisi rüzgâr gibi, kimisikuş gibi, kimisi koşucular gibi geçerler. Onları amelleri böyle süratli geçirir.Peygamberiniz sırat üzerinde durup şöyle der: “Ey Rabbim! Selâmete çıkar, selâmeteçıkar.”Birnoktadansonra,kullarınamellerikendilerinisırattangeçiremeyecekkadarcılızkalır.O kadar ki, yürümeye takati kalmayıp sürünerek yol alan insanlar gelir.Bu aradasıratınikitarafındaemredilenşahıslarıyakalamaklavazifeliasılıçengellervardır.Kimileri(buçengellerden)yaralanmışvaziyettekurtulur,kimileridecehennemeyığınolmaküzereyuvarlanırgiderler.”EbûHureyre’ninnefsi,kudretelindeolanAllah’ayeminederimki,cehennemindibiyetmişyıllıkmesafederinliğindedir.[Müslim,İman329]

İzah:Hz.İsâ’nınAllah’ınkelimesiveruhuolmasınışöyleanlamakgerekir.AllahTeâlâbirşeyinvarolmasınıisteyince“ol!”derodavücudagelir.Allah’ınemirleri,kelimeleritükenmez. İnsanları,koyduğubirnizamagörebabaveannedenyaratanAllah, ilk insanHz.Âdem’iannesizvebabasızyarattığıgibi,kudretvehikmetininbirtezahürüolarakHz.Îsâ’yı da babasız olarak var etmiştir. Böylece iradesinin mutlak olduğunu, Kendisinimahkûm ve esir edecek hiçbir şeyin bulunmadığını göstermiştir. BaşlangıçtaHıristiyanlara Hz. Îsâ’nın, Allah’ın emri (kelimesi) ile bâkire Meryem’den yaratıldığısöylenmişti. Fakat daha sonra onlar Hellenistik dönem filozoflarından Philonfelsefesinden etkilendiklerinden kelimeyi “Allah’ın Kelamı” (Logos) anlamında kabulettiler. Böylece Allah’ın zatını veya kelam sıfatını Hz. Îsâ’nın şahsında izhar ettiğineinanmaya başladılar. Bu durum, sinoptik üç İncîl’e aykırı olan dördüncü Yuhannaİncîli’ninbaşlangıcındagörülmektedir.

Allah Hz. Îsâ’yı Ruhu’l-kudüs (kutsal ruh) ile desteklemiştir. Yüksek ruhanî değerlertaşıdığından burada da “Allah’ın ruhu” olarak nitelendirilmiştir. Maksat onun yüksekahlâkîfaziletleresahip,bütünkötülüklerdenuzakkutsalbirruhvehakîkatilevekuvvetlibirbasîrethâssasıiledonatıldığınadikkatçekmektir.FakatYunanfelsefesininetkisiilebu“Allah’ın Kendi Ruhu”na dönüştürülüp onun, Îsâ’ya hulûl ettiği iddia edilerek, ortayamuğlak bir teslis inancı çıkarılmıştır. On sekiz asırdan beri bu muğlak inancıyorumlamaya çalışan sayısız tefsir vemezhep, birbirini itham edip durmaktadır. AyrıcaHz. İsâ’nın ölüleri diriltme mucizesine istinaden “Ruhullah” olarak isimlendirildiğiniifadeedenlerdeolmuştur.

ZulümveZalimHakkında

ع و “O zâlim kâfirlerin ne dostları ne de sözüne itibaredilirşefaatçileriolmaz.”{Mü’minSûresi,40/18}

من و “Ozalimlerinhiçbiryardımcısıolmayacaktır.”{HacSûresi,22/71}

م ت ا ن ا اا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

[119]« ر ااو ءد ا نأ ن أ ا ن ا ااو ، ا

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Zulümdenşiddetlesakının!Çünküzulümkıyametgünüzalimezifirikaranlıkolacaktır.Cimrilikten de sakının. Çünkü cimrilik sizden önceki ümmetlerin sonunu getirmiş,birbirlerininhaksızyerekanlarınıdökmeye,(fuhuşvezinagibi)haramolanşeylerihelâlsaymayasevketmiştir.”[Müslim,Birr56]

و ا او عادا ث : ل ا ر

ا [120]ا ذ

أو و ا ا لر ا ، عادا ير و أ

نإ إو ه ناو ح هرأ : أ هرأ إ ا :» لو هذ لا، ا رأ إو ر ر نإ ،

ج ا ا ، اأو ءد م ا نإ أ

. نا : اوا ، و : وأ و ا ا :» ل ، : ا »؟ أ ا

« بر ب ار ي

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemaramızdaikenVedahaccı’ndansözediyorduk,amaVedahaccı’nınneolduğunubilmiyorduk.Nihayet,Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Allah’a hamd ve senada bulundu, sonra daDeccal’danbahsederekonunhakkındauzuncabilgi verdi. Şunları söyledi: “Allah’ıngönderdiği herpeygamber,ümmetiniDeccalkonusundauyarmıştır.Nuhveondansonrakipeygamberler,ümmetlerini bu konuda uyarıp sakındırdılar. Şüphesiz ki o sizin aranızda çıkarsa, onundurumu ve hali size gizli kalmaz. Rabbinizin tek gözü kör olmadığı size gizli kalan,bilmediğinizbir şeydeğildir.Deccal’ın ise, sağgözükörolup, sanki salkımındandışarıfırlamış yaş bir üzüm tanesi gibidir. Bakın!Allah birbirinizin kanlarını vemallarını, şubeldenizdeveşuayınızdabugününüzüharamkıldığıgibi,birbirinizeharamkılmıştır.Yinesoruyorum, sizlere tebliğ ettimmi?”Ashâb-ı kirâm: “Evet tebliğ ettin!” dediler.Resûl-iEkrem: “Allahım! Şahit ol!” diye üç defa tekrarladı ve akabinde şöyle buyurdu:“Kendinize yazık edersiniz, bakın sakın benden sonra birbirinizin boynunu vurup dakâfirleredönmeyiniz!”[Buhari,Meğâzî77;Müslim,Fiten100]

ضرا :» ل و

ا ا لر نأ ا ر [121]

« رأ Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kimbirkarışkadararaziyezulümle(haksızolarak)sahipolursa,oarazininyedikatıboynunageçirilir.”[Buhari,Mezalim13;Müslim,Musâkât139]

اذ ا نإ :» و

ا ا لر ل : ل ا ر أ [122]

﴾ أ هأ نإ و ىا أ اذإ ر أ و :﴿ أ ، هأ

EbûMusael-Eş’arîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellem“Allahzalimemehilüstünemehilverir,birkeredeonuderdest ettimi, artık iflah etmez.” buyurdu ve akabinde şu âyeti okudu: “İşteRabbininyakalamasıböyledir.Ozalimahaliyiböyleyakalar.ZiraO’nunyakalamasıçokcanyakıcı,çokşiddetlidir.”{HûdSûresi,11/102}[Buhari,Tefsîrusûre11/2;Müslim,Birr61]

ر و ا ا ا : ل ا ر

يا ا [123]

ا لر م إ يأ او ا : ل م ، ا ا ـن با : ل دزا ا ا أ أ :» ل ،

أو ا ، ا و ا

نإ أ وأ أ أ ، إ أ او ا : ل

، ا و

اأ أ ، ا م ، ا إ أ او د ن: ل إ

ض ر ر ة وأ ، را ة وأ ، ءر ا ا . « ا »

AbdurrahmanİbnSa’des-Sâidîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellem,Ezd kabilesinden İbnLutbiyye denilen şahsı zekâtmemuru olarak görevlendirmişti. BuşahısvazifesiniyapıpResûlullah’ınhuzurunagelince,“Şunlarsizin,şunlardabanahediyeedilen şeylerdir.” dedi. Bunun üzerine Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem kalkıp minbereçıktı. Allah’a hamd ve senâ ettikten sonra buyurdu ki: “Mesele şu ki; Allah Teâlâ’nınbenimuhdemeverdiği işlerdenbirinesizlerdenbirinigörevli tayinediyorum,sonradaokişi dönüp geliyor ve bana diyor ki: Şunlar size ait olanlardır; şunlar da bana hediyeedilenler. Eğer o şahıs doğru konuşuyorsa, babasının veya anasının evinde oturupkendisine hediyesinin gelmesini bekleseydi ya!Allah’a yemin ederim ki, sizden birinizhaksızolarakbir şeyalırsa,kıyametgünündeoaldığı şeyiyüklenmişvaziyetteAllah’ınhuzurunaçıkar.Bensizdenherhangibirinin,Allah’ınhuzurunaböğürenbirdeveveyabirinek yahut da meleyen bir koyun yüklenmiş vaziyette çıkıp çıkmayacağını kesinliklebilemem.”

BundansonraResûlullahsallallahualeyhivesellemkoltukaltlarınınbeyazlığıgörülecekkadarellerini yukarıya kaldırdı ve “Allahım!Tebliğ ettimmi?” buyurdu. [Buhari, Zekât 3; Müslim,

İmâre26]

ا :» ل و

ا ا ا ر صا و ا

[124]« ا او ، هو نا

AbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhumâdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhi

vesellemşöylebuyurdular:

“Gerçek müslüman, elinden dilinden müslümanların emniyet ve esenlikte olup (zarargörmedikleri)kimsedir.HakikimuhacirdeAllah’ınyasakettiğişeylerdenuzaklaşıponlarıterkedendir.”[Buhari,İman4;Müslim,İman64]

دا نأ م أ و ا ا لر ا ر

ةد أ [125]أ ، ا نإ أرأ ا لر : ل ر م لا أ ناو ا

، أو ا نإ :» و ا ا لر ل ؟ ي

، ا نإ أرأ : ل »؟ :» و ا ا لر ل «

إ ، ، أو :» و ا ا لر ل ؟ ي أ

« ذ ل ن اEbûKataderadıyallahuanhdemiştirki:ResûlullahsallallahualeyhivesellemsahabeninarasındaikenayağakalktıveAllahyolundacihatileO’naimanetmeninenüstünamellerolduğunuanlattı.Bununüzerinebirşahıskalkıpdediki:“YaResûlallah!ŞayetAllahyolundaşehitolursam,bubenimgünahlarımakefaretyerinegeçermi?”Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Evet, sabreder ve ihlaslı bir şekilde mükâfatını sadece Allah’tan bekleyerek cephedenkaçmadan düşmanla yaka paça halindeyken Hak yolunda şehit olursan, günahlarınakefaretolur.”buyurduveakabinde“Nasıldemiştin?”diyesordu.Oşahıs:“Allahyolundaşehadet şerbetini içsemgünahlarımakefaretolurmu?diye sormuştum”dedi.Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Elbette,şayetsensabrederveihlaslıbirşekildemükâfatınısadeceAllah’tanbekleyerekcephedenkaçmadandüşmanlayakapaçahalindeykenHakyolundaşehit olursan, günahlarına kefaret olur.Ancak kul hakkına giren şahsi borçların bundanmüstesnadır.ÇünkübumeseleyibanaCebrailbetahsissöyledi.”buyurdu.[Müslim,İmâre117]

: ا »؟ ا نورأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [126]و

م ة ا م أ ا نإ :» ل .ع و رد ا ا ، ا بو ا مد و ا ل أو ا فو ا و و ، ةزو

أ

نأ ن ، او « را ح

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, “Müflis (iflas eden) kimdir, biliyor musunuz?” diyesordu. Sahabiler: “Bize göre müflis, parası ve malı kalmayan kimsedir.” diye cevapverdiler. Ancak Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bu hususu şöyle izah buyurdular:“Ümmetiminmüflisi,kıyametgününamaz,oruçvezekâtgibiamellerlegelir,geliramaşunasövmüş,bunazinaisnadveiftirasındabulunmuş,şununmalınıyemiş,bununkanınıdökmüş,şunudövmüşvaziyettedir.Hâlböyleykeniyiliklerininsevabışunabunaverilirveüzerindeki kul hakları bitmeden sevapları tükenirse bu defa hak sahiplerinin günahlarıkendisineyükletilir.Sonunda(mücrimolarak)cehennemeatılıverir.”[Müslim,Birr59]

إو ، أ إ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

مأ [127] ، أ

أ ن نأ و ، إ ن« را أ أ

ÜmmüSelemeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Şüphesizbendebirinsanım.Sizdebenimyanıma(aranızdakibirtakımanlaşmazlıklarabinaen) muhâkeme olmaya geliyorsunuz. Taraflardan biri, derdini daha güzel anlatarakdelilini ortaya koymada diğerinden daha becerikli olabilir. Ben de ondan işittiklerimebinaenhükmüonun lehine verebilirim.Şuhâlde kardeşinin hakkını alarakkimin lehinehüküm verirsem, ona ancak cehennemden bir parça ayırmış olurum.” [Buhari, Şehâdât 27,Ahkâm20;Müslim,Akdıye4]

MüslümanlarınDokunulmazHaklarınaSaygıGöstermek,ŞefkatveMerhametleMuameleEtmek

ر خ ا ت و “ArtıkkimAllah’ınhürmet edilmesini emrettiğişeyleritazimedersebu,Rabbininnezdindekendisiiçinsırfhayırdır.”{HacSûresi,22/30}

با ى من ا ا و “ArtıkkimAllah’ınşeairinitazimederse,şüpheyokkibu,kalblerintakvasındandır.”{HacSûresi,22/32}

م ض او “Müminlere kol kanat ger, onları şefkatle koru.” {Hicr Sûresi,15/88}

سا أ حأ و سا ا ضرا د او “Kim katil olmayan ve yeryüzünde fesat çıkarmayan bir kişiyi öldürürse, sanki

bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir adamın hayatını kurtarırsa sanki bütüninsanlarınhayatınıkurtarmışolur.”{MaideSûresi,5/32}

ن ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [128].أ و «

EbûMusael-Eş’arîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “Müminin mümin karşısındaki konumu, parçalarıbirbiriylesımsıkıkenetlenmişbirbinanındurumugibidir.”buyurduvebuhakikati ifadeederken iki elinin parmaklarını birbirine geçirerek kenetledi. (Yani; müminlerin de buşekildebirbirleriylesıkıbirdayanışmaiçindeolmalarıgerektiğinedikkatçekti)[Buhari,Salât88;Müslim,Birr65]

ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

نا [129]« او ا

ا ا اذإ ا ، و او دا

Nu’man İbn Beşir radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Müminlerbirbirlerinisevme,karşılıklışefkatvemerhametetmevebirbirlerinikorumahususlarında vücudun işleyişine benzerler. Nitekim onun bir uzvu hasta olduğu zaman,diğer uzuvlar uykusuzluk ve humma ile (vücut hararetini yükseltmekle) onun elemineiştirakederler.”[Buhari,Edeb27;Müslim,Birr66]

ا ر ا ا و

ا ا : ل ا ر ة أ [130]

ا لر إ اأ ا ة نإ : عا ل عا هو

« :» ل و ا

EbûHureyreradıyallahuanhşuhâdiseyinakleder:

Nebîler Serveri sallallahu aleyhi ve sellem, torunu Hasan İbn Ali’yi öpmüştü. O esnadayanındaAkraİbnHâbisbulunuyordu.Akradediki:“Benimonçocuğumvaramahiçbiriniöpmedim.” Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ona baktı ve şöyle buyurdu: “Merhametetmeyenkimseyemerhametedilmez.”[Buhari,Edeb18;Müslim,Fedâil65]

: ا و ا ا لر باا س م : ا ر

[131]نإ أ وأ :» و

ا ا لر ل ، او : ا « :» ل ؟ أ ن

« ا ع ا ن

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Çölde yaşayan bedevilerden bir topluluk Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem huzurunageldilerve:“Sizçocuklarınızıöpüyormusunuz?”diyesordular.Resûlullahsallallahualeyhivesellem“Evet”diyecevapverdi.Onlar:Amabizvallahiçocuklarıöpmeyiz,dediler.Bununüzerine Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “Allah sizin kalblerinizdenmerhametduygusunuçekipalmışsabenimelimdennegelebilirki?”[Buhari,Edeb18;Müslim,Fedâil164]

سا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا [132]

« ا

Cerîr İbn Abdullah radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“İnsanlaramerhametetmeyeneAllahdamerhametetmez.”[Buhari,Edeb18;Müslim,Fedâil66]

س أ اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [133]« ء ل أ اذإو .او او

ا ن

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizdenbiriniz,imamolupinsanlaranamazkıldırdığındaonuhafiftutsun;çünkücemaatarasında zayıf, hasta ve yaşlı kimseler vardır. Tek başına namaz kıldığında ise dilediğikadaruzatsın.”[Buhari,İlm28,Ezân62;Müslim,Salât183]

ة :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا ب [134]

ر ء ذ ، ء ذ ا ، ا ذ ا« ر و

Cündeb İbn Abdullah radıyallahu anhdemiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Sabahnamazınıkılankişi,Allah’ınhimayesialtındadır.O,bizzathimayesindeolanbirkonudasakınsizihesabaçekmesin.ZiraAllahhimayesindekibirhusustanötürüsorguya

çektiğikişiyiöncederdesteder,sonradayüzüstücehennemeatar.”[Müslim,Mesâcid262]

ا أ ا :» ل و

ا ا لر نأ ا ر ا [135]

ا ج ج و ، ا ن أ ن ، و « ا م ا ه و ، ا م ب

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Müslümanmüslümanınkardeşidir,onahaksızlıkyapmazveonukendihalinebırakıptehlikeyeatmaz(düşmanateslimetmez).MüslümankardeşininihtiyacınıgörenkimseninyardımcısıAllah’tır.Kimherhangi birmüslümanın bir sıkıntısını giderirse,Allah da buvesileyleokimseninkıyametgünündekarşılaşacağısıkıntılardanbirinigiderir.Kimdebirmüslümanın ayıp ve kusurunu örterse, Allah da kıyamet günü o kimsenin ayıp vekusurunusetredipgizler.”[Buhari,Mezâlim3;Müslim,Birr58]

ا أ ا :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [136]

، ىا .دو و ما ا ا ، و و

« ا هأ

نأ ا ءيا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Müslüman müslümanın kardeşidir. Ona ihanet etmez, yalan söylemez ve ihtiyacıolduğunda onu yüzüstü bırakmaz.Hermüslümanın diğermüslümana ırzı,malı ve kanıharamdır.(Eliylegöğsünüişaretederek)Takvaişteburadadır.Müslümankardeşinihakirgörmesibirkimseyeşer(vekötüahlâk)olarakyeter!”[Tirmizi,Birr18]

ا و او :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [137] ا أ ا

.اإ ا د او ، و اوا و ا و

نأ ا ءيا تا ث هر إ و ىا . و ه و

« و و د ما ا ا ا. هأ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sakınbirbirinizlehasetleşmeyin!Müşterikızıştırmakgayesiylealmayacağınızbirmalıalacakmışgibiyapıpdafiyatartırmayın!Birbirinizekinvenefretbeslemeyin!Birbirinizedarılıpsırtınızıdönmeyin!Pazarlığıbitmişbiralışverişibirbaşkasıgelipdebozmasın!EyAllah’ın kulları, kardeş olun! Müslüman, müslümanın kardeşidir; ona zulmetmez,küçümseyip, hakir görmez ve (ihtiyacı olduğunda) onu yüzüstü bırakıp terketmez.”PeygamberEfendimizüçdefagöğsüne işaretedereksözlerini şöylesürdürdüler:“Takvaişte buradadır. Müslüman kardeşini küçümseyip hor ve hakir görmesi, bir kimseye şerolarakyeter!Hermüslümanınkanı,malı,ırzvenamusubaşkabirmüslümanaharamdır.”[Müslim,Birr32]

أ :» ل و ا ا ا ر

أ [138]«

Enesradıyallahuanhdemiştirki:NebîlerServerisallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizdenbirisikendisiiçinseviparzuettiğişeyidinkardeşiiçindeseviparzuetmedikçekâmilmanadaimanetmişolmaz.”[Buhari,İman7;Müslim,İman71]

ل « وأ كأ ا :» و ا ا لر ل : ا ر

أ [139] وأ ه :» ل ؟ هأ ن نإ أرأ ن اذإ هأ ا لر : ر

« ه ذ ن ا

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem“Zalimdeolsa,mazlumdaolsakardeşineyardımet!”buyurdu.Bununüzerinebiradam:“EyAllah’ınResûlü,kardeşimmazlumsaonayardımederim. Ama zalimse nasıl yardım edebilirim ki!” dedi. Bunun üzerine PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylededi:“Onuzulümdenalıkoyar,onamâniolursunkibudaonayardımetmektir.”[Buhari,Mezâlim4;İkrâh6]

ا ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [140]: اور و « ا و ، ةا إو ، ا او ع ، ا ةدو ، ما در :

اذإو ، ا اذإو ، كد اذإو ، اذإ : ا »

« ت اذإو ، ه ض اذإو . اEbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Müslümanın müslüman üzerinde beş hakkı vardır: Selâmı almak, hasta ziyaretiyapmak,cenazeyeiştiraketmek,daveteicabetetmek,aksırana‘ ا ’demek.”[Buhari,Cenâiz2;Müslim,selam4]

Bir başka rivayette şöyle buyurmuştur: “Müslümanın müslüman üzerinde altı hakkıvardır:Onunlakarşılaştığında selamverirsin, senidavet ettiğinde icabet edersin, sendennasihat istediğinde nasihat edip aydınlatırsın, aksırdıktan sonra Allah’a hamd ederse‘ ا ’dersin,hastalandığındaonuziyaretedersin,öldüğündecenazesinekatılırsın.”[Müslim,selam5]

و و ا ا لر أ : ل ا ر

بز ءاا [141]إو ، ما و ، ا راإو ، ا و ، ةزا او ع ، ا ةد أ :

، ا ا و ، ب و ، وأ ا و .ما ءإو ، اا

او .ج قاو ا و ، ا و

BerâİbnÂzibradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bizeyedi şeyi emretti, yedi şeyi deyasakladı.Hastayıziyaretetmeyi,cenazeyekatılmayı,aksırana“ ا ”demeyi,(dünyevîveuhrevîzarargelmedurumuyoksa)yeminindehânisolmamasıiçinyeminedenkişiyeyardımcıolmayı,zulmeuğrayanayardımetmeyi,davetedenindavetinegitmeyiveselamıyaygınlaştırmayıemretti.Altınyüzüktakmayı,gümüşkaptansuiçmeyi,ipekyatakveminderkullanmayı,harir,istibrakvedibacetüründenipekelbisegiymeyiyasakladı.[Buhari,Cenâiz2;Müslim,Libas3]

İzah:Zikredilen yasaklardan ikisi erkeklerle ilgilidir.Bunlar altın yüzük kullanmak vesafipekcinsindenelbisegiymektir.

MüslümanlarınKusurlarınıÖrtmek,İfşaEtmemekاو

ة ا ا أ باذ ع اا ا ا نأ ن ا إن “Müminlerinarasında çirkinliklerin (hayâsızlığın) yayılmasını arzu eden kimseler için dünyada daâhirettedegayetacıbirazapvardır.”{NûrSûresi,24/19}

إ أ :» ل و ا ا لر : ا ر

ة أ [142]ن : ل

ا ه و ا نأ ةا نإو ، ا« ا و ر ه ت و ، او ا را

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İşlediği günahları açığa vuranlar hariç ümmetimin tamamı affa mazhardırlar. BiradamıngecekötübirişyapıpAllahokötülüğüörttüğühaldesabahleyinkalkıp“Eyfalan,düngecebenşöyleşöyleyaptım”diyerekbaşkasınaifşaetmesigünahınıaçığavurmaktır.RabbionunkötülüğünüörttüğühaldegeceyigeçiriramaoAllah’ınsetrettiğiniilanedereksabahlar.”[Buhari,Edeb60;Müslim,Zühd52]

« ها :» ل ا ب و ا ا أ : ا ر

ة أ [143]كاأ : ما ل فا . براو ، براو

ه برا : ة أ ل« نا

ا ا ا : ل ، اEbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

İçki içmiş bir adamı Resûl-i Ekrem’in sallallahu aleyhi ve sellem huzuruna getirdiklerinde,“Onahadvurarak,cezasınıveriniz!”buyurdu.Bizdenkimisieliyle,kimisiayakkabısıyla,kimisi de elbisesiyle suçluya vurmaya başladı. Ceza infaz edilip adam ayrılıp giderkensahabeden biri ona “Allah seni kahretsin, rezil etsin!” diyerek söylendi. Resûl-i Ekremsallallahu aleyhi ve sellem ise onu şöyle uyardı: “Böyle demeyin!Bu şekilde konuşarak onunaleyhineşeytanayardımetmeyin!”[Buhari,Hudûd4]

MüslümanlarınİhtiyaçlarınıKarşılamak

ن ا ااو “Hayırlarişleyinkifelahaeresiniz.”{HacSûresi,22/77}

ا أ ا :» ل و

ا ا لر نأ ا ر ا [144]

ا ج ج و ، ا ن أ ن و . و « ا م ا ه و ، ا م ب

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Müslümanmüslümanınkardeşidir,onahaksızlıkyapmazveonukendihalinebırakıptehlikeyeatmaz(düşmanateslimetmez)MüslümankardeşininihtiyacınıgörenkimseninyardımcısıAllah’tır.Kimherhangi birmüslümanın bir sıkıntısını giderirse,Allah da buvesileyleokimseninkıyametgünündekarşılaşacağısıkıntılardanbirinigiderir.Kimdebirmüslümanın ayıp ve kusurunu örterse, Allah da kıyamet günü o kimsenin ayıp vekusurunusetredipgizler.”[Buhari,Mezâlim3;Müslim,Birr58]

:» ل و ا ا ا ر

ة أ [145]، او

ة ا ا و ، ا م ب ا ، ا ب

و ، أ ن ا ن ا ن او ، او

ة ا ا ه ون ، ا ت

م ا و .ا إ ا ا ذو ، ا و ، ا و

، ا إ راو ، ا ب« ع و .ه

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Bir kimse, herhangi bir müminden dünya sıkıntılarından birini giderirse, Allah dakıyametgünündeomümininsıkıntılarındanbirinigiderir.Birkimsedardakalanakolaylıkgösterirse,Allahdaonadünyadaveâhirettekolaylıkgösterir.Birkimse,birmüslümanınayıbını (kusurunu)örterse,Allahdaonundünyaveâhiretteayıplarınıörter.Müminkul,dinkardeşininyardımındaolduğusürece,Allahonunyardımındadır.Birkimse,ilimeldeetmekiçinbiryoltutarsa,Allahdaona(oilimvesilesiyle)cennetinyolunukolaylaştırır.Birtopluluk,Allahevlerindenbirevdetoplanıpmarifet-iilahiadınaAllah’ınkitabınıokurveonuaralarındamüzakereeder(anlayıpkavramayaçalışırlarsa);üzerlerinesekineiner,kendilerini Allah’ın rahmeti kaplar ve melekler onları kuşatırlar. Cenâb-ı Hakk oradabulunanları kendi yanında bulunanlara anlatır ha anlatır. Amelinin kendisini geridebıraktığı kişiyi, nesebi öne geçiremez (Ameli yetersiz olan kimseye nesebi faydavermez).”[Müslim,Zikr38.]

FakirveZayıfdaOlsaMüslümanFertlereDeğerVermek

كا و جو نو ا و ةا ر ن ا ك او “Rablerine,

sırf O’nun rızasını ve cemaline kavuşmayı umdukları için, sabah akşam yalvaranlarlaberaberolmaktasebatet!Gözlerinionlardanayırma.”{KehfSûresi,18/28}

أ أ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

و ر [146]« ظا ؟ را أ أ ، ه ا أ ؟ ا

Hârise İbn Vehb radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Bakın!Sizekimlerincennetehliolduklarınısöyleyeceğim:Onlar(tevazularısebebiyleveyainsanlariçindekikonumlarıitibarıyla)zayıf,halktarafındanhorvehakirgörülenveAllah namına yemin etseler, Allah’ın yeminlerini doğru çıkaracağı kimselerdir. Sizecehennemlikleri de söyleyeyim!Onlar katı kalbli, kaba, cimri ve kurula kurula yürüyenkibirlikimselerdir.”[Buhari,Eyman9,Edeb61;Müslim,Cennet47]

ا ا

إ :» ل و ا ا لر ا ر

ة أ [147]« ح ا ن ا م ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kıyametgünüdünyadamakamvemevkisahibivebüyükdiyebilinen,iriyarıbiradam(huzura)gelirde,Allahindindesinekkanadıkadarbiledeğerifadeetmez.”[Buhari, Tefsîrusûre18/6;Müslim,Sıfâtu’l-münâfikîn18]

لر ه وأ وأ ، ا ءاد ةأا نأ ا ر ة أ [148]

وأ أ او « ذا أ :» ل .ت : ا وأ ل و ا ا

ا نإو أ ةء را ه نإ :» ل ه « ه د : ل هأ« ر

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Zencibirkadın–veyagenç–Mescid-iNebevî’yisüpürürdü.BiraraResûlullah sallallahualeyhi ve sellem onu göremeyince nerede olduğunu sordu. Öldüğünü söylediler. Bununüzerine, “Banahabervermelideğilmiydiniz!”buyurdu.Doğrusuoradakilero şahsıpekönemsememişlerdi.Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellem“Banakabrinigösterin!”buyurdu.Onlardagösterdiler.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemonun içincenazenamazıkıldı,duaettiveşöylebuyurdu:“Bukabirleroradayatanlariçinzifirîkaranlıktır.AmaAllah,onlariçin kıldığım namaz ve yaptığım dualarla o kabirleri nurlandırır, aydınlık eder.” [Buhari,Cenâiz67;Müslim,Cenâiz71]

ع أ أ بر :» و ا ا لر ل : ا ر

ة أ [149]« ه ا أ با

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Nice saçı-başı dağınık, toza toprağa belenmiş, kapı kapı kovulup önemsenmeyenkimselervardırki,(herhangibirhususlaalakalı)Allahnamınayeminetseler,Allahonlarıyeminlerindeyalancıçıkarmaz.”[Müslim,Birr138]

YetimlereveKızEvlatlarınaŞefkatGöstermek,YoksulveGönlüKırıkKişileriHimayeEdipİhsandaBulunmak

خاو “Müminlerekolkanatger,onlarışefkatlekoru.”{HicrSûresi,15/88}

ز ك و و نو او ةا ر نو ع ا ااو ةا “Rablerine, sırfO’nun rızasını ve cemaline kavuşmayı umdukları için, sabah

akşamyalvaranlarlaberaberolmaktasebatet!Dünyahayatınınsüsleriniarzulayaraksakıngözlerinonlardanbaşkasınakaymasın.”{KehfSûresi,18/28}

ل ئا أو ا

“Sakınyetimigüçsüzbuluphakkınıyeme,sakınonuküçümseyipüzme!İsteyenedekabadavranma,onuazarlama!”{DuhâSûresi,93/9-10}

ا م ض و ا

عد ي يا ا ب ب يا أرا “Baksanaşudini, mahşer gününü ve hesabı yalan sayana! O, yetimi şiddetle iter kakar. Muhtacıdoyurmayıhiçteşviketmez.”{MâûnSûresi,107/1-3}

ا و أ :» و

ا ا لر ل : ل ا ر [150]

جو او رأو « ا ا

SehlİbnSa’dradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem,“Kendisinin veya bir başkasının yetimine sahip çıkankimseyleben, cennette şöyleceberaberbulunacağız.”buyurduve işaret parmağıylaortaparmağını,aralarınıbirazaralayarakyanyanatutupgösterdi.[Buhari,Edeb24]

هد يا ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [151]« يا ا إ ناو ا و ناو ةا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Miskin (sadakavezekâtamuhtaçkimse),bir ikihurmaveyabir iki lokmaverilipdesavuşturulan kimse değildir. Asıl miskin, muhtaç olduğu halde insanlardan bir şeyistemeyen (dilenmeyen, iffetli, zekâtamüstahak) kimsedir.” [Buhari, Tefsîru sûre 2/48; Müslim,Zekât102]

، تا ث ، ا ء : ا ر [152]

ا ةا ، ا ، ة إ رو ة ةاو ا نإ :» ل و

ا ا ل يا ت ، ، نأ

« را أ وأ ا وأ Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Yanınaikikızçocuğunualmışyoksulbirkadınbanageldi.Onaüçhurmaverdim.Oda

çocuklarınınherbirinebirerhurmaverdi.Ötekihurmayıyemekiçinağzınagötürmüştüki,çocuklarıonudaistediler.Kadıncağızyemekistediğibuhurmayıdaikiyebölüpçocuklarıarasındapaylaştırdı.Kadınınbudavranışı çokhoşumagitti veyaptığı şeyiResûlullah’asallallahu aleyhi ve sellem anlattım. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki: “Bu(şefkatli) davranışı sebebiyle Allah ya o kadına mutlaka cennet vermiş ya da onucehennemdenazatetmiştir.”[Müslim,Birr148]

ا :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ءادرا أ [153]« نزو نو ءا

Ebu’d-DerdâUveymir radıyallahu anh demiştirki:Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Fakirlerikollayıpgözetin!Allah’ınnusretverızkınıniçinizdekifakirlerhürmetinesizeulaştığındanşüphenizolmasın.”[EbûDavud,Cihâd70]

KadınlaraİyiDavranmakفو و

و “Kadınlarlahoşça,güzelcegeçinin.”{NisâSûresi,4/19}

ا نإو ور ا او و ا ء او ل نأ ا ور ار غ ن ا ن ا تو “(Ey kocalar!) Bütün benliğinizle isteseniz dahi eşleriniz

arasında tamadaletisağlayamazsınız.Öyleysebir tarafabüsbütüngönlünüzükaptırıpdaöbürünükocasızmışgibibirvaziyettebırakmayın.Eğerarayıdüzeltir,işleriniziiyileştirirve haksızlıktan sakınırsanız, unutmayın ki Allah gafûrdur rahîmdir (affı ve merhametiboldur).”{NisâSûresi,4/129}

نإ ك :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [154]« ه :» ل وأ « ا ر

ه

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bir kimse hanımına kin beslemesin.Hanımının bir huyundan hoşlanmamışsa, pekâlâbeğeneceğibaşka(iyi)huylarvardır.”[Müslim,Radâ61]

عادا و ا ا أ ا ر

ا صا و [155]

نا ، ا ء ااو أ :» ل وو ذو أو ا نأ ل

ا و ن ، نأ إ ذ ن

و ، نإ أ ، ا أ ن ، ح اوو أ ، ن

نذ و ن أ ، « و إ ا نأ

Amr İbn Ahvas el-Cuşemî radıyallahu anh demiştir ki: Veda Haccı’nda Resûl-i Ekrem’isallallahu aleyhi ve sellem dinlemekteydim. Allah’a hamd ve sena ettikten sonra halka öğütveriyorveşöylebuyuruyordu:

“Ashabım!Kadınlarakarşıhayırhaholmanızıtavsiyeediyorum.Ziraonlarsizinuhdenizaltındadırlar.Apaçıkbirahlâksızlıkyapmadıkları takdirde,onlara iyidavranmakdışındabir hakkınız yoktur. Eğer ahlâk dışı bir davranışları olursa, onları yataklarında yalnızbırakın.İncitmeyecekşekildehafifçedövün.Şayetsizeitaatederlerse,onlarayüklenmekiçinbirsebeparamayın.Şunu iyibilinki, sizinkadınlarüzerindehaklarınızolduğugibionların da sizin üzerinizde hakları vardır. Sizin onlar üzerindeki haklarınız, yatağınızıyabancılardankorumaları (erkeklerlehalvetyaşayıpbaşbaşakalmamaları), istemediğinizkimselerievinizealmamalarıdır.Kadınlarınsizinüzerindekihakları ise,giyimkuşamveyemeiçmehususlarındaonlaraiyiimkânlarsağlamanızdır.”[Tirmizi,Radâ11]

إ ا أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [156]

« ر و

ر ، أEbûHureyre radıyallahu anhdemiştirki:ResûlullahEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“İmanaçısındanenmükemmelmümin,ahlâkıeniyiolanmümindir.Sizinenhayırlınızdahanımlarınakarşıhayırlıolanlardır.”[Tirmizi,Radâ11]

ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

صا و ا [157]

« ا ةأا و ع

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Dünyabirmetadır.Dünyametaınınendeğerlivarlığı,saliha(dindar)kadındır.”[Müslim,Radâ64]

KocanınKarısıÜzerindekiHakları

ت م اأ ا نأ و ى ا ف ا ء نا ا لا ب ت ت “Kocalar, eşleri üzerinde yönetici ve koruyucudurlar.Bunun sebebi, Allah’ın bazı insanlara bazılarından daha fazla nimet vermesi ve bir dekocalarınınmehir verme, evinmasraflarını yüklenmeleri gibimali yükümlülükleridir.Ohalde iyi kadınlar, itaatli olan ve Allah kendi haklarını nasıl korudu ise, kocalarınınyokluğunda,onlarınhukuklarınıkoruyankadınlardır.”{NisâSûresi,4/34}

لو و عار :» ل و ا ا ا ر

ا [158]و عار ، هوو وز

ار ةأاو أ عار او عار او ، ر

« ر لو

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Fahr-iKâinâtEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular: “Her biriniz bir çobansınız ve eliniz altındakilerden sorumlusunuz: Âmirmemurların, erkekhanehalkının,kadında eşinin evininve çocuğununçobanıdır.Hâsılıhepinizçobansınızvehepinizraiyetinizdensorumlusunuz.”[Buhari,Vesâyâ9;Müslim,İmâre20]

نأ اأ اا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [159]« و نأ ةأا ت

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Eğer Allah’tan başkasına secde bahis mevzuu olsaydı, kadınlara, kocalarına secdeetmeleriniemrederdim.”[Tirmizi,Radâ10]

وز ةأا يذ :» ل و ا ا ا ر

ذ [160]« إ ر نأ د ك ا ذ : ا را وز إ اMuazİbnCebelradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Dünyadabirkadınkocasınıüzdüğünde,okimsenin(cennetteki)hurilerdenolanhanımıokadınaşöyleseslenir:Allahcanınıalsın,üzmeonu!Şimdilikoseninyanındamisafirdir.Sendenayrılıpbizekavuşmasıyakındır.”[Tirmizi,Radâ19]

ي :» ل و

ا ا ا ر ز أ [161]

« ا ء : ا ل أÜsâme İbn Zeyd radıyallahu anhumâ demiştir ki: İki Cihan Serveri Peygamber Efendimiz

sallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:

“Benden sonra erkeklere kadınlardan daha yaman bir imtihan unsuru bırakmadım.”[Buhari,Nikâh17;Müslim,Zikr97]

AileFertlerininGeçiminiTeminEtmekفوا ب و قزر دا و “Annelerin, münasip şekilde yiyecek ve

giyeceğinisağlamak,babanıngörevidir.”{BakaraSûresi,2/233}

ا ا ا ا ، ا ها زر ر و ، وذ

“İmkânı geniş olan, imkânına göre nafakayı bol versin. Nasibi sınırlı olan ise Allah’ınkendisineverdiğiimkânölçüsündenafakaversin.Allah,herkesisadeceonaverdiğiimkânnispetindeyükümlütutar.”{TalâkSûresi,65/7}

ا أ رد :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [162]أ يا اأ أ ، أ أ ردو ردو ر

أ ردو« أ

EbûHureyre radıyallahu anhdemiştirki:ResûlullahEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Allah yolunda kullanılmak üzere sarf ettiğin, köle azat etmek için verdiğin, fakiretasadduktabulunduğunvebirdeaile fertlerinin ihtiyaçları içinharcadığınparalar içindesanaençoksevapkazandıracakolanı,hanehalkıiçinharcadığınparadır.”[Müslim,Zekât39]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

صا و ا [163]

« ت نأ إ ء

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“İaşesiniteminetmekleyükümlübulunduğuinsanlarıihmaletmesi,insanagünaholarakyeter.”[EbûDavud,Zekât45]

إ دا م :» ل و ا ا نأ ا ر

ة أ [164]« أ ا : ا لو ، أ ا : أ ل ، ن ن

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Her gün iki melek inerek, onlardan biri: ‘Allahım! İnfak edenin (malınıbereketlendirmeksuretiyle)arkasınıgetir!’diyeduaederken,diğeri ‘Malı tutupcimrilikedeninmalınıtelefet!’diyebedduadabulunur.”[Buhari,Zekât27;Müslim,Zekât57]

ا ا ا ا :» ل و

ا ا نأ ا ر ة أ [165]

« ا و ا و ن ا و ل أاو

EbûHureyre radıyallahu anh demiştir ki:Nebîler SultânıEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem

şöylebuyurdular:

“Yüksekel(verenel),aşağıelden(alanelden)dahahayırlıdır.Yardımetmeye,geçiminiüstlendiğinkimselerdenbaşla!Sadakanınhayırlısı,ihtiyaçfazlasımaldanverilendir.Kimiffetli olur (insanlardan birşey istemez) ise Allah da onu iffetli kılar (kimseye muhtaçetmez).KimdemüstağnidavranırsaAllahonumüstağni(gönlüzengin,gözütok)kılar.”[Buhari,Zekât18]

HoşaGidenveKıymetVerilenMaldanİnfakEtmekن ا ا ا “SevdiğinizmallarınızdanAllahyolundaharcamadıkça‘fazilet’mertebesineulaşamazsınız.”{Âl-iİmranSûresi,3/92}

ا ا و ضرا من أ و ا م ت ا نأ اا ا يا ن ت “Ey iman edenler! Kazandığınız şeylerin ve yerden sizin için çıkardığımız

nimetlerin iyi olanlarından Allah yolunda harcayın! Siz göz yummadan, gönlünüzeyatmaksızınalmayacağınızbayağışeylerivermeyekalkmayın!”{BakaraSûresi,2/267}

را أ ا ر أ ن : ل ا ر

أ [166]

و ا ا لر نو ا و ء إ

اأ أ نوأ م ﴾ ن ا ا ا :﴿ ا ه : أ ل ء بو

ا ا :﴿ لأ ا نإ ا لر : ل و ا ا لر إ

ا ذو رأ إو ء إ أ نإو ﴾ ن ا

ل ذ ، ار ل ذ ، :» و ا ا لر ل ا كارأ ا لر

ا لر أ : أ ل « ا نأ ىرأ إو و ار . و رأ أ

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Medine’deEnsararasındaençokhurmalığıbulunankişiEbûTalhaidi.Onunensevdiğimalı da Mescid-i Nebevî’nin karşısındaki Beyruha adlı hurma bahçesiydi. Resûlullahsallallahu aleyhi ve sellem bu bahçeye girer ve oradaki tatlı sudan içerdi. “Sevdiğinizmallarınızdan Allah yolunda harcamadıkça fazilet mertebesine ulaşamazsınız.” âyet-ikerîmesinâzilolunca,EbûTalhaResûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellemyanınageldive“YaResûlallah! Allah Teâlâ sana “Sevdiğiniz mallarınızdan Allah yolunda harcamadıkçafazilet mertebesine ulaşamazsınız.” âyetini inzâl etti. En çok sevdiğim malım Beyruhabahçesidir. Onu Allah rızası için infak ediyor, Cenâb-ı Hakk’ın onu benim için sevapvesilesi kılmasını ve âhiret azığı yapmasını ümit ediyorum. Beyruha’yı Allah’ın sanagöstereceğişekildekullan!”dedi.BununüzerineResûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu: “Aferin sana! Kârlı ticaret işte budur! Senin (samimiyetini gördüm ve)dedikleriniişittimEbûTalha!Amabenceonuakrabalarınavermendahauygunolur.”EbûTalha: “Sen nasıl buyurursan öyle olsun ey Allah’ın Resûlü” dedi ve bahçeyi yakınakrabalarıileamcaoğullarıarasındataksimetti.[Buhari,Zekât44;Müslim,Zekât42]

AileFertlerineAllah’aİtaativeDinîMükellefiyetleriÖğretmek

او ة أ أو “Aile fertlerine namaz kılmalarını emret! Kendin denamazadevamet!”{TâhâSûresi,20/132}

ار او م ا ا اا ا ا “Ey iman edenler!Kendinizi ve ailenizi ateştenkoruyun.”{TahrimSûresi,66/6}

: ل و ا ا لر ر ا

ا أ أ [167]

ا لر ل ا ي و و ا ا لر

. از « و و ا م :» و

ا Resûlullah’ınüveyoğluEbûHafsÖmerİbnEbîSelemedemiştirki:

Ben, Resûl-i Ekrem’in sallallahu aleyhi ve sellem hanesinde ve himayesinde bir çocuktum.Yemekyerkenelimyemektabağınınheryanınagiderdi.Resûlullahsallallahualeyhive sellem,“Evladım, besmele çek, sağ elinle ve önünden ye!” diye beni uyardı. Ben de bakiye-iömrümdeheponunbuyurduğugibiyemeyegayretettim.[Buhari,Et’ıme2;Müslim,Eşribe108]

عار :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ا [168]، ر لوو أ عار او ، ر لوو عار ماو ، ر لو و، ر لوو

ه ل عار مداو ، ر وو وز ار ةأاو

« ر لوو عار İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Her biriniz bir çobansınız ve eliniz altındakilerden sorumlusunuz: Devlet reisi birçobandır ve uhdesinde bulunanlardan sorumludur. Erkek, hane halkının çobanıdır veonlardan sorumludur. Kadın, kocasının evinin çobanıdır ve gözetimindeki şeylerdensorumludur.Hizmetçi, efendisininmalının çobanıdır ve elinin altındakilerdenmesuldür.Hâsılıhepinizçobansınızvehepinizraiyetinizdensorumlusunuz.”[Buhari,Vesâyâ9,Ahkâm1;Müslim,İmâre20]

KomşulukHakkıيذ راو كاو ا و ا يو إ او لو او ك و ا اود او

أ و ا ا و او ا راو ا “YalnızAllah’a ibadetedipO’na hiçbir şeyi şerik yapmayın.Anneye, babaya, akrabalara, yetimlere, fakirlere,yakın komşulara, uzak komşulara, yol arkadaşına, garip ve yolculara ve mâlikibulunduğunuzkimseleredegüzelmuameleedin.”{NisâSûresi,4/36}

لاز :» و ا ا لر ل : ا ر

و ا [169]« ر أ ر

İbnÖmerveÂişevalidemiz radıyallahu anhumâ demişlerdir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi vesellemşöylebuyurdu:

“Cebrail bana komşuya iyilik yapmayı o kadar tavsiye ederdi ki, neredeyse komşuyukomşuyamirasçıyapacaksandım.”[Buhari,Edeb28;Müslim,Birr140]

او او او :» ل و ا ا نأ ا ر

ة أ [170]،« ا هر يا :» ل ؟ ا لر : «

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem üç defa: “Vallahi iman etmiş olmaz!”buyurdu. Sahabiler: Kim iman etmiş olmaz ey Allah’ın Resûlü? diye sorunca Resûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem: “Yapacağı fenalıklardan komşusu güven içinde olmayankimse!”buyurdu.[Buhari,Edeb29;Müslim,İman73]

ةر ن تا ء :» و

ا ا نأ ا ر ة أ [171]

« ة

و رEbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Eymüslümankadınlar!Komşukadın,velevkibirkoyunpaçasıbileolsakomşusunabirşeyvermeyi(hediyeleşmeyi)küçükgörmesin!”[Buhari,Hibe1,Edeb30;Müslim,Zekât90]

ماو ن :» ل و ا ا نأ ا ر

اا أ [172]ماو ن و ، م ا ماو ن و ، هر إ ، ا

« وأ ا ا

Ebû Şureyh el-Huzâî radıyallahu anh demiştir ki: İnsanlığın Medâr-ı İftiharı Efendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:

“Allah’aveâhiretgününeimanedenkimse,komşusunaiyidavranıpihsandabulunsun.

Allah’a ve âhiret gününe iman eden kimse, misafirine ikram etsin. Allah’a ve âhiretgününeimanedenkimse,yahayırsöylesinveyasükûtetsin!”[Müslim,İman77]

AnneveBabayaİyiDavranmak,AkrabayaYakınlıkGöstermekيذ راو او او لا يو إ او ا و ا اواوا أ و ا او ا ب او ا را او ا “YalnızAllah’a ibadet

edipO’na hiçbir şeyi şerik yapmayın.Anneye, babaya, akrabalara, yetimlere, fakirlere,yakın komşulara, uzak komşulara, yol arkadaşına, garip ve yolculara ve mâlikibulunduğunuzkimseleredegüzelmuameleedin.”{NisâSûresi,4/36}

او ر ا نأ و و ع و أ ا نا ا وو “Bizinsana, annesine babasına iyi davranmasını emrettik. Zira annesi onu nice zahmetlerlekarnındataşımıştır.Süttenkesilmesideikiyılsürer.İnsanabuyurdukki:“HemBana,hemdeannenebabanaşükret.”{LokmanSûresi,31/14}

ك وأ أ ر ا ك إ إ او ه ا ا او أ ر ورا بر و ا ل ا ح خاو ا و ر و فأ ل

ا ر

ا “Rabbin şöyle buyurdu:Allah’tan başkasına ibadet etmeyin.Anneye vebabayagüzelmuamele edin.Şayetonlardanbirisi veyaher ikisi yaşlanmışolarak seninyanında bulunursa sakın onlara hizmetten yüksünme “öff!” bile deme, onları azarlama,onlara tatlıvegönülalıcısözlersöyle.Şefkatle, tevazu ileonlarakolkanatgerveşöyleduaet:“YaRabbi,onlarküçüklüğümdenasılbeniihtimamlayetiştirdilerse,onamükâfatolarakSendeonlaramerhametbuyur.”{İsrâSûresi,17/23-24}

أو ص ا ا وا ا حرأ و ا ض را او نأ نإ ر بأ “Demek ki ey münafıklar! Siz, iş başına geçecek olursanız, ülkede fesat

çıkaracak, nizamı bozacak, akrabalık bağlarını parçalayacaksınız (Allah’a verdiği sözebile sadık kalmayan kimsenin, böylesi hakları gözetmesi de beklenemez). İşte bunlar,Allah’ın lanetedipkulaklarınısağırlaştırdığı,gözlerinikörettiğikimselerdir.”{MuhammedSûresi,47/22-23}

وا ضرا في نوو نأ ا أ ا م نو م ا ع ن اوراا ء و ا Allah’ınvebozanlarsonrapekiştirdiktensözüverdikleriAllah’a“ل

gözetilmesini emrettiği şeyleri terk edenler veyeryüzünde fesat çıkarıp nizamıbozanlaryokmu, işteonlara sadece lanetvardır.Enkötüyurtolancehennemvardır.” {Ra’dSûresi,13/25}

إ أ ا يأ : و ا ا : ل ا ر

د ا [173]

دا :» ل ؟ يأ : « اا :» ل ؟ يأ : « و ةا :» ل ؟ ا

« ا

AbdullahİbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

NebilerServeriEfendimiz’esallallahualeyhive sellem“Allah’ınençokhoşnutolduğuamelhangisidir?”diyesordum.“Vaktindeedaedilennamazdır”buyurdular.“Sonrahangisidir?”

diye sordum. “Ebeveyne iyi davranmak, onların hukukuna riayet etmektir” buyurdular.“Daha sonra hangisi gelir?” diye sorduğumda buyurdular ki: “Allah yolundamücahedeetmektir.”[Buhari,Edeb1;Müslim,İman137]

ا لر : ل و ا ا لر إ ر ء : ا ر

ة أ [174] : ل « أ :» ل ؟ : ل « أ :» ل ؟ : ل « أ :» ل ؟ سا أ

« كأ :» ل ؟ EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Bir şahıs, Rahmet Peygamberi’ne sallallahu aleyhi ve sellem gelerek, “İnsanlar içindekendisineengüzelmuameledebulunmayıhakedenkimdir?”diyesordu.Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellem“Annen!”buyurdu.O,“Sonrakimdir?diyesordu.“Annen!”buyurdu.O, “Sonra kim gelir? diye sordu. “Annen!” buyurdu. O, “Daha sonra kim gelir? diyesorunca:“Babandır!”buyurdu.[Buhari,Edeb2;Müslim,Birr1]

:» ل و ا ا ا ر

صا و ا [175]

« و ر اذإ يا اا و ء ااAbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhumâdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhi

vesellemşöylebuyurdular:

“Akrabasınınyaptığı iyiliğe (alâkaya)aynıylamukabeleedenkişi,akrabalıkhukukunahakkıyla riayet etmiş sayılmaz. Hakikatte akrabalık hukukunu gözeten kişi, yakınlarıkendisiylealâkayıkestiklerizamanbileakrabalıkbağlarınıdevamettirip iyilikyapmayadevamedendir.”[Buhari,Edeb15]

ا ا لر ل : ا ر

د ا ةأا ا ز [176]

إ : د ا ا إ : «

و ا ء :» وذ ن ن أ و

ا ا لر نإو ا تاذ ر

ب را ةأا اذ أ ا : ا ل . إ إو ءي.ا

أ و ا ا لر نو و

ا ا لرءيأ : ب أا نأ ه و

ا ا لر ا : ل جا لر ل ه و ؟ ر مأ و اوزأ ا

را ةأا : ل »؟ » و ا ا لر ل و

ا ا ا لر ل ا

ةأا : ل »؟ ا يأ » و

ا ا لر ل .زو« ا أو اا

أ : ناأ :» و

AbdullahİbnMes’ûd’unhanımıZeynepes-Sekafiyyeradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bize, “Ey kadınlar! Ziynet eşyanızdan dahi olsatasaddukta bulunun!” buyurmuştu. Bunun üzerine ben İbnMes’ûd’un yanına gittim ve“Sen maddi gücü yerinde olmayan bir adamsın. Resûlullah Efendimiz bize sadakavermemizi emretti.Onagidip soruver, sadakamı sanavermekle bu emri yerine getirmişolurmuyum?Yokeğeruygundeğilsebaşkasınavereceğim”dedim.Abdullahbana:“Gitkendinsor!”dedi.BendegittimveHz.Peygamber’inkapısınavardım.OradaEnsardanbirkadınınbeklediğinigördüm.Meğerodabenimgibiaynımevzuyusormakiçingelmiş.Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellembirmehabetivardıki,huzurunagirmektençekinirdik.İçeridenBilal çıkıverince ondan içeri girmesini ve kapıda iki kadının kocalarıyla kendiyetimlerine verecekleri sadakanın kabul olup olmadığını sormak için beklediklerinisöylemesini istedik.Amaondanbizimkimolduğumuzu söylememesini rica ettik.Bilal,Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem huzuruna giripmeseleyi arz ettiğinde, “Kim onlar?”diye bizi sual buyurmuşlar. Bilal de: “Ensardan bir kadınla Zeynep” demiş. Resûlullahsallallahu aleyhi ve sellem: “Hangi Zeynep’miş o?” buyurmuş. Bilal: “Abdullah’ın hanımıZeynep” deyince, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuş: “Onlar -böyleyaptıklarıtakdirde-ikiecrebirdennailolurlar.Biriyakınlarınıgörüpgözetmeecri,diğeridesadakavermelerininecridir.”[Buhari,Zekât48;Müslim,Zekât45]

ا لر د ﴾ ا رأو } ا ه : ل ا ر

ة أ [177]اوأ ، ي ،

:» لو و ا و

ا ، را أ اوأ ، ف

، را أ اوأ ، ة ، را أ يأ ، را أ اوأ ا

، را أ اوأ « ر نأ ا أ ، را

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

“Önce en yakın akrabalarını uyar!” {Şuarâ Sûresi, 26/214} âyeti nâzil olunca, Resûlullahsallallahu aleyhi ve sellemKureyş kabilesinin ileri gelenlerini davet etti.Davetliler toplanıncakimineumumî,kiminedehususîolarakşöylehitapetti:

“Ey Abduşemsoğulları! Ey Kâ’b İbn Lüey oğulları! Nefislerinizi cehennemdenkurtarmayabakın!

EyMürreİbnKa’boğulları!Nefislerinizicehennemdenkurtarmayabakın!

EyAbdumenafoğulları!Nefislerinizicehennemdenkurtarmayabakın!

EyHâşimoğulları!Nefislerinizicehennemdenkurtarmayabakın!

EyAbdulmuttaliboğulları!Sizdenefislerinizicehennemdenkurtarmayabakın!

KızımFâtıma!Sendenefsinicehennemdenkurtarmayabak!

Zira âhirette sizin adınıza bir şey yapamam. Ancak şu var ki, sizinle olan akrabalık

sebebiylearamızdakibağlarıcanlıtutacağım.”[Müslim,İman348]

ا ا :» ل و ا ا ا ر

ن [178]« و : ن ا يذ و

SelmanİbnÂmirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Yoksula tasadduk edilen sadaka bir sadaka, akrabaya verilen sadaka ise iki sadakayerinegeçer:Birisadakanın,diğeridesıla-yırahiminsevabıdır.”[Tirmizi,Zekât26]

: ا

:» ل و ا ا ا ر

صا و ا [179]

« سا او ، ا و ، اا قو ، كاا

AbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhumâdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kebair (büyük günahlar) şunlardır: Allah’a ortak koşmak, ana babaya isyan etmek,(haksızyere)adamöldürmekveyalanyereyeminetmektir.”[Buhari,Eyman16,Diyât2]

:» ل و ا ا لر نأ ا ر

صا و ا [180]

، ا أ ، :» ل ؟ او ا و ا لر : ا « او ا ا

« أ ، أ و ، هأ

AbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, “Bir kimsenin anne-babasına sövmesi büyükgünahlardandır.”buyurduğundasahabiler,“YaResûlallah!İnsanebeveyninehiçsövermi?diye sordular.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, “Evet, bir adambaşka birisinin babasınasöver,odaonunbabasınasöver;birisibirisininannesinesöver,odaonunannesinesöver.Böylece kişi, kendi anne-babasına (sövülmesine sebep olmakla) sövmüş gibi olur.”buyurdu.[Buhari,Edeb4;Müslim,İman146]

م ا نإ :» ل و ا ا ا ر

اة [181]

« لا إو لاا ةو لو هو تا دأوو تو و تا ق

Muğîre İbnŞu’be radıyallahu anh demiştir ki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdular:

“Allahsizeanababayaisyanı,(edaedilecekhukukveborçların)edaedilmemesini,(hakedilmedikşeylerinde)alınmasınıvekızçocuklarınındiridiritoprağagömülmesiniharamkılmış;güftugûyu(dedikoduyu)yerliyersizçokçasualsormayı,(şurada-burada)servettüketip(israfetmeyide)kerihgörmüştür.”[Buhari,Zekât53;Müslim,Akdıye10]

Âlimlere,Büyüklere,FaziletSahiplerineveAileDostlarınaSaygıGöstermek

جو نو ا و ةا ر ن ا ك او “Rablerine,sırfO’nunrızasını

vecemalinekavuşmayıumduklarıiçin,sabahakşamyalvaranlarlaberaberolmaktasebatet!”{KehfSûresi,18/28}

دو ا نأ ا أ نإ :» ل و ا ا نأ ا ر

ا [182]« أ

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Enmakbuliyilik,kişininbabadostuylairtibatınıdevamettirmesidir.”[Müslim,Birr11]

باا ر نأ ا ر ا

رد ا [183]

: رد ا ل ، أر هأو ن ر و ا

ادو ن ا نإ : ا ل . ن و باا إ ا أ :

دو أ ا ا أ نإ :» ل و ا ا لر إو ا ر

با« أ

TabiîndenAbdullahİbnDînârAbdullahibnÖmer’denradıyallahuanhumânakletmiştirki:

Bedevilerden bir şahıs,Abdullah İbnÖmer’leMekke yolunda karşılaşmıştı.Abdullahona selam verdi; onu kendi bindiğimerkebe bindirdi ve başındaki sarığı da ona verdi.AbdullahİbnDinârsözünedevamederekdediki:Bizkendisine,“Allah iyiliğiniversin,buadambedevilerdenbiri.Onlarazakanaatederler”deyinceAbdullah radıyallahu anhbizeşöyle cevap verdi: “Bu şahsın babası, babam Hz. Ömer’in dostuydu. Nitekim ben,Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurduğunu işitmişimdir: “En makbul iyilik,babadostununailefertleriylealâkadarolmaktır.”[Müslim,Birr12]

ت و

ا ا ء أ ت : ا ر

[184] ، ءأ ، ةا ذ رو ذ ن و أر و . ا ر

نو و إ :» ل إ ا ن : ا

« و Hz.Âişevalidemizradıyallahuanhâdemiştirki:

Kendisini hiç görmediğim hâlde Efendimiz’in hanımlarından hiçbirini Hatice’yikıskandığım kadar kıskanmadım. Zira Resûl-i Ekrem onu sık sık anar, methederdi. Nezamanbir koyun kesip etini parçalasa,Hatice’nin yakınlarına da gönderirdi.Bazen onukıskanıpResûlullah’a“SankidünyadaHatice’denbaşkakadınkalmadı!”dediğimolurdu.AncakResûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem: “Obaşkaydı; evlatlarımdaondanolmuştu.”

diye Hatice’yi yâd eder, güzel meziyetlerini zikrederdi. [Buhari, Menâkıbu’l-Ensar 20; Müslim,Fedâilu’s-sahâbe74]

ا ر ا

ا : ل ا ر

أ [185] و

ا ا ل را أر إ : ل : ن إ اأ أ نأ ا

EnesİbnMâlikradıyallahuanhdemiştirki:

Cerîr İbnAbdullahel-Becelî ilebir sefere çıkmıştım.Bendenyaşlıolduğuhâldebanahizmet etmeye çalışıyordu.Ona böyle yapmamasını söylediğimde bana döndü ve şöylededi:“BenEnsarınResûlullah’anederecehizmetettiklerinigördümvebuyüzdenolurdabirgün Ensardan biriyle arkadaşlık edersem ben de ona hizmet edeceğim, diyeahdetmiştim.”[Buhari,Cihâd71;Müslim,Fedâilu’s-sahâbe181]

ب ؤأ ما م :» و ا ا لر ل : ل ا ر

د أ [186]ةا ا ن ة ءا ا ا ن ءا ةءاا ا ن ا

« ذ إ و ا ا و ءا

EbûMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kur’ân’ı en iyi bilen ve okuyanlarınız cemaata imam olup namaz kıldırsın. Kur’ânbilgisi ve okuyuşunda eşit iseler, sünneti en iyi bilen; eğer sünnet bilgisinde demüsaviiseler önce hicret etmiş olan; hicret ediş tarihleri de aynı ise daha yaşlı olan kişi imamolsun.Yetkilivesorumluolduğuyerdekişiye,kendisiizinvermedikçebirbaşkasıimamolmaya kalkmasın. Hiç kimse, başkasının evinde, izni olmadıkça ev sahibinin hususiyerineoturmasın!”[Müslim,Mesâcid290]

ا لإ نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [187]« ا نا يذ ماإو او ا ناا و ا ا

ىذ ماإ

EbûMusaradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Saçı sakalı ağarmışmüslümana,Kur’ânhususundahaddiaşmayıponuokumaktanveahkâmıylaameletmektenkaçınmayanhafızaveâdil idareciye saygıgöstermek,Allah’aduyulantazimdenkaynaklanır.”[EbûDavud,Edeb20]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

و ا [188]

« ف فو

Abdullah İbn Amr radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Küçüklerimize şefkat göstermeyen, büyüklerimizin şerefini tanımayan (hürmet

etmeyen)bizdendeğildir.”[EbûDavud,Edeb58;Tirmizi,Birr15]

نو ا أ ا ل م : ل ا ر

س ا [189]وأ ا روو بأ ءاا نو ا ر

ا ا نذ نذ

نذ ا ا و أ ا : أ ل ، ل و لا ا با ا

ل : د ا ر

ا

ل ا نإ ا أ : ا ل ، نأ ا ر

زو او .ا ا نإو ﴾ ا ضأو ف أو ا :﴿ و. ا ب و نو

AbdullahİbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

Uyeyne İbnHısnMedine’ye geldiğinde yeğeniHur İbnKays’amisafir olmuştu.Hur,Hz.Ömer’inkendisineyakıntuttuğukimselerdenbiriydi.Zatenisteryaşlıistergençolsunilim ve Kur’ân ehli insanlar Hz. Ömer’in istişare heyetinde yer alırdı. Bu vesileyleUyeyne,yeğeniHurr’e:“Yeğenim,senindevletbaşkanınezdindebir itibarınvar,benimiçingörüşmeiznial.”dedi.Hur,Hz.Ömer’denizinisteyinceÖmerdeizinverdi.UyeyneHz.Ömer’inhuzurunagirince:“EyHattaboğlu!Vallahibizenefazlabirşeyveriyor,nedearamızdaadaletlehükmediyorsun!”dedi.Hz.ÖmerhiddetlendiveUyeyne’yidövmekiçinüzerine yürüdü.Hur hemen araya girdi ve “Eymüminlerin emiri!Allah, Peygamberinebuyuruyorki:“Senafvemüsamahayolunutut,iyiliğiemret,cahillerealdırışetme.”{A’râfSûresi,7/199}Benimbuamcamdacâhillerdendir(kusurunabakma)”dedi.İbnAbbasdiyorki: Vallahi, Hur bu âyeti okur okumaz Hz. Ömer yerinden bile kıpırdamadı. Zira Hz.Ömer, Kur’ân’ın emir ve yasakları karşısında saygıyla yerinde duran (derhâl kendinifrenleyebilen)birşahsiyetti.[Buhari,İ’tisam2]

ا ا لر ةو ا ر

أ ل : ل ا ر أ [190]

، رو و ا ا لر ن رو ا ر

أ مأ إ ا : و: ؟ و

ا ا ل ا نأ أ

: إ ا ا نأ أ و و

ا ا ل ا نأ أ أ إ

.

ن ءا .ءا اEnesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’ınsallallahualeyhive sellemvefatındansonraHz.Ebûbekir,Hz.Ömer’egelerek:“Haydi kalk, Ümmü Eymen’e gidelim; Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem onu ziyaretettiği gibi biz de ziyaret edelim!” dedi.ÜmmüEymen’in yanına vardıklarında annemizağladı. Hz. Ebûbekir ve Hz. Ömer “Allah nezdinde elde ettiği mertebenin Resûlullahsallallahualeyhivesellemiçinçokdahahayırlıolduğunubildiğinhaldenedenağlıyorsun?”diye

sordular. Ümmü Eymen onlara “Doğrusu ben bunun için ağlamıyorum. Elbette AllahkatındakimertebeninResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem içindahahayırlı olduğunuçok iyibiliyorum.O’nunvefatıyla vahiykesildi (vahyinbereketindenmahrumkaldık), benonaağlıyorum.”dedi.Onunbu sözleri,Hz.EbûbekirveÖmer’ideduygulandırdı.PeşindenÜmmüEymen’lebirlikteağlamayabaşladılar.[Müslim,Fedâilu’s-sahâbe103]

، ىأ أ راز ر نأ :» و ا ا ا ر

ة أ [191]: ل .ا ه أ رأ : ل ؟ أ : ل

أ ، ر ا را ن إ ا لر : ل ، ا أ أ ، : ل ؟

« أ أ

EbûHureyre radıyallahu anh demiştir ki:Nebiler Serveri Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Adamın biri, başka bir köydeki din kardeşini ziyaret maksadıyla yola çıktı. Cenâb-ıHak, onu gözlemesi için yolu üzerinde bir melek görevlendirdi. Adammeleğin yanınaulaşıncamelek:‘Nereyegidiyorsun?’diyesordu.Adam:Şuköydebulunandinkardeşimiziyaret etmek istiyorum, cevabını verdi. Melek: Ondan elde etmeyi umduğun birmenfaatinmivar?dedi.Adam:Hayır,benimonaolanmuhabbetiminsebebisadeceAllahrızasıdır,dedi.Adamınbuhoşcevabıüzerinemelekonaşumüjdeyiverdi:DoğrusubenAllah’ın sana gönderdiği elçisiyim. Sen o kardeşini nasıl seviyorsanAllah da seni aynışekildeseviyor.”[Müslim,Birr38]

ا إ :» ل و ا ا نأ ا ر

يا أ [192]إو ع نأ إو نأ إ ا ، ا و ا ءا و ا

« ر نأ إو ق نأ إ ا و . ر نأ

EbûMusael-Eş’arîradıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhive sellemşöylebuyurdu:

“İyivekötüarkadaşınhâli,güzelkokusatanattarlakörükçününhalinebenzer.Attar,yasanagüzelkokusundanverirya senparanlaondan satınalırsınyadagüzelkokusundankoklamışolursun.Körükçüiseyaelbiseniyakaryadakötükokusundanrahatsızolursun.”[Buhari,Zebâih31,Buyû’38;Müslim,Birr146]

: ر ةأا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [193]« كا ا تا ، و و و

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Kadın, dört sebepten dolayı nikâhlanır: Malı, soyu, güzelliği ve dindarlığı. Sen

(diğerlerini değil de) dindar olanını seç ki bereket (ve huzur) bulasın!” [Buhari, Nikâh 15;Müslim,Radâ53]

إ :» ل و ا ا ا ر

يرا أ [194]« إ و

EbûSaidel-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: PeygamberEfendiniz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Müminden başkasını dost edinme! Sofrandan da ancakmuttakiler yesin!” [Ebû Davud,Edeb16;Tirmizi,Zühd56]

، د ا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [195]« أ

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“İnsan, arkadaşının dini üzeredir. Öyleyse her biriniz kimlerle arkadaşlık kurduğunadikkatetsin!”[EbûDavud,Edeb16;Tirmizi,Zühd45]

« أ ءا :» ل و ا ا نأ ا ر

يا أ [196]

ءا :» ل ؟ و ما ا و ا ل اور و

« أEbûMusael-Eş’arîradıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kişisevdiğiileberaberdir.”

Diğer rivayette ise,Resûl-iEkrem’e sallallahu aleyhi ve sellem, “İnsanbir topluluğusevdiğihalde onlar gibi yaşamaya muvaffak olamazsa nasıl olacak?” diye sorulduğunda şöylebuyurduğukaydedilmiştir:“Kişisevdiğiileberaberdir.”[Buhari,Edeb96;Müslim,Birr165]

ا لر ل ؟ ا : و ا ا

ل ل اأ نأ ا ر أ [197]

و ، و ، ة و ، م تدأ : ل »؟ تدأ :» و ا

« أ أ :» ل رو ا أ

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

BirbedeviResûlullah’asallallahualeyhivesellem:“Kıyametnezamankopacak?”diyesordu.Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Onuniçinnehazırladın?”diyecevapladı.Oda:“Âhiretiçinöylepekoruç,namazvesadakahazırlayabildiğimsöylenemez.AncakbenAllah’ıveResûlü’nüseviyorum.”dedi.BununüzerineResûl-iEkremsallallahualeyhivesellem:“Ohalde

sen,sevdiğinileberabersin.”buyurdu.[Buhari,Edeb96;Müslim,Birr164]

ا ند ند سا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [198] فر ، ة د حاوراو .ا اذإ ما

ر ا ر ، او

« ا و ، ا

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“İnsanlar,altınvegümüşmadenlerinebenzerler.Cahiliyedehayırlıolan,Müslümanlıktada hayırlıdır; elverir ki dinin ruhunu kavramış olsun. Ruhlar, askerî birlikler (toplucemaatler)gibidir.Tanıştıklarıölçüdebirarayagelir,kaynaşırlar.Tanışmayanlardaihtilafadüşerler.”[Buhari,Enbiya2;Müslim,Birr159]

نذ ةا و ا ا ذا : ل ا ر

با [199]نأ ل « د أ أ :» ل اور و « د أ :» لو

.ا ÖmerİbnHattâbradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’tansallallahualeyhivesellemumreyapmakiçinizintalepetmiştim.Banamüsaadeetti ve “Canım kardeşim, duana bizi de ortak etmeyi unutma!” buyurdu. Resûlullah’ınböyle iltifatbuyurmalarıbeniöylesine sevindirmiştiki,ogündünyalarbenimolsaydıokadarsevinmezdim.[EbûDavud,Vitr23;Tirmizi,Deavât109]

AllahİçinSevmek

إ ن نا او راا اوؤ او “BunlardanönceMedine’yiyurt

edinip imana sarılanlar ise kendi beldelerine hicret edenlere sevgi beslerler.” {Haşr Sûresi,59/9}

ه ا ن ا ر ا ءا ر را ءاأ ا و ا لر ج أ عر ا و ةارا م ذ دا أ و م ه ارو

ا و اا ا ا و را م

عارا ب ى هرز ه اأو ة تا “Muhammed Allah’ın Resûlüdür. Onun beraberindeki

müminler de kâfirlere karşı şiddetli olup kendi aralarında şefkatlidirler. Sen onları rükûederken, secde ederken, Allah’tan lütuf ve rıza ararken görürsün. Onların alâmeti,yüzlerindeki secde izi, secde aydınlığıdır. Bunlar, Tevrat’taki sıfatları olup İncil’dekimeselleri ise şöyledir:Öyle bir ekin ki, filizini çıkarmış, sonra da onukuvvetlendirmiş,derkenkalınlaşmışdaartıkgövdesiüzerindedoğrulmuş.Öyleki,ekincilerinhoşunagider,kâfirleri de öfkelendirir. İşte böyleceAllah, onlar gibi iman edipmakbul ve güzel işleryapanlaramağfiretvebüyükbirmükâfathazırlamıştır.”{FetihSûresi,48/29}

ةو و ث :» ل و ا ا ا ر

أ [200]

د نأ ه نأو ، إ ءا نأو ، ا إ أ رو ا ن نأ : نا

« را ف نأ ه ا هأ نأ ا

EnesİbnMâlikradıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Şuüçhasletkimdebulunursa,imanıntadınıtatmışdemektir:Allah’ıveResûlü’nüherşeydenveherkestendahafazlasevmek;sevdiğişahsıyalnızAllahrızası içinsevmekveAllahonuküfürdenkurtardıktansonrayenidenküfredüşmeyiateşeatılmaktandahakerihgör(üpcehennemveonagötüreceksebeplerekarşıteyakkuzveürpertiiçindebulun)mak.”[Buhari,İman9;Müslim,İman67]

م ا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [201] نرو رو ، و ا

ةد بو ، لد مإ : إ

ق رو ، ا فأ إ ل لو تاذ ةأا د رو ، و

ا ا

« ه ا ذ رو ،

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Başka bir gölgenin bulunmadığı kıyamet gününde Allah, şu yedi insanı arşınıngölgesindehimayebuyuracaktır:Âdildevletbaşkanı,gençlikyıllarınıAllah’aibadetetmeneşvesiyle geçiren genç, mescitlere dilbeste (bağlı) olan kimse, Allah için birbirlerini

sevipAllah için bir araya gelen veAllah için birbirinden ayrılan iki insandan her biri,makam ve cemal sahibi bir kadının talep ağında (nefsine başkaldırıp) “Ben Allah’tankorkarım!”diyenadam,solundakineinfakettiğişeyden,sağındakibirşeyhissetmeyecekşekildesadakasınıgizliedaedeninfakehli,yapayalnızkenAllah’ıanıpdagözleriyaşlarladolankişi.”[Buhari,Zekât16,Rikak24,Hudûd19;Müslim,Zekât91]

م ل ا نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [202]« إ م أ ما ؟ نا أ : ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah Teâlâ kıyamet günü: “Benim rızam için birbirlerine muhabbet besleyenlernerede? Arşımın gölgesinden başka hiçbir gölgenin bulunmadığı bugün onları arşımıngölgesindegölgelendiriphimayeedeceğim.”buyurur.[Müslim,Birr37]

ه ياو :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [203]

اأ ؟ ه اذإ ء دأ وأ ، ا ا و ، ا ا ا« ما

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:KâinatınİftiharTablosuEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:

“Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, sizler iman etmedikçe cennetegiremezsiniz.Birbirinizisevmedikçede(kâmil)imanasahipolamazsınız.Size,yaptığınıztakdirdebirbiriniziseveceğinizbirşeysöyleyeyimmi?Aranızdaselamıyayınız!”[Müslim,İman93-94]

هأ ا أ اذإ » ل و ا ا ا ر

ب داا [204]« أ ه

Mikdad İbnMa’dikerib radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Dinkardeşinisevenkişi,onasevgivemuhabbetiniihsasedipbildirsin!”[EbûDavud,Edeb113;Tirmizi,Zühd54]

إ او ذ :» لو ه أ و

ا ا لر نأ ا ر ذ [205]

و كو كذ أ ا : ل ة د ذ وأ «

دMuazİbnCebel radıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhi ve sellemelimi tuttuveşöylebuyurdu:

“YaMuaz!Vallahisenisamimiolarakseviyorumvesanaherfarznamazınsonundaşu

duayı okumayı hiç terk etmemeni tavsiye ediyorum: “Allahım! Seni anmam, SanaşükredebilmemveSana ibadetlerinengüzelini ifaedebilmemiçinbanayardımet!” [EbûDavud,Vitr26;Nesai,Sehv60]

Allah’ınKulunuSevmesiر

ر او ، ذ و ا ا ن ت نإ “De ki: Eğer

Allah’ıseviyorsanız,gelinbanauyunkiAllahdasizisevsinvegünahlarınızıbağışlasın.Allahçokaffedicidir,enginmerhametveihsansahibidir.”{Âl-iİmranSûresi,3/31}

ا ذأ و ي م ا ف د م وا ا ا ا ا ياو او ء ا ذ نا و ا نو ا ةأ

“Ey imanedenler!Sizdenkimdinindendönersebilsinki,Allahonlarınyerineöylebirtoplulukgetirirki,Allahonlarısever,onlardaAllah’ıseverler.Onlar,müminlerekarşıalçakgönüllü,kâfirlerekarşıonurluvezorludurlar.Allahyolundamücahedeedervebuhusustadiluzatanhiçbirkimseninayıplamasındankorkmazlar. İştebu,Allah’ınöylebirlütfudur ki dilediğine verir. Allah’ın ihsanı boldur, her şeyi hakkıyla bilir.” {Maide Sûresi,5/54}

: ل ا نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [206]

لا و ، ا إ أ ء

ي إ ب و ، ب ذا ، و ىدهو ،

يا هو ، يا ، أ اذ ، أ ا إ ب

ي« ذا و ، أ نإو ا رو ،

اEbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembirkudsîhadisteYüceAllah’ınşöylebuyurduğunubildirmiştir:

“Herkimbenimveli(has)kulumadüşmanlıkederse,Bendeonakarşıharpilanederim.Kulum kendisine farz kıldığım şeylerden daha sevimli hiçbir şeyle bana yakınlıkkazanamaz.Kulum(farzlarailâveolarakyaptığı)nafileibadetlerlebanayakınlıkkazanırda nihayet Ben onu severim. Onu sevince de onun işiten kulağı, gören gözü, tutupyakalayan eli ve yürümesine vasıta olan ayağı olurum (Hâsılı; onun işitmesi, görmesi,tutması, yürümesi doğrudan doğruya meşîet-i hâssa dairesinde cereyan etmeye başlar).BöylesibirkulBendenbirşeyisterseistediğinimuhakkakonaveririm.Banasığınırsaonuhıfzvesıyanetimaltınaalırım.”[Buhari,Rikak38]

د ا أ اذإ ا نإ :» ل و ا ا ا ر

ة أ [207]ه ا نإ ل ءا يد

أ إ ل أ إ ل د ا أ اذإو ضرا لا ءا أ

ءا ه

ا نإ ءا أ يد

« ضرا

Ebû Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellembuyurduki:

“Allah,birkulusevdimiCibrîl’ialeyhisselâmçağırıp:‘Benfilanıseviyorum,sendesev!’buyurur.Cibrîldeemreriayetenonusever.Sonrasemaehline‘AllahTeâlâfilanıseviyor,siz de sevin’ diye nida eder. Sema ehli de onamuhabbet besler. Derken yeryüzünde okimse için hüsnükabul vaz edilir (yerdekilerin gönlünde o kimseye karşı bir sevgi hâsılolur).BunamukabilHakTeâlâbirkulabuğzettiğizamanCibrîl’ialeyhisselâmçağırıp ‘Benfilanı sevmiyorum (buğzediyorum), sen de sevme!’ diye emreder. Cibrîl de bu emirüzerineartıkokimseyebuğzeder.Sonraehl-i semaya ‘HakTeâlâ falanı sevmiyor,gayrisiz de sevmeyin.’ diye seslenir. Bu çağrıdan sonra o, yeryüzünde sevilmeyen vebuğzedilenbirinsanolarakmuamelegörür.”[Buhari,Edeb41,Tevhîd33;Müslim,Birr157]

İnsanlarınZahirineGöreHükümVermek,GizliHalleriniAllah’aBırakmak

ا ةا ااو ةا ا أو ا ن “Eğer tövbe eder, namaz kılar, zekâtverirlerseonlarıserbestbırakın.”{TevbeSûresi,9/5}

سا أ نأ تأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [208] ا ذ ا اذ ، ةا او ةا او ا لر ا نأو ا إ إ نأ او

« ا و ، ما إ اأو ءدAbdullah İbnÖmer radıyallahu anhumâdemiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Ben, Allah’tan başka ilâh olmadığına, (O’ndan başka Mâbud-u bi’l-Hak, Maksud-ubi’l-İstihkakbulunmadığına)veHz.Muhammed’insallallahualeyhivesellemAllah’ınkuluveResûlü olduğuna şehadet edinceye ve namazlarını eda edip, zekâtlarını tastamamverecekleri âna kadar insanlarla savaşmakla emrolundum. Bunu yaptıkları takdirde,mallarını ve canlarını benden korumuş olurlar; şu kadar ki, İslâm’ın bir hakkı vardır(zekât, sadaka veya öşür verecekler). Artık bunun ötesinde hesapları (bu mevzudakisamimiyetleri)iseAllah’akalmıştır.”[Buhari,İman17,Salât28,Zekât1;Müslim,İman32-36]

ا و ا ا لر نأ ا ر

ا ب [209]

ا ر إ نأ ء اذإ ا ر ن اا أو ا م إ، ا

ر ز أ أ ث و ا ر نأو هأ ، هأو و

ا ا لر إ ا

ء ا إ إ : لو و ا وأ ا لر : ل »؟

:» ل ه ا: و

ا ا لر ل .ا إ إ : ل ا ىأر إو ا و

ا ا لر ل »؟ ا م تء اذإ ، ا إ إ :» ل ، : ل »؟ أ » :» ل نأ »؟ ا م تء اذإ ، ا إ إ و :» ل .

»؟ ا م تء اذإ ا إ إ

CündebİbnAbdullahradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, müslüman bir askerî birliğimüşriklerin üzerine sevketmişti. İki topluluk çarpışmak için karşı karşıya geldiler. Savaşın başlangıcındamüşriklerden bir asker, müslüman neferlerden birini gözüne kestiriyor, vuruşup onuöldürüyordu.Birbaşkamüslümanaskerdeomüşriğinişinibitirmekiçinfırsatkolluyordu.BizmüslümanaskerinÜsâmeİbnZeydolduğunukonuşuyorduk.DerkenÜsâme,kılıcınısıyırıpdaadamıkatledeceğisıradamüşrik‘Lâilâheillallah’dedi.Üsâmeisebunarağmenonuöldürdü.SavaşsonrasıhaberciResûl-iEkrem’egeldiveolupbitenikendisinesorunca

o da haber verdi. Üsâme’nin hasmıyla aralarında geçen olayı ve onu öldürmesini deanlattı. Bunun üzerine Hz. Peygamber derhâl Üsâme’yi çağırdı ve ona: “Onu niçinöldürdün?”diye sordu.Üsâme: “EyAllah’ınResûlü!O şahısmüslümanlara zarar veriponların canını yaktı; (isim vererek) şu, şu kimseleri katletti. Ben de ona saldırdım amakılıcıtepesindegörünce“Lâilâheillallah”diyerekkelime-işehadetgetirdi,dedi.Resûl-iEkremEfendimiz:“Sendeonuöldürdünöylemi!”deyinceÜsâme,“Evet”cevabınıverdi.Bunun üzerine Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem: “Lâ ilâhe illallah, kıyamet günükarşınageldiğindeneyapacaksın?”dedi.Üsâme:“EyAllah’ınResûlü!Cenâb-ıHak’danbenibağışlamasınıdile!”dedi.Resûl-iEkremsürekli:“Lâilâheillallahcümlesikıyametgünü huzuruna geldiğinde ne yapacaksın, söyler misin?” “Lâ ilâhe illallah cümlesikıyamet günü huzuruna geldiğinde ne yapacaksın?” diyor, başka bir şey demiyordu.[Müslim,İman160]

AllahKorkusu

ا و ر “Allahsizi,Kendisineisyanetmektensakındırır.”{Âl-iİmranSûresi,3/28}

نر ي إو “…YalnızBen’denkorkun.”{BakaraSûresi,2/40}

ن ر م ف و “Rabbinin huzuruna çıkmaktan endişe duyan mümine ikicennetvardır.”{RahmânSûresi,55/46}

رأ و م

ء ة عا ز نإ م ر اا سا يا ا با و ىر و ىر سا ىو ا تاذ كل و “Ey

insanlar!Rabbinizekarşıgelmektensakının.Gerçektenkıyametsaatinindepremimüthişbirolaydır.Onugöreceğinizgün…Çocuğunuemzirenanne,dehşettençocuğunuunutupterk eder. Hamile olan her kadın çocuğunu düşürür. İnsanları sarhoş olmuş görürsün,hâlbukigerçekteonlarsarhoşdeğildirler.FakatAllah’ınazabıpekçetindir.”{HacSûresi,22/1-2}

ن ئا بو و

أو أو أ من ءا مو oİşte“يgün kişi kardeşinden, annesinden ve babasından, eşinden ve evlatlarından bile kaçar.Ogünonlardanherbirininbaşındanaşkınderdivetasasıvardır.”{AbeseSûresi,80/34-37}

: قوا قدا و و ا ا لر : ل ا ر

د ا [210]، ذ ن ، ذ ن رأ أ أ نإ »

يا . وأ و و أو زر : ت ر و حوا ا با

، عارذ إ و ن ا أ أ نإ ه إ عارذ إ و ن را أ أ نإو ، را أ

« ا أ با

İbnMes’ûd radıyallahu anhdemiştir ki:Bize, doğru söyleyenvedoğruluğu tasdikolunanResûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizdenherbirinizinyaradılışıevvelaanakarnındakırkgündetoplanır.Sonraikincikırkgünlük süre içinde alaka (kan pıhtısı görünümünde olan döllenmiş hücre) hâline döner.Sonradabirokadarzamaniçindebirparçaet(birçiğnemetgörünümündebircenin)olur.Daha sonra ona bir melek gönderilir ve melek ona ruh üfleyerek dört şeyi; annerahmindeki canlının rızkını, ecelini, amelini, saadet (cennet) ehli birimi, yoksa şekavet(cehennem)ehlibirimiolacağınıyazmaklaemrolunur.”

KendisindenbaşkailaholmayanAllah’ayeminederimki,sizdenbiri,ömürboyucennetehlininameliniişlervekendisiilecennetarasındasadeceyarımkolmesafekalırdakitapsebkat ettiği için cehennemliklerin yaptığı işleri yapar ve cehenneme girer.Yine sizdenbiri cehennem ehlinin amelini işler ve kendisi ile cehennem arasında yarım kolmesafekalır;sonrakitapsebkatettiğiiçinokişisonandacennetehlininameliniişlerdecennete

girer.[Buhari,Bed’u’l-halk6,Kader1;Müslim,Kader1]

: ل ، ء أ و ا ا لر : ل ا ر

أ [211]و أ ن و ، او ا م رأ ، راو ا »

. و وؤر ا أ م و ا ا لر بأ أ « ا

Enes radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem ashabıyla ilgili birmesele intikal etmişti.Bununüzerinebirkonuşmayaptıve: “Banacennetvecehennemgösterildi. Hayır ve şer namına bugün gibisini hiç görmedim. Şayet bildiklerimibilseydiniz,azgülerçokağlardınız.”buyurdu.Resûlullah’ınashabınabundandahaçetinvezorgelenbaşkabirgünolmamıştı.Ogünbaşlarınıöneeğerekhıçkırahıçkıraağlayıpinlediler.[Müslim,Fedâil134]

إ أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ي [212]

إ ى مأ و ، م إ ى أ ، ن و ر « ة و را ا ، و ء را إ ى و ، م

AdiyİbnHâtimradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Rabbinizsizdenherbirinizlearadabirtercümanolmaksızınkonuşacaktır.Ohengâmdainsansağınabakar,ölmedenöncegöndermişolduğuiyiamellerigörür.Soltarafınabakar,hayattaikenişlemişolduğukötülüklerigörür.Önünebakıncadakarşısındacehennemdenbaşkabirşeygörmez.Mademkivaziyetböyledirsizimkânınızvarkenyarımhurmailedeolsacehennemdenkorunmayaçalışın!”[Buhari,Zekât9;Müslim,Zekât67]

أ ، نو ىرأ إ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

رذ أ [213] او ، ا او و إ أ رأ ، نأ و ءا

تاا إ و شا ء ذ و ا و أ ن« ا إ نور

Ebûzerradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ben sizin görmediğinizi görüyor ve bilmediğinizi biliyorum; âh bir bilseniz, gök birgıcırdayışla gıcırdayıp inledi ki! Zaten öyle olması gerekirdi; zira göklerde meleklerinsecdegâhıolmayandörtparmakkadarbileboşyeryoktur.Allah’ayeminederimki,eğerazamet-i ilâhî adına benim bildiğimi bilseydiniz, az güler çok ağlardınız, hattazevcelerinizle bir arada bulunmaktan kaçınır, dağlara ve sahralara çıkar çığlık çığlıkAllah’ayalvarırdınız.”[Tirmizi,Zühd9]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا

ةز أ [214]و ، ا أ و ،

و ، هأ ه ل

لو

« هأ و ، أ

EbûBerzeNadleİbnUbeydel-Eslemîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhivesellemşöylebuyurdu:

“Hiçbir kul, kıyamet gününde, ömrünü nerede tükettiğinden, bilgisini nasıldeğerlendirdiğinden, malını hangi yollarla kazanıp nerelerde sarfettiğinden ve bedenininerelerdeyıprattığındanhesabaçekilmedikçebiradımdahiatamaz.”[Tirmizi,Kıyamet1]

أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

يرا أ [215]بأ ذ ن « نذا او نا ا نا و

« ا و ا ا :» ل و ا ا لر

Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu: “Sûr sahibi (İsrafil aleyhisselâm) sûru ağzına götürmüş ne zaman üflemekleemrolunursa derhâl üfleyeceği ânın müsaadesini intizar edip dururken ben dünyanimetlerindenistifadeetmeyinasıldüşünebilirim?”

Bu sözlerin tesiri Resûlullah’ın ashabına ağır gelip onları sarsınca, Allah Resûlükendilerine: “Hasbunallahu ve ni’me’l-vekîl: Allah bize yeter, O ne güzel vekildir,deyiniz.”buyurdu.[Tirmizi,Kıyamet8]

دأ و دأ ف :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [216]« ا ا نإ أ ،

ا نإ أ ، لا EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“(Düşmanınbaskınından) korkankimse, geceleyin yol alır.Geceyol alan da hedefineulaşır.Allah’ınmetaınınçokdeğerliolduğunuiyibelleyiniz.Şunudaiyibilinki,Allah’ınmetaıcennettir.”[Tirmizi,Kıyamet18]

İzah: Cennet ucuz olmadığı gibi, cehennem de lüzumsuz değildir. Âhiret yolcusukendisine baskın yapacak, ayağını kaydırabilecekmaddimanevi düşmanlara karşı geceyolculuk yapıp uyanık kalan insanlar gibi olmalı, gece ibadetlerini ihmal etmeyerekkabrininurlandırmalıdır.

م سا :» ل ، و ا ا لر : ، ا ر

[217]

:» ل ؟ إ او ء ا ل ا لر : « ةا ة ا« إ نأ أ ا :» اور و « ذ نأ أ ا

Âişevalidemizradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İnsanlar,kıyametgünündeyalınayak,çıplakvesünnetsizolarakhaşredilirler.”Bununüzerine ben: “Ey Allah’ın Resûlü, kadınlar ve erkekler beraber haşrolunca, birbirlerine

bakmazlar mı?” dedim. Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem: “Âişe! İş, onların bu türlüşeyleridüşünemeyeceklerikadarciddidir,çetindir.”buyurdu. [Buhari, Rikak 45;Müslim, Cennet56]

Başka bir rivayette “Durum, onların birbirlerine bakamayacakları kadar ciddi vedehşetlidir.”kaydıvardır.

Allah’ınRahmetiniÜmitEtmek

ه نإ با ر ا نإ ا ر ا م أ ا أ ا يد

ا را “Deki:Eyçokgünahişleyerekkendiözcanlarınakötülüketmedeilerigidenkullarım! Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyiniz. Allah bütün günahları affeder.ÇünküO,çokaffedicidir,merhametveihsanıfazladır.”{ZümerSûresi,39/53}

ء و رو “(YüceAllahbuyurduki)Rahmetimherşeyikaplar.”{A’râfSûresi,7/156}

اور ت ا ه د ل

ا نإ ا إ يأ أو ض “Artıkben işimiAllah’abırakıyorum. Çünkü Allah kullarını pekâlâ görmektedir.” Allah onu, o kâfirlerintuzaklarınınşerrindenkorudu.”{Mü’minSûresi,40/44-45}

ء : و ا ل :» و ا ا ل : ل ا ر

رذ أ [218]

ا ب و أ. وأ

ءا ء و ، زأ وأ أ

با و ، و أ أ و ، ارذ ب و ، ارذ

« ة ك ضرا

Ebûzer radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem bir kudsî hadisteYüceAllah’ınşöylebuyurduğunubildirmiştir:

“Kimbiriyilikişlerse,onaonkatecirverirveyadahadaartırırım.Kimdebirkötülükişlerse,onabirkatkötülük takdirederveyaaffederim.Kulum,banabirkarışyaklaşırsabenonabirarşınyaklaşırım.Obanabirarşınyaklaşırsa,benonabirkulaçyaklaşırım.Obanayürüyerekgelirsebenonakoşarakgiderim(onurahmetimlesarıpsarmalarım).Kimbana hiçbir şeyi ortak koşmamak şartıyla dünya kadar günahla mülâkî olursa, benkendisinimisliylemağfiretederekkarşılarım.”[Müslim,Zikr22]

: ل « ذ :» ل ا در ذو و ا ا نأ ا ر

أ [219] : ل « ذ :» ل .و ا لر : ل « ذ :» ل ، و ا لر

رو ه ا نأو ا إ إ نأ :» ل ، و ا لر

« ا نذإ :» ل ؟

او سا أ أ ا لر : ل « را ا إ

. ذ Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem,bineğinin terkisineMuazİbnCebel’ibindirmişti.Onahitaben üç defa “Ey Muaz!” diye seslendi. O da her defasında “Buyrun, emredin yaResûlallah!” diye cevap verdi. Akabinde Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu: “Kim gönlünden gele gele inanarak Lâilâhe illallah Muhammed Resûlullahkelime-işehadetcümlesiniikrarvetasdikederse,Allahonacehennemiharamkılar.”Bu

beşareti alan Muaz radıyallahu anh sordu: “Bunu insanlara müjde versem de sevinselermahzuruvarmıdıreyAllah’ınResûlü?”Resûl-iEkremsallallahualeyhive sellembuyurduki:“Ozamanonlarbumuştuyagüvenipdegevşeklikgösterirler.”Enes radıyallahu anh der ki:MuazİbnCebel,bubilgiyigizlemevebalindenkorktuğundanötürübunuancakvefatınayakınbirzamandanakletmiştir.[Buhari,İlim49;Müslim,İman53]

ةأا اذ و ا ا لر م : ل ا ر

با [220]

ا ا لر ل ، ر أ ا تو ذإ ا

« ه هد رأ :» ل .او : ؟ را و ر ةأا ه نوأ :» وÖmerİbnHattâbradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellemhuzurunabirtakımesirlergetirilmişti.Esirlerarasındabirkadınvardıki,(ayrıdüştüğüçocuğunaduyduğuözlemdendolayı)sağasolakoşuyor,gördüğüher çocuğu sinesinebasıyorve emziriyordu.BumanzarakarşısındaResûlullahsallallahu aleyhi ve sellem: “Şu kadın, bağrına bastığı ciğerparesini hiç ateşe atar mı?” diyesordu.Bizde:“Hayır,vallahiatmaz!”dedik.BununüzerineAllahResûlüsallallahualeyhivesellemhikmetgamzedenbiredayla:“İşteAllah,kullarına,bukadınınyavrusunagösterdiğişefkattençokdahamerhametlidir.”buyurdu.[Buhari,Edeb18;Müslim,Tevbe22]

ا ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [221]« ر نإ : شا ق ه ب

« » اور و « :» اور و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allahmahlukatıyarattığızaman,kendinezd-iulûhiyetindebulunanvearşınfevkindeolan kitabına, “Rahmetimgazabımaüstün gelir.” diye yazmıştır.” [Buhari, Tevhîd 15; Müslim,Tevbel4]

Başka bir rivayette “Rahmetim gazabıma üstün geldi.”, bir diğerinde ise “Rahmetimbenimgadabımasebkatetti(Yarışırahmetimkazandı)”şeklindedir.

ا ا :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [222]ا ا ءا ذ ااو اء ضرا لأو و ه ء

« نأ و

اا مااو او او ا ةاو ر لأ ر

نإ :» اور و ر و ا أو و ا و نا و ن

« ا م

هد

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururken

işittim:

“Allah, rahmetiniyüzparçaya taksimetmiş,doksandokuzunukendinezdinde tutmuş,birtanesiniyeryüzüneindirmiştir.İştevarlıklarbubirparçarahmetinsevkiylebirbirlerineşefkatle yaklaşırlar. Nitekim hayvanlar, yavrusunu ezeceği endişesiyle ayağını çekipkaldırır.”

Diğer rivayette şöyle buyurmuştur: “Cenâb-ı Hakk’ın yüz rahmeti vardır. Bunlardanbirini cinler, insanlar, hayvanlar ve haşarata indirmiştir. Onlar bu bir rahmetin sevkiylebirbirlerine şefkat ve merhamet gösterirler. Yabani hayvan da yavrusuna bu vesileyleşefkateder.Allah,doksandokuzrahmetikıyametgünükullarınarahmetlemuameleetmekiçinâhiretebırakmıştır.”[Buhari,Edeb19;Müslim,Tevbe17,19]

: ل و كر ر و ا ا ا ر

ة أ [223]

ر نأ ذ ي ذأ و كر ا ل ، ذ ا

ا ل ذ ذأ »ذ

ي ذأ : و كر ل ، ذ ا بر يأ ل ذ د ، و ا

: و كر ل ، ذ ا بر يأ : ل ذ د ، و ا ر نأ

« ء ي ت ، و ، ا ر نأ ، ذ

ي ذأEbûHureyre radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, birkudsîhadisteYüceAllah’ınşöylebuyurduğunubildirmiştir:

Birkulgünahişleyipde“Allahım,günahımıyarlıga!”dediğinde,YüceAllah:“Kulumbir günah işledi ve hemen günahını bağışlayacak, hatasının hesabını soracak bir Rabbiolduğununşuurunavardı.”buyurur.

Sonrakultekrargünahişleyipde“Rabbim,günahımıyarlıga!”dediğinde,YüceAllah:“Kulumbirgünahişledivehemengünahınıbağışlayacak,hatasınınhesabınısoracakbirRabbiolduğununşuurunavardı.”buyurur.

Sonra kul tekrar günah işleyip de “Rabbim, günahımı yarlıga!” dediğinde AllahTebâreke veTeâlâ: “Kulumbir günah işledi ve hemen günahını bağışlayacak, hatasınınhesabını soracak birRabbi olduğunun şuuruna vardı.Kulumher ne yaparsa yapsın benonuaffederim.”buyurur.[Buhari,Tevhîd35;Müslim,Tevbe29]

ه ياو :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [224]

« ا نو ن م ءو ا ،

ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin olsun ki, siz hiç günah işlemeyecekolsaydınız, Allah sizi alır, yerinize günah işleyip de Allah’tan mağfiret dileyecek birtoplulukgetirir,onlarıbağışlardı.”[Müslim,Tevbe11]

و ا ل و ا ا نأ ا ر

و ا [225]

: ما لو ﴾ سا ا أ إ بر :﴿ ما

اإ

« أ أ ا » لو ﴾ ا

ا أ نإو كد نإ ﴿

ه ه « - أ رو - إ ذا :» و ا ل ، و

إ : إ ذا : ا ل أ و ل و ا ا لر.كؤ و أ

AbdullahİbnAmrradıyallahuanhumâdemiştirki:

Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, Kur’ân’da Hz. İbrâhîm’in aleyhisselâm“Rabbim,putlar insanlarınçoğunusaptırmıştır.Artıkbundansonrakimbana tâbiolursabendendir. Kim de isyan ederse, Senin merhametine kalmıştır. Şüphesiz Gafûr Sensin,RahîmSensin.” {İbrâhîm Sûresi, 14/36} duasını veHz. İsâ’nın aleyhisselâm: “Eğer onlara azapedersen,şüpheyokkionlarSeninkullarındır.EğeronlarıbağışlarsanşüphesizSen izzetvehikmetsahibisin”{MaideSûresi, 5/118}dualarınıokudu.Sonraellerinikaldırıp“Allahım,ümmetimemerhametet,ümmetimibağışla!”diyeduaettiveağladı.BununüzerineAzizve Celil olan Allah: “Ey Cebrail! -Rabbin her şeyi daha iyi bildiği hâlde- git,Muhammed’e neden ağladığını sor.” buyurdu. Cebrail aleyhisselâmResûlullah’ın sallallahualeyhi ve sellemhuzurunagelince-Cenâb-ıHakherşeyien iyibildiğihâlde-Habîb-iZîşanonaümmetininakıbetiiçinendişeettiğinihaberverdi.Cebrail’inEfendimiz’inendişesiniAllah Teâlâ’ya ulaştırması üzerine Cenâb-ı Hak şöyle buyurdu: “Ya Cebrail!Muhammed’e git ve O’na şu müjdemi bildir: Ümmetinin akıbeti hakkında Seni razıedecekvesenimahzunetmeyeceğiz.”[Müslim,İman346]

أ اذإ ا نإ :» ل و

ا ا لر ا ر أ [226]

ا زر و ا

ة ا ن ا أو ، ا

«

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kâfir,bir iyilikyaptığındabu iyiliğinemukabilkendisinedünyalıkbirnimet tattırılır.Mümine gelince, Allah onun iyiliklerinin karşılığını âhirette vermek üzere biriktirir.Ayrıcadünyadayaptığıkulluğamukabilrızıkihsaneder.”[Müslim,Sıfâtu’l-münâfıkîn57]

ا تاا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

[227]« تا م أ ب ر

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Beş vakit namaz, birinizin kapısı önünden coşkun akan ve içinde her gün beş kezyıkandığıçaya(nehire)benzer.”[Müslim,Mesâcid284]

ا :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ا [228]؟ ا ذ فأ ؟ ا ذ فأ : ل ، هر ،

ر ا م« ، ما أ

أو ، ا : ل ، فأ بر : ل

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Mümin kıyamet günü Rabbinin ihsan ve ikramına o kadar yakın olur ki, Allah onuhususi himaye ve rahmetinin dairesine alır ve günahlarını itiraf ettirir. Hak Teâlâ: Şugünahınıbiliyormusun,bugünahınıbiliyormusun?der.Mümin:BiliyorumRabbim,der.Hazreti Settâr da: “Ben, bu günahlarını sen dünyada iken setretmiştim, bugün deaffediyorum.”buyurur.Ardındaniyiliklerininkaydedildiğidefterkendisineverilir.[Buhari,Mezâlim3,Edeb60,Tevhîd36;MüslimTevbe52]

و ا ا ، ةأا بأ ر نأ ا ر

د ا [229]ل ﴾ ا ت

تا نإ ا زو را ةا أو ﴿ ا ل ، ه« أ :» ل ؟ ا لر ا أ : ا

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

Bir şahıs, nefsine uyup bir kadını öptü.Daha sonra (vicdanîmuhasebesi ağır basarakpişmanlıkiçinde)NebilerServeri’ninsallallahualeyhivesellemhuzurunageliphâdiseyiaktardı.Bu hâdise üzerineAllah, “Gündüzün iki ucunda, gecenin de gündüze yakın saatlerindenamazkıl.Çünküiyiliklerkötülükleri(günahları)siler-süpürür.”{HûdSûresi,11/114}âyetiniindirdi.Mezkûrşahıs,“YaResûlallah!Buinenhükümsadecebanamıhas?”diyesoruncaResûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem,“Ümmetiminher bir ferdi içindir.” buyurdu. [Buhari,Mevâkît4;Müslim,Tevbe39]

ه ا نإ :» ل و ا ا ا ر

أ [230]« ا ا ء

ب ر ه و ، را ء ب

EbûMusâradıyallahuanhdemiştirki:Peygambersallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“YüceAllah,gündüzgünahişlemişkimsenintövbesinikabuletmekiçingecemağfiretelini uzatıp açar. Gece günah işlemiş kimsenin tövbesini kabul etmek için de gündüzmağfiret elini uzatır. Bu mağfiret tecellisi, güneş batıdan doğuncaya (kıyamete) kadarböylesürergider.”[Müslim,Tevbe31]

KorkuveÜmit(HavfveReca)ArasıYaşamakنوا ا ما إ ا م “Ama şumuhakkak ki, kendilerine yazık edenlerden

başkası,Allah’ınansızınazaplabastırmasındaneminolamaz.”{A’râfSûresi,7/99}

انو ما إ ا حور من س إ “Doğrusu kâfirler güruhu dışında hiç kimse

Allah’ınrahmetindenümidinikesmez.”{YûsufSûresi,12/87}

حر ر إو با ا ر نإ “MuhakkakkiRabbin,dilediğindecezayıçabucakverir,amaaslındaGafûr’dur,Rahîm’dir(affıvemerhametiboldur).”{A’râfSûresi,7/167}

ي را نإو ن راا نإ “İyi ve hayırlı insanlar Naîm Cenneti’ndenimetleriçindedirler.Yoldansapankâfirleriseateştedirler.”{İnfitârSûresi,82/13-14}

و زا أو ار

ع زا “Artıkkimintartıları ağır basarsa,memnun kalacağı bir hayata girer.Kimin tartıları da hafif gelirse,onunbarınağıdaHâviye(kızgınateş)olur.”{KâriaSûresi,101/6-9}

مأ و ا ا أ ا ر

ا [231]

« و ا و إ أ :» ل

Câbir İbn Abdullah radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellemvefatındanüçgünönceşöylebuyururkenişittim:

“Her biriniz başka değil ancak Aziz ve Celil Allah’a hüsnüzan ederek vefat etsin!”[Müslim,Cennet81]

İzah:Mümin,hayatınıhavf-recadengesi içindegeçirmekleyükümlüdür.Ancakölümünnefesini yakından hissetmeye başladığı son anlarında Allah’ın rahmetini umarak recaduygusuylaHakk’ayürümeyegayretetmelidir.

ا : ا ل :» ل و ا ا لر : ل ا ر

أ [232]

ن ذ مدا ا ، أ و ن ت رو د إ مدا ك ، ضرا با أ

إ مدا ا ، ت ا ءا« ة ا

Enes radıyallahu anh demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, bir kudsî hadisteYüceAllah’ınşöylebuyurduğunubildirmiştir:

“Eyinsanoğlu!Senbanaduaedip(recahissiylehareketederek)Bendenaffınıumduğunmüddetçe,işlediğingünahlarnekadarolursaolsunonlarıdikkatealmadansenibağışlarım.

Ey insanoğlu! Günahların bütün semayı kaplayacak kadar olsa ve sen Bendenbağışlanmanıdilersen,günahlarınıyarlıgarım.

Ey insanoğlu! Sen Bana hiçbir şeyi ortak koşmamak ve şirke bulaşmamak şartıyla

yeryüzüdolusugünahlagelsen,Bendesenidünyadolusumağfiretlekarşılarım.” [Tirmizi,Deavât98]

أ إ بأ ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

د ا [233]« ذ راو

كا İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Cennet size ayakkabınızın bağından daha yakın olduğu gibi Cehennem de öyledir.”(Yani;iman,amel,niyetveubudiyettedikkatliolun,ayağınızınkaymamasınadikkatedin)[Buhari,Rikak29]

AllahKorkusundanveAllah’aSaygıdanDolayıAğlamak

و ن نذ نو و “(Kur’ân okunduğu zaman) ağlayarak yüzüstüsecdeyekapanırlar.İşteKur’ân,onlarınsaygısınıböyleartırır.”{İsrâSûresi,17/109}

ن و نو ن ت ا ا فأ “Şimdisizbusözemişaşırıyorsunuz?Hepgülüyorsunuzamaağlamıyorsunuz!”{NecmSûresi,53/59-60}

: « ناا أا :» و ا ا

ل : ل ا ر د ا [234]

ا ء ةر تأ « ي أ نأ أ إ :» ل ؟ لأ و أأ ا لر

:» ل ﴾ ا ء و أ اذإ ﴿ ا ه إ .نر ه اذ إ

« نا

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“BanabirKur’ânokudadinleyeyim!”buyurdu.Bende:“YaResûlallah,Kur’ânsananâzilolurkenbensananasılKur’ânokurum?”dedim.AllahResûlü: “Ben başkasından Kur’ân dinlemeyi severim.” buyurdu. Bunun üzerine NisâSûresi’niokumayabaşladımve“EyResûlüm!Herümmettenhaklarında tanıklıkedecekbir şahit (peygamber) celbettiğimizde ve seni de bütün onlara (ümmetine) şahit olarakgetirdiğimizde, bakalım onların hali nice olacak?” {Nisâ Sûresi, 4/41} âyetine gelince:“Şimdilik yeter!” buyurdu.Baktım kiAllahResûlü’nün gözleri dolmuş ağlıyor.” [Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân33;Müslim,Salâtu’l-musafirîn247]

ر را :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [235]« ندو ا ر و عا ا د ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allahkorkusundanötürüağlayankişinincehennemegirmesi, sağılmış sütünmemeyedönmesi kadar muhaldir. Allah yolunda koşturup hizmet etmenin tozu ile cehennemdumanıaslabiraradabulunmaz.”[Tirmizi,Fedâilu’l-cihâd8;Zühd9]

و و و ا ا لر أ : ل ا ر

ا ا [236]

.ءا ا ز زأ

AbdullahİbnŞıhhîrradıyallahuanhşöyledemiştir:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem namaz kılarken huzuruna girmiştim. O esnadaağlamaktandolayıgöğsünden fokur fokurkaynayan tenceremisali seslergeliyordu. [EbûDavud,Salât158]

أ ا ر ف ا نأ ا ر

ف ا اإ

[237]

إ و ا ر : ل نو م

: ل وأ ا ، أر ا هر نإو هر ت أر نإ ةد.ما ك . ن نأ أ ا أ

AbdurrahmanİbnAvf’ınoğluİbrâhîmdemiştirki:

Babam Abdurrahman radıyallahu anh oruçluydu. Önüne iftar sofrası hazırlandığında (içgeçirerek)şöylededi:“Mus’abİbnUmeyr radıyallahu anh,UhudSavaşı’ndaşehitedildi.Obendendahahayırlıbirinsandı.Ancakonakefenyapılabileceküstkıyafetindenbaşkabirörtü bulunamadı.O kefenle başı örtülse ayakları, ayakları örtülse başı açıkta kalıyordu.Böyleyoklukgünlerindensonrabizedünyalıkimkânlaröylesinegenişvebolbirşekildeverildi ki, yaptığımız iyiliklerin karşılığının dünyada peşin verilmiş olmasından ciddiendişelenmekteyiz.”Sözlerinitamamladıktansonraağlamayabaşladıvesofrayıterketti.[Buhari,Cenâiz27,Meğazî26]

:» ل و ا ا ا ر

ا

ن ي أ أ [238]ا قا مد ةو ا

عد ة : أو ا إ أ ء« ا ا

أو ا ناا أو ،

EbûÜmâmeSudeyİbnAclânel-Bâhılî radıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkrem sallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Cenâb-ıHakk’ın nezdinde hiçbir şey, iki damla ve iki iz kadar sevimli değildir: (İkidamla)Allah’aimanveiz’anın,O’ndanhaşyetinifadesiolarakdökülengözyaşıverıza-yıilahiyolunda(harbederken)dökülenkandamlası.İkiizegelince,Allahyolundamücahedeesnasındaalınanyara iziveemr-i ilahiolan farzlardanbirini edaetmektenortayaçıkankullukizidir.”[Tirmizi,Fedâilu’l-cihâd26]

ZahitYaşamak,DünyayaveFaniŞeylereDüşkünOlmamakى ماو سا ل ك ضرا ت ءا ه أ ء ا ة ا إ

ار وأ أ أ نورد أ أ و يزاو ز ض را تأ اذإنو م ت ا ل أ ل ن ا “Bu fani dünya hayatı bilir

misiniz neye benzer? Tıpkı şuna benzer: Gökten yağmur indiririz, derken o yağmursebebiyle, insanların ve hayvanların beslendikleri bitkiler bol bol yetişir, ağ gibi etrafısarar.Yeryüzürenkrenk,çeşitçeşitmeyvevemahsullerlesüslenir,bahçesahiplerideoürünleridevşirmeyegittiklerisırada,geceleyinvegündüzünbirdenemirçıkarırız,birafetgelir,söküpbiçer.Sankidahadün,oşenmanzara,oradahiçolmamışgibiolur…İşteBizdüşünüpibretalacakkimseleriçinâyetleri,delilleriböyleayrıntılıolarakaçıklarız.”{YûnusSûresi,10/24}

دو او لاا ر ثو ر خو زو لو ا ةا ا أ ااا ة و با ا

ة و ، نو ا ها ا را أروا ع إ ا ةا و نارو “İyibilinki(âhireteyervermeyen)dünyahayatı,bir

oyundur, bir oyalanmadır, bir süstür. Kendi aranızda karşılıklı övünme, mal ve nesliçoğaltmayarışıdır.Tıpkıoyağmurabenzerkibitirdiğiürün,çiftçilerinhoşunagider.Amasonrakurur,senonusapsarıkurumuşgörürsün.Sonradaçerçöphalinegelir.İştedünyahayatıdaböyledir.Âhirette isekâfirler için şiddetlibir ceza,müminler için iseRab’leritarafındanbirmağfiretverızavardır.Doğrusudünyahayatıbiraldanmametaındanbaşkabirşeydeğildir.”{HadîdSûresi,57/20}

ا ل او او ا ةا او ا و ا ء تاا س ز

با ن ه او نا ةا ع ك لذ ثاو م او “Kadınlar,oğullar,yığınyığınbiriktirilmişaltınvegümüş,güzelcinsatlar,davarlarveekinlergibinefsinhoşunagidenşeyler insanlaracazipgelmektedir.Aslındabunlar,dünyahayatınıngeçicibirmetaındanibarettir.Asılvarılacakgüzelyerise,Allah’ınkatındadır.”{Âl-iİmranSûresi,3/14}

ن اا ك ناا ل ا

ة راا نإو و إ ا ا ةا ه ا مو “Bu dünyahayatı,geçicibiroyunveeğlencedenbaşkabirşeydeğildir.Ebediâhiretdiyarıisehayatıntakendisidir.Keşkebunubirbilselerdi!”{AnkebûtSûresi,29/64}

ن لو ن فو س ن ف ا رز ا أ لا “Dünyalıklarla böbürlenmek oyaladı sizleri. Tâ boylayıncaya kadar kabirleri!

Hayır (geçici dünya zevklerine bağlanmak doğru değil, sakının bundan) ileridebileceksiniz! Evet, evet! İleride bileceksiniz! Sakının bundan! Eğer kesin bir tarzda(ilmelyakîn)bilseydinizböyleyapmazdınız.”{TekâsürSûresi,102/1-5}

روا و نا ةا ر ا و نإ سا أ “Ey insanlar!Allah’ınvaadielbettegerçektir,öyleysesakındünyahayatısizialdatmasın;oçokhilekârşeytandaAllah’ınkeremvemerhametiniilerisürereksizialdatmasın.”{FâtırSûresi,35/5}

ة أ و ا ا لر نأ ا ر

يرا ف و [239]

ة أ مو را ا ل م ا إ ا ر حاا

فا ، و ا ا لر و

ا ا لر ا ة اام ة أ نأ أ :» ل ، ار و

ا ا لر ا

أ ا ا أو ا أاو :» ل ا لر أ : ا « ا ء

ن ا نأ أ و « أ

AmrİbnAvfel-Ensarîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhive sellem,EbûUbeydeİbnCerrâh’ı radıyallahu anhcizyegelirlerinitahsil etmek için Bahreyn’e göndermişti. O da bir süre sonra bu cizye gelirleri ileBahreyn’dendöndü.Ensar,EbûUbeyde’ningeldiğiniduyuncasabahnamazınıResûlullahsallallahu aleyhi ve sellem ile kılmak üzeremescide doldular.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemnamazıedaediphanesineçekilmeküzeregeçerkenEnsarönündedurupO’nabir şeylerihsasetmeyeçalıştılar.Resûlullahsallallahualeyhivesellemonlarıböylegörüncetebessümettive:“SanırımEbûUbeyde’ninBahreyn’denbirşeylergetirdiğiniduydunuz?”dedi.Ensar:“Evet,eyAllah’ınResûlü!”diyerekO’nutasdikettiler.BununüzerineResûlullahsallallahualeyhivesellemEfendimizbuyurdularki:“Gözünüzaydın!Sizisevindirecekşeylerinelinizeulaşacağı ve beklentilerinizin gerçekleşeceği hususunda ümitvar olun.Vallahi, ben sizinfakr u zarurete düşmenizden değil sizden öncekilerin önüne serildiği gibi dünya veiçindeki nimetlerin sizin önünüze yayılmasından, onların dünyalık şeyler peşindekoştukları gibi sizin de birbirinizle çekişmenizden ve bu hususların onları helâkegötürdüğü gibi sizi de helâk etmesinden korkuyor ve cidden endişe ediyorum!” [Buhari,Rikak7;Müslim,Zühd6]

ة ة ا نإ :» ل و

ا ا ا ر يرا ن

أ [240]« ا ء ااو ا ا .ن ا نإو

EbûSaîdel-Hudrî radıyallahu anhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdular:

“Doğrusu dünya tatlıdır (şirindir), yemyeşildir (cazibedardır). Bununla beraber Allah,dünyalık şeyleri sizin tasarrufunuza vermekte ve nasıl amel ettiğinize bakmaktadır.Binaenaleyh,dünyanın(faniyüzünün)cazibesinesakınkendinizikaptırmayın!Kadınlarıncazibesinekapılmaktandauzakdurun!”[Müslim,Zikr99]

: و و أ : ا :» ل و ا ا نأ ا ر

أ [241]« و و أ : او و .نا

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Vefatedenkişiyikabrekadarüçşeytakipeder;ailefertleri,malıveameli.Bunlardanikisigeridöner,birikalır.Ailefertlerivemalıgeriyedöner;ameli(ölüylebirlikte)kalır.”[Buhari,Rikak42;Müslim,Zühd5]

ة و ا ا أ : ل ا ر

رذ أ و [242]ذ ا أ ي نأ :» ل .ا لر : «. رذ أ :» ل أ

« او ا ا د لأ نأ إ ، هرأ ء إ ، رد يو مأ

ل ل إ ا م نا ا نإ :» ل ر ، و و «. ا ح :» ل «. و » و و « او اا ض أ ن نأ را ىرا ا دا ا

: أ حأ « ا ح :» ت ا نأ تدر و

ت : ل أ كاذ :» ل ، : »؟ و :» ل . ت « ق نإو ز نإو : ل ؟ ق نإو ز نإو : ، ا د ك أ

Ebûzerradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemilebirlikteMedine’ninHarreMevkii’ndeyürüyorkenUhudDağıönümüzdebelirdi.Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“EyEbûzer!”diyeseslendi.Ben:“Emret,yaResûlallah!”dedim.BununüzerineO:“ŞuUhudDağıkadaraltınımolsabile, bundan dolayı mutlu olmam. Herhangi bir borcu ödemek gayesiyle yanımdatuttuğumdan başka da elimde bir dinar olduğu halde üç gün geçmesini istemem.” –Resûlullah, dört bir tarafına elleriyle verme işareti yaptığı hâlde– “Yanımda bulunanıAllah’ınkullarınaşusenin,şudasenindiyerekdağıtmakisterim.”buyurdu.Ardındanbirsüre yürüdü ve: “Dünyada çok mala sahip olanlar, âhirette az sevaba malik olanlardır.Ancak (dünyayı kalben terk edip kesben terk etmeyen ve her türlü hayır hizmetine vemuhtaçlara)şöyle,şöyleveşöyletasadduktabulunuphimmetedenlermüstesnadır.Fakatmaalesefonlarınsayısıdanekadarazdır!”buyurarakbana:“Benyanınadönünceyekadarsakın yerinden ayrılma!” diye tembihledi ve gecenin karanlığında yürüyüp gözdenkayboldu.OsıradayüksekbirsesişittimvebirisininResûl-iEkrem’esallallahualeyhivesellemsaldırmasından endişe ettim. Ardından gitmek istedim, fakat “Ben yanına dönünceyekadarsakınyerindenayrılma!”emrinihatırlayıphareketetmedim.DerkenResûl-iEkremyanımageldi.KendisineyüksekbirsesişittiğimiveO’nunadınaendişeettiğimisöyledim.Resûl-iEkremEfendimiz:“Senosesiduydunmuki?”diyesorunca“Evet”dedim.Sonrabanaşöylebuyurdu:“O,Cebrailidivebana,ümmetindenAllah’aortakkoşmayarakvefateden kimse cennete girer, müjdesini verdi.” Bumüjdenin üzerine ben kendisine: “Zinaediphırsızlıkyapsadamı?”diyesordum.Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellembuyurduki:“Evet,zinadaetse,hırsızlıkdayapsacennetegirer!”[Buhari,Rikak14;Müslim,Zekât32]

أ إ اوا :» و ا ا لر ا ر

ة أ [243]« ا اورد نأ رأ إ او و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Dünyalık imkânlar itibarıyla sizden daha aşağı olanlara bakınız! Sizden daha iyikonumda olanlara bakmayınız! Bu bakış açısı, Allah’ın üzerinizdeki nimetini horgörmemeniziçinenuygunolandır.”[Müslim,Zühd9]

او ر ا ر :» ل و ا ا لر ا ر

ة أ [244]« ض نإو ر

أ نإ ، او او

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Altın,gümüş,kadifevekostümekul,köleolanlarperişanoldular.Böyle(gözlerinisırfdünyalıkbürümüşmenfaatperest)kimselereistedikleriverilirsememnunolur,verilmezsekatiyenmemnunolmazlar.”[Buhari,Rikak10]

ا :» ل و

ا ا لر أ : ل ا ر ا [245]

اذإو حا أ اذإ : ل ا ر ا نو «. وأ

. و

و ، ءا أİbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem benim iki omzumdan tuttu ve: “Dünyada sanki birgurbetçiveyabiryolcugibiol!”buyurdu.İbnÖmer radıyallahuanhumâkonuylailgiliolarakşöyle derdi: “Akşama yetiştiğinde (salih amelleri sonra yaparım diye) sabahı bekleme.Sabaha kavuştuğunda da (sonra yaparım diye) akşamı gözleme. Sıhhatin yerindeykenhastalık vaktini, ömür sermayen varken de ölümünü düşün ve hazırlık yap. (İş iştengeçtiktensonrakeşkesalihamelyapsaydımdiyehayıflanıppişmanolma).”[Buhari,Rikak3]

: ل : و ا ا إ ر ء : ل ا ر

يا [246] زاو ا ا زا :» ل سا أو ا أ اذإ د ا لر

« سا سا SehlİbnSa’des-Sâidîradıyallahuanhdemiştirki:

Birşahıs,Resûl-iEkrem’esallallahualeyhivesellemgeldive“EyAllah’ınResûlü!Banaöylebirişyapmayıtavsiyeetki,onuyaptığımzamanhemAllah’ınhemdeinsanlarınsevgisinikazanayım.” dedi. Bu soru üzerine Resûl-i Ekrem Efendimiz buyurdular ki: “Dünyalık(fani ve geçici) şeylere karşı zahit (ve müstağni) ol ki Allah seni sevsin! Halkınelindekileredeiltifatetmeki,insanlarınsevgisinikazanasın!”[İbnMâce,Zühd1]

سا بأ ا ر با ذ : ل ا ر

نا [247] ا ي ما و

ا ا لر أر : ل ا .

Nu’mânİbnBeşîrradıyallahuanhumâdemiştirki:

Halife Hz. Ömer radıyallahu anh, insanların hali hazırda nice dünyalık nimetlere nailolmasınıhatırlattıktansonrasözüşurayagetirdi:“Doğrusuben,Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellembütüngünaçlıktankıvranıp,karnınıdoyuracakadîhurmadahibulamayışınaçokdefalarşahitolmuşumdur.”[Müslim,Zühd36]

ا و و ا ا لر ل ا ر

ترا ب [248] ا ر

. هأ و ت ا أ ا لر ، أر ا ر

اذإو هر ت أر اذإ ة كو أ م أ و ، ذا ر

و ، أر نأ و ا

.

HabbâbİbnEretradıyallahuanhdemiştirki:

Biz,Allah’ınrızasınıkazanmayıümitederek,ResûlullahsallallahualeyhivesellemileberaberMedine’yehicretettik.HicretsevabımızıAllahtakdiretti.İçimizdeöylekimselervardıki,mükâfatlarındanhiçbir şey tadamadan (dünyayüzlerinegülmeden)vefatettiler.NitekimMus’ab İbnUmeyr radıyallahu anh o bahtiyar kimselerdendir.Uhud günü şehit edildiğindegeridesadeceyündenyapılmışçizgilibirkaftanbırakmıştı.Onunlabaşınıörttüğümüzdeayakları,ayaklarınıörttüğümüzde isebaşıaçıktakalıyordu.HalböyleoluncaResûlullahsallallahu aleyhi ve sellem başınıörtmemizi, ayaklarınadabirmiktar izhir (Mekkeayrığıotu)koymamızı emretti. İçimizden öyle kimseler de var ki, meyvesi olgunlaşmış (hicrettenbeklediği sevaba nail olmuş) ve meyvesini devşirmiştir (dünyalık adına elde etmekistediklerinesahipolmuşlardır).[Buhari,Rikak16;Müslim,Cenâiz44]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

يا [249]« ء

ا ، ح ا ل اSehlİbnSa’des-Sâidîradıyallahuanhdemiştirki:İnsanlığınİftiharTablosusallallahualeyhive

sellemşöylebuyurdu:

“DünyanınAllahnezdinde sivrisinekkanadıkadarbirdeğeriolsaydı,kâfireondanbiryudumsuiçirmezdi.”[Tirmizi,Zühd13]

ا نإ أ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [250]« و و هاو و ا ذ إ ، ن

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Dikkat ediniz! (Allah’tan uzaklaştıran birer sebep olmaları hasebiyle)Dünya mel’unolduğu gibi içindekiler de mel’undur (herhangi bir zati değerleri yoktur); ancak şunlarmüstesna:Allah’ı anmak (hatırlayıp hatırlatmak),Allah’ın yakınlığını kazanmayamatufşeylerle meşgul olmak, ilim sahibi olmak ve bir de ilim öğrenme yolunda bulunmak.”[Tirmizi,Zühd14]

و ا ا لر : ل ، ا ر

صا و ا [251]

أ إ ا ىرأ :» ل و : »؟ ا :» ل و« ذ

AbdullahİbnAmrradıyallahuanhumâdemiştirki:

Kendimize ait kulübeyi elden geçirirken Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem yanımızdangeçti.Oesnadabize“Bumeşguliyetinizdenedir?”diyesordu.Cevaben“Yıkılmaküzereolan şu kulübeyi tamir ediyoruz.” dedik.Bununüzerine buyurdu ki: “Ecelin bumeşgulolduğunuziştendahaacilvedahaseriolduğunudüşünüyorum!(Yani,dünyalıkşeylerdendahaacilahiretişlerivardır.)”[EbûDavud,Edeb169;Tirmizi,Zühd25]

أ ﴿ أ و و ا ا أ : ل أ ا ر

ا ا [252]

وأ أ إ مدا ا و ، : مدا ا ل :» ل ﴾ ا« وأ

Abdullah İbnŞıhhîr radıyallahu anh demiştir ki:Nebiler Serveri’nin sallallahu aleyhi ve sellemyanınagittim;TekâsürSûresi’niokuyordu.Akabindebuyurdularki:

“Âdemoğlu, ‘malım, mülküm’ deyip duruyor. Hâlbuki senin yiyip tükettiğin, giyipeskittiğin veya sevap kazanma ümidiyle tasaddukta bulunup kendinden önce âhiretegönderdiğindenbaşkamalınolduğunumuzannediyorsunkieyâdemoğlu?[Müslim,Zühd3]

ن نذ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

[253]« فاو لا ءا

ص رأ

Kâ’bİbnMâlikradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Mala düşkün ve hubb-u câha (makam vemevkiye) tutkun bir insanın dinine verdiğizarar, bir koyun sürüsü içine bırakılmış iki aç kurdun sürüye verdiği zarardan dahaçoktur!”[Tirmizi,Zühd43]

و م و ا ا لر م : ل ا ر

د ا [254]

ا إ ا أ ، و :» ل ، ءو ا ا لر : ، أ

« و حار ة ا

AbdullahİbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, bir hasır üzerinde yatıp uyumuştu. Uyandığındamübarek vücudunun yan tarafında hasırın izi vardı. Bunun üzerine biz, “Ey Allah’ınResûlü,sizebirdöşekteminetsek.”dedik.Buteklifimizemukabilşunlarısöyledi:“Dünyailebenimne alâkamvar.Benbir yolcugibiyim.Bir ağaç altındagölgelenenbir yolcu..sonradaorayıterkedipyolunadevameden…”[Tirmizi,Zühd44]

Yemede,İçmede,GiyinmedeSadeOlma,OrtaYoluKorumaاو ب ا لإ ن ف تاا ا او ةا اأ

ن و ا ن و عو “Kendilerinden sonra yerlerine öyle bir

nesil geldi ki, namazı zayi ettiler, şehvetlerinin peşine düştüler. İşte bunlar daazgınlıklarınıncezasınıbulacaklardır.Ancaktövbeeden,imanedipmakbulvegüzelişleryapanlarcennetegireceklerveaslahaksızlığauğramayacaklardır.”{MeryemSûresi,19/59-60}

و إ نور وأ ل ا ا ةا نور ي ا ل ز ج ف و ا ا با و ا اوأ ا ل و “Karunbirgün,yine

bütünihtişamveşatafatıylahalkınınkarşısınaçıktı.Dünyahayatınaçokdüşkünolanlar:“KeşkebizimdeKarun’unkigibiservetimizolsaydı.Adamınammaşansıvarmış,keyfinediyecek yok!” derler. Ahirete dair ilimden nasibi olanlar ise: Yazıklar olsun size! Budünyalıklarınböylesinepeşinedüşmeyedeğermi?Oysaimanedipgüzelvemakbulişleryapanlara Allah’ın cennette hazırladığı mükâfat elbette daha hayırlıdır (hatırlatmasındabulunurlar).”{KasasSûresi,28/79-80}

ا ن ل “Sonraogünnimetlerdenhesabaçekileceksiniz!”{Tekâsür Sûresi,102/8}

ار ا ه ء ف جا ن “Kimşu peşin dünya zevkini isterse, Biz de dilediğimiz kimse hakkında ve dilediğimizmiktarda, o dünya zevkini ona veririz. Ama sonra ona cehennemi mekân kılarız, o dayerilmişvekovulmuşolarakorayaatılır.”{İsrâSûresi,17/18}

و ا لا : ، ا ر

[255].

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

“Muhammed’in sallallahu aleyhi ve sellem hane halkı, O’nun vefâtına kadar iki gün arkaarkayaarpaekmeğiylebilekarnınıdoyurmamıştır.”[Buhari,Eyman22;Müslim,Zühd22]

لا إ نإ أ ا او : ل أ ، ا ر ةو [256]

: .ر و ا ا لر تأ وأ و . أ لا لا

نا و ا ا

ل ن أ إ ءاو ا : نادا : ؟ ن

. أ و

ا ا لر إ ن او و .را

UrveİbnZübeyr,Hz.Âişe’ninradıyallahuanhumâşöyledediğinirivayetetmiştir:

“Yeğenim!Vallahibizbiray, sonradiğeray, sonrabirbaşkaayyani ikiaydaüçhilâlgörürdük de, Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem hanelerinde hiç ateş yakılmaz (yemekpişmez)idi.”Urvederki:“Teyzeciğim!Neyiyipneiçiyordunuz?”diyesordum.Hz.Âişe

dediki:“İkisiyah,yanihurmavesu.Ancakşuvarki,Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellemEnsardan sağmal hayvan sahibi komşuları vardı.OnlarAllahResûlü’ne sallallahu aleyhi vesellembuhayvanlarınsütlerindengönderirler;Odabizeiçirirdi.”[Buhari,Rikak17;Müslim,Zühd28]

ه . ة أ م أ ا ر

ة أ يا ن أ [257].ا و ا و

ا ا لر ج : لو نأ EbûSaîdel-Makburî’ninEbûHureyre’den radıyallahu anhumânaklettiğibir rivayette,EbûHureyre,önlerindekızartılmışbirkoyunbulunanbirtopluluğunyanındangeçmişti.Onlarkendisiniziyafetedavetettiamaodaveteicabetetmeyipşunusöyledi:“Resûlullahsallallahualeyhivesellemarpaekmeğindenolsunkarnınıdoyurmadandünyadanayrıldı.”[Buhari,Et’ıme23]

ا و و ا أر : ل ا ر

نا [258]

. Nu’mânİbnBeşîrradıyallahuanhumâdemiştirki:

“Doğrusu ben, Peygamberinizin karnını doyuracak adî hurma dahi bulamadığızamanlaraşahitoldum.”[Müslim,Zühd34]

أو ا ةا اأ نو ناو : ل يوا [259]

ءا إ و ءا وو م ذا ا ن أ : ل ،

ا نأ ذ

ا لاوز راد إ ن إو

نأ ذ و ؟ أ ! ن او ا كر

ي أر و ا م و م و

رأ

ة ا ر ا اأ ، ا قرو إ م و

ا ا لر إ أ ما أ راو تر و

ةد

.ا ا و نأ نأ ذأ إو .را اأ أ

HâlidİbnÖmerel-Adevîdemiştirki:

BasraEmîriolanUtbeİbnGazvânradıyallahuanhbizehutbeverdi.Allah’ahamdvesenadabulunduktansonrasözlerinişöylesürdürdü:

“Dünya fani bir yurt olduğunu katiyetle belli etti ve süratle akıp gitmektedir. Ondangeriyekalan,sahibininiçipdekabındibindebıraktığıazıcıksukadarbirmiktardır.Sizbufani dünyadan sonsuzluk yurduna taşınacaksınız. Oraya hayırlı ve sizemenfaati olacakşeyleri götürmeye bakınız. Zira bize bahsedildiğine göre, cehennem öyle derin birçukurdurkikenarındanatılanbirtaş,yetmişsenedüştüğühâldeyineonundibineulaşmaz.Vallahi,cehennemmutlakadoldurulacaktır.Neolduşaşırdınızmıyoksa?(Devamederek)

Yine bize bildirildiğine göre, cennet kapılarının iki kanadı arasındaki mesafe tam kırksenelikmesafedir.Cennetgünolacak, izdihamdanağzınakadardolacaktır.BenkendimiResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte olan yedi kişinin sonuncusu olarak gördüm.Ağaç yaprağından başka bir azığımız yoktu da bu yüzden dudaklarımız yara olmuştu.Üzerimealacakbirörtü(bez)bulmuştumdaikiyeayırıpSa’dİbnMâlik’lepaylaşmıştım.Yarısınıben,diğeryarısınıdaSa’dbelinedolayıpkendinepeştemalyapmıştı.Gelgörkibugün her birimiz bir şehre vali olmuş durumdayız (Nereden nereye!). Kendimi büyükgörüp kibre kapılmaktan ve Allah nezdinde küçük kabul edilmekten O’na sığınırım.”[Müslim,Zühd14]

و ، ا ر با لو إ : ل ا ر صو أ [260]

أ ن نإ ا او ا قرو إ م و

ا ا لر و. ةا

Sa’dİbnEbîVakkasradıyallahuanhdemiştirki:

Doğrusu ben,Hak yolunda ok atanArapların ilkiyim.Biz, Resûlullah sallallahu aleyhi vesellem ile beraber gazaya çıktığımızda Huble ve Semur ağacının yapraklarından başkayiyecekbirşeybulamazdık.Hattabundanötürübirimizabdestbozduğundadışkısısankikoyun tersi gibi birbirine karışmayacak derecede kuru ve ayrık olurdu. [Buhari, Rikak 17;Müslim,Zühd12]

ضرا ي نإ ، إ إ يا او : ل ا ر ة أ [261]

ن يا ت و .عا ا نإو عا «

أ :» ل ، و و فو ار و ا ا

ح نذ نذ و « ا :» ل ، ا لر : : ل ، ا لر : «

أ :» ل وأ ن هاأ : ا »؟ ا ا أ :» لو ل و أ نوو ، ما فأ ا أو : ل «. د ا أ إ ا »

بأو إ رأ أ اذإو لو و .إ أ اذإ نو أ ا ا أ نأ أ ؟ ا أ ا ا و : ذ ء أو و ا ا نأ و أ أ أ

اوء اذ ىأ

اوأو نذ اذاو ا . و ا ر و ا

حا ت : ل « :» ل ، ا لر : « أ :» ل ا

د ، ىو ب ا حا د ، ىو ب ا أ

ه حا ما يور و و ا ا إ ا ، حا

: ل ، ا لر « أو أ :» ل ا لر : « أ :» ل إ

ياو : « با :» ل لاز « با :» ل : ت « ب ا »

« ا » بو و ا حا « ر :» ل ، أ EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Kendisinden başka hiçbir ilah ve mabud bulunmayan Allah’a yemin olsun ki, kâhaçlıktan karnımı yere yaslar, kâhmidemin üstüne taş bağlardım. Bir gün Efendimiz vebazı sahâbîlerinmescidegiderkengeçtikleriyolüzerineoturmuştum.Resûlullah sallallahualeyhi ve sellem yanımdan geçti ve bana tebessüm etti. Yüzüme bakarak hâlet-i ruhiyememuttalioldu.Bana“EbûHureyre!”diyeseslendi.Ben:“EfendimyaResûlallah!”dedim.“Ardımdangel.”dediveyürümeyedevametti.Bendepeşindengittim.Hz.Peygamberhane-i saadetinegirdi;bendeardındangirmek içinmüsaade istedim; izinverdive içerigirdim.Bir kap içinde birmiktar süt buldu ve: “Bu nereden geldi?” diye sordu. “Falanadamveyafalankadınonusizehediyegetirdi.”dediler.Resûl-iEkrem:“EbûHureyre!”diyetekrarseslendi.Ben:“Başım,gözümüstüne,eyAllah’ınResûlü!”diyecevapverdim.“Ehl-i Suffe’ye git ve onları yanıma çağır” buyurdu. Ebû Hureyre der ki: Ehl-i Suffe,müslümanların misafirleriydi. Onlar ne sığınacak bir aileleri, ne varlıkları, ne de sahipçıkacak herhangi bir kimseleri olan gariplerdi. Efendimiz’e sadaka olarak bir şeygeldiğindekendisiondanhiçbirşeyalmaz,doğrucaSuffeehlinegönderirdi.Şayetgelensadakadeğildebirhediyeisekendisideondannasiplenir,onlaraiştirakedersonrakalanıonlara gönderirdi.Resulullah’ın hanesine Suffe ehlini davet etmesinden rahatsız oldum.İçimden dedim ki: “Bu süt, Ehl-i Suffe’ye nasıl yetsin! O sütü içip kendime gelmeyeönceliklebenimhakkımvar.HâlbukionlargelinceAllahResûlübanaemredecek,bendesütüonlaravereceğim;böyleceosüttenbanayakalacakveyakalmayacak.AncakAllahveResûlü’nünemrineitaatetmektenbaşkaçaremdeyok.”Budüşünceleriçindeonlarınyanına gittim ve kendilerini davet ettim. Daveti kabul ettiler ve Resûl-i Ekrem’inhanesinin önüne gelerek içeri girmek için izin istediler, O da izin verdi ve içeri geçipyerleştiler.Habib-iZişanbana:“EbûHureyre!”diyerek tekrarseslendi.Ben:“Emret,eyAllah’ınResûlü!” diye karşılık verdim. “Süt kabını al ve onlara ver!” buyurdu.Ben dealdım ve arkadaşlarıma vermeye başladım. Sütü verdiğim kişi kanıncaya kadar içiyor,sonrakabıbanageriveriyor,benbirdiğerineuzatıyordum,odaaynı şekildekanıncayakadar içiyor sonra geri veriyordu. Bu şekilde herkese uzatarak en sonunda AllahResûlü’neverdim.Oradabulunanherkessütekanmıştı.Resûlullahkabıalıpelinde tuttuvemütebessimbir şekildebanabaktı.Ardından: “EbûHureyre!”diyerekbana seslendi.“Buyurunuz, ey Allah’ın Resûlü!” dedim. “Sadece ben ve sen kaldık.” buyurdu. Ben:“Doğrudur,yaResûlallah”diyecevapladım.“Oturdaiç”buyurdular.Bendeoturdumveiçtim.Sonrayine:“Otur,iç”buyurdu.Yineoturdumveiçtim.Resûl-iEkremsürekli:“İç,iç” diyordu. Sonunda o noktaya geldi ki ben: “Seni hak peygamber olarak gönderenAllah’ayeminederimki,artıkiçecekyerimkalmadı,kandım.”dedim.“Şimdibanaver.”buyurdu.KabıO’naverdim,AllahTeâlâ’yahamdetti,besmeleçektivekalansütükendisiiçti.[Buhari,Rikak17]

يد ردو و ا ا لر : ا ر

[262].

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem vefat ettiğinde, zırhı, otuz ölçek arpamukabilinde birYahudininyanındarehinbulunuyordu.[Buhari,Cihâd89;Müslim,Musâkât124]

إ ، ءادر ر ، ا أ

أر : ل ا ر ة أ [263]

ه ا و ا أ ار ، ء إو رازإ

.ر ى نأ ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

BenSuffeashabındanyetmişkişiyigördüm.Hemenhiçbirininüzerindebütünvücudunuörtecek uzunlukta bir elbise yoktu. Ya bir izârları (peştemalleri) ya da boyunlarınabağladıklarıbirkisâları(üstgiysileri)vardı.Bugiysilerinbirkısmıbaldırlarınınyarısına,birkısmıdatopuklarınaerişirdideavretyerlerigörülecekendişesiyleelbiselerinielleriyletoplarlardı.[Buhari,Salât58]

:» ل أ و

ا ا ا ر ا نا [264]

» وأ و ا ا ل يردأ : نا ل « ا ا

و ، ن و نورو ، ن و نو ، نو و نو م ن

« ا İmranİbnHusaynradıyallahuanhumâdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Enhayırlınesilbenimiçindebulunduğumnesildir.Sonraonlarıtakipedennesil,sonradaonlarınardındangelennesildir.”

İmran İbnHusaynderki:NebilerServeri’nin sallallahu aleyhi ve sellem “Sonraonları takipedenlergelir.”sözünüikidefamıyoksaüçdefamısöylediğinibilemiyorum.

AkabindeResûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“O hayırlı nesillerin ardından öyle bir topluluk gelir ki, onlardan şahitlik talepedilmediğihaldeşahitlikyaparlar;hıyanetialışkanlıkhâlinegetirirlerdeartıkkendilerinegüvenilmez;adaktabulunurlarfakatyerinegetirmezlervebirde(yeme-içmekonusundadengeliolmadıklarındandolayı) içlerinde şişmanlıkbaşgösterir.” [Buhari, Şehâdât 9, Rikak 7;Müslim,Fedâilu’s-sahâbe214]

ل نإ إ ، مدا ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ أ [265]

« ل أاو ، ف م و ، نإو ، اEbûÜmâmeradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:“Eyâdemoğlu!İhtiyaçfazlasıolanmalınıtasadduketmenseniniçindahahayırlıdır.(Cimrilikedip) Onu elinde tutman, senin aleyhinedir. İhtiyaç miktarı kadar mala sahip olmaktandolayı Allah huzurunda sorumlu tutulmaz ve kınanmazsın. Harcamaya, kendinden vegeçiminiüstlendiğinailefertlerindenbaşla.”[Tirmizi,Zekât32]

أ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

صا و ا [266]

« ها ا و زر نو أ Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Müslüman olup Rabbine inkiyad eden, helalinden ihtiyaçlarını karşılayacak kadarkendisine rızık verilen ve Allah’ın kendisine takdir ettiği nimete kanaat eden kimsekurtulmuştur.”[Müslim,Zekât125]

:» ل و ا ا لر أ ا ر

يرا [267]

« و نو ما إ ي Fedâle İbn Ubeyd el-Ensarî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Nemutluİslâm’laşerefleniphidayeteerene!Nemutlukâfîderecedemaişetiolupbunakanaatedenkimseye!”[Tirmizi,Zühd35]

س اذإ ن و ا ا لر نأ ا ر

[268]

اذ ، ء : باا ل ا بأ و ا ةا لرنأ ا ن :» ل إ فا و

ا ا لر « و اوداد

FedâleİbnUbeydradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem namaz kıldırırken, sahabeden bazıları şiddetli açlıktanötürü ayakta duramayıp düşüp bayılırdı. Bu kimseler, Suffe ashabından idiler. Çöldengelen Bedeviler ise onların hâline âşina olmadıkları için “Bunlar deli!” derlerdi. Fahr-iKâinat Efendimiz namazı bitirince açlıktan bayılanların yanına yönelir ve onları şöyleteselliederdi:“Allahindindesiziniçinnelerhazırlandığınıbilseydiniz,dahafazlayoksulvemuhtaçolmayıarzuederdiniz.”[Tirmizi,Zühd39]

:» ل و ا ا لر : ل ا ر

ب ماا [269]

و ن ن ، تأ مدا ا ، ا ءو دا « و ا

MikdamİbnMa’dîkeribradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“İnsanoğlu, midesinden daha kötü bir kap doldurmamıştır. Hâlbuki ona belinidoğrultacakbirkaçlokmayeterlidir.Şayetmutlakayemesigerekiyorsa,ozamanmidesininüçtebiriniyemeğine,üçtebiriniiçeceğine,üçtebirinidenefesineayırsın(boşbıraksın)!”[Tirmizi,Zühd47]

أو و ا ا لر : ل ا ر

ا ا

أ [270]

ة أ ن ه ا دوزو

ا ا ر ة أ

ءا ب ، ا : ل ؟ ن : ة ة ا او : ل . ء ، ا

ب و ا إ ، : ة أ ل ا اد

اذ ه ا ا ا

ا

ا را و ا و و ا ا لر ر ، : ل

وأ ر را و ا ل و ف أر و ، ث و

أ أو و ر ة أ أ و .را ر

ا لر أ ا و دوو أ ر »؟ ء ا أ قزر :» ل ذ و

ا . و

ا ا لر إ رCâbirİbnAbdullahradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem,EbûUbeyde’yi radıyallahu anh başımıza kumandan tayinetti ve Kureyş kervanını ele geçirmek üzere bizi gönderdi. Verecek başka bir şeybulamadığındanötürüazıkolarakbizebirtorbahurmaverdi.EbûUbeydehurmalarıtanetane taksim ediyordu.O esnadaHz.Câbir’e: “O hurmalarla nasıl doyuyordunuz?” diyesoruldu.Câbircevaben:Hurmalarıçocukgibiemer,sonradaüzerinesuiçerdik.Bubiziogünün gecesine kadar idare ederdi. Değneklerimizle ağaç yapraklarını silkeler, sonraonlarısuileıslatıpyerdik,dedi.Sonrasözünüşöylesürdürdü:Bizsahilboyuncayürüdük.Önümüzde büyük kum tepesi gibi bir şey belirdi. Yanına gidince baktık ki, o Anberdenilen bir tür iri balık. Komutanımız Ebû Ubeyde: Bu, ölü bir hayvandır (murdardır)dedi.Sonradafikrinideğiştirerek:Bilakis,bizlerşuanResûlullah’ınsallallahualeyhivesellemelçileriyiz veAllah yolundayız. Siz ızdırar derecesinde darda kalmış bulunuyorsunuz, ohaldeyiyebilirsiniz,dedi.Bizüçyüzkişiidikvebirayboyuncaobalığınetindenyiyerekoradaikametettik,hattakilodaaldık.Balığıngözçukurundantestilerleyağçıkardığımızıhatırlıyorum.Bizondanöküzbüyüklüğündeparçalarkesiyorduk.EbûUbeydebizdenon

üçkişiyitutuponungözçukurunaoturttu,kaburgakemiklerindenbirtanesinidealıpdikti.Sonrayanımızdakienbüyükdeveyesemerinivurarakbindivekaburgakemiğininaltındangeçti.Balığınetindenkurutupayırdık.Medine’yedönünce,Resûlullah’ın sallallahualeyhivesellem huzuruna varıp başımızdan geçenleri anlattık. Efendimiz: “O, Allah’ın sizin içinçıkarmışolduğubirrızıktır.Etindenyanınızdavarsabizedetattırsanız?”buyurdu.BizdeResûl-iEkrem’esallallahualeyhivesellemondanbirparçagönderdik,odayedi.[Müslim,Sayd17]

ا إ اوء ة قا م إ : ل ا ر

[271]و ب و م « لز أ :» ل .قا ه : ا و

ا : .أ وأ أ د ب لا و

ا ا اوذ قو مأ ك ذ و

ا أر : أ ا إ نا ا لر

ا ا ا و قا قو

ي : ؟ ء : . تد ا

او ا او و ا ا

ا ع ، :» ل ت »؟ :» ل نر وأ رو ا لر أء و : راو نوا م « ا :» ل « ا را ا و

و ادا :» ل ، : ؟ : ، و راو نواو و ا ا

إ و ب أ اذإ را و ا و ا و ا

« ا أ سا ن يأو ا :» ل و ا فو

ل ع أ«

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:

HendekSavaşıöncesi siperkazarkençok sertbirkayaönümüzeçıktı.ArkadaşlarımızResûlullah’asallallahualeyhivesellemgeliphendekteönlerineçıkanbukayayıhaberverdiler.Efendimiz: “Ben hendeğe bizzat ineceğim.” buyurdu ve sonra ayağa kalktı, açlıktankarnına sıkıca taşbağlamıştı.Tamüçgünboyuncahiçbir şeyyemedenoradakalmıştık.ResûlullahEfendimizsallallahualeyhivesellemhendeğeindi,kazmayıelinealdıvekayayabirdarbe vurdu. Vurur vurmaz kaya darmadağın oldu. Ben: “Ey Allah’ın Resûlü! Evegitmememüsaadeedermisiniz?”dedim.Evegelipeşime:“Ben,Resûlullah’ısallallahualeyhive sellem tahammülfersa bir halde aç gördüm, yanında yiyecek bir şey var mı?” diyesordum.Hanım:Azıcıkarpavebirdeoğlakvar,dedi.Hemenoğlağıboğazladım,arpayıda öğüttüm. Eti güvece koyduk. Ekmekmayalanmakta, güveç de ocakta pişmekte ikenResûlullah’ınyanınadöndümve:“EyAllah’ınResûlü!Birfakirsofrasıkurdum,birkaçkişiyle birlikte bize buyurun!” dedim. Resûl-i Ekrem: “Sofranda ne kadar yemek var?”diye sorunca ben de ne varsa söyledim. Bunun üzerine: “Maşallah, çok varmış, iyi.Hanımına haber ver de, ben gelinceye kadar güveci ateşten indirmesin, ekmeği detandırdan çıkarmasın!” buyurdu. Sonra ashaba dönerek: “Kalkın gidiyoruz!” buyurdu.Muhacir ve ensardan müteşekkil bir kalabalıkla beraber kalktılar. Ben telaşla hanımın

yanına varıp: “Eyvah! Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bütünMuhacir ve Ensar birliktekalabalık geliyorlar.” dedim. Eşim: “Sana soframızda ne kadar yemek olduğunu sordumu?” deyince ben: “Evet” dedim.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem hanemize buyuruncaashabına:“İzdihamyapmadan içerigirin!”buyurdu.AkabindeResûlullahEfendimizbirparça ekmek koparıp üzerine et koydu ve ashabına birer birer ikram etti. Her verişininardından güveci ve tandırı kapatıyordu. Onların hepsi doyuncaya kadar bu şekildeyapmayadevametti.Sonundabirmiktaryemekarttı.Resûl-iEkrem,eşimebuyurdularki:“Şu artan yemeği ye, komşularına da ikram et, zira insanlar açlıktan perişan oldular.”[Buhari,Megâzî29]

KanaatkârOlmak,GeçimdeOrtaYolTutmak,BaşkalarınaYükOlmamak

ز ر ا إ ضرا اد و “YeryüzündekımıldayanhiçbircanlıyokturkionunrızkıAllah’aaitolmasın.”{HûdSûresi,11/6}

ن نأ رأ و قزر رأ نو إ او ا و “Bencinlerive

insanları sırf Beni tanıyıp yalnız bana ibadet etsinler diye yarattım. Onlardan nafakaistemiyorum,beniyediripbeslemelerinideistemiyorum.”{ZâriyâtSûresi,51/56-57}

ء غأ ا ضرا ن ا أ

او ذ لا ءاا إ سا ن ت ا “Bu yardımlar, kendilerini Allah yolunavakfeden yoksullar içindir. Bunlar yeryüzünde dolaşıp geçimlerini sağlama imkânıbulamazlar. Halktan istemekten geri durmaları sebebiyle, onların gerçek hallerinibilmeyen kimse, onları zengin sanır. Sen onları simalarından tanırsın. Onlar yüzsüzlükederekhalktanbirşeyistemezler.”{BakaraSûresi,2/273}

او ق ذ نو او و ا اأ اذإ او “Rahman’ın o has kulları,harcamalarında ne israf eder, ne de eli sıkı davranırlar; bu ikisinin arasında bir dengetuttururlar.”{FurkânSûresi,25/67}

، ضا ة ا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [272]« ا ا و

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Hakiki zenginlik, çokmala sahip olmak değil, kanaatkâr olupmüstağni yaşamaktır.”[Buhari,Rikak15;Müslim,Zekât130]

، و ا ا لر : ل ا ر

ما [273]

كر ةو هأ ، لا ا نإ ،

:» ل ، ، ا

ا او ، و ي نو ، كر فا هأ و ، « ا

أ ن ، ا قرأ ك اأ أزرأ ياو ا لر : لهد ا ر

نإ . نأ ، ءا

ا ر

ا يا

ضأ أ أ ، ا : ل . نأ ،

. و ا ا سا اأ

أز .ه نأ ، ءا ا HakîmİbnHizâmradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’tan sallallahu aleyhi ve sellem mal istedim, verdi. Bir daha istedim, yine verdi.

Tekraristedim,yinegeriçevirmedi,verdi.Sonrabanaşöylebuyurdu:“Hakîm!Şudünyamalıcaziptir,tatlıdır.Kimonakalbendeğilkesbenmüracaatedipalırsa,omaldabereketgörür. Kim de ona tutku ile ve harîs olarak yapışır alırsa, o malda bereket olmaz. Buinsanlar,bir türlüdoymabilmeyenaçgözlü,oburgibidirler.Yüksekel (verenel), aşağıelden(alanelden)dahahayırlıdır.”

Bu nasihatten sonra ben, “Ya Resûlallah! Seni hak din ile gönderen Allah’a yeminederim ki, bundan sonra müddet-i hayatımda senden başka kimseden bir şeyalmayacağım.” dedim. Aradan yıllar geçti ve birgün Halife Hz. Ebûbekir, Hakîm’eganimetmalındanpayvermekiçinçağırdı.FakatHakîmonualmayayanaşmadı.Yinebirsüre sonrahilafeti zamanındaHz.Ömer,kendisinebir şeylervermek içinçağırdı.FakatHakîm yine kabul etmeye yanaşmadı. Hatta Hz. Ömer radıyallahu anh: “EyMüslümanlar!SiziHakîm’inrağmınaşahit tutuyorum.BenkendisineşuganimettenAllah’ınonuniçintakdirettiğipayıveriyorum,fakatoalmakistemiyor.”dedi.Raviderki:HakikatenHakîm,Resûlullah’tan sallallahu aleyhi ve sellem sonra, vefat edinceye kadar kimseden bir şey kabuletmedi.[Buhari,Vesâyâ9,Rikak7;Müslim,Zekât96]

ا ا ا :» ل و

ا ا نأ ا ر ما [274]

و ، ا و ، ن ا و ، ل أاو ، ا

« اHakîm İbnHizâm radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Yüksekel(verenel),aşağıelden(alanelden)dahahayırlıdır.Yardımetmeye,geçiminiüstlendiğinkimselerdenbaşla!Sadakanınhayırlısı,ihtiyaçfazlasımaldanverilendir.Kimiffetli olur (insanlardan bir şey istemez) ise Allah da onu iffetli kılar (kimseyemuhtaçetmez).KimdemüstağnidavranırsaAllahonumüstağni(gönlüzengin,gözütok)kılar.”[Buhari,Zekât18;Müslim,Zekât95]

وأ و ا ا لر : ل ا ر

ا ف [275]

ك : و و ا ا لر ن أ : ل وأ

؟ م ا لر ك و أ »؟ ا لر ن أ :» ل ، ا لر

و :» أو « ا او ا تااو ا و ا او نأ :» لهإ و اأ ل أ

ط ا وأ أر « سا ا

AvfİbnMâlikel-Eşcaîradıyallahuanhdemiştirki:

Bizdokuz(veyasekizveyahutyedi)kişilikbirgrupResûlullah’ınsallallahualeyhive sellemyanında bulunuyorduk.Bize: “AllahResûlü’ne biat etmezmisiniz?” buyurdu.Biz dahayenibiatettiğimizdendolayı:“YaResûlallah!Bizsizekısabirsüreöncebiatetmiştik!”

dedik.Sonratekrar:“AllahResûlü’nebiatetmeyecekmisiniz?”dedi.Bizhemenellerimiziuzattık ve: “Ya Resûlallah! Biz size biat etmiştik. Şimdi hangi hususta biat edeceğiz?”diyesorduk.Buyurduki:“Allah’ahakkıylakulolupO’nahiçbirşeyiortakkoşmamak,beşvakitnamazı ikâmeetmek, itaat etmek–hafifçe seslenerekbuyurduki-vekimsedenbirşey istememek üzere biat edeceksiniz!” Avf İbn Mâlik demiştir ki: Vallahi bu biatakatılanlardan öylelerini görürdüm ki, değil insanlardan bir şey istemek, hatta bineküzerindeyken kamçısı yere düşse bile kimseden onu istemez, iner kendisi alırdı. [Müslim,Zekât108]

ف يا ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [276] و يا ا و ناو ةاو ناو ا هد سا

« سا ل م و ق

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Miskin(fakir,muhtaç)kimsekapıkapıdolaşanvebirikilokmaveyabirikihurmailebaştansavılankimsedeğildir.Gerçekmiskin,durumubilinmediği içinkendisine sadakaverilmeyen, ihtiyaç içerisindeolmasına rağmen iffetindendolayıbaşkalarınaelaçmayanvehalktanbirşeyistemeyendir.”[Buhari,Zekât53;Müslim,Zekât101]

ElEmeğiyleGeçinmek,DilenmedenİffetliYaşamakا من ااو ضرا في او ةا ت اذ “Namaztamamlanıncayeryüzüne

yayılın,işinizegücünüzegidin,Allah’ınlütfundannasibiniziarayın!”{CumaSûresi,62/10}

أ ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [277]« وأ

اأ ل نأ ه

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizden birinizin urganını omuzuna alıp odun toplaması ve bu suretle geçimini teminetmesi, herhangi bir kimseye gidip ondan -ister versin isterse geri çevirsin- bir şeyistemesindendahahayırlıdır.”[Buhari,Zekât50,53;Müslim,Zekât106]

أ أ :» ل و ا ا ا ر

ب ماا [278]« ه ن ما

دواد ا نإو ، ه نأ ا

MikdamİbnMa’dîkerib radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi vesellemşöylebuyurdu:

“Hiçbir kimse, kendi el emeği ve alın teriyle kazandığından daha hayırlı bir rızkıyememiştir. Nitekim Allah’ın Peygamberi Hz. Davud aleyhisselâm da kendi el emeğiylegeçinirdi.”[Buhari,Buyû’15,Enbiyâ37]

CömertOlmak,Hayır,HasenatveİnfaktaAllah’aGüvenipCömertDavranmak

ع ا ن ا و “HayıradınaherneverirsenizmutlakaAllahonubilir.”

{BakaraSûresi,2/273}

و ء أ و “Siz hayır yolunda her ne harcarsanız Allah onun yerinidoldurur.”{Sebe’Sûresi,34/39}

أ و إ ف خ ا و ا و ءا إ ن و م ا ون “Hayırolarakharcadıklarınızkendi iyiliğiniz içindir.Yapacağınızhayırları ancak

Allah’ın rızasını kazanmak için yapmalısınız.Hayır olarakverdiğiniz nevarsa, karşılığısizetamolaraködenirveaslahaksızlığauğratılmazsınız.”{BakaraSûresi,2/272}

ها ر : ا إ :» ل و ا ا ا ر

د ا [279]« و ا ها رو ، ا ا

Abdullah İbnMes’ûd radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellemşöylebuyurdu:

“İkikimseyehasette(gıptada)zararyoktur:KendisinebahşedilenservetiAllahyolundainfakedenimkânsahibiveAllah’ınlutfettiğiilimvehikmetleamelediponubaşkalarınaöğretenkimse.”[Buhari,İlm15,Zekât5,Ahkâm3;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn268]

. ل و ا ا لر : ل ا ر

[280]

Câbir radıyallahu anh demiştir ki: “Resûlullah’tan sallallahu aleyhi ve sellem bir şey istendiğizamanasla‘hayır’demezdi.”[Buhari,Edeb39;Müslim,Fedâil56]

İzah: Allah Resûlü kendisinden dünya adına bir şey talep edildiği zaman vermemeduygusuylahareket etmez; imkânı varsaverir yoksa sükût ederdi.OFerazdak’ındediğigibikelime-işehadettegeçen dışındahayatıboyuncahayırkelimesinikullanmamıştı.

دا م :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [281]« أ ا : ا لو ، أ ا : أ ل ، ن ن إ

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Kulların gözlerini açtığı her Allah’ın günü iki melek iner; onlardan biri: ‘Allahım!İnfakedenin(malınıbereketlendirmeksuretiyle)arkasınıgetir!”diyeduaederken,diğeri“Malıtutupcimrilikedeninmalınıtelefet!”diyebedduadabulunur.”[Buhari,Zekât27;Müslim,Zekât57]

مدا ا أ : ا ل :» و ا ا لر ا ر

ة أ [282]

« EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembirkudsîhadisteYüceAllah’ınşöylebuyurduğunubildirmiştir:

“Ey insanoğlu!Allah yolunda infak et ki, sana da infak edilsin (rızkın genişletilsin)!”[Buhari,Tefsîrusûre11/2;Müslim,Zekât36]

: و ا ا لر ل ر نأ ا ر

صا و ا [283]

« ف و ما أو ما :» ل ؟ ما يأ

AbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhumâdemiştirki:

Bir şahıs,Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem “İslâm’ın hangi işi daha hayırlıdır?” diyesordu.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şu cevabı verdi: “Yemekyedirmen, tanıdığına vetanımadığınaselamvermendir.”[Buhari,İman6;Müslim,İman63]

ل نإ إ مدا ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ أ [284]ا

ا او ، ل أاو ، ف م و ، نإو ا« ا

EbûÜmâmeradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ey âdemoğlu! İhtiyaç fazlası olan malını tasadduk etmen senin için daha hayırlıdır.(Cimrilik edip) Onu elinde tutman, senin aleyhinedir. İhtiyaç miktarı kadar mala sahipolmaktan dolayı Allah huzurunda sorumlu tutulmaz ve kınanmazsın. Harcamaya,kendindenvegeçiminiüstlendiğinailefertlerindenbaşla.Yüksekel(verenel),aşağıelden(alanelden)dahahayırlıdır.”[Müslim,Zekât97]

، هأ إ ما و ا ا لر : ل ا ر

أ [285]

ء ا ن اأ م : ل إ ه ر هء وإ

أ ما ن ا إ ا إ

ا ن نإو ، ا

. و ا Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellem,İslâm’ınhatırıiçinkendisindenneistenirseonumutlakaverirdi.Birdefasındayanınabiradamgelmiştideona ikidağarasınıdolduracaksayıdakoyun vermişti…Mezkur adam kabilesine dönünce: “Ahali! Vakit fevt etmeden koşunhemen müslüman olun! Çünkü Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem, fakirlik endişesitaşımadancömertçeveriyor!”dedi.Hadisi rivayetedenHz.Enes radıyallahu anh şu ilavedebulunmuştur:“Kimiinsanlarınsırfdünyalıkbirşeylereldeetmekiçinmüslümanolduklarıdavakidir.Fakatçokgeçmedenİslâmonlarıniçlerineöylebirsinerdiki,dünyavedünya

üzerindekiherşeydendahasevimlihalegelirdi.”[Müslim,Fedâil57-58]

و ا ا : ل أ ا ر

[286]و

ا ا هءادر ة إ هوا ، باا و ا و و ، ، ها ه د ن ادر أ : ل

« CübeyrİbnMut’imradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemilebirlikteHuneynSavaşı’ndandönüşümüzdeçöldeyaşayangöçebebedeviler,ganimetinbiranönce taksimedilmesihususunda ısrarettiler.Hz.Peygamber’isemuraağacınınaltındadurdurdularvecübbesinindikenleretakılmasınayol açacak şekilde onu sıkıştırdılar. Bunun üzerine Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemdevesinidurdurduve“Cübbemidikenlerdenkurtarın!Şayetşugördüğünüzdikenliağaçlarsayısıncahayvanımolsaydı,hepsiniaranızdapaylaştırırdım.Sizdebenimkatiyencimri,yalancıvekorkakolmadığımıgörürdünüz!”buyurdu.[Buhari,Cihâd24,Humus19]

، ل :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [287]« ا ر إ أ ا و ، ا إ ا ا داز و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Malıtasadduketmek,ondanbirşeyeksiltmez.Başkalarınıbağışlayanbirkulunşerefveizzetini Allah daha da artırır. Yüzü yerde olup mütevazi davrananı Allah yükselttikçeyükseltir.”[Müslim,Birr69]

و ا ا لر أ ا ر

يرا و أ [288]

و ل : ه أو أ

:» لأو . وأ ب

ا إ ب و ا ا هداز إ : ر ا إ ل .ه

.لزا ا و ر و ر و ا زر ن نأ : ل ا قد ز و ا زر و

.ءا و ر و ر ، ز و ا زر و

.لزا ا

رز ن نأ : ل و ا ز و« ءا

EbûKebşeAmrİbnSa’del-Enmârîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Üç mesele var ki onlar üzerine yemin edebilirim. Ayrıca size bir şey dahasöyleyeceğim.Dikkatledinleyinvehatırınızda tutun!Tasadduketmeklekulunmalındanbirşeyeksilmez.HerhangibirhaksızlığamaruzkalıpdasabredeninAllahizzetiniarttırır.Dilenmekapısını kim açarsaAllah da ona fakirlik kapısını açar. (Veya buminvalde bircümlesöyledi.)

Yine size bir şey daha söyleyeceğim, onu da iyi belleyiniz!Dünyada dört çeşit insanvardır:

İlki;Allah’ınkendisinemalveilimnasipettiğikimsedir.BöyleleriAllah’akarşı takvadairesindehareketeder,sıla-yı rahimigözetir,mülkünhakikisahibininkendisinevermişolduğumaldakiAllahhakkınıbilipgereğiniyerinegetirir,zekâtınıverir.Bukimselerenfaziletlimertebededirler.

İkincisi;Allah’ınkendisineilimihsanedipmalnasipetmediğitemizkalplikimselerdir.Bunlar, iyi niyetle, “Eğer Allah bana mal verseydi ben de falan adam gibi onu Hakyolundainfakederdim.”derler.Onlariyiniyetlerininkarşılığınıalırlar.Oimrendiğiadamgibikendisidetasadduketmişgibieciralır,ikisininsevabıeşitolur.(Ayrıcaoiyiniyetlikimseninilaveolaraksahipolduğufaydalıilimvardır.)

Üçüncüsü;Allah’ınmalveripilimihsanetmediğikimsedir.Butürlüinsanlarcehaletlerisebebiyle mallarını har vurup harman savurur, Allah’a karşı hiç saygı ve sorumlulukduymaz,akrabaları ile ilişkilerindehassasolmayıpsıla-yı rahimigözetmezvekendisineemanetenverilenomaldaAllah’ınhakkıolduğunugörmezliktengelir.Butürinsanlarenkötümertebedirler.

Dördüncüsü;Allah’ınnemalnedeilimihsanbuyurduğukimsedir.Böyleinsanlarderlerki, “Şayet malım olsaydı, ben de falan gibi tadını çıkarırdım.” Bunlar da niyetleri iletecziyeedilirler.Oimrendiğimüsrifvemübezziradamgibikendisidevebalaltınagirer.Binaenaleyhbuikiinsanıngünâhlarıeşittir.”[Tirmizi,Zühd17]

İzah: Hadisin son kısmında anlatılan hakikat ‘insanın içinden geçenlerden ötürüsorumluolmayacağıgerçeğinemuhalifgibigörünsedeikimeselearasındaincebirfarkvardırkiodaşudur:Buradasadeceiçindengeçirmekdeğilaynızamandadilileikrardavardır. Ayrıca bir niyet artık azim ve karar haline dönüşmüşse ondan ötürü insangünahkârolur.

: و ا ا لر ل : ا ر

ا أ ءأ [289]«.

ا

»

Hz.Ebûbekir’inkızıEsmâradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana “Kesenin ağzını bağlayıp (malını yanında tutma)biriktirme.AksihaldeRezzâk-ıHakikideseninrızkınıbereketsizleştirir!”buyurdu.[Buhari,Zekât21;Müslim,Zekât88]

İzah: Hadisin diğer bir rivayetinde Efendimiz ilâve olarak şöyle buyurur: “İnfaketmekten korkma, cömert ol! Mal ve parayı biriktirip de sayma, cimrilik yapma! AksitakdirdeAllahdasanaverirkensayasayaverip,esirger.İhtiyacındanfazlasını(para,çek,senet vb.) gizli yerlerde, kasalarda saklayıp muhtaç olanlara vermekten imtina etme!YoksaAllahdasanaaynışekildemuameleeder!”

او ا :» ل و

ا ا لر أ ا ر ة أ [290]

تو وأ إ ا ، ا إ ن ر

إ نأ ا أو ، هأ و

ه «

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Cimri ile cömert kimsenin misali, göğüsleri ile köprücük kemikleri arasında zırhbulunan iki şahsın haline benzer. Cömert kimse, infak ettikçe üzerindeki zırh genişler,ayakparmaklarınıörtecekveayakizlerinisilecekkadaruzar.Cimrişahsagelince,birşeytasadduketmekistediğindezırhınhalkalarıbirbirineiyicegeçipkenetlenir,onusıkıştırır;açıpgenişletmekiçinnekadarçabalasadamuvaffakolamaz.”[Buhari,Zekât28;Müslim, Zekât76]

ة ل ق :» و ا ا لر ا ر

ة أ [291]ن ه أ

ا ن ا إ ا و ، « ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kim, helâlinden kazanıp bir hurma bedeli kadar dahi olsa tasaddukta bulunsa -zatenAllah helâl kazançtan verilen sadakadan başkasını kabul etmez- Allah o sadakayıkesinliklemakbul sayar. Sonra onu sizden birinin tayını yetiştirip terbiye etmesimisali,sahibiadınanemalandırırvedağcesametindeoluncayakadarbüyütürdebüyütür.”[Buhari,Zekât8;Tevhîd23;Müslim,Zekât63]

ة ر : ل و ا ا ا ر

ة أ [292] اذ ة هء غ با ذ ن ا : ضرا

ل ءا ل ر اذ ءا ءا ذ ا ا جا

ا : ل ا يا ، ن : ل ا ا :

ن ا : ل هؤ ا يا با إ : ل ؟ ا

. درأو و أ او ق ج إ أ ا ذإ أ : ل ؟

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Biradamçorakbirarazideyürürken,birbuluttan“Filanınbahçesinisula!”diyebirsesişitti. Akabinde bulut, taşlık bir araziye doğru yöneldi ve suyunu oraya boşalttı. Adamoraya kadar gidince, yağan bütün yağmurunbir dere yatağından aktığını gördüve suyutakibekoyuldu.Birsüresonragördüki, subiradamınbahçesineulaşıyor,odaelindekikürekle suyu çevirip bahçesini suluyordu. Gidip ona “Ey Allah’ın kulu! Senin isminnedir?”diyesordu.Bahçesahibi,dahaönceadamınbuluttanişitmişolduğuisminaynısınısöyleyerek cevap verdi. Daha sonra gelen adama: “Ey Allah’ın kulu! Adımı nedenöğrenmekistiyorsun?”dedi.Oda:“Benşusuyuazötedekitaşlıkaraziyeboşaltıpburayagelmesinevesileolanbuluttanseninisminizikrederek‘falanınbahçesinisula’diyebirsesişitmiştimdeonabinaen soruyorum.Senbubahçedeneyapıyorsunki böylebir ihsanakavuştun?” dedi. Bahçe sahibi: “Madem anlattığın gibi bir olay vaki oldu o zamansöyleyeyim.Benbubahçedençıkanmahsulebakarım;sonraüçtebirinitasaddukederim,üçte birini aile fertlerimle birlikte kendime yemek için ayırırım, kalan üçte birini detohumlukolarakayırırım.”[Müslim,Zühd45]

BaşkasınıKendineTercihEtmek,VarınıYoğunuMuhtaçlaraVermekا ن و أ نور ثو “Kendileriihtiyaçduysalarbileokardeşlerine

öncelikverir,onlaraverilmesinitercihederler.”{HaşrSûresi,59/9}

اأو و ما ن يو “Kendileri de ihtiyaç duydukları halde

yiyeceklerini,sırfAllah’ınrızasınaermekiçinfakire,yetimeveesireikramederler.”{İnsanSûresi,76/8}

، د إ : ل و ا ا إ ر ء : ل ا ر

ة أ [293] ، ىأ إ رأ ، ء إ ي ياو : إ ر

: و ا ا ل .ء إ ي ياو : ذ ذ

: أ ل ر إ ، ا لر أ : را ر ل »؟ ا ا »ت إ : ؟ ء ك : أ ل اور و .و

ا ا لر أ

أ رأو ا جا د اذإو ءا اودارأ اذإو ء : ل ،

ا :» ل : و

ا ا ا ، أ و و ا أو او« ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Bir şahıs Resûl-i Ekrem’e sallallahu aleyhi ve sellem geldi ve “Ben aç ve dardayım.” dedi.Resûlullahsallallahualeyhivesellemezvâc-ıtâhirâtındanbirinehabergönderekyiyecekbirşeyyollamasınıistedi.Annemiz:“SenihakpeygamberolarakgönderenAllah’ayeminederimki,evdesudanbaşkaikramedeceğimbirşeyyok.”dedi.Sonradiğerhanımındanyiyecekbir şeyler talep etti.O da aynı şekilde karşılık verdi. Tâ ki bütün hanımları: “Seni hakpeygamber olarak gönderene yemin olsun ki, evde sudan başka bir şey yok”, diyemukabele edince, Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem ashâbına hitaben: “Bu gece bukardeşinizi kim misafir etmek ister?” diye sordu. Ensardan bir sahabî: “Ben yaResûlallah!”diyerekonuevinegötürdü.EvevarıncazevcesineResûlullah’ınsallallahualeyhivesellemmisafirinigüzelceağırlamasınısöyledi.(Diğerrivayetteise)Evdeyiyecekbirşeyolupolmadığınısordu.Hanımıda“Hayır,sadeceçocuklarımayetecekkadarbirşeyvar”diye cevapladı.Bunun üzerine hanımına: “O zaman çocukları oyalayıpmeşgul et. Eğersofraya gelmek isterlerse onları yatır.Misafirimiz içeri girince de lambayı söndürürsün.Bizdesofradayiyormuşgibidavranırız!”dedi.Derkensofrayaoturdular.Misafirkarnınıdoyurdu;hanesahipleriiseaçgecelediler.SabahleyinevsahibiolansahabîEfendimiz’insallallahualeyhivesellemyanınavardığındaResûl-iEkremsallallahualeyhivesellemonuşöyletakdirve taltif etti: “Doğrusu geceleyin eşinle beraber misafirinize yaptığınız (fedakârlık ve)ikramdanAllahhoşnutoldu.”[Buhari,Menâkıbu’l-Ensar10,Tefsîrusûre59/6;Müslim,Eşribe172]

مو ا اا م :» ل و ا ا ا ر

[294]

« ا را مو را ا

Câbirb.Abdullah’ınradıyallahuanhumarivayetinegöreResûl-iEkremsallallahualeyhivesellembuyurduki: “Birkişininyiyeceği ikikişiye, ikikişininyiyeceğidörtkişiye,dörtkişininyiyeceğiisesekizkişiyekâfîgelir.”[Müslim,Eşribe179]

ةد و ا ا لر إ تء ةأا نأ ا ر

[295]هرازإ إو إ ج إ و

ا ا ي : ا ر ، ا و

ا ا « :» ل أ ا : ن ل

، إ و ا ا ، أ : ما ل : إ

رأ . : ل . ن إ ، او إ : ل د أ و

Sehlb.Sa’dradıyallahuanhdemiştirki:

Birkadın,Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem bir dokuma getirip hediye etti ve: “Bunugiyesiniz diye kendi ellerimle dokudum.” dedi. Böyle bir giysiye ihtiyacı olanPeygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem onu kabul etti ve bedenine izâr olarak (peştemalşeklinde) sarıp yanımıza çıktı. Bunun üzerine falanca kişi Resûlullah’a “Ne kadar daşıkmış!Onubanaversendegiysem!”dedi.AllahResûlü:“Olur”dedi.Bizimlebir süreoturduktan sonra hücre-i saadetine geri döndü ve mezkur dokumayı katlayıp o şahsagönderdi.Meclistekileroşahsadedilerki:“Hoşbirşeyyapmadın!Efendimizonuihtiyacıolduğu içingiyecekti fakat senkalkıponu istedin.Hembiliyorsunkio,kendisindenbirşeyisteyenihiçgeriçevirmez.”Buitirazlarvekınamalarüzerineoşahısdediki:“Vallahiben onu giyeyim diye istemedim. Onu (sırf Resûlullah’ın bedenine dokunduğu içinhayattaemanet,kabirdedeteberrükolarak)kendimekefenolsunistemiştim.”

HadisirivayetedensahabîSehlb.Sa’ddemiştirki:“Nitekimmezkurdokumaoşahsınkefenioldu.”[Buhari,Cenâiz28,Libas18,Edeb39]

ÂhireteMüteallikMeselelerdeYarışırcasınaGayretEtmekveÇokHayırYapmak

نا ذ و “Hitamımisktir, içildiğindesonumisgibikokar.İşteyarışacaklarsa insanlar,bucennetdevletinekonmakiçinyarışsınlar!”{Mutaffifîn Sûresi,83/26}

ذ دا بأ ل و

ا ا ة أ [296]و و ل ى أ أ أ بأ و ر هاد بأ

EbûHureyreradıyallahuanhPeygamberEfendimiz’dennaklenşöyledemiştir:

“Vaktiyle Eyyûb aleyhisselâm üryan bir hâlde yıkanırken birden üzerine altın çekirgelerdüştü.Hz.Eyyûbdaonlarıavuçlayarakelbisesinidoldurmayabaşladı.

Bunun üzerine Aziz ve Celil Rabbi kendisine: Ya Eyyûb! Ben seni şu görüp deavuçladığın altın çekirgelere tenezzül etmeyecek kadar zengin ve varlıklı kılmadımmı?diyeseslendi.

Hz.Eyyûbda:Evet, izzetineyeminolsunkibenigerçektençokvarlıklıeyledin.FakatSeninbanalütfettiğinbereketidegörmezliktengelememYaRabbi!”dedi.[Buhârî,Gusül20,Enbiyâ20,Tevhîd35]

İzah:Hz.Eyyûb aleyhisselâmvaktiyleçokzenginkenhemmalıhemdesağlığıkonusundaciddi imtihanlar geçirmiş ve bu imtihandan bir sabır kahramanı olarak çıkmıştır. Sözkonusu çileli dönemden sonra Cenâb-ı Hak kendisine tekrar eski sağlık ve servetinifazlasıylaiadeetmiştir.Hadistesözüedilenaltınçekirgeyağmurubuimtihansürecindensonravukubulmuştur.

Buradaikihususadikkatçekmekistiyoruz.

Birincisi Hz. Eyyûb’un yıkanması hususudur. Öncelikle şunu belirtmek gerekir kibaşkalarının göreceği bir yerde üryan olarak yıkanmak haramdır. Nitekim Efendimizmüşahede ettiği bir olay üzerine ashabını toplayıp bu konuyu onlara özel olarakhatırlatmıştır.[EbûDâvûd,Hammâm1;Nesâî,Gusül7]

Diğer taraftan başkalarının görmesinin mümkün olmadığı yerlerde üryan olarakyıkanmanınmahzuruolmasadayinedebüsbütünaçılıpsaçılmamakdahauygundur.ZiraEfendimiz hayâ noktasında en büyük saygıyı Allah Teâlâ’ya göstermemiz gerektiğinisöylemiştir.[Buhârî,Gusül20;Tirmizî,Edeb22,39]

İkinci hususdaHz.Eyyûb’un zenginolmasına rağmenAllah’ınbir lütfu olarakgelenmala gösterdiği ilgidir. Ağır imtihanlardan başarıyla çıkmış bir sabır peygamberininhiçbirzamandünyamalınarağbetetmesi,gönlündeonayervermesidüşünülemez.O’nun

başına gelen şey ancak Allah’ın bir lütfu ve bereketidir. Hiçbir insan da buna karşımüstağni davranamaz. Dolayısıyla Hz. Eyyûb ortaya koymuş olduğu tavırla kulunAllah’tangelenbereketveihsanlarahiçbirzamandoyamayacağınıhatırlatmıştır.

ŞükredenZengininveMalıHelalindenKazanıpEmrolunanYerlereHarcayanınFazileti

ا ن ء ا و ن ا ا اا “SevdiğinizmallarınızdanAllah yolunda harcamadıkça ‘fazilet’mertebesine ulaşamazsınız.BununlaberaberherneinfakedersenizAllahmutlakaonubilir.”{Âl-iİmranSûresi,3/92}

ى ه قد صو او أ من “MalınıAllahyolundaharcayıpO’nasaygı duyarak haramdan sakınan, o en güzel kelimeyi (kelime-i tevhidi) tasdik edenkimseyiBizdeenkolayyolamuvaffakederiz.”{LeylSûresi,92/5-7}

ا ر و ءا إ ى ه و يا ا و

ف لو “Ama Allah’a karşı gelmekten çok sakınan ve gönlünü arındırmak içinAllahyolundamalharcayanisecehennemateşindenuzaktutulur.O,verdiğinikendisineyapılan bir iyiliğin karşılığı olarak vermez. Verdiğinden ötürü hiç kimseden mükâfatbeklemez.SadecevesadeceYüceRabbinirazıetmekister.Kendisideötedünyadaelbethoşnutolur.”{LeylSûresi,92/17-21}

و ءاا و ت نإو

ف تا او نإ ن او “Allahrızasıiçinyaptığınızmaddiyardımlarınızıaçıkçaverirsenizne

güzel! Ama bu hayırlarınızı saklı tutar ve muhtaçlara ulaştırırsanız, bu sizin için dahahayırlıolur.VeAllahbusebeplebirkısımgünahlarınızıaffeder.Allah,yaptığınızbütünşeylerdenhaberdardır.”{BakaraSûresi,2/271}

إ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

د ا [297]

« و ا ها رو ، ا ا ها ر : ا

Abdullah b. Mes’ûd radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“İkikimseyehasette(gıptada)zararyoktur:KendisinebahşedilenservetiAllahyolundainfakedenimkânsahibiveAllah’ınlutfettiğiilimvehikmetleamelediponubaşkalarınaöğretenkimse.”[Buhari,İlm15,Zekât5,Ahkâm3;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn268]

ها ر : ا إ :» ل و ا ا ا ر

ا [298]« را ءاو ا ءا ا ها رو .را ءاو ا ءا م ، ناا ا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İki kimseye hasette (gıptada) zarar yoktur: Biri, Allah’ın kendisine bir nimet olarakbahşettiği Kur’ân’la gece gündüz meşgul olan; diğeri, Allah’ın lutfettiği serveti gecegündüzhayıryolundainfakedenkimsedir.”[Buhari,Tevhîd45;Müslim,Salâtu’l-musafirîn266]

ÖlümüHepHatırlamak,NefsinAşırıArzularınıDizginlemek

ز ف ا دأو را حز ف ا م م كرأ ن ا إو تا ئاذ روا ع إ ا ةا ا و “Hercanlıölümütadacaktır.Sizeyinsanlar,çalışmalarınızın

ücretiniancakkıyametgünütambirşekildealacaksınız.Ovakit,kimateştenuzaklaştırılıpcenneteyerleştirilirse,işteomuradınaermiştir.Yoksabudünyahayatı,aldatıcıvegeçicibirzevktenbaşkabirşeydeğildir.”{Âl-iİmranSûresi,3/185}

ن و ة ع نو أ ء اذ “Onlarınvadeleri (ecelleri)gelinceonune

biranönealabilir,nebirangeriyebırakabilirler.”{NahlSûresi,16/61} با او أ ا و ا ل ا مو ا و نأ ا ما ن أ

ن و ب أ لا ل ل “İmanedenlerinkalblerininAllah’ıanmasıveCenâb-ıHaktarafındaninenâyetlerihatırlayarakyumuşayıpsaygı iledirilmevakti gelmedi mi? Sakın onlar, daha önce kitap verilen ümmetler gibi olmasınlar. Zirakitabı tanımalarınınüzerindenkendilerinceuzunzamangeçmesisebebiyle,onlardaülfetvekanıksamameydanagelmiş,neticedekalblerikatılaşmıştı.Hattaonlarınçoğubüsbütünyoldançıkmışlardır.”{HadîdSûresi,57/16}

نو لا و ذ و ، ا ذ دو أ و اأ م اا ذ لا أ ق ر ق أ إ ر خأ بر ل ف تا أ نأ من زر اأو

ن ا و أ ء اذ إ ا و ا ن كأو “Eyimanedenler!Nemallarınız,neevlatlarınızsiziAllah’ızikretmektenalıkoymasın!Bilinkiböyleyapanlar,enbüyükkaybauğrarlar.Sizdenbirinizeölümgelipçatmadanönce,sizenasipettiğimizimkânlardan harcayın. Ölüm gelip çatınca: ‘Ya Rabbi, az mühlet ver bana, bak nasılhayırlar yapacağım, tam takva ehlinden olacağım’ diyecek olsa da, Allah vadesi gelenhiçbir kimsenin ecelini ertelemez. Allah yaptığınız her şeyden haberdardır.” {MünâfikûnSûresi,63/9-11}

إ عأ نرا بر ل تا د حأ ء اذإ نو م إ خز ارو oişteçatınca,gelipölümbirineedenlerdeninkârÂhireti“وzaman:YaRabbi, ne olur beni dünyaya geri gönderin, ta ki zayi ettiğimömrümü telafiedip iyi işler yapayım, der.Hayır, hayır!Bu onun söylediğimanasız bir sözdür.Çünküdünyadan ayrılanların önünde, artık, diriltilecekleri güne kadar bir berzah vardır (geridönemezler).”{Mü’minûnSûresi,23/99}

ء ءيا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [299]« ل ث :» اور و .يرا ا « ه وو إ

.و يو إ ذ ل و ا ا لر ت : ا ل

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Vasiyet edilebilecek değerde bir mal varlığı bulunan müslümanın, yazılı vasiyetbırakmadaniki-yahutüçgece-geçirmesidoğruolmaz.”[Buhari,Vesâyâ1;Müslim,Vasıyye1]

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:“Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellembutavsiyesiniişiteliyanımdayazılıvasiyetimolmadanbirtekgecebilegeçirmedim.”

« تاا مذ ذ اوأ :» و ا ا لر ا ر

ة أ [300]تا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Lezzetleritahripedipacılaştıranölümüçokhatırlayın!”[Tirmizi,Zühd4]

KabirZiyareti

را ةرز :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة [301]« ا

ة ر را رو نأ دارأ » اور و « وروBüreyderadıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bensizekabirziyaretiniyasaklamıştım;fakatartıkonlarıziyaretedebilirsiniz.”[Müslim,Cenâiz106]

Diğer rivayette ise şöyle buyurmuştur: “Kabirleri ziyaret etmek isteyen etsin; çünkükabirziyareti,(dünyabağınıkırar)bizeâhiretihatırlatır.”[Tirmizi,Cenâiz60;EbûDavud,Cenâiz77]

ÖlümünTemenniEdilipEdilmeyeceğiHakkında

إ تا أ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [302]« إو داد

إو ا ت اذإ إ ، نأ ع و تا أ » اور و«. ا إ ه ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Hiçbiriniz ölmeyi temenni etmesin! Zira ölmeyi temenni eden kişi muhsin ise,(yaşayarak)belkihayırve ihsanlarınıdahadaartırır.Şayetgünahkârbiriyse, tövbeediprızadairesinegirmeihtimalivardır.”[Buhari,Temennî6;Müslim,Zikr10]

Müslim’in kaydettiği diğer rivayette şöyle buyrulmuştur: “Hiçbiriniz ölmeyi temennietmesin!Eceligelmedenöncedeöleyimdiyeduaetmesin!Zira insanölünceameli sonbulurvebirdahaiyilikyapmafırsatıbulamaz.Mümininömrününuzunolması,onunhayırvehasenatınıartırmasınavesiledir.”[Müslim,Zikr13]

تا أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [303]« ا ةا اذإ و ا ةا أ ا : ن ن ، أEnesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizden hiç bir kimse, maruz kaldığı bir zarar sebebiyle ölümü temenni etmesin.Mutlaka bunu yapma mecburiyetini hissederse, bari şöyle desin: Rabbim, yaşamamhakkımdahayırlıiseyaşat,ölümümhayırlıisecanımıal!”[Buhari,Merdâ19;Deavât30;Müslim,Zikr10]

GünahtanveŞüpheliŞeylerdenSakınmak,GünahaGötürebileceğiEndişesiyleŞüpheliŞeyleriTerketmek

ا و هو تو “Siz bu iftira etme işini basit, önemsiz bir şey

sanıyordunuz.Hâlbukio,Allah’ınnazarındapekbüyükbirvebaldir.”{NûrSûresi,24/15}

دا ص ر نإ “DoğrusuRabbinhepgözetlemededir.”{FecrSûresi,89/14}

نإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

نا [304] أا ، تا ا ، سا ت و ماا نإو لا

نإو أ ، نأ ا ل ا ، ماا و ، تا و و ، و

اذإو ، ا اذإ ا نإو أ ، ر ا نإو أ ، « ا و

أ : ا ت

Numan İbn Beşir radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Helal debellidir haramda; ancakbu ikisinin arasında, ikisinedebenzeyenbir kısımşüpheli şeyler vardır ki, insanların çoğu bunları bilemez, ayırt edemez. Bu şüphelişeylerdensakınaninsandinini,ırzınıvehaysiyetinikorumuşolur;şüphelialandadolaşankimseisebirkorununkenarındahayvanlarınıotlatançobangibidir.Korukenarındakoyungüdençobanınkoyunlarınınherankoruyadalmasımuhtemelolduğugibi,odaherzamanharama girme ihtimaliyle karşı karşıyadır. Biliniz ki, her melikin bir korusu vardır;Allah’ın korusu da haramlardır. Şu da bilinmelidir ki, insan bedeninde bir et parçasıvardır; o sıhhatli olunca beden de sıhhatli olur, o bozulunca beden de bozulur. İşte o,kalbdir!”[Buhari,İman39;Müslim,Musâkât107]

او ا ا :» ل و ا ا ا ر

ن ساا [305]« سا

نأ و ك NevvâsİbnSem’ân radıyallahuanhdemiştirki:NebilerServeri sallallahualeyhive sellem şöylebuyurdu:

“İyilik, güzel ahlâk demektir. Günah ise kalbinde ızdırap ve sıkıntı hâsıl eden veinsanlarınmuttaliolmasındançekindiğinşeydir.”[Müslim,Birr14]

ل :» ل و ا ا لر أ : ل ا ر

او [306]

ك او ، ا إ ناو ا إ

ا ا ، ا :» ل . : »؟ ا « كأو سا كأ نإو را ددو ا

VâbisaİbnMa’bedradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem huzuruna vardığımda bana, “Yoksa iyiliğin neolduğunu sormaya mı geldin?” diye iltifat buyurdu. Ben, “Evet” deyince bana şöyletavsiyebuyurdu:“Fetvayıkalbinesor!İyilik,vicdanıntasvipedipkalbinmutmainolduğuşeydir.Günah (veya kötülük) ise vicdanda sıkıntı ve tereddüt hâsıl eden şeydir.Her nekadar insanlar sana fetva verseler ve tasvip etseler bile bu böyledir (sen kalbine vevicdanınadanış;şüphelişeyleriterket)!”[AhmedİbnHanbel,Müsned,IV,227-228;Dârimî,Buyû’2]

: و ا ا لر ل ا ر

أ ا [307]« ر باو ، ا ق ن ، إ عد »

HasanİbnAliİbnEbîTâlibradıyallahuanhumâdemiştirki:“DedemResûlullah’tansallallahualeyhivesellemşunasihatiezberledim:

“İçinde kuşku uyaran şeyleri bırak (kuşkusuz bir iklimde yaşa). (Bil ki) Doğrulukinsanıniçindeitminan(oturaklaşma)hâsıleder.Yalanagelince;oşüphevetereddüthâsıledenşeydir(burkuntudur,bulantıdır).”[Tirmizi,Kıyamet60]

جاا ج م ا ر ا ن : ، ا ر

[308]ل ؟ ا ير : ما ل ، أ ، ء ء ، ا أ نو

، ، أ إ ا أ و ا ن : ل ؟ و : أ. ء ء ه أ د ، أ يا ا

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Hz. Ebûbekir es-Sıddık’ın radıyallahu anh çalışan bir hizmetçisi vardı ki kazancının birmiktarınıgetiripkendisineverir,odabundanyerdi.Yinebirgünbuhizmetçi,kazandığıparailealmışolduğubiryiyeceğigetiripHz.Ebûbekir’evermişodayemişti.AkabindeHz.Ebûbekir’e:“Yediğinşeyinneolduğunubiliyormusun?”diyesoruncaHz.Ebûbekirradıyallahu anh: “Neymiş ki o?” dedi.Hizmetçi: “Cahiliye devrinde anlamadığımhalde birşahsınfalınabakmışveadamıkandırmıştım.Derkenonunlakarşılaştık.Adamoyaptığımişekarşılıkbanabuyediğinşeyiverdi.”dedi.

Hz. Ebûbekir radıyallahu anh bunu duyar duymaz parmağını ağzına sokarak yediklerininhepsiniistifraetti.[Buhari,Menâkıbu’l-Ensar26]

ا » و ا ا لر ل : ل ا ر

يا ةو [309]« س ار س ع ا ن نأ

AtıyyeİbnUrvees-Sa’dîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kul, sakıncalı şeylere girme endişesiyle bir kısım sakıncası olmayan şeyleri de terketmedikçe,gerçektakvayaulaşamaz.”[Tirmizi,Kıyamet19]

Fitne,FesatveGünahOrtamındanUzakDurmak,ŞüpheliŞeylerdenKaçınmak

إ ا إ او “O halde Allah’a kaçın, çabuk Allah’ın himayesinesığının.ZirabenO’nuntarafından,siziuyarmakiçingönderilenaşikârbirelçiyim.”{ZâriyâtSûresi,51/50}

ا نإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

صو أ [310]« ا ا ا ا

Sa’d İbn EbîVakkas radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Allah,takvaileserfiraz,masivadanmüstağni(gönlüzengin)vegizlienginlikleriolupgösteriştenuzak(ibadetveinfakeden)kulusever.”[Müslim,Zühd11]

ن نأ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

يرا أ [311]« ا ا او لا ا ل

EbûSaîdel-Hudrîradıyallahuanhdemiştirki:EfendimizMuhammedMustafasallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:

“Pekyakındamüslümanındiyanetinifitnevefesattankorumakuğrunasahipolacağıenhayırlımal,yaylalaravemeralaraçekilipotlattığıkoyunlarıolacaktır.”[Buhari,İman12,Fiten14]

ر سا ش :» و ا ا ا ر

ة أ [312]، تا وأ ا

ر وأ ،

، ا ن

ةا و ةا ، دوا ه داو وأ ، ا ه سأر ر وأ

« إ سا ا ر و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“En hayırlı (bereketli) hayata sahip olan iki bahtiyardan biri; atının dizgininden tutup(her an kendini hizmete hazır hisseden),Allah yolunda her cihat veya hizmet çağrısınakulak veren, şehitliği kovalayarak atının sırtında uçarcasına veya ölümün kol gezdiğiyerlere dalarcasına koşuşturan zattır.Diğeri ise, bir yaylada yahut bir vadinin ortasındakuzularınıotlatan,namazınıtadil-ierkânüzerekılan,zekâtıveren,yakîn(ölüm)kendisinegelinceye kadar Rabbine ibadet eden ve insanların hep hayrına ve iyiliğine çalışanşahıstır.”[Müslim,İmâret125]

MüminlereKarşıTevazuveMahviyetSahibiOlmakا من ا ا او “Sana tabiolanmüminlerekolkanatger!”{Şuarâ

Sûresi,26/215}

ةأ ما ذ أ و م ا ف د عن من اا ا أ لا “Ey iman edenler! Sizden kim dininden dönerse bilsin ki, Allah onların

yerine öyle bir topluluk getirir ki, Allah onları sever, onlar da Allah’ı severler. Onlar,müminlerekarşıalçakgönüllü,kâfirlerekarşıonurluvezorludurlar.”{MaideSûresi,5/54}

أ ا ع أ نإ او فر و و أو ذ إ سا أ

“Eyinsanlar!Sizibirerkeklebirkadındanyarattık.Birbirinizitanıyıpsahipçıkmanıziçinmilletlere,sülâlelereayırdık.Şunuunutmayınki,Allah’ınnazarındaendeğerli,enüstünolanınız, takvada (Allah’ı sayıp haramlardan sakınmada) en ileri olandır.” {Hucurât Sûresi,49/13}

ا أ م أ ا ف “Kendinizi temize çıkarmayın, övünüp durmayın.Çünkü kimin Allah’ı daha çok sayıp O’na karşı gelmekten sakındığını O pekâlâbilmektedir.”{NecmSûresi,53/32}

نأ إ وأ ا نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ر ض [313]

« أ أ

و ، أ أ اا

IyâzİbnHımârradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah bana: O kadar mütevazi olmalısınız (ve kendinizi öyle sıfırlamalısınız) ki,neticedekimsekimseyeböbürlenmeyipzulmetmezkıvamagelebilmelidir,diyebildirdi.”[Müslim,Cennet64]

، ل :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [314]« ا ر إ أ ا و ، ا إ ا ا داز و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Malıtasadduketmek,ondanbirşeyeksiltmez.Başkalarınıbağışlayanbirkulunşerefveizzetini Allah daha da artırır. Yüzü yerde olup mütevazi davrananı Allah yükselttikçeyükseltir.”[Müslim,Birr69]

« ا ر إ ا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [315]« را رأ :» ل ؟ أو : أ ل

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’ın elçi olarak gönderdiği her bir peygamber mutlaka koyun güderek çobanlıkyapmıştır.”

Ashab-ıKiram: “Senin de güttüğün oldumu eyAllah’ınResûlü?” diye sorduklarındaResûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki: “Evet, ben deMekkelilerin koyunlarını

Karârît2mevkiindegütmüştüm.”[Buhari,İcâre2,Enbiyâ29]

عارذ وأ عا إ د : ل و ا ا ا ر

ة أ [316]« عا وأ عارذ إ يأ و .

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Ben,isterpaçaisterküreketi(but)olsundavetedildiğimdeayırtetmez,mutlakaicabetederim.Banaisterküreketi(but)istersepaçaikram(hediye)edilsingeriçevirmez,kabulederim.”[Buhari,Hibe2;Müslim,Nikâh104]

İzah:HadisteEfendimizinpaça ile kürek kemiği (but) örneklerini vermesimânidardır.Araplar“Köleyepaçaverince,sendenküreketi(but)ister”derler.Onlarbusözleküreketi (but) yemeğinin çok makbul, paçanın ise değersiz bir yemek olduğunu anlatmakisterler.AyrıcaEfendimizküreketi(but)yemeyiseverlerdi.HadisteverilmekistenenmesajResûl-i Ekrem’in yemekler arasında seçme yapmadığı ister fakir sofrası ister zenginsofrasıolsungeriçevirmediğihususudur.

د وأ ءا و ا ا لر : ل ا ر

أ [317]و

ا ا ا ذ ، د اأ ء ، « و إ ا ء نأ ا :» ل

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem devesi Adbâ’yı rakipleri geçemez veya geridebırakamazdı. Genç devesine binmiş bir bedevi çıkageldi ve yarışta Adbâ’yı geçti.Adbâ’nın yarışı kaybetmesi müslümanların ağırına gitti. Bu durumu öğrenen Hz.Peygambersallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:“Dünyadayükselen(zirveyeçıkan)birşeyi(oradan)indirmek,Allah’ınâdet-isübhânîsidir.”[Buhari,Cihâd59,Rikak38]2Karârîtkelimesi,“bellibirücretkarşılığında”anlamınadagelmektedir.

KibirveUcub(BüyüklükTaslamakveKendiniBeğenmek)ر م ضرا 17/37}Sûresi,{İsrâyürüme!”kibirlikibirliYeryüzünde“و

رو ل ي ا نإ ضر ا و س ل ك و “Kibirlidavranarakinsanlarayüzünüdönme,yerdeçalımlıçalımlıyürüme!ÇünküAllah,kibirlekasılan,kendinibeğenmiş,övünüpdurankimseleriaslasevmez.”{LokmanSûresi,31/18}

ة لا وأ ءو نإ ا م زا ه تاو ف م نا ك نور نإا ه ا نإ ح ل ذإ “(Yoldan sapanlardan biri olan) Karun da

Musa’nınümmetindenoluponlarakarşıböbürlenerekzulmetmişti.Onahazinelerdolusuöylebir servetvermiştikki,ohazinelerinanahtarlarınıbilegüçlükuvvetlibirbölükzortaşırdı. Halkı ona ‘Servetine güvenip şımarma, böbürlenme! Zira Allah böbürlenenlerisevmez!’demişti…”

او اد ا لو ضرا او نو ل اة لا راا “Âhiret

diyarına gelince, biz orayı dünyada büyüklük taslamayanlara, fesatçılık ve bozgunculukpeşinde olmayanlara veririz. Hayırlı akıbet, günahlardan sakınanlarındır.” {Kasas Sûresi,28/83}

ن ا :» ل و ا ا ا ر

د ا [318]

ا نإ :» ل و ن نأ ا نإ : ر ل « ةرذ ل

« سا و ا ا ، لا

AbdullahİbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem “Kalbinde zerre miktar kibir bulunan kişicennetegiremez.”buyurdular.Birşahısarayagirerek“Amainsanelbiseveayakkabısınıngüzel olmasını arzu eder, ne buyurursunuz?” deyince, Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemmeseleyişöyle izahbuyurdular:“AllahCemîldir (güzeldir,bütüngüzellikleriyaratandır)dolayısıyla da güzelliği sever. Kibir ise hakkı reddetmek ve insanları hor görmektir.”[Müslim,İman147]

أ أ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

و ر [319]« ظا ؟ را

Hârise İbn Vehb radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Size kimlerin cehennemlik olduğunu haber vereyim mi? Onlar, katı yürekli, zorba,kaba,cimrivebüyüklüktaslayankibirliinsanlardır.”[Buhari,Eyman9,Tefsîrusûre68/1,Edeb61;Müslim,Cennet47]

İzah:Utul;hakkakarşıönyargılı,karşısındakininfikrinehayathakkıtanımayanveyokyeredüşmanlıkgüden,katı,kabavezorbakimseanlamındadır.

Cevvâz; kendisi sürekli mal biriktirdiği ve her fırsatta bir şeyler yiyip içtiği halde,muhtaç kimselere karşı taş yürekli,merhametsiz, hayır yapmaktan iğrenen, yürürken deheryanındankibirdökülenkabavehoyratcimridemektir.

Müstekbir;ululuktaslayıphakkıkabuletmeyen, insanlarıhorgören,kendinibeğenmişkibirlikimsedemektir.

ا م ا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [320]« و با و ناز : أ با و إ و و

Ebû Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdular:

“Üçsınıfinsanvarki,kıyametgünündeAllahonlarlanekonuşur,netezkiyeedernederahmetnazarıylabakar.Bütünbunlardanöte,onlara fecibir azapdavardır:Buüç sınıfinsan;ihtiyarzinakâr,yalancımelikvekibirlifakirdir.”[Müslim,İman172]

، يرازإ ا : و ا ل :» و ا ا ا ر

ة أ [321]« او ز ، ادر او

ء

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“AzizveCelilolanAllahbuyurduki:İzzetveazametbenimizârım,kibriyâdaridâmdır(bunlarbanahasikisıfattır).Kimbuikisıfatımdanbirisinibenimlepaylaşmayakalkışırsaonuazabaçarptırırım.”[Müslim,Birr136]

İzah:Hadisteki“Azamet”Allah’ınbüyüklüğü,ululuğu,yüceliğidemektir.“Kibriya”isemahlûkat tarafından bilinsin veya bilinmesin Allah’ın zatına ait yüceliktir. AzametekalkanlarvekibregirenlerCenâb-ıHakk’lamünazaayagirmişolurlar.

ر :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [322]« ا م إ ضرا ا ذإ ،

ل أر EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Birzamanhodbinvemağrurbiradam,elbisesinigiymiş,saçınıtaramışbirhaldekurulakurula yürümekteydi. Birden Allah onu yerin dibine geçiriverdi de o kıyamete kadarçırpınıpdurmaktafakatyerindibiniboylayıpbatmayadevametmektedir.”[Buhari,Enbiyâ54,Libas5;Müslim,Libas49]

GüzelAhlak

ق إو “Herhâlde Sen, ahlâkın -Kur’ân buudlu, ulûhiyet eksenli olmasıitibarıyla-ihâtasıimkansız,idrâkinâkabilenyücesiüzeresin.”{KalemSûresi,68/4}

سا او لا او “Omüttakiler,kızdıklarındaöfkeleriniyutar,insanlarınkusurlarınıaffederler.”{Âl-iİmranSûresi,3/134}

ا ا لر أ ا و د : ل ا ر

أ [323]ا ا لر و ، و

ا ا لر أ ار و ، و أ : أ ء و ؟

ء ل و ، فأ : ل و ؟ ا

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Ben,Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellemellerindendahayumuşaknebiratlasanedebiripeğe dokundum.O’nunkokusundandaha hoş bir rayiha koklamadım.Resûl-iEkrem’etamonsenehizmetettim.Banabirdefaolsun“öf!”dahidemedi.Yaptığımbiriştenötürü“Neden yaptın?”, yapmadığım bir işten ötürü de “Şunu yapmalı değil miydin!” diyekızmasıvakideğildir.[Buhari,Menâkıb23;Müslim,Fedâil82]

نا أ ء :» ل و ا ا نأ : ا ر

ءادرا أ [324]« ا

ي ا ا نإو .ا ا م ا

Ebu’d-Derdâradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kıyametgünümümininterazisindegüzelahlâktandahaağırbirşeybulunmaz(Onaençoksevapkazandıranşeyahlâk-ıhasenesiolacaktır).AllahTeâlâ,bütünüyleçirkefvekötüdavranışlarsergileyen;çirkinvepesşeyleriağzındandüşürmeyenkimsedennefreteder.”[Tirmizi,Birr61]

كر ا نإ :» ل و ا ا لر ا ر

[325]« ا ا رد

Hz.Âişe radıyallahu anhâ demiştir ki:Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyururkenişittim:

“Mümin,güzelahlâkısayesindegündüzlerinioruçla,gecelerinidenamazlageçirenâbidkimselerinmertebesineulaşır.”[EbûDavud,Edeb7]

ز أ :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ا

أ أ [326]

، ز ن نإو با ك ا و و ، ن نإو ا

ءا ك ا ر« ا أ و

EbûÜmâme el-Bâhilî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Münakaşavecidalden-haklıdahiolsa-uzakdurankimseyecennetinkıyısındabirköşkverileceğine kefil benim. Şakacıktan dahi olsa yalan söylemeyen kimseye cennetinmerkezindebirkasırtahsisedileceğinekefilbenim.Güzelahlâksahibiinsanadacennetinzirvesindebirköşkverileceğinekefilbenim.”[EbûDavud,Edeb7]

إ أ نإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [327]

نورا ا م أو إ أ نإو ، أ أ ا م أو: ل نا « او ن نورا » ا لر ا « .ناو او ن

ا نو

Câbir İbnAbdullah radıyallahu anhumâdemiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Doğrusu içinizde en çok sevdiğim ve kıyamet günü meclisime en yakın olacakkimseler, ahlâkı en güzel olanlarınızdır. Bana en sevimsiz gelen ve kıyamet günündebenden en uzak olacaklarınız ise (tekellüfe girerek lafı uzatıp) gevezelik yapanlar, (negüzelkonuşuyordesinlerdiyeriyakârane)avurdunuşişireşişirekonuşanlarve(bilgiçliktaslamakvemuhataplarınıezmekiçin)kibirlikibirlilügatparalayanlardır.”[Tirmizi,Birr71]

İzah:Ashab,PeygamberEfendimiz’inençoknefretettiğivekıyametgünündeO’naenuzakolacak kimselerdenüçüncügrubun kimolduğunu sormuş,AllahResûlü de onlarınkibirlilerolduğunuifadeetmiştir.

YumuşakHuylu,AğırbaşlıveMüsamahalıOlmakا ض أو ف ر مأو ا “Senafvemüsamahayolunutut,iyiliğiemret,

cahillerealdırışetme.”{A’râfSûresi,7/199}

ا ح ا “Müsamahailetatlılıkladavran.”{HicrSûresi,15/85}

ه ا نأ ن ت أ او او “Faziletveimkânsahipleri,müminleriaffedipmüsamaha göstersinler. Siz deAllah’ın sizi affedipmüsamaha göstermesini arzu etmezmisiniz?”{NûrSûresi,24/22}

رأ لا م ذ نإ و ن و “Her kim dişini sıkarak sabreder ve kusurlarıaffederse işte onun bu hareketi, ancak büyüklere yaraşan örnek davranışlardandır.” {ŞûrâSûresi,42/43}

لا او سا عن او ا او “(Müminler)kızdıklarındaöfkeleriniyutar, insanların kusurlarını affederler.Allah da böyle iyi davrananları sever.” {Âl-i İmranSûresi,3/134}

و . ي لو ةوا و ي ا اذ أ

دا ، ة ا و ا ي وذ إ و او ا إ ا “İyilikle kötülük bir olmaz.O halde sen

kötülüğüengüzeltarzdauzaklaştırmayabak.Birdebakarsınkiseninlekendisiarasındadüşmanlıkolankişi candan, sıcakbirdostoluvermiş!Amakötülüğekarşı iyilikhasleti,ancaksabredenlerinkârıdır,fazilettenyananasibibololanlarınkârıdır.”{FussıletSûresi,41/34-35}

نإ :» ا

و ا ا لر ل : ل ا ر

س ا [328]« ةاو ا : ا

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

ResûlullahsallallahualeyhivesellemAbdulkaysoğullarındanEşecadındakişahsaşöyleiltifatbuyurdu: “SendeAllah’ın sevdiği iki güzel haslet vardır; biri hilim (efendilik, yumuşakhuyluluk), diğeri teenni (acele etmeme, başını sonunu düşünerek sabırlı, temkinli veihtiyatlıolma)dir.”[Müslim,İman25]

، ا ر ا نإ :» ل و ا ا نأ : ا ر

[329]« ها و ا ا و

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah,rıfk(lütuf,ihsanvemüsamaha)sahibidirverıfkilehareketedilmesindenhoşnutolur. O, zorluk çıkaranlara ve başkalarına vermediği muvaffakiyeti rıfk ile muameleedenlereverir.”[Buhari,Edeb35;Müslim,Birr77]

إ ء ن ا نإ :» ل و ا ا نأ : ا ر

[330]

« إ ء ع و ، ازHz. Âişe radıyallahu anhâ demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Rıfk (ağırbaşlı, lütufkârvemüsamahakârolmak)öylebirhaslettirki,bulunduğuşeyigüzelleştirir,bulunmadığışeyideçirkinleştirir.”[Müslim,Birr78]

ا ل ا إ

سا م ا اأ ل : ل ا ر ة أ [331]

ا و ، ء ذ وأ ء ارأو هد : و ا

« EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Bir bedevi Mescid-i Nebevî’de küçük abdestini bozmuştu. Sahabiler onu azarlamayakalkışıncaResûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellemonlaramâni oldu ve: “Bırakın, ilişmeyinona!Abdest bozduğu yere bir kova dolusu su dökerek orayı temizleyin. Zira siz ancakişleri kolaylaştırmak için gönderilmiş (örnek) bir topluluksunuz, yoksa zorluk çıkarmakiçindeğil.”dedi.[Buhari,Vudû’58,Edeb80]

نا ا نإ :» ل و ا ا لر ا ر

سوأ دا [332]« ذ حو أ و

ا ا ذ اذإو ا ا اذ ء

ŞeddâdİbnEvsradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah, her şeye karşı ihsanı kabul etmiştir; öyle ise öldürürken (ölümü hak etmişkimseleri)ihsantutkusuileöldürün!(Birhayvanı)boğazlarkenihsanhissiileboğazlayın(yani)bıçağınızıiyibileyinvekeseceğinizhayvanınızırahatettirin!”[Müslim,Sayd57]

أ إ أ و ا ا لر : ا ر

[333] و

ا ا لر ا و . سا أ ن إ ن ن ، إ أ.

، ا نأ إ ء

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

“Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem iki şeyden birini yapma hususunda muhayyerbırakıldığı zaman, günaholmadıkça ümmeti içinmutlaka en kolay olan hususu seçerdi.Eğer o şey günah ise ondan en uzak duran kişi kendisi olurdu. Allah’ın haram kıldığışeyler irtikab edilmediği sürece şahsî intikam peşine düşmemiş; Allah’ın yasağıçiğnenmişse Hakk’ın hatırı için haddi aşanlara hak ettikleri cezayı mutlaka vermiştir.”[Buhari,Edeb80,Hudûd10;Müslim,Fedâil77]

HatalarıBağışlamakveCahillereUymamak

أ ن م أ : و ا أ ا ر

[334]

ا ذإ ، ا

م أ نو :» ل ؟ أ من أو إ أ و م أو تدرأ إ

ل ا

ا نإ : ل اد ما اذ ت أ أ اذ أر ا

اد ه لا إ و اودر و ل ر و لا أو ل ا نإ : ل لا :» و

ا ا ل « ا أ نإ : ك إ« ك هو ا أ ا ج نأ رأ

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûlullah’asallallahualeyhivesellem,UhudSavaşındandahaçetinbirgüngördünmü?diyesordum.Buyurduki:“Evet,seninkavmindençekmediğimcefagörmediğimezakalmadı.EnağırıdaonlarınbanaAkabegünüyaptıklarıdır.TaifliAbdukulâloğluİbnAbduyâlîl’ekendimitakdimedipbanayardımcıolmalarınıricaettiğimzamanisteğimikabuletmemişve reddetmişlerdi. Ben de mahzun bir şekilde Mekke’ye geri dönüyordum. AncakKarnusseâlibmevkiinevarıncakendimegelmeyebaşladım.Başımısemayadoğrukaldırıpbaktığımda,birbulutunbenigölgelediğini farkettim.Dikkatlibir şekildebakınca,birdenegöreyimbulutuniçindeCebrailaleyhisselâmvar.Banaşöyleseslendi:“HerşeyiişitenvebilenAllah,kavmininsanasöylediklerinivesanaettikleriçirkinişleri işittivegördüde,onlarhakkındadilediğinikendisineemredesindiyesanaDağlarMeleğinigönderdi.”Azsonrabumelekbana seslenip selamverdi.Sonrada: “EyMuhammed!Allah, kavmininsanasöylediklerini işitmiştir.Bendağlaranezaretedenmeleğim.Rabbin,dilediğinibanaemredesindiyebenisanagönderdi.Şimdinedilersendile.Eğeronlarınüzerlerineikidağıkapamamı dilersen emret hemen kapayıvereyim!” dedi. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembuyurdu ki: “Hayır! Ben onların helak olmalarını değil; bilakis, Allah’ın, onlarınnesillerinden,yalnızAllah’aibadetedecek,O’nahiçbirşeyiortakkoşmayacakmuvahhidkimselerçıkarmasınıümitederim.”[Buhari,Bed’u’l-halk7;Müslim,Cihâd111]

ا د و

و ا ا لر أ : ل ا ر

أ [335]

ا ا إ ت ، ة ة اد ه اأ رد ، ا

ك يا ا ل : ل ، ة ا ءاد تأ و و

.ء أ إ

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ileberaberyürüyordum.ÜzerindeNecrankumaşından

mamul, kenarları sert ve kalın bir giysi vardı. Derken bir bedevi Resûl-i Ekrem’earkasından yetişip hırkasını sertçe çekti. Boynuyla omzu arasına baktığımda, çekmeninşiddetindendolayıgiysininkenarınınO’nuntenindeizyaptığınıgördüm.Bedevibukabatavrıyla yetinmeyip “Ey Muhammed! Elinde bulunan Allah’a ait mallardan bana daverilmesini emretsene!” dedi. Resûl-i Ekrem (hiçbir şey olmamış gibi) bedeviye dönüpgüldüveonabirşeylerverilmesiniemretti.[Buhari,Edeb68;Müslim,Zekât128]

و ا ا لر إ أ : ل ا ر

د ا [336]ا

ا :» لو ، و ما و ، هد ، و ا تا ، ءا« ن

İbnMes’udradıyallahuanhdemiştirki:

“Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellem,peygamberlerden(Allah’ınsalâtveselâmıhepsininüzerinde olsun) birinden bahsedişi hâlâ gözümün önündedir. Kavmi onu dövüp kanlariçinde bıraktığı halde o bir taraftan yüzündeki kanı siliyor diğer taraftan da “Allahım,kavmimibağışla,çünküonlarhakikatibilmiyorlar!”diyordu.[Buhari,Enbiyâ54;Müslim,Cihâd104]

DiniHususlardaHassasiyetر ف ا ت و “ArtıkkimAllah’ınhürmetedilmesiniemrettiği

şeyleritazimedersebu,Rabbininnezdindekendisiiçinsırfhayırdır.”{HacSûresi,22/30}

اأ و ا اور نإ “EğersizAllah’a(Allah’ındinine)destekolursanız,Odasizeyardımedervesavaştaayaklarınızıkaydırmaz.”{MuhammedSûresi,47/7}

ا ا إ ر ء : ل ا ر

يرا و د أ [337]و

ا ا أر ، ن أ ا ة إ : ل ، و، سا مأ نإ سا أ : ل ، أ

« ا اذو او ا ارو ن

EbûMes’ûdUkbeİbnAmrel-Bedrîradıyallahuanhdemiştirki:

BirisiResûlullahEfendimizegelerek:“Filanşahıs imametegeçtiğindenamazıokadaruzunkıldırıyorki,buyüzdensabahnamazına(cemaate)gitmeyegeriduruyorum.”dedi.BunuduyanResûlullah’ınsallallahualeyhivesellemkatiyenogünkügibihiddetlibirkonuşmayaptığını görmedim. Buyurdu ki: “Ahali! İçinizde dinden nefret ettirip soğutan şahıslarvar! Hanginiz imamete geçerse (erkânından ve sünnetinden taviz vermeyecek şekilde)namazı hafif tutsun; zira arkadaki cemaat içinde yaşlısı, çoluk çocuğu ve işine gücünegidecekolanıvar.”[Buhari,Edeb75,Ahkâm13;Müslim,Salât182]

: ا ا وا ةأا ن أ نأ ا ر [338]

ا لر ز أ إ ءي : ا ؟ و

ا ا لر »؟ ا دو أ :» و

ا ا لر ل ، أ ، و ا

ق اذإو ، ه ا ق اذإ ا أ ا أ إ :» ل م

« نأ ا او ، ا اأ ا

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Mahzûmoğullarından hırsızlık yapmış bir kadının cezalandırılacak olmasıKureyşlilerisıkıntıya sokmuştu.Kadının affedilmesiniResûlullah’tan sallallahu aleyhi ve sellem kim talepedebilirdiyekendiaralarındakonuştular.NeticedebunuancakResûlullah’ınçoksevdiğiÜsâme İbn Zeyd söylemeye cesaret edebilir dediler. Üsâme gidip Resûlullah’a sallallahualeyhivesellemmeseleyiarzetti.Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemona:“CezasınıAllah’ıntakdirettiğibirhaddinuygulanmaması içinmiaracıoluyorsun?”diyerekhiddetlendiveakabinde kalkıp şu konuşmayı yaptı: “Sizden önceki milletleri tarih sahnesinden silensebep, içlerinden asil biri hırsızlık yaptığında dokunmamaları, zayıf ve hakkınıarayayamayacak biri bu suçu işlediğinde ise onu cezalandırmalarıydı. Vallahi,Muhammed’in kızı Fâtıma dahi hırsızlık suçunu işleseydi, (gözünün yaşına bakmaz)

mutlakaonundaelinikeserdim.”[Buhari,Hudûd11;Müslim,Hudûd8]

YöneticilerinYönettiğiKimselereYumuşakveİyiDavranması,AdilOlması

لا ا او “Sana tabiolanmüminlerekolkanatger!”{ŞuarâSûresi,26/215}

او او ءا و ا يذ ءإو نإ لاو ل أ ي ا نإ

نو “Allah adaleti, ihsanı, en güzel davranışı ve muhtaç oldukları şeyleri yakınlaravermeyiemreder.Hayâsızlığı,çirkinişleri,zulümvetecavüzüyasaklar.Düşünüptutasınızdiyesizeöğütverir.”{NahlSûresi,16/90}

ا ا نإ اأو “Hep âdil olun, çünkü Allah âdil davrananları sever.”{HucurâtSûresi,49/9}

عار :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ا [339]، ر لوو أ عار او ، ر لوو عار ما ، ر لو و، ر لوو

ه ل عار مداو ، ر وو وز ار ةأاو

« ر لوو عار وİbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her biriniz bir çobansınız ve elinizin altındakilerden sorumlusunuz: Devlet reisi birçobandır ve uhdesinde bulunanlardan sorumludur. Erkek, hane halkının çobanıdır veonlardan sorumludur. Kadın, kocasının evinin çobanıdır ve gözetimindeki şeylerdensorumludur.Hizmetçi, efendisininmalının çobanıdır ve elinin altındakilerdenmesuldür.Hâsılıhepinizçobansınızvehepinizraiyetinizdensorumlusunuz.”[Buhari,Vesâyâ9,Ahkâm1;Müslim,İmâre20]

:» ل و ا ا لر : ل ا ر

ر أ [340]« ا

ا م إ

ش و ت م ت ر ا

« ا ار :» اور و

إ و ا رأ أ :» اور و« ا

EbûYa’lâMa’kıl İbnYesâr radıyallahu anh demiştir ki:Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyururkenişittim:

“Allah’ınkendisineidareciliknasipettiğibirkul,idaresialtındakilerialdatmışbirhâldeâhiretegöçerse,Allahonucennettenmahrumbırakır.”[Buhari,Ahkâm8;Müslim,İmâre21]

Diğer rivayet şöyledir: “… idaresi altındaki insanlara sahip çıkıp onları korumazsa,cennetinkokusunubilealamaz.”[Buhari,Ahkâm8]

Birbaşkarivayetteise:“Müslümanlarınsorumluluğunuüzerinealıpdaonlariçinçalışıpdidinmeyen idareci,onlarlabirliktecennetegiremez.”buyurmuştur. [Müslim, İman 229, İmâre22]

ا :» ا ل و

ا ا لر : ا ر [341]

« ر أ أ و و أ أ و

Âişe validemiz radıyallahu anhâ demiştir ki: Benim şu hane-i saadetimde Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylederkenişittim:

“Allahım! Ümmetimin idaresini uhdesine alıp da onlara meşakkat ve sıkıntı verenidareciye Sen de sıkıntı ve darlık ver! Keza ümmetimin idaresini üstlenip de onlarayumuşakdavranan (kolaylık gösteren) kimselereSen refîk ol (kolaylık göster)!” [Müslim,İmâre19]

AdaletliDevletBaşkanıناو لا ب ا نإ “Allah adaleti, hatta adaletten de fazla olarak ihsanı …

emreder.”{NahlSûresi,16/90} ا ا نإ اأو “…hep âdil olun, çünküAllah âdil davrananları sever.”

{HucurâtSûresi,49/9}

نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

صا و ا [342]

« او و أو ن ا ر ا اAbdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Hükümlerinde adaleti esas alan, aile fertlerinin ve sorumlulukları uhdesine tevdiedilmişinsanlarınhukukunugözetenadilkişiler,Allahnezdinde,nurdankürsülerüzerinekurulacaklardır(âhiretteeldeedecekleridereceçokyüksekolacaktır).”[Müslim,İmâre18]

أ ر :» ل و

ا ا لر : ل ا ر ف [343]

و

ا أ راو ، نو نو و ااأ ، ، ةا اأ ، :» ل ؟ أ ، ا لر : ل « و و

« ةا Avf İbn Mâlik radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“İdarecilerinizin en hayırlısı, karşılıklı seviştiğiniz ve dualaştığınız kimselerdir.İdarecilerinizin en kötüsü de, sizin onlara onların da size buğzedip lanetleştiğinizkimselerdir.” Bunun üzerine biz dedik ki: “Ey Allah’ın Resûlü! Onlara itaat etmemeksuretiyle başkaldıralım mı?” Buyurdu ki: “İçinizde namazı ikame ettikleri müddetçe,hayır!İçinizdenamazıikameettiklerimüddetçe,hayır!”[Müslim,İmâre65]

Yöneticilereİtaat ا وأ و لا اأو ا اأ اا ا أ “Eyimanedenler!Allah’aitaat

edin.Resûlünevesizdenolanülülemredeitaatedin.”{NisâSûresi,4/59}

ا ا ءا :» ل و ا ا ا ر

ا [344]« و

أ اذ ،

نأ إ هو أ او

İbnÖmer radıyallahuanhumâdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Birmüslümana,Allah’aisyanetmevegünahişlemegibibirhusussözkonusuolmadığısürece,isterhoşlansınisterkerihgörsünherhâlükârdayöneticisineitaatetmekdüşer.Birgünah işlemesi veAllah’a isyan etmesi istendiğinde ise itaat etmesi sözkonusudeğildir.(ZiraHâlık’aisyanınsözkonusuolduğubiryerdemahlûkaitaatyoktur).”[Buhari,Ahkâm4,Cihâd108;Müslim,İmâre38]

او ا و ا ا لر اذإ : ا ر

ا [345]« ا :» ل

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Biz,Resûlullah’asallallahualeyhivesellem,kendisinidinleyipitaatetmeküzerebiatettiğimizzamanbize,“gücünüzyettiğinispette”kaydınıhatırlatırdı.[Buhari,Ahkâm43;Müslim,İmâre90]

ا ا لر : ل و

ا ا ا ر ا [346]

ت و ت و ، و ا م ا ا :» ل و«

İbn Ömer radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûl-i Ekrem’i sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Kimitaatedeceğinedairsözverdiğidevlet reisinekarşıgeçerlibirmazaretiolmadanbaşkaldırırsa, kıyamet günüAllah’ın huzuruna, tutunacağı hiçbir delil olmaksızın çıkar.İdarecisine itaatinibelirtenbiatınıyapmadanölenkişidecahiliyedevrindeölmüşkimsegibidir.”[Müslim,İmâre58]

ا نإو اأو اا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [347]« ز أر ن

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Üzerinize idareci olarak başı kuru üzüm gibi Habeşli (siyahî) bir köle dahi getirilsesözünüdinleyinveitaatedin.”[Buhari,Ahkâm4]

او ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [348]« ةأو و

و كو ك

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sanadüşenşey,darlıktavebollukta(isterzorunagitsin,isterkolayınagelsin),sevinçteve kederde (ister hoşuna gitsin, isterse gitmesin), haksız yere başkasının sana tercihedilmesigibibirdurumda,yaniherhalükârdaitaatetmektir.”[Müslim,İmâre35]

و ا ا لر : ل ا ر

و ا [349]

ا ا لر يد ىد ذإ ، ه و و

هء

ن إ إ :» ل و

ا ا لر إ . ةا ووأ

ه أ نإو رو أ ل نأ

ه : ا ل ا ءو ءو و رأو ء ا

و

ا و را ح نأ أ ه ه : ا ل ا ءو ،

ه إ و إ. نأ يا سا إ تو ا ماو و « ا ا ز ا ء ن عا نإ

. ةو ه

AbdullahİbnAmrradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemileberaberbirseferdeidik.Derkenbiryerdekonakladık.Kimimiz çadırını kuruyor, kimimiz ok atma talimi yapıyor, kimimiz de hayvanlarınbaşındabulunuyorduk.DerkenResûlullah’ınsallallahualeyhivesellemmüezzini“Haydinamaziçin toplanın!” diye nida etti. Biz de Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem huzurundatoplandık. Bize buyurdu ki: “Hakikat şu ki, benden önceki her peygamber, ümmetinihayırlıve iyigördüğüşeyleredavetetmiş,kötüveşergördüklerindendesakındırmıştır.Sizin de içinde bulunduğunuz şu ümmetin huzur ve sükûnu ilk nesillere müyesserolacaktır. Sonraki nesillerin başlarına birtakımbelalar ve ürpertenmusibetler gelecektir.Öylefitnelerçıkacakki,onlarınbirkısmıdiğerlerinerahmetokutacaktır.Yineöylefitnevefelâketçıkacakki,onaşahitolanmümin,‘İştebenibumahveder.’diyecektir.Sonrabirarafitnedağılıportalıksakinleşecektir.Ardındanöylemüthişbirfitneçıkacakki,mümin,‘Asılfitneiştebu,iştebu!’diyecektir.Cehennemdenırakolupcennetegirmeyigönüldenisteyen kimse,Allah’a ve âhiret gününe iman etmiş olarakRabbine kavuşmaya baksın!Kendine yapılmasından hoşlandığı muameleyi o da başkalarına yapsın! Bir devletbaşkanınabiatedipelinitutanveonayürektenbağlanankişi,elindengeldiğinceonaitaatetsin! Eğer bir başkası başkaldırıp idareyi ele geçirmeye yeltenirse, derhal boynunuvurun!”[Müslim,İmâre46]

، ا عأ أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [350]

« ا و ، أ ا و ، ا وEbûHureyre radıyallahu anh demiştir ki:Nebiler Serveri Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdular:

“Bana itaat eden Allah’a itaat etmiş; bana karşı gelen de Allah’a karşı gelmiş olur.Devlet reisine itaat eden bana itaat etmiş, ona karşı gelen de bana karşı gelmiş olur.”[Buhari,Ahkâm1;Müslim,İmâre32]

هأ ه :» ل و ا ا لر نأ ا ر

س ا [351]« ت

ا نا ج İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Devlet başkanının yaptığı bir şeyi hoş görmeyen buna sabretsin! Zira kim devletotoritesineitaattenbirkarışuzaklaşırsa,Cahiliyedevrindeölmüşgibiolur.”[Buhari,Fiten2;Müslim,İmâre56]

YöneticiliğeTalipOlmamak,VazifeVerilmedenVazifeİstememek

ا ل أ ما ك نإ ل أ ا ا لو

ع إ ضرا ا “Hükümdar,onu(Hz.Yusuf’u)yanımagetirin,özeldanışmanedineyim.” dedi. Onunla konuştuktan sonra da “Sen artık bundan böyle, nezdimizdeyüksekbirmakamsahibi,tamitimatedilenbirmüsteşarsın.”dedi.Yusufaleyhisselâmşöylemukabeledebulundu:“Beniülkeninhazineişlerindensorumlubakanolarakgörevlendir;çünkübenmallarıiyikorur,işletmeveyönetimiiyibilirim.”dedi.{YusufSûresi,12/54–55}

لاو اد و ضرأ لا ا نو ن ا

ة راا “Amaâhiretdiyarına gelince, biz orayı dünyada büyüklük taslamayanlara, fesatçılık ve bozgunculukpeşinde olmayanlara veririz. Hayırlı akıbet, günahlardan sakınanlarındır.” {Kasas Sûresi,28/83}

:» و ا ا لر

ل : ل ا ر ة ا

[352]

أ نإو أ أ نإ ، ةرا ل : ة ا« و يا ت ا أ اذإو ، إ و

AbdurrahmanİbnSemuraradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellembanaşöylebuyurdu:

“EyAbdurrahman!İdareciliğetalipolma!Zirasentalipolmadanböylebirvazifesanaverilirse,oişteilâhîyardımgörürsün.Eğerısrarlavazifeyetalipolursan,(Allah’ınyardımveinayetindenmahrumkalır)ovazifeylebaşbaşabırakılırsın.Sanatavsiyeedeceğimbirşey daha var ki; bir hususta yemin eder de sonra ondandaha hayırlısını görürsen, dahahayırlı olanı yap, ettiğin yemin için de keffâret öde! (Yemin ettim diye kararınıdeğiştirmemezliketme!)”[Buhari,Ahkâm5,Eyman1;Müslim,Eyman19,İmâre13]

، كارأ إ رذ أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

رذ أ [353]« ل و ا ن ، أ أ إو

Ebûzerradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellembanaşöylebuyurdu:

“Ebûzer!Seni(idarecilikte)zayıfbuluyorum.Kendimiçinneistersemseniniçindeonuisterim.Sanatavsiyem,ikikişiyedahibaşolma!Yetimmalınınsorumluluğunudasakınüstlenme!”[Müslim,İmâre17]

: ل ه ب ؟ أ ا لر : : ل ا ر

رذ أ [354]

يا ىدأو أ إ ، او ي ا م إو أ إو إ رذ أ »

« Ebûzerradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-i Ekrem’e sallallahu aleyhi ve sellem “Yâ Resûlallah! Beni bir göreve tayin etmezmisin?”diyetaleptebulunmuştum.Mübarekeliniomzumakoyarakbuyurduki:“Ebûzer!Senzayıfsın,buvazifeyikaldıramazsın.Hâlbuki,vazifebiremanettirve-onalayıkolupüzerine düşen vazifeyi hakkıyla ifa edenler müstesna- kıyamet gününde rezillik vepişmanlıksebebidir.”[Müslim,İmâret16]

DevletBaşkanıveYöneticilerinYardımcılarınıİyiKimselerdenSeçmeleriا إ و ض

م ءا “Müttakilerdışındadünyadakibütündostlar,ogünbirbirinedüşmandır.”{ZuhrufSûresi,43/67}

ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أو أ [355] ه و ،

و فو ه : ن إ ا و « ا ماو

وEbûSaîdel-HudrîveEbûHureyreradıyallahuanhumâdemişlerdirki:Resûl-iEkremsallallahu

aleyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’ın gönderdiği peygamberlerin ve halkı yöneten idarecilerin iki türlü sırdaşı(müsteşarı)olmuştur.Bunlardanbiriiyilikyolunugösterenveonateşvikeden,diğeriisekötülükyolunugösterenveonateşvikedendir.Binaenaleyh,mahzurluşeyleredüşmektenkorunanlar,ancakAllah’ınkoruyupkolladığıkimselerdir.”[Buhari,Ahkâm42,Kader8]

، ا ا دارأ اذإ :» و ا ا لر ل : ا ر

[356] نإ ء زو ذ دارأ اذإو ، أ ذ نإو هذ نإ ق زو

« ذ نإو ه

Âişevalidemizradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah,birdevletbaşkanıhakkındahayırmuradettiğinde,onaunuttuğunuhatırlatanvehatırladığınıyapmayayardımedensadıkbiryaververir.EğerAllahonunhakkındahayırmurad etmezse, ona unuttuğunu hatırlatmayan, hatırladığını da yapmaya yardımcıolmayansuistimalcibiryaververir.”[EbûDavud,İmâre4]

HayâDuygusu

وأ نو نا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [357]« نا ءاو ، ا ىذا إ دأو ، ا إ إ ل : نو

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:NebilerServerisallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İman,yetmişveyaaltmışküsurhasletten ibarettir.Bunlarınenfaziletlisi, ‘ ا إ إ (Allah’tan başka ilah yoktur)’ hakikatini söylemek, kelime-i şehadet getirmektir. En altseviyedeki haslet ise, insanlara eziyet veren (taş, diken, çöp gibi) şeyleri yoldankaldırmaktır.Hayâdaimandanbirşubedir.”[Buhari,İman3;Müslim,İman58]

ء أ و ا ا لر ن : ل ا ر

يرا أ [358].و ه ىأر اذ ، ر ءارا

EbûSaîdel-Hudrîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, hayâbakımındanharemineçekilmişbakirebirkızdandaha utangaçtı. Hoşlanmadığı bir şey gördüğünde biz bunu yüz hatlarından anlardık.[Buhari,Edeb72;Müslim,Fedâil67]

SırSaklamak,SözündeDurmak,VaadiniYerineGetirmek

و ن ا نإ ل اوأو “Verdiğiniz sözü yerine getirin. Çünkü verilen söz,sorumlulukgerektirir.”{İsrâSûresi,17/34}

اذإ ا ا وأو “Sözleşme yaptığınızda, Allah’ın huzurunda verdiğiniz sözüyerinegetirin.”{NahlSûresi,16/91}

د اوأ او ا ا أ “Ey imanedenler!Bağlandığınızahitleriyerinegetiriniz.”{MaideSûresi,5/1}

ن او نأ ا م ن ن ا ما ا أ “Eyimanedenler!

Niçin yapmayacağınız şeyleri söylüyorsunuz? Yapmayacağınız şeyleri söylemeniz,Allah’ınençoknefretettiğişeylerdendir.”{SafSûresi,61/2-3}

سا أ نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

يرا أ [359]« إ

و ةأا إ ا ا م ا Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“KıyametgünüAllahnezdindeenfenainsan,eşiylepaylaştığı(mahrem)sırlarıifşâedenkimsedir.”[Müslim,Nikâh123]

ا ر ه و

ا ا جاوزأ : ا ر [360]

: لو ر ار و ا ا لر

ء ر ىأر ا ء ر . وأ أ « »

؟ أ ، را و

ا ا لر : ا

: ؟ و ا ا لر ل : و

ا ا لر م : و

ا ا لر .ه و ا ا لر

نا أ : ؟ و

ا ا لر ل ، ا

وأ ة ناا ر ن نأ » وا ةا ر أ ،

« أ ا ياو ا با إ ا ىرأ إو نا ر أوء ة نأ أ :» ل ا

ر ىأر أر يا

أر يا »؟ ا ه ء ة وأ ، اÂişevalidemizradıyallahuanhâdemiştirki:

Ezvâc-ı tâhirât Resûl-i Ekrem’in sallallahu aleyhi ve sellem yanında iken Fâtıma aynenResûlullahgibiyürüyerekgeldivemeclisimizekatıldı.Babalarınengüzelikızınıgörünceonukarşıladı ve “hoşgeldinkızım”diyerek sağ veya sol tarafına oturttu.Bir süre sonra

Fâtıma’nınkulağınaeğildivebirşeylersöyledi.Fâtımahıçkırahıçkıraağlamayabaşladı.Efendimizonunızdırabınıgörüncebuseferkulağınaikincikezeğilipbirşeylerfısıldadı.BudefaFâtımagülümsedi.Fâtıma’yahitaben:“HanımlarıyanındaykenResûlullahsallallahualeyhi ve sellem betahsis senin kulağına eğilip sır verdi; sen de ağladın, dedim ve Resûl-iEkremkalkınca,ona:“Resûlullahsananefısıldadı?”diyesordum.Fâtıma:“Resûlullah’ınsallallahu aleyhi ve sellem sırrınıkimseylepaylaşamam”,dedi. İnsanlığınİftiharTablosuvefatedip aramızdan ayrılınca: “Allah aşkına! Senin üzerindeki analık hakkım içinResûlullah’ın sana verdiği sırrı bana da söyler misin?” dedim. Fâtıma: “Peki, artıkpaylaşabilirim.”dediveanlatmayabaşladı:“Resûl-iEkrem,ilkolarakbenisevindirensırrısöylediğinde,CebraililenâzilolanKur’ânâyetlerinimukabelesuretiyleheryılbir-veyaiki-defakarşılıklıokuduğunu,ancakonunbuseneiçindeşuanakadarikidefageldiğinihaber verdi ve bundan dolayı “Ecelimin yaklaştığını hissediyorum; Allah’a karşı takvadairesindehareketetvesabret!Benimsendenönceâhiretegöçüpsanaselefolmamneiyi(birbilsen)!”buyurdu. İştesenindeşahitolduğungibibundanötürüağlamıştım.Ancakbabambenimhıçkırıklarımıve ızdırabımıgörünce,kulağımaeğilip ikincikezbir şeylerfısıldadı ve “Fâtıma!Mümin hanımların -veya bu ümmetin kadınlarının- hanımefendisiolmayı arzu etmez misin?” buyurdu. O zaman da gördüğün gibi gülmüştüm.” [Buhari,Menâkıb25,İsti’zân43;Müslim,Fedâilu’s-sahâbe97-99]

رأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

صا و ا [361]

ؤا اذإ : ا ق و ، ن « اذإو ، ر اذإو ، ب ث اذإو ، ن

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Şudörthuykimdebulunursa,katıksızmünafıktır.Herkimdebuhasletlerdenbirivarsa,onuterkedinceyekadarnifaktanbirhissevardemektir.Dörthuyşunlardır:Kendisinebirşey emanet edilince hıyanet eder.Konuştuğu zaman yalan söyler. Bir antlaşma yapıncasözünde durmaz (Vaadettiğinde yerine getirmez).Münakaşa ve anlaşmazlık durumundaaşırıgider(sınırtanımaz).”[Buhari,İman24,Mezâlim17;Müslim,İman106]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

صا و ا [362]

« ا م ك ا م ن ، ن ، ا

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâdemiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembanaşöyletavsiyebuyurdu:

“Abdullah!Sakınfilânşahısgibiolma!Oşahıs,gecenamazı(teheccüd)kılıyorduamaonuterkediverdi.”[Buhari,Teheccüd19;Müslim,Sıyâm185]

İnsanlaraGüzelSözSöyleyipGülerYüzGöstermek

او “Müminlerekolkanatger,onlarışefkatlekoru.”{HicrSûresi,15/88}

و ح ا ا ك و “Eğerkatıyüreklikababiriolsaydın,insanlarseninetrafındandağılıverirlerdi.”{Âl-iİmranSûresi,3/159}

و را اا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ي [363]«

ة

AdiyİbnHatimradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Yarımhurmaileodayoksagüzelbirsözleolsun,ateştenkorunmayaçalışın.” [Buhari,Edeb34,Zekât10;Müslim,Zekât66]

« ا او : ل و ا ا نأ ا ر

ة أ [364]

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Güzelsöz,sadakadır.”[Buhari,Edeb34;Müslim,Zekât56]

فوا ن :» و

ا ا لر ل : ل ا ر رذ أ [365]

« كأ نأ و Ebûzer radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana şöyle tavsiyebuyurdu:

“Kardeşinigüleryüzlekarşılamaktan ibaretdeolsa iyilikolarakhiçbirşeyihorgörmesakın!”[Müslim,Birr144]

MuhataplarınAnlayabileceğiMertebedeKonuşmakveÖğütVerirkenÖlçülüOlmak

لا او ر ا عدا “Sen insanlarıRabbininyolunahikmetle vemakbulöğütledavetet.”{NahlSûresi,16/125}

دأ اذإ ن و

ا ا نأ ا ر أ [366]

. م أ اذإو Enesradıyallahuanhdemiştirki:

“ResûlullahsallallahualeyhivesellemEfendimizbirşeysöylediğindeiyianlaşılmasıiçinkimizaman üç defa tekrarlardı. Bir cemaatin yanına vardığında onlara selam verir, bazenselamınıüçdefatekrarettiğiolurdu.”[Buhari,İlim30]

İzah:Efendimizeğerkalabalıkbirtopluluğagirmişisesesininduyulmadığıdüşüncesiylebazenselamınıüçkeztekrarlardı.Ayrıcabirziyaretegittiğindekapıdaüçkezselamverirgirmekiçinizinisterdi.Eğerbirinciselamındansonraiçeribuyuredilmişsegirdiğindebirdaha selamverirayrılırkende yine selamvererek çıkardı.Böyleceüç kez selamvermişolurdu.

و ا ا لر م ن : ا ر

[367]

. Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

“Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellemkonuşması,dinleyenherkesin rahatlıklaanlayacağışekildeaçıkseçikti.”[EbûDavud,Edeb18]

ل ، ة ا ر د ا ن : ل او أ [368]

أ نأ هأ أ ذ إ أ : ل ، م ذ أ تدد ا أ : ر

. ا و ا ا لر ن أ إو

Muhadramundan (Resûl-i Ekrem zamanında yaşayıp da O’nu göremeyenlerden) EbûVâilŞakîkİbnSelemedemiştirki:

İbn Mes’ûd radıyallahu anh her perşembe bize vaaz ederdi. Bir şahıs ona: EbûAbdurrahman!Bize her günmevizede bulunsan ne iyi olur, dedi. İbnMes’ûd onun butalebineşöylecevapverdi:Benisizehergünvaazetmektenalıkoyanşeysizisıkmaktançekinmemdir. Nitekim (üsve-i hasene olan) Resûlullah Efendimiz de bizleriusandırmaktan endişe ettiği için uygun zamanları kollardı. [Buhari, İlim 11; Müslim, Sıfâtu’l-münâfikîn82]

و ا ا لر أ أ : ل ا ر

ا ا و [369]

نو أ ه او : ر ما ا : ما ر ذإ

ا لر أر ذأ ن ا ؟ إ

و ا أ ه و أر ، أو و

اةءاو او ا

إ ، سا م ء ةا ه نإ :» ل ، و

ء و إ ، ا لر : .و ا ا لر ل وأ « ناا

ء كاذ :» ل ؟ نو لر و : « :» ل ؟ نا ن ر نإو م ا« رو

وMuaviyeİbnHakemes-Sülemîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellemarkasındasaftutmuşnamazkılarken,cemaattenbirisihapşırdı. Ben de peşinden ‘ ا ’ dedim. Namazdakiler bana ters ters bakmayabaşladılar.Bununüzerine:“Vahbenimbaşımagelenler!Sizinderdinizne,bananiyeöyleters ters bakıyorsunuz?” deyince ellerini uyluklarına vurmaya başladılar. Onların benisusturmayaçalışmalarınaiçerledim;amayinedesükutettim.Anam,babamResûlullah’afedâolsun!Neondanöncenedeondansonrakendisindendahaiyibirmuallim(rehber)görmedim.Vallahibutavrımdandolayıbenineazarladınedövdünedebanaağırkonuştu.Selam verdikten sonra bana: “Bu namaz ibadetinde dünya kelâmı konuşulmaz. Çünkünamaztesbih,tekbirveKur’ânkıraatindenibarettir.”dediveyabumealdeşeylerhatırlattı.Ben: “Ey Allah’ın Resûlü! Ben daha yeni müslüman oldum. Allah İslâmiyet’i hak dinolarakgönderdiğihaldeiçimizdehâlâkâhinleregidipmedetumanlarvar!”deyincebana:“Sen onlara gitme!” buyurdu. Ben: devamla “Aramızda uğursuzluğa inananlar var.”dedim. Buyurdu ki: “Bu sadece onların gönüllerini avuttukları bir kuruntudan ibarettir;binaenaleyhbudüşünceonlarıyollarındanalıkoymasın.”[Müslim,Mesâcid33]

İbadetteVakarveCiddiyetبا ى إ ف ا و “ArtıkkimAllah’ınşeairinitazimederse,şüphe

yokkibu,kalblerintakvasındandır.”{HacSûresi,22/32}

ةا أ اذإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [370]« ا و ا ردأ ، ا و ن أو أو ، ن أو

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Namaz için kamet getirildiğinde (yetişmek telaşıyla) koşar adım değil, ağırbaşlı(sükûnetüzere)yürüyerekgelipnamazadurun.Yetişebildiğinizrekâtlarıimamlaedaedin;kaçırdığınızrekâtlarıisekendiniztamamlayın.”[Buhari,Ezan20;Müslim,Mesâcid151]

HayırlıİşlerSebebiyleMüjdelemekveTebrikEtmekأ ن لا ن ا دا “Sözüdinleyipsonradaengüzelinitatbik

edenkullarımımüjdele!”{ZümerSûresi,39/17-18}

تو نا رو ر “Onların Rabbi kendilerinin,

katındanbirrahmete,birrıdvanaveiçindedaiminimetlerbulunancennetleregireceklerinimüjdeler.”{TevbeSûresi,9/21}

نود ع ا ة أواو “Sizevaatolunancennetlesevinin!”{FussıletSûresi,41/30}

ىا ب اإ

ر تء و “Bir zaman elçilerimiz İbrâhîm’emüjde getirdiler…”{HûdSûresi,11/69}

ا لر : ل ج ، أ ا ر

يا أ [371]و : ا و

ا ا ل ا ء ا و و ا

ا لر با رأ د ، لأ هأ : ل ، و و رأ اذ إ

و و ا

ا لر با : با ا ا دو

: أ : ل ؟ ا : با ا ر أ ء .ما و

ا « و ه نا :» ل نذ أ ا ا لر : ذ ، ر

ا ا أ ك ا لرو دا : ،

و و ا ا ا ر

دو ا واذ . ت ا هأ ن ا د نإ : و أ و و ر

ا لر إ ، ر : : با : ل ؟ ا : با ك نإ

« و ه نا :» ل ؟ نذ ا : و و

ا و

ا ا لر و ا ا لر و ك نذأ :

هأ ا ن ا د نإ : ر ، ا ر دو هر ا

و ر : .ن ن : ل ؟ ا : با ك نإ ء . تدا : «

ى و ه نا :» ل و ا ا

ا ى و

ا ا لر و ك.ر و : ا ل .ا ا و

EbûMusael-Eş’arîradıyallahuanhdemiştirki:

Birgünevimdeabdestalıpdışarıçıkarkenkendikendime:“BugünResûlullah’ınsallallahualeyhivesellemyanındanhiçayrılmayacak;hepO’nunlaberaberolacağım.”diyesözverdim.SonramescidegidiporadabulunancemaateHz.Peygamber’inaleyhisselâmneredeolduğunu

sordum.Şuistikametedoğrugitti,dediler.Resûl-iEkrem’inardındangittiğiyerisorasoranihayet Kuba mescidinin batı tarafında yer alan Erîs kuyusunun bulunduğu bahçeyegirdiğini öğrendim. Bahçeye varınca kapısının yanına oturdum. Peygamber aleyhisselâmihtiyacını giderip abdest alınca kalkıp yanına gittim. Baktım ki kuyunun kenarındabulunantaşlarınüzerine,onuçevreleyenyuvarlakdairenintamortasınaoturmuş,incikleriaçıkta ayaklarını kuyudan aşağıya doğru sarkıtmış. Selam verip tekrar kapının yanınaoturmak üzere döndüm. İçimden: “Bugün Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem kapıcısıolmayakararverdim.”dedim.AzsonraEbûbekirradıyallahuanhgelerekkapıyavurdu.“Kimo?”diyesorunca“Ebûbekir”diyecevapverdi.Azbekle,dediktensonraResûl-iEkrem’inaleyhisselâmyanınagidip:“EyAllah’ınResûlü!Ebûbekirgeldi,zât-ıâlinizinyanınagirmekiçin izin istiyor” dedim. “Gelsin ve ona cennetlik olduğunumüjdele!” buyurdu.Kapıyadoğru yöneldim.Ebûbekir’in yanına vardığımda: “Buyur gir, bu aradaResûlullah senincennetlik olduğunmüjdesini iletmemi istedi!” dedim. Bunun üzerine Ebûbekir bahçeyegirdi.Efendimiz’inyanınasağtarafınayanaşıp,kuyununağzındakitaşınüzerineoturduvetıpkıResûlullah sallallahu aleyhi ve sellemEfendimiz’in yaptığı gibi incikleri açık bir şekildeayaklarını kuyunun içine doğru sarkıttı. Ben de kapının yanına geri döndüm. Evdenayrılırken abdest almakta olan kardeşim arkamdan bana yetişeceğini söylemişti. Onudüşünerek içimden: “Eğer Allah -kardeşini kastederek- falan kimsenin hayrını muradederseonuburayabirşekildegetirir.”dedim.Azsonrabirininkapıyızorladığınıgördüm.“Kim o?” diye seslendim. “Ömer İbn Hattâb” diye karşılık verdi. “Az bekle!” deyipbeklemesini istedikten sonra Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem huzuruna varıp selamverdim ve: “Ömer geldi, zat-ı alinizin yanına buyurmak için müsaade istiyor” dedim.“Gelsin ve ona cennetlik olduğunu müjdele!” buyurdu. Ömer’in yanına döndüm ve:“Resûlullahsallallahualeyhive sellemgirmenemüsaadeettivesenicennetlemüjdeledi!”diyehaber verdim. Ömer hemen içeri girdi. Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem sol tarafınageçerekkuyuçevresindekitaşınüzerineO’nungibioturduveayaklarınıaşağıyasarkıttı.Ben de dönüp tekrar kapının yanına oturdum.Kardeşimin gelmesini arzu ederek kendikendime: “Eğer Allah falan hakkında hayır murad ederse onu buraya her hâlükârdagetirir”dedim.Busıradabirigelipkapıyıkurcaladı.“Kimo?”diyeseslenince“OsmanİbnAffân” karşılığını verdi. “Az bekle” diyerekResûl-iEkrem’in yanına gittimve ‘Osmangeldi’dedim.“İzinvergelsinvehernekadarbaşınabirtakımbelalargelecekolsadaonuhayırlı akıbetleyani cennetlemüjdele!”buyurdu.Osman’ınyanınadöndümve: “Buyur,Resûlullahsallallahu aleyhi ve sellembaşınagelecekbirtakımbelâlarlabirliktesenincennetlikolduğunu müjdelememi istedi!” dedim. Osman hemen içeri girdi. Resûlullah’ın yanınavarınca kuyuyu çevreleyen yerde oturacak yer kalmadığını görünce, onların karşılarınagelecekşekildebaşkabiryereoturdu.

Tâbiinden Saîd İbn Müseyyeb hadisle ilgili dedi ki: Ben onların bu şekilde oturmuşolmalarınıkabirlerininyeriolaraktevilettim.[Buhari,Fedâilu’s-sahâbe5,Edeb119,Fiten17;Müslim,Fedâilu’s-sahâbe29]

تا و ا ر

صا و : ل ا [372]أ ؟ ا و

ا ا لر ك أ ، هأ : ل ا راا إ و لوا إ إ نأ ةد أ نإ : ل ؟ ا و

ا ا لر كا ا

ل أ أ و أر : ث قأ إ ا لر ا نأو لا ا نأ نأ إ أ و و

ا : و ا ا أ ما ا .را أ

نأ »؟ اذ ط :» ل طأ نأ تدرأ : »؟ و :» ل ي

م ا نأو ن م ةا نأو ن م ما نأ أ : ل ، و أ و و

ا ا لر إ أ أ ن و »؟ ن

و أ أ ، أ أ نأ و إ

أ نأ أ أ اذ ؟ يردأ ءأ و .ا أ نأ نأ ت لا

رو ر ي ل اأ ، باا ا د اذ ر و

ر . ر ارأ أو أ ، وTabiîndenİbnŞumâsedemiştirki:

AmrİbnÂs,ölümdöşeğindeykenyanındaidik.Uzunmüddetağladıveyüzünüduvaraçevirdi. Bunun üzerine oğlu ve aynı zamanda ümmetin âlimlerinden olan Abdullah:“Babacığım!Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem sana şu şumüjdeleri vermedimi? diyerekonutesellietmeyebaşladı.ÖlümdöşeğindesonanlarınıyaşayanAmrb.Asyüzünübizedönerekdediki: “Âhiret içinhazırladığımızendeğerli şey“ ا لر ا إ إ ”sözüyanikelime-işehadettir.Benimhayatımdaüçönemlidevrevarki,herbiribeniçeşitliduygulara sevketmektedir. İlk devrem küfür içinde geçmiştir. O zamanlar Resûlullah’abenden fazla kin duyan kimse yoktu. Fırsatını yakalayıp da onu öldürebilmek tekarzumdu.Odevredebenimleberaberolanlardanniceleriküfüriçindeölüpgittiler.Cenâb-ıHakkbenikoruduvehidayeteerdirdi.Şayetbuhaldeykenölseydim,cehennemehlindenolacaktım.

(İkincidevre)Allahgönlümeİslâm’ınsevgivesıcaklığınıyerleştirince,Resûl-iEkrem’ealeyhisselâmgelerek: ‘Eliniuzat, sanabiatedeyim.’dedim.Osağeliniuzatınca,benelimigeriçektim.Bununüzerinebana:“Neoldu,Amr?”diyesordu.“Birşartımvar.”dedim.“Neşartı?”buyurdu.“Benibağışlamanıistiyorum.”dedim.Buseferbana“Senmüslümanoluphidayeteermenin,hicretetmeninvehaccetmenindahaönceyapılangünahlarısilip,süpürdüğünü bilmiyormusun?” dedi.Artık o saatten sonra banaResûlullah’tan sallallahualeyhivesellemdahasevimligelenikincibirşahıskalmamıştıvegözümdeondandahabüyükkabulettiğimbaşkabiriyoktu.O’nunmehabetivekendisinebeslediğimderinhürmettendolayı doya doya yüzüne bakamadım ve bu yüzden biri benden onu anlatmamı istese,

bunuhakkıylayerinegetiremezdim.Şayetbuhaldevebuduygulariçindeölseydim,recaduygusu ile cennetlik olmayı bekleyebilirdim. İşte o devrede ölmediğim için de hephayıflandım, üzüntü çektim. ‘Keşke ölüm bana da o devrede gelseydi.’ düşüncesiylehayıflandımdurdum.

Sondevremdeisevicdanımırahatsızedenöyleişleriniçinegirdikki,iyimiyaptıkkötümüyaptık bilemiyorum.Vasiyetimodur ki; vefat ettiğimde ne ağıt, ne de ateş yakılsın.Beni defnederken üzerime toprağı azar azar atın. Sonra kabrimin etrafından bir deveyiboğazlayıp etini bölüştürecek bir süre kadar ayrılmayın ki, siz yanımdayken (berzahâlemininbeklemesalonuolan)kabrimeülfetveünsiyetkazanayımveRabbiminelçilerine(Münker-Nekir’e)nasılcevapvereceğimidüşüneyim.[Müslim,İman192]

YolculuğaÇıkanınDostlarıylaVedalaşması,HayırDuasıTalepEtmesiمأ ن أو إ ت ا ا ا نإ بو ا إ وو

ا إو إ اا ق ي نو ل ذإ تا ب ذإ ءا م

ن و ااو إ ق إو إو ا إ “Bu dini İbrâhîm kendi evlatlarınavasiyetettiğigibiYakubdaböyleyaptıve:Evlatlarım,Allahsiziniçinbudiniseçti.SakınMüslümanlıktanbaşkabirdinüzereölmeyin,dedi.Neo,yoksa sizYakub’aölümgelipçattığındaoevlatlarına:Benimölümümdensonrakimeibadetedeceksiniz?dediğindesizoradamıbulunuyordunuz?Onlarcevabenşöyledemişlerdi:Seninİlâhına,seninatalarınİbrâhîm,İsmâîlveİshak’ınİlâhıolantekİlahakullukederizvebizancakO’nateslimolanmüslümanlarız.”{BakaraSûresi,2/132-133}

أو ا و

ا ا لر م : ل ا ر رأ ز [373]

كر أو ر لر نأ أ إ سا أ أ ، أ : ل ذو وو

ا ب « ااو ا ب او راو ىا ا ب : وأ : «

أ ا ذأ ، أو :» ل ، رو

Zeyd İbn Erkam radıyallahu anh demiştir ki: Bir gün Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemaramızdaikenayağakalkarakbizehitapetti.KonuşmasınınbaşındaAllah’ahamdvesenaettiktensonrabizevaazveripbazıhakikatlerihatırlattı.Ardındanşöylebuyurdu:

“Eyinsanlar!Bensadecebirinsanım.YakındaRabbiminelçisi(Azrail)banadagelecekvebendeherinsangibionundavetineicabetedeceğim.Bufanidünyadanayrılmadansizeiki önemli şey bırakıyorum. Birincisi, içinde hidayet ve nur bulunan Allah’ın KitabıKur’ân’dır. Allah’ın kitabında verdiği ölçülere yapışın ve ona sımsıkı sarılın, hiçbırakmayın!”PeygamberaleyhisselâmAllah’ınkelamıolanKur’ân’ınölçülerineriayetetmenoktasındateşvikvetahşidattabulundu.Sonradasözünüşöylebitirdi:“(İkinciolarak)Birde Ehl-i Beyt’imi bırakıyorum. Ehl-i Beyt’ime saygılı olma hususunda Allah’tankorkmanızıtavsiyeediyorum!”[Müslim,Fedâilu’s-sahâbe36]

: لو نذ ةا و ا ا ذا : ل ا ر

با [374] أ أ :» ل اور و .ا نأ ل « د أ »

« دÖmerİbnHattâbradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’tansallallahualeyhivesellemumreyapmakiçinizintalepetmiştim.Banamüsaadeetti ve “Canım kardeşim, duana bizi de ortak et, bizi unutma!” buyurdu. Resûlullah’ınböyle iltifat buyurmaları beni öylesine sevindirmişti ki, dünyalar benim olsaydı hiç bukadarsevinmezdim.[EbûDavud,Vitr23;Tirmizi,Deavât109]

اذإ و ا ا لر ن : ل ا ر

ا ا ا

[375]« أ او ، أو ، د ا عدأ :» ل ا عد نأ دارأ

AbdullahİbnYezîdel-Hatmî radıyallahu anhdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem,orduyusevkedipbiryereseferegönderirkenşöyleduaederveuğurlardı:

“Dininizin gereklerini yerine getirme, arkada emanet olarak bıraktığınız ehliniz vemalınızı koruyup gözetme ve amellerinizi hayırla tamama erdirmeniz hususunda siziAllah’aemanetediyorum(Rabbimyarveyardımcınızolsun).”[EbûDavud,Cihâd73]

İstihareveİstişare

ا ر وو “…veişlerionlarlamüşavereet!”{Âl-iİmran,3/159}

ىر أو “Onlarişleriniistişareileyürütürler.”{ŞûrâSûresi,42/38}

را ةرا و ا ا لر ن : ل ا ر

[376]إ ا : ا ر أ اذإ ل ، ناا ةر

، أ و و ، رأ و ر ، ا أو ر كرأو أك

يأ وأ و

و د ا ا نأ نإ ا .با م أوو

و د ا ا نأ نإو ، كر و ه هر او

و : ل « ر ، ن ا راو ، او ، او يأ وأ

.

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahu aleyhi ve sellem,bizesankibirKur’ânSûresiniöğretirgibiher türlü işiçin istihâre yapmayı öğretmişti.Bu hususta şöyle buyurmuştu: “Herhangi biriniz bir işyapmaya azmettiğinde, farz namazlardan ayrı olarak iki rekât namaz kılsın, sonra şöyleduaetsin:

Allahım, Senin ilmine müracaat ediyor ve Senin kudretinden yardım diliyorum.İstediğimideSeninobüyük fazlından istiyorum.Seninher şeyegücünyeter,benim isehiçbir şeye gücüm yetmez. Sen her şeyi bilirsin, ben ise hiçbir şey bilmem. Sen ‘ م

با (bütüngizlilikleribilensin).Allahım!Eğerbu işbenimdünyaveâhiretkazancımadına,başlangıcıveneticesiitibariylehayırlıiseveSenbunuböylebiliyorsan,oişibenimiçintakdirbuyur,kolaylaştırveonubenimiçinbereketlikıl.YineSenbiliyorsunki,buişbenimdin,dünyaveâhiretimhesabınabaşındaveyasonundahayırsıziseonubendenbenideondanuzaktut.Bununyerinehakkımdahayırlıolanıbanatakdiret.Sonradatakdirinebenihoşnuteyle…”

Buduanınakabindedetalepettiğişeyisöylesin.[Buhari,Deavât48,Tevhîd10]

BazıİşlereSağdanBaşlamakا اوءا مؤ لو

ا وأ أ ,alınİşteverilen:tarafındansağKitabı“فokuyunkitabımı,der.”{HâkkaSûresi,69/19}

ا بأ ا بأ و ا ب أ ا با “(Kitabısağındanverilen)Ashab-ıyeminkineAshab-ıyemin!Nemutluduronlar!(Kitabısolundanverilen)Ashab-ışimalkineAshab-ışimal!Nebedbahttıronlar!”{VâkıaSûresi,56/8-9}

: ا و ا ا لر ن : ا ر

[377].و ، و

، هر

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, temizlik, saç tarama ve ayakkabı giymeye varıncayakadarhertürlüişindesağdanbaşlamayıseverdi.[Buhari,Libas38;Müslim,Taharet66]

أ أ ا اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [378]« ع او

وأ ا .ل أ ع اذإو EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Birinizayakkabılarınıgiyeceğizamanöncesağayakkabısınıgiysin,çıkaracağızamandaöncesolayakkabısınıçıkarsın.Böylecesağ,ilköncegiyilenveensonçıkarılantarafolsun.”[Buhari,Libas39;Müslim,Libas67]

YemeğinBaşındaBesmeleÇekmek,SonundaElhamdülillahDemek

و ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [379]« و

Ömer İbn Ebî Seleme radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana“Besmeleçek,sağelinleveönündenye!”buyurdu.[Buhari,Et’ıme2;Müslim,Eşribe108]

ا أ أ اذإ :» و ا ا لر ل : ا ر

[380]« او

ه وأ ا وأ ا ا نأ ن ، ا

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizden birisi yemeğe başlarken besmele çeksin. Yemeğin başında besmele çekmeyiunuttuysahatırladığıanda: او

ه وأ ا (YemeğinhembaşındahemsonundaAllah’ınisminianarım)”desin.[EbûDavud,Et’ıme15;Tirmizi,Et’ıme47]

ا ا :» ل ر اذإ ن و ا ا نأ ا ر

أ أ [381]« ر و ر ا

Ebû Ümâme radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem, sofradankalkarkenşöyleduaederdi:

“Çok, riyadan arınmış ve tertemiz, bereketli, kâfi görülmeyen (daimi, kabul edilmeyeyakın)vekendisindenmüstağnikalınamayanhamd,RabbimizAllah’amahsustur.”[Buhari,Et’ıme54]

: ل أ : و ا ا لر ل : ل ا ر

أ ذ [382]« ذ م ، ة و ل زرو ا أ يا ا

MuazİbnEnesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimyemekyediktensonra:‘Bendenbirgüçvekuvvetolmaksızın,buyemeğibanayedirenveonubanarızıkolarakihsanedenAllah’ahamdolsun.’diyeduaederse,geçmişgünahlarıbağışlanır.”[EbûDavud,Libas1;Tirmizi,Deavât56]

YemekveSofraAdabı

ها نإ و ا ا لر ب : ل ا ر

ة أ [383]. نإو ، أ

EbûHureyreradıyallahuanhşöyledemiştir:

“Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, hiçbir yemeği beğenmezlik etmezdi. Yemeği canıçekerseyer,çekmezseyemezdi.”[Buhari,Et’ıme21;Müslim,Eşribe187]

و ا ا لر : ل ا ر

أ [384]و ا م :» و

ا ا لر ل ا ي و« و

Ömer İbnEbîSeleme radıyallahu anh demiştir ki:ÇocukkenAllahResûlü’nün hanesindebulunuyordum.Yemekyerken,elimiyemektabağınınheryanınagetirirgötürürdüm.EdepinsanıResûlullahsallallahualeyhivesellemEfendimizbanabuyurduki:

“Yavrum,besmeleçek,sağelinleveönündenye!”[Buhari,Et’ıme2;Müslim,Eşribe108]

لر : ا و ا ا لر بأ نأ ا ر

ب و [385]

، ا ا اوذاو ا : ل . : ا « ن :» ل ؟ و إ ، ا

« كر

VahşîİbnHarbradıyallahuanhdemiştirki:

Ashab-ı Kiram, Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem, “Yiyoruz fakat doymuyoruz.”dediklerinde, “Doymamanız ayrı ayrı yemenizden kaynaklanmasın!” buyurdu. Onlar:“Evet,bizayrıyiyoruz.”diye tasdikettiler.Bununüzerinebuyurduki:“Sofrayabirlikteoturupbesmeleçekinki;yemeğinizbereketlensin.”[EbûDavud,Et’ıme14]

، ءاا : ل و ا ن : ل ا ر

ا [386]

ا د و ، ا أ ا اوو اأ لر رأ نإ : و

ا لر ل ؟ ا ه : اأ ل و ا ا لر او

ا ا :» و ا ا لر ل ، ا ار و ا ا

« كر ورذ ادو

AbdullahİbnBüsrradıyallahuanhdemiştirki:

Hz.Peygamber’in sallallahu aleyhi ve sellemdörtkişinin taşıyabildiği ‘garrâ’adlıbiryemekkazanı vardı. Kuşluk vakti girip duha (kuşluk) namazını kıldıktan sonra içinde tiritbulunan mezkur kazan getirildi. Ashâb-ı kirâm da toplanıp etrafını kuşattılar. Ashâbın

sayısı çoğalınca yer darlığından dolayı Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz dizçöktü. Bunu gören bir bedevi: “Bu ne biçim oturuş?” dedi. Bunun üzerine ResûlullahEfendimizde:“Allahbenimuannitbirmüstebitolarakdeğil,mütevazivecömertbirkulolarakyarattı.” buyurdu.Ardından sözünü şöyle tamamladı: “Yemeğinortasındandeğil,kenarlarındanyiyinkiyemekbereketlensin!”[EbûDavud,Et’ıme17]

ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا و أ [387]

« EbûCuhayfeVehbİbnAbdullahradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ben(krallargibimindervedöşeklerinüzerinekurulupetraftakiyastıklaraveyabaşkaherhangibirşeye)dayanarakyemekyemem.”[Buhari,Et’ıme13]

أ ث و ا ا لر أر : ل ا ر

[388]. غ اذ

Kâ’bİbnMâlikradıyallahuanhdemiştirki:

“Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem (baş, şehadet ve orta parmak olmak üzere) üçparmağıylayemekyediğini,bitirdikten sonradaonlarıyaladığınıgördüm.” [Müslim,Eşribe131]

İzah: Efendimizin yaşadığı dönemde dünyanın hiçbir yerinde çatal, kaşık gibi yemekmalzemeleri kullanılmıyordu.BuaçıdanO’nunüçparmağınıvegerektiğindediğerlerinidekullanmasınıgaripsememeli.Budavranışıdinibirzorunlulukolarakdeğilbirâdetveörfolarak kabul etmekgerekir.Ayrıcadikkat etmemizgerekenbirhususdaçatal, kaşıkkullandığımız şu yüzyılda soframızda başkalarının arayıp da yeme imkânı bulamadığıgıdalarısırfisrafvekibirduygusuylabırakmaktansakınmaktır.

ثا أ أ اذإ ن و ا ا لر نأ ا ر

أ [389]نأ أو «

ن و و ىذا أ اذإ :» لو : ل

« ا يأ نور :» ل ا Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem yemek yediği zaman üç parmağını da yalayaraktemizlerdi.Birdefasındabizeşöylebuyurdu:“Birinizinlokmasıyeredüşerseonualsınvetoz, toprak gibi bulaşıp yapışan şeyleri temizledikten sonra yesin; onu şeytanabırakmasın!”

Bundan başka bize yemek tabağının sonunu sıyırıp sünnetlemeyi de emretmiş ve“Bereketinyemeğinneresindeolduğunubilemezsiniz.”buyurmuştur.[Müslim,Eşribe136]

ب ااو ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

س ا [390]« ر أ اذإ اواو أ اذإ او ، ثو اا و ، ا

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Deveninbirnefeste içmesigibi teknefeste içmeyin, ikiveyaüçnefeste için. İçerkenbesmeleçekin;içtiktensonrada‘ ا ا ’deyin.”[Tirmizi,Eşribe13]

و ، ء أ و ا ا لر نأ ا ر

أ [391]« ا :» لو اا أ ب ، ا ر

أ هر و اأ

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’asallallahualeyhivesellem, içinesukatılmışsütgetirilmişti.Sağındabirbedevi,solundaiseEbûbekirradıyallahuanhvardı.Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemsütteniçtiktensonraonusağındabulunanbedeviyeverdive:“Herkesiçtiktensonrasağındakineversin!”buyurdu.[Buhari,Eşribe14;Müslim,Eşribe124]

وأ ا ء ب نأ و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [392].ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

“Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, su tulumu yahut kırbanın ağzından su içilmesiniyasakladı.”[Buhari,Eşribe24;Müslim,Musâkât136]

. وأ ءا نأ و ا ا نأ ا ر

س ا [393]

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

“Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, yeme-içme esnasında kabın içine solumayı veyaüflemeyiyasakladı.”[Tirmizi,Eşribe15]

و و ا ا لر : ل ا ر

ا [394]

.م و بو

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Biz,Resûlullahdönemindeyürürkendebirşeyleryer,ayaktaikendesuiçerdik.[Tirmizi,Eşribe12]

، أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [395]« ء

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sakın ola sizden biri ayakta su içmesin! Unutarak içen de onu çıkarsın (kussun)!”[Müslim,Eşribe116]

İzah:SonikihadisinmanalarıarasındabirtenakuzvarmışgibigözüksedeEfendimizinhemayaktasuiçtiğihemdebunuyasakladığıgerçektir.Ancaközelliklesağlıkaçısındanayakta su içmenin mahzurları dolayısıyla bunu bir alışkanlık haline getirmeyi uygungörmemiştir.Hadistebelirtilenunutarak içmekten sonra kusmaemri zorunluluk (vücûb)anlamı taşımaz.Ayrıca bazı âlimler ‘Unutarak içen de onu çıkarsın (kussun).’ kaydınınhadisin râvisi Hz. Ebû Hureyre’ye ait olduğunu söylerler. Yani hadis literatürü ilekonuşacak olursak Ebû Hureyre radıyallahu anh hadisin sonuna idrâc yapmıştır. AyrıcaEfendimizverdiğibuörnekleoturarakiçmeyidahahoşkarşıladığınıifadeetmekistemiştir.Bir zaruret veyamazeret sözkonusu değilse suyu oturarak ve iki veya üç nefeste içmekdahagüzeldir.

باو او ج ا و ا ا نإ : ل ا ر

[396]« ا

ة و ، ا

:» لو ، او ا ا

Huzeyferadıyallahuanhşöyledemiştir:

Resûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem bize ipek ve atlas elbise giymeyi, altın ve gümüşkaplardan içmeyi yasakladı ve buyurdu ki: “Bunlar dünyada onların (kâfirlerin) olsun,âhirettedesizinolsun.”[Buhari,Eşribe28,Libas27;Müslim,Libas3]

İzah: Zikredilen yasaklardan ipek ve atlas elbise giymek erkeklere, altın ve gümüşkaplardanyiyipiçmekdehemerkeklerehemdebayanlaramahsustur.

ا ا ب يا :» ل و

ا ا لر نأ ا ر مأ [397]

« ر إHz.ÜmmüSelemevalidemiz radıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Gümüş kaplarla su içen aslında karnına cehennem ateşinden başka bir şeygöndermemişdemektir.”[Buhari,Eşribe28;Müslim,Libas1]

GiyinmeAdabıر ذ ىا سا و ، رو او س يرا

أ قد مدا “EyÂdem’inevlatları! Bakın size edep yerlerinizi örteceğiniz giysi, süsleneceğiniz elbise indirdik.Fakatunutmayınkiengüzelelbise,takvaelbisesidir.”{A’rafSûresi,7/26}

ت او ، ا م ا و “Allah, sizi sıcaktan ve soğuktankoruyacakelbiselervesavaştasizikoruyacakzırhlarvaretti.”{NahlSûresi,16/81}

أو أ ضا اا » و ا ا لر ل ل ا ر

ة [398]« و ا

Semüraradıyallahuanhudemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Beyazrenkelbiselergiyin.Zirabeyazdahatemizvenezihtir.Cenazelerinizidebeyazkefenesarın.”[Nesâî,Cenâiz38,Ziynet97;Hâkim,Müstedrek4/185]

ءا أر و و ا ا لر ن : ل ا ر

ءاا [399]. أ أر

BerâİbnÂzibradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemuzunayakınortaboylu idi.BenonukırmızıbirkıyafetlegördümkiO’ndandahagüzeline rastlamadım.”[Buhari,Libas35;Müslim,Fedâil91]

.ءاد و م د و

ا ا لر نأ ا ر [400]

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem,Mekke’nin fethedildiği gün başında siyah bir sarıklaMekke’yegirdi.[Müslim,Hac451]

و ا ا لر إ أ : ل ا ر

و أ [401]

. رأ ءاد و

EbûSaîdAmrİbnHureysradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem fetih günü Mekke’ye başında iki ucunu hafifçeomuzlarıarasınasarkıttığısiyahbirsarıklagirişanıhâlâgözümünönündedir.[Müslim,Hac452]

.ا و ا ا لر إ ا ب أ ن : ا ر

مأ [402]

ÜmmüSelemeradıyallahuanhâşöyledemiştir:

Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellemenbeğendiğigiysi,gömlekidi.[EbûDavud,Libas3;Tirmizi,Libas27]

ا ء :» ل و ا ا نأ ا ر

ا [403]ا ا لر ل ، هأ نأ إ

ىرازإ نإ ا لر : أ ل « ا م إ

« ء إ :» و

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimkibirlenipkasılarakelbisesinineteğiniyerdesürürse,kıyametgünüAllahonunyüzüne rahmet nazarıyla bakmaz.”Bunu duyanHz.Ebûbekir radıyallahu anh “EyAllah’ınResûlü, farkında olup çekmesem benim elbisemin eteği de yerde sürünüyor.” dedi.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: “Şüphesiz sen bunu kibir ve gururundan dolayıyapanlardan değilsin. (Dolayısıyla benim kastettiğim insanlar içine girmiyorsun.)”buyurdu.[Buhari,Libas2;Müslim,Libas43]

و ا م ا :» ل و ا ا ا ر

رذ أ [404]أ ل

.را ث و ا ا لر أ : ل « أ با و و إ

« بذا او ناو ا :» ل ؟ ا لر واو ا : رذ

Ebûzer radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemüçdefa:“Üçzümrevardırki,Allahkıyametgünüonlarlakonuşmaz,onlarınyüzünebakmaz,onları temizeçıkarmaz.Üstelikonlar içincanyakıcıbir azap vardır.” sözünü tekrarladı.Bunu duyanEbûzer radıyallahu anhmerakla: “Doğrusuonlarkendilerineyazıketmişvehüsranauğramışlar.Peki,okimselerkimmişeyAllah’ınResûlü?”diyesordu.Resûl-iEkrembuyurduki:“Çalımsatmakiçinelbiselerinisürüyerekyürüyen, yaptığı iyiliği başa kakan ve malına yalan yeminle revaç verip satmayaçalışanlar(dır).”[Müslim,İman171]

اور إ ل أر سا ر ر أر : ل ا ر [405]

:» ل ا لر ما : .و ا ا لر : ا ؟ ا : ،

أ :» ل ؟ ا لر أ : : ل « ما : ا ما .ما اذإو أ م أ اذإو أ اذإ يا ا لر

: ل « اأ :» ل .إ ا : : ل « در ار ة وأ ضرأو كأ نأو فوا

ن و » ة و ا و ا و ا ه كإو ا أ ن قا إ كرازإ راو .فوا ذ نإ ، و إ

ه كو ؤا نإو ا ا نإو ا رازا لإو« ذ لو

CâbirİbnSüleymradıyallahuanhdemiştirki:

İnsanlarıngelipkendisinefikirdanıştıklarıvebirdediğiniikietmedikleribirzatgördüm.“Bu zat kimdir?” diye sordum.OResûlullah’dır, dediler. Ben de gidip iki defa: ك“ ه ا لر ما ”diyeselamverdim.Ancakbenimselamımdanhoşnutolmadıveşöylebuyurdu:“ ما deme;zirabuCahiliyedönemininkalpleriölmüşkâfirlerininselamverme şeklidir. Vereceksen ‘ ما ’ diye selam ver!” Ben: “Sen Allah’ın Resûlümüsün?”diye sordum.Buyurdularki: “Ben, sanabir sıkıntı ve zarardokunduğuzamanduaettiğindeonusendenuzaklaştırıpseniferahlatan,birkıtlıkvekuraklıksenesiilekarşıkarşıya kalıp dua edince senin için yağmur gönderen, toprağın kuvve-i inbatiyesinihareketegeçiripmahsulbitiren,çöldeveyasahradadevenkaybolduğundaelleriniaçıpduaedincedevenisanakavuşturanOAllah’ınResûlüyüm.”Bununüzerineben:“Bananasihatetseniz!”dedim.“Hiçkimseyeküfretme!”buyurdukibenbutavsiyedensonrahürolsunköle olsun hiçbir insana, deve olsun koyun olsun hiçbir hayvana sövmedim. Sonranasihatlerineşöyledevametti:“Maruf(hayır,iyilik)adınahiçbirşeyiküçükgörme!Dinkardeşinle konuşurken mütebessim ol; çünkü bu da marufun bir şubesidir (parçasıdır).Elbisenin eteklerini baldırlarının yarısına kadar kaldır!Eğer bunu yapmak istemezsen ozamantopuklarınakadarindirebilirsin!Amasakınonuyerdesürünecekderecedeuzatma!Çünkü bu kibir ve büyüklük duygusundan kaynaklanır. Allah kibirlenip büyüklüktaslanmasındanhoşlanmaz.Eğerbirkimsesanahakaretederveyaseninhakkındabildiğibirşeysebebiyleseniayıplarsa,sakınonauyupkarşılıkverme,onunhakkındabildiğinbirşeysebebiyleonuayıplama!Çünküyaptığıbukötüdavranışınvebalikendisinebirşekildegeridönecektir.”[EbûDavud,Libas24;Tirmizi,İsti’zân27]

ا ا لر ل ، هرازإ ر : ل ا ر

ة أ [406] ا لر : ر ل « ذا :» ل ء ، « ذا :» و« ر ة ا نإ ، هرازإ و ن إ :» ل ؟ نأ أEbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Birşahıs,elbisesininetekleriniyerdesürüyereknamazkılarkenResûlullahsallallahualeyhive sellem kendisine: “Git abdest al!” diye seslendi. O da gitti ve abdest alıp geldi. Hz.Peygamber ona bir daha: “Git abdest al!” dedi. Bunun üzerine bir başka şahıs: “YaResûlallah!Niçinonaabdestalmasınıemrettiğinizhaldenamazkılmasınıemretmediniz?”diyesoruncaResûlullahEfendimizşöylebuyurdu:“O,elbisesiniyerdesürüyereknamazkılıyordukiAllahbuşekildenamazkılanınnamazınıkabuletmez.”[EbûDavud,Libas25]

ر ن : ل ءادرا نو أ أ : ل ا

[407]إ ، سا ا ر نو ا ا ل و

ا ا بأأ ل ءادرا أ و أ و غ اذ ة

ر ء و ا ا لر : ل .ك و : ءادرا

أر : إ ل و

ا ا لر يا ا : ل ؟ ى ، يرا ما أو . : ل ن واو اا ا لر ز ىرأ : ل ا .هأ إ هارأ

أر و ءادرا أ أ « و نأ س ؟ ا ن :» ل و

إ لاز : ل ؟ و

ا ا لر ذ أأ : لو إ

ل : ل ، ك و : ءادرا أ ل ا : ل ر. ل

ا «. ه ا ا :» و

ا ا لر ا :» و

ا ا لر ل : ل ، ك و : ءادرا أ لذأ

إ ة ذ « هرازإ لإو ل ، اي

: ل ك و : ءادرا أ ل ا . فأ إ هرازإ رو

اأو ر ا .اإ ند إ :» ل و

ا ا لر« ا و ا ا ن سا ا

TabiindenKaysİbnBişret-Tağlebîdemiştirki:Ebu’d-DerdâiledostolanbabamBişr,banaşunlarıanlattı:

Dımaşk’daHz.Peygamber’in sallallahu aleyhi ve sellem ashabından Sehl İbnu’l-Hanzaliyyediye maruf bir zat vardı. İnsanlarla az görüşen yalnız bir adamdı. Hayatı namazdanibaretti,âdetanamazlaşmıştı.Namazıkıldıktansonraailesininyanınagiderkendevaktiniboş geçirmez; tekbir ve tesbih ile meşgul olurdu. Ebu’d-Derdâ ile beraberken bu zatyanımızauğradı.Ebu’d-Derdâona:“Bizefaydasıolacak,sanadazararıdokunmayacakbirşeyleranlatsan!”dedi.Bununüzerineoşunlarısöyledi:Resûlullahsallallahualeyhivesellembiryereakıncıbirliğigöndermişti.Birlik,çokgeçmedenseferdendöndü.İçlerindenbirşahısgelipResûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellemoturduğuyereoturduveyanındakiadamaşöylededi: Düşmanla karşılaştığımız anda bizi görmeni isterdim; bizden filân kimse karşıtaraftan birine saldırıp ona mızrağını sapladı ve: Al bu benden sana! Ben Gıfarlıdelikanlıyım, dedi. Sen onun bu sözleri hakkında ne düşünüyorsun? diye sordu. Sorusorulanşahıs:Benceoadamınalacağıbütünecirboşagitmiştir,diyecevapverdi.Bunuduyanbirbaşkası:Bence söylediği şeyinbir sakıncasıyok,dedi.Ardındanmünakaşayabaşladılar. Ta ki Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem tartışmayı duydu ve: “Sübhânallah! Oşahsamükâfat verilmesinde ve onun takdir edilmesinde ne gibi birmahzur olabilir ki!”buyurdu.Ebu’d-Derdâ’nınbunuduymaktanmemnunolduğunuvebaşınıkaldırıpadama:“Sen bunu gerçekten Resûlullah’tan sallallahu aleyhi ve sellem bizzat duydun mu?” diyesorduğunaşahidim.Adamda:“Evet,bizzatduydum.”diyordu.Ebu’d-Derdâadamaaynısoruyu tekrar tekrar soruyordu hatta ben kendi kendime: Edebinden dizlerinin üzerineçöktüçökecek,diyordum.

Babam sözüne şöyle devam etti: İbnu’l-Hanzaliyye, başka bir gün yine yanımıza

uğramıştı.Ebu’d-Derdâdahaönceolduğugibiyineona:Bizefaydasıolacaksenizararasokmayacakbirşeyleranlatsandedi.Odaşunuaktardı:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembizebuyurduki:Hakyolundacihad(hizmet)içinhazırtutulanatınihtiyaçlarınıkarşılayıpbakımınıyapankimse,sadakavermeküzereeliniaçıpbirdahakapatmayankişigibidir.”

Mezkurzat,başkabirgüngeçerkenyineuğramıştı.Ebu’d-Derdâonaherzamankigibibize faydası olacak, seni de rahatsız etmeyecek bir şeylerden bahsetsen dedi. Bununüzerineozatşunlarısöyledi:ResûlullahEfendimizbuyurdularki:“Hureymü’l-Üseydînehoşadamdır!Amakeşkezülüfleri ileelbisesininetekleriuzunolmasaydı.”Efendimiz’insöyledikleriHureym’eulaşınca,hemenbirusturaalıpzülüflerinikulakmemesihizasınakadarkesti;elbisesinineteğinidebaldırlarınınortalarınagelecekşekildekısalttı.

Birbaşkagünİbnu’l-HanzaliyyebizeuğradığındaEbu’d-Derdâ,bizemenfaatiolanamasana da zarar vermeyecek şeyleri bizimle paylaşsan, dedi. O da şöyle karşılık verdi:Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem (seferden dönüp şehre girme esnasında) şöyle derkenişittim:“Sizlerkardeşlerinizinyanınadöneceksiniz;binekhayvanlarınızııslahediptımaredin, elbiselerinize çekidüzen verin ki, insanlar arasında yüzdeki ben misali dikkatçekecekölçüdegüzelgörünümlükimselerolun.ZiraAllahçirkinsözvehareketisevmez.”[EbûDavud,Libas25]

ا ا س ك :» ل و ا ا لر نأ ا ر

أ ذ [408]« ء نا يأ ه ا سوؤر ا م ا هد

ر وMuazİbnEnesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim, imkânı olduğu hâlde sırf Allah için mütevazi yaşayıp lüks giyinmeyibırakırsa,Allahkıyametgünütekrimveteşrifolsundiyeonumahlûkatınhuzurunaçağırıpherkese takdimederveogünonu imanelbiselerindendilediğinigiymesi içinmuhayyerbırakır.”[Tirmizi,Sıfatu’l-kıyâme39]

نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ه أ و [409]«

ه أ ى نأ اAmrİbnŞuayb radıyallahu anhubabasındanodadedesiAbdullah İbnAmr’dannaklettiğiüzereResûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah,nimetinineserinikulununüzerindegörmektenhoşnutolur.”[Tirmizi,Edeb54]

إ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

با [410]« ق ا

Hz.ÖmerİbnHattâbradıyallahuanhşöyledemiştir:“Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“İpekelbiseyiancakâhiretteondannasibiolmayanlargiyer.”[Buhari,Edeb66;Müslim,Libas7]

ا ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [411]« ا

ة Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Dünyadaipekgiyenkimseâhiretteonugiyemez.”[Buhari,Libas25;Müslim,Libas11]

ا أ و ا ا لر أر : ل ا ر

[412]« أ رذ ما نإ :» ل ، ذو

Hz.Aliradıyallahuanhdemiştirki:

BirdefasındaResûlullah’ısallallahualeyhivesellemsağelineipeksolelinealtınalmışolarakgördüm. Sonra da şöyle buyurmuştu: “Bu ikisi ümmetimin erkeklerine haramdır.” [EbûDavud,Libas11]

ا س م :» ل و

ا ا لر نأ ا ر يا أ [413]

« أو ، أ رذ او

Ebû Musa el-Eş’arî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“İpek giymekve altın kullanmak; ümmetimin erkeklerine haram, kadınlarına ise helâlkılındı.”[Tirmizi,Libas1]

، او ا ا ب نأ و

ا ا : ل ا ر [414]

. نأو او ج ا

و ، نأو

Huzeyferadıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, altın ve gümüş kaplardan yiyip içmeyi, ipek ve atlasgiymeyi ve bu iki şeyden mamul minder ve döşekler üzerine oturmayı bize yasakladı.[Buhari,Libas27]

ا اذإ و ا ا لر ن : ل ا ر

يرا أ [415]

و ه أ ، أ ا ا :» ل ءادر وأ وأ ه« و ه ذأو ،

EbûSaîdel-Hudrîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemyenibirgiysigiydiğizaman-buistersarık,istergömlek,isterüstkıyafetiolsun-onunadınızikrederekAllah’aşöyleduaederdi:

“Allahım! Bu yeni giysiyi bana giydirdiğin için Sana hamd ederim. Senden onu

hayırlara vesile kılmanı vemaksadına uygun kullanmayı nasip etmeni talep eder; onunşerrindenveşeryolundakullanılmasındanSanasığınırım.”[EbûDavud,Libas1;Tirmizi,Libas28]

UykuAdabıveOkunacakDualar

ه و ا أ اذإ و ا ا ن : ل ا ر

[416]أ أ يا ا :» ل ا اذإو « أو تأ ا :» ل ه

« را إو

Huzeyferadıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemgeceleyinuyumaküzereuzandığındaeliniyanağınınaltınakoyarveşuduayıokurdu:

“Allahım! (Ölümün kardeşi olan uykuya dalarken) Senin isminle ölür (uyur), seninisminledirilirim(uyanırım).”

Uyandığında ise şöyle dua ederdi: “Bizi öldürdükten (ölümün küçük kardeşi olanuykuyutattırdıktan)sonradirilten(yenidenhayatadöndüren)Allah’ahamdolsun.(Ötede)Âhiretsabahındauyanmamız(vedönüşümüz)yineO’nadır.”[Buhari,Deavât7]

ا اذإ و ا ا ن :» ل ا ر

ة [417]« ء ا

CâbirİbnSemuraradıyallahuanhumâdemiştirki:

Efendimizsallallahualeyhivesellemsabahnamazınıedaettiktensonragüneşdoğupparlakbirhal alıncaya kadar yerinde bağdaş kurarak otururdu (dua, zikir gibi meşguliyetlerinyanındaashâbıngördüğürüyaları tevilederveyamünasipgördüğümevzularıelealırdı).[EbûDavud,Edeb26]

BirMeclisteOturmaAdabıveKalkıldığındaOkunacakDua

ر أ » و ا ا لر ل : ل ا ر

ا [418]. ر م اذإ ا نو « او ا و

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Hiç biriniz bir başkasını oturduğu yerden kaldırıp da yerine oturmasın! Şayetmekândariseyenigelenlerehalkayıgenişletinveyeraçın.”

Bunabinaen İbnÖmer radıyallahu anhumâ, birisi kalkıp yerini kendisine verdiğinde orayaoturmazdı.[Buhari,İsti’zân31;Müslim,selam28]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [419]كأ أ إ إ نأ أ كو ا : ذ م نأ ل

« ذ ن إ ، إ بأو

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim bir mecliste oturur ve orada kaldığı süre içinde pek çok boş laf, lâkırdıkabilinden şeyler konuşur da oradan ayrılmadan önce, “Allahım! Sana hamd eder Seni(hertürlüeksiklikten)tenzihederim.Sendenbaşkailaholmadığınaşahadeteder,Sendenmağfiret diler ve (günahlarımdan) tövbe ederim.” derse, o meclisteki şeyler affedilir.”[Tirmizi,Deavât39]

م و ا ا لر ن : ل ا ر

ا [420]

و

و ل ا

ا » تاا ء أ و رأو ا .ا ن ا

و و د

و اد او ر او ثراا او« و و أ ا

Abdullah İbn Ömer radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemgenellikleşuduacümleleriniokumadanbirmeclistenkalkmazdı:

“Allahım!BizlereöylebirhaşyetvemehafethissiihsanetkihernezamanSanaisyanakalkışsakonuönümüzeçıkarvebizemâniol.Bizlericennetineulaştıracakibadetvetaatiyapmaya muvaffak kıl. İmanımızı yakîn mertebesine yükselt ki dünyalık musibetlergözümüzdeküçülsün.

Allahım! Yaşamamızı takdir ettiğin müddet içinde bizleri kulaklarımızdan,gözlerimizden ve kuvvetimizden yararlandır (bu nimetlerden Senin yolunda sıhhatli birşekilde istifade etmeyi nasip et). Vefat edinceye kadar da onları sıhhat ve afiyet üzerebırak.Bizlere haksızlık edip zulmedenlere hadlerini bildir ve düşmanlarımıza karşı bizi

mansurvemuzaffereyle.Bizleri(enbüyükmusibetolan)dinîmusibetleremaruzbırakma.Dünyayı en büyük derdimiz, tasamız ve ilmimizin varıp dayandığı meta eyleme.Merhametini bizden esirgeyecek olan hak-hukuk tanımaz insafsızları başımızamusallatetme!”[Tirmizi,Deavât80]

RüyaHakkında

نا با اذإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [421]« ةا ء رأو ء ا ؤرو ، ب ا ؤر

« أ ؤر أ :» اور و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kıyamete yakınmüminin rüyası yalan çıkmaz.Müminin rüyası nübüvvetin kırk altıcüzündenbircüzdür.Sizinensadıkrüyagörenleriniz,endoğrukonuşanlarınızdır.”[Buhari,Ta’bîr26;Müslim,Ru’yâ6]

ا ما ار :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [422]

« نا ا ار وأ ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Beni rüyada gören (hakkıyla görmüş demektir), uyanıkken de (âhirette de) öylecegörecektir yahut sanki beni uyanıkken görmüş gibidir; zira şeytan benim suretimegiremez.”[Buhari,İlm38;Ta’bîr10;Müslim,Ru’yâ11]

ؤا اور و ) ا ؤا :» و ا ا ل : ل ا ر

ةد أ [423]نا ذو ىأر ، نا او ، ا ( ا

« ه EbûKatade radıyallahu anh demiştir ki: PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Salihyahutgüzelrüya,Allah’tandır.(Şerirveçirkinşeylerintesiriylegörülen)düşiseşeytandandır.Herkimhoşunagitmeyenbirrüyagörürse,soltarafınaüçdefaüflesin(tüftüfdesin)veşeytandanAllah’asığınsın.Böyleyaptığı takdirdeo rüyanınonabirzararıolmaz.”[Buhari,Ta’bîr4;Müslim,Ru’yâ1]

ىا أ نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا او [424] و

ا ا لر ل وأ ، ي وأ ، أ إ ا نأ

«

VâsileİbnEskaradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bir kimsenin nesebini babasından başkasına isnad etmesi, görmediği rüyayı görmüşgibi aktarması ve Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem söylemediği bir sözü O’na nispetetmesi,şüphesizenbüyükiftiralardandır.”[Buhari,Menâkıb5]

SelamAlıpVermekHakkında

أ و ا ا ب ا اا ا أ “Eyimanedenler!

Kendi eviniz dışındaki evlere, sahiplerinden izin isteyip onlara selam vermedengirmeyiniz.”{NûrSûresi,24/27}

ر م ا أ ع ا م د اذ “Evlere girdiğiniz zaman,Allah katından kutlu, feyizli, bereketli bir iyi dilek temennisi olarak birbirinize selamverin.”{NûrSûresi,24/61}

ودر وأ م ا ا ذإو “Şayet sizeselamverilirse, sizdeondandahagüzelbirtarzdaselamıalın,enazındanverilenselamınmisliylekarşılıkverin!”{NisâSûresi,4/86}

يأ و ا ا لر ل ر نأ ا ر

صا و ا [425]

« ف و ما أو ما » ل ؟ ما

AbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhumâdemiştirki:

Bir şahıs,Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem “İslâm’ın hangi işi daha hayırlıdır?” diyesordu.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şu cevabı verdi: “Yemekyedirmen, tanıdığına vetanımadığınaselamvermendir.”[Buhari,İman6;Müslim,İman63]

ةد :» و ا ا لر أ : ل ا ر

بز ءاا [426]« ا راإو ما ءإو ما نو ا و ا و ا او ع ا

BerâİbnÂzibradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bize şu yedi şeyi emretti: Hastayı ziyaret etmek,cenazeye katılmak, aksırana “ ا ” demek, zayıfa destek olmak,mazluma yardımetmek,selamıyaygınlaştırmakve(dünyevî-uhrevîzarargelmedurumuyoksa)yeminindehânisolmamasıiçinyeminedenkişiyeyardımcıolmak.[Buhari,Mezâlim5;Müslim,Libas3]

ا ا ا » و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [427]« ما اأ ؟ ه اذإ ء دأ وأ ، ا ا و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İmanetmedikçeCennetegiremezsiniz;birbirinizisevmedikçedeolgunbirimanasahipolamazsınız.Yaptığınız takdirde birbirinizi seveceğiniz bir şeyi size haber vereyimmi?Aranızdaselamıyayın!”[Müslim,İman93]

أ » ل و ا ا لر : ل ا ر

م ا [428]

« م ا ا م ساو او مرا او ما اأو ما اأ سا

Abdullah İbn selam radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Ey insanlar! Selamı yayın, yemek yedirin, akrabayı gözetin, halk uykudayken gecenamazınıedaedin.BöyleceCennet’eselametlegirin.”[Tirmizi,Kıyamet42]

: ل و ا ا إ ر ء : ل ا ر

ا نا [429]

ما : ل ا ء « :» و ا ا ل

د ما

د و ا رو ما : ل ا ء « نو :» ل

د ا رو« ن :» ل

İmranİbnHusaynradıyallahuanhumâdemiştirki:

BiradamHz.Peygamber’insallallahualeyhivesellemyanınageldivekendisine“ ما ”diyerekselamverdi.Efendimizonunselâmınıaldı.AdamoturuncaResûlullahEfendimiz:“Onsevapkazandı.”buyurdu.Ardındanbaşkabiradamgeldive“ه ا رو ع ما ”diye selamverdi. Efendimiz onun selamına damisliylemukabelede bulundu.O kişi deyerineoturunca“Yirmisevapkazandı.”buyurdu.Sonrasındabaşkabirisigeldive“ ما

و ه ا رو diye”ع selamverdi.Efendimizonun selâmınada aynıylakarşılıkverdi.OşahısyerineoturuncaResûl-iEkremsallallahualeyhivesellem:“Otuzsevapkazandı.”buyurdu.[EbûDavud,Edeb132;Tirmizi,İsti’zân2]

ا اا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [430]« ا او ا او

« ا او :» يرا اور و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Binek üzerinde olan yürüyene, yürüyen oturana, az sayıdaki cemaat kalabalık olancemaateselamverir.”[Buhari,İsti’zân5-7;Müslim,selam1]

Buhari’ninrivayetinde“Küçükdebüyüğeselamverir”ilâvesivardır.

ا طأ و ا ا نأ ا ر

أ [431].و

ا ا داو نوا ة اوÜsâmeradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem, müslümanlardan, puta tapan müşriklerden veYahudilerdenmüteşekkilbirtopluluğarastlamışveonlaraselamvermiştir.[Buhari,İsti’zân20;Müslim,Cihâd116]

إ أ ا اذإ : و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [432]

« اة وا ، م نأ دارأ اذ ، ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Birinizmeclisevardığındacemaateselamversin.Kalkıpayrılmakistediğindedeselamvererek ayrılsın. Geldiğinde verdiği selâm, ayrılırken verdiği selâmdan daha önemli(üstün)değildir.”[EbûDavud,Edeb139;Tirmizi,İsti’zân15]

ث ناا :» و ا ا لر ل ل ا ر

يا أ [433]« ر وإ نذأ ن

Ebû Musa el-Eş’arî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“(İçerigirmekiçin)Üçkezizinistenir.Eğergirmeneizinverilirsegirersin,aksitakdirdegeridönersin.”[Buhari,İsti’zân13;Müslim,Edeb33]

»؟ ا :» ل با و ا ا أ : ل ا ر

[434]. »؟ أ أ :» ل أ ،

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkrem’esallallahualeyhivesellemgeldimvekapısınavurdum.İçerden“Kimo?”diyeseslendi.“Benim”diyekarşılıkverdim.Resûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellembucevaptanhoşnutolmamışgibiydiki“Ben?Ben?”diyetekrarettiler.[Buhari,İsti’zân17;Müslim,Âdâb38]

و أ و ا ا نر : ل ا ر

أ [435]إو ا ا :» ل ؟ و ن : يا ل ا

« ا Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkrem’insallallahualeyhive sellemyanındaikikişiaksırdı.Onlardanbirine‘ ا ’dedi,diğerinebirşeydemedi.Kendisine‘ ا ’demediğikişi:“Ona‘ ا ’dedinizdebananiyedemediniz?”diyesorunca,Efendimiz“O, ا ’demişti.Senise‘ ا ’dememiştin.”buyurdular.[Buhari,Edeb127;Müslim,Zühd53]

MusafahaYapmak

ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ءاا [436]« نأ إ ن

Berâradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İkimüslümankişikarşılaştıklarındamusafahayaparlarsa(tokalaşırvebirbirlerinehayırduada bulunurlarsa), daha birbirlerinden ayrılmadan günahları affedilir.” [Ebû Davud, Edeb143]

؟ أ وأ هأ ا ! ا لر ر ل : ل ا ر أ [437]

« :» ل ؟ و ه : ل « :» ل ؟ و أ : ل « :» ل

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Birşahıs,“EyAllah’ınResûlü!Bizdenbirikardeşiyleveyadostuylakarşılaştığındaonasaygı ifadesi olarak eğilebilir mi?” diye sordu. Resûl-i Ekrem: “Hayır!” diye karşılıkverdi. Adam, “Peki ona sarılıp öpebilirmi?” diye sordu. Resûl-i Ekrem: “Hayır!” diyecevap verdi.Adam son kez: “Elini tutupmusafaha yapabilirmi?” dedi.Resûl-i Ekrem:“Evet,yapabilir.”buyurdu.[Tirmizi,İsti’zân31]

و ا ا لرو ا ر ز م : ا ر

[438]« و و

ا ا إ م با ع ه

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

ZeydİbnHâriseradıyallahuanhMedine’yegelmişti.OesnadaResûl-iEkremsallallahualeyhive sellembenimhanemde idi.Zeyddoğrucahaneyegeldivekapıyı çaldı.NebilerServerisallallahu aleyhi ve sellem hemen kalktı ve elbisesini toparlayarak onu bağrına bastı ve öptü.[Tirmizi,İsti’zân32]

ا ر ا ا و

ا ا : ل ا ر ة أ [439]

ا لر إ اأ ا ة نإ : عا ل عا هو

« :» ل و ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Nebîler Serveri sallallahu aleyhi ve sellem, torunu Hasan İbn Ali’yi öpmüştü. O esnadayanındabulunanAkraİbnHâbis,“Benimonçocuğumvar;dahahiçbiriniöpmüşdeğilim.”dedi.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemonabaktı ve şöyle buyurdu: “Merhamet etmeyenemerhametedilmez.”[Buhari,Edeb18;Müslim,Fedâil65]

HastaZiyaretiAdabıveCenazeİçinYapılacakVazifeler

ا ةد و ا ا لر أ : ل ا ر

بز ءاا [440].ما ءإو اا إو ما و ا راإو ا و ةزا او ع

BerâİbnÂzibradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellembizeşuyedişeyiyerinegetirmeyiemretti;hastayıziyaretetmek, cenazeye katılmak, aksırana “ ا ” demek, (dünyevî-uhrevî zarar gelmedurumu yoksa) yemininde hânis olmaması için yemin eden kişiye yardımcı olmak,mazluma yardım etmek, davete icabet etmek ve selamı yaygınlaştırmak. [Buhari, Cenâiz 2,Mezâlim5,Nikâh71;Müslim,Libas3]

م ل و ا نإ : و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [441]نأ أ : ل ؟ ا بر أو كدأ بر : ل ، مدا ا :» ا

، ا مدا ا .ه أ أ ، ه ض ي

أ ، ن ي ا أ أ : ل ؟ ا بر أو أ بر : ل

أ بر : ل ، ا مدا ا .ي ذ ت أ أ « ي ذ ت أ أ ، ن

ي كا : ل ؟ ا بر أوEbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

Aziz ve Celil Allah, kıyamet günü şöyle buyurur: “Ey insanoğlu! Hasta oldum, beniziyaretetmedin!”Kul:“YaRabbi!Sen ا بر (âlemlerinRabbisin),Seninasılziyaretedebilirdimki?”der.Cenâb-ıHak:“Bilmiyormusun,falankulumhastaoldudasenonuziyaretetmedin;eğeronuziyaretetseydin,Benionunyanındabulacaktın.”

(Cenâb-ıHakdevamla)“EyÂdemoğlu!SendenBenidoyurmanı istedimamasenbenidoyurmadın!” buyurur. Kul: “Ya Rabbi! Sen âlemlerin Rabbisin, ben Seni nasıldoyurabilirdimki?”der.Cenâb-ıHak:“Falankulumsendenyemekistediamavermedin.Onudoyursaydın,karşılığınıbenimnezd-iulûhiyetimdebulacaktın!”

(Cenâb-ıHaktekrar)“Eyinsanoğlu!Sendensu istedim,vermedin!”buyurur.Kul:“YaRabbi! Sen (hiçbir şeye muhtaç olmayan) âlemlerin Rabbisin, ben Sana nasıl suverebilirdimki?”der.Allah:“Falankulumsendensuistedi,esirgedin.Bilmezmisin,eğeronun su ihtiyacını karşılasaydın, yaptığın iyiliğin ecrini benim nezd-i ulûhiyetimdebulacaktın.”buyurur.[Müslim,Birr43]

ا ه ض و ا ا م يد م ن : ل ا ر

أ [442]ا أ أ : ل ؟ ه و أ إ « أ

:» ل أر هد و ا

« را هأ يا ا :» ل و و ا ا ج

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-i Ekrem’in sallallahu aleyhi ve sellem hizmetini gören Yahudi asıllı bir çocuk(hizmetkâr)vardıvehastalanmıştı.Nebiyy-iEkremsallallahualeyhive sellemonuziyaretetti,başucuna oturdu ve ona: “Müslüman ol!” buyurdu. Çocuk, bu teklif karşısında nedüşündüğünü öğrenmek için yanında bulunan babasının yüzüne baktı. Babası: “Ebû’l-Kâsım’a (Peygamber Efendimiz’e) itaat et!” dedi. Çocuk da (babasının muvafakatıüzerine) müslüman olduğunu ikrar etti. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem: “Şu kulucehennem ateşinden kurtaran Allah’a hamdolsun!” diyerek dışarı çıktı. [Buhari, Cenâiz 80,Merdâ11]

؟ و ا ا لر

رأ أ : ا ر ل أ ا ر أ [443]

. رد ء ، أ إ ، ا أ ا سا سا بر ا : ل . ل

Enesradıyallahuanh,talebesiSabitel-Bünânî’yedemiştirki:“Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellemokuduğuşifaduasını sanaokumamı istermisin?”Sâbitcevaben“tabii”dedi.Enesradıyallahuanhdaşuduayıokudu:“Eybütüninsanların(hertürlüihtiyacınıkarşılayıponları)terbiye edenRabbi! Ey dertlilerin devası, bütün ızdırap ve sıkıntıları dindirenAllahım!Sen şifa ver, zira şifa veren sadeceSensin; ve öyle bir şifa ihsan et ki, hastalıktan eserbırakmasın.”[Buhari,Tıb38]

ه و و ا ا لر إ أ ا ر

صا أ ن [444]ا : و ك يا ك :» و

ا ا لر ل ، ه « رذأو أ رو ا ة ذأ تا و

Osman İbn Ebi’l-Âs radıyallahu anh, bedeninde hissettiği bir ağrıdan dolayı Resûlullah’asallallahu aleyhi ve sellem dert yandı. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem ona şu tavsiyedebulundu:

“Elinibedenindeacıhissettiğinyerekoyveüçdefa‘Bismillah’deyipşuduacümlesiniyedi kere tekrarla: “Izdırap çektiğim bu hastalıktan ve başıma gelmesinden korktuğumdaha beter dertlerin şerrinden Allah’ın izzet ve kudretine sığınıyor, O’na dehaletediyorum.”[Müslim,selam67]

ه د :» ل و ا ا ا ر

س ا [445]ذ ا ه إ ،

نأ ا شا بر ا ا لأ : تا ه ل أ

« ضا

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkim,vadesihenüzdolmamışbirhastayı ziyaret ederdeonunyanındayedikere,“Arş-ı Azîm’in Rabbi Allahu Azîmuşşân’dan sana şifa vermesini diliyorum” diye dua

ederse,Allahohastayımaruzkaldığıhastalıktankurtarıpafiyetverir.”[EbûDavud,Cenâiz8;Tirmizi,Tıb32]

اذإ نو ، هد اأ د و ا ا نأ ا ر

س ا [446]« ا ء نإ ر س :» ل هد د

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, bir bedeviyi hastalık vesilesiyle ziyaretetmişti. Her hasta ziyaretinde söylediği gibi ona da şöyle buyurdu: “Geçmiş olsun,korkulacakbirşeyyok.Buhastalık(kaderetaşatmayıp,Allah’ınmuradınaitaatedersen)günahlarınıtemizleyecek,kusurlarınıdaörtecekinşallah.”[Buhari,Merdâ10]

: ل و ا ا أ نأ ا ر

يرا أ [447]ا وأ ذ ء رأ ا : ل « :» ل ؟ ا

« رأ ا ، EbûSaîdel-Hudrîradıyallahuanhdemiştirki:

Cebrail aleyhisselâm, Hz. Peygamber’e sallallahu aleyhi ve sellem geldi ve “Ya Muhammed,rahatsızmısın?”diyesordu.Efendimiz“Evet”dedi.BununüzerineHz.Cebrailşöyleduaetti: “Bismillah diyerek sana rukye (şifa duası) okuyor, sana eziyet veren her şeyden,bütün canlıların veya hasetçi her gözün şerrinden Allah’ın seni koruyup sana şifavermesinidiliyorum.Bismillahdiyereksanarukye-şifaduası-okuyorum.”[Müslim,selam40]

ا :» ل إ و و ا ا : ا ر

[448]« ا أو راو ا

Hz.ÂişeValidemiz radıyallahu anhâdemiştirki:Resûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem banayaslanırveşöyleduaederdi:

“Allahım! Beni bağışla, bana rahmetinle muamele et ve beni Yüce Dostluğunakavuştur”.[Buhari,Merdâ19;Müslim,selam46]

و أ و ا ا لر د : ا ر

مأ [449]أ ا :» ل أ س « ا اذإ حوا نإ :» ل ه

رد راو ا ا :» ل « ن ن ا ن ، إ

« و ر ه او ، ا بر و او ، ا او ، ا

Hz.ÜmmüSelemeradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûlullahsallallahu aleyhi ve sellem,henüzvefatetmişolankocamEbûSeleme’ninyanınageldi.Mevtanınaçıkkalangözlerinikapattıveşöylebuyurdu:“Ruhkabzedilirkengözonu

takip eder.”Bu esnada hane halkından bazıları feryat edip ağladılar. Resûlullah sallallahualeyhivesellemonları:“Kendinize(birbirinize)ancakhayırduasındabulunun.Zirameleklerdualarınızaâminderler.”diye ikazettiveardındanmevta için şöyleduaetti: “Allahım!Ebû Seleme’yi bağışla! Hidayete erenler arasında onun derecesini yüksek eyle! Geridekalanların vekili Sen ol ve onları hayırlı kimseler eyle! EyÂlemlerinRabbi!Hem bizihemonuyarlıga!Kabrinigenişletveiçinipürnureyle!”[Müslim,Cenâiz7]

:» ل و

ا ا لر : ا ر مأ [450]

ا هأ إ ، ا او ؤا

ا : نار إ إو إ : ل

ا ا لر أ ، أ : . ا أو

.و ا ا لر ا ا و

Ümmü Seleme radıyallahu anhâ demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Birkulunbaşınaherhangibirmusibetgeldiğinde“BizAllah’aâidizvevaktigeldiğindeelbette O’na döneceğiz.” diye istircâda bulunur “Allahım! Maruz kaldığım şu musibetiçinde bana sevap ihsan eyle ve onun zevalinin ardından benim için daha hayırlısınılütfet.”diyeduaederse,Allahonunduasınıkabuleder.”

ÜmmüSelemeradıyallahuanhâbuhadisirivayetettiktensonradediki“KocamEbûSelemevefatettiğindeResûlullah’ınsallallahualeyhive sellembuyurduğugibiduaetmiştim.AllahdaduamıkabuledipbanaEbûSeleme’dendahahayırlısınıyaniResûlullah’ısallallahualeyhivesellemeşolarakverdi.”[Müslim,Cenâiz4]

ا ل ا و ت اذإ :» ل و

ا ا لر نأ ا ر أ [451]

اذ : ل . : ن ؟ هدا ة : ل ، : ن ؟ ي و :

« ا هو ا ي اا : ا ل ، او ك : ن ؟

ي ل

EbûMusaradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

BirkulunevladıöldüğündeAllah,meleklerine“Kulumunçocuğununruhunukabzettinizöyle mi?” der. Melâike-i kirâm, “Evet” diye cevap verirler. Allah: “Demek onunciğerpâresinisöküpaldınız.”buyurur.Melekler,“Evet”derler.Cenâb-ıHak:“Pekikulumbununasılkarşıladı?”buyurur.Melekler,“Sanahamdettive‘BizAllah’aâidizvevaktigeldiğinde elbetteO’na döneceğiz’ diyerek istircâda bulundu.” cevabını verirler. Bununüzerine Allah Teâlâ: “Öyleyse kulum için cennette bir köşk yapın, ismini de ‘Beytü’l-hamd(hamdköşkü)’koyun!”buyurur.[Tirmizi,Cenâiz36]

و ، ةد د و ا ا لر نأ ا ر

ا [452]

ا ا لر ، ا ر

د ا و صو أ و ف ا

ب ا نإ ؟ ن أ :» ل ، ا و ا ا لر ء ما ىأر ، و

. إ رأو « وأ ا ب و ا ن و ا İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, Abdurrahman İbn Avf, Sa’d İbn Ebî Vakkas veAbdullah İbn Mes’ûd radıyallahu anhum ile beraber hasta olan Sa’d İbn Ubâde’yi ziyaretettiler.EfendimizSa’d’ıgörünceağladı.O’nunağladığınıgörencemaatdegözyaşlarınahâkimolamadı.Bu vaziyet üzerineResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: “Bilmezmisiniz kiAllahaslagözyaşındanvekalbüzüntüsündendolayıazapetmez.Ancakşundanazapveyamerhameteder.”buyurduvedilinigösterdi.[Buhari,Cenâiz44;Müslim,Cenâiz12]

و ا ر اإ

ا د و

ا ا لر نأ ا ر أ [453]

أو : ف ا ل .نر و ا ا لر د

و ، ن او ا نإ :» ل ى أ « ر إ ف ا :» ل ؟ ا لر«. نو اإ

ا إو ر

إ ل

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, can çekişmekte olan oğlu İbrâhîm’in yanına girdi.Oğlununcançekişirhalinigörüncemübarekgözlerindenyaşlarsüzülmeyebaşladı.OradabulunanAbdurrahman İbnAvf hayretle, “Siz demi ağlıyorsunuz, yaResûlallah?” diyesordu.Âlemlere rahmetEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem ona döndüve “Ey İbnAvf!Bugözyaşları rahmettir, merhametin varlığına delildir.” buyurdu. Ardından şunları ekledi:“Gözyaşarır,gönülmahzunolur;ancakbizRabbimizinhoşnutolduğundanbaşkabirşeysöyleyemeyiz. İbrâhîm!Seni kaybetmekten dolayı çoküzgünüz.” [Buhari, Cenâiz 43; Müslim,Fedâil62]

إ ةز ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [454]

طا ا ا ، د غو نو او« طا نأ ر و ، أ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim, inanarak ve sevabını yalnız Allah’tan umarak bir müslümanın cenazesinekatılır danamazıkılınıpdefnedilinceyekadar ayrılmazsa,herbirinin ağırlığıUhuddağıkadarolan ikiölçeksevaplageridöner.Herkimsadececenazenamazınıkılardadefneiştiraketmedenayrılırsa,birölçekecirledöner.”[Buhari,İman35]

« م و ، ا ا ع : ا ر مأ [455]

ÜmmüAtıyyeradıyallahuanhâdemiştirki:

Hanımlarolarakbiz,cenazeteşyietmektenmenedildik.Fakatbu,kesinbiryasakolarakharamkılınmadı.[Buhari,Cenâiz29;Müslim,Cenâiz34]

ر :» ل و ا ا لر : ل ا ر

س ا [456]« ا إ ن ر نرأ ز م ت

İbn Abbas radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“BirmüslümanvefatederdecenazenamazınıAllah’ahiçbirşeyiortakkoşmamışkırkkişikılarsa,Allahonlarımevtayaşefaatçiyapar.”[Müslim,Cenâiz59]

، ةز و ا ا لر : ل ا ر

ف [457]ء او وو مأو او و راو ا

ا :» ل و د ا أو هراد ا اراد أو ، ا ا با ا و داو او

نأ « را با و ا با هأو ا دأو ، وز ا وزو أ ا . ذ أ نأ

AvfİbnMâlikradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhive sellembircenazeninnamazınıkıldırmışveduaetmişti.Benoesnadaokumuşolduğuduadanşunlarıaklımdatuttum:

“Allahım!Mevtayıbağışla, onamerhamet eyleveonuaffet.Ahiretmenzillerindeonakerem kıl. Gireceği yeri (kabrini) genişlet. Onu (günahlarının kirini) suyla, karla vedoluyla yıkayıp serinlet; rahmet ve mağfiretinin her çeşidinden müstefid kıl. Onuhatalardan, günahlardan beyaz elbisenin kirlerden arınıp tertemiz olduğu gibi pak eyle.Onadünyadakievindendahagüzelbirev,ailesindendahahayırlıbiraile,eşindendedahahayırlıbireşver.Onucennetinekoy,kabirvecehennemazabındankoru.”

Avf İbnMâlik diyor ki “Efendimiz’in bu güzel duasından sonra ‘Keşke ölen kişininyerindebenolsaydım.’diyetemenniettim.”[Müslim,Cenâiz85]

ا ر - هأو - أ ا اإ

أو ةد أو ة أ [458]

ذو و و و ا

ا :» ل ةز أ و ا ا

ا ، نا و ما أ ا .و و أو« ه و هأ

EbûHureyre,EbûKatade’ninyanısıraEbûİbrahimel-Eşhelî’ninsahabîolanbabasındanradıyallahuanhumrivayetedildiğinegöreNebîlerServeriEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellembirşahsıncenazenamazınıkıldıveşöyleduaetti:

“Allahım! Hayatta olanlarımızı ve ölülerimizi, küçüklerimizi ve büyüklerimizi,

erkeklerimizi ve kadınlarımızı, burada hazır olanlarımızı ve olmayanlarımızı mağfiretbuyur.

Allahım! Bizden yaşamasınımurad buyurduklarını İslâm dini üzere yaşat. Ölmelerinitakdirbuyurduklarınıdaimanveİslâmüzerehuzurunaal.

Allahım! Bizi bu cenazeye iştirak etmenin sevabından mahrum bırakma ve onunardındanbizibirbirimizleimtihanetme!”[Tirmizi,Cenâiz38;EbûDavud,Cenâiz56]

ن ، ةز اأ :» ل و ا ا ا ر

ة أ [459]« ر ذ ى نإو ، إ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Cenazeyi defnetmekte acele edin. O eğer salih bir kul ise bir an evvel onu hayrakavuşturmuşolursunuz.Şayetsalihdeğilse,biranevvelomuzlarınızdataşımışolduğunuzşerriatıpkurtulmuşolursunuz.”[Buhari,Cenâiz51;Müslim,Cenâiz50]

ا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [460]«

Hz.EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Müminin ruhu, ödeninceye kadar borcu sebebiyle hapsedilir (dünyada borcuödenmedikçe âhirette hesabı neticeye bağlanmazveya kavuşacağı nimetlere borcumâniolur. Ancak borcu ödendiği zaman hesabı görülür yahut âhiret nimetlerine vâsıl olur)”[Tirmizi,Cenâiz74]

ا د غ اذإ و

ا ا ن : ل ا ر ن ن [461]

« ل نا ا او اوا :» لو و

OsmanİbnAffânradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellembircenazedefnedildiktensonrakabribaşındadurduve şöyle buyurdu: “Kardeşiniz için Allah’tanmağfiret dileyin ve onu iman üzere sabitkılmasınıisteyin.Ziraoşuanhesabaçekilmektedir.”[EbûDavud,Cenaiz69]

ا نا ت اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [462]« و وأ وأ ر : ث إ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İnsanvefat edince ameli kesintiyeuğrar (ameldefteri kapanır); ancak şuüç ameldenbirimüstesna:Sadaka-icâriyeyahut faydalanılan ilimveyahutkendisinehayırduaeden

salihevlât.”[Müslim,Vasıyyet14]

İzah:Hadisteki sadaka-i câriye; devam eden, sürekli sevap getiren sadaka demektir.İnsanlara faydası devamlı ve câri olan hayır işleridir. Sadaka ve zekâtını insanlarınumumîhayrınasarfedipdevamlıvekalıcışeylerevesileolmaktır.Yol,köprü,cami,çeşme,mescit, vakıfmüesseseleri ve bunları en verimli ve hayırlı şekilde kullanacak nesillerinyetişmesiiçinyurtlar,yuvalar,mekteplervemüesseseleryapmakvb.hayırişlerininhepsiniihtivaeder.

Faydalanılan ilim ise, insanları ilim ve fazilet bakımından aydınlatmaktan tutun daonlara faydalı bilgiler vermek, istifade edecekleri kitap ya da programlar sağlamak,insanlığınhayrınaveiyiliğinematufhertürlüilmîfaaliyetgerçekleştirmekveilmehizmetetmektir.

Ardından dua eden faydalı evlat yetiştirmek ise ister kişinin öz evladı olsun, isterseyetişmesine katkıda bulunduğubaşka kimselerin çocukları olsun, bütün bunlar öldüktensonraameldefterininaçıkkalmasınabirervesiledir.Zirabirhayraveiyiliğevesileolan,onuyapmışgibiveyayapanlarınsevabıkadarsevapkazanır.Ötekilerinsevabındandabirşeyeksilmez.

و ا ا ل ا ا ةز او : ل ا ر

أ [463]ا ل « و » و

ا ا ل ا ا ى او «، و »ا

أ او ، ا ا أ ا :» ل ؟ و : ا ر

با« ضرا ا ءا أ ، را

Hz.Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, bazı sahabilerle birlikte iken yanlarından bir cenazegeçti. Oradaki insanlar cenazeyi hayırla yâd edip senada bulundular. Akabinde AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem, “Vacip oldu (kesinleşti)” buyurdu. Sonra bir cenaze dahageçti.Oradakilerbuseferonukötülükleriyleandılar.Efendimizsallallahualeyhivesellemyine:“Vacipoldu(kesinleşti)”buyurarakaynıifadelerikullandı.BununüzerineHz.Ömer“EyAllah’ınResûlü!Vacipolan (kesinleşen) nedir?”diye sordu.AllahResûlüde şu cevabıverdi: “Önceki cenazeyi hayırla yâd ettiniz; ona cennet vacip oldu. Sonrakini isemenfiolarakandınız;onadacehennemvacipoldu.Zirasizler(müminler),yeryüzündeAllah’ın(şahadetlerinedeğerverdiği)şahitlerisiniz.”[Buhari,Cenâiz86,Şehâdât6;Müslim,Cenâiz60]

ت :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [464]« ا إ را ا ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Müslümanlardanherhangibirinin(büluğçağınaulaşmamış)üççocuğuvefatederse,o

kimseye cehennem ateşi Allah’ın yeminin yerine geleceği kadar kısa bir süre dışındadokunmaz.”[Buhari,Cenâiz6,Eyman9;Müslim,Birr150]

İzah:HadisteAllah’ınyemininyerinegeleceğikadarkısabir süredenmaksat“Sizdenhiç kimse yoktur ki Cehennem’e varmasın. Bu Rabbinin katında kesinleşmiş birhükümdür.” (Meryem Sûresi, 19/71) âyetidir. Bu âyette Cenâb-ı Hak herkesin Cehennem’euğrayacağınıbildirmiştir.AncakmüminlerinuğramasıhızlıcageçipgitmeşeklindeveyaHz.İbrahim’eateşinberdüselamolmasışeklindeolacaktır.Budaçokkısabirsüredir.

او ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [465]ا ا ن ، ا نأ إ ا ء ا :» د رد ا

« أ ،

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, Semud kavminin yaşadığı diyar olan Hicr mevkiinevarıncaashabınışöyleuyardı:

“Şu azabauğratılmış (helâk edilmiş) insanların yurtlarındanuzakdurun! İllâ da orayauğrayacaksanızbariağlayarakgirin!Eğerağlayamıyorsanızuzakdurunki,onlarınbaşınagelenmusibetsizindebaşınızagelmesin!” [Buhari, Enbiya 17, Tefsîru sûre 15/2,Meğâzî 80;Müslim,Zühd38]

İzah:Helak edilen toplulukların harabeleri, şeytanın karargâhı hâline gelmiş olabilir.Onlarhernekadarhelâkolupgitselerdeomel’unyereuğrayanlarınbaşınabirmusibetgelme ihtimali söz konusu olabilir. Gerek şeytanın gerek helak edilenlerin şerrindenkorunmakiçinAllah’asığınmakveO’nunhimayesinegirmekgerekir.

YolculuklaİlgiliHususlar

: و ا ا لر ل : ل ا ر

صا و ا [466]

« ر او ، ن ااون ، ن اا »

AbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Tekbaşınayolculukyapanşahısbirşeytandır.İkikişiolarakyolculukyapanlardaikişeytan sayılır. Üç kişi olarak yolculuk yapanlar ise bir cemaattir (şeytan onlara zararveremez)”[EbûDavud,Cihâd79;Tirmizi,Cihâd4]

İzah: Hadiste, şeytanın insana kötü işleri güzel göstermesinden dolayı yalnız başınaveya iki kişi olarak yolculuk yapanların birtakım tehlikelerden ve kötülüklerden eminolamadıklarıanlatılmaktadır.

ج اذإ : و ا ا لر ل : ا ر

ة أو أ [467]« أ او

EbûSaîdveEbûHureyreradıyallahuanhumâdemişlerdirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Üçşahısbirlikteyolculuğaçıktıklarında,içlerindenbirinibaşkanyapsınlar!”[EbûDavud,Cihâd80]

ضرا ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [468]« ى

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Geceleri yol almaya bakınız. Zira yol gecelerde katedilir (rahat yolculuk yapılır,mesafelerkolaycaalınır).”[EbûDavud,Cihâd57]

.دواو ا ب ا ا اذإ سا ن : ل ا ر ا

أ [469] « نا ذ إ دواو ا ب ه نإ :» و

ا ا لر ل

. إ ا إ ذ ا

EbûSa’lebeel-Huşenîradıyallahuanhdemiştirki:

Önceleri sahabiler yolculuk esnasında bir yerde konakladıkları zaman vadilere ve dağyollarına dağılırlardı. Ne zaman ki Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem; “Sizin bu şekildeoralara dağılmanız şeytandandır!” diyerek onları ikaz etti; artık onlar her ne zaman biryerdekonaklasalardağılmadantoplubirşekildedururlardı.[EbûDavud,Cihâd88]

ا نا أ و ا فوا يرا و ا [470]

ه ا اا :» ل ه و

ا ا لر : ل ا ر

« و ر ، ا ا

Rıdvanbiatındabulunanİbnu’l-HanzaliyyediyemarufSehlİbnRabî’İbnAmrel-Ensarîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellem,bakımsızlıktandolayısırtıkarnınayapışmışbirdeveyerastlayınca şöyle buyurdu: “Meramını ifade edemeyen şu hayvanlar hakkındaAllah’tankorkun!Elverişliolduklarındaonlarabinin!Kesimeelverişliolduklarındadayiyin!”[EbûDavud,Cihâd44]

م تاذ و ا ا لر درأ : ل ا ر

ا [471]

و ا ا لر ا أ نو سا اأ أ ث إ أو

ىأر اذ را - - وأ ف

: يأ ا و ا ا ه ه رذو و

ا ا لر

ا : ل را ء »؟ ا ا ، ا ا بر :» ل هاذو« و

أ إ ؟ إ ا ا ا ه ا أ :» ل .ا لر

AbdullahİbnCaferradıyallahuanhumâdemiştirki:

Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem bir gün beni terkisine bindirdi ve hiç kimseyebahsetmediğim bir sır verdi. Kendisi abdest bozacağı zaman gözlerden ırak olmak içindahaziyadekumtepesiveyahurmabahçesininduvarıgibiyerlerisiperederdi.Ensardanbirinin bahçesine girmişti ki orada bir deve olduğunu farketti.Hayvan,Resûl-iEkrem’isallallahu aleyhi ve sellem görünce böğürdü ve gözlerinden yaşlar aktı. Efendimiz deveninyanına kadar gidip hörgücünü ve kulaklarının arkasını okşadı. Bunun üzerine hayvansakinleşti.AkabindeResûl-i Ekrem: “Bu devenin sahibi kim?Bu deve kimindir?” diyesordu.Ensardanbirdelikanlıbelirdive“Banaaittir,EyAllah’ınResûlü!”dedi.Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Allah’ınsanaemanetolarakverdiğivebakımınısanahavaleettiğişuhayvanhakkındaO’ndankorkmuyormusun?Hayvanbana,seninonuaçbıraktığındanveçokyorduğundanşikayetetmektedir.”buyurdu.[EbûDavud,Cihâd44]

ار ر ء ذإ : ل ا ر يرا أ [472]

ن :» و ا ا لر ل ، و ه ف

، هذ لا فأ « داز داز ن و . أ أر

EbûSaîdel-Hudrîradıyallahuanhdemiştirki:

Biz, Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte yolculuk hâlinde iken devesiüzerindeazığı tükenmişbir şahıs sağınasolunabakınmayabaşladı.Onun ihtiyacını farkeden Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “Yanında fazla bineği ve azığı olan, olmayanaversin!” buyurdu ve paylaşılması gereken şeyleri bir bir saydı. Öyle ki biz yanımızdabulunanhiçbirmalınfazlasındahakkımızolmadığızehabınakapıldık.[Müslim,Lukata18]

: ل و نأ دارأ أ و ا ا لر ا ر

[473]وأ ا إ

أ ، ة و ل اإ نإ ، راو ا

وأ ا إ (: ل -،) أ

- أ إ ، ا

. أ إ

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem gazveyeçıkmayaniyetlendiğindebize şöylehitapetti:“EyMuhacirveEnsartopluluğu!Malıveakrabasıolmayıportadakalanbazıkardeşlerinizvardır.Sizinherbirinizonlardanikiveyaüçşahsıyanınaalsın,onlarasahipçıksın!”

Câbirderki:Aslındabizimancaktekkişiyiyanımızaalıpbineğimizemünavebelibinmeimkânımız vardı. Buna rağmen emre binaen nöbetleşe binmek üzere iki veya üç kişiyiyanımaaldım.Bendeonlardanbirigibikendidevemenöbetleşebindim.[EbûDavud,Cihâd34]

ر ه ىا اذإ ن و ا ا لر نأ ا ر

ا [474]إ ا .ن ر إ إو و ا يا ن :» ل إ

ا ، ه او ا ن ا . ا و ىاو ا ا ءو ا و ا ءو ذأ إ ا .ا او ا ا أ« نو

نو ن نا :» دازو ر اذإو « او او لا ا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem yolculuğaçıkarkenbineğinebinip iyiceyerleştiktensonraüçtekbirgetirirsonraşuduayıokurdu:

“Bu bineği bizim hizmetimize veren Allah’ın şanı pek yücedir, noksanlıktanmünezzehtir. O lütfetmeseydi biz buna güç yetiremezdik. Muhakkak ki biz sonundaRabbimizedöneceğiz.

Allahım! Biz bu yolculuğumuzda Senden iyilik, takva ve razı olacağın işler yapmayınasipetmenidiliyoruz.

Allahım!Buyolculuğumuzukolaylaştır,uzakmesafeleriyakıneyle.

Allahım!SeferderefikimizSensin,geridekalanailemizikoruyupgözetenSensin.

Allahım!Yolculuğunmeşakkatinden;kederverenmanzaradan,döndüğümüzdemal,aileveevladınbaşınakötühalleringelmesindenSanasığınırım.”

HadisinrâvisiİbnÖmer radıyallahu anhumâdemiştirki:AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellemseferdendöndüğündedeaynıduayıokurveşunlarıeklerdi:

“Bizler sefere çıkıp geri dönen, tövbekâr, âbid ve Rabbimize hamd eden kullarız.”[Müslim,Hac425]

و ، ا أ ا ر

أ ت : ل ر [475] و ا يا ا : ل ىا ، ا : ل ا ب ر

: ل تا ث أ ا : ل ، تا ث ا : ل ن ر إ إو ا أ : ، أ إ با إ

إ ا لر : و

ا ا أر : ل ؟ ء يأ

أ ، ذ ا : ل اذإ

ه ر نإ :» ل ؟ ء يأ« ي با

TabiîndenAliİbnRabîademiştirki:

Hz.Ali’ninradıyallahuanhyanındaydım.Binmesiiçinbirbinekgetirildi.Ayağınıüzengiyekoyunca ‘Bismillah’ dedi. Bineğin üzerine oturup yerleşince ‘Bunu bizim hizmetimizeverenAllah’ahamdolsun.Olütfetmeseydibizbunagüçyetiremezdik.Muhakkakkibizsonunda Rabbimize döneceğiz.’ dedi. Ardından üç defa ‘elhamdulillah’, üç defa‘Allahuekber’ dedi. Sonra da ‘Ey Rabbim, Sen Sübhansın, bütün noksanlardanmünezzehsin. Ben nefsime zulmettim (yazık ettim), beni bağışla. Zira Senden başkagünahıbağışlayacakyoktur.”dedivegülümsedi.Kendisine“Eymüminlerinemiri!Niçingülümsedin?”diyesorulduğundaşöylededi:“NebilerServerisallallahualeyhivesellembenimyaptığım gibi yapmış sonra da benim gibi gülümsemişti de ben ‘Niçin gülümsedin eyAllah’ın Resûlü?’ diye sormuştum. O şöyle buyurmuştu: “Sübhân Rabbin, kendisindenbaşkagünahları bağışlayankimsenin olmadığını bilmekte ve ‘Günahlarımımağfiret et!’diyeduaedenkulundanhoşnutolmaktadır.”[EbûDavud,Cihâd74;Tirmizi,Deavât46]

ةا وأ ا اذإ و ا ا ن : ل ا ر

ا [476]

و ا و ا هو ا إ إ :» ل وأ وأباا مو ه و هو ا ق .نو

نو نو ن نا . ء

« هو

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

NebîlerServerisallallahualeyhivesellemhacyadaumredendönerkenheryokuşveyatepeyeçıktığındaüçdefa‘Allahuekber’der,sonraşöyleduaederdi:

“Allah’tan başka ilah yoktur. O, tektir, şeriki yoktur. Mülk Onundur, hamd O’namahsusturveO,herşeyekâdirdir.Bizlersefereçıkıpgeridönen,tövbekâr,âbid,sâcidveRabbimize hamd eden kullarız. Allah, vaadini yerine getirdi, kuluna yardım etti vemüttefikdüşmantopluluklarınıtekbaşınahezimeteuğrattı.”[Buhari,Cihâd158;Müslim,Hac428]

ت تاد ث :» و ا ا لر : ل : ل ا ر

ة أ [477]« هو اا ةدو ا ةدو ما ةد :

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Üç kişinin duasının makbul olduğunda şüphe yoktur: (Bunlar) Mazlumun duası,misafirinduasıvebabanınevladınaolanduasıdır.”[EbûDavud,Vitr29;Tirmizi,Birr7,Deavât47]

: ل ف اذإ ن و ا ا لر نأ ا ر

يا أ [478]« رو

ذو ، ر إ ا »

Ebû Musa el-Eş’arî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem birtopluluğunzararvermesindenendişeduyduğuzamanşöyleduaederdi:

“Allahım! Himayeni onlara karşı siper ediniyoruz. Onlardan gelebilecek her türlükötülüktenSanasığınıyoruz.”[EbûDavud,Vitr30]

ل :» ل و ا ا لر : ا ر

[479]« ذ ء ه ، تا ا ت ذأ : ل

Havle bint Hakîm radıyallahu anhâ demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Her kim bir yerde konakladıktan sonra ‘Mahlûkâtının şerrinden Allah’ın tastamamkelimelerine sığınırım.’ derse oradan ayrılıncaya kadar hiçbir şey ona zarar vermez.”[Müslim,Zikr54]

: ل ا اذإ و ا ا لر ن : ل ا ر

ا [480] ذأو ،

ب و و و ك ذأ ، ا رو ر ضرأ« و و او و ا

و باو ا و دأو أ İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemyolculukyaparkengeceoluncaşöyleduaetti:

“Ey arz! Benim de senin de Rabbin Allah’tır. Senden ve senin içinde bulunanların,sendeki mahlukatın ve üzerinde hareket edip debelenen canlıların şerrinden Allah’asığınırım.Aslanın,diğeryılançeşitleriyleberaberbüyük(kara)yılanın,akrebinşerrinden,bu diyarı mesken tutanların, doğuran ve doğan bütün mahlukatın verebilecekleri

kötülüklerdenSanasığınırım.”[EbûDavud,Cihâd75]

، باا ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [481]« أ إ ه أ اذ و او أ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sefer azaptan bir parçadır (bir nevi azaptır). Sizi yiyip içmenizden ve uyumanızdanalıkor. Binaenaleyh gittiğiniz yerdeki işinizi bitirince bir an evvel ailenizin yanınadönmeyebakın!”[Buhari,Cihâd136;Müslim,İmâre179]

ا أ لأ اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

[482]. أ ا ق نأ و

ا ا لر نأ اور و « أCâbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Uzun müddet ailesinden uzakta kalan kimse, gece vakti hanesine ansızın (habervermedençatkapı)girmesin!”

DiğerrivayetteiseCâbirradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, yoldan gelen kişinin gece vakti hanesine ansızıngirmesininehyetti.[Buhari,Nikâh130,Umre16;Müslim,İmâre183

ةأ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [483]« م يذ إ و

م ة

ا ماو

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’aveâhiretgününeimanedenbirkadının,beraberindemahremibulunmadanbirgünlükmesafedekiyolculuğaçıkmasıcaizdeğildir.”[Buhari,Taksîr4,Savm67;Müslim,Hac423]

Kur’ân-ıKerimOkumanınFaziletiveAdabı

ناا اؤا :» ل و ا ا لر : ل ا ر

أ أ [484]« ا م

EbûÜmâmeradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Kur’ân okuyunuz. Zira o, kıyamet günü kendisini okuyanlara şefaatçi olacaktır.”[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn252]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

ن ن [485]« و ناا

OsmanİbnAffanradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“SizinenhayırlınızKur’ân’ı(hakikatleriveincelikleri ile)öğrenenveonubaşkalarınaöğretendir.”[Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân21]

و ناا أ يا :» و

ا ا لر ل : ا ر [486]

« ناأ ق و و ناا أ ياو ، ةرا ا

ما ةا

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kur’ân’ı maharetle okuyan bir insan, Kirâmen Kâtibîn melekleri ile beraberdir.Kur’ân’ıokumadapekmahirolmayıpzorlanarakdaolsaokuyaninsanaikisevapvardır.”[Buhari,Tevhîd52;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn243]

ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

يا أ [487]: ةا ناا أ يا ا و و ر : ا

ناا أ ياو و ر : ا ناا أ يا ا و و ر

« و ر : ا ناا أ يا ا

Ebû Mûsa el-Eş’arî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Kur’ânokuyanmü’mininmisâliturunçgillerdenportakalabenzerkikokusuhoştur,tadıgüzeldir. Kur’ân okumayan mü’minin misâli hurma gibidir ki kokusu yoktur ama tadılezizdir.Kur’ânokuyanmünâfığınmisâlikokusuhoşfakattadıacıolanfesleğengibidir.Kur’ânokumayanmünafığınmisâli isekokusuolmayanve tadı da acımı acı olanEbûCehilkarpuzugibidir.”[Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân17;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn243]

با ا ا نإ :» ل و ا ا نأ ا ر

با [488]

« ا و اأÖmer İbn Hattâb radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Allah,buKur’ân’la(ameleden)toplulukları(dünyaveâhirette)yükseltipazizederken,onunla (amel etmeyen) toplulukları ise (dünya ve âhirette) alçaltır, zelil eder.” [Müslim,Salâtu’l-musâfirîn269]

ها ر : ا إ :» ل و ا ا ا ر

ا [489]« را ءاو ا ءا ا ها رو را ءاو ا ءا م ناا ا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İki kimseye hasette (gıptada) zarar yoktur: Biri, Allah’ın kendisine bir nimet olarakbahşettiği Kur’ân’la gece gündüz meşgul olan; diğeri, Allah’ın lütfettiği serveti gecegündüzhayıryolundainfakedenkimsedir.”[Buhari,Tevhîd45;Müslim,Salâtu’l-musafirîn266]

ا ب أ : و ا ا لر ل : ل ا ر

د ا [490]« ف و ف مو ف أ : و ف ا : لأ أ او

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kur’ân’danbirharfokuyanaonsevabamuadilbiriyilikmükâfatıvardır.Ben,‘eliflâmmîm’ bir harftir demiyorum; bilâkis ‘elif’ bir harf, ‘lâm’ bir harf, ‘mîm’ de bir harftir.”[Tirmizi,Fedâilu’l-Kur’ân16]

يا نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

س ا [491]« با

ناا ء

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“HafızasındabirmiktarolsunKur’ân’danezberbulunmayankimse,viraneyedönmüşevgibidir.”[Tirmizi,Fedâilu’l-Kur’ân18]

ل :» ل و ا ا ا ر

صا و ا [492]

« ؤ ا ا ن ا رو راو أا : ناا

AbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kur’ân ehline (onunla sürekli meşgul olup hem dilinden hem de hayatından eksiketmeyenkimseye)Cennet’egirerken:OkuveKur’ân’lameşguliyetinölçüsündecennetteyüksel. Dünyada tertil üzere okuduğun gibi burada da acele etmeden tertil üzere oku.Şüphesizseninderecen,okuduğunâyetinsonnoktasındadır.”denilecektir.[EbûDavud,Vitr20;

Tirmizi,Fedâilu’l-Kur’ân18]

İzah: Başka bir hadiste, cennetteki derecelerin adedinin Kur’ân’ın âyetleri sayısıncaolduğu ve Kur’ân ehli olup da cennete girenlerin derecesinin, bütün cennetliklerinderecelerininüstündeolacağıhaberverilmiştir.Nitekimyukarıdakihadistedebunaişaretedilmiştir.

ناا إ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [493]« ذ أ نإو أ نإ ، ا ا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kur’ân’lameşguloluponuhemdilindenhemdehayatındaneksiketmeyenkimseninmisali, bir yere bağlanmış devenin sahibi gibidir. Ona ihtimam gösterir sürekli kontrolaltında tutarsa ipinden boşalıp serkeşlik yapmaz. İlgilenmeyip başıboş bıraktığında isekaçargider.”[Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân23;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn226]

ء ا نذأ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [494]« نا تا نذأ

Ebû Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem’i sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Allah, güzel sesli bir peygamberin Kur’ân’ı dokunaklı, içli ve sesli tilavet edişinidinlemekten hoşlandığı kadar hiçbir şeyden hoşnut olmamıştır.” [Buhari, Fedâilu’l-Kur’ân 19;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn232]

:» ل و ا ا نأ ا ر

را أ [495]

« نا

EbûLübâbeBeşîrİbnAbdilmünzirradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kur’ân’ı ihtimamla okumayan veya onunla sesini güzelleştirmeyen veyahut Kur’ândışındakişeylerekarşımüstağnidavranmayankimsebizdendeğildir.”[EbûDavud,Vitr20]

: «، ناا أا :» و ا ا

ل : ل ا ر د ا [496]

ا ء ةر تأ « ي أ نأ أ إ :» ل ؟ لأ و أأ ا لر

:» ل ﴾ ا ء و أ اذإ :﴿ ا ه إ .نر ه اذ إ

« نا

AbdullahİbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

BirdefasındaResûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem: “BanaKur’ânoku!”buyurdu.Ben:“Ya Resûlallah, Kur’ân zâtıâlilerine nâzil olurken ben size Kur’ân mı okuyacağım?”dedim. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: “Ben, Kur’ân’ı başkasından dinlemektenhoşlanırım.” buyurdu. Bunun üzerine kendilerine Nisâ Sûresi’ni okumaya başladım ve“Herümmettenbirşahitgetiripsenidebütünbunlaraşahittuttuğumuzzamanonlarınhalinice olur?” {Nisâ Sûresi, 4/41} âyetine gelince “Şimdilik kâfî!” buyurdu. Döndüm baktımAllahResûlüağlıyor,gözyaşlarıçağlıyordu.”[Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân33;Müslim,Salâtu’l-musafirîn247]

BelirliBazıSûreveÂyetleriOkumayaTeşvik

أ أ أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا ار [497] إ ا لر : ج نأ درأ

ي ؟ ا ج نأ ناا ةريا ا

نااو ا ا ا بر ا :» ل ؟ ناا ةر أ

« وأRâfi’ İbn Muallâ radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana:“MescittenayrılmadanöncesanaKur’ân’dakienazametlisûreyiöğretmemiistermisin?”buyurdu ve elimi tuttu. Mescitten çıkacağımız sırada ben: “Ey Allah’ın Resûlü! BanaKur’ân’dakienazametlisûreyiöğreteceğinizisöylemiştiniz.”diyerekhatırlatmamüzerinebuyurdular ki: “ ا بر د ا ’dir (Fâtiha Sûresidir) ki o seb’ul-mesânîdir; banaverilenKur’ân-ıAzîm’dir.”[Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân9]

İzah:Seb’ul-mesânîveKur’ân-ıAzîm,Fâtihasûresinindiğer ikiadıdır.Seb’ul-mesânîdiye isimlendirilmesinin sebebi, namazın her rekâtında tekrarlanması, yedi âyettenmeydanagelmesi,hemMekkehemdeMedine’denâzilolması…gibihususlarabinaendir.Kur’ân-ıAzîmisminialmasıiseKur’ân’ınözüveruhuolması,hakâik-iKur’âniyeyiiçindecemetmesindendolayıdır.

: أ ا ل و ا ا لر نأ ا ر

يرا أ [498]«. ناا ل إ ،

ه ياو »

ناا أ نأ أ أ :» ل و ا ا لر نأ : اور و

: ا ا ، أ ا :» ل ؟ ا لر ذ أ : او ذ «

« ناا

EbûSaîdel-Hudrîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “ أ ا ” yani İhlâs Sûresi hakkında şöylebuyurdu: “Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, bu sûre Kur’ân’ın üçtebirinedenktir.”[Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân13]

Diğerbirrivayetteise,Resûlullahsallallahualeyhivesellemashabınaşöylebuyurdu:

“HerhangibirinizbirgecedeKur’ân’ınüçtebiriniokuyamazmı?”Buteklifonlarazorgeldi ve: “YaResûlallah!Böyle bir şeye hangimizin gücü yeter ki!” dediler.Resûlullahsallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz de: “ ا ا ، أ ا , Kur’ân’ın üçte biridir.”buyurdular.[Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân13]

ه أ تا أ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

[499]

« سا ب ذأ و ا ب ذأ ؟ ا

UkbeİbnÂmirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bugece indirilenâyetlerigörmedinmi? (Tesirnoktasında)Onlarınbenzerleri aslaneduyulmuşnedegörülmüştür:Kibunlar, سا ب ذأ ل قو ا ب ذو عأ âyetleridir(FelakveNâsSûreleridir.).”[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn264]

نا ذ و ا ا لر ن : ل ا ر

يرا أ [500].ا كو أ ا نذ نا و

EbûSaîdel-Hudrîradıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem cinlerdenvegözdeğmesindenAllah’a sığınırdı.Nezaman ki Muavvizeteyn (Felak ve Nâs Sûreleri) nâzil oldu, diğerlerini bırakıpMuavvizeteynokuyarakAllah’asığınmayabaşladı.[Tirmizi,Tıb16]

ا ن ةر ناا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [501]« ا

ه يا كر : و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kur’ân’daotuzâyettenibaretbirsûrevardırkibirşahsaşefaatettiveoaffedildi.Busûre, لا

ه يا كرا ’dür(Mülksûresidir).”[EbûDavud,Salât327;Tirmizi,Fedâilu’l-Kur’ân9]

ا أ :» ل و ا ا ا ر

يرا د أ [502]« ه

ةا ةر

EbûMes’ûdel-Bedrîradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellem şöylebuyurdu:

“HerkimgeceleyinBakaraSûresininsonundakiikiâyeti( لا )okursabuâyetleronakâfidir.”[Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân10;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn255]

نإ ، ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [503]« ةا ةر أ يا ا

نا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kur’anokumayarakevlerinizikabirlereçevirmeyin!Gerçekşukişeytan,içindeBakaraSûresiokunanevdenkaçargider.”[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn212]

يأ يرأ را أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [504]ا

:» لو ير ب ما ا إ إ ا : ؟ أ ا ب ا

« را أÜbeyİbnKâ’bradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana hitaben: “Ebe’l-Münzir! Allah’ın kitabındanezberlediğinâyetlerdenhangisinindahamuazzamolduğunubiliyormusun?”diyesordu.Ben de cevaben: ما ا إ إ ا (Âyetü’l-Kürsî), dedim. Kur’an’a olanvukufiyetimden hoşnut oldu ve müberek elini göğsüme vurarak: “Allah ilmini artırıpbereketlendirsineyEbe’l-Munzir!”diyerektakdiredalıduaetti.[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn258]

نر ةز و ا ا لر و : ل ا ر

ة أ [505]

ج إ : ل ، و ا ا لر إ ر : ما تا

أ :» و او ا ا لر ل .ة و

ل وأ :» ل .

و ا لر : »؟ را كأ ، ة ء . و

ا ا لر ل د أ « دو إدأ

ل و ج د : ل ، و ا ا لر إ ر : ما

كأ ، ة أ :» و ا ا لر ل و

«. دو إ :» ل و

و ا لر : »؟ رااو و

ا ا لر إ ر : ما ء .ا : ، ا ت أ د : ل د د أ إ .تا ث ا

ن و ا لا ا

ا أ

ا إ وأ اذإ : ل ؟

»؟ را كأ :» و ا ا لر ل

اذإ : ل : »؟ :» ل . ا ت أ ز ا لر :

: لو ﴾ ما ا إ إ ا :﴿ ا وأ ا

ا أ

ا إ وأ

إ أ :» و ا ا ل . ن و ا لا

« ن كاذ :» ل ، : »؟ ة أ ث ، بو و EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem beni Ramazan sadakası olarak verilen fitrelerikorumakla görevlendirmişti. Birisi gelip yiyecek malzemelerinden avuç dolusu almayabaşladı.Kendisinituttuğumgibi“VallahiseniResûlullah’ınsallallahualeyhivesellemhuzurunaçıkaracağım!” dedim. O, “Ben muhtaç, çoluk çocuk sahibi ve fakr-u zaruret içerisindeolanbiriyim.”diyeyalvarınca salıverdim.Ertesi sabah,Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:“EbûHureyre!Düngeceesirinneyaptı?”diyesordu.“YaResûlallah!Evlad-uiyalsahibiolupmuhtaç durumda bulunduğunu söyleyince acıdım salıverdim.” dedim. “Sana yalansöylemiş, o tekrar gelecektir.” buyurdu.AllahResûlü’nün sallallahu aleyhi ve sellem bu sözüüzerine onun tekrar geleceğinden emindim ve kendisini gözetlemeye koyuldum.

Beklediğimgibimezkurşahısgeldiveyineyiyecekmalzemelerindenavuçlamayabaşladı.Onuyakalayıp:“SeniResûlullah’ınsallallahualeyhivesellemyanınagötüreceğim!”dedim.O,“Benibırak,bengerçektenmuhtaçbiriyim.Baktığımçolukçocuğumdavar.Söz,birdahagelmem.” diye yalvarıp yakarınca ona acıdım ve salıverdim. Sabahleyin Resûlullahsallallahualeyhivesellembana:“EbûHureyre!Düngecetutsağınneyaptı?”diyesordu.Bende:“Ey Allah’ın Resûlü! Bana daha önce olduğu gibi ihtiyaç içinde bulunduğunu vebakmaklayükümlüçolukçocuksahibiolduğunusöyledi,bendeacıdımve salıverdim.”dedim.Buyurduki:“Kesinliklesanayalansöylemişamatekrargelecektir.”buyurdu.Bendeogeceüçüncüdefagelmesinibekledim.Hakikatenyinegeldiveyiyeceklerdenavuçavuç almaya başladı. Onu salmamak üzere yakaladım ve: “Bu sefer seni mutlakaResûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem huzuruna çıkaracağım; artık bu üçüncü ve songelişindir.Birdahagelmeyeceğinesözveriyorsunvesonrageliyorsun!”dedim.Budefabana: “Eğer beni bırakırsanAllah’ın seni faydalandıracağı bazı kelimeler öğreteceğim.”dedi. Ben: “Neymiş onlar?” dedim. O da: “Yatağına girdikten sonra Âyetelkürsi’yiokursanyanındaAllahtarafındangönderilmişbirmuhafızbulunurvesabahakadarhiçbirşeytan sana yaklaşamaz.” dedi. Bunları söyleyince ben de onu serbest bıraktım. SabaholuncaAllahResûlüsallallahualeyhivesellembana:“Tutsağındüngeceneyaptı?”diyetekrarsordu.Bende:“EyAllah’ınResûlü!OkunduğundaCenab-ıAllah’ınbanafaydavereceğibirtakımkelimeleriöğreteceğinisöyledi,bendeonuserbestbıraktım.”dedim.Efendimiz:“Neymişokelimeler?”diyesoruncabenmezkurşahsınbana‘Yatağınagirdiğinde,“ ا

ما ا إ إ ”(Âyetelkürsi’yi)sonunakadaroku;böyleceyanındaAllahtarafındangönderilmişbirmuhafızbulunurve sabahakadar şeytan sana aslayaklaşamaz, dediğinisöyledim. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem: bunun üzerine “Yalancıların pîri olduğuhaldebusefersanadoğrusöylemiş.ÜçgecedirkiminlemuhatapolduğunubiliyormusunEbûHureyre?”dedi.Ben:“Hayır,bilmiyorum”diyekarşılıkverinceResûl-iEkrem:“Oşeytandır!”buyurdu.[Buhari,Fedâilu’l-Kur’ân10]

تا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ءادرا أ [506]«. لا

ا ةر لوأ

« ا ةر ا :» اور و

Ebu’d-Derdâradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim Kehf Sûresi’nin başından veya sonundan on âyet ezberlerse Deccal’dankorunmuşolur.”[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn257]

Kur’ânOkumakÜzereToplanmak

م ا و :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [507]

ا و ا و ا إ راو ا ب ن ا ت

« ه ا ذوEbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bir topluluk, Allah’ın evlerinden bir evde toplanır ve orada marifet-i ilâhi adınaAllah’ınkitabınıtilâveteder,aralarındamüzakerevemütalaayaparlarsa,üzerlerinesekineiner,kendilerinirahmetbürürvemelekleretraflarınıkuşatır.Cenâb-ıHakkdaonlarıkendinezdindebulunanlaraanlatırhaanlatır.”[Müslim,Zikr38]

AbdestinFaziletiveAdabıؤ ا او اا

إ أو هو ا ة ا إ اذ إ اا ا يأ أ ء أو وأ ى ض نإو او م نإو ا إ ر أو ما أو اا ف ا او ء او ت ا ء م وأ ا

نو و و ج ل

ا “Eyimanedenler!Namaza kalkmak istediğinizde yüzlerinizi ve dirseklere kadar ellerinizi yıkayın.Başlarınızı meshedip topuklarınızla birlikte ayaklarınızı da yıkayın. Cünüp iseniztastamam yıkanın (boy abdesti alın). Eğer hasta veya yolcu iseniz veya tuvalettengelmişseniz, yahut kadınlarla münasebette bulunmuş olup da su bulamazsanız, temiztoprağa teyemmüm edin, ondan yüzlerinize ve ellerinize meshedin. Allah size güçlükçıkarmak istemez, fakat şükredersiniz diye sizi temizleyip arındırmak ve size olannimetlerinitamamaerdirmekister.”{MaideSûresi,5/6}

ن أ نإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [508]« نأ عا ، ءا را ا ا م

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Şüphesiz benim ümmetim, kıyamet gününde abdest izlerinden dolayı yüzleri nurlu,elleri ve ayakları parlak olarak çağırılacaktır. Sizden her kim abdest uzuvlarındakiparlaklığıçoğaltabiliyorsaçoğaltmayabaksın.”[Buhari,Vudû’3;Müslim,Taharet35]

وأ ا ا اذإ :» ل و

ا ا لر نأ ا ر ة أ [509]

اذ ، ءا ا وأ ءا إ و ج و ا

ر اذ ، ءا ا وأ ءا ها ن ج

« با ج ءا ا وأ ءا هر EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bir müslüman veya bir mümin, abdest alırken yüzünü yıkayınca gözüyle bakarakişlediği bütün günahlar yanaklarından damlayan o su ile veya suyun son damlasıyladökülür gider; ellerini yıkayınca, elleriyle tutarak işlediği hatalar abdest suyuyla veyasuyun son damlasıyla beraber çıkar gider. Ayaklarını yıkayınca da harama yürümeksuretiyle ayaklarının sebep olduğu bütün günahlar abdest suyuyla veya parmaklarınınucundan süzülen en son damlayla akar gider. Böylece abdesti tastamam alan,günahlarındanarınmışolur.”[Müslim,Taharet32]

ما :» ل ةا أ و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [510]لر اإ وأ : ا «: اإ أر أ تددو ن ا ء نإ إو م راد

أ ا ف : ا « ا ا اإو أ أ :» ل ؟ ا»؟ ف أ ، د ي ر نأ أرأ :» ل ؟ ا لر

« ضا أو ءا ا ن :» ل ا لر : ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

ResûlullahsallallahualeyhivesellemBaki’kabristanınageldiveoradamedfunbulunankutluinsanlara: “Selam size ey müminler diyarının sakinleri! İnşallah birgün biz de sizekavuşacağız.Kardeşlerimizigörmeyiçokarzuederdim.”buyurdu.BununüzerineAshab-ıkiram,“YaResûlallah,biz, seninkardeşlerindeğilmiyiz?”diye sorunca,Resûl-iEkremEfendimiz, “Siz benim ashabımsınız; kardeşlerim ise henüz gelmediler; onlar sonragelecekler.”buyurdu.Sahabeefendilerimiz:“Ümmetindenhenüzgelmeyenleriötedenasıltanıyacaksın ya Resûlallah?” dediklerinde, Şefkat Peygamberi şunları söylemişti:“Düşünsenize;biradamınalnıakveayağısekiliatlarıolsaveonlaryağızvedoruatlarınarasında bulunsa, o adam kendi atlarını tanıyamaz mı? Sahabiler: “Elbette tanır eyAllah’ınResûlü”dediler.AllahResûlü“İştebenimkardeşlerimabdesttendolayıyüzlerinurlu, el ve ayakları parlakolarakgelecekler.Benhavzınbaşınaonlardanöncevaracak(vetanıdıklarımıtutupyanımaalacağım)”[Müslim,Tahâret39]

ا دأ أ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [511]إ ا ةو هرا ءا غإ :» ل ، ا لر : ا »؟ ترا و ا

« ا ط ا ط ، ةا ةا راو ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremaleyhiekmelü’t-tehâyâAshab-ıkirama:

“Allah’ın, hatalarınızı silip temizleyeceği ve sizi derece derece yükseltmeye vesilekılacağı şeyleri söyleyeyim mi? diye sorunca onlar: Evet yâ Resûlallah, diye karşılıkverdiler. Bunun üzerine Efendimiz şöyle buyurdu: (Şartların alabildiğine ağırlaştığı ve)abdestin zorlaştığı durumlarda zahmetine rağmen eksiksiz, tastamam abdest almak,mescitleevarasındagelipgidipçokyolyürümekvebirnamazdansonradiğerbirnamazıbeklemeye koyulmak… İşte (ribat) sınır boylarında nöbet tutma seviyesinde kendiniHak’lairtibatlandırmabudur.”[Müslim,Taharet41]

أ :» ل و ا ا ا ر

با [512]، رو ه ا نأ أو هو ا إ إ نأ أ : ل ءا وأ

« ء أ ا

ا باأ إ

Ömer İbnHattâb radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Sizdenbirinizgüzelceveeksiksizbirabdestalırdasonra“ هو ا إ إ نأ أ

رو هد ا نأ د أو ”diyekelime-işehadetisöylerse,kendisinecennetinsekizkapısıbirdenaçılır.Odadilediğikapıdaniçerigirer.”[Müslim,Taharet17]

EzanınFaziletiveAdabı

ا ءا سا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [513]، إ ا ا ن و ،

ا ا نأ إ او لوا او

« ا و او ا ن وEbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Eğer insanlar, ezanınve ilk saftanamazkılmanın faziletinibilseler, (çoksayıda talepolur) aralarında kura çekmek zorunda kalırlardı. Yine mescide erken gelip cemaatevaktinden önce yetişmenin faziletini bilseler, birbirleriyle yarışırlardı. Bir de yatsı vesabah namazındaki cemaat sevabını bilseler, emekleyerek ve sürünerek dahi olsa bu ikinamazagelirlerdi.”[Buhari,Ezan9;Müslim,Salât129]

لأ نذا :» ل و ا ا لر : ل ا ر

و [514]« ا م أ سا

Muaviye radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyururkenişittim:

“Kıyametgünümüezzinlerboylarıveendamlarıitibarıylainsanlarınenuzunlarıolaraktemayüz edecekler (ve Allah’ın rahmetinden ziyadesiyle ümitvar olacaklardır.)” [Müslim,Salât14]

: ل و ا ا لر أ ا ر

صا و ا [515]

، ا ا ة ا ، ل ا ا ءا اذإ »

ل ، أ نأ نأ رأو ، ا د

إ ا ا

ا ا« ا ا

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Ezanıişittiğinizzaman,müezzinindediklerinisizdedeyiniz.Dahasonrabanasalavâtgetirin.Ziraherkimbanabirdefasalavâtgetirse,Allahonaonsalât(rahmet)ilemukabelebuyurur.SalavâtınardındanbenimiçinAllah’tanvesile isteyin.Vesile,cennetteAllah’ınkullarındansadecebirkulunanasipolacakyegânemakamdır.Obahtiyartekkulunşahsımolmasını Allah’tan ümit ediyorum. Bu itibarla benim için vesileyi isteyen kimseyeşefaatimvâcipolur.”[Müslim,Salât11]

ا : ا ءا ل :» ل و ا ا لر نأ ا ر

[516]، و يا اد او او ا ا تا ا ةاو ا ةا ه بر

« ا م Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kim ezanı dinledikten sonra şu duayı okursa kıyamet günü şefaatim ona vacip olur:“Ey bu kâmil davetin ve kılınacak namazınRabbi olanAllahım!Muhammed’e sallallahualeyhivesellemvesileyicennettekienyüksekdereceyiihsanet;Ona,yarattıklarıniçindeenileri mertebeyi lütfet. Onu, kendisine vaat buyurduğun Makam-ı Mahmûd’a ulaştır.”[Buhari,Ezân8,Tefsîrusûre17/11]

ل : ل أ و ا ا ا ر

صو أ [517]و ر ر رو ه ا نأو هو ا إ إ نأ أ : نذا

« ذ د مو ر

Sa’d İbn Ebî Vakkas radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Herkimmüezzininokuduğuezanıdinlediktensonraşunlarısöylersegeçmişgünahlarıbağışlanır: “Tek olan ve ortağı bulunmayan Allah’tan başka ilah olmadığına,Muhammed’in sallallahu aleyhi ve sellemO’nunkuluveresûlüolduğunaşehadetederim.RabolarakAllah’tan, peygamber olarakMuhammed’den sallallahu aleyhi ve sellemdin olarak daİslâm’danhoşnudum.”[Müslim,Salât13]

NamazlarınFaziletiveAdabıاو ءا ا ةا نإ “Muhakkakkinamaz,insanı,ahlâkdışıdavranışlardan,

meşruolmayanişlerdenuzaktutar.”{AnkebûtSûresi,29/45}

سا ةاو تا ا ا “Namazlara, hele salât-ı vustaya dikkat edin.”{BakaraSûresi,2/238}

(Bu âyetteki “salât-ı vusta”, orta namaz anlamındadır ve ikindi yahut sabah namazınaişaretedilmektedir.)

ا نأ أرأ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [518]، ء رد : ا »؟ ء رد تا م أ ب

« ا ا ، ا تاا :» ل

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Birinizinkapısıönündebirırmakolsadagündebeşdefayıkansa,hiçbedenindekirdeneser kalır mı, ne dersiniz?” Sahabiler: “Hayır, kirden hiçbir eser kalmaz.” diyecevapladılar.BununüzerineResûl-iEkrembuyurduki:“İştebeşvakitnamazınmisalideböyledir.Cenâb-ıHakonlarla hata vegünahları silip imha eder.” [Buhari, Mevâkît 6; Müslim,Mesâcid283]

:» ل و ا ا لر : ل ا ر

ن ن [519] ةر إ رو و ءو ة ه ءيا

« ا ذو ، ة ت با

Hz.Osmanradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhive sellemşöylebuyururkenişittim:

“Herhangibirmüslümanşahıs,beşvakitfarznamazınherhangibirininvaktigeldiğindegüzelceabdestalır,huşû içindeverükûunuda tamyaparak tadil-ierkânüzerenamazınıkılarsa, herhangi bir büyük günah işlenmediği müddetçe kılmış olduğu namaz öncekiküçükgünahlarınakeffâretolur.Bumüjde,kıyametekadargeçerlidir.”[Müslim,Tahâret7]

:» ل و ا ا لر : ل ا ر

ور ةر ز [520].او ا « و و ا ع أ را

EbûZüheyrİbnUmâraİbnRuveyberadıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Güneşdoğmadanvebatmadanöncekisabahveikindinamazlarınıaksatmatanitinailekılankişicehennemegirmeyecektir.”[Müslim,Mesâcid213]

ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [521]ا ، ا ا ج ، ا ةو ا ة نو ر و

« ن و أو ن و : ن ؟ يد : أ و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Gece ve gündüzde bir kısım melekler nöbetleşe aranızda bulunurlar. Bunlar sabahnamazı ile ikindi namazında nöbet değişimi için bir araya gelirler. Sonra sizi geceleyintakip edenmelekler (durumunuzu bildirmek üzere huzur-u ilahiye) yükselir. Allah, herşeyiçokdahaiyibildiğihaldebumelekleresorar:“Kullarımınasılbıraktınız?”Meleklerdederlerki:“Gittiknamazkılıyorlardı,döndükyinenamazkılıyorlardı.”[Buhari,Mevâkît16;Müslim,Mesâcid210]

ا إ و ا ا : ل ا ر

ا ا

[522]ا نأ ا ن ؤر ن ، ا ا نو ر نو إ :» ل را

« ا و و ا ع ة

CerîrİbnAbdullahel-Becelîradıyallahuanhdemiştirki:

BirgeceNebiyy-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem ileberaberdik.Dolunayabaktıve şöylebuyurdu:

“SizşudolunayızahmetçekmedenveizdihamyapmadangördüğünüzgibiRabbinizidegöreceksiniz. O halde gücünüz yettiği nispette güneş doğmadan ve batmadan önceki(sabahveikindinamazını)kaçırmamayaçalışın.”[Buhari,Mevâkît16;Müslim,Mesâcid211]

أ ، حار وأ ا إ ا :» ل و ا ا نأ ا ر

ة أ [523]« حار وأ ا ا ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim sabah akşam camiye ve cemaate devam ederse, onun her gidip gelişinemukabilAllahcennetteizzetüikram(yüksekmertebeler)hazırlar.”[Buhari,Ezan37;Müslim,Mesâcid285]

إ :» ل و

ا ا نأ ا ر ة أ [524]

« رد ىاو اإ ا ا ا

ا ت

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Kim ki evinde güzelce temizlenir ve sonra Cenâb-ı Hakk’ın farz kılmış olduğuibadetlerden birini yerine getirmek için Hak evlerinden birine giderse, attığı adımlarınbirisionunküçükbirgünahınısilerken;diğeridemertebesinibirdereceyükseltir.”[Müslim,

Mesâcid282]

، ا ب ا نأ دار ، ا ل عا : ل ا ر [525]

: ا ؟ ا ب ا نأ نو أ :» ل و ا ا ذ

أ : ا « را رد ، را رد :» ل ، ذ درأ ا لر.

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:

Mescid-iNebevî’nin etrafında boş araziler vardı. Selimeoğulları damescidin yakınınataşınıpyerleşmekistediler.TaşınmateşebbüsleriResûlullah’asallallahualeyhive sellemintikaledince, kendilerine: “Duyduğuma göre mescidin yakınına taşınıp yerleşmekistiyormuşsunuz?” dedi.Onlar:Doğrudur yaResûlallah, böyle bir arzumuz var, dediler.Bunun üzerine Resûl-i Ekrem onlara hitaben iki defa şöyle dedi: “Selimeoğulları!Yurtlarınızda kalın. Böylelikle mescide gelirken attığınız adımlara sevap yazılsın.”Resûlullah böyle buyurunca onlar damemnuniyetlerini şöyle ifade ettiler:Öyleyse niyetaşınalımki;kalırızdahaiyi.[Müslim,Mesâcid280]

ا دأ أ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [526]إ ا ةو هرا ءا غإ :» ل .ا لر ا ؟ ترا و ا

« ا ط ا ط ةا ةا راو ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremaleyhiekmelü’t-tehâyâAshab-ıkirama:

“Allah’ın, hatalarınızı silip temizleyeceği ve sizi derece derece yükseltmeye vesilekılacağı şeyleri söyleyeyim mi diye sorunca onlar: Evet yâ Resûlallah diye karşılıkverdiler. Bunun üzerine Efendimiz şöyle buyurdu: (Şartların alabildiğine ağırlaştığı ve)abdestin zorlaştığı durumlarda zahmetine rağmen eksiksiz, tastamam abdest almak,mescitleevarasındagelipgidipçokyolyürümekvebirnamazdansonradiğerbirnamazıbeklemeye koyulmak… İşte (ribat) sınır boylarında nöbet tutma seviyesinde kendiniHak’lairtibatlandırmabudur.”[Müslim,Taharet41]

أ ا ة :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [527]« رد و ا ة

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Cemaatle eda edilen namaz, yalnız kılınan namazdan yirmi yedi derece dahafaziletlidir.”[Buhari,Ezan30;Müslim,Mesâcid249]

ا ة :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [528] ءا اذإ أ ذو ، و و

، و ، رد ر إ ة ، ةا إ ، ا إ جا ،

ا : ل ، ث ، ه ماد ا ل اذ

« ةا ا ة لا و .را

EbûHureyre radıyallahu anhdemiştir ki: Nebiler Serveri Peygamberimiz sallallahu aleyhi vesellemşöylebuyurdu:

“Bir şahsın cemaatle kıldığı namazın ecri, evinde ve işyerinde yalnız başına kıldığınamazdanyirmibeşkatdahafaziletlidir.Budaşundandır:Oşahıs,şartlarınariayetederekgüzelce abdest alır, sonra namaz kılma niyetinden başka birmaksat taşımadanmescidegiderse,attığıheradımlamertebesibirdereceyükseltilirhemdebirgünahısilinir.Namazıkıldıktan sonra abdestini bozmadığı ve namazgâhtan ayrılmadığı müddetçe melekler oşahsa:“Allahım,onarahmetinlemuameleet,onamerhametet!”diyerekduaederler.Hemoşahısnamazıbeklediği sürezarfındanamazkılıyorgibi sevapkazanır.” [Buhari, Ezan 30;Müslim,Mesâcid272]

ه ياو :» ل و

ا ا لر نأ ا ر ة أ [529]

ق لر إ أ سا م ر ا ، نذ ة ا ا نأ«

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Nefsimkudret elindeolanAllah’akasemolsun içimdenöyle geçiyor ki evvela oduntoplanmasını emredeyim de odunlar toplansın. Ardından namaz için ezan okunsun.Derken bir şahsa cemaate namaz kıldırmasını emredeyim de bu esnada gidip cemaategelmeyenadamlarıbulayımveonlar içindeykenevleriniateşevereyim!” [Buhari, Ahkâm52,Ezân29;Müslim,Mesâcid251]

:» ل و ا ا لر : ل ا ر

ءادرا أ [530] ا ، .نا ذا إ ةا م و و

« ا ا

Ebu’d-Derdâradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Biryerleşimyerindeveyaçöl,kırgibitenhayerlerdeenazüçkişibulunurdacemaatlenamazkılınmazsa,şeytanonlardakibudağınıklığıfırsatbilerekkendilerinikuşatır(onlarıavucunun içinealır).Zinharcemaati terketmeyin!Zirasürüdenayrılankoyunukurtyer(cemaattenuzakkalankimseyişeytankolaylıklaaldatır).”[EbûDavud,Salât46]

:» ل و ا ا لر : ل ا ر

ن ن [531]« ا ا و ا م ءا

Osman İbn Affân radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah’ı sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Herkimyatsınamazınıcemaatlekılarsa,geceninyarısınınamazla ihyaetmişgibidir.Herkimsabahnamazınıcemaatlekılarsa,bütüngeceyinamazkılarakgeçirmişgibiolur.”[Müslim,Mesâcid260]

FarzNamazlaraHiçTerkEtmedenDevamEtmekا ة او تاا او “Namazlara,helesalât-ıvustaya(ikindiyahutsabah

namazına)dikkatedin.”{BakaraSûresi,2/238}

ا ةا ااو ةا ا او ا ن “Eğer tövbe eder, namaz kılar, zekâtverirlerseonlarıserbestbırakın.”{TevbeSûresi,9/5}

إ :» ل ا إ و ا ا لر : ل ا ر

ذ [532]ا نأ اأ ن ا لر أو ا إ إ نأ ةد إ د با أ

ضا ا نأ اأ ن و م تا ضا

ةد او اأ او

ك اأ ن ا د أ

« ب ا و ما

Muaz radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem beniYemen’e (vali vekadıolarak)gönderirkenşöylebuyurdu:

“Sen Ehli kitap bir topluma gidiyorsun. Onları öncelikle Allah’tan başka hiçbir ilaholmadığınavebenimAllah’ınResûlüolduğumaşahadetetmeyedavetet!Buçağrınıkabuledipşahadetgetirirlerse,buseferAllah’ınkendilerinebirgünvegecedeedaedilecekbeşvakit namazı farz kıldığını tebliğ et! Bunu da kabul ederlerse, Hak Teâlâ’nın onlarazenginlerindenalınıp fakirlerineverilmeküzerezekâtı farzkıldığınıhaberver!Bunudakabul ettikleri takdirde, zekât toplarken -kendi rızalarıyla verdikleri müstesna- onlarınmallarındanendeğerlilerinialmaktansakın!Buhusustaveyabaşkaherhangibirkonudainsanlara zulmedip mazlumun bedduasına maruz kalmaktan da çekin; zira mazlumunbedduasınınAllah’aulaşmasındahiçbirşeyperdevemâniolamaz.”[Buhari,Zekât41;Müslim,İman29-31]

و ا نإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

[533]« ةا ك او ا ك

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Şubirhakikatki insanla şirkveküfür arasındakiperdenamazı terk etmeklekalkar.”[Müslim,İman134]

İzah: Kişi namazı terk etti mi, işte o zaman küfürle arasında hiçbir perde kalmamışdemektir. Küfür tarafına geçmesi an meselesidir; hatta sınır kalktığı için geçtiğinianlayamazbile…

ةا و يا ا :» ل و ا ا ا ر

ة [534]«

Büreyderadıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bizimleonlar(münafıklar)arasındakitemelhususnamazdır.Namazıterkedenmünafıkartıkküfrünüaçıkçabellietmiştir.(Bizmüslümanlarbudurumdaonakâfirlereuygulananhukukuuygularız.)”[Tirmizi,İman9]

ا بأ ن : ل ا ر ا ا ا [535]

.ةا لا نو و

Tabiînden vemuhterem bir şahsiyet olduğu herkes tarafından kabul edilen Şakîk İbnAbdullahrahimehullahdemiştirki:

Hz. Muhammed’in sallallahu aleyhi ve sellem ashabı, herhangi bir ameli terketmeyi küfürsaymazlardıamanamazıbundanmüstesnatutarlardı.”[Tirmizi,İman9]

ا لوأ نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [536] ا ن و

ب ت نإو أو أ ن ا م ؟ ا ا ع

ي اوا : و با ل ، « ا أ

ن

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kıyamet günü kulun hesaba çekileceği ilk ameli farz namazlarıdır. Eğer namazlarınıtamvemakbulolarakedaetmişse,gayrikulunhesabıkolaygeçervemaksudunaerişir.Şayetbunamazlarınıtamkılmamışisesorgusuçetingeçervematlubunaulaşamaz.Farznamazlarında noksanlık varsa, Azîz ve Celîl Allah: “Kulumun bu noksanlarınıntamamlanacağı sünnet ve nafile namazları var mı, araştırınız?” buyurur. Böylece farznamazlardakinoksanlıklarsünnetvenafilenamazlarlatakviyeedilir.Ardındanbuminvalüzerediğeramellerindensorguyaçekilir.”[Tirmizi,Mevâkît188]

SaflarıDüzgünTutmanınFaziletiveAdabı

أ :» ل و ا ا لر ج : ل ا ر

ة [537]

ن :» ل ؟ ر ا و ا لر : »؟ ر ا ن« ا ناو ، لوا فا

CâbirİbnSemuraradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem hane-i saadetinden mescide çıktı ve bizim yanımızagelince “Meleklerin Rableri huzurunda saf tuttukları gibi saf tutmak istemez misiniz?”buyurdu. Biz, “Ey Allah’ın Resûlü, Melekler Rablerinin huzurunda nasıl saf tutarlar?”diye sorduk. Cevaben şöyle buyurdu: “Onlar ön safları tamamlar ve safları birbirineperçinlenmişgibisımsıkıtutarlar.”[Müslim,Salât119]

وأ ا ل ف :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [538]« وأ و ا

ا ء ف و ا و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Erkekleriçinsaflarınenmakbulüilksaf,enazmakbulolanıisesonsaftır.Kadınlariçinsaflarınenmakbulüsonsaf,makbulolmayanıiseönsaftır.”[Müslim,Salât132]

ةا و

ا ا لر ن : ل ا ر د أ [539]

ا ا او ما اوأ

، ا و اوا :» لو«

EbûMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem, namaza duracağımız zaman eliyle omuzlarımızadokunaraksaflarımızıdüzeltirveşöylederdi:

“Saflarıdüzgüntutuphizayıbozmayınkikalblerinizdebirbirindenfarklıdüşüp,hizadançıkmasın (zahirendağınıkdurmanızbatınen aranızda tambir dayanışmanınolmadığınıntezahürü olabilir). Sizden dine vâkıf ve akl-ı selim sahibi olanlarınız hemen benimarkamdasaftutsunlar.Sonradaseviyesinegörediğerlerivediğerlerionlarınyanındaveyaarkasındayeralırlar.”[Müslim,Salât122]

: ل و ا ا لر ةا أ : ل ا ر

أ [540]« ي ءارو ارأ ااو اأ »

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Bir defasında namaz için kamet getirilmişti. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemmübarekyüzünü bize çevirdi ve buyurdu ki: “Saflarınızı dümdüz ve sımsıkı tutun!Zira ben sizi

arkamdandagörmekteyim.”[Buhari,Ezân72;Müslim,Salât125]

İzah:Görmeameliyesigözedeğilbeyneaitbirfonksiyondur.Görüleceknesneleribeynegöz ulaştırdığı için biz mecaz olarak, gözün gördüğünü söyleriz. Ama mutlaka bunesneleri beyne gözün ulaştırması şart değildir. Bu itibarla da Efendimiz’in, arkasındabulunanları görmesi için muhakkak surette kafasının arka kısmında iki göz olmasıgerekmez.

İkincisi, nasıl ki Cenab-ı Hakk’ın gördürmesiyle o cennetleri, cehennemleri misalîtablolarhalindegörmüştür.Vebazeniçindebulunduğuzamanınçoküstüneçıkarak,uzakve yakın mazide vuku bulan ve istikbalde vuku bulacak olan hâdiseleri bizzat görüpmüşahedeetmiştir;öylede,arkasındabulunaneşyayıaynışekildeyatemessülkeyfiyetiyleya da O’nun zamanı aşmışlığının normal bir sonucu olarak görmesi mümkündür vevakidir.

ن :» ل و ا ا لر : ل ا ر

نا [541]« و ا وأ

Nu’mânİbnBeşîrradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkrem’isallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“YasaflarınızıdüzeltirsinizyadaAllahyüzleriniziayrıayrı taraflaraçevirerekaranızıaçar(aranızdakigönülbağıveittifakbozulur,ihtilafvetefrikayadüşersiniz).”[Buhari,Ezan71;Müslim,Salât127]

اوذو فا اأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [542]و ا و و و

ن ت اور و اإ ي او ا اوو ا« ا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahaleyhiekmelü’t-tehâyâşöylebuyurdu:

“Saflarıdosdoğrututun.Omuzlarıdabirhizayagetirin.Boşluklarıdoldurun.Safdüzeniiçinelinizdentutupsiziileriveyageriçekenkardeşlerinizemülâyemetgösterin.Saflarınarasında şeytanın girebileceği boşluklar bırakmayın. Allah, safları tamamlayıpbitiştirenlerelütufveihsanınıulaştırır.Saflarıbitiştirmeyipsafdüzeninemuhalifhareketedenlereisenimetlerinilütfetmez.”[EbûDavud,Salât93]

ارو ار :» ل و ا ا لر نأ ا ر

أ [543]« فا ا نا ىر إ

ه يا ، ق اوذو

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Saflarınızı (taşları birbirine kenetlenmiş duvar gibi) sıkı tutup perçinleyin. Saflarıbirbirine yaklaştırın ve boyunlarınızı aynı hizaya getirin. Nefsim kudret elinde olan

Allah’ayeminolsunkişeytanınkılsızsiyahkoyungibisaffınboşbırakılmışaralıklarındangiripçıktığınıçokiyigörmekteyim.”[EbûDavud,Salât93]

SünnetNamazlarınFazileti

ا ر و ا ا لر : ل ا ر

ا [544].ءا رو با رو ا رو رو

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellem ilebirlikteşuvakitlerdeikirekâtsünnetnamazkıldım:Öğle namazından önce ve sonra; cuma, akşam ve yatsı namazlarından sonra. [Buhari,Teheccüd25,29;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn104]

اذأ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا [545]

« ء :» ا لو « ة اذأ ، ة اذأ ، ةAbdullahİbnMugaffelradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem üç defa “Her ezan ve kamet arasında (sünnet) namazvardır.”diyetekraretti.Üçüncüdefasöylediğinde“kılmakisteyene”diyeilaveetti.[Buhari,Ezân14;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn304]

و ا ا ر :» ل و ا ا ا ر

[546]«

« ا إ أ :» اور و

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sabahnamazınınikirekâtsünneti,dünyaveiçindekiherşeydendahahayırlıdır.”

Diğer rivayette ise, “Sabah namazının iki rekât sünneti bana bütün dünyadan dahasevimlidir.”buyurmuştur.[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn96]

أ :﴿ ا ر أ و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [547]﴾ أ ا ﴿ و ﴾ ا

نو

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

“Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem sabah namazı sünnetinin ilk rekâtında ‘ أ ا

نو ›u(Kâfirûnsûresini)ikincirekâtındaise‘ أ ا ›ı(İhlâsSûresi’ni)okurdu.”[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn98]

ة غ نأ و ا ا ن : ا ر

[548]

ة نذا اذ ةا و ر ر ة ىإ ا إ ءا

ا ، ا ا ، ر م ، نذا هءو ا و ا. نذا

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemyatsınamazınıkıldıktansonrasabahnamazınakadarolansüreiçerisindeonbirrekâtnamazkılardı.İkirekâttabirselamverirvesonundabirrekâtvitriedaederdi.Müezzinsabahezanınıokuyuptanyeriağarmayabaşlayıncayakadarbekler sonraResûl-iEkrem’i uyandırır, o dakalkıp iki hafif rekât hâlinde sünneti kılar,sonramüezzin tekrar gelip sabah namazının farzı için kamet getirme vaktinin geldiğinihaberverinceyekadarsağtarafınauzanırdı.[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn121]

İzah: Vitir namazı Hanefilere göre üç rekât, diğer mezheplere göre ise bir rekâttır.Hanefilerdevitritekrekâtlıbirnamazolarakuygulamışlarfakatrekâtsayısınıüçolarakikraretmişlerdir.

، رأ ا و ا ا ن : ا ر

[549]

، با س نو ر ، س ج.ر و ءا س و ر

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahu aleyhi ve sellemöğlenamazınınfarzındanöncehanemdedört rekâtsünnet kılar, sonramescide çıkıp cemaate farzı kıldırırdı. Farzdan sonra tekrar hanemegelir ve iki rekât sünnet kılardı. Akşam ve yatsı namazını kıldırdıktan sonra hanemegelerekikirekâtsünnetkılardı.[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn105]

ا اءا ا ر :» ل و

ا ا ا ر ا [550]

« رأİbnÖmer radıyallahuanhumâdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“İkindi namazının farzından önce dört rekât sünnet kılan kimseye Allah rahmetiylemuamelebuyursun.”[EbûDavud,Tatavvu8;Tirmizi,Salât201]

ر و ا ا لر : ل ا ر

أ [551] ا ن : ل ؟ و

ا ا لر نأ : با ا بو

. و Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Devr-irisalettegüneşinbatışındansonraakşamnamazınınfarzınıedaetmedenönceikirekâtnamazkılardık.

Hz. Enes’e ‘Peki bu namazı Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem de kılar mıydı?’ diyesorulduğunda şöyle cevap verdi: O bizim kıldığımızı görür, fakat bize ‘kılın veya

kılmayın’diyebirşeysöylemezdi.[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn302]

ن سا أ ا :» ل و

ا ا نأ ا ر ز [552]

« ا إ ءا ة ةا أ

Zeyd İbn Sâbit radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Ey insanlar!Nafileveya sünnetnamazlarını evlerinizdekılınız.Zira farzlardışındakinamazların efdali, insanın evinde eda ettiği namazlardır.” [Buhari, Ezân 81, İ’tisâm 3; Müslim,Salâtu’l-musâfirîn213]

، اا :» ل و

ا ا ا ر ا [553]

« ار و و

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Namazınızın bir kısmını (nafile veya sünnetleri) evlerinizde eda edin de oralarıkabirlereçevirmeyin.”[Buhari,Salât52,Teheccüd37;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn208]

VitirNamazı

ا ا لر و ، ا ة ا : ل ا ر

[554]« ناا أ اوو ، ا و ا نإ :» ل و

Hz.Aliradıyallahuanhdemiştirki:

Vitir namazı farz namaz ölçüsünde kesinleşmiş bir farz değildir. Fakat Resûlullahsallallahu aleyhi ve sellem onu devamlı surette kılmayı âdet edinmiş ve şöyle buyurmuştur:“Allah tektir; teki sever.EyKur’ân ehli!Siz devitir namazını kılınız.” [Ebû Davud, Vitr 1;Tirmizi,Vitr2]

ا اا :» ل و

ا ا ا ر ا [555]

« او

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Gecekıldığınızsonnamazvitirolsun.”[Buhari,Vitr4;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn151]

KuşlukNamazınınFazileti

مأ م و

ا وأ : ل ا ر ة أ [556]

« رأ نأ وأ نأو ا رو

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

HalilimResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana her ay üç günoruç tutmayı, her gün ikirekât kuşluk namazı kılmayı ve uyumadan önce vitir namazını eda etmeyi tavsiye etti.[Buhari,Savm60;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn85]

İzah: Uyumadan önce vitir kılınması, gece namazına kalkma konusunda kendinegüvenemeyenler için sözkonusudur. Yoksa gece namazına kalkıp sonrasında vitri kılmakdahafaziletlidir.

أ :» ل و ا ا ا ر

رذ أ [557]فو أو ة و و ة و .

« ا نر ذ ءيو ، ا و

Ebûzerradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizden her birinizin her bir eklemi için bir sadaka vermesi gerekir. Buna güçyetiremeyeceğimüsellemolmakla beraber, her tesbih ( ا ن demek) bir sadaka, hertahmîd( ا demek)birsadaka,her tehlîl ( ا ا demek)birsadaka,her tekbir ( ا

ا demek) bir sadaka, iyiliği emretmek bir sadaka, kötülükten sakındırmak da birsadakadır.Hiç olmazsa kuşluk vakti kılacağı iki rekât namaz bütün bu (şükründen âcizkaldığınimetleremukabilgelecek)sadakalarınyerinitutar.”[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn84, Zekât56]

Tahıyyetü’l-MescidNamazı

ا أ د اذإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ةد أ [558]« ر

EbûKataderadıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Birinizmescidegirdiğindeikirekât(nafile)namazkılmadanoturmasın.”[Buhari,Salât60;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn69]

AbdestAlıncaİmkânVarsaİkiRekâtNafileNamazKılmak

ر ل :» ل ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [559]ي رأ : ل « ا ي فد ما

أ . نأ را إ ر وأ ار أ أ EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

ResûlullahsallallahualeyhivesellemBilal’e(sabahnamazıesnasında)şöylededi:

“Bilal!Müslümanolduktansonrafarzlardışında işlediğinsalihameller içindeenfazlasevap kazanmayı umduğun amel hangisidir, bana söyler misin? Zira ben (rüyamda)cennettetıpkıdünyadaolduğugibiseninayakkabılarınınsesiniönümdeduydum!”

Bilaldediki:“Kendinazarımdanafileibadetlerimiçindeençokecirbeklediğimamelşuolsa gerek: Gece ve gündüz her ne zaman abdest almışsam, mutlaka onunla elimdengeldiği kadarnamazkılmayımutat halegetirmişimdir.” [Buhari, Teheccüd 17;Müslim, Fedâilu’s-sahâbe108]

CumaNamazıHakkındaنإ خ ذ ا او رذو ا ذ إ ا لا م ة يد اذإ اا ا أ

ا ا اوذاو ه ا اا و ضرا او ةا

اذ ن م

ن “Ey iman edenler! Cuma namazına ezan ile çağırıldığınız zaman derhalAllah’ı zikretmeye (hutbe ve namaza) gidin, alışverişi bırakın. Eğer bilirseniz, bu siziniçin çok hayırlıdır. Namaz tamamlanınca yeryüzüne yayılın, işinize gücünüze gidin!Allah’ınlütfundannasibiniziarayın!FelahaermeniziümidederekAllah’ıçokzikredin!”{CumuaSûresi,62/9-10}

نر إ نرو ا إ او ا تاا :» ل ا ر ة أ [560]

« ا

ا اذإ تا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Büyükgünahlardankaçınıldığıtakdirde,beşvakitnamazdanherbiribirsonrakivaktekadar, her cuma bir sonraki cumaya kadar ve her ramazan bir sonraki ramazana kadararalarındageçengünahlarakefaretolur.”[Müslim,Taharet16]

ل و ا ا لر أ ا ر

ا و ة أ [561]« ا ا وأ تا دو ماأ :» ه داأ

EbûHureyreveİbnÖmerradıyallahuanhumdemişlerdirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemminberinüzerindeşöylebuyurdu:

“Cuma namazlarını terk eden bazı kimseler ya buna son verirler ya da Allah onlarınkalblerinimühürlerdegafillerdenoluverirler.”[Müslim,Cum’a40]

ا م :» ل و ا ا لر نأ ا ر

يرا أ [562]« او

Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Cuma gününe mahsus boy abdesti almak, büluğ çağını idrak etmiş herkese vacipgibidir.”[Buhari,Ezan161,Cum’a2;Müslim,Cum’a5]

ا م :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة [563]« أ ا و و

Semuraradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Cumagünüabdestalankimse,neiyietmiştir!Helebirdegusledipboyabdestialırsa,dahafaziletlibirişyapmışolur.”[EbûDavud,Tahâret128;Tirmizi,Cum’a5]

ا م ر :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ن [564]

ا ق ج وأ د و عا و

« ىا ا و إ ما اذإ Selmanel-Farisîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Birkimsecumagünüboyabdestialarakelindengeldiğinceherçeşittemizliğiniyapar,saçvesakalınıyağlayıp tarar (saçvesakalbakımınıyapar)veyaevindekimevcutgüzelkokudan sürünür sonra hanesinden çıkıp mescide gider, orada yan yana oturan ikimümininarasınıaçmadanveonlaraeziyetvermedengüzelceotururdahasonraAllah’ınkendisinebahşettiğikadarnamazkılar,ardındandahutbeyebaşlayanhatibisükûnetiçindedinlerse, o kişinin o cuma ile bir sonraki cuma arasındaki küçük günahları bağışlanır.”[Buhari,Cum’a6]

ا م ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [565]ا ا حار و ة ب ا

ا حار و ، ب حار ا

ا ا حار و د ب اا ا حار و نأ ب « ا ن ا ت ما ج اذ ، ب

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimcumagünücünüplüktendolayıguslediyormuşgibiboyabdestialdıktansonraerkenvakittemescidegidersebirdeve;birsonrakivakittegidersebirsığır,dahasonrakibirvakittegiderseboynuzlubirkoçkurbanetmişgibisevabanâilolur.Dahadaileribirvakitte giderse bir tavuk, sonuna doğru giderse bir yumurta tasadduk etmiş gibi sevapkazanır. İmam minbere çıkınca da (o saate kadar gelenlerin sevaplarını kaydeden)meleklerzikri(hutbeyi)dinlemekiçincemaatinarasınakatılırvehazırbulunurlar.”[Buhari,Cum’a4;Müslim,Cum’a10]

أ أ نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

سوأ سوأ [566]« و ن ةا او ا م

EvsİbnEvsradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizinenfaziletligününüzşüphesizcumadır.Binaenaleyhogündebanaçokçasalavâtgetirin.Zirasizinsalât-uselamlarınızbanaarzedilir.”[EbûDavud,Salât201,Vitr26]

ŞükürSecdesi

و ا ا لر : ل ا ر

صو أ [567] ، ا ، ا ر ل ءارو ا

أ و ر إ : لو ا ، م

ا تر أ ر أر ر ، ا ا تر

« ا تر ا

ا ر أر ر ، ا

Sa’dİbnEbîVakkasradıyallahuanhdemiştirki:

Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber Medine’ye dönmek üzere Mekke’denayrılmıştık.Azverâdenenmevkiyeyakınbiryerde ikenResûl-iEkrembineğinden indi.Sonraellerinikaldırarakbirmüddetduaetti.Ardındansecdeyekapandıveuzunmüddetbaşını secdedenkaldırmadı. Sonra ayağakalktı ve tekrar ellerini açıp bir süre dahaduaetti.Ardındanyinesecdeyekapandıvebunuüçkeztekrarladı.Sonrabizebuyurduki:

“Rabbime niyaz edip ümmetim için şefaat diledim; ümmetimin üçte birini banabağışladı.BundandolayıRabbimeşükürsecdesiyaptım.SonrabaşımısecdedenkaldırdımvetekrarRabbimdenümmetimibağışlamasınıistedim.Banaümmetiminüçtebirinidahabağışladı.BendeRabbiminbulütfunaşükürsecdesinekapanarakmukabeleettim.SonbirdefadahabaşımıkaldırıpRabbimdenümmetimidiledim.Benimiçingeridekalansonüçtebirinidebağışladı.BendeRabbimeşükürsecdesiilemukabeledebulundum.”[EbûDavud,Cihâd152]

GeceNamazı(Teheccüd)KılmanınFazileti

اد م ر نأ ة ا و “Sanamahsusolmaküzeregecenin bir kısmında kalkıp Kur’ân oku, teheccüd namazı kıl. Böylece Rabbinin seniMakam-ıMahmûd’aeriştireceğiniumabilirsin.”{İsrâSûresi,17/79}

ا “Teheccüd namazı kılmak için yataklarından kalkarlar…”{SecdeSûresi,32/16}

ن ا ا “Geceleriazuyurlardı…”{ZâriyâtSûresi,51/17}

ا ا لر نأ : أ ا ر

با ا [558]

ا م ذ ا ن : ل « ا ن ا ا :» ل و

. إ

AbdullahİbnÖmer’inoğluSâlimradıyallahuanhumdemiştirki:

BabamAbdullah,Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellemkendisinehitaben“Abdullahneiyiinsandır! Keşke teheccüd namazını da kılsa!” buyurduğunu anlattı. Öyle ki, o gündensonra babam geceleri (çok namaz kılar) pek az uyurdu. [Buhari, Teheccüd 2; Müslim, Fedâilu’s-sahâbe139]

، أ م ر و ا ا ذ

: ل ا ر د ا [569]

« ذأ : ل وأ ذأ نا ل ر كاذ :» ل

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

Nebiyy-i Ekrem’in aleyhi ekmelü’t-tehâyâ huzurunda bütün geceyi sabaha kadar uyuyarakgeçirenbiradamdanbahsedilinceşöylebuyurdu:“Öyleyseoadamşeytanınkulaklarına-veyakulağına-bevlettiğibirkimsedir.”[Buhari,Teheccüd13;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn205]

نا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [570]ا ا ن ر : ة ب ث م اذإ أ سأرإو ا ه ا ن ة ا ن ة ا

« ن ا أEbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Biriniz gece uyuduğu zaman şeytan onun ense köküne üç düğüm atar. Her düğümüattığıyere“Önündeuzunbirgecevar,yat,uyu,keyfinebak!”diyerekeliylevurur.Bunarağmenşayetokişiuyanırve(besmele, tesbih, tehlîlvb.çekerek)Allah’ınadınıanarsa,düğümlerin biri çözülür. Abdest alırsa, bir düğüm daha çözülür. Bir de namaz kılarsa,şeytanınattığıbütündüğümlerçözülürveböylece(şeytanakarşızaferiniilanetmişolanoteheccüd kahramanı) canlı ve hoş bir hâlet-i ruhiye ile sabaha erer. Aksi halde içi

kararmış,keyifsizveuyuşukbirhaldegünebaşlar.”[Buhari,Teheccüd12;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn207]

اذ ا ة :» ل و ا ا نأ ا ر

ا [571]« ةا و ا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemsöylebuyurdu:

“Gecenin nafile namazları ikişer ikişer kılınır. Sabah namazı vaktinin girmesindenendişe ettiğin zaman son iki rekâtabir rekât daha ekleyerekvitri kıl.” [Buhari, Teheccüd 10;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn146]

نأ ا و

ا ا لر ن : ل ا ر أ [572]

و أر إ ا ها نأ ء نو نأ مو م

.أر إ

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem bazen günlerce oruç tutmazdı da biz o ay hiç oruçtutmayacakdiyedüşünürdük.Bazendeokadarçokoruçtutardıki,artıkoayıheporuçlugeçirecekzannederdik.Onugeceleyinnamazkılarkengöreceğinihiçummazkennamazdagörürsün.Yineonunuyuyupistirahatetmediğinizannedersindeuyuduğunaşahitolursun.[Buhari,Teheccüd11]

ر ة ىإ ن و ا ا لر نأ ا ر

[573] ر و ، أر نأ ا أ أ ر ذ ةا ا

.ة يدا ا ا ة

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem gecelerionbir rekâtnamazkılardı.Bazı rekâtlarda,sizdenbirininelliâyetokuyacağısürekadarsecdesiniuzatır,başınıyerdenkaldırmazdı.Sabahnamazınınfarzındanöncedeikirekâtsünnetkılar,müezzingelipnamaziçinnidaedenekadarsağtarafıüzerineuzanıpbirazistirahatederdi.[Buhari,Vitir1,Teheccüd3.]

ه و نر و ا ا لر ن ا ر

[574]

ل رأ ، و ل رأ ، ر ة ىإ

م و ن نإ :» ل ؟ نأ مأ ا لر : . ، و

«

Hz.Âişevalidemizradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ne Ramazanda ne de sair zamanlarda on bir rekâttanfazlagecenamazıkılmazdı.Öncedörtrekâtkılardıki;onlarıngüzelliğiniveuzunluğunu

nesensornebensöyleyeyim!Sonradörtrekâtdahakılardıki;onlarındagüzelliğiniveuzunluğunuhiç sorma!Bunların ardındanüç rekâtvitirkılardı. (Birkeresinde)Ben:EyAllah’ınResûlü,vitrikılmadanuyurmusun?diyekendilerinesorduğumdabuyurdularki:“YâÂişe!Benimgözlerimuyur amakalbimuyumaz.” [Buhari, Teheccüd 16, Teravih 1; Müslim,Salâtu’l-musâfirîn125]

ل ، و ا ا : ل ا ر

د ا [575].دأو أ نأ : ل ؟ : .ء

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

Bir geceResûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber namaza durdum.Kıyamda okadaruzunsürekaldıki,neredeysenâhoşbir şeyyapacaktım.”Kendisine“Neyapmayıdüşünmüştün?”diyesoruluncaşucevabıverdi:“YereoturupO’nunamazdakâimolarakyalnızbırakmayıniyetetmiştim.”[Buhari,Teheccüd9;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn204]

ةا تاذ و

ا ا : ل ا ر [576]

، أ ا ء ا ، ر ، ا ، ذ ذ اذإو ل لا اذإو اذإ ، أ أ نا لا ا

ر ه ا : ل ،

ا ر ن ا ر ن : ل ر

. هد ن ا ر ن : ل ر م ، ا Huzeyferadıyallahuanhdemiştirki:

BirgeceResûl-iEkremsallallahualeyhivesellemilebirliktenamazadurdum.BakaraSûresiniokumayabaşladı.Kendikendimeyüzâyetokuyuncaherhalderükûavarırdiyedüşündüm.Fakatyüzâyetiokuduktansonrarükûavarmayıpkıraatedevametti.Buseferbenherhâldebu sûreyi iki rekâta bölüştürerek okuyacak sonra namazı öyle bitirecek diye düşündümama öyle yapmadı ve kıraate devam etti.Artık herhâlde bu sûre ile rükûa varır dedim,varmadı.AkabindeNisâ Sûresine başladı ve bitirdi. SonraÂl-i İmran Sûresine başladı,onu da okudu. Okurken ağır ağır tertil üzere okuyor, içinde tesbih ifadesi geçen âyetegelince Allah’ı tesbih ediyor, dilek ve istek ifadesi geçen âyeti okuyunca da Allah’tanniyazvetaleptebulunuyor,sığınmaifadesigeçenbirâyetegelincedeAllah’asığınıyordu.Bu uzun kıyam ve kıraattan sonra nihayet rükûa vardı. “ ا ر ن ” (Ben yüceRabbimi Zâtına yakışmayan her türlü sıfattan tenzih ve takdis ederim) diyerek tesbihetmeyebaşladı.Rükûudakıyâmıkadaruzunoldu.Sonra“ ا لك ر ه ن

ا (Allah,kendisinehamdedeniişitir,hamdbütünüyleezeldenebedeyalnızSanamahsustureyRabbimiz)”dediverükûdakaldığısüreyeyakınayaktadurdu.Sonrasecdeyevardıve“ ا ر ن ” (Ben Yüce Rabbimi Zâtına yakışmayan her türlü sıfattan tenzih vetakdisederim)diyerek tesbihetti.Secdesideneredeyseayaktabeklediğikadaruzunidi.[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn203]

ل :» ل ؟ أ ةا يأ : و ا ا لر : ل ا ر

[577]« تا

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-i Ekrem’e sallallahu aleyhi ve sellem “Hangi namaz daha efdaldir?” diye sorulunca“Kıyamı(kıraati)uzunolannamazdır.”buyurdu.[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn165]

أ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

صا و ا [578]

مو مو ا م ن ، دواد م ا إ ا م أو ، دواد ة ا إ ةا

« و مو

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Allah’a en sevimli gelen namaz ve oruç Hz. Davud’un namazı ve orucudur. Davudaleyhisselâm gecenin ilk yarısında istirahat eder, üçte birini namazkılarakgeçirir ve altıdabirindedeuyurdu.Hemo,birgünoruç tutar,birgün tutmazdı.” [Buhari, Teheccüd 7;Müslim,Sıyâm189]

ا نإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

[579]« ذو هإ هأ إ او

ة ا أ ا ا ل ر ا

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Gecelerdesaklıöylebirvakt-i icâbetvardırki,herhangibirmüslümanoana tevafukedipAllah’tandünyaveâhiretedairhayırlıbirşeyisterse,Cenâb-ıMevlâonaistediğişeyiverir.Bulütufhergeceböyledevameder.”[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn166]

وأ م :» و ا ا لر ل : ل ا ر

با [580]« ا هأ ا ةو ا ة هأ ء

Hz.Ömerradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimuyuyakaldığındandolayıgecemutatolarakyaptığıhizbinintamamını(namaz,zikir ve tesbih gibi ibadetleri) yahut bir kısmını yapamayıp bilahare onu sabah ile öğlenamazıarasındatelafiederse,kendisineonugeceleyinokumuşgibisevapyazılır.”[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn142]

ا م ر ا ر :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [581]

أو ا ةأا ا ر ، ءا و أ ن ، أا أو

« ءا و أ ن وزEbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Gece kalkıp namaz kılan, hanımını da uyandıran, kalkmazsa yüzüne su serperekuyandırmayaçalışanbiradamaAllahrahmetiylemuameleetsin!Yinegecekalkıpnamazkılan,kocasınıdauyandıran,kalkmazsayüzünesuserperekuyandırmayaçalışankadınadaAllahrahmetiylemuameleetsin!”[EbûDavud,Tatavvu18]

ةا أ اذإ :» ل و ا ا نأ ا ر

[582]« و اذإ أ ن ، ما

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Biriniz namaz kılarken uyuklarsa, uykusu geçene kadar istirahat etsin. Zira uykuluolduğuhâldenamazkılarsa,istiğfaredeceğiyerdekendialeyhinebirşeylersöyleyebilir.”[Buhari,Vudû53;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn222]

RamazanGecelerindeKılınanNamaz(TeravihNamazı)

إ نر م :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [583]« ذ م او

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim gönülden inanarak ve karşılığını sırf Allah’tan bekleyerek Ramazan ayını(teravihvesaire)namazıylaihyaederse,geçmişküçükgünahlarıbağışlanır.”[Buhari,İman37;Müslim,Salâtu’l-musâfirîn173]

ا را او :» ل و ا ا لر نأ ا ر

[584]« نر اوا ا

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kadir gecesini Ramazan ayının son on günündeki tek gecelerde araştırınız!” [Buhari,Leyletu’l-kadr3]

اوا ا د اذإ و

ا ا لر ن : ا ر [585]

.را و و أ أو ا أ نر

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Ramazan ayının sonon günügirdiğindeResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem geceleri ihyâeder, hane halkını uyandırır, ibadete ihtimam ve gayret gösterirdi. [Buhari, Leyletul-kadr 5;Müslim,İtikâf7]

DişTemizliğininFaziletiveFıtrîBazıTavsiyeler

وأ أ أ نأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [586]« ة كا سا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ümmetime yahut insanlara meşakkat verme endişesini taşımasaydım, her namazöncesindemisvakkullanmalarını (dişlerini temizlemelerini)emrederdim.” [Buhari, Cum’a 8,Savm27;Müslim,Taharet42]

ه ص ما م اذإ و ا ا لر ن : ل ا ر

[587] .كا

Huzeyferadıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlüsallallahualeyhivesellemuyandıklarızamanmisvaklaağıztemizliğiyaparlardı.[Buhari,Vudû’73,Teheccüd9;Müslim,Tahâret46]

« ب ة ة ا كا :» ل و ا ا نأ ا ر

[588]

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Misvakkullanmak(dişfırçalamak),hemağzıtemizlerhemdeRabbirazıeder.”[Nesai,Taharet4]

: ةا :» و ا ا لر ل : ا ر

[589]ا و ا و اا و را و ءا قاو او كا ا

ءإو برا« ءا صاو

ا ن نأ إ اة و : يواا ل

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“On şeyi yapmak fıtratın gereğidir (sünnettir): Bıyıkları kısaltmak, sakal bırakmak,misvak kullanmak (diş fırçalamak), abdest alırken burna su çekmek, tırnakları kesmek,parmak boğumlarını yıkamak, koltuk altı kıllarını almak, etek tıraşı olmak, istincâyapmak…”

Hadisinravisidemiştirki:“Onuncusunuunuttumancakomazmaza(abdestalırkenağzasuvermek)olsagerek.”[Müslim,Tahâret56]

ZekâtınFarziyetiveFazileti

ة ا ااو ةا ا أو “Namazıtamkılın,zekâtıverin.”{BakaraSûresi,2/43}ا د ك لذو ةا ا و ةا او ءا ا ا

او إ اوأ و“Hâlbukionlara, şirktenuzakolarakyalnızAllah’a ibadet etmeleri,namazıhakkıyla ifaetmeleri, zekâtı vermeleri emredilmişti. İşte sağlam, dosdoğru din budur.” {Beyyine Sûresi,98/5}

و او مأ “Onlarınmallarındansadaka(zekât)alki,bununlaonlarıtemizleyesinvearındırasın.”{TevbeSûresi,9/103}

: ما : ل و

ا ا لر نأ ا ر ا [590]

« نر مو ا و ةا ءإو ةا مإو رو ه ا نأو ا إ إ نأ ةد

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İslâm dini, beş temel üzerine bina edilmiştir: Allah’tan başka ilah olmadığına veMuhammed’in sallallahu aleyhi ve sellemO’nunResûlü olduğuna şahadet etmek, namazı tamedaetmek,zekâtvermek,haccetmekveRamazanorucunututmaktır.”[Buhari,İman1;Müslim,İman19]

أ و ا ا لر إ ر ء : ل ا ر

ا [591]

اذ و ا ا لر د ل و يود سأا

،

: ل « او ما تا :» و

ا ا لر ل ما ل

: ل « نر وم :» و

ا ا لر ل « ع نأ إ ، :» ل ؟ ؟ : ل ةا و

ا ا لر ذو : ل « ع نأ إ ، :» ل ؟ ه

ا لر ل أ و ا زأ او : ل و ا د « ع نأ إ ، :» ل« ق نإ أ :» و

اTalhaİbnUbeydillahradıyallahuanhdemiştirki:

Necid ahâlisinden saçı başı dağınık bir şahıs Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem geldi.Sesini yükselttiğini duyuyor fakat ne dediğini anlamıyorduk.NihayetAllahResûlü’nünyanına yaklaştı. Meğer İslâmiyet hakkında sorular soruyormuş. Resûl-i Ekrem sallallahualeyhi ve sellem adamın sorusuna: “Bir gün bir gece içinde beş vakit namaz vardır.” diyecevap verdi. Mezkur şahıs: “Bunlardan başka kılmam gereken namaz var mı?” dedi.Resûl-iEkrem:“Hayır!Ancaknâfileolarakkılmak istersenobaşka.”buyurduve şöyledevam etti: “Bir de ramazan orucu var.”Adam az önceki gibi: “Bundan başka tutmamgerekenbaşkaoruçvarmı?”diyesordu.Efendimiz:“Hayır!Ancaknâfileolaraktutarsano başka!” buyurdu. Ardından Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem adama zekâttan bahsetti.Necidlişahıs:“Vermemgerekenbaşka(zekât-sadaka)birşeyolacakmı?”dedi.Nebiyy-i

Zîşân“Hayır,fakatnâfileolarakkendiarzunlaverirsenobaşka”buyurdu.Sonundaadam“Vallâhi, bu söylediklerinden ne fazla ne de eksik yaparım.” diyerek Resûlullah’ınhuzurundanayrıldı.Resûlullahsallallahualeyhivesellemadamınarkasındanşöylededi:“Eğersözündesadıkolursakurtuldu.”[Buhari,İman34,Savm1;Müslim,İman8]

ا إ ا ر اذ و

ا ا نأ ا ر س ا [592]

ا نأ اأ ن ا لر أو ا إ إ نأ ةد إ دا :» ل

ضا ا نأ اأ ن و م تا ضا

« ا دو أ

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Muaz’ı radıyallahu anh Yemen’e (vali ve kadı olarak)gönderirkenşunlarıhatırlattı:

“Onları önce, Allah’tan başka hiçbir ilah olmadığına ve benim Allah’ın Resûlüolduğuma şahadet etmeye davet et! Bu çağrını kabul edip şahadet getirirlerse, bu seferAllah’ınkendilerinebirgünvegecedeedaedilecekbeşvakitnamazıfarzkıldığınıtebliğet! Buna da itiraz etmeyip kabul ederlerse, Hak Teâlâ’nın onlara zenginlerinden alınıpfakirlerineverilmeküzerezekâtıfarzkıldığınıhaberver!”[Buhari,Zekât1;Müslim,İman29]

سا أ نأ تأ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا [593]

ا ذ ا اذ ةا او ةا او ا لر ا نأو ا إ إ نأ او « ا و ما إ اأو ءد

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ben, Allah’tan başka hiçbir ilâh olmadığına ve Muhammed’in sallallahu aleyhi ve sellemAllah’ın kulu veResûlü olduğuna şehadet edinceye ve namazlarını eda edip zekâtlarınıverecekleriânakadarinsanlarakarşısavaşmaklaemrolundum.Bunlarıyaptıklarıtakdirde,Müslümanlığın gerektirdiği hususlar müstesna hakk-ı İslâm olmak üzere canlarını vemallarını bana karşı korumuş olurlar. Artık bundan sonraki hesapları (samimiyetleri)Allah’akalmıştır.”[Buhari,İman17,Salât28,Zekât1;Müslim,İman32-36]

ا ر أ نو و

ا ا لر : ل ا ر ة أ [594]

ا ا لر ل و سا : ا ر

ل با و إ و ا إ إ ا سا أ نأ تأ :» و

او .لا ةا ن ةاو ةا ق او : أ ل »؟ ا و: ا ر

ل ، ، و ا ا لر إ ود ا

.ا أ ل أ ر ح ا أر نأ إ ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlüsallallahualeyhivesellemvefatedinceEbûbekirradıyallahuanhArapkabilelerindenbazılarınınirtidadetmesiüzerineordusevketmeyeteşebbüsetmişti.Ömerradıyallahuanhbuteşebbüse:“Resûlullahsallallahualeyhivesellem“Beninsanlarla‘ ا إ إ ›deyinceyekadarsavaşmakla memurum. Her kim kelime-i tevhidi söylerse, Müslümanlığın gerektirdiğihususlarmüstesnahakk-ıİslâmolmaküzeremalınıvecanınıbendenkorumuşolur.Artıkbundan sonraki hesabı (samimiyeti) iseAllah’a kalmıştır.” demişken sözkonusu kişilerenasıl harp açarsın?” diyerek karşı çıktı. Ebûbekir radıyallahu anh cevaben: “Vallahi, kimnamazla zekâtın arasını ayırırsa, onunla harbederim.Zira zekât,malın hakkıdır.Allah’akasemolsunkiResûlullah’averdikleribirdeveyularınıbilebendenesirgerlerse,onlarlasavaşırım!”dedi.Hz.Ömerradıyallahuanhondakibukararlılığıgörünceşöylededi:“Vallahiben Allah’ın, mürtedlerin zekât vermemesi üzerine onlarla savaşma hususundaEbûbekir’ingönlünegenişlikvermişolduğunuyakinengördümvedoğrununbuolduğunutasdikettim.”[Buhari,İ’tisâm2,Zekât1;Müslim,İman32]

و ذ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [595]

ر ر ا م ن اذإ إ يد ،

، أ هرا ن م تأ تد ، هو و ى« را إ إو ا إ إ ، ى دا

اذإ إ ، درو م و يد إ و : ل ؟ ا لر : و ه ، ااو ، وأ ع ا م ن

، أ هرا ن م اأ در وأ

، ا« را إ إو ا إ إ ، ى دا

م ن اذإ إ يد و و : ل ؟ او ا لر : و ، ء و ء و ء ع ا

أ هرا ن م اأ در وأ

هو« را إ إو ا إ إ ى دا

ا أ و

و

رزو

: ا :» ل ؟ ا لر :

ا أو رزو ما أ ءاو او ءر ر رزو

أ ا أو ر و ر ا ، ا ر

إ ء وا وأ جا ذ أ ور وأ ج ما ا روأ و ت اأو اورأ د و ت أ د نأ و

و ت اورأو را د ا إ

« ت د ا إ

:﴿ ا ةذا ا ه إ ء ا لأ :» ل ؟ ا لر : ﴾ ه ا ةرذ ل و ه ا ةرذ ل

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sahipolduğualtınvegümüşünzekâtınıvermeyenkişininbukıymetlieşyalarıkıyametgünü cehennem ateşinde kızdırılarak levha haline dönüştürülür ve onunla sahibininyanları,alnıvesırtıdağlanır.Buateştekızdırılmışlevhalarsoğudukça,süresiellibinseneolanbirgündekullararasındahükümverilinceyeveozekâtıesirgeyenkişinincennetemiyoksacehennememigideceğibellioluncayakadartekrartekrarkızdırılıpazabedilir.”

Ashab-ıKiram“YaResûlallah!Develeriolupdaonlarınzekâtınıvermeyenkişininhalinicedir?”dediler.Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Zekâtınıvermeyenherdevesahibi -kibuhayvanlarsu içmek içinsubaşınageldiklerizamansağılıpsütlerininmuhtaçlaradağıtılmasıdaonlarınödenmesigerekenhaklarındanbiridir- kıyamet günüdüz ve geniş bir alanda yüzükoyunyere çarpılır.Odeveler de ensemizhallerindevebirtekyavrubiledışarıdakalmamakşartıylasürühalindegelipzekâtvermeyen o kişiyi bir taraftan ayaklarıyla tepip çiğner, diğer taraftan dişleriyle ısırırlar.Öndekidevelergeçtikçearkadakilergelirve süresi elli bin seneolanbirgünde insanlarhakkındahükümverilinceyeveozekâtvermeyenkişinincennetemiyoksacehennememigideceğibellioluncayakadarböylesüreklidevrederdururlar.”

Ashab-ıKiram:“EyAllah’ınelçisi!Zekâtıverilmeyensığırveyakoyunsahiplerininhaliniceolacaktır?”diyesordu.Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylecevapverdi:

“Zekâtıverilmeyenhersığırveyakoyunsahibi,kıyametgünüdüzvegenişbiralandayüzükoyunyereçarpılır.Sürününiçindeyamukboynuzlu,boynuzsuzyahutboynuzukırıkbir tane bile hayvan bulunmaksızın (yani sürünün hepsinin boynuzları sağlam olarak)gider o kişiyi boynuzları ile süser, tırnakları ile ezip çiğnerler.Öndeki geçince arkadakionutakipedervesüresiellibinseneolanbirgündeinsanlarhakkındahükümverilinceyeve o zekât vermeyen kişinin cennete mi yoksa cehenneme mi gideceği belli oluncayakadarböylesüreklidönerdururlar.”

Ashab-ı Kiram: “Ya Resûlallah! Peki ya at sahiplerinin hali nicedir?” diye sordular.Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylededi:

“Üçsınıfatvardır:Onlarkimininsırtınabirvebalveyüktür;kimiiçinörtüveperdedir,kimiiçindeecirvesevaptır.

Kişinin sırtına bir yük ve vebal olan ata gelince, o sahibinin sırf çalım satmak vemüslümanlarakarşıkullanmagayesiylebeslediğiattır.Böylesiatlar,sahibiiçinbiryükvevebaldir.

Sahibiiçinörtüveperdeolanatagelince,oAllah’ınrızasınamatufolarakkullanılanvekendisinebinitvekoşumolarakterettüpedenAllahhakkınınunutulmayıpödendiğiattır.İştebutüratlar,sahibiiçin(cehennemekarşı)birperdevesütredir.

Sahibiiçinecirvesevapvesilesiolanatagelince,odasahibininmüslümanlarınhayrınakullanmakmaksadıylaAllahyolundabesleyipotlakvebahçeleresaldığıattır.Atoçayırveya bahçeden otladıkça yediği otların sayısınca ve hatta katı ve sıvı olarak çıkardığıdışkılar bile sahibinin hasenat defterine iyilik olarak kaydedilir. At kösteklendiği ipinikoparıpşahlanarakmerasındabir iki turatsa,buesnadayaptığı izlerveçıkardığı terslerbilesahibineiyilikolarakyazılır.HattaokadarkisahibiatısulamaniyetitaşımadığıhaldeonubirnehirkenarındangeçirirkenoradansuiçseAllah,atıniçtiğisumiktarıncasahibineiyilikyazar.”

Ashab-ıKiram:“YaResûlallah!Eşeksahiplerihakkındanebuyurursun?”diyesordular.Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem dediler ki: “Doğrusu bana bu hususta, umumi veşümullübirâyetolan“Zerreağırlığıncahayıryapanonubulur.Zerreağırlığıncaşeryapandaonubulur.”{ZilzâlSûresi,99/7–8}hükmündenbaşkabirşeyvahyedilmişdeğildir.”[Müslim,Zekât24;Buhari,Cihâd48]

RamazanOrucununFarziyetiveFaziletiا يأ ن

ا ك ا م ب اا ا يأ م م و ا و أ مأ ةد وأ ن تادوناا لأ يا ن ر ن نإ خ ا نأو ا ع

ع وأ ن ن مو ا ف ناو ى لا و ت س ل ىم كا ا و او ة لا او ا و ا ا أ مأ من ة

نور و “Eyimanedenler!Sizdenöncekilerefarzkılındığıgibioruçtutmaksizedefarz kılındı. Böylece umulur ki fenalıklardan korunursunuz. Oruç sayılı günlerdedir.Sizden her kim o günlerde hasta veya yolcu olursa, tutamadığı günler sayısınca başkagünlerdeoruçtutar.Oruçtutmayanlarafidyegerekir.Fidye,birfakiridoyuracakmiktardır.Herkimdekendihayrınaolarakfidyemiktarınıartırırsabu,kendisihakkındaelbettedahahayırlıdır. Bununla beraber eğer işin gerçeğini bilirseniz, oruç tutmanız sizin için dahahayırlıdır.

OsayılıgünlerRamazanayıdır.ORamazanayıkiinsanlığabirrehberolan,onlarıdoğruyolagötürenvehakkıbatıldanayıranenaçıkveenparlakdelilleri ihtivaedenKur’ânoayda indirildi.Artık sizden kimRamazan ayının hilalini görürse, o gün oruca başlasın.Hastaveyayolcuolan,tutamadığıgünlersayısınca,başkagünlerdeoruçtutar.Allahsizinhakkınızdakolaylıkister,zorlukistemez.Oruçgünlerinitamamlamanızı,sizedoğruyolugösterdiğindenötürüAllah’ıtazimetmeniziister.”{BakaraSûresi,2/183–185}

: و ا ل :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [596]

و أ م م ن اذ او م . يأ أو ا م إ مدا ا ا أ ا ف

ه ياو . إ : وأ أ ن

« ح ر اذإو ه ح أ اذإ : ن .ا ر

او ، يأ أو ا م ، أ و او ك :» ير اور و«. أ

: ا ل . إ أ ا . مدا ا :» اور و

و ، ه : ن .أ و ع : يأ أو ما إ »«. ا ر ا أ فو ر . ء

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“AzizveCelîlAllahTeâlâ:“Âdemoğlununoruçdışındaişlediğiheramelkendisiiçindir.Oruç ise hâlisane benim rızam için tutulur; onun sevabını da bizzat Ben veririm.”buyurmuştur.

Oruç (sahibini beşerî ihtiraslardan koruyan) bir kalkandır. Herhangi biriniz oruçlu

olduğugünkemsözsöylemesinvekabadavranmasın.Şayetbirikendisinekötüsözsöyleryadakavgaetmeyekalkarsa:‘Benoruçluyum.’desin!

Muhammed’in sallallahu aleyhi ve sellem nefsi kudret elinde olan Allah’a kasem olsun ki,oruçlununağızkokusu,Allahindindemiskkokusundandahahoştur.

Oruçlununferahlanacağıikisevinçânıvardır:Biri,orucunuaçtığıesnadaalmışolduğuferahvehazdır.DiğerideRabbinekavuştuğundaorucununkarşılığını(sürprizbirşekildebulup)ferahagarkolduğuândır.”[Buhari,Savm9;Müslim,Sıyâm163]

Buhari’nin kaydettiği bir başka rivayet ise şöyledir: Yüce Allah buyurdu: “Oruçlu,yemesini, içmesini ve şehevî arzularını sırf Benim için terk eder. Oruç hâlisane benimrızam için tutulur;onunsevabınıdabizzatBenveririm.Her iyiliğinkarşılığınıonmislitakdir edeceğimi bildirdiğim halde orucun mükâfatını (sürpriz bir şekilde) bizzat Bendilediğimşekildevereceğim.”[Buhari,Savm3]

Müslim’in kaydettiği diğer bir rivayete göre iseResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurmuştur:

“İnsanınheramelinekatkatsevaptakdiredilir.Hayıradınayapılanbiriyilikenazonmisliyle yazılır, bu ta yedi yüz misline kadar çıkar. Allah Teâla Hazretleri (bir hadis-ikudside)şöylemüjdeverir:“Oruçbukaidedenhariçtir.ÇünküosırfBenimiçindir,Bendeonu(dilediğimgibi)mükâfatlandıracağım.KulumBenimrızamiçinşehevîistekleriniveyemesiniiçmesiniterketti.

Oruçlununferahlanacağıikisevinçânıvardır:Biri,orucunuaçtığıesnadaalmışolduğuferahvehazdır.DiğerideRabbinekavuştuğundaorucununkarşılığını(sürprizbirşekildebulup)ferahagarkolduğuandır.

Oruçlununağızkokusu,Allahindindemiskkokusundandahahoştur.”[Müslim,Sıyâm164]

وز أ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [597]ن و ، ةا ب د ةا أ ن ، ا ا : ا باأ يد ا

أ ن و ، نا ب د ا م أ ن و ، دا ب د دا أ د ، ا لر أو أ : ا ر

أ ل « ا ب د ا«. ن نأ رأو ، :» ل ؟ باا أ ةرو باا EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“HerkimAllahrızasıiçin(malındanikisığır,ikikoyunvs.)çiftsadakaverirse,cennetinbütün kapılarından, ‘Ey Allah’ın (rızasına ermiş) kulu, bu kapıya gel, burada hayır veihsanla ağırlanırsın!’ diye davet edilir. ‘İkâme’ keyfiyeti içerisinde namazlarını eda edipnamazla bütünleşenler namaz kapısından; (ömürlerini Hakk’a hizmet yarışında geçiren)mücahitler cihat kapısından; Allah için açlığa, susuzluğa katlanan oruç ehli reyyân

kapısından; sürekli hayr ü hasenât peşinde koşan infak ve hayır-hasenat ehli de sadaka(zekât)kapısından(cennete)davetedilirler.”

Bunun üzerine Ebûbekir radıyallahu anh sordu: “Anam babam sana feda olsun yaResûlallah!Hernekadarokapılarınbirindendavet edilip cennetegirenkimsenindiğerkapılara ihtiyacı olmasa da cennetin bütün kapılarından davet edilecek kimseler varmıdır?”

Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem cevaben: “Elbette vardır; senin de onlardan birisiolacağınıümitediyorum.”buyurdu.[Buhari,Savm4;Müslim,Zekât85]

م » و

ا ا لر ل : ل ا ر يرا أ [598]

« را و ما ا إ ا

Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Allah yolunda (O’nun rızası için) bir gün oruç tutan kişiyi Cenâb-ı Mevlâ o oruçsebebiyleyetmişyılcehennemdenuzaktutar!”[Buhari,Cihâd36;Müslim,Sıyâm167]

او إ نر م :» ل و ا ا ا ر

ة أ [599]«. ذ م

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“HerkiminanarakvekarşılığınısırfAllah’tanumarakRamazanorucunututarsa,geçmişgünahlarıbağışlanır.”[Buhari,Savm6;Müslim,Sıyâm203]

باأ نر ء اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [600]«. ا

و ت را باأ و ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ramazan ayı girince Cennet’in kapıları ardına kadar açılır, Cehennem kapılarısürgülenirveşeytanlardazincirevurulur.”[Buhari,Savm5;Müslim,Sıyâm1]

أواو

ؤ ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [601]«. ن ة ا ن

ؤ

«. ا ن :» اور و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Hilâligörünceorucabaşlayın!Hilâligörüncedeorucasonverin!EğerhavaRamazanın

hilâlini göremeyecek kadar kapalı olursa, Şaban ayının günlerini otuza tamamlayarakorucabaşlayın!”

Müslim’in rivayetinde şu ilave vardır: “Eğer hava kapalı olursa, oruçlarınızı otuzatamamlayın!”[Buhari,Savm11;Müslim,Sıyâm4]

، نر ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

س ا [602]

. ا ود ن ؤ أو

او ؤ ا

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ramazan ayından (bir ya da iki gün) önce oruç tutmayın! Hilâli görünce orucabaşlayın! Hilâli görünce de orucu bırakın! Hilâli görmenize mâni bulut veya kapalılıkvarsaorucuotuzgünetamamlayın.”[Tirmizi,Savm5]

RamazanAyındaHayırveHasenatıArtırmak

دأ نو ، سا دأ و ا ا لر ن : ل ا ر

س ا [603]ل ، ناا را نر

ه نو ، ه نر ن «. ا ا دأ ه و

ا ا

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem insanların en cömerdi idi. Onun bu cömertliği,Ramazan ayı girip de Cebrail aleyhisselâm ile buluştuğu zaman daha da artardı. CebrailaleyhisselâmRamazanayıçıkıncayakadarhergeceEfendimiz’egelipKur’ân’ıarzeder,onukarşılıklı mukabele ederlerdi. Cebrail aleyhisselâm ile buluştuğu o günlerde Allah Resûlüsallallahualeyhiveselleminsanlararahmetgetirenrüzgârdandahacömertolurdu.”[Buhari,Savm7;Müslim,Fedâil48]

HilaliGörünceOkunacakDua

ا :» ل لا ىأر اذإ ن و ا ا نأ ا ر

ا [604]

«. و ر ل ، ا رو ر ، ماو او ناو أTalhaİbnUbeydullahradıyallahuanhdemiştirki:

PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellemhilâligördüğündeşuduayıokurdu:

“Allahım!Buyeniaydabizeemniyet,imanveselâmetver;İslâmadınahayırlaravesilekıl! (Ey hilâl) Benim Rabbim de senin Rabbin de Allah’tır. Bu yeni ayın istikametli,selâmetlivehayırlıolmasınıdilerim.”[Tirmizi,Dua50]

SahurVaktindeveSahurYemeğindeBereketVardır

« را ن او :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [605]

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sahura yemeği yiyin! Zira sahur yemeğinde bereket (hayır ve sevap) vardır.” [Buhari,Savm20;Müslim,Sıyâm45]

:» ل و ا ا لر نأ ا ر

صا و و [606]«. ا أ با أ و

م

AmrİbnÂsradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“BizimorucumuzuEhl-ikitabınorucundandahafaziletliyapanhusus,sahuryemeğidir.”[Müslim,Sıyâm46]

İftarıGeciktirmedenYapmak,İftardaOkunacakDua

سا لا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

[607]« ا ا

SehlİbnSa’dradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Oruçluinsanlar,(sünneteuyarak)iftarıyapmaktaaceledavrandıklarımüddetçedaimahayıriçindedirler.”[Buhari,Savm45;Müslim,Sıyâm48]

أ اذإ :» ل و ا ا ا ر

ا ا ن و [608].ر ء

ن ،

أ

SelmanİbnÂmired-Dabbîradıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:

“Herhangibirinizorucunuaçacağızaman(tazehurmabulamazsa)kuruhurmaileaçsın.Eğer onu da bulamazsa su ile iftar etsin. Çünkü su temizdir, temizleyicidir (susuzluğugiderir).”[EbûDavud,Savm21;Tirmizi,Savm10]

OruçlununGerekDiliniGerekseDiğerUzuvlarınıGünahtanveMahzurluŞeylerdenKoruması

أ م م ن اذإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [609]«.

إ : وأ ، أ ن و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herhangibirinizoruçluolduğugünkemsöz söylemesinvekabadavranmasın.Şayetbirikendisinekötüsözsöylemeyeyadakavgaetmeyekalkarsa:‘Benoruçluyum.’desin!”[Buhari,Savm9;Müslim,Sıyâm163]

او روا ل ع :» و ا ا ل : ل ا ر

ة أ [610]«. او ع نأ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kim ki yalan söylemeyi ve yalanla iş görmeyi bırakmazsa, (bilsin ki) onun yiyipiçmesini terk etmesine (oruç tutmasına)Allah’ın ihtiyacı yoktur (Allah böyle bir orucakıymetvermez)”[Buhari,Savm8]

ه ا ، و ا ا لر أ أ -، وأ - أ ا

[611]يا ا

أ : ل »؟ أ و :» ل ؟ أ ا لر : ل و ت و . إ ر أ : ل »؟ ا

و ك :» ل .لوا م : ل « و ا :» ل « :» و

ا ا لر لما : ل .دز : ل « مأ :» ل ، دز : ل « :» ل ، ة ن دز

.رأ ، ثا لو « كاو ما ، كاو ما ، كاو

Tabiînden Mücîbe el-Bâhiliyye, babasından (veya amcasından) naklen, babasınınResûlullah’la sallallahu aleyhi ve sellem görüşüp sonramemleketine döndüğünü, bir yıl sonrabedenen ve görünüş olarak bir hayli değişmiş (çok zayıflamış ve çökmüş) olarakResûlullah’agittiğinivearalarındaşukonuşmanıngeçtiğinirivayeteder:

Mücîbe’ninbabası:“YaResûlallah!Benitanımadınızmı?”

Hz.Peygamber:“Senkimdin?”

Babası:“GeçenyılsizinlegörüşmüşolanBâhilîyim”

AllahResûlü:“Seningayetgüzelbirgörünüşünvardı.Senibukadarnedeğiştirdi?”

Adam: “Sizinle görüşüp memleketime döndüğümden beri sadece akşamları yemekyedim”

Resûl-iEkremsallallahualeyhive sellem:“Doğrususenkendineazapetmişsin!Seneniyisi,

sabırayıolanRamazanayınıoruçlugeçir,heraydandabirgünoruç tut! (Böylesidahamakul)”

Adam:“Bumiktarıbenimiçinarttırın,ziradahafazlasınıyapmayagücümvar.”

Hz.Peygamber:“Ohaldeheraydanikigünoruçtut!”

Adam:“Benimiçindahadaartırın!”

Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Peki,ozamanherayüçgünoruçtut!”

Adam:“Birazdahaartırın!”

AllahResûlü:“Haramaylarda(Receb,Zilkade,ZilhicceveMuharrem)üçgünoruçtut,bırak;üçgünoruçtut,bırak;üçgünoruçtut,bırak!”

Resûlullahbusontavsiyesiniüçparmağınıbirleştiripaçmaksuretiyledebizzatgösterdi.[EbûDavud,Savm55]

:» ل م م : و ا ا لر : ل ا ر

ةد أ [612]«. او

ا

ا EbûKataderadıyallahuanhdemiştirki:

(Kurban bayramı öncesi) Arefe günü tutulan orucun fazileti Resûl-i Ekrem’e sallallahualeyhivesellemsoruluncaşöylebuyurdular:“Geçmişvegelecekseneningünahlarınakefaretolur.”[Müslim,Sıyâm196]

:» ل ءار م م و

ا ا لر نأ ا ر ةد أ [613]

«. ا ا

EbûKataderadıyallahuanhdemiştirki:

(Muharrem ayının onuncu günü olan) Aşure gününde tutulan orucun fazileti Resûl-iEkrem’e sallallahu aleyhi ve sellem sorulunca şöyle buyurdular: “Geçen senenin günahlarınakefaretolur.”[Müslim,Sıyâm197]

إ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

س ا [614]« ا

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allahömürverirdegelecekseneyekadaryaşarsam,muharremayınındokuzuncugünüoruçtutacağım.”[Müslim,Sıyâm134]

أ نر م :» ل و ا ا لر نأ ا ر

بأ أ [615]«. ا

م ن لا

Ebû Eyyûb el-Ensarî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“HerkimRamazanayınıoruçlugeçirirveardındanŞevvalayındanaltıgünoruçtutarsa,bütünseneyioruçlugeçirmişgibiolur.”[Müslim,Sıyâm204]

ا م لا ض :» ل و ا ا لر ا ر

ة أ [616]«. أو ض نأ او

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Pazartesi ve perşembe günleri haftalık ameller (Allah’a) arz edilir. Binaenaleyh benameliminoruçluykenarzolunmasındanhoşlanırım.”[Tirmizi,Savm44]

ا م ى و ا ا لر ن : ا ر

[617].او

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem pazartesi ve perşembe günleri oruç tutmaya gayretederdi.[Tirmizi,Savm44]

HerAydanÜçGünOruçTutmanınFazileti

دأ ث و ا وأ : ل ا ر

ءادرا أ [618].وأ مأ و ا ةو مأ

م : Ebû’d-Derdaradıyallahuanhdemiştirki:

HabibimResûlullahsallallahualeyhivesellembanaömrümboyuncaterketmeyeceğimüçşeytavsiye etti: Her ay üç gün oruç tutmayı, kuşluk namazı kılmayı ve vitri kılmadanuyumamayı.[Müslim,Salâtu’l-musafirîn86]

OruçluyaİftarYemeğiYedirmeninFazileti

ء ا ر ةد إ ء و

ا ا نأ ا ر أ [619]

و راا أو ان أ :» و

ا ا ل زو « ا

EnesİbnMâlikradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellem,Sa’dİbnUbâde’yemisafirolmuştu.Sa’d,hemenbirparçaekmekvebirazdazeytinyağıgetiripResûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem ikrametti.Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem bunları yedikten sonra ev sahibine şöyle dua etti:“Hanenizdeoruçlulariftaretsin!Sofranızdanebrâr(salihinsanlar)yesin!Meleklerdesize(rahmetvemağfiret)duasındabulunsunlar!”[EbûDavud,Et’ıme54]

HaccınFarziyetiveFaziletiا ا ن ك و لإ عا ا سا ه و “Ziyarete

gücü yeten herkese Beytullah’ı ziyaret etmek, Allah’ın onun üzerindeki hakkıdır.NankörlükedipbuhakkıtanımayanaAllah’ınhiçbirihtiyacıyoktur,Obütünâlemlerdenmüstağnidir.”{Âl-iİmranSûresi,3/97}

ا نإ سا أ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [620]لر ل . ، ؟ ا لر م أ : ر ل « ا ا ض

ورذ :» ل « ا و :» و ا ا

اذإو ا ا ء أ اذ أ او ا ة ن

«. ه ء

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellembizehitapettivebuyurduki:

“Ey insanlar!AllahTeâlâhac ibadetini size farzkıldı,ohalde sizdeonugüzelceedaedin!”

Buesnadasahabedenbirşahıs“Heryılmı,yaResûlallah?”diyesoruncaResûl-iEkremaleyhi ekmelü’t-tehâyâ ona cevap vermeyip sustu. O zat sorusunu üç defa tekrar edince;PeygamberEfendimizbundanhoşlanmadıve“Eğer‘evet’deseydimhacüzerinizeheryılfarz olurdu ve siz buna güç yetiremezdiniz!” buyurdu. Ardından hepimize şuhatırlatmalarda bulundu: “Ben size (yeni bir dinî hükmü bildirip) mükellef tutmadıkçabeni kendi halime bırakın! Zira sizden önceki ümmetleri helak olmaya götüren husus,peygamberlerine(eziyetvesıkıntıverenyerli-yersizpek)çoksualsormalarıve(akabindebuhükümlerinaltındankalkamayıp)onlaramuhalefetetmeleriolmuştur.Ohalde,sizebirşeyi emredersem onu gücünüz yettiğince yerine getirmeye çalışın! Şayet bir şeyi deyasaklarsamondanuzakdurun!”[Müslim,Hac412]

:» ل و ا ا لر : ا ر

ة أ [621]« أ و م ر و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Kim ki hac vazifesini ifa ederken çirkin söz ve davranıştan kaçınır; büyük günahişlemeyip küçük günahlarda da ısrar etmezse, anasının kendisini doğurduğu günkü gibi(tertemizvepakolarakhacdan)döner.”[Buhari,Hac4;Müslim,Hac438]

: ل ؟ أ ا أ دا ى ا لر : ا ر ، [622]

«. رو دا أ »

Âişevâlidemizradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz’e “Ya Resûlallah! Amellerin en faziletlisiolarak cihadı biliyoruz. Biz hanımlar cihada katılmayacak mıyız?” diye sordum.Buyurdularki: “Sizin içincihadınefdali,hacc-ımebrûrdur. (Yani,Allahvekulhakkınariayetedilerekyapılanmakbulhactır)”[Buhari,Hac4]

ا نأ أ م :» ل ، و ا ا لر نأ ا ر

[623]« م را ا

Âişevâlidemizradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“(Senenin günleri arasında) Allah’ın kullarını cehennemden en çok azat ettiği gün,(kurbanbayramıöncesindeki)arefegünüdür.”[Müslim,Hac436]

ل نر ة :» ل و ا ا نأ ا ر

س ا [624]« وأ

AbdullahİbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Ramazan ayında yapılan umre, bir hac ya da benim refakatimde yapılan bir hacsevabınamuadildir.”[Buhari,Umre4;Müslim,Hac221]

أ نإ : ل و ا ا أ أ ا ر

[625]«. او

أ :» ل ، ا و ةا و ا LakîtİbnÂmirradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkrem’esallallahualeyhivesellemgeldimve“Babam çok yaşlıdır; ne hacca ve umreye gidebilir, ne de yolculuğa çıkabilir. Nebuyurursunuz?” diye sordum.Buyurdular ki: “O halde sen babanın yerine hac ve umreyap!”[EbûDavud,Menâsik25;Tirmizi,Hac87]

»؟ ما :» ل ءو ر و ا ا نأ ا ر

س ا [626]و :» ل ؟ اأ ةأا « ا لر :» ل ؟ أ : ا .نا : ا

«. أİbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemRavhâdenilenmevkidebir kafileyle karşılaştı ve “Butoplulukdakim?”diyesordu.Onlar:“Bizmüslümanlarız,pekiyasenkimsin?”dediler.Resûl-i Ekrem: “Ben Resûlullah’ım” diye cevapladı. Derken onların içinden bir kadın,

yukarı doğru kaldırdığı bir çocuğu göstererek: “Bunun için de hacmevzubahismidir?”diye sordu. Allah Resûlü: “Evet (o nafile olarak haccetmiş olur), sana da ayrıca sevapverilir.”buyurdu.[Müslim,Hac409]

CihadınFaziletiHakkındaنو ن ا في ن ا ن او مأو أ ا ى شا ا نإ

ي يا ب

او ا ه و أ و نااو او ةارا في

اد عوا

زا هو ذو “Allah, karşılık olarak cenneti verip müminlerden canlarını vemallarınısatınalmıştır.OnlarAllahyolundamücahedeederler,öldürürlerveöldürülürler.Bu,Allah’ınTevrat’tada,İncil’dede,Kur’ân’dadaüstlendiğigerçekbirvaaddir.VerdiğisözdeAllah’tandahasadıkkimolabilir?Ohaldeyaptığınızbualışveriştendolayısevinineymüminler!Müjdelerolsunsize,işteenbüyükmutluluk,enbüyükbaşarı!”{TevbeSûresi,9/111}

أو اأ ب ا نود هاو را و أ ا نوا ي ا و لا ا و و رد ا ى أو م ا ا ا

ر ار ا نو ة رو ةو ترد اأ لا ا “Özürsahibiolmaksızıncihattangerikalanmüminlerle,Allahyolundamallarıylavecanlarıylacihat edenmüminler bir olmaz. Allah,malları ve canlarıylamücahede edenleri, derecebakımındancihadagitmeyenlerdenüstünkılmıştır.GerçiAllahhepsinedeengüzelyurtolan cenneti vaat etmiştir ama mücahede edenleri, cihada katılmayanlardan çok dahabüyük mükâfatlarla, tarafından derece derece rütbeler, hususi bir mağfiret ve rahmetlemümtazkılmıştır.DeğilmikiAllahgafûrdur,rahîmdir(af,merhametveihsanıboldur).”{NisâSûresi,4/95-96}

نوو و سرو نؤ ت أ با ةر ى دأ او ا ا أت ج و بذ ن إن ذ أو لا ا

ر ىر خأو ا زو ا ذ ن ت ج مو را ي

ما و ر ق و ا “Eyimanedenler!Sizigayetacıbirazaptankurtaracak,üsteliksize çok kârlı bir ticaret sağlayacak bir iş bildireyimmi? Allah’a ve Resûlü’ne inanır,Allah yolunda mallarınızla ve canlarınızla mücahede edersiniz. Eğer bilirseniz bunuyapmaksiziniçindahahayırlıdır.Böyleyaparsanızsizingünahlarınızıaffederveiçindenırmaklar akan cennetlere ve özellikle Adn cennetlerinde çok güzel saraylara yerleştirir.İşte en büyük başarı, en büyük mutluluk budur. Memnun olacağınız bir şey daha var:Allah’tanbiryardımveyakındagerçekleşecekbirzafer.Müminlerebunlarımüjdele!”{SafSûresi,61/10-13}

و ا نأ و و ار نأ و ل ه و ل لا ن أو ه او “Hoşlanmasanız da savaş size farz kılındı. Olur ki

hoşlanmadığınızbirşeysiziniçinhayırlıolur.Olurkiseviparzuettiğinizbirşeysiziniçinşerliolur.GerçeğiAllahbilir,sizbilmezsiniz.”{BakaraSûresi,2/216}

نو نإ م ذ ه ا نأو ا اوو و اوا “Eymüminler! Sizler gerek hafif, gerek ağırlıklı olarak hep birlikte seferber olunuz, Allahyolundamallarınızlavecanlarınızlacihadediniz.Eğeranlıyorsanız,siziniçinhayırlıolan

budur.”{TevbeSûresi,9/41}

: ل ؟ أ لا يأ : و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [627]« رو :» ل ؟ اذ : « ا دا :» ل ؟ اذ : « رو نإ »

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlü’nesallallahualeyhivesellem“Hangiamelefdaldir?”diyesoruldu.“Allah’aveResûlüneimanetmektir.”diyecevapladı.“Ondansonrahangisi?denildi.“Allahyolundacihatetmektir”diyemukabeleetti.“Pekiondansonrahangisi?”denilince:“Hacc-ımebrur(Allahvekulhakkınariayetedilerekyapılan,riyakarıştırılmamışmakbulhac)”buyurdu.[Buhari,Hac4;Müslim,İman135]

ور وأ ا ةو :» ل و ا ا لر نأ ا ر

أ [628]« و ا

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sabahleyin veya akşamleyin herhangi bir zamanda Allah rızası istikametinde cihadgayesiylebirkereyürümek (dinehizmetgayesiylekoşuşturmak),dünyave içindekiherşeydendahahayırlıdır.”[Buhari,Cihâd5;Müslim,İmâre112]

يأ : ل و ا ا لر ر أ : ل ا ر

يرا أ [629] :» ل ؟ : ل « ا و :» ل ؟ أ سا

« ه سا عو ا ا ب

EbûSaîdel-Hudrî radıyallahu anhdemiştirki:Bir şahısResûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellemgeldive“Amelbakımındanhangiinsanefdaldir?”diyesordu.Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Allahyolundabedeniylevemalıylamücahedeedenmümindir.”buyurdu.Adam:“Ondan sonra kim gelir?” diye sordu. Efendimiz “Herhangi bir vadide uzlete çekilipAllah’a ibadet eden, kendi şer ve zararının insanlara dokunmaması için onları rahatbırakanmümindir.”buyurdu.[Buhari,Cihâd2;Müslim,İmâre122]

ا م طر :» ل ، و ا ا لر نأ ا ر

[630]ا و واو ، و ا ا أ ط و ، و ا

«. و ا ةوا وأ ا

SehlİbnSa’dradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kendinizi Allah yoluna adadığınız (cihada çıktığınız, nöbet tuttuğunuz) bir gün,dünyadan ve dünya üzerindeki her şeyden daha hayırlıdır. Bu gayeyle kullandığınızkamçınıncennettenişgalettiğiazbiryerdedünyavedünyaüzerindekiherşeydendahahayırlıdır.KulunsabahyahutakşamherhangibirvakitteAllahrızasıistikametindecihad

gayesiyle yürümesi (hizmet düşüncesiyle koşuşturması), dünya ve içindeki her şeydendahahayırlıdır.”[Buhari,Cihâd6;Müslim,İmâre113]

:» ل و

ا ا لر نأ ا ر

[631]« ا و ا م إ ، ا اا إ

Fadale İbn Ubeyd radıyallahu anhdemiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Herkesin amel defteri vefatıyla kapanır, mühürlenir. Ancak Allah yolundaki murabıtbundanmüstesnadır.Ziraonunameli,kıyametgününekadarkendisilehinenemalanırveokabirfitnesindendegüvendeolur.”[EbûDavud,Cihâd15;Tirmizi,Fedâilu’l-cihâd2]

İzah: Murabıt; kendisini hak yoluna adamış, davasından başka bir şey düşünmeyeninsandır. O, memleketine sızacak bütün tehlike deliklerini tıkamayı hayatının gayesiedinmişvebununlaberaberkendisineaksedenyümünvebereketidebaşkalarına intikalettirmeyienbüyükvazifetelâkkietmiştir.

ج ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [632]إ رأ وأ ا دأ نأ و نإو د إ إ ا

ه ياو ، وأ أ ل ج يا

أ نأ ه ياو ، ر رو مد ن م

ا م ء

نو و أ و ، اأ ا و ف ت اوأ ، ا وأ نأ تدد

ه ياو ، ا نأ و« وأ ،

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah, kendi rızası istikametinde cihada çıkan kimseye, ‘Onu başka bir gaye değilsadeceBenimrızamıtahsilyolundamücahedeaşkı,Banaolanimanıvepeygamberlerimitasdikiyollaradüşürmüştür.’buyurarakkendisiniihsanvelütfuylaağırlayacağınıtaahhüteder.Allah, o samimi eri şehadet şerbetini içerse cennete koymaya, gazi olursa uhrevî-dünyevî ecir ve ganimete nail olmuş olarak evine döndürmeyi tekeffül eder.Muhammed’in aleyhi ekmelü’t-tehâyâ nefsi kudret elinde olan Allah’a kasem olsun ki, Hakrızası yolunda açılan bir yara, kıyamet gününde açıldığı günkü şekliyle gelir; rengi kanrengi, kokusu da misk kokusudur. Muhammed’in aleyhi ekmelü’t-tehâyâ nefsi kudret elindeolanAllah’ayeminederimki, eğermüslümanlarameşakkatvereceğinibilmesem,Allahiçin cihada çıkan hiçbir seriyyeden geri kalmaz, refakat ederdim. Fakat benim bütünmüminleri sevk etmeye imkânım olmadığı gibi onların da imkânları buna el vermiyor.Sadecebenimgitmemonlarınarkadakalmasıdaağırlarınagidiyor.Muhammed’innefsikudretelindeolanAllah’akasemederimkinekadararzuederdim,Allahyolundacihat

edeyimveşehitolayım.(SonraAllahbeniyenidendiriltsin)Yinecihatedipşehitolayım,tekrarcihatedipşehitolayım.”[Müslim,İmâre103]

و ا ا لر بأ ر : ل ا ر

ة أ [633]لر نذأ أ و ا ا سا ا : ل ء

أ م ن :» ل و ا ا

ل ذ ، و

ا ا اوا ؟ ا و ا نأ ن أ ،

أ ا

«. ا و قا ا ، ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Sahabedenbirşahıs,birvadidengeçerkentatlıbirsukaynağıilekarşılaştıveorasıçokhoşunagitti.İçinden:“İnsanlardaneletekçekipyalnızbaşımaşusulakyerdeyaşasam,negüzelolurdu!”diyegeçirdiamahemenpeşinden“Resûlullah’tansallallahualeyhivesellemizinalmadanböylebirşeyiaslayapamam.”dedi.SonrabusahabinindüşünceleriResûlullah’asallallahualeyhivesellemaktarıldı.BununüzerineResûlullahsallallahualeyhivesellembuyurduki:“Sen böyle bir şey yapma!Zira sizden birinizinHak rızası istikametinde dâimve kâimolması (hizmette fütur göstermemesi), evinde oturup yetmiş sene namaz kılmasından(şahsî kemâlât yapmasından) efdaldir. İstemez misiniz Allah sizi bağışlasın ve cennetekoysun? Eğer buna talipseniz O’nun rızasını tahsil yolunda (maddi manevi fedakârlıkyaparak)mücahedeediniz.Ziraherkimrıza-yıilâhîyolundabirdevesağımısüresikadarolsunmücahedeederse,cennetihaketmişolur.”[Tirmizi,Fedâilu’l-cihâd17]

:» ل ؟ ا دا ل ، ا لر : ل ا ر ة أ [634]

ا :» ل « ن :» ل ذ وأ اود «

«. ا ا م و ة ا ت ا ا ا ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

“Ya Resûlallah! Allah yolunda cihada muadil başka bir amel var mıdır?” diyesorulduğunda,“Varamasizinonuyapmayagücünüzyetmez.”buyurdu.Busorukendisineiki veya üç defa tevcih edildi ve O her defasında aynı cevabı verdi. Akabinde şöylebuyurdu: “Allah yolundaki mücahidin misali, gündüzleri sâim, geceleri kâim, Allah’ınâyetlerine (emir ve yasaklarına) karşı saygılı (hüşyâr bir kalbe sahip) ve -rıza-yı ilâhîyolundahizmetedenmücahit,cephedendönünceyekadar-aralıksıznamazkılıporuçtutanbir kimse gibidir. (Hiç kimse bu kadar ibadet edemeyeceğine göre mücahidin alacağısevabadakimseerişemez.)”[Buhari,Cihâd1;Müslim,İmâre110]

: ل وا ة و ا ر أ : ل ، يا أ أ [635]

: ل ا ثر ر م « فا ل ا باأ نإ :» و

ا ا لر ل

أأ :» ل أ إ : ل ؟ ا ل و ا ا لر أأ أ

« ب وا إ ، ه

« ما EbûMûsael-Eş’arî’ninradıyallahuanhoğluEbûbekirdemiştirki:

Babamıncephededüşmanakarşıbeklerkenşuhadisi rivayetettiğini işittim:“Cennetinkapıları,kılıçlarıngölgelerialtındadır.”

Oesnadaelbisesiyıpranmış,bitkingörünüşlübirşahısayağakalktıve“EbûMusa!Senbunu bizzat Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem söylerken işittin mi?” dedi. EbûMûsa:“Evet” diye karşılık verdi. O şahıs bu güzel haberi tasdik ettirdikten sonra cephearkadaşlarınınyanınadöndüve“Allah’ınselamıüzerinizeolsun!”dediardındankılıcınınkınınıkırıpattı.Dahasonrayalınkılıçdüşmanınüzerineyürüdüveölünceyekadarkılıçkullandı.[Müslim,İmâre146]

ن :» ل و ا ا لر : ل ا ر

س ا [636]« ا س و ، ا

، را İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İkigözvardırkicehennemateşionlaradokunmaz:Birisi,Allahkorkusundanağlayangöz, diğeri de Allah yolunda nöbet tutan göz (memleketin içine düşebileceği tehlikelerkarşısındayüreğiatanvenereden,hangigediktendüşman içimizesızacak,hangiplandabizitahripedipçürütecekdiyenöbetbekleyengöz)”[Tirmizi,Fedâilu’l-cihâd12]

، أ و وا رأ إ ا لر : ل أ نأ ا ر أ [637]

ما و ا ا لر نإ : ل ه « ض ن ا :» ل

ا و ت يا أ ، : ل ، ت يا أ لو. كر

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Eslem kabilesinden bir delikanlı “Ey Allah’ın Resûlü! Ben cihada çıkmak istiyorumancakyanımdagerekliteçhizatyok.”dedi.Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellembuyurduki:“Filanşahsagit!O,cihadaçıkmaniyetiyleteçhizathazırlamıştıancakrahatsızlandı.”Emrialandelikanlıdaoşahsagelerek“Resûlullah’ınsallallahualeyhivesellemsanaselâmıvar.Harpiçin hazırladığın teçhizatı bana vermeni buyuruyor.” dedi. Genci dinleyen adam (hastaolduğuiçin)hanımınaşöyleseslendi:“Hanım!Hazırladığımteçhizatıbugencever!Sakıno malzemelerden bir tanesini bile vermemezlik etme! Allah aşkına ondan hiçbir şeyiesirgemeki,hâsılolanecirvebereketesendeeksiksiznailolasın!”[Müslim,İmâre134]

ا لر : ل ر و ا ا أ : ل ا ر

ءاا [638]

:» و ا ا لر ل ، « ، أ

:» ل ؟ أ وأ أ

« ا أو Berâradıyallahuanhdemiştirki:

Baştanaşağıyasilâhlıvezırhlıbiradam,Resûl-iEkrem’insallallahualeyhivesellemhuzurunageldi ve dedi ki: “YaResûlallah!Önce harpmi edeyim, yoksamüslümanmı olayım?”AllahResûlü:“Öncemüslümanol, sonraharbet!”dedi.Bununüzerineadammüslümanolduvecephedesavaşıpşehitdüştü.ArdındanResûlullahsallallahualeyhivesellemEfendimizonunhakkındaşöylebuyurdu:“Azamelyaptıfakatçokmükâfatkazandı.”[Buhari,Cihâd13;Müslim,İmâre144]

نأ ا أ :» ل و ا ا نأ ا ر

أ [639]

ى ، تا ا إ نأ ، ا إ ء ضرا و ا إ«. اا

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Şehitdışındacennetegirenlerdenhiçkimseyeryüzündekiherşeykendisineverilecekolsabiledünyayageridönmeyiistemez.Şehitiseşehadetinfaziletiniveyüksekpayesinihakkalyakînbildiği içindünyaya tekrar tekrardönmeyiveondefaşehitolmayı temennieder.”[Buhari,Cihâd21;Müslim,İmâre109]

دا نأ م و

ا ا لر نأ ا ر ةد أ [640]

أ ا نإ أرأ ا لر : ل ر م لا أ ، ناو ا

أو ا نإ :» و ا ا لر ل ؟ ي

أ ا نإ أرأ : ل »؟ :» و ا ا لر ل «

، ا إ أو :» و ا ا لر ل ؟ ي

«. ذ ل ما ن

EbûKataderadıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem aramızda otururken ayağa kalktı ve “Amellerin enfaziletlisiHakyolundamücahedeetmekveAllah’aimandır.”buyurdu.Bununüzerinebirşahıskalkıp“YaResûlallah!EğerAllahyolundaşehitdüşersemgünahlarımakefaretolurmu?”diyesordu.Resûlullahsallallahualeyhivesellembuyurduki:“Evet!Sabreder,mükâfatınısadece Allah’tan bekler ve cephede düşmanla çarpışırken sebat edip kaçmadan ilâ-yıkelimetullahyolundaşehitdüşersengünahlarınakefaretolur.”AzsonraResûlullahsallallahualeyhivesellemoşahsa“Nasıldemiştin?”diyesordu.Oda:“Allahyolundaşehitdüşersem,günahlarıma kefaret olur mu? diye sormuştum.” dedi. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemEfendimizbuseferbuyurduki:“Elbette!Sabreder,mükâfatınısadeceAllah’tanbeklerve

cephede düşmanla çarpışırken sebat edip kaçmadan ilâ-yı kelimetullah yolunda şehitdüşersenkulhakkına terettüpedenborçlarınhariç,günahlarınakefaretolur.ÇünküborçhususundakiistisnayıbanabizzatCibrîlhatırlattı.”[Müslim,İmâre117]

« ا :» ل ؟ نإ ا لر أ أ ر ل : ل ا ر [641]

. ه تا

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:

Bir şahıs (cephede savaş devam ederken): “Ya Resûlallah! Eğer öldürülürsem neredeolacağım;cennettemiyoksacehennemdemi?”dedi.AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem:“Cennettesin” buyurdu. Müjdeyi kapan o şahıs (yemeye niyetlendiği) elindeki birkaçhurmayıderhalattığıgibidüşmansaflarınadaldıveşehitdüşünceyekadarsavaştı.[Müslim,İmâre143]

ا ا أو و ا ا لر ا ل ا ر

أ [642]نأ ء إ أ :» و

ا ا لر ل نا ءو ر إ« ضراو تاا إ ا :» و

ا ا لر ل نا « ود أ: ل ؟ ضراو تاا ا لر : ا ر

يرا ما ل : ل

او ل »؟ :» و ا ا لر ل : ل « »

، تا ج « أ :» ل ، أ نأ نأ ءر إ ا لر

. ا ، ة إ ه ا ا أ ل

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ile ashabı yola çıktılar ve müşriklerden önce Bedir’evarıpyerleştiler.Derkenmüşriklerdegelipkonuşlandı.Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:“Hiçbirinizbenyanındaolmadığımsıradakendibaşınabirşeyetevessületmesin!”diyerekmüminleriikazetti.MüşrikordusuyaklaşmayabaşlayıncaResûlullahsallallahualeyhivesellem“Göklerleyerarasıgenişliktekicennetekavuşmak içinkalkın!”emriniverdi.Buesnadaensardan Umeyr İbn Hümâm radıyallahu anh sordu: “Ya Resûlallah! Göklerle yer arasıgenişliktekicennetmidediniz?”Resûlullahsallallahualeyhivesellem“Evet”buyurdu.Umeyr:“Ne iyi! Ne hoş!” dedi. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: “Sana bu sözü söyleten şeynedir?” diye sordu. Umeyr: “Vallahi bu ifadeyi başka bir maksatla değil, ancak cennetehlindenolmayı arzu ettiğim için söyledimyaResûlallah!” dedi.Onunbu sözüüzerineResûlullahsallallahualeyhivesellem:“Sencennetehlindensin!”müjdesiniverdi.SonraUmeyrradıyallahuanhsadağındanbirkaçhurmaçıkardıveonlarıyemeyebaşladı.Dahabirkaçlokmayememiştiki,“Şuhurmalarımıyiyipbitirinceyekadardahiyaşamakbenimiçinuzunbirzamansayılır.(Muştusunualdığımcennetekavuşmakiçindahaneduracağım?)”dediveelindekihurmalarısaçtığıgibisavaşagirişti.Nihayetindeşehitoldu.[Müslim,İmâre145]

ر ا نأ و ا ا إ س ء : ل ا ر

أ [643]ناا نوؤ ، ما ، ءاا ل را ر

إ او ناا و

ن ا ء ن ر او ن راونأ ا و

ا ا ءاو ا ما نوول ا ر أو . رو

ك أ ا : ا نا ا: و

ا ا لر ل ا برو ت : ما ل هأ أ

« رو ك أ ا : ا إو ا اإ نإ »

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

BirtakıminsanlarResûl-iEkrem’esallallahualeyhivesellemgelip,“BizeKur’ân’ıveSünnet’iöğretecek muallimler gönderseniz?” diye talepte bulundular. Allah Resûlü, aralarındadayımHarâm’ın da olduğuEnsardan ‘kurrâ’ diye bilinenyetmiş kişiyi onlara gönderdi.(Suffe ashabından olan) bu yetmiş kişi,Kur’ân okur, geceleri kelâm-ı ilâhîyi aralarındamüzakereederlerdi.Gündüzleridesugetiripmescidekoyar,oduntoplayıpsatar,bedeliyledeSuffeehlinevefukarayayiyeceksatınalırlardı.İşteNebiyy-iEkremaleyhiekmelü’t-tahâyâonlara bu hasbî insanları göndermişti. Fakat müminler daha gidecekleri yere varmadanyolda kendilerine baskın yaptılar ve neticede onları şehit ettiler. Onlar (şehit olmadanönce) şöyle dediler: “Allahım! Peygamberine bizim haberimizi ulaştır… Ulaştır Sanamülâki olduğumuzu.Seninbizden razı olduğunu, bizimdeSenden razı olduğumuzu…”Derkenbir adamyaklaşıpEnes’in dayısıHarâm’amızrağını öyle bir sapladı ki,mızraksırtındangiripgöğsündençıkmıştı.BununüzerineHarâm’ınağzından“Kâbe’ninRabbineyeminederimkikurtuldum!”sözleridöküldü.BuhadiseolupbiterkenResûlullahsallallahualeyhi ve sellem Medine’de ashabına şöyle seslendi: “Sizin kardeşleriniz (Maûne suyubaşında) şehid edildiler. Onlar şehit düşerken şöyle dediler: “Allahım! Peygamberinebizimhaberimiziulaştır…UlaştırSanamülâkiolduğumuzu.Seninbizdenrazıolduğunu,bizimdeSendenrazıolduğumuzu…”[Buhari,Cihâd9;Müslim,İmâre147]

ا ا أ ، ا ر مأ و

ءاا ا مأ نأ ا ر أ [644]

ن نإو ت ا ن ن ر م نو ؟ ر أ ا لر : وسودا بأ ا نإو ا ن إ ر مأ :» ل ءا

تا ذ « ا

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Ümmü Hârise İbn Süraka adıyla da tanınan Ümmü Rübeyyi’ bint Berâ (Bedir’deöldürülenoğlunundurumunuöğrenmekiçin),Resûl-iEkrem’esallallahualeyhivesellemgeldivedediki:“YaResûlallah!BanaoğlumHârise’ninakıbetininneolduğunusöylermisin?Eğer o şehit olup Cennet’e girdiyse ağlamayacağım; yok, böyle değilse, onun için yas

tutup ağlayacağım!” Bunun üzerine Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem bu kadına şuhayatbahşcevabıverdiler:“ÜmmüHârise!Cennetbirdeğil;cennetiniçindecennetlervar!SeninoğlunisebunlarınenyücesiolanFirdevscennetindedir.”[Buhari,Cihâd14]

و ا ا إ ء : ل ا ر

ا [645]

ا از :» و ا ا ل م و أ

« CâbirİbnAbdullahradıyallahuanhumâdemiştirki:

(Uhud’daşehitedilen)Babamın(müşriklertarafından)müsle(işkence)yapılmışcesedigetirilip Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem önüne konuldu. Yüzünü açmak için gittim,fakatbazıinsanlarbanamânioldular.BuesnadaResûlullahsallallahualeyhivesellembabamın(zahirîhâliböyleolmasınarağmen)manevidurumunuhabervermesadedindebuyurdularki:“Meleklerhiçdurmadankanatlarıylaonugölgelendiriyorlar(teşrifmaksadıylaetrafınıkuşatıyorlar).”[Buhari,Cihâd20;Müslim,Fedâilu’s-sahâbe129]

ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [646]« ا أ إ ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Şehidincanverirkenhissettiğiacı,sizdenbirinin(ancakhafifçeçimdiklendiğindeveya)pire(gibihaşerelerin)ısırdığındaduyduğuacıkadarhafiftir.”[Tirmizi,Fedâilu’l-cihâd26]

ا أ و ا ا لر نأ ا ر

وأ أ ا [647]

ااو وا ء ا ، سا أ :» ل سا م ، ا ا وا با ل ا :» ل « فا ل ا نأ ااو او اذ ، ا

ا« او ا باا مزو با يو

AbdullahİbnEbîEvfâradıyallahuanhumâdemiştirki:

AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem düşmanla karşılaştığı bir harpte hemen savaşmayabaşlamadı, güneş batıya doğru kayıncaya kadar bekledi. Sonra ashaba hitap etmek içinayağa kalktı ve şu konuşmayı yaptı: “Ashabım! Düşmanla karşılaşmayı arzu etmeyin!BilakisAllah’tanhepafveafiyetisteyin!Fakatolurdaonlarlakarşılaşırsanızotakdirdesabredipsebatedin!Veşunudaiyibilinkicennet,kılıçlarıngölgesialtındadır.”

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellembukonuşmanınardındanşöyleduaetti:“EyKur’ân’ıindiren,semadabulutlarıgezdirenveşu(Medineönünde)toplanankabileleridarmadağınedenAllahım!Şuküffârordusunudarmadağınet!Bizionlarakarşımansurvemuzafferkıl!”[Buhari,Cihâd112;Müslim,Cihâd20]

ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [648]« ا م ا و ورو رو

ن ه و إ ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’a inanarak ve O’nun vaadini tasdik ederek ilâ-yı kelimetullah yolundakullanılmasıgayesiylebiratbesleyenkimse,oatınyediğindeniçtiğine,tersindenidrarınavarıncayakadarherbirşeyikıyametgünüsevapolarakmizanındabulacaktır.”[Buhari,Cihâd45]

و و ا ا لر : ل ا ر

ا [649]«. ا ةا نإ أ ، ا ةا نإ أ ، ا ةا نإ أ ة ا اوأو : ل ا

UkbeİbnÂmirel-Cühenîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellemminberde iken: “Düşmanlarakarşı gücünüzyettiğikadar kuvvet hazırlayın.” {Enfâl Sûresi, 8/60} âyetini okudu ve ardından ‘kuvvethazırlamaktan’maksadınneolduğunuşöyleaçıkladı:“İyibilinkikuvvetatmaktır;kuvvetatmaktır; kuvvet atmaktır (Ok, mızrak, mermi, top, füze vb. silahları kullanmak vegeliştirmektir.)”[Müslim,İmâre167]

ا نإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

[650]ا نأو ، اراو اراو ، و ااو ا : ا

«. :» ل وأ « ر ا ك و .ا نأ إ أUkbe İbn Âmir radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Allah, bir okvesilesiyle üçkimseyi cennetekoyar:Hayravesile olur vehayır getirirumuduylaokuyapanustayı,onuAllahrızasıistikametindeatanıveatıcıyayardımcıolankişiyi.

Atıcılık ve biniciliği iyi yapın (bu konularda kendinizi geliştirin).Bana göre atıcılıktaustaolmanız,binicilikteiyiolmanızdandahayeğdir.Kendisineatıcılıkeğitimiverildiktensonra ona değer vermeyip terkeden, sahip olduğu önemli bir nimeti terk etmiş veyanankörlükyapmışolur.”[EbûDavud,Cihâd23]

ا ا ل ا نا ا لر ل ر نأ ا ر أ أ [651]

و ا دا أ نإ و

EbûÜmâmeradıyallahuanhdemiştirki:

Sahabeden bir şahıs ‘Seyahata çıkmam için bana izin ver ya Resûlallah!’ diyerekmüsaade istedi. Allah Resûlü şöyle buyurdu: “Şüphesiz benim ümmetimin seyahate

çıkmasıAllahazzevecelleyolundamücahedeetmektir(ilâ-yıkelimetullahhedeflidir)”[EbûDâvûd,Cihâd6]

İzah:Mümin,hayatındakiherşeyibellibirplanveprogramdahilindeyapanveönceliklihedefinde rıza-yı ilâhi bulunan kimsedir. Bu sebeple o, seyahate çıkarken bile niyetinigözdengeçirir;ilimtahsiletmek,Hakdostlarınınmeclislerineuğramak,ticaret,sağlıkvb.sebepleriçinyolculuğaçıkar.Gayesizbirşekildevakitisrafıvebirtakımharamlarıirtikâpetme düşüncesiyle çıkılan bir seyahat rıza-yı ilâhiye muvafık düşmeyen bir durumdur.BinaenaleyhherdurumdaniyetlerinveamellerinAllah’ınrızasınauygunolmasınaözengösterilmelidir.

ا م :» ل ، و ا ا ا ر

أ أ [652]« ضراو ءا را و ا

EbûÜmâme radıyallahu anhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“BirmücahitvazifesisırasındaAllahrızasıiçinbirgünoruçtutarsa,HakTeâlâonunlacehennem arasında arzla semamâbeynindekimesafe genişliğinde bir hendek açar (onucehennemdenuzakkılar).”[Tirmizi,Fedâilu’l-cihâd39]

İzah: Oruç mücahidin bedenî kudret ve kabiliyetine zarar vermezse, oruç tutmasıefdaldir;böyleliklehemcihadhemdeoruçfaziletinicemetmişolur.

و و ت :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [653]« ق

ت ث

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kimilâ-yıkelimetullahuğrundahiçgazayakatılmamışvekatılmayıdaarzuetmemişolarakölürse,birçeşitnifaküzereölürgider.”[Müslim,İmâre158]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

صا و ا [654]

بو وأ ز و ، رأ ا ا إ و و وأ ز

« رأ إ

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Sefere çıkan askerî birlik savaşıp ganimet kazanır ve sağ salim dönerse, kendilerinetakdir edilenmükâfatın üçte ikisini peşinen almış olurlar. Buna karşılık sefere çıkıp daganimeteldeetmeyen,şehitveyayaralıbirşekildegaziolarakdönenaskerlerinücretleriise daha sonra âhirette eksiksiz bir şekilde verilir (yani hizmette önde ücrette arkadaolmalarınınmükâfatınıâhirettefazlasıylaalırlar)”[Müslim,İmâre154]

وأ ز وأ :» ل و ا ا ا ر

أ أ [655]« ا م ر ا أ أ ز

EbûÜmâme radıyallahu anhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Herkimbizzatcihadakatılmazveyabiraskeri(mücahidi)teçhizetmezveyahutonungeridebıraktığıailefertlerinesahipçıkmayıphayrıdokunmazsaAllahkıyametgünündenönceokimseyiciddibirmusibeteuğratır.”[EbûDavud,Cihâd17]

ŞehitlerHakkında

نا : ءاا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [656]« ا او ما و او ناو

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Şehitler beş nevidir: Veba gibi bulaşıcı hastalıktan ölenler, iç hastalıklarınayakalananlar, suda boğulanlar, (deprem vs. sebeplerle) göçük altında kalanlar ve Allahyolundacanındanolanlar.”[Buhari,Cihâd30;Müslim,İmâre164]

: ل ا ر دا ةا أ و ز [657]

و د نود و نود :» ل و ا ا لر

« أ نود و د نود

Aşere-iMübeşşeredenSaîdİbnZeydradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Malını koruma uğrunda öldürülen, canını koruma uğrunda katledilen, dini uğrundaöldürülen ve ırzı ve namusu uğrunda öldürülen kimse hem dünya hem de âhiretbakımındanşehittir.”[EbûDavud,Sünnet29;Tirmizi,Diyât21]

ا لر : ل و ا ا لر إ ر ء : ل ا ر

ة أ [658]: ل « :» ل ؟ نإ أرأ : ل « :» ل ؟ أ ر ء نإ أرأ

« را :» ل ؟ نإ أرأ : ل « :» ل ؟ نإ أرأEbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

BirşahısResûlullah’asallallahualeyhivesellemgeldive“EyAllah’ınResûlü!Malımıgaspetmekisteyenbirisibanamusallatolursaneyapayım?”diyesordu.Resûl-iEkrem:“Onamalınıverme!”buyurdu.Adam:“Eğerbenimleçatışmayagirerse?”diyesordu.“Sendeonakarşılıkver!”buyurdu.Adam:“Yabeniöldürürse?”dedi.Resûl-iKibriyâ“Ozamansen şehit olursun.”buyurdu.Adam“Peki, yabenonuöldürürsem?”deyince,Efendimizsallallahualeyhivesellem:“Ocehennemdedir.”buyurdu.[Müslim,İman225]

KöleAzatEtmeninFazileti

ر أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [659]« را ا ا أ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimmüslümanbirköleyiazatederse,AllahTeâladaazadolanköleninheruzvunabedel azat edeninbiruzvunu–tenâsüluzvunamukabil tenâsüluzvunavarıncayakadar–cehennemateşindenazateder(kurtarır).”[Buhari,Keffarât6;Müslim,Itk22]

KöleveyaHizmetçilerinHukukununKorunmasıيذ راو ا او او ا يو ا نإ اا بو ا و ا اود او

أ م و ا او او ب ا راو ر ا …“YalnızAllah’aibadetedipO’na hiçbir şeyi şerik yapmayın.Anneye, babaya, akrabalara, yetimlere, fakirlere,yakın komşularla uzak komşulara, yol arkadaşına, garip ve yolculara, ellerinizinaltındakilere (köle, cariye, hizmetçi gibi kimselere) de güzelmuamele edin.” {Nisâ Sûresi,4/36}

و و ا ر

رذ أ أر : ل روا [660]

ا ا ل ، ه و

ا ا لر ر ب أ ، ذ

ه هأ ن ، أ ا ، و اإ ؤا إ :» و«. ن ، و ، و

MuhadramundanMa’rûrİbnSüveyddemiştirki:Ebûzer’iradıyallahuanhgördüm;giydiğielbisenin aynısı kölesinin üzerinde de vardı. Kendisine bunun sebebini sordum. Ebûzerradıyallahuanh,Resûlullahsallallahualeyhivesellemzamanındabirisinekötüifadelerkullandığınıve ‘siyah kadının oğlu’ diyerek onu annesinden dolayı ayıpladığını, bunun üzerine Hz.Peygamber’den sallallahu aleyhi ve sellem şu ikazı gördüğünü anlattı: “Sende hâlâ cahiliyeemaresi var. Onlar Allah tarafından sizin himayenize verilmiş hizmetçileriniz ve aynızamanda kardeşlerinizdir (dileseydi tersini takdir edip sizi onların himayesine deverebilirdi). Kimin eli altında böyle bir kardeşi varsa, yediğinden ona da yedirsin,giydiğinden giydirsin. Onlara tâkatlerinin üstünde iş yüklemeyin, zor bir iş yüklersenizkendilerineyardımcıolun.”[Buhari,İman22,Itk15;Müslim,Eyman40]

د أ أ اذإ :» ل : و ا ا ا ر

ة أ [661]« و أ وأ أ وأ وأ و ن

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizdenbirisinehizmetçisiyemekgetirdiğinde,onuyanınaoturtupberaberyemeimkânıyoksa en azından bir iki lokma veya tadımlık bir iki çiğnem ikram etsin. Çünkü onunyemeğinihizmetçihazırlamıştır(onundahakkıvardır).”[Buhari,Itk18]

ا كا :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [662]

أو تأ نأ أ و او ا دا ه ة أ ياو « ناأ

.ك

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Efendisinegönüldenvekusursuzbirşekildehizmetedenköleiçinikikatecirvardır.”

EbûHureyrederki:NefsimkudretelindeolanAllah’ayeminolsunki,Allahyolundacihatvehacgibiibadetlerbirdeanamıngönlünühoşetmekaygısıolmasaydı,köleolarakölmeyiarzuederdim.[Buhari,Itk16;Müslim,Eyman44]

: ناأ :» و ا ا لر ل ل ا ر

يا أ [663] رو ا و ا ىدأ اذإ كا او او

ا با أ ر« ناأ و أ ، و د د أ

Ebû Musâ el-Eş’arî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Üç insan vardır ki mükâfatları ikiye katlanır: Birincisi Ehl-i kitaptan kendipeygamberine iman ettikten sonra Müslüman olup Muhammed’e sallallahu aleyhi ve sellemimanedenkimse;diğerihemAllah’ınhemdeefendilerininhakkınıyerinegetirenköle;öbürü de sahip olduğu cariyesinin eğitim ve öğretimini güzelce deruhte edip yetiştiren,sonrada azat edipkendisiyle evlenenkimse. İştebuüçnevi insana iki kat ecir vardır.”[Buhari,Itk16,Nikâh12;Müslim,İman241]

جا ةدا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ر [664]« إ ة

Ma’kilİbnYesârradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kargaşa (fitne ve fesat) dönemlerinde ibadete ihtimamgöstermek, bana hicret etmekgibidir.”[Müslim,Fiten130]

HerTürlüMuameledeMüsamahalıOlmak

ا ن ا و “Hayır olarak her ne yaparsanız Allahmuhakkak onubilir.”{BakaraSûresi,2/215}

ه و ا ا أ ر نأ ا ر

ة أ [665] هأ :» ل « ا ن هد : و

ا ا لر ل أ« ء أ ن هأ :» ل ، أ إ ا لر : ا «

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkrem’esallallahualeyhive sellemborçolarakverdiği bir deveyi istemek üzere gelen bedevî bir şahıs bedeviliğin gereği olarak kabasözler sarfetti. Sahabiler dayanamayıp ona haddini bildirmek istedilerse de Resûlullahsallallahualeyhivesellem“Onadokunmayın.Ziraherhaksahibininalacağınıtalepetmehakkıvardır.”diyemânioldu.Sonrada“Onakendidevesiyleaynıyaştaolanbirdeveveriniz!”diye emretti. Sahabiler: “Ya Resûlallah! Aynı yaşta deve bulamıyoruz ancak daha iyisielimizdemevcut.”dediklerindeEfendimiz: “Öyleyseonuverin!Zira sizinenhayırlınız,borcunuengüzelşekildeödeyendir.”buyurdu.[Buhari,İstikrâz4;Müslim,Musâkât120]

اذإو ع اذإ ر ا ر :» ل و

ا ا لر نأ ا ر [666]

« ا اذإو ىا

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Satarken,alırkenvealacağınıisterkenmüsamahakârdavranan(muhataplarınakolaylıkgösteren)şahsaAllahrahmetiylemuameleetsin.”[Buhari,Buyû’16]

ر :» و ا ا لر ل : ل ا ر

يرا د أ [667]نأ نو

ا نو سا ن أ إ ء ا ن « اوزو ، أ :» و ا ل .ا اوزو

Ebû Mes’ûd el-Bedrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Sizden önceki ümmetlerden bir adam (vefatından sonra) hesaba çekildi. Hayır adınalehindeolabilecekbirşeybulunamadı.Ancakşuvarki,adam(hayattaiken)ticaretyaparvekolaylıksağlardı.Adamlarınadardavezordakalanborçlularakolaylıkgöstermelerinisöylerdi. İşte bu muamelesi sebebiyle Azîz ve Celîl Allah buyurdu ki: “Biz, dardakalanlaramüsamahalıdavranmayaondandahalayığız;onuaffedin!”[Müslim,Musâkât30]

İlminFaziletiveÜstünlüğü دز بر و “Deki:YaRabbi,benimilmimiartır.”{TâhâSûresi,20/114}

ن لا او ن ا ي “De ki:Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olurmu?”{ZümerSûresi,39/9}

ترد ا او توأ او اا ا ا “Allahsizingibiiman,helehelebirdeilimnasipedilenlerindereceleriniyükseltsin.”{MücadileSûresi,58/11}

ءا ه د ا ي إ “Kullarıiçindeancakâlimler,Allah’ıgerektiğitarzdatazim

ederler.”{FâtırSûresi,35/28}

ا ا د :» و ا ا لر ل : ل ا ر

و [668]« ا

Muaviyeradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“AllahTeâlâkiminhakkındahayırmuradederseonadinhususundabüyükbiranlayışverir(onudinîkonulardafakihseviyesineyükseltir)”[Buhari,İlm,10;Müslim,İmâre175]

ن ا :» ا ر ل و

ا ا نأ ا ر [669]

« ا ااو ر ا ي

Sehl İbnSa’d radıyallahu anhdemiştir ki:Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellemHz.Ali’yeradıyallahuanhhitabenşöylebuyurdu:

“YaAli!Allah’ayeminederimki,Cenâb-ıHakk’ın seninvasıtanlabirkişiyihidayeteerdirmesi,sana(pahabiçilmez)kızıldevelerinbahşedilmesinden(senindeonlarıtasadduketmenden)dahahayırlıdır.”[Buhari,Megazî38;Müslim,Fedâilu’s-sahabe34]

ا :» ل و ا ا نأ ا ر

صا و ا [670]

« را ه أ ا ب و ، ج و اإ و ا ، ا و

AbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bana nazil olan Kur’ân’dan bir âyet bile olsa (öğrendiklerinizi) insanlara bildirin(ulaştırın).İsrailoğullarınınibretlikkıssalarındandarivayetetmenizdebeisyoktur.Fakather kim kasden benim üzerime yalan uydurursa (söylemediğim şeyleri söyledi diyeanlatırsa),Cehennem’dekiyerinehazırlansın.”[Buhari,Enbiya50]

و :» ل ، و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [671]« ا إ ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kimilimtahsiletmekiçinbiryolagirerse,AllahCennetegidenyoluonakolaylaştırır.”[Müslim,Zikr39]

:» ل و ا ا لر : ل ا ر

ءادرا أ [672]، ر ا أ ا نإو ، ا إ ا

ا ا و ، ءا نا ضرا و تاا ا

نإوإو رد و ارد ار ءا نإو ءا رو ءا نإو ، اا ا

« او أ هأ ، ا ارو

Ebu’d-Derdâradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“İlim tahsil etmek maksadıyla yola revan olan kimseye Allah Teâlâ Cennet yollarınıaçar.Melekler,ilmeveonutahsiledenekarşıhürmetederekkanatlarınıgererler.Göklerdeveyerdeki her şey, hatta su içindeki balıklar bile ilim talibi içinAllah’tan rahmet diler.Âlimin, âbide (ibadet eden kimseye) üstünlüğü; dolunayın, diğer bütün yıldızlaraüstünlüğügibidir.Âlimlerpeygamberlerinvarisleridir.Peygamberler,mirasolarakaltınyadagümüşdeğil,sadeceilmibırakırlar.Kimomiraskalanilimdennasiplenmişsebüyükvedeğerlibirkısmetenailolmuşdemektir.”[Tirmizi,İlm19;EbûDavud,İlm1]

اءا ا :» ل و ا ا لر : ل ا ر

د ا [673]«. وأ ب ،

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:“Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Allah,bizdenbir şey işitipdeonubaşkalarına tebliğedenkimseninahlâkve şerefinigüzelleştirip yüzünü ak etsin. Kendisine bu tebliğin ulaştığı nice kimseler vardır ki obilgiyibizzatbendenişitipnakledendendahaanlayışlıvekavrayışlıolurlar.”[Tirmizi,İlim7]

، :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [674]« ر م ا م أ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimeilmindenistifadeetmekiçinbirbilgisorulurdaonuketmederse(söylemeyipkendinesaklarsa)âhiretteonunağzınaateştenbirgemvurulur.”[Tirmizi,İlim3]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [675].ر : « ا م ا ف ا

إ و ا و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah rızasının esas maksat yapılması gereken bir ilmi, sırf dünyalık menfaatlereulaşmagayesiyleöğrenen(o ilmidünyalığabasamakvealeteden)kimse,kıyametgünücennetinkokusunubilealamaz.”[EbûDavud,İlim12]

و ا ا لر : ل ا ر

صا و ا [676]

اذإ ءا ا و ، سا اا ا ا نإ :» ل

« اأو ا ، ا ا وؤر سا ا ، AbdullahİbnAmrİbnÂsradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhive sellemşöylebuyururkenişittim:

“Allah, ilmi, insanların sadırlarından çekip almak suretiyle değil hakiki âlimkalmayıncaya kadar ulemanın ruhlarını kabzederek ortadan kaldırır. Bundan sonra isehalk,birkısımcahillerikendilerinerehberedinirler.Buâlimgörünümlüinsanlarabirtakımmeseleler sorulduğunda ilimleri olmadığı halde fetva verirler. Böylece hem kendilerisapıtır,hemdehalkısapıklığasürüklerler.”[Buhari,İlim34;Müslim,İlim13]

Allah’ıAnmakveZikretmek,O’naHamdveŞükretmek

نو و او شاو ذأ و ذ “Sizbenizikredinki,bendesizianayım.Banaşükredin,sakınnankörlüketmeyin.”{BakaraSûresi,2/152}

ز “Eğerşükrederseniz,Bennimetlerimidahadaartırırım.”{İbrâhîmSûresi,14/7}

ا بر ا نأ ا د او “Onların cennetteki duaları ا بر ا

(Hamd,âlemlerinRabbiAllah’amahsustur)diyesonaerer.”{YûnusSûresi,10/10}

أو ة هو و ا ار كذ ا اوذا ا ما ا أ “Eyimanedenler!Allah’ıçokzikredin,O’nusıksıkanın.SabahakşamO’nutakdisvetenzihedin.”{AhzâbSûresi,33/41-42}

ا نور ك ا ب ا و ت را او ا فا و ضراو تاا نإ

ب و اد قو “Muhakkakgöklerinveyerinyaratılışında,geceilegündüzünbirbiriardıncagelipsürelerininuzayıpkısalmasındadüşüneninsanlariçinelbettebirçokderslervardır. Onlar ki Allah’ı gâh ayakta divan durarak, gâh oturarak, gâh yanları üzerezikrederler.”{Âl-iİmranSûresi,3/190,191}

و يأ أ و ا ا نأ ا ر

ة أ [677]« أ ت ا تأ ة كا يا ا :» ل ا إ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

MiraçgecesiResûl-iEkrem’esallallahualeyhivesellembirindeşarap,diğerindesütbulunanikitassunuldu.Onlarabaktıveiçindesütolantasıtercihetti.ButercihtenmemnunolanCebrail aleyhisselâm onu şöyle tebrik etti: “Seni fıtratın gayesine uygun tercihemuvaffakkılanAllah’ahamdolsun.Şayetşarabıalmışolsaydın,ümmetinazgınlaşırdı.”[Müslim,İman272,Eşribe92]

أ ل يذ أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [678]«. أ ا بـ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’a hamd ederek başlanmayan her önemli iş bereketsizdir, (devam etmez ve)köksüzdür.”[EbûDavud,Edeb18]

Resûlullah’aSalavâtGetirmek

و ا ا اا ذ لا أ ا ن ئو ا نإ “MuhakkakkiAllahvemelekleriPeygamberehepsalât(rahmetvesena)ederler.Eyimanedenler!Sizdeonasalâtedinveiçtenlikleselamverin.”{AhzâbSûresi,33/56}

أ أ نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

سوأ سوأ [679]ض و ا لر : ا « و ن ةا او ا م

« ءا دأ ضرا م ا نإ :» ل : ل ؟ رأ و EvsİbnEvsradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: “Sizin en faziletli gününüz şüphesiz cumadır.Binaenaleyhogündebanaçokça salavâtgetirin.Zira sizin salât-u selamlarınızbanaarzedilir.” deyince sahabiler: “Ya Resûlallah! Siz kabrinizde çürüdüğünüzde bizim salât-uselamlarımızsizenasılarzedilir?”diyesordular.AllahResûlüaleyhi ekmelü’t-tehâyâ:“Allahenbiyanıncesetleriniçürütmeyitoprağaharamkılmıştır.”buyurdu.[EbûDavud,Salât201]

İzah:Cam,su,hava,âlem-imisal,ruh,akıl,hayal,zamanvesairegibi, tecelli-i timsâlakislere mahal ve mazhar olan çok şeyler vardır. Maddiyat-ı kesîfenin timsâlleri hemmünfasıl, hem ölü hükmündedirler. Çünkü asıllarına gayr oldukları gibi, asıllarınınhâsiyetlerinden de mahrumdurlar. Nuranîlerin timsâlleri ise, asıllarıyla muttasıl veasıllarının hâsiyetlerine mâlik ve asıllarına gayr değillerdir. Binâenaleyh Cenâb-ı Hakşemsinhararetinihayat,ziyasınışuur,ziyadakirenkleriduygugibiyapmışolsaidi,seninelindeki aynada temessül eden şemsin timsâli seninle konuşacaktı. Çünkü o, timsâlindeoldukça harareti, ziyası, renkleri olurdu; hararetiyle hayat bulurdu; ziyasıyla şuurluolurdu; renkleri ile de duygulu olurdu. Böyle olduktan sonra, seninle konuşabilirdi. BusırrabinaendirkiResûl-iEkrem(aleyhissalâtüvesselâm)kendisineokunanbütünsalavât-

ışerifeyebirandavâkıfolur.3

ذت ر أ ر :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [680]

« ه

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Yanında benim adım anılıp da bana salât getirmeyen kişinin burnu sürtülsün (zelîlolsun)!”[Tirmizi,Deavât101]

ا ي ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [681]« ن او

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kabrimi (müşriklerin ve ehl-i kitabın belli zaman ve mekânlarda belli bir gaye içintoplandıkları gibi) buluşma, merasim ve şenlik mahalline dönüştürmeyin; bana salavâtgetirin;ziraherneredeolursanızolunsizinsalavâtınızbanaulaşır.”[EbûDavud,Menâsik97]

ر و ا ا لر : ل ا ر

[682]

:» و ا ا لر ل و

ا ا و ا و ،

ءاو ر أ أ اذإ : ه وأ ل هد « ا« ء و

ا اFedâleİbnUbeydradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bir şahsın namazdan sonraAllah’a hamd etmeden vePeygamber’esallallahualeyhivesellemsalavâtgetirmedenduaettiğinifarketti.Bununüzerine:“Buşahısaceleetti”buyurdu.Sonraoşahsıyanınaçağırdı.Hemonahemdeoradakilereşu tavsiyede bulundu: “Biriniz namaz sonrası dua ederken Allah’a hamd ve senâ ilebaşlasın!SonraPeygamber’esallallahualeyhivesellemsalavâtgetirsin!Dahasonraarzuettiğişekildeduaetsin!”[EbûDavud,Vitir23]

و و ا ا لر أ : ل ا ر

يرا د أ [683] ا لر نأ ا أ : ل ا ر

ةد

ا ا لر ل ، أ ، و

ا ا لر ؟ كرو اإ

لا ، لا و ا : ا ، و

« ماو إ ، اإ

لا ر ، لا و

EbûMes’ûdel-Bedrîradıyallahuanhdemiştirki:

Biz, Sa’d İbn Ubâde’nin radıyallahu anh yanında iken Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemyanımızageldi.Beşîr İbnSa’d: “YaResûlallah!Allah sana salavât getirmemizi emretti.Sana nasıl salavât getirmeliyiz?” diye sordu. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem içimizden‘Keşke sormasaydı!’ diye geçirecek kadar sükût ettiler. Az sonra Allah Resûlü sallallahualeyhivesellem:“Sizşöylesalavâtgetiriniz:ت ، لا و ى ا

ح إ ، اإ

لا ر ، لا و د كرو اإ

لا dediveardındanda“Selamvermekisebildiğinizgibidir.”buyurdu.[Müslim,Salât65]

Hadisteki salavâtın meali: Allahım! İbrâhîm’in aleyhisselâm âline rahmet ettiğin gibiMuhammed’ealeyhiekmelü’t-tehâyâveâlinederahmetet.Allahım!İbrâhîm’inaleyhisselâmâlinehayır ve bereket lutfettiğin gibi Muhammed’e aleyhi ekmelü’t-tehâyâ ve âline de hayır vebereketihsanet.Şüphesizsenhamîd(bütünövgülerelâyık)vemecîdsin(hayırveihsanıbolbolverenyüceleryücesisin).

: ا :» ل ؟ ا لر ا : ل ا ر يا

أ [684]

اوزأ و كرو ، اإ

رذو اوزأ و ا« إ ، اإ

ر رذو

EbûHumeydes-Sâidîradıyallahuanhdemiştirki:

Ashab-ıKirâm,“EyAllah’ınResûlü!Sananasılsalavâtgetireceğiz?”diyesorduklarındaşöyledemeleriniistedi:

ه جاوزأ و كرو ، هاإ ص رذو اوزأ و د ا إ ، هاإ ر رذو [Buhari,Deavât33;Müslim,Salât69]

Hadisteki salavâtın meali: Allahım! İbrâhîm’in aleyhisselâm âline rahmet ettiğin gibiMuhammed’ealeyhiekmelü’t-tehâyâezvâc-ıtâhirâtınavenesl-ipâkınadarahmetet.İbrâhîm’ealeyhisselâm hayır ve bereket ihsan ettiğin gibi Muhammed’e aleyhi ekmelü’t-tehâyâ, ezvâc-ıtâhirâtına ve nesl-i pâkına da hayır ve bereket ihsan et. Şüphesiz sen hamîd (bütünövgülerelâyık)vemecîdsin(hayırveihsanıbolbolverenyüceleryücesisin)

3Mesnevî-iNûriye,s.112,ŞahdamarYayınları,İstanbul,2007

Allah’ıZikretmeninFaziletiveZikreTeşvikر أ ا و “Allah’ızikredipanmakelbetteenbüyükfazilettir.”{AnkebûtSûresi,29/45}

ن ت ا ا اوذاو “Felaha ermenizi ümit ederek Allah’ı çok zikrediniz.”{Cum’aSûresi,62/10}

فا و لاو و ل ا ا نو دو و ت ر ذاو“Sabah akşam Rabbini, içinden yalvararak, ürpererek ve yüksek olmayan, kendinişitebileceğinbirseslezikret,gafillerdenolma!”{A’râfSûresi,7/205}

بو و ا ع ر د و “Güneşin doğmasından ve batmasındanönceRabbininyüceliğiniilanet,O’nahamdet.”{TâhâSûresi,20/130}

راو ل ر ح و “Sabah akşamRabbine hamdederek zikir ve ibadete

devamet.”{Mü’minSûresi,40/55}

و ةرا لا جر لاو وا ب ا و نأ ا ن ذأ ت ا ذ “Onura,Allah’ınyükseltilmesineveiçlerindekutluismininzikredilmesineizin verdiği evlerde (mescidlerde) kavuşulur. Oralarda, sabah akşam O’nun şanınıyücelterek tenzih eden öyle yiğitler vardır ki, ne ticaretler, ne alım ve satımlar onlarıAllah’ızikretmekten,zekâtıvermektenalıkoymaz.”{NûrSûresi,24/36,37}

تا قداو داو تا او ا و تاو ماو ت لاو ا نإتاو ا و او ت او ق تا او او تا او او

اأو ة ا أ تار كااو ا ا ااو تاو و ا و“Allah’ateslimolanerkeklerveteslimolankadınlar,İslâmdinineimanedenerkeklerveimanedenkadınlar, ibadetve taatedevamedenerkekler ile ibadetve taatedevamedenkadınlar, sadık erkekler ve sadık kadınlar, sabreden erkekler ve sabreden kadınlar,mütevazierkeklervemütevazikadınlar,hayıryolundainfakedenerkeklerveinfakedenkadınlar,oruçtutanerkeklerveoruçtutankadınlar,ırzlarınıkoruyanerkeklerveırzlarınıkoruyankadınlar,Allah’ıçokzikredenerkeklerveçokzikredenkadınlarvarya,işteAllahonlaramağfiretvebüyükbirmükâfathazırlamıştır.{AhzâbSûresi,33/35}

ن ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [685]« ا ا ن ، هو ا ن : ا إ ن ناا ن ا ن

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İki söz vardır ki dile hafif, mizanda sevabı pek ağır ve Rahman’a da sevgilidirler:,bunlar, ا ا ن ، هو ا ن ’dir.”[Buhari,Deavât65;Müslim,Zikr31]

Hadisteki tesbih cümlelerinin meali: Sübhansın ya Rab! Hamd ü senâ duygusuyladopdolu olarak Seni tesbîh ederim. Ey yüceAllahım! Sen noksan sıfatlardan, eksik vekusurdan,şerikveyardımcıdanmünezzehsin,mütealsin.

ا إ إ ل :» ل و ا ا لر نأ : ل ا ر

ة أ [686]

ل ة م , ء و ا و ا هوو ،

ذ نا از و

و و بر

م , هو ا ن ل :» لو « أ ر إ ء أ ت« ا ز نإو ه ، ة

EbûHureyre radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:“Hergünyüzdefa:

ء و ا و ا ر ش هو ا ا لإ إ “Allah’tanbaşkahiçbir ilâhyoktur, sadeceOvardır.O’nuneşi,menendiveortağıyoktur.Mülkünhakikisahibi O olduğu gibi ezelden ebede bütün hamdler de O’na râcidir. Hem O her şeyekâdirdir.” zikrini söyleyen kimseye on köle âzâd etmeye denk sevap verilir, yüz iyilikmükâfatı yazılır ve yüz günahı silinir; ayrıca bunu söylediği günün akşamına kadarşeytanın şerrinden de korunur. Bu zikri getiren kişiden başka hiçbir kimse daha iyi birzikirçekmişveyaduaokumuşolmaz.Ancakonukendisindendahafazlaokuyanvetekraredenbirbaşkasıçıkarsamüstesna(Butakdirdeozikriveyaduayıdahafazlatekraredenefdal olmuş olur) Yine bir kimse günde yüz defa: هو ا ن “Allah’ı tesbih vehamdederim” diye tesbih ve tahmîd ederse, (kul hakkına terettüp edenler müstesna)günahlarıdenizköpüğükadarolsabilehepsisilinip,affedilir.” [Buhari,Deavât 64, 65;Müslim,Zikr28]

ا إ إ ل :» ل و ا ا ا ر

يرا بأ أ [687]أ رأ أ ن تا ، ء و ا و ا هو

« إ و EbûEyyûbel-Ensarîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:“Herkimondefa:

ءي ش و د ا و ا ه و ا إ إ “Allah’tanbaşkahiçbir ilâhyoktur, sadeceOvardır.O’nuneşi,menendiveortağıyoktur.Mülkünhakikisahibi O olduğu gibi ezelden ebede bütün hamdler de O’na râcidir. Hem O her şeyekâdirdir.” zikrini okursa, Hz. İsmâîl’in soyundan dört bendeyi azad etmiş gibi ecr ümükâfatanailolur.”[Buhari,Deavât64;Müslim,Zikr30]

ا فا اذإ و ا ا لر ن : ل ا ر

ن [688]« مااو لا اذ ر ، ما و ما أ ا :» لو

Sevbânradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemnamazınıbitiripselamverdiğindeüçdefaistiğfarederve

şuduayıokurdu:

مااو لا ا اذ ر ت ، ما و م ا أ ا “Allahım! Senin esmâ-ihüsnândan biri de Selâm’dır. Sen selâm, selâmet ve emniyetin kaynağısın. Ey celâl veikramsahibiolanRabbim!Senneyüce,nemüteâlsın.”[Müslim,Mesâcid135]

ةا غ اذإ ن و ا ا لر نأ ا ر

اة [689]

ا . ء و ا و ا ، هو ا إ إ :» ل و« ا ا اذ و

و أ MuğîreİbnŞu’beradıyallahuanhdemiştirki:

“Resûlullahsallallahualeyhivesellemnamazınıbitirdiğindeşöyleduaederdi: ا . ء و ا و ا له ، هد حو ا إ إ ا م ا اذ و و عأ [Buhari,Deavât18;Müslim,Mesâcid137]

Hadistekiduanınmeâli:Allah’tanbaşkahiçbirilâhyoktur,sadeceOvardır.O’nuneşi,menendi ve ortağı yoktur. Mülkün hakiki sahibi O olduğu gibi ezelden ebede bütünhamdler de O’na râcidir. Hem O herşeye kâdirdir. Allahım, Senin ihsan ettiğine mâniolacakyoktur.Seninvermediğinidelütfedecekyoktur.SeninyanındaveSanabedelhiçbirservetsahibineservetifaydaveremez.

هو ا إ إ : ة د ل ن أ ا ر ا ا

[690]و ا إ إ ، إ ة و ل . ء و ا و ا ،

ا.نو ه و ا ا إ إ ، ا ءا و ا و ا ، هإ إ

. ة د و ا ا لر نو : ا ا ل

AbdullahİbnZübeyrradıyallahuanhumânamazkılıpselamverinceşöylezikrederdi:

إ ة و ل . ء و ا و ا ، له هو ا إ إ ه ا إ إ ، ن ا ءا و ل ا و ا ، هإ إ و ا إ إ ،

نو ا ه و ا

Abdullah İbn Zübeyr demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem her farz namazınardındanbuşekildeduaokurdu.[Müslim,Mesâcid139]

Duanınmeâli:Allah’tanbaşkahiçbirilâhyoktur,sadeceOvardır.O’nuneşi,menendiveortağıyoktur.MülkünhakikisahibiOolduğugibiezeldenebedebütünhamdlerdeO’narâcidir.HemOherşeyekâdirdir.GerçekgüçvekuvvetsahibisadeceAllah’tırvegüçvekuvvete sahip olmak sadece Allah’ın lütuf ve ihsânıyladır. Allah’tan başka hiçbir ilâhyokturvebizyalnızO’naibadetederiz.Münim-iHakikîO’dur,bütünkemâlsıfatlarıO’naaittirveengüzelmedhüsenâlaraOlâyıktır.KâfirlerhoşlanmasalardadinisadeceAllah’a

haskılarveyüreğimizdengelegeleAllah’tanbaşkailahyoktur,deriz.

د ا :» ل و ا ا لر ا ر

ة أ [691] هو ا إ إ : ا م لو و ا و و ا و و ة

« ا ز نإو ه ت ، ء و ا و ا EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimnamazdansonraotuzüçdefa‘ ا ن ›,otuzüçdefa‘ ا ا ›,otuzüçdefa‘ ا ا ›deyipyüzüncüsünü ء و ا و ا له هد حو ا إ إ

“Allah’tan başka hiçbir ilâh yoktur, sadeceO vardır.O’nun eşi,menendi ve ortağıyoktur.MülkünhakikisahibiOolduğugibiezeldenebedebütünhamdlerdeO’narâcidir.HemOher şeyekâdirdir.”duasıyla tamamlarsa,günahlarıdenizköpüğükadar çokolsabileaffedilir.”[Müslim,Mesâcid146]

تاا د ذ ن و ا ا لر نأ ا ر

صو أ [692] ذأو ا لذرأ إ درأ نأ ذأو او ا ذأ إ ا :» تا ء

« ا ذأو ا Sa’dİbnEbîVakkasradıyallahuanhdemiştirki:ResûlullahsallallahualeyhivesellemnamazlarınardındanşuduayıokuyarakAllah’asığınırdı:

ا ذو عأو ا لذر أ إ درأ نأ من ذأو لاو ا ذأ إ اا من ذأو [Buhari,Deavât37]

Duanın meali: “Allahım! Korkaklıktan ve cimrilikten Sana sığınırım. Ömrün entahammülfersa döneminden (kocayıp bunama döneminden) Sana sığınırım. DünyafitnesindenSanasığınırım.Kabirfitnesinden(imtihanveazabından)yineSanasığınırım.”

ا عا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

س ا [693]« ب نأ ءا او دا أو با

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Rükûda ا ر ن diyerekRabbitazimedin!Secdedeiseduaetmekiçinhahişkâr(gayretli)olun;zirasecdedeikenyaptığınızdualarkabuledilmeyedahalayıktır.”[Müslim,Salât207]

:» ل و ا ا لر نأ ا ر

رذ أ [694]أو ة و و ة و : أ

« ا نر ذ ءيو . ا و فو

Ebûzerradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizden her birinizin her bir eklemi için bir sadaka vermesi gerekir. Buna güçyetiremeyeceğimüsellemolmaklaberaber,hertesbih( ه ا ن demek)birsadaka,hertahmîd( ا demek)birsadaka,hertehlîl(ه ا إ إ demek)birsadaka,hertekbir( ا ا demek) bir sadaka, iyiliği emretmek bir sadaka, kötülükten sakındırmak da birsadakadır.Hiç olmazsa kuşluk vakti kılacağı iki rekât namaz bütün bu (şükründen âcizkaldığınimetleremukabilgelecek)sadakalarınyerinitutar.”[Müslim,Salâtu’l-musâfirîn84,Zekât56]

أ : ا ل :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [695]

ذ ، ذ نإو ، ذ ذ

ن ، ذ اذإ أو ، ي

«

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembirkudsîhadisteYüceAllah’ınşöylebuyurduğunubildirmiştir:

“Benimkulumlamaiyyetvemuamelem,onunBenimhakkımdakizannıüzeredir.Benihatırlayıp zikrettiğinde onunla beraber olurum. Eğer beni gönlünde veya yalnız başınahatırlayıp zikrederse, ben de onu bu suretle yâd ederim. Şayet beni bir topluluk içindehatırlayıpanarsa,bendeonudahahayırlıbirtoplulukiçindeyâdederim.”[Buhari,Tevhîd15;Müslim,Zikr2]

و : ا « ا نود :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [696]«. ااو

تا ا ا اانو :» ل ؟ ا لر ا نود

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem: “Müferridler öne geçti” buyurmuştu. Sahabiler:“Müferridler ne demektir, eyAllah’ınResûlü?” diye sorduklarında, “Allah’ı zikretmeyedüşkünolanerkeklerlekadınlardır”buyurdu.[Müslim,Zikr4]

، ت ما ا نإ ا لر : ل ر نأ ا ر

ا [697]

«. ا ذ ر لا :» ل ، أ ء

AbdullahİbnBüsrradıyallahuanhdemiştirki:

Bir şahıs, Resûl-i Ekrem’e sallallahu aleyhi ve sellem: “Ya Resûlallah! İslâm’ın farzlardanbaşkanafileibadetveyükümlülükleribirhayliçoğaldı.Bütünbunlarıyapmayamuktedirolamadığımiçinbanayapmasıkolayöylebirşeytavsiyebuyurkionasımsıkıyapışayımvebanadaçoksevapkazandırsın.”diyereknasihatistedi.Resûlullahsallallahualeyhivesellembuyurduki:“DilinAllah’ısüreklizikrederekıslakvemünbitolsun!”[Tirmizi,Deavât4]

ا اإ

» و ا ا لر ل : ل ا ر

د ا [698]

، ا ا نأ أو ما أ ءيأ : ل يأ و

«. أ او ا إ إ و او ا ن : ا نأو ن أو ءا

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İsrâveMiraçgecesiİbrâhîm’ealeyhisselâmrastladım.Bana:“YaMuhammed!Ümmetinebendenselamsöyle!Onlaracennetintoprağınınmiskgibigüzelkokusunu,suyununharikatadını, arazisinin uçsuz bucaksız ovalar gibi düz ve geniş olduğunu haber ver ve bugüzelim topraklarınyeşillenipher türlügüzelürünübitirebilmesininyolununda ن

أ او ا ا لإ إ و ل او ا demektengeçtiğinimüjdele!”[Tirmizi,Deavât59]

و ةأا و ا ا لر د أ ا ر

صو أ [699]

د ا ن :» ل « أ وأ ا أ كأ :» ل وأ ى

د ا نو ذ د ا نو ، ضرا د ا نو ءا إ ة و ل و ذ ا إ إ و ذ او ذ أ او .

« ذ

Sa’dİbnEbîVakkasradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber, önündeki hurma çekirdekleri veya çakıltaşlarıyla tesbihçekmekteolanbirkadınınyanınauğramıştık.Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem kadına şöyle dedi: “Sana bu çektiğin meşakkatli tesbihten daha kolay ve dahafaziletliduavetesbihcümleleriöğreteceğim:

ذ د ا نو ، ضرا د ا نو ءا د ا ن د ا نو

Bunuokuduktansonradametindegeçen ا ن ifadesiyerinebirkez ا ا ,birkez ا ,birkez ا إ إ vebirkezde“ إ ة و ل ”ifadelerinikatarakoku.”(Böylelikletambeşkezokunmuşolur.)[Tirmizi,Deavât113]

Duanın meali: “Ben Allah’ı semadaki mahlukâtı sayısınca Şânına yakışmayansıfatlardan tesbih ü tenzih ederim. Ben O’nu yeryüzündeki mahlukâtı adedince Şânınayakışmayan sıfatlardan tesbih-ü tenzih ederim. Ben Allah’ı sema ile arz arasındakimahlukâtı adedince Şânına yakışmayan sıfatlardan tesbih ü tenzih ederim. Ben O’nuezelden ebede yarattığı ve yaratacağımahlukât adedince Şânına yakışmayan sıfatlardantesbih-ütenzihederim.”

İzah: Bu meâl, Sübhânallah ifadesinin geçtiği ilk metnin mealidir. Diğerleriylesöylenince eklenen ibarenin durumuna göre manası da nispeten değişir. Yani beş kezokunacakbuduavetesbihmetniilaveedildiğifarklıifadelerleyenidenmanakazanır.

دأ أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [700]

« إ ة و ل :» ل ، ا لر : »؟ ا ز

EbûMusaradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellem“Cennethazinelerindenbirtanesinisanasöylememiistermisin?” diyerek bana iltifat ettiler. Ben de, “Tabi ki ya Resûlallah” diyerekmemnuniyetimi ifade ettim. Buyurdular ki: “O hazine, إ ة و ل zikridir.”[Buhari,Deavât50;Müslim,Zikr44]

Zikrinmeâli:GerçekgüçvekuvvetsahibisadeceAllah’tır;güçvekuvvetesahipolmaksadeceAllah’ınlütufveihsanıyladır.

أ أ اذإ أ نأ :» ل و ا ا ا ر

س ا [701]« ه و زر نا و نا ا ا : ل

İbnAbbâsradıyallahuanhumâdemiştirki:

Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdular: “Herhangi birinizhanımıylamukarenetmuradettiğinde: ‘Bismillah,Allahım,bizi şeytandanveşeytanıdabize rızıkolarakvereceğinevlâd-ü iyâldenuzakeyle.’diyeduaedervebubirleşmedençocuk doğması takdir edilirse doğacak yavruya şeytan zarar veremez.” [Buhârî, Nikâh 66,Daavât54;Müslim,Nikâh116]

İzah: Şeytanın doğacak çocuğa zarar veremeyecek olması umumi manada değildir.Şeytaninsanınenbaşdüşmanıdırveodahainsanhayatailkadımınıattığıandanitibareninsanı ayartmaya, ayağını kaydırmaya çalışır. İnsana emanet canını Allah’a teslimedinceye kadar vesvese vermeye onu fitneye düşürmeye gayret eder. Allahu a’lemhadisteki bu ifadeden murad; şeytan, ceninin hususi durumuna tesir edemez, onuçarpamaz,bedenineveinancınazararveremezdemektir.

ا

إ ىوأ اذإ و ا ا لر ن : ا ر

رذ أو [702]«. را إو

أ أ يا ا :» ل ا اذإو « تأو أ ا :» ل

HuzeyfeveEbûzerradıyallahuanhumâdemişlerdirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemyatağınagirdiğindeşuduayıokurdu:“Allahım!(Ölümünkardeşi olan uykuya dalarken) Senin isminle ölür (uyur), senin isminle dirilirim(uyanırım).”

Uyandığında ise şöyle dua ederdi: “Bizi öldürdükten (ölümün küçük kardeşi olanuykuyutattırdıktan)sonradirilten(yenidenhayatadöndüren)Allah’ahamdolsun.(Ötede)Âhiretsabahındauyanmamız(vedönüşümüz)yineO’naolacaktır.”[Tirmizi,Deavât28]

نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [703]

إ ا : اود ، و ا نو اوو اذ ا أ ن قا ن

: ن : ل ؟ يد ل : أ و ر ا ءا إ

؟ وأر : ل كوأر او : ن ؟ وأر : ل و و و و و و؟ ن اذ : ل . أو ا أو

ةد أ ا كوأر ن : ل: ل : ل .وأر بر او : ن : ل ؟ وأر و : ل : ل .ا : ن : ل

.ر أو أو أ ا وأر أ : ن : ل ،؟ وأر

او : ن : ل ؟ وأر و : ل : ل ، را نوذ ن : ل ؟ نوذ : ل: ل : ل . أو

ارا أ ا وأر : ن : ل ،؟ وأر : ل .وأر: ل ، ء إ ، ن : ا ل : ل ، ت أ

« ءا EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’ın“Tavvâfûn”denilenmeleklerivardırki,bunlarinsanlarındolaştıklarıyerlerdedolaşırlar ve ehl-i zikri araştırırlar. Öyle bir topluluğu buldukları zaman “Gelin!Gelin!Aradığınızkimselerburada!”diyebirbirlerineseslenirler.Bulduklarıbuehl-izikridünyasemasınavarıncayakadarkanatlarıylagölgelendirirveetraflarınıkuşatırlar.Allahmutlakilmiyleherşeyibildiğihaldemeleklerinesorar:

“Kullarımnediyorlar?”

Melekler: “Ya Rabb, Seni tesbih, tekbir, tahmîd ve temcid ediyorlar. (Yani ، اا ن ve ا ا gibiifadelerleSenitazimediyorlardı.OnlarSeninkusursuzluğunuvenoksansıfatlardanmünezzeholduğunudüşününce,kalpvegönülleridoludolu ا ن ;tepeden tırnağa, onları, nimetlerinle perverde etmenemukabil ا ; âfâkî ve enfüsîdelillerleazametvekibriyanımüşâhedeettiklerindeisehayretvehayranlıkla ا ا diyorvezikrediyorlardı)”derler.

(SonraCenâb-ıHakilemeleklerarasındaşumuhaveregerçekleşir):

“Pekionlarbenigördülermi?”

“Hayır,vallahiSenigörmediler.”

“Yagörselerdi?”

“ŞayetSenigörselerdiSanadahaçokubudiyettebulunur,Senitazimvetesbihederlerdi.(Yani,ozamandelicesineveenşiddetliiştiyaklabunlarısöyleyeceklerdi)”

“Kullarımneistiyorlar?”

“SendenCennetiniistiyorlar.”

“Pekionugördülermi?”

“Hayır,yâRabbi!Vallahionlarcennetigörmediler.”

“Yagörselerdi?”

“Eğer cenneti görselerdi onuçokdaha şiddetli bir şekilde isterler, onagirebilmek içinellerindengeleniyaparlardı.”

“Onlarhangişeydensığınıyorlar?”

“Cehenneminden.”

“Pekionugördülermi?”

“Hayır,yâRabbi!Vallahionlarcehennemigörmediler.”

“Yagörselerdi?”

“Tabii,şiddetleondankaçarvekorunmakiçinçokdahafazlayalvarırlardı.”

MeleklerinbucevaplarıüzerineCenâb-ıHak:

“Meleklerim,sizlerdeşâhidolun,Benonlarınhepsiniaffettim.”buyurur.

Meleklerdenbirisorar:

“YaRabbi,onlararasındabirisidahavardıki,o,bumeclisebaşkabir iş içingelmişti;niyetizikirdeğildi.”Cenâb-ıHakkbunarağmenşöylefermaneder:

“O mecliste oturan kişiler öyle kâmil insanlardır ki, onların arasında bulunan şaki(talihsizvebedbaht)olmaz.”[Buhari,Deavât66]

İzah: Zikir denince sadece tesbih çekerek Cenab-ı Hakk’ı zikretmeyi anlamamalıyız.Ulûhiyet ve Rubûbiyete ait meselelerin müzâkere edildiği ve zikir, fikir ve tefekkürünberaberceyapıldığıyerlerdebirerzikirmeclisidir.

ا ا ر و ج : ل ا ر

يرا أ [704]أ : ل ، كاذ إ أ : ا ؟ كاذ إ أ ا : ل .ا : ا ؟ أ : ل

: أ و ا ا لر أ ن و أ إ

: ا »؟ أ :» ل أ ج و ا ا لر نإ

إ أ او : ا ؟ كاذ إ أ ا :» ل . و م ا هو ا« ا

ا نأ أ و أ إ أ :» ل .كاذ

EbûSaîdel-Hudrîradıyallahuanhdemiştirki:

Muaviyeradıyallahuanhmescittehalkahalindeoturanbircemaatinyanınageldive“Niçinburadaoturmaktasınız?”diyesordu.Cemaat“Zikrullahlameşgulolmakiçin”dediler.O:“Allah aşkına, oturmanızın gerçek sebebinin sadece zikrullah olduğuna yemin edermisiniz?”dedi.Onlar“Evet,sadecebumaksatlaoturmaktayız.”diyecevapladılar.Bununüzerine Muaviye radıyallahu anh: “Ben sizi töhmet altında bırakmak veya sizden

şüphelendiğim için yemin etmenizi istemedim. (Sizin bu faaliyetiniz bana bir şeyihatırlattı).AllahResûlü’nesallallahualeyhivesellembenimkadaryakınolupdabendendahaazhadisrivayetedenpekyokgibidir.BirgünResûlullahsallallahualeyhivesellemhalkahâlindeoturan ashabının yanına geldi ve “Sizi bir araya getiren şey nedir?” diye sordu.Onlar:“İctimamızınsebebizikrullah ilemeşgulolmak;gönülkapılarımızı İslâmiyet’eaçıpbizihidayete ulaştıran ve onunla bize büyük bir lütufta bulunanRabbimize hamd etmektir.”cevabınıverdiler.VerdiklericevapAllahResûlü’nünçokhoşunagittive:“Allahaşkına,oturmanızıngerçek sebebinin sadecebunlar olduğunayemin edermisiniz?”dedi.Onlar“Allah’akasemolsunkimaksadımızsadecebu idi.”cevabınıverdiklerindeonlaraşöylebuyurdu: “Doğrusu ben sizi töhmet altında bırakmak veya sizden şüphelendiğim içinyeminetmeniziistemedim.Ancakşundaneminolmanızıistedim:CebrailaleyhisselâmbanageldiveAllah’ın,melekleresizinleiftiharettiğinibildirdi.”[Müslim,Zikr40]

SabahveAkşamVakitlerindeOkunacakDualar

و ل :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [705]ل ل أ إ ء ا م أ ت ة ، هو ا ن :

« داز وأ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahaleyhiekmelü’t-tehâyâşöylebuyurdu:

“Her kim sabahleyin ve akşamleyin yüz defa هو ا ن (Sübhansın ya Rab!Hamd-ü senâ duygusuyla dopdolu olarak Seni tesbîh ederim.) zikrini tekrar ederse,kıyamet günü hiç kimse bundan daha faziletli bir amel getirmiş olmaz. Meğer ki onukendisikadarveyadahafazlatekraredenbirbaşkasıolsun.”[Müslim,Zikr26]

ا لر : ل و ا ا إ ر ء : ل ا ر

ة أ [706]

تا ا ت ذأ : أ أ :» ل را ب « ك ،

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

BirdefasındaadamınbiriAllahResûlü’nün sallallahu aleyhi ve sellem yanınageldi ve: “YaResûlallah,düngecebenisokanakreptençokızdırapçektim!”dedi.Efendimizona:

“Eğer akşam olduğunda تا ا ت ذأ Mahlûkâtının şerrindenAllah’ın tastamam kelimelerine sığınırım, demiş olsaydın sana hiçbir zarar vermezdi.”buyurdu.[Müslim,Zikr55]

ا : أ اذإ ل ن أ و ا ا ا ر

ة أ [707] و ، أ ا :» ل أ اذإو « را إو ، ت و و أ و أ

« ا إو ت و

Ebû Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemsabahleyin şöyle dua ederdi: إو ، ت ك بو و ا أ و أ ا

ر ا “Allahım! Senin inayetinle sabaha ulaştık, Senin inayetinle akşama erdik. Senininayetinle yaşar, Sen isteyince de ölürüz. (Ötede) Âhiret sabahında uyanmamız (vedönüşümüz)yineSanaolacaktır.”

Akşama ulaşınca şu duayı okurdu: ا لإو ت و ا و ، مأ ا

“Allahım!Senininayetinleakşamaerdik,zatenbizSenininayetinleyaşarveSenisteyincedeölürüz.DönüşümüzyineSanaolacaktır.”[EbûDavud,Edeb101;Tirmizi,Deavât13]

أو أ : ل أ اذإ و ا ا ن : ل ا ر

د ا [708]ا و ا :» ل هارأ : يواا ل « هو ا إ إ ، او ا

ه ذأو و ا ه أ بر ، ء و

باو را با ذأ ، ا ءو ا ذأ بر ، و ا

« ا أو أ :» أ ذ ل أ اذإو « ا

İbn Mes’ûd radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem akşamolduğundaşöyleduaederdi:

و ا و لا ، ر ش هو ا ا لإ إ ، او ا أو أو ا

ه ذأو ما و ا ه ك لأ بر ، ء

ر ا باو را ا با ذأ ، ا ءو ا ذ أ بر ، “Biz

vebütünmülk,hakikisahibimizAllah’aaitolarakakşamakavuştu.EzeldenebedebütünhamdüsenâlarO’namahsustur.Allah’tanbaşkahiçbirilâhyoktur,sadeceOvardır.O’nuneşi,menendiveortağıyoktur.Mülkünhakiki sahibiOolduğugibiezeldenebedebütünhamdlerdeO’narâcidir.HemOherşeyekâdirdir.Rabbim!Bugecevebundansonrakigecelerin hayrını Senden ister; onların şerrinden de yine Sana sığınırım. Ya Rabbi!Tembellikten, ihtiyarlığın getirdiği sıkıntılardan, cehennem ve kabir azabından Sanasığınırım.”

Sabah olduğunda da ا أو أ “Biz ve bütün mülk hakiki sahibimizAllah’a ait olarak sabaha kavuştu.” diye başlar ve yukarıdaki duada geçen ‘akşam’kelimesiyerine‘sabah’,‘gece’kelimesiyerinede‘gün’ifadelerinisöyleyerekaynıduayıokurdu.[Müslim,Zikr74]

ا أا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا [709]

« ء تا ث و او ذ أAbdullahİbnHubeyb radıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembanaşutavsiyedebulundu:

“Akşamavesabahaerdiğinde أ ا ile‘Muavvizeteyn’sûrelerini(İhlâs,FelâkveNâssûrelerini)üçerdefaoku!Zirabusûreleriokumanbütünkötülüklerekarşısanakâfîvevâfidir.”[EbûDavud,Edeb101;Tirmizi,Deavât116]

ل :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ن ن [710]

و ءا و ضرا ء ا يا ا : ءو م ح

« ء ه إ ، تا ث ، ا اOsman İbn Affân radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Birkulhergününsabahındaveakşamındaüçdefaşuduayıyaparsa,onazarar isabetetmez: ا ا و ءا و ض را ء سا يذ لا ا O’nun

adıylahareketedipO’nasığındıktansonrayerdevegöktehiçbirşeyinzararveremeyeceğiAllah’ın ismiyle(sabahladım,akşamladım).Oherşeyi işitenvebilendir.” [EbûDavudEdeb101;Tirmizi,Deavât13]

UykuyaVarırkenveUyandığındaOkunacakDualar

ا نوذ ي ا با و ت را و ا فاو ض راو تاا خ نإ ج و ادو “Muhakkakgöklerinveyerinyaratılışında,gece ilegündüzünbirbiri

ardıncagelipsürelerininuzayıpkısalmasındadüşüneninsanlariçinelbettebirçokderslervardır. Onlar ki Allah’ı gâh ayakta divan durarak, gâh oturarak, gâh yanları üzerezikrederler.”{Âl-iİmranSûresi,3/190,191}

ا

إ ىوأ اذإ ن و ا ا لر نأ ا ر

رذ أو [711]«. تأو أ ا :» ل

HuzeyfeveEbûzerradıyallahuanhumâdemişlerdirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemyatağına uzandığı zaman şöyle dua ederdi: ا ك

ت أو أ “Allahım!(Ölümünkardeşiolanuykuyadalarken)Senin isminleölür (uyur),seninisminledirilirim(uyanırım)”[Buhari,Deavât7]

ا

إ أ ىوأ اذإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [712]، رأ و و ر : ل ،

ير هرازإ ا ا

« ا كد رأ نإو ر أ نإ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Biriniz yatağına gireceği zaman elbisesinin bedenine temas eden iç tarafıyla yatağınısilksin.Çünküokişiensonyatağındankalktıktansonraoraya(böcekvehaşerecinsinden)hangimahlukungirmişolduğunubilemez.Buöntemizliğiyaptıktansonradaşöyledesin: ا رأ نإو ر أ نإ ، رأ و و ر

ا ك د ”[Buhari,Deavât13;Müslim,Zikr64]

Hadisteki duanın meali: Rabbim! Senin adını anarak yatar, yine Senin ism-i celîlinizikrederekyatağımdankalkarım.Eğeruykudaruhumukabzedersen,banamerhameteyle(kusurlarımıbağışla)!Hayatımıbanabahşedersen,Sanavekullaraaithukukariayetedensalihkullarınımuhafazabuyurduğungibibenidehertürlükötülüktenmuhafazaeyle!

İzah:HadistetavsiyeedilentemizliğinkeyfiyetiniEfendimiz’inyaşadığıdöneminşartlarıaçısındandeğerlendirmekdahadoğruolur.Ziraozamanınşartlarındaevlerahşapidiveışıklandırmasistemiyoktu.DolayısıylaEfendimiz’ininsanınyatağınagirerkenhemmaddihem demanevi anlamda korunmasını tavsiye etmesi gayet tabiidir. Bunu da o zamanınşartları içerisinde yapılabilecek bir şekilde tavsiye etmiştir. Günümüzde ise hemışıklandırmasisteminingelişmişolması,hemhaşeretarzımahlukatınevlerdeazbulunuşuhem de temizlik araçlarının gelişmiş olması temizliğin keyfiyetini değiştirmiştir. Buradaönemli olan yatmadan önce yatılacak yerin zarar verebilecek unsurlardan temizlenmiş

olmasıikincisideölümünküçükkardeşiolanuykuyadalmadanöncehadistetavsiyeedilenduayıokuyaraktevbeveistiğfardabulunmaktır.

أ اذإ ن و ا ا لر نأ ا ر

[713]

.ه و تاذ أو

ÂişeValidemizradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemyatağınauzanacağızamanMuavvizâtdenilen(İhlâs,Felâk,Nâssûrelerini)okuyarakellerineüflervebedeninisıvazlardı.[Buhari,Deavât12]

UmumOkunacakDualarم أ دا ر لو “Rabbiniz buyurdu ki: Bana dua edin ki size karşılıkvereyim.”{Mü’minSûresi,40/60}

ا ي إ و ر ادا “Rabbinize için için yalvararak, başkanazarlardanuzak,gizliceduaedin.GerçektenO,haddiaşanlarıhiçsevmez.”{A’râf Sûresi,7/55}

ند اذإ عاا ةد أ ي د اذإ و “Kullarım Bana isteklerini

yöneltirlerse, bilmelidirlerki,Benyakınlardanyakınım;Banadua ileyöneleninduasınaicabetederim.”{BakaraSûresi,2/186}

ءو ا و هد ا ذإ ا أ “O nesneler mi üstün yoksa, çaresiz kalıpkendisineyalvaranınduasınıkabuledipsıkıntısınıgiderenAllahmı?”{NemlSûresi,27/62}

ءا اا و ا ا لر ن : ، ا ر

[714].ذ ى عو

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

AllahResûlü aleyhi efdalü’s-salavât ve ekmelü’t-tahiyyât (az kelimeyle çok maksat ifade eden)özlüdualarısever,böyleolmayandualarıyapmazdı.[EbûDavud,Vitir23]

ا ا ا :» و ا ا ءد أ ن : ل ا ر

أ [715]« را با و ا

ة و

د ء نأ دارأ اذإو د ة نأ دارأ اذإ أ نو : ل اور داز

.

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşuduayıçokyapardı:

را باذ ع و ة ا و ا ا م ا “Allahım! Bize hem bu dünyada

iyilikvegüzellikver, hemde âhirette!Bizi cehennemateşindenkoru!” [Buhari,Deavât 55;Müslim,Zikr23-27]

Müslim’in rivayetinde şu ilâve vardır: Enes radıyallahu anh, yalnızca bir dua yapacağızaman bu duayı okurdu. Uzunca dua etmek istediği zaman bu duayı onların arasınakatarakokurdu.[Müslim,Zikr26]

ىا أ إ ا :» ل ن و ا ا نأ ا ر

د ا [716]« او فاو او

İbnMes’udradıyallahuanhdemiştirki:

PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellemşöyleduaederdi:“Allahım!Sendenhidayet,takva, iffet ve gönül zenginliğiyle beraber başkalarına muhtaç olmayacak kadar rızıkistiyorum.”[Müslim,Zikr72]

و ا ا أ اذإ ا ن : ل ا ر

أ قر [717]« زراو و او راو ا

ا :» تا ء نأ هأ ، ةا

لأ ا لر : ل ر هأو و ا ا أ قر اور و

« او كد ء ن ، زراو و راو ا

ا : :» ل ؟ ر لأ

TârıkİbnEşyemradıyallahuanhdemiştirki:

Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem şehadet getirip müslüman olan bir ferde önceliklenamaz kılmayı öğretir, sonra da şu şekilde dua etmesini tavsiye ederdi: ا

ازراو و او راو “Allahım!Beniyarlığa,banamerhameteyle,(hidayetnasip

ettiktensonrada)beni sırat-ımüstakimüzeresâbitkıl,banasağlık,afiyetvehelalindenrızıkver.”[Müslim,Zikr35]

Hadisindiğerbir rivayetinde ilâveolarak şukayıtlar vardır:Peygamber Efendimiz’insallallahu aleyhi ve sellem yanınabir adamgeldi ve“YaResûlallah!Rabbime el açıpbir şeyisteyeceğimzamanneşekildeduaedeyim?”dedi.AllahResûlüona: راو ا

ازراو ي و “Allahım! Beni yarlığa, bana merhamet eyle, bana sağlık, afiyet ve

helalinden rızık ver, de. Bu dua, senin dünyaya müteallık rızık, sağlık ve afiyet gibitaleplerinidilegetirdiğigibiâhiretadınatalepedeceğingufranverahmetidekendisindecemetmektedir.”diyecevapverdi.[Müslim,Zikr36]

دأ ءد : و ا ا

ل ل أ ا ر ا أ [718]

ة ، أ إ با و ا إ ا : : ل ،

« ا را أ إ راو ك

Ebûbekires-Sıddıkradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkrem’esallallahualeyhivesellem:“Bananamazımdaokuyabileceğimbirduaöğretirmisin?”diyericaettim.Odaşuduayıokumamıtavsiyebuyurdu:

را و ك ة

، أ إ با ي و ا إ ا

ا را ت نأ إ Duanın meali: “Allahım! Ben kendime çok zulmettim ve buişlediğim günahları bağışlayacak Senden başka bir merci ve melce yoktur. Mademmağfiret etmek Senin elinde öyleyse nezdinden bahşedeceğin lütfunla beni bağışlayıpbana rahmetinle muamele et. Zira Sen Gafûrsun, Rahîmsin (affı sonsuz, merhametinâmütenâhîolansın.”[Buhari,Deavât17;Müslim,Zikr48]

أ أ : ل . ت إ ل هء نأ ا ر [719]

ا :» ، ا هادأ د ن و ا ا لر ت

« كا أو ، ا ا

Hz. Ali’nin radıyallahu anh yanına efendisi ile belli bir meblağ ödemesi karşılığındahürriyetekavuşmaanlaşmasıyapan(mükâteb)birkölegeldive“Borcumuödeyemiyorum,bana yardımcı ol!” diye talepte bulundu. Damad-ı Nebi radıyallahu anh ona şöyle dedi:“Resûlullah’ınaleyhiekmelü’t-tehâyâbanaöğrettiğiduayısanadaöğretmemiistermisin?Zirabuduayıokuduğun takdirdedağkadarborcunolsadaAllahonuödemeneyardımeder:“Allahım, bana helal rızkından kâfi gelecek miktarı ihsan et ki harama tevessületmeyeyim!Fazlınla(lütufvekereminle)muamelebuyur,beniSendenbaşkasınamuhtaçeyleme!”[Tirmizi,Deavât111]

GıyabenDuaEtmeninFazileti ن ا ا و ا

ر ن اوء او “Onlardan sonra

gelenler (baştamuhacirlerolarak,kıyametekadargelecekbütünmüminler)şöylederler:EykerimRabbimiz!Bizivebizdenöncekibütünmüminkardeşlerimiziaffeylebağışla!”{HaşrSûresi,59/10}

ت لاو و ا و “Senhemkendi günahın, hemmümin erkeklerin vemüminkadınlarıngünahıiçinAllah’tanafdile!”{MuhammedSûresi,47/19}

با م م و ياو ر ا ر “EyRabbimiz!Beni,annemi,babamıvebütünmüminlerikıyametgünüaffeyle!”{İbrâhîmSûresi,14/41}

:» ل و

ا ا لر أ ا ر ءادرا أ [720]

« و ا ل إ ا Ebu’d-Derdâradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Dinkardeşinegıyabenduaedenherbirmüslümana,melekde‘bilmukabele’(istediğinşeylerinaynısısanadaverilsin)diyerekduaeder.”[Müslim,Zikr86]

إ :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ز أ [721]

« ءا أ ا ا كا : ل فو

Üsâme İbn Zeyd radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“İyilikgörenkişi iyilikyapana: ا ا كا ‘Allah sana en güzeliyle karşılık versin’diyemukabeledebulunursa,onaengüzelşekildeteşekküretmişolur.”[Tirmizi,Birr87]

و أ ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

[722]« ء ل ا اا ، اأ ا و دوأ ا

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kendinize,çocuklarınızavemalvarlığınızabedduaetmeyin!OlurdabedduanızınvaktidualarınAllahtarafındangeriçevrilmediğiicabetsaatinedenkgelirdeAllahbedduanızıkabuleder.”[Müslim,Zühd74]

ر ا ن بأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [723]« ءا او ، و

Hz.EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kulun, Rabbine en yakın olduğu ân, secde hâlidir. Secdede çok dua etmeye bakın!”[Müslim,Salât215]

ب : ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [724]« ر تد ل :

لر : « ر وأ ع ب لا :» اور و

عو ذ رأ تد و تد : ل :» ل ؟ لا ا

« ءا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizden biriniz “Rabbime ne kadar dua ettim de duama icabet etmedi.” diyerek aceleetmediğisürecetalebinecevapverilir.”[Buhari,Deavât22;Müslim,Zikr90],

Diğerrivayetşöyledir:

Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem, “Kul, günah bir şeyi veya akrabalık ilişkilerinibozacak bir vaziyeti talep etmedikçe bir de duasında aceleci davranmadıkça dualarınaicabet edilir.” buyurdu. Kendisine, “Yâ Resûlallah! Aceleci davranmaktan kasdınıznedir?” diye sorulduğunda buyurdu ki: “Kişinin ‘Dua ediyorum, ediyorum ama icabetedildiğineşahitolmadım’diyekendinceduasınınhemenkabuledilmediğindenusanıpduaetmektenvazgeçmesidir.”[Müslim,Zikr92]

: ل ؟ أ ءا يأ : و ا ا

ل : ل ا ر أ أ [725]

« تا تاا دو ا ا ف »

EbûÜmâmeradıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlü’nesallallahualeyhivesellem“Hangiduadahamakbuldür?”diyesorulduğundaşöylebuyurdu:“Sehervaktindevefarznamazlarınakabindeyapılanduadır.”[Tirmizi,Deavât79]

AllahDostlarınınKerametleriveFaziletleri ىا ل ن او او ا ا ن ي و ع ف ا ء لوأ نإ أ

ا زا ذ ا ت ا

ة و ا ة لا “İyi biliniz ki evliyâullahiçinhiçbirkorkuyoktur;onlaraslatasadayaşamazlar.Velilerokimselerdirki,O’naimanedipemirlerineaykırıharekettensakınırlar.Dünyahayatındadaâhirettedemüjdevardıronlara.Allah’ınhükümlerindeolsun,verdiğisözlerdeolsun,asladeğişiklikolmaz.İştebumüjdelerenbüyükmutluluktur.”{YunusSûresi,10/62-64}

ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [726]«. أ أ ن ، ن س ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizden evvelki ümmetler içinde ilhamamazhar insanlar vardı.BenimümmetimdedebirşahsıgöstermekgerekirseokişiÖmer’dir.”[Buhari,Fedâilu’l-ashâb6;Müslim,Fedâilu’s-sahâbe23]

ا ر صو أ ا ا ا أ : ل ا ر

ة [727]

أ اوذ ا ار او ا ر با إ

او أ أ : ل . أ ن ء نإ ، قإ أ : ل إ ر

ر ءا أ مأ و ا ا لر ة أ

ا إ ر وأ ر رأو .قإ أ ا ذ : ل ، ا أو وام

ا د ، و نو ل إ ا ع ا أ ل

و ن ا ن ذإ أ : ل ةد أ ل ر

و ءر م ، ذ ا ك ن نإ ا : ث ند او أ : ل ، ا ل وةد أ ، ن : ل اذإ ذ نو . و ه أو ه

.

ا

ه أر ة يواا ا ل. قا يرا ض إو

CâbirİbnSemuraradıyallahuanhumâdemiştirki:

Kûfe halkından bazıları, valileri Sa’d İbn Ebî Vakkas hakkında halife Hz. Ömer’eşikâyette bulunmuşlar, o da onu vazifeden alıp yerine Ammar İbn Yâsir’i getirmişti.ŞikâyetçilerSa’dhakkında“Namazkıldırmasınıbilebeceremiyor.”demişlerdi.Hz.Ömer,adamgönderipSa’d’ıMedine’yegetirttiveonakünyesiylehitapederek“YaEbâ İshak!Şusenişikâyetedenadamlarseninnamazkıldırmayıbilebeceremediğiniiddiaediyorlar(Sennasılnamazkıldırıyorsundabunlarböylekonuşuyorlar?)”dedi.BununüzerineSa’d

kendini şöylemüdafaa etti: “Vallahi benonlaraAllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem nasılnamaz kıldırdıysa, bir şey eksiltmeden o şekilde namaz kıldırdım. Yatsı namazınıkıldırırken ilk iki rekâtta kıyamıuzunyapar, son iki rekâtta ise hafif tutarım”dedi.Hz.Ömeronayinekünyesiylehitapederek:“Zatenbizdesendenbunubeklerdik!”diyeiltifatetti.SonratahkikatiçinSa’dilebirliktebirveyabirkaçkişiyiKûfe’yegönderdi.MüfettişKûfelilerin Sa’d hakkındaki kanaatlerini soruşturdu. Girilmedik hiçbir mescitbırakmayarak bütün cemaatin düşüncelerini tahkik etti ve hepsinden de Sa’d hakkındaövgü dolu sözler işitti. Nihayet Absoğulları mescidine uğradı ve cemaatten imamlarıhakkında Allah adına yemin ettirerek ne biliyorlarsa konuşmalarını istedi. İçlerindenÜsâme İbnKatade isminde birisi kalktı ve dedi ki: “Mademki bu konudakonuşmamızıistiyorsunohalde söyleyeyim:Sa’d, askerinbaşınageçipharbegitmez,mal taksimindeeşitdavranmaz,hükümvekararlarındaadaletigözetmez.”dedi.OradahazırbulunanSa’dbu şahsın iddialarına şöyle cevap verdi: “Madem sen benim hakkımda üç iddiadabulunuyorsun,vallahibendeseninhakkındaüçşeytalepedeceğim(dinle):İlâhî!Seninşukulunsırfriyavesüm’aolsundiyekalkıpyalansöyleyerekbeniithamettiyse,Senonunömrünüuzat,fakirliğiniartırvefitneleremaruzbırak!”

Sonraları Sa’d’ın bedduasını alan o şahsa hali ve vaziyeti sorulduğunda derdi: “Nasılolabilirimki!Kocamış,ağırimtihanlaramaruzkalmışzavallıbirpîr-ifânî.Sa’d’ınâhınıaldım.”

Hadisi,CâbirİbnSemura’danrivayetedenrâviAbdülmelikİbnUmeyrdederki:Dahasonraları o şahsı bendegördüm. İhtiyarlıktankaşları gözlerininüzerine sarkmışolduğuhaldeyollardarastgeldiğikızlarasataşır,onlarıçimdiklerdi.[Buhari,Ezân95;Müslim,Salât158]

ارأ : ل ا أ د أ ت : ل ا ر ا

[728] أ ي كأ إو و

ا ا بأ لوأ إلوأ ن ، ا ا صاو د نإو و

ا ا لر

م اذ أ ا أ نأ ، ه ا دو .ة ذأ و

CâbirİbnAbdullahradıyallahuanhumâdemiştirki:

Uhud harbinden bir önceki gece babam beni yanına çağırdı ve “(Daha önce görmüşolduğu bir rüyaya istinaden) Ashab-ı Resûlullah içinde ilk şehit olacak kişinin benolacağıma inanıyorum. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem müstesna, geride bıraktığım enkıymetlikişisensin.Borçlarımvar,onlarıöde!Kardeşlerinleiyigeçin!”diyenasihatetti.Nitekimertesisabahbabam,harpte ilkşehitdüşenkişioldu.Birbaşkaşehitle(AmrİbnCemûh)birlikteonuaynıkabredefnettim.Nedensonrababamıncesedininbirbaşkasıylaaynı kabirde olmasına gönlüm razı olmadı. Altı ay sonra kabri açıp baktığımda çokşaşırmıştım; kulağının bir kısmı hariç, bütün vücudu kendisini kabre koyduğum günkü

gibiydi.Sonraonudiğerşehidinyanındanalarakyalnızbaşınaolacağıbirkabrenaklettim.[Buhari,Cenâiz78]

ا و ا ا بأ ر نأ ا ر

أ [729] او ر ، ا أ ا و

و

ا.أ أ او

. ا ر دو أ ا نأ : و ق يرا هاور

Enesradıyallahuanhşöylededi:

Ashab-ı Nebi’den iki zat, karanlık bir gecede Allah Resûlü’nün sallallahu aleyhi ve sellemyanından önlerinde kandile benzer iki şey olduğu halde ayrıldılar. Bir süre sonrabirbirlerinden ayrılınca o kandiller de her birini evlerine varıncaya kadar takip etti veyollarınıaydınlattı.

Buhari’nin bir çok isnadla rivayet ettiği hadisin bazı rivayetlerinde bu iki sahabinin,ÜseydİbnHudayrileAbbadİbnBişrradıyallahuanhumâolduklarıkaydedilmiştir.[Buhari,Salât79;Menâkıbu’l-Ensar139]

أو ر ة و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [730]ذ

او ، و ن ، ةا ا اذإ ا ا ر يرا

أ را ا مار ر او ن ا : ل

نأ قاو ا و ا اا : ا ما ط إ او ، أو

أ ا . ذ لأ أ أ ، ما أ : ل اأ

، قاو ا إ لو ا و ا

ا : ا ا ل ، روأ اأ اا ا رو ا زو

ه نأ هو هو ، ا ، ةأ ء نإ أ او را لوأ ثرا ع ر و ، ا زو ااو

اأ اأ ر م ثرا نو ف

هأ و جر ر ثرا ت ر

، ذ أ نأ أ : ل ه او ه

إو ه و ا ا اأ أر او :

ه ما ا ا زر قز إ : ل و ة و

نأ ا نأ او : ل ر ه ر أ د : ل ، ا: لو .اأ و اد او اد أ ا : تد ع

ن يأ أ أ

ع لوأ كر نإو ا تاذ ذو

م أ و ا ا أو ةا ا نو

.ف ء ا نأ أ ا إ س و أ

انأ اور ر ا ا ا ر نو

. ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemonkişilikbirgrubu,ensardanÂsımİbnSâbitradıyallahuanhkomutasındairşatveistihbârâteldeetmelerimaksadıylagörevlendirdi.ToplulukUsfânileMekke arasındaki Hüdât mevkiine ulaştı. Onların bu mevkide konakladıkları HüzeylkabilesininbirkoluolanLihyânoğullarıdiyemarufoymağahaberverildi.Bunlaryaklaşıkyüzokçudanoluşanbirmuharipgüçleyolakoyulupmüslümanlarınpeşinedüştüler.Âsımve arkadaşları onları fark edince, kendilerini müdafaa edebilecekleri yüksekçe bir yereçıkıpsiperaldılar.Ancakdüşmanlarıonlarıçepeçevrekuşattıve“Aşağıinipsilahlarınızıteslim edin! Bu durumda sizden hiç kimseyi öldürmeyeceğimize dair söz veriyoruz.”dediler.ÂsımİbnSâbitonlarınbuteklifikarşısındabaşkanlıkettiğigrubaşöyleseslendi:“Arkadaşlar!Ben,birkâfirinsözüneitimatederekaşağıinipteslimolmam.”Ardındandaşöyleduaetti “Allahım!ŞunâçârhâlimiziPeygamberinehaberver!”DüşmanlarbununüzerinesaldırıyageçipÂsım’laberaberyedikişiyiokyağmurunatuttularveonlarışehitettiler.Hubeyb,ZeydİbnDesineveismimeçhulbirbaşkasahabidenoluşanüçkişidahaönceverilensözeitimadeninipteslimoldular.Müşriklerbuüçsahabeyiellerinegeçirince,yaylarınıntellerinisöküpbunlarlaesirlerisıkıcabağladılar.Bumuameleyeşahitolanismimeçhul üçüncü sahabi dedi ki: “Bu bize yapılan ilk ihanettir. Vallahi sizinlegelmeyeceğim.Şuşehitolanarkadaşlarımbananegüzelörnekoldular.”diyehaykırdıvekarşıkoydu.Onuzorlasürükleyipgötürmeyeçalışsalardabunaşiddetledirendi.Sonundaonu da şehit ettiler. Hubeyb ve Zeyd İbn Desine’yi ise Mekke’de Bedir Gazvesindemüşriklerdenölenlerinyakınlarına sattılar.Hubeyb’i,Bedir’dekatlettiğiHâris İbnÂmirİbn Nevfel İbn Abdimenâf’ın oğulları satın aldı. Hubeyb, kendisini öldürmeye kararverdikleriânakadaronlarınelindeesirolarakbekledi.Buesaretgünlerindenbirgün,etektıraşıolmakiçinHâris’inkızlarınınbirindenemanetbirusturaistedi,odaverdi.Kadınınbebeği annesinin gaflet anına denk gelen bir zamanda emekleye emekleye Hubeyb’inyanınakadargeldi.Hubeyb’ielindeusturaylaçocuğudizineoturttuğunugörenkadınçokkorktu.KadınınendişesinisezenHubeyb:“Çocuğuöldüreceğimdenmiendişeediyorsun,benaslaböylebirşeyyapmam”diyerekonusakinleştirdi.KadınHubeybileilgilidediki:“VallahibenhayatımdaHubeyb’dendahahayırlıbiresirgörmedim.Hemvallahibenbirgünonuzincirebağlı olduğuhâldeveMekke’dehiçbirmeyvebulunmazken tazeüzümyerkenbuldum.Bu,Allah’ınHubeyb’eihsanettiğibirrızıktı.”

Hâris’in oğulları onu öldürmek için Harem sınırları dışına (Ten’im mevkiine),götürdüklerindeHubeybonlardan:“Müsaadeedindeikirekâtnamazkılayım!”ricasındabulundu.Onlardaonunbusonisteğinigerçekleştirmesineizinverdiler.Hubeybikirekâtnamaz kıldıktan sonra “Eğer ölümden korktu da onun için namazı uzattı demenizdençekinmeseydim, şu kıldığım son namazı uzatmak isterdim” dedi ve ellerini kaldırıp:“Allahım! Bunların hepsini helâk et, birer birer canlarını al, hiçbirini sağ bırakma!”diyereksonduasınıetti.Ardındanşubeyitleriokudu:

Müslüman olarak şehit olmak gibi bir devlete nail olduktan sonra, nasıl ve nerdeölmüşümneönemivar!

Çektiğim sıkıntıların hepsiAllah yolunda;Odileyince lime limeolmuş cesedimelbetrahmetekavuşacakdiyeümidimvar!

BöyleceHubeyb, düşmanın eline esir düşüp işkence ve idam yoluyla öldürülecek hermüslümanıninfazdanönceikirekâtnamazkılmauygulamasınıbaşlatmışoldu.

Resûlullahsallallahualeyhivesellemisedüşmantarafındanpusuyadüşürüldüklerigünbuonkişilik müslüman topluluğunun başına gelenleri Medine’deki sahabilere o an habervermişti.

DiğertaraftanÂsımİbnSâbit’inşehitedildiğibilgisinialdıklarızamanKureyş’tenbazışahıslar, intikam almanın hazzına ermek niyetiyle kendisinin öldürülmüş olduğunuispatlayacakcesedindenalınacakbirdelilgetirmeleriiçinadamsaldılar.ZiraÂsımonlarınilerigelenlerindenbiriniöldürmüştü.AncakonlarÂsım’ıbulupcesedineyaklaştıklarındaAllah,Âsım’ıkorumakiçinbirarısürüsügönderdi.Arıbulutu,onunheryerinikapladıdaKureyş’inadamlarıonuncesedindendelilolarakhiçbirşeykoparamadılar.[Buhari,Cihad170,Meğâzî10]

GıybettenSakınmak,DiliKorumak

ر با ا نإ ا ااو ه ف أ ل نأ د حأ أ ا لو“Kiminiz kiminizi gıybet etmesin. Hiç sizden biriniz ölmüş kardeşinin cesedinidişlemekten hoşlanır mı? İşte bundan hemen tiksindiniz! Öyleyse Allah’ın azabındankorkun da bu çirkin işten kendinizi koruyun. Allah tövbeleri kabul eder, merhamet veihsanıboldur.”{HucurâtSûresi,49/12}

و ن لوأ دااو ر او ا نإ م ما و “Bilmediğinşeyinpeşinedüşme!Çünkükulak,göz,kalpgibiazalarınhepsidesorguyaçekilecektir.”{İsrâSûresi,17/36}

ر إ ل buyanında,kiolmazsöztekbirçıkanağzındanİnsanın“ماiş için hazırlanmış gözcü (melek) olmasın, onun söylediğini ve yaptığını kaydetmişolmasın.”{KafSûresi,50/18}

ن ا ا و “Müminler, boş ve faydasız şeylerden uzak dururlar.”{Mü’minûnSûresi,23/3}

إو هر ا ي ضر ع ا نو ض ا أر اذإوا ما ا ى ت نا “Âyetlerimiz hakkında alaylı tavırla

münasebetsizliğe dalanları gördüğün zaman, -onlar başka bir konuya geçinceye kadar-kendilerinden yüz çevir. Eğer şeytan bunu sana bir an unutturursa, hatırına geldiği gibihemenkalk,artıkozalimlergüruhuylaoturma.”{En’âmSûresi,6/68}

ا ماو ن :» ل و ا ا ا ر

ة أ [731]«.

وأ ا

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Allah’aveâhiretgününeinananmümin,yahayırsöylesinveyasussun!”[Buhari,Edeb31;Müslim,İman74]

و :» و

ا ا لر ل : ل [732]« ا أ ر

SehlİbnSa’dradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kimbana,ikiçeneveapışarasımevzuundateminatverirse(sözverir,kefilolursa)bendeonaCennetiçinteminatveririm.”[Buhari,Rikak23.Ayrıcabk.Tirmizi,Zühd61]

İzah:Hadistevurgulanmakistenenşeyinsanındiliniveavretuzvunukoruması,iffetinesahipolması;buuzuvlarlaharamagirmemesidir.

ا نإ : ل و ا ا أ ا ر

ة أ [733]

« باو قا أ را إ ل EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Kul, söylediği sözün nereye varacağını hiç düşünmeden konuşur da sonracehennemdekidoğu ilebatı arasındakimesafedendahaderinbirçukurayuvarlanıverir.”[Buhari,Rikak23;Müslim,Zühd49]

ا نإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا ثرا ل [734]

ه م إ ار ا نأ ن ا نار م إ ا نأ ن ا ا نإو

« ه

BilalİbnHârisel-Müzenîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İnsan,söylediğisözünodereceönematfedilecekbirşeyolduğununfarkındaolmadanAllah’ınrızasınamuvafıköylebirsözsöylerkiosözvesilesiyleAllahokişidenkendisinekavuşacağıgünekadarrazıolur.

Yine insan, söylediği sözünnereyevaracağınıdüşünmedenAllah’ıngazabınıcelbedenöyle bir söz söyler ki o söz sebebiyle Allah o kişiye kendisine kavuşacağı güne kadargazapeder.”[Muvatta,Kelâm5;Tirmizi,Zühd12]

، أ :» ل ؟ ةا ا لر : ل ا ر [735]

« او ، وUkbeİbnÂmirradıyallahuanhdemiştirki:

Ben, “Ya Resûlallah! Çetin imtihanlara maruz kalınca kurtulmanın yolu nedir?” diyesordum. Buyurdular ki: “Aleyhine olacak şekilde konuşmaktan sakın, bulunduğunmekândaCenâb-ıHakk’ın rızasınamatuf işlerlemeşgul ol, günah ve kusurların için degözyaşıdök!”[Tirmizi,Zühd61]

ن مدا ا أ اذإ :» ل و ا ا ا ر

يرا أ [736]ا نإو ا ا ن : ا ا : ل ا ن ءا

« اEbû Said el-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Âdemoğlu sabah uyanınca bütün azaları dile şöyle seslenirler: “Bizim hakkımızdaAllah’tankork.Zirabizsanatabiyiz.Senistikâmetteolursanbizdeistikâmetteoluruz,sen

sapıtırsanbizdesapıtırız!.”[Tirmizi,Zühd61]

؟ را و ا أ

ا لر : ل ا ر ذ [737]

و ك ا : ا ه

إو :» ل

باأ دأ أ :» ل ، إ ا نإ ا و نر مو ةا و ةا

: « ا ف ا ةو , را ءا ء ا ء او ما ؟ اا سأ كأ أ :» ل . [١٦ : ةا ] ﴾ ن ﴿ ﴾ ا ﴿

ةورذو ةا هدو ما ا سأر :» ل : ا لر : « ةورذو هدو

:» ل .ا لر : »؟ ذ ك كأ أ :» ل « دا

را سا و أ : ل ؟ نوا إو ا لر : « ا»؟ أ إ و

MuazİbnCebelradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-i Kibriyâ’dan “Ya Resûlallah! Beni cehennem ateşinden uzaklaştırıp cenneteyerleştirecekbiramelsöylermisin?”diyetaleptebulundum.“Doğrususenyapmasızorvemeşakkatli bir işe talip oldun. Buna rağmen o, Allah’ın salih amel işlemeyi muvaffakkıldığıkimseleriçinpekkolaydır.Şöyleki:HiçbirşeyiortakkoşmadanyalnızcaAllah’akullukedersin.Namazı(erkânveşartlarınariayetederek) ikâmeedersin,zekâtıverirsin,Ramazanorucunututarsın.Eğergitmeyeimkânbulabilirsenbirdehaccedersin.”buyurduve sözlerini şöyle sürdürdü: “Bak! (Madem sordun) Sana hayır kapılarını dasöyleyeceğim: Oruç (cehenneme ve ona götüren günah yollarına karşı koruyucu bir)kalkandır;sadaka,suyunateşisöndürdüğügibigünahınizinisöndürür.Birdekişiningeceyarısıkıldığınamazvarkihemgünahlarınizlerinisilersüpürürhemde…(onunfaydalarısaymakla bitmez)” buyurdu ve şu âyetleri okudu: “Teheccüd namazı kılmak içinyataklarından kalkar, cezalandırmasından endişe içinde, rahmetinden de ümitli olarakRab’lerine dua edip yalvarırlar ve kendilerine nasib ettiğimiz mallardan Allah yolundaharcarlar. İşte onların dünyada yaptıkları makbul işlere mükâfat olarak gözlerini aydınedecek, gönüllerini ferahlatacak hangi sürprizlerin, hangi nimetlerin saklandığını hiçkimsebilemez.”{SecdeSûresi,32/16-17}

Akabindebuyurduki: “Sanadininbaştagelen esasını, direğini ve enyüksek zirvesinisöylememide istermisin?”Ben: “MemnunolurumyaResûlallah!”dedim.Buyurduki:“Dinin başta gelen esası, İslâm (kelime-i şehadet getirmek); direği namaz, zirvesi decihattır.”

Sonra da: “Sana bütün bunları gerçekleştirmeyi kolayca sağlayacak ve onları ayaktatutacakşeyidesöyleyeyimmi?”dedi.Ben:“ÇokiyioluryaResûlallah!”dedim.Bununüzerineeliyledilinitutupgösterdive:“Şunualeyhineolacakşeylerdenuzaktut(Gereksizyere çok konuşma)!” buyurdu.Ben (şaşkın şaşkın): “YaResûlallah!Biz konuştuğumuz

şeylerden de mesul olacak mıyız?” dedim. Buyurdu ki: “Anan seni yitirsin ey Muaz!İnsanları yüzüstü cehenneme götüren şey ağzına geleni konuşmaları değil de nedir?”[Tirmizi,İman8]

ا : ا »؟ ا نورأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [738]

ن نإ :» ل ؟ لأ أ ن نإ أأ : « ه كأ كذ :» ل .أ رو« ل نإو ا ل

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellembize“Gıybetinneolduğunubiliyormusunuz?”diyesordu.Bizde“AllahveResûlüdahaiyibilir.”cevabınıverdik.Buyurduki:“Gıybet,dinkardeşinihoşlanmayacağıbirşekildeanmandır.”Pekiya“Konuştuğumhususkardeşimdevarsa?” diye kendilerinden sual edildi. Buyurdu ki: “Eğer konuştuğun şey kardeşindevarsa zaten onu gıybet etmiş olursun. Yok eğer onda olmayan bir hususu varmış gibianlatırsanozamandaonaiftiraetmişolursun!”[Müslim,Birr70]

ا ا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [739]« و و د : ما

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Hermüslümanın,diğermüslümanakanı, ırzı(namusu)vemalıharamdır!” [Müslim,Birr32]

ا در أ ض در :» ل و

ا ا ا ر ءادرا أ [740]

« ا م را و Ebu’d-Derdâradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Dinkardeşinin ırzvehaysiyetineyönelikkaralamayıbertarafedenkimseyi,Allahdakıyametgünücehennemateşindenuzaktutar.”[Tirmizi,Birr20]

İnsanlarınArasınıAçmakİçinKovuculukYapanlarveLafTaşıyanlarHakkında

ء ز “Ogammaz,sözgezdirenkimseyesakınuyma!”{KalemSûresi,68/11}

ر إ ل “İnsanınağzındançıkanbirteksözolmazkiyanında,buiş için hazırlanmış gözcü (melek) olmasın, onun söylediğini ve yaptığını kaydetmişolmasın.”{KafSûresi,50/18}

ناود او ا او و “Günah işlemek ve başkasına saldırmak hususundabirbirinizidesteklemeyin!”{MaideSûresi,5/2}

« م ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

[741]

Huzeyferadıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kovuculukyapan(arabozmakiçinlaftaşıyan),cennetegiremez.”[Buhari,Edeb49;Müslim,İman168]

أ :» و

ا ا لر ل : ل ا ر د ا [742]

« را أو إ جأ نأ أ ، أ أ

İbnMes’ûd radıyallahuanhdemiştirki:KâinatınİftiharTablosuEfendimiz sallallahu aleyhi vesellemşöylebuyurdular:

“Ashabımdanbirisi,diğerihakkındanâhoşbirhususubanaarzetmesin.Zirabensizinaranıza(kalbimdesizekarşıolumsuzhiçbirhistaşımadan)gönülhuzuruylaçıkmayıarzuederim.”[EbûDavud,Edeb28;Tirmizi,Menâkıb63]

İkiyüzlülük ا نو لا ى ض ن ذإ و ا ن ي و سا ن ن “İnsanlardangizlerdeAllah’tangizlemezler.Hâlbukigeceleyin,O’nunrazı

olmadığı sözüdüzüpkurarkenAllah, onlarlaberaber idi.Allahyaptıklarını kuşatıcıdır.”{NisâSûresi,4/108}

: ند سا نو :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [743]

ا

أ نا ا سا ر نوو ا اذإ ما

ر ا ر

« ءو ء يا ا اذ سا نوو

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İnsanların madenler gibi (farklı karakter ve değerde) olduğunu görürsünüz. OnlarınCahiliye döneminde hayırlı olanı, Müslümanlıkta da hayırlıdır; elverir ki dinin ruhunukavramış olsunlar. Siz en hayırlı fertleri, yöneticilik vazifesinden imtina eden kişilerolarakgörebilirsiniz.Enşerlifertlerindeikiyüzlükimselerolduğunugörürsünüzkionlar,birileriylebiryüzlediğerleriyledebaşkabiryüzledüşüpkalkankişilerdir.”[Buhari,Menâkıb1;Müslim,Fedâilu’s-sahâbe199]

YalanSöylemektenveYalancıŞahitliktenSakınmak

ع ن وأ دا او او ع ا نإ لك ا لو “Bilmediğinşeyinpeşinedüşme!Çünkükulak,göz,kalpgibiazalarınhepsidesorguyaçekilecektir.”{İsrâSûresi,17/36}

روا ل ااو “Yalansözdenkaçının!”{HacSûresi,22/30}

روا نو او “Müminkullar,yalanşahitliketmezler.”{FurkanSûresi,25/72}

رأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

صا و ا [744]

ؤا اذإ : ا ق و ، ن « اذإو ، ر اذإو ، ب ث اذإو ، ن

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Şudört huykimdebulunursa, o şahıs katıksızmünafıktır.Her kimdebuhasletlerdenbirivarsa,onu terkedinceyekadarokişidenifaktanbirhissevardemektir.Mezkurdörthuy şunlardır: Kendisine bir şey emanet edilince hıyanet eder. Konuştuğu zaman yalansöyler.Birantlaşmayapıncasözündedurmaz(Vaadettiğindeyerinegetirmez).Münakaşaveanlaşmazlıkdurumundaaşırıgider(sınırtanımaz)”[Buhari,İman24,Mezâlim17;Müslim,İman106]

ل نأ و ا ا لر ن : ل ا ر

ب ة [745]إ :» ةا تاذ ل إو . نأ ا ء

»؟ ؤر أ ىأر :»

ا اذإو ر أ إو ا إو ا : إو نا ا أ

ه ا . ا ه أر أ ة ي اذإو ة

« وا ةا

د ، ن أر إ

اذإو ه ر . ا ا : ؟ نا ! ا ن : : له إ هو ه إ

و

أ اذإو ب

اذ غ لوا ا ا إ ل ، ه إ و

.وا ةا د ، ن ا ذ ا

: ل أ را . ا ا : ؟ نا ! ا ن : : لأ اذ أ اذإو ةا ءو لر اذ تاأو اذ

.او ا ذ

ما أ :» ل ن أ . ا ا : ؟ ء

ا ذ اذإو ة ةر ه ر ا اذإو ر ا اذإو

، ا ه ةرا ه يا ذ ،

. ا ا : ؟ نا : ، ا ه إ ر ، إ

. و ر ه اذ ىأ ر ءار أ ه وأ ، ةاا ر

اذإو ا ر ور . ا ا : ؟ ا : ناو أ ا ل اذإو ءا أر ىرأ دأ ر وا ي

. أرأ ود رأ

ود إ . ا ا : ؟ ء و ا : ا ب و ذ

إ ، ر قرا : ، أ و أ و ءار أ لر

ا ضا ا هء ن ي ض اذإو ا ذ ا اذا : ، ءار

ه : : ل .ةر أ اور ءا ذ ذ إ ار ، ا: . كا : .ءا ا اذ ا ي كاو ن

.اد أو نا أ : .د ار ا كر

لوا ا أ .ك إ : ؟ أر يا ا ؟ ا أر :

أو .ا ةا مو ناا ا أر أ يا

و ا ه إ و ه إ هو ه إ

أ يا ا.اواو ةا را ء ا ةاا او ء ا ل أو .قا ا ب

يا ةاا ا ا أو ا . ا ةرا و ا أ يا ا أو

اإ

وا يا ا ا أو . نز و را ل «. ةا و :» ا

اور و « ةا ت د ا ناا أو« ا دوأو :» و

ا ا لر ل ؟ ا دوأو ا لر : ا زو او ا م و ا ا ما أو

. اSemuraİbnCündebradıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem, (sabah namazlarından sonra) ashâbına çoğu zaman“Rüya göreniniz varmı?” diye sorar, görenler de Allah’ın takdir vemeşieti dairesinderüyalarınıkendisineanlatırlardı.Bir sabah (hiçkimse rüyagörmediğini söyleyince)bizekendi rüyasını anlattı: “Bu gece rüyamda Cebrail veMîkâil aleyhimesselâm geldi ve bana“Haydi gidiyoruz” dediler. Ben de onlarla yola çıktım. Yanı üzerine yatmış bir şahsınyanınavardık.Buşahsınbaşucundaelindekayaparçasıbulunanbirbaşkaşahısdikiliyorve kayayı yatan adamın kafasına indirip başını yarıyordu. Yere düşen kaya yuvarlana

yuvarlanagidiyor,adamdaarkasındankoşuponu tutuyordu.Başıyarılanadamınyarasıiyileşip eski haline dönünceye kadar bekliyor, adamın yanına gitmiyordu. (Kafasındakiyaranın iyileştiğini görünce de) daha önce yaptığı şeyin aynısını yapıp adamın kafasınıyarıyordu. Ben yanımdakilere: “Sübhânallah! Bunlar ne yapıyor?” diye sordum. Bana“Devam et, devam et!” dediler. Hep beraber devam ettik.Derken sırt üstü uzanmış biradamınyanınageldik.Başucunda,elindedemirkancabulunanbirbaşkaşahısdikiliyordu.Buadam,yatankişininbirtarafınageçipelindekiâletleavurdunu,burnunuvegözünütaensesinekadaryarıyorsonraöbürtarafınageçiporasınıdaaynışekildeparçalıyordu.Birtarafını parçalayıncaya kadar öteki taraf iyileşiyor, adam da daha önce yaptığı şeyinaynısınıtekraryapıyordu.Ben:“Sübhânallah!Bunlardaneyinnesi?”diyehayretimiifadeettim.Yolarkadaşlarımbana“Haydi,haydi!”diyerekdevametmemisöylediler.Yürüdük.

Fırıngibibiryerevardık.4İçeridenneolduğuanlaşılmayanbirtakımçığlıklarveferyatlaryükseliyordu.Oradaüryanerkekvekadınlarvardı.Altlarındangelenalevlerkendilerineulaşıyorduvehergelişindeçığlıkatıp feryatettiklerinimüşahedeettik.Ben:“Bunlardakim?”diyerekhayretimi ifade edinceonlar “Devam,devam!”dediler.Yinehepberaber

yolakoyulduk.Nihayetbirnehrevardık.5Nehrin içindeyüzenbirşahısvekıyısındadayanınabirsürütaşbiriktirmişbaşkabiradamvardı.Nehirdekiadam,birsüreyüzdüktensonrakıyıyageliyorveağzınıaçıyordu.Kıyıdakişahısdaonunağzınalokmaverirgibibirtaşveriyordu.Ardındanyüzücünehredönüpyüzmesinedevamediyorbirmüddetsonradageri dönüp yine kıyıya geliyordu. Her gelişinde ağzını açıyor orada bekleyen şahıs daonun ağzına bir taş daha koyuyor sonra da geri dönüp yüzüyordu.Ben, yanımdakilere:“Buikikişineyapıyorlarböyle?”dedim.“Haydiyürü,yürü!”dediler.Yürüdük.Çirkinmiçirkin bir adamın yanına vardık. Adam, ateşi tutuşturuyor ve onun etrafında dönüpduruyordu. Ben yanımdakilere seslenip: “Bu da kimdir?” diye sordum. (Her defasındaolduğugibi sorumacevapvermeyipbana)“Devamet,devamet!”diyekarşılıkverdiler.Beraberceyürümeyedevamettik; içerisindeherçeşitbaharçiçeğinibarındıranyemyeşilbirbahçeyegirdik.Bahçeninortasındauzunboylubirkişivardıkineredeysegöğeuzananbaşını göremeyecektim. Onun etrafında, daha önce hiç görmediğim sayıda çocukbulunuyordu.Ben:“Buuzunboyluadamveetrafındakişuçocuklarkim?”diyesualettim.Cevaben“Haydiyürü,yürü!”diyekarşılıkverdiler.Yürüdük,git gidebüyükveulubirağacın yanına vardık ki ben onun gibi muazzam ve güzel bir ağacı daha önce hiçgörmedim.Beniburayagetirendostlarım,“Haydiçıkşuağaca!”dediler.Birlikteçıktıkvetuğlalarıaltınlagümüştenörülmüşbirşehreulaştık.Şehrinkapısınavarıncaaçılmasıiçinizin istedik. Kapı açıldı ve içeri girdik. Bizi, vücutlarının yarısı daha önce hiçgörmediğiniz ölçüde güzel, diğer yarısı da bugüne kadar gördüklerinizin en çirkinibirtakım adamlar karşıladı. İki yol arkadaşım bu adamlara: “Gidin ve şu nehre girin!”dediler.Baktımkioeninedoğruakanvesuyusafsütgibibembeyazolanbirnehirdir.Ogaripgörünümlüadamlargidipnehregirdiler.Sonradaçirkinlikleritamamenkaybolmuşvegayetyakışıklıbirhâldeyanımızadöndüler.Beniburalaragetirenarkadaşlarımbana:

“Burası Adn cenneti, şurası da senin köşkün!” diyerekmüjde verdiler. Başımı kaldırıpbaktım, bir de ne göreyim; beyaz buluta benzeyen bir köşk! “İşte burası senin ikâmetedeceğinyer!”dediler.Benonlara:“Allahsizinnemuradınızvarsaversin!Müsaadeedinde içine gireyim!” dedim. “Hayır, şimdi değil ama bir gün mutlaka oraya gireceksin!”dediler.

Bu uzun yolculuk üzerine beni götüren meleklere: “Gece boyunca acayip ve garaipşeylere şahitoldum.Bütünbugördüklerimibanaaçıklarmısınız?”dedim.Onlar:“Peki,deyipanlatmayabaşladılar:

İlkönceyanınauğradığınkafasısüreklitaşlayarılanadamvarya,o,Kur’ân’ıöğrendiğiveezberlediğihaldeterkedenvefarznamazvaktiniuykudageçirenkimsedir.

Avurdu, burnu ve gözleri ensesine kadar demir kancayla yarılıp parçalanan adam dasabahevindençıkarçıkmazortalığıyalanveiftiralarlakarıştıranşahıstır.

Fırınabenzerbinanın içindegördüğünkadınlıerkekliçıplak insanlar isezinakârerkekvekadınlardır.

Suyukankırmızı renginde akannehirde yüzüpdekıyıya gelenve ağzına taş koyulanadam,faizyiyenkişidir.

Yanındaki ateşi devamlı tutuşturup çevresinde dolaşıp duran çirkin görünümlü varlık,cehennembekçisiMâlik’tir.

Yemyeşil bahçenin ortasında duran uzun boylu zat, İbrâhîm aleyhisselâm; etrafındakiçocuklar da İslâm fıtratı üzere (günahsız ve masum olarak) doğmuş ve küçükken ölen

yavrulardır.”6

Ashabdan birisi araya girerek: “Ya Resûlallah! Müşrik çocukları da (Hz. İbrâhîm’inçevresindebulunançocuklaradâhilmi?”diye sordu.AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem:“Evet,onlardadâhildir.”buyurdu.

(AllahResûlükaldığıyerdendevamederek)Yarıbedenlerigüzel,yarısıdaçirkinolanadamlaragelincebunlar,güzel işlerinekötü işlerkarıştıranmücrimlerdirki,Allahonlarılütfuylabağışlamıştır.”[Buhari,Ta’bîr48]

ث نأ ء :» ل و ا ا نأ ا ر

ة أ [746]«

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Her duyduğu şeyi (tahkik etmeden) ulu orta konuşup nakletmesi kişiye yalan olarakyeter.”[Müslim,Mukaddime5]

ى ث :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة [747]« ذا أ ب أ

Semuraradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim yalan olduğunu bildiği veya zannettiği bir sözü (hadisi) bana aitmiş gibirivayetederse,(ohadisiuydurankişiveyakişilerlebirlikte)yalancılardanbiriolmuşolur.”[Müslim,Mukaddime9]

İzah: Bu hadiste Efendimiz, hadis rivayet eden kişileri naklettikleri söz konusundadikkatli olmaya ve araştırma yapmaya yönlendirmektedir. Her duyduğu sözü öyleolmadığını bildiği veya şüphelendiği halde Allah Resûlü’ne aitmiş gibi nakleden kişihadisiuyduranveyauyduranlarıncürmünedâhilolmuşolur.Ayrıcabuhadisbiröncekihadiste işaret buyurulduğu üzere daha genel anlamda elimize ulaşan bilginindoğruluğununtahkikvetesbitedilmesiningerekliliğinededikkatçeker.Biröncekihadislebirlikte değerlendirildiği zaman bu hadisler özellikle yazılı ve görsel medyada görevyapanmeslekerbabınaönemlibirhatırlatmayapmaktadır.

؟ ا أ أ :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [748]

، روا لو أ :» ل نو « اا قو ، كاا :» ل .ا لر : . : ر لاز « روا ةدو

Ebûbekreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem: “Size en büyük günahların ne olduğunusöylememi istemez misiniz?” diye sorunca biz: “Elbette isteriz ya Resûlallah” dedik.Şöylebuyurdu:“Allah’aortakkoşmakveanababayaisyanetmek…”Busıradayaslandığıyerdendoğrulupoturduve“Dikkatiniziçekerim,birdeyalansöylemekveyalancışahitlikyapmak.”sözünüokadarçok tekrarettiki,biz (daha fazlamahzunolmayıpsakinleşsindiye)“Keşkesükûtetse!”dedik.[Buhari,Şehâdât10;Müslim,İman143]

ا ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ب ة [749]« ر و و

Semura İbn Cündeb radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Birbirinize Allah’ın laneti, gazabı ve cehennem ateşi ile lanet okumaktan (bedduaetmekten)sakının!”[EbûDavud,Edeb45;Tirmizi,Birr48]

اذإ ا نإ : و ا ا لر ل : ل ا ر

ءادرا أ [750] ، ود اأ ضرا إ ، ود ءا باأ ءا إ ا ت

« إ ر إو أ ن ن يا إ ر اذ ، و Ebu’d-Derdâradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kul,herhangibirşeyelanetettiğinde,olanetöncesemayayükselir.Orayagirmekisterfakatsemanınkapılarıyüzünekapatılır.Orayagiremeyeceğinianlayıncabuseferyereinerfakatyeryüzününkapılarıdakendisinesürgülenir.Sonrasağabakınırsolabakınır;girecekhiçbirgedikvekanalbulamazvenihayet lanetedileneyönelir.Eğergerçekteno, lanetemüstehakiseonaulaşır,aksihaldelanetedenkişiyegeridöner.”[EbûDavud,Edeb4]

، ق ا ب :» و

ا ا لر ل : ل ا ر د ا [751]

« وİbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:AllahResûlüaleyhiekmelü’t-tehâyâşöylebuyurdu:

“Müslümana sövmek (rencide edici konuşmak, değerlerini hafife almak) ehl-i fıskın,Müslümanlasavaşmakiseehl-iküfrünşânındandır.”[Buhari,İman36;Müslim,İman116]

يدا نا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [752]« ما ي

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Birbirinesövüphakaretedenikişahsınağzındançıkanşeylerinvebali-haklıolankimseötekinden daha aşırı şeyler söylemediği, ondan ileri gitmediği sürece- ilk başlatanayazılır.”[Müslim,Birr68]

:» و ا ا لر ل : ل ا ر

صا و ا [753]

يا سا إ تو ا ماو و ا و را ح نأ أ« إ نأ

Abdullah İbnAmr İbnÂs radıyallahu anhumâ demiştir ki:Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Her kim, cehennemden uzaklaştırılıp cennete konulmayı istiyorsa, son nefesindeAllah’a ve âhirete inanmış olarak hazır bulunsun. İnsanlara da kendisine nasıldavranılmasındanhoşlanıyorsaoşekildedavransın.”[Müslim,İmâre46]

ا م ا باأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [754]أ

او : ل ء أ و ر إ ، ك ا مو

« أاو ،

EbûHureyre radıyallahu anh demiştir ki:ResûlullahEfendimiz aleyhi efdalüs-salavât ve ekmelüt-tahiyyâtşöylebuyurdu:

“Pazartesiveperşembegünleri cennetkapıları açılır.Dinkardeşi ile aralarındaadavetbulunankişidışındaAllah’aşirkkoşmayanherkulungünahlarıbağışlanır.‘(Meleklereoiki şahıs hakkında) Siz şu iki kişinin bağışlanmasını onlar birbiriyle barışıncaya kadartehir edin, evet evet siz onların affını aralarını düzeltene kadar tehir edin!’ diye fermanedilir.”[Müslim,Birr34-36]4Hadisinrâvisiburada‘ZannediyorumEfendimizsözlerineşuşekildedevametti.’kaydınıgirer.

5RaviburadadaEfendimizinnehrinrenginikankırmızıolarakbelirtmişolabileceğiüzerindedurur.

6Berkânî’ninrivayetinde“fıtratüzeredoğan”kaydıvardır.

Haset,ÇekememezlikHakkında

ه ا ا سا ا نو مأ “Yoksa onlar, Allah’ın lütfundan insanlaraihsanettiğinimetlerekarşıhasetmiediyorlar?”{NisâSûresi,4/54}

ا ن ، او إ :» ل و ا ا نأ ا ر

ة أ [755]« ا ل وأ ا را تا

Hz. Ebû Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Zinharhasettenuzakdurun!Zirahaset,tıpkıateşinodunu(veyaotları)yakıpbitirdiğigibiamelivehasenatıyerbitirir.”[EbûDavud,Edeb44]

TecessüsEtmemek,GizliDinlemeveGözetlemelerdenKaçınmak

ا و “Tecessüs etmeyin, birbirinizin gizli hallerini araştırmayın.” {Hucurât Sûresi,49/12}

إو اا اا ب تاو ما نوذ ذ لاو “Müminerkekvemüminkadınlarahaksızyere,kötüsözhareketleriyleeziyetedenler,biriftiraveaşikârbirgünahyüklenmişlerdir.”{AhzâbSûresi,33/58}

إ : ل ا ن ا : أ أ ا ر د ا [756]

. ء نإ و ا

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:

“Buşahıs,sakalındanşarapdamlayanfilankişidir”diyebiradamıyanımagetirdiler.Bende onlara iltifat etmeyip dedim ki: “İnsanların gizli ve mahrem yönlerini araştırıptecessüste bulunmak bizim işimiz değil. Eğer açıktan suç teşkil eden birşey olursa, ozamanzatengereğiniyaparız.”[EbûDavud,Edeb37]

MüslümanıRencideEtmemek,Aldatmamakنأ ء ء و

ا ا نأ م م او ا ا أ يا ي و نا قا ا ب او و أ او و ا ن

نا ا و “Ey iman edenler! Sizden hiçbir topluluk bir başka toplulukla alayetmesin.Nemalum?Belki alay edilenler, edenlerdendahahayırlıdır.Kadınlar da başkakadınlarla alay etmesinler.Belkide alay edilenler edenlerdendahahayırlıdır.Birbirinizikaralamayın.Birbirinizekötülakaplartakmayın.İmanettiktensonrainsanınadınınkötüyeçıkması,fâsıkdamgasıyemesinefenabirşeydir.Kimtövbeetmezseişteonlartamzalimkimselerdir.”{HucurâtSûresi,49/11}

ة ة و “Vay haline her hümeze ve lümezenin (yani insanları arkadançekiştiren,küçükdüşüren,kaşgözhareketleriyleeğlenenlerin)!”{HümezeSûresi,104/1}

إو اا ا ا تا او ؤ ا نوذ او “Müminerkekvemüminkadınlarahaksızyere,kötüsözhareketleriyleeziyetedenler,biriftiraveaşikârbirgünahyüklenmişlerdir.”{AhzâbSûresi,33/58}

او ر ل :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا ب [757]

أو ت إ ؟ ن أ نأ يا اذ : و ا ل ، ن ا

« Cündeb İbn Abdullah radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah aleyhi ekmelü’t-tehâyâ şöylebuyurdu:

“Bir adam ‘Vallahi,Allah falanı affetmez’diyeyemin etmişti.BununüzerineAzizveCelilAllahşöylefermanetti:“Filankişiyiaffetmeyeceğimedairbenimadımayeminedipahkâmkesendekimmiş?BilmişolkiBenonuaffettim,senindeamelleriniiptalettim.”[Müslim,Birr137]

ا ح :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [758]« و

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim biz müslümanlara silah doğrultup savaşmaya kalkarsa bizim camiamızdandeğildir. Aynı şekilde bizi kandırmaya ve aldatmaya çalışan kimse de müslümancemaatindenolamaz.”[Müslim,İman164,Fiten16]

؟ عا ع أ و ا ا

ل ر ذ : ل ا ر ا [759]

« :» و ا ا لر ل

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Bir şahıs, Allah Resûlü’ne sallallahu aleyhi ve sellem gelerek alışverişte aldatıldığındanyakındı. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ona şu tavsiyede bulundu: “Alışveriş yaptığınkişiyi‘Dinimizhiçbirşekildehilevealdatmayacevazvermez!’diyeikazet!”[Buhari,Buyû48;Müslim,Buyû48]

وأ ءيا وز :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [760]«

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Başkasınınkarısınıveyacariyesinikandırıpaklınıçelenbizdendeğildir.”[EbûDavud,Edeb126]

ا ءا رد : ل و ا ا نأ ا ر

يرا أ [761]« أ ار أ رد و أ ، هر ر ا م

Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Kıyamet günü, gadreden her zalim kişinin arkasında bir sancak bulunacak ve gadri(zulmü)nispetindeosancakyukarılaradoğruçekilecektir.Birşeyedikkatiniziçekerim,enzalim(gaddâr)kimselerhalkınidaresindensorumluolankimselerdir.”[Müslim,Cihâd15]

İzah: İdareci konumunda bulunan insanlar eğer anlaşmalara sadık olmaz, hile vevefasızlığa tenezzül ederlerse örnek olma açısından toplumu yanlış yönlendirirler.“İnsanlar yöneticilerinin yürüdüğü yoldangiderler.”diyebir söz vardır.Bundandolayıböyleinsanlarsözlerinesonderecedikkatetmelidirler.Aksihaldeenbüyükvebalbutürinsanlarınomuzlarınayüklenir.

YapılanİyiliğiBaşaKakmamak,İyilikleriyleBöbürlenmemekر أ ىذ أ و ا نأ ن لا ا اأ ن ي ا

“MallarınıAllahyolundaharcayıpdainfaklarınınardındanminnetetmeyenler,rahatsızlıkvermeyenleryokmu,işteonlarınRab’lerikatındamükâfatlarıvardır.”{BakaraSûresi,2/262}

ىذاو ا ت اا ا ا أ “Ey iman edenler! Yardım ettiğinizkimselereminnet etmekve incitmek suretiyleo sadakalarınızı boşa çıkarmayın!” {BakaraSûresi,2/264}

تا أ أ ا “Kendinizi temize çıkarmayın, övünüp durmayın.Çünkü kimin Allah’ı daha çok sayıp O’na karşı gelmekten sakındığını O pekâlâbilmektedir.”{NecmSûresi,53/32}

أ با وأ ا ضرا نو سا ن ا ا إ “Sorumluolanlar, ancak insanlara zulmedenler ve ülkede haksız yere başkalarının hukukunasaldıranlardır.İşteböylelerininhakkıgayetacıbirazaptır.”{ŞûrâSûresi,42/42}

و ا م ا :» ل و ا ا ا ر

رذ أ [762]أ ل

.را ث و ا ا لر أ : ل « أ با و و إ

« بذا او ناو ا :» ل ؟ ا لر و.او ا : رذ

Ebûzerradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemüçdefaarkaarkaya:“Üçzümrevardırki,Allahkıyametgünüonlarlakonuşmaz,onlarınyüzünebakmaz,onlarıtemizeçıkarmaz.Hembirdeonlariçincanyakıcıbir azapvardır.”diye tekrarladı.BunuduyanEbûzermerakla: “Doğrusuonlarkendilerineyazıkettilervehüsranauğradılar.Peki,bukimselerkimdireyAllah’ınResûlü?” diye sordu. Resûl-i Ekrem buyurdu ki: “Onlar, çalım satmak için elbiselerinisürüyerekyürüyen,yaptığıiyiliğibaşakakanvemalınayalanyeminlerevaçveripsatmayaçalışankimselerdir.”[Müslim,İmanl71]

وأ ا نإ :» و ا ا لر ل ل ا ر

ر ض [763]

« أ أ و أ أ

اا نأ إ

IyâdİbnHımârradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah Teâlâ bana: Tevazuyu tabiatınıza mal ederek birbirinize karşı öylesine alçakgönüllüolunkihiçbirkimsediğerinekarşıgurur,kibir,küstahlıkvehaddinibilmemegibimezmumhareketleretevessületmesin,diyevahyetti.”[Müslim,Cennet64]

سا ا ل اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [764]« أ

Hz. Ebû Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“(Kendini ifade etmek ve her fırsatta nefsini öne çıkararak başkalarını küçümsemeedasıyla) ‘İnsanlar helâk oldu’ diyen, onların en evvel helâk olanı ve en perişanıdır.”[Müslim,Birr139]

MüslümanKardeşineÜçGündenFazlaKüsDurmakHaramdırأ او ةإ نو ا إ “Müminlersadecekardeştirler.Ohaldeihtilafeden

kardeşlerinizinarasınıdüzeltin!”{HucurâtSûresi,49/10}

ناو لاو ا او نو و “Günah işlemek ve başkasına saldırmak hususundabirbirinizidesteklemeyin!”{MaideSûresi,5/2}

هأ نأ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

بأ أ [765]« م أ يا و ، ا ضو ا ض ن ، ل ث ق

Ebû Eyyûb radıyallahu anhdemiştir ki: Peygamberler Serveri Efendimiz sallallahu aleyhi vesellemşöylebuyurdu:

“Bir müslümanın din kardeşine üç günden fazla sırtını dönüp dargın kalması caizdeğildir. İki dargın karşılaşınca biri yüzünü o tarafa, diğeri bu tarafa çevirir. Hâlbukionlarınhayırlıolanı,önceselamveripdargınlığıortadankaldırandır.”[Buhari,Edeb62;Müslim,Birr23]

لا ض :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [766]: ل ء أ و اءا إ ك ءيا ا و ا

«. اا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her pazartesi ve perşembe günü, haftalık ameller Allah’a arz edilir. Din kardeşi ilearalarında husûmet bulunan kişi dışında Allah’a şirk koşmayan her kulun günahlarıbağışlanır. Cenâb-ı Hak (meleklere) Siz şu iki hasmın bağışlanmasını onlar birbiriylebarışıncayadektehiredin!’diyeemreder.”[Müslim,Birr36]

نأ » و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [767]«. را د ت ث ق ، ث ق هأ

Hz.EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Birmüslümanın,dinkardeşineüçgündenfazlasırtınıdönüpküsdurmasıcaizdeğildir.HerkimMüslümankardeşiyleüçgündenfazladargındurupdünyadangöçersecehennemegirer.”[EbûDavud,Edeb47]

ÜçKişidenİkisininKendiArasındaFısıldaşıpKulisYapmasıKardeşliğiZedeler

ن ا ىا إ “Gizli konuşmalar (meşru olmayan kulisler) şeytan tarafındantelkinedilir.”{MücadileSûresi,58/10}

، ا اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [768]« ا نود نا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Üç kişi beraberken, diğerini bırakıp iki kişi kendi arasında gizli konuşma (fiskos)yapmasın.”[Buhari,İsti’zân45;Müslim,selam36]

اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

د ا [769]«. ذ نأ أ س ا ا نود نا

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Üç kişi beraberken, insanlar arasına karışıp onlarla haşir neşir oluncaya dek iki kişidiğerinibırakıpkendiaralarındafısıldaşmasın.Çünküonlarınfısıldaşmalarıüçüncüşahsıüzer.”[Buhari,İsti’zân47;Müslim,selam37]

MeşruBirSebepOlmadanİnsanayahutHayvana,CezaveEzaVermekYasaklanmıştır

او ا راو لا يذ راو او او ى با يو ا إ ا وارو ن من ا نإ أ و ا او ب “Anneye, babaya,akrabalara,yetimlere,fakirlere,yakınkomşulara,uzakkomşulara,yolarkadaşına,garipveyolculara ve ellerinizin altındaki (köle, cariye, hizmetçi, işçi gibi) kimselere de güzelmuameleedin.BilinkiAllahkendinibeğenenveövünüpdurankimselerisevmez.”{NisâSûresi,4/36}

ة ةأا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [770]ش

و ذإ و أ

را « ضرا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bir kadın, ölünceye kadar hapsettiği bir kedi yüzünden azaba düçar oldu ve bundandolayı cehenneme girdi. Hayvanı eve hapsetmiş, ona bir şey yedirmemiş, içirmemiş,yerdekihaşereleriyemesinebilemüsaadeedip,imkântanımamıştı.”[Buhari,Enbiya54;Müslim,Birr133]

ا. نأ و

ا ا لر : ل ا ر أ [771]

Enes radıyallahu anh demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, hayvanların öldürmemaksadıylabiryerebağlanıphedeftahtasıhalinegetirilmesiniyasakladı.[Buhari, Zebâih 25;Müslim,Sayd58]

ط بأ : ل ا ر يرا د أ [772]

و ا ا لر اذإ د ا تا أ « د أ ا :»

ه بأ : « ما ا رأ ا نأ د أ ا :» ل اذ.اأ

. ي طا : اور و

وأ را أ :» ل ا ا لر : : اور و« را

EbûMes’ûdel-Bedrîradıyallahuanhdemiştirki:

Kölemikırbaçladöverkenarkamdan“EyEbûMes’ûd,bilki…”diyebirsesduyargibioldum fakat o kadar sinirlenmişim ki sesleneni tanıyamadım. Bana doğru yaklaşıncagözlerime inanamadım.GelenResûlullah sallallahu aleyhi ve sellem olmasın! Bana, “Ey EbûMes’ûd! Bil ki Allah’ın kudreti sana, senin bu köleye gücünün yetmesinden çok daha

fazlayeter!”diyesesleniyordu.Bunuduyanben,“Gayribundanböyleaslahiçbirköleyidövmeyeceğim!”diyesözverdim.

Diğerrivayetteise;

“Resûlullah’ınmehabetindenelimdekikırbaçyeredüşüverdi.”,

Birbaşkarivayettede;

AllahResûlü’nünbu ikazınınardından,“YaResûlallah!BuköleAllahrızası içinartıkbundan böyle hürdür.” dedim. Resûl-i Ekrem bu davranışım üzerine buyurdu ki: “Eğeronu azad etmeseydin, cehennemin alevi seni yalayacak ya da ateşi sana dokunupyakacaktı.”[Müslim,Eyman34-35]

و و ر و

ا ا نأ ا ر س ا [773]« و يا ا :» ل

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

Şefkat Peygamberi’nin sallallahu aleyhi ve sellem yanından yüzüne damga vurulmuş birmerkepgeçmiştideAllahResûlüonugörünceşöyledemişti:“HayvanınyüzünüdağlayıpbuşeklesokanaAllahlanetetsin!”[Müslim,Libas107]

و نإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [774]درأ و

ا ا لر ل « ر

و و ن ، ا إ ب را نإو ، و ا نأ أ إ :» جوا

« EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellembizi görevlendirip bir askerî birlikle beraber gönderdi.Kureyşli iki şahsın ismini vererek “Şayet falan ve falanı ele geçirirseniz onları yakın!”diyeemretti.Tamyolaçıkacağımızsırada:“Bensizefalanfalankişiyielegeçirdiğinizdeyakmanızı emretmiştim. Ancak ateşle azap etmek Allah’a mahsustur. Bu durumda sizonlarıyakalarsanızboyunlarınıvurun!”buyurdu.[Buhari,Cihâd107,149]

ه ن يا ا س : ل ا ر با [775]

و ه :» ل و ا ا أ و أ نأ تدر

« ا ن ر أ نإو

Hz.Ömerradıyallahuanhdemiştirki:

Bir defasında atı olmayanbirmücahideAllah rızası için iyi cins bir at vermiştim.Buşahısverdiğimataiyibakmayıponuihmalettiğiiçinatındeğeridüştü.Ucuzavereceğini

tahmin ederek hibe ettiğim bu atı ondan satın almak istedim. Bu gayeyle meseleyiResûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem sordum. Buyurdular ki: “Hibe ettiğin atı sana birdirhemedahisatsasakınalma!Ziraverdiğisadakadandönenkusmuğunuyemeyeçalışankimsegibidir.”[Buhari,Hibe30;Müslim,Hibât1]

Riyadan,GösteriştenSakınmakة ا د ذو ةا او ة ا او ء ا ه ا

او إ اوأ و“Halbukionlara, şirktenuzakolarakyalnızAllah’a ibadet etmeleri,namazıhakkıyla ifâetmeleri, zekâtı vermeleri emredilmişti. İşte sağlam, dosdoğru din budur.” {Beyyine Sûresi,98/5}

سا ءر ه ل ي ىذاو م ا “Yardım ettiğiniz kimselere

minnetetmekveincitmeksuretiyleosadakalarınızıboşaçıkarmayın!Allah’ada,âhiretede inanmadığı halde sırf insanlara gösteriş yapmak için malını harcayan kimsenindurumunadüşmeyin!”{BakaraSûresi,2/264}

إ ا نور ك و سا نوؤا “Münafıklar, müminlere gösteriş yaparlar. YoksaaslındaAllah’ıçokazhatırlarlar.”{NisâSûresi,4/142}

أ : ا ل :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [776]« و ي كأ ، ا ك ءا أ

Ebû Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz aleyhi ekmelüt-tehâyâ şöylebuyururkenişittim:

“Allah Teâlâ buyurdu ki: “Ben, hiçbir şeyde ortak kabul etmeyecek kadar ortaklıktanuzakvemüstağniyim.HerkimBenimiçinişlediğiamelibendenbaşkasınıdamülahazayaalarak(oişeriyaveyasüm’akarıştırarak)rızamaortakederse,okimseyişirkiyle(medetumduğu menfaatiyle) baş başa bırakıveririm (ona hiçbir sevap ve ecir takdir etmem).”[Müslim,Zühd46]

سا لوأ نإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [777] : ل ؟ : ل ، ا ر

ا م و أ ، , ءي ل ن و ل ، تا

: ل ؟ : ل . ناا أو و ا رو .را أل ناا تأو

ل و : ل ، ناا تأو و ا

هأو ا و رو .را أ و أ ، , ءىر

نأ : ل ؟ : ل . لا فأو أ ، , دا :

ل و : ل . أ إ « را أ

Ebû Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: Allah Resûlü’nü sallallahu aleyhi ve sellem şöylederlerkenişittim:

“Kıyametgünüilkhesabaçekilecekvehakkındakararverilecekşahısşehitdüşmüşbiradamdır.Buşahıshuzuragetirilir.Allahonaihsanetmişolduğunimetlerihatırlatır;oda

ikrareder.Cenâb-ıHaksorar:“Peki,Benbuncanimetisanavermişkensenbenimiçinneyaptın?” O da, “Şehit düşene kadar senin yolunda çarpıştım” der. Allah Teâlâ: “Yalansöylüyorsun; sen ‘Ne cesur adammış’ desinler diye savaştın, nitekim bu şekilde anıldınzaten!” buyurur. Hesabı görülür ve sonra yüzüstü sürüklenerek cehenneme atılmasıemredilir.

Ardındanilimöğrenmiş,öğretmişveKur’ânokumuşbirşahıshuzuragetirilir.Allahonaihsanetmişolduğunimetlerihatırlatır;odaikrareder.ArdındanCenâb-ıHaksorar:“Peki,Benbuncanimetisanavermişkensenbenimiçinneyaptın?”Oşahıscevapverir:“İlimöğrenipöğrettimveseninrızaniçinKur’ânokudum.”Cenâb-ıHak:“Yalansöylüyorsun.Sen; ‘Ne âlim adammış’ desinler diye ilim tahsil ettin, ‘Ne kadar güzel tilâvet ediyor’desinler diye Kur’ân okudun. Nitekim bunlar da senin hakkında dünyada söylendi vekonuşuldu! (Yani istediğin şeye nail oldun)” buyurur.Onun da hesabı görülür ve sonrayüzüstüsürüklenerekcehennemeatılmasıemredilir.

Üçüncü olarak,Allah’ın kendisine türlü türlümal ve geniş imkânlar verdiği bir şahıshuzura çıkarılır.Allah ona da ihsan etmiş olduğu nimetleri tek tek sayar; o da ikrar veitirafeder.SonraCenâb-ıHak:“Peki,Benbuncanimetisanavermişkensenbenimiçinneyaptın?”buyurur.O:“Seninrızanaulaşmagayesiylehangihayıryolunayardımedilmesiniistemişsen hiçbirini ihmal etmedenmalımı infak ettim” der.Allah: “Yalan söylüyorsun.Hâlbukisenbütünbunları“Necömertadammış”desinlerdiyeyaptın.Budazatenseniniçin dünyada iken söylendi!” buyurur ve bu şahsın da yüzüstü sürüklenerek cehennemeatılmasıemredilir.”[Müslim,İmâre152]

ا :» و ا ا ل : ل ا ر

ا ب [778]

« ا ار ار وCündebİbnAbdullahradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim yaptığı ameli bilsinler ve duysunlar diye halka duyurursa (ameline süm’akarıştırırsa),Allah(kıyametgünü)oşahsıngizliişleriniherkeseilanederekonurezileder.Her kim de ameline riya karıştırıp görsünler diye mürâîlik yaparsa, Allah da rûz-ımahşerdeonuniçindesakladığıgizlidüşünceveniyetleriaçığaçıkarıpriyakârlığınıteşhireder.”[Buhari,Ahkâm9;Müslim,Zühd47]

HaramaBakmaktanSakınmakرا

أ ا “Mümin erkeklere bakışlarını kısmalarını (gözleriniharamdansakınmalarını)söyle!{NûrSûresi,24/30}

ه ن وأ دااو او ا نإ “Kulak,göz,kalpgibiazalarınhepsidesorguyaçekilecektir.”{İsrâSûresi,17/36}

رو ا و ن ا “Allah, gözlerin hain bakışını ve kalplerin sakladığıbütünşeyleridahibilir.”{MüminSûresi,40/19}

د ك بر نإ “ŞüphesizRabbinhepgözetlemededir.”{FecrSûresi,89/14}

ا مدا ا : ل و

ا ا ا ر ة أ [779]

ز او ما هز او ن عا ز نذاو ا ز نا : ذ كر« وأ جا ذ و ق و ى او ا ز او ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“İnsanınzinadannekadarnasibiolacağıyazılmıştırki,ohisseonaherhâlükârdaerişir.Gözlerin zinası bakmakla, kulakların zinası dinlemekle, dilin zinası konuşmakla, elinzinası tutmakla,ayaklarınzinasıdayürümeklevukubulur.Kalbe(nefse)gelince;oarzueder, ister. Tenâsül uzvu da ya bu zina düşüncesini gerçekleştirir ya da yalanlayıp boşaçıkarır.”[Buhari,Kader9;Müslim,Kader20]

İzah: Kur’ân-ı Kerim’de “Sakın zinaya yaklaşmayın…” (İsrâ Sûresi, 17/32)buyurularak zinaya götüren yollara karşı uyanık olunması tembihlenmektedir. Hadisinbaşında zikredilen bütün zina çeşitleri insanın çoğu zaman elinde olmadan takıldığıhususlardır.İlkandanefsinhoşunagidenşeyleribirsonrakimerhaleyetaşımamakinsanıniradesine havale edilmiştir. İradesini güçlü tutan bir insan en zayıf noktası olan şehvettuzaklarına düşmeden kulluk yolunda yürümeye devam eder, öncü zina olarakgörülebilecek günahları fiili zinaya dönüştürmezse bazı dervişlerin kırk yılda eldeedemediklerimaneviterakkiyiamûdî(dikey)birşekildekatedebilir.

ساو إ :» ل و ا ا ا ر

يرا أ [780]اذ :» و

ا ا لر ل . ث ا لر : ا « تاىذا و ا :» ل ؟ ا لر ا و : ا « ا ا ا إ أ

« ا او فو او ما درو

EbûSaîdel-Hudrîradıyallahuanhdemiştirki:

Peygamber Efendimiz aleyhi efdalü’s-salavât ve ekmelü’t-tahiyyât: “Yollarda (insanların gelipgeçtiği yerlerde) oturmaktan sakının!” buyurdu. Sahabiler: “EyAllah’ın Resûlü! Bizim

oralarda bulunmamız gerekiyor; zira lüzumlu işlerimizi orada konuşup, görüşüyoruz”dediklerinde,Resûlullahsallallahualeyhivesellem:“Mutlakabulunmakzorundaysanızohâldehakkınıverin!”buyurdu.BununüzerineAshab-ıKiram:“YolunhakkınedirkieyAllah’ınResûlü?”diyesordular.AllahResûlüşöylebuyurdu:“Gözüharamlardansakınmak,gelipgeçenlere eziyet vermemek, verilen selâma mukabelede bulunmak, iyiliği tavsiye edipkötülüktensakındırmaktır.”[Buhari,Mezâlim22;Müslim,Libas114]

هو و ا ا لر : ا ر

مأ [781]لر : « ا :» و

ا ا ل ب أ نأ ذو م مأ اأ أ ناوأ :» و

ا ا ل ؟ و

أ أ ا

»؟

ا

ÜmmüSelemeradıyallahuanhâdemiştirki:

Ben Meymûne ile beraber Resûlullah’ın aleyhi ekmelü’t-tehâyâ yanında idim. Derken İbnÜmmiMektumiçerigirdi-Buhadise,bizkadınlaraörtünme(hicâb)emriningelmesindensonravukubulmuştu-OnuniçerigirmesiylebirlikteResûlullahsallallahualeyhivesellembize“Örtünün!”dedi.Bizikimiz:“YaResûlallah,oâmâdır;bizinegörürnedetanır!”dedik.Bununüzerinebuyurduki:“Pekiyasizdemiâmâsınız?Onugörmüyormusunuz?” [EbûDavud,Libas34;Tirmizi,Edeb29]

NamahremKadınlaBaşBaşaKalmaktan(Halvetten)Sakınmak ب ءارو و ل و اذإو “Eğer Peygamberin hanımlarından bir şeysoracakveyaisteyecekolursanız,onuperdearkasındanisteyiniz.”{AhzâbSûresi,33/53}

لاو إ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

[782]« تا ا :» ل ؟ ا أأ را ر ل « ا ء

UkbeİbnÂmirradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem: “Zinhar yanındamahremi bulunmayan kadınlarlabaşbaşakalmayın!”buyurdu.Bununüzerineensardanbirşahıs:YaResûlallah!Hanımınkardeşi, yeğeni, amca çocukları gibi akrabalarının durumu nasıldır, onlarla başbaşakalınabilirmi?diye sordu.ResûlullahEfendimizbuyurduki: “Böyle akrabalarla halvet,ölümdemektir. (Yabancılara nazaran çok daha fitne ve fesada açıktır).” [Buhari, Nikâh 111;Müslim,selam20]

İzah:Hadiste yanında kocası, annesi, babası, oğlu, kardeşi, teyzesi süt kardeşleri gibibir mahremi bulunmayan kadınlarla beraber bulunmaktan, onlarla oturmaktansakınılması gerektiği bildirilmektedir. Erkeğin kendi kızkardeşi, kızı, halası ve teyzesiyanında olursa, kadının mahremi varmış gibi olur ve bu hallerde bir arada bulunmakmümkündür.

Giyim,Kuşam,Hal,HareketveBenzeriHususlardaErkeklerinKadınlara,KadınlarındaErkeklereBenzemesiHaramdır

ا ل ا و ا ا لر : ل ا ر

س ا [783] ل ا ء او ت ء

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, (Allah’ın takdir ettiği fıtrata razıolmayıp, söz, fiil vedavranışlarında)kendilerinikadınlarabenzetenerkeklereveerkeklerebenzetenkadınlaralanetetmiştir.[Buhari,Libas61]

را أ ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [784]، ت ت تر

ت ءو ، سا ن ا بذ ط م : رأ

ا ة ر نإو ، ر ن و ا ، ا ا وؤر

« او

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Cehennemlik olup da kendilerini dünya gözüyle görmediğim iki güruh vardır. Biri,yanlarında bulunan sığır kuyruğu gibi kamçılarla (coplarla) insanları döven zalim birgüruhtur.

Diğeri ise, giyinmiş oldukları halde çıplak görünen ve diğer kadınları kendileri gibigiyinmeyezorlayanvebaşlarıdevehörgücünebenzeyenkadınlardır.İşteböylelericennetegiremeyecek ve onun kokusunu dahi alamayacaklardır.Hâlbuki onun kokusu nice uzakmesafelerdenalınabilecekkeyfiyettedir.”[Müslim,Cennet52]

İzah:Hadisteanlatılanikincigrubunşuözellikleritaşıyaninsanlarolduğusöylenebilir:Allah’ınnimetleriiçindeyüzdüklerihaldeşükretmeyennankörler;nispetentesettüreriayetetmiş ama yine de güzelliğini teşhir etmek için açılıp saçılmış olanlar veya üzerlerindeelbiseleri olduğu halde ince ve transparan giyindiklerinden ötürü vücut hatları belliolanlar ve yahut ‘ne çirkin yüzler örtermişmeğer o incecik perde’ dedirtecek derecedezahiren tesettüre riayet ediyor gibi gözüküp de bâtınen ve kalben üryan bulunanlar;kendilerininiffetvenamuslarıkonusundahassasiyetleriolmadığındanAllah’ınbukonudakoymuş olduğu çizgileri çiğneyen ve başka kadınları da kendi saflarına çekmeyeçalışanlar; işveli hareketleri cazibedar davranışlarıyla erkeklerin dikkatini çekmeyeçalışan veya erkekler gibi olmaya hevesli erkeğimsi görünümlü fıtrat kimyalarıdeformasyona uğramış talihsizler, başları (yapılmış saçları, saç örgüleri) sanki devehörgücügibigözükenbayanlardır.

BuradaEfendimiz’inhemazsözleçokmanaifadeetmeözelliğine(cevâmiü’l-kelim)hem

deO’nunkendizamanındabulunmayanamasonrakidönemlerdeortayaçıkacakikigrupinsanaişaretederekistikbaldenhabervermesineşahitoluyoruz.

ŞeytanaveAllahDüşmanlarınaBenzemektenSakınmak

نا ن ، ل ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

[785]« ل

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Solelinizleyemeyin;ziraşeytandasoleliyleyer!”[Müslim,Eşribe104]

أر و ا ا لر ىأر ا ر

ا [786]« ها وأ ها :» لو ذ ، كو

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

AllahResûlüsallallahualeyhivesellem,saçınınbirkısmıtıraşedilipbirkısmıbırakılmışbirçocuk gördü ve ailesini şöyle uyardı: “Ya saçının hepsini tıraş edin ya da hiçdokunmayın!”[EbûDavud,Teraccul14]

FıtratıBozmakveFıtratKanunlarınaMuhalifDavranmakYasaklanmıştır

كدا ن لو ا ا إ ن نإو ا نإ إ ود ن نإ و ا نر ا لو ما ناذا ن

ا لو و و ا ضو ا

ا نود و نا “Allah’tan başka onlar sadece bir kısımkadınlara tapıyorlar ve onlar, aslında Allah’ın lanet ettiği o inatçı şeytandan başkasınayalvarmıyorlar.Oşeytanaki,“YaRabbi,Seninkullarındanmutlakabirpayedineceğim.Mutlakaonlarısaptıracağım,onlarıbirtakımtemennilerleoyalayacağım.OnlaradavarlarınkulaklarınıyarmalarınıemredeceğimdeAllah’ınyarattığınıdeğiştirecekler”dedi.HerkimAllah’ın yerine şeytanı dost edinirse, şüphesiz besbelli bir ziyana girmiştir.” {Nisâ Sûresi,4/117-119}

ا نإ ا لر : و ا ا ةأا نأ ا ر

ءأ [787]« او اا ا :» ل ؟ أ وز إو ، ق ا أ

Esmâradıyallahuanhâdemiştirki:

Bir kadın,Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem gelerek:YaResûlallah!Kızım daha yenigelinfakatbirçeşitderihastalığınayakalandıvebusebeplesaçlarıdöküldü.Onaiğretisaçtaktırabilir miyim, diye sordu. Allah Resûlü aleyhi ekmelü’t-tehâyâ buyurdu ki: “İğreti saçtakanadataktıranadaAllahlanetetsin!”[Buhari,Libas85;Müslim,Libas115]

لوو ا م ا ر و أ ا

[788]

و ا ا ؟ ؤ أ ا أ : ل

« ؤ ا اإ إ :» لو ه

HumeydİbnAbdurrahmandemiştirki:

HalifeHz.Muaviye radıyallahu anh sonhaccınıyaptığı sene (hicrî 51yılında)Medine’demuhafızlarındanbirininelindetuttuğubirtutamsaçıalarakminberdenhalkagöstermişveonlaraşöylehitapetmişti:“EyMedinehalkı!Toplumuıslahveikazetmeklesorumluolanâlimleriniznerede? (Niçinbunlaramâniolmazlar?)BenResûl-iEkrem’i sallallahu aleyhi vesellem böyle uygulamalardan insanlarımenetme sadedinde “İsrailoğulları’nın helakete vefelaketegötürenşeylerdenbiridekadınlarınınbutürşeylerikullanmayabaşlamalarıdır!”buyururkenişittim.[Buhari,Enbiyâ54;Müslim,Libas122]

، او اا و ا ا لر نأ ا ر

ا [789].او ااو

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûl-iEkremaleyhiefdalü’s-salavâtveekmelü’t-tahiyyâtsaçlarınasaçekleyenveekleten,dövme

yapanveyaptırankadınlaralanetetmiştir.[Buhari,Libas83;Müslim,Libas115]

ا :» ل و ا ا ا ر

ه أ و [790]« ا م ا ر ، ا

AmrİbnŞuaybradıyallahuanhbabasıkanalıyladedesindennaklendemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellem şöylebuyurdu:“Saçvesakalınızdakiağarmışkıllarıyolmayın.Ziraonlarkıyametgünümüslümanınnuruolacaktır.” [EbûDavud, Teraccul 17; Tirmizi, Edeb 56;Nesai,Zînet13]

هذ ن أ ل اذإ :» ل و ا ا ا ر

ةد أ [791]« ءا و ،

و

EbûKataderadıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kimse küçük abdest bozarken erkeklik uzvunu asla sağ eliyle tutmasın, sağ eliyletaharetlenmesin(istincâyapmasın)vebirşeyiçerkendekabıniçinesolukalıpvermesin!”[Buhari,Vudû19;Müslim,Taharet63]

ا اذإ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [792]« ىا أ

Ebû Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem’i sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyururkenişittim:

“Birinizin ayakkabısının bağı koptuğunda, onu tamir edinceye kadar (bile olsa), tekayakkabıylayürümesin!”[Müslim,Libas69]

İzah:Buhadistevurgulanmak istenenhususgiyilen ikiayakkabıdanherhangibiribağkopması vs. sebepten kullanılmayacak bir duruma gelirsemümkün olan en kısa süredeonutamiredipkullanımahazırhalegetirmekvesonrayoladevametmektir.Zarurethalimüstesna böyle bir durumda tek ayakkabı ile sokakta, çarşıda vb. yerlerde yürünmesiİslâmahlâkıadınahoşkarşılanmamıştır.

ث .ا أ قا : ل ا ر يا أ [793]

« اذ و را ه نإ :» ل و ا ا لر

EbûMusael-Eş’arîradıyallahuanhdemiştirki:

Bir gece Medine’deki bir ev, hane halkı içerde olduğu halde yandı. Bu hadiseResûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem intikal ettirilince şöyle buyurdu: “Şu ateş var ya sizin(gaflet anınızı kollayan) düşmanınızdır.Gece yatacağınız zaman onu söndürün!” [Buhari,İsti’zân49;Müslim,Eşribe101]

سا أ : ل ا ر د ا

د : ل قو [794]

ا ل .أ ا : ل نأ ا ن أ ا : و

﴾ ا أ و أ أ :﴿ و

اTabiînâlimlerindenMesrûkdemiştirki:

AbdullahİbnMes’ûd’unradıyallahuanhhuzurunavardığımızdabizeşutavsiyedebulundu:“Yârenler!Herkimbirşeybiliyorsa,bildiğinisöylesin;bilmeyende‘Allahua’lem(Allahbilir)’desin!Zira insanınbilmediğimevzulardaböylediyerekaczini itiraf etmesidebirilimdir. (Nitekim konuyla ilgili olarak) Allah Teâlâ, Peygamberine şöyle buyurmuştur:“Deki,benirşatverisalethizmetimdendolayısizdenbirücret istemiyorumvebensizekendiliğindenbiriddiaiçindebulunan(tekellüfegiren)biridedeğilim.{Sa’dSûresi, 38/86}”[Buhari,Tefsîrusûre30,38/3]

İzah:Abdullan İbnMes’ud hazretlerineDuhân Sûresi 10. âyetini kendi re’yi ve şahsîdüşüncesine göre tefsir edip yorumlayan bir şahıs şikâyet edilmişti. O da insanınbilmediği konularda susmasını öğütlemiş ve bu konuda Sa’d Sûresi 86. âyetini delilgetirerek Efendimiz’in de Allah tarafından kendisine tebliğ edileni intikal ettirdiğini,bunundışındatekellüfegiripfarklıyorumlarakapıaçmayıuygungörmediğinibelirtmiştir.

ÖlününArdındanÜstünüBaşınıYırtarak,FeryatFiganEderekAğlamakYasaklanmıştır

ب :» و ا ا لر ل : ل ا ر

د ا [795]« ا ى دو با و دوا

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Vefatedenkişininarkasındanyüzünüdizinidöverekağlayan;üstünübaşınıparçalayan,cahiliyeâdetiüzeremünasebetsizsözlersöyleyipferyatvefiganedenkişibizdendeğildir(bizimsünnetimizeuymamışveİslâmâdetinemuvafıkhareketetmemiştir).”[Buhari,Cenâiz36;Müslim,İman165]

ا ر اور ا

أ : ل ا ر

نا [796]أ : إ : قأ ل

. د : ااو ااو هاو : لو أ

؟ Nu’mânİbnBeşîrradıyallahuanhumâdemiştirki:

AbdullahİbnRavâharadıyallahuanhbaygınlıkgeçirmişti.Kızkardeşi,“Vahbenimdağgibiyiğidim, vah şöyle vah böyle olan kardeşim!” diye ağlamaya başladı. Bir süre sonraAbdullah İbn Ravâha ayılıp kendine geldiği zaman kızkardeşine şöyle dedi: “Benbaygınkenbenimiçinsöylediğinhersenaveağıt için,‘Hakikatensenböylebirimisin?’diyeistintakedildim.”[Buhari,Meğâzî44]

ا لر ه ى ا ر ةد ا : ل ا ر

ا [797]ا ر

د ا و صو أ و ف ا

هد و ا

ا ا لر .ا لر : ا ؟ أ :» ل

هو د ،

ب ا نإ ؟ ن أ :» ل ، ا و ا ا ء ما ىأر .و

« وأ » إ رأو « ا ب و ا ن و ا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Sa’dİbnUbâderadıyallahuanhhastalanmıştı.AllahResûlü,buvefalıdostunuziyaretegitti.YanındaAbdurrahman İbnAvf,Sa’d İbnEbîVakkasveAbdullah İbnMes’ûddavardı.İçeri girdiğinde ailesini onun etrafında toplanmış ve onu da ağır hasta görünce hanehalkına, “Vefat mı etti?” diye sordu. Onlar “Hayır, ya Resûlallah!” dediler. Sa’d b.Ubâde’ninhazinhâliEfendimiz’inöylesine rikkatinedokundukihıçkırıklarını tutamadıve ağladı. O’nun ağlaması, orada bulunanları da ağlattı. Bazılarının bu durumu garipkarşılamalarıüzerinevebugözyaşlarınınbaşkatürlüdeğerlendirilmemesiiçindeşuikazıyaptı:“Bilmezmisiniz,Allahaslagözyaşındanvekalbüzüntüsündendolayıazapetmez.

Ancakşundandolayıazapveyamerhameteder.”dedivedilinigösterdi.”[Buhari,Cenâiz45;Müslim,Cenâiz12]

ا لر أ ن : تا ةأا ا أ أ أ

[798] و و و و نأ

نأ أ يا فوا و ا

.ا و TabiîndenÜseydİbnEbîÜseyd,Resûlullah’abiatedenkadınsahabilerdenbirindenşuhaberinakletmiştir:

“Resûlullahaleyhiefdalü’s-salavâtveekmelü’t-tahiyyâtbizkadınlarlabiatederken;kendisinesözverdiğimizma’rufhususlarındaO’naisyanetmeyeceğimize,yitirdiğimizbirdostunveyatanıdığın ardından yüz tırmalamayacağımıza, ‘vay başımıza gelenler’ deyip vaveylâkoparmayacağımıza, yaka-paça yırtmayacağımıza ve saç-baş yolmayacağımıza dairbizdenteminataldı.”[EbûDavud,Cenâiz25]

Kâhin,Falcı,MedyumGibiGizliİşleriOrtayaÇıkaracağınıİddiaEdenlereGitmekveOnlarıTasdikEtmekŞiddetleYasaklanmıştır

: ل ، نا سأ و ا ا لر ل : ا ر

[799]

ا ا لر ل ؟ ن ء أ إ ا لر : ا « ء ا »

«. ن ، و نذأ ا ا ا :» و

Hz.Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

Sahabeden bir kısımkimselerAllahResûlü’ne aleyhi ekmelü’t-tehâyâ kâhinlerin durumunu(onların söz ve haberlerinin keyfiyetini) sordular. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem,“Onların söylediklerinin hiçbir kıymeti yoktur.” buyurdu. Ancak onlar “Ey Allah’ınResûlü!Onlarınbizesöyledikleribazışeylerdoğruçıkıyor.”dediler.ResûlullahEfendimizbusoruyaşöylecevapverdi:“Onlarındoğruçıkansözlerivarsadaonubircin (vazifelimeleklerden) aşırmış ve sonra kâhin dostununkulağına fısıldamıştır.Kâhinler de bubirdoğrununiçineyüzyalankarıştırırlar(güyakehanettebulunurlar).”[Buhari,Tevhîd57;Müslim,selam122]

ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

س ا [800]«. داز داز ا ا ما

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimyıldızlardan(yıldızfalcılığından)birparçabilgiöğrenirse,sihirdenbirparçaeldeetmiştir.Bukonudabilgisiniartırdıkçasihirden(vedolayısıylagünahtan)hissesideziyadeolur.”[EbûDavud,Tıb22]

İzah:Hadisin داز داز diyebitensonkısmıyanisoncümlesişuşekildetercümeedilmeyedemüsaittir.“AllahResûlübukonudaziyadesiylebilgiverdi.”

و ا و ا ا لر نأ ا ر

يرا د أ [801].ا ناو ا

EbûMes’ûdel-Bedrîradıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlü aleyhi ekmelü’t-tehâyâ, köpek pahasını, fuhuştan kazanılan parayı ve falcının(ücretini)avantasını(kazançyoluolarak)vermeyiyasakladı.[Buhari,Buyû25;Müslim,Musâkât40]

İzah:Hadisteköpeğingelirgetirenbirmalolarakdeğerlendirilemeyeceğibelirtilmekleberabermezhepler arasında bu husus ihtilaflı birmevzudur. Şafiiler gibi hiçbir şekildeköpeğin satışına sıcak bakmayanlar olduğu gibi saldırgan köpek olması dışında câizdirdiyenHanefimezhebi imamlarıdavardır.Bukonuda ihtiyatıeldenbırakmayarakbekçi,çoban, polis ve av köpeği gibi ihtiyaç yörüngeli kullanılmaması hâlinde köpeğin alım

satımındaneldeedilengelirdenuzakdurmakgerekir.

İslâm’daUğursuzlukİnancıYoktur

و

ة و ىو :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [802]« :» ل ؟ لا و : ا « لا

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’ın izni olmadan bulaşıcı hastalığın bizatihi başkasına sirayet etmesi mümkündeğildir. Uğursuzluk (teşe’üm) yoktur. Benim hoşuma giden şey tefe’üldür.” Sahabiler:“Tefe’ülnedirkiyaResûlallah?”diyesorunca;“(Hadiselerindeğerlendirilmesiylealâkalı)güzelsözdür(hayrayormaktır)”şeklindemukabeledebulundular.[Buhari,Tıb19;Müslim,selam102]

: ل و ا ا لر ا ة ذ

ت : ل ا ر ةو [803]

و أ إ ت ا : ه أ ىأر اذ . د و لا أ«. إ ة و ل و أ إ ا ت

UrveİbnÂmirradıyallahuanhdemiştirki:

ResûlullahEfendimiz’inhuzur-uâlilerindeteşe’ümdenbahisaçıldığındabuyurdularki:“En güzeli hayra yormaktır. Uğursuzluk düşüncesi hiçbir müslümanı yolundanalıkoymasın (Fâil-i Hakiki Allah’tır. O’nun herşeye gücü yeter). Şayet sizden birihoşlanmadığı bir şeyle karşılaşacak olursa, şu duayı okusun: “Allahım! Hayırlar ancakSen’dendir;kötülükleridesadeceSendefedebilirsin.YegânehavlvekuvvetsahibiSensin,hakikigüçvekuvvetSen’dendir.”[EbûDavud,Tıb24]

ResimveHeykelcilikteMenedilenHususlar

ه ن ا نإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [804]« اأ : ل ا م ن را

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Şusuretleri(resimveheykelleri)yapanlarvarya,kıyametgünüazabaçarptırılacaklarvekendilerine‘Tasvirettiğinizşuşeyleridiriltindegörelim!’denilecektir.”[Buhari,Tevhîd56;Müslim,Libas96]

ة ت و و ا ا لر م : ا ر

[805] ا سا أ : لو و ن و

ا ا لر هار ، ما.دو وأ ةدو ه : « ا ن ا ا م ا

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:

AllahResûlü sallallahu aleyhi ve sellem bir seferden dönmüştü. Ben odamın kapısına canlıvarlıklarınresimleriyleişlibirörtüörtmüştüm.AllahResûlüonugörünceyüzününrengideğişti ve bana şöyle dedi: “Âişe! Kıyamet günü Allah’ın huzurunda en şiddetli azapgörecekolanlar,(sanatadına)O’nunyarattığışeyitaklitedenlerdir.”

Resûlullah böyle buyurunca biz hemen o örtüyü parçaladık ve ondan bir iki yastıkyaptık.[Buhari,Libas91;Müslim,Libas929]

ر :» ل و ا ا لر : ل ا ر

س ا [806] ن : س ا ل « ر ةر را

. حور و ا(İbnAbbas radıyallahuanhumâHazretlerinebir ressam(heykeltıraş)gelmişvekendisindenmesleğiileilgilifetvaistemişti.)Bununüzerineoşöyledemiştir:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellembukonuylailgilişöylederkenişittim:

“Hersuretyapan(musavvir)cehennemdedir.KıyametgünüokişiyeyapmışolduğuhersuretebedelbircantakdiredilirveAllahonucehennemdebuşekildetazibeder.”

İbnAbbasbuhadisinaklettiktensonrakendisinesorusoranşahsaşutavsiyedebulundu:“Eğermutlaka resimyapmangerekiyorsa, ağaçlarınvecansız şeylerin resimleriniyap!”[Buhari,Buyû104;Müslim,Libas99]

EvdeKöpekBeslemekHakkında

أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [807]«

وأ ث إ

طا م EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimarazisiveyasağmalhayvanlarıiçinbekçilikyaptırmagayesiharicindeköpekbeslerse,hergünokimseninamelininsevabındanbirkırat(miktar)eksilir.”[Buhari,Hars3;Müslim,Musâkât59]

İzah:Kırat,miktarıbölgeleregöredeğişenbirölçübirimidir.Hadistekikırattanmaksat-Allahua’lem-miktarıAllahTeâlânezdindebelliolanbirölçüdür.

MescitveyaCamilerleİlgiliÂdapveErkân

ء ا ه نإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

أ [808]« ناا ةءاو ا

إ ، را و لا ا Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bu mescitler, Allah’ı zikretmek (namaz kılmak) ve Kur’ân okumak için (inşaedildiğinden) bu mübarek mekânlarda küçük ve büyük abdest bozmak ve sair tiksintiverecekşeylerleburalarıkirletmekdoğrudeğildir.”[Müslim,Taharet100]

İzah:Buhadisinşöylebirsebeb-ivürûduvardır.BirbedevîAllahResûlümescittehazıriken içeri girmiş ve muhtemelen Efendimiz’e bir şey sormak istemişti. Ancak bu aradamezkur şahıs gidip mescidin bir köşesine küçük abdestini bozmaya başladı. SahabilerdurumamüdahaleedeceklerisıradaAllahResûlübunamâniolmuşdahasonrakirlenenyerinbirkovasu ile temizlenmesiniemretmişti.Buolayüzerinedeyukarıdaki ikazlarınıyapmışmescitlerintemiztutulmasıgerekenmekânlarolduğuüzerindedurmuştu.TabiibuolaydaEfendimiz’ineğitimveöğretimadınauygulamışolduğuhoşgörüvemüsamahayadaşahitolmaktayız.

ع وأ أر اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [809]« ا در : ا أر اذإو ر ا رأ : ا ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Mescitte alışveriş yapan bir kimseyi görürseniz, ‘Allah sana kazanç nasip etmesin!’deyin. (Mescidin huzurunu bozacak şekilde) Kayıp eşyasını yüksek sesle ilan edipsoruşturankimseyigördüğünüzdede‘Allahonusanakavuşturmasın!’deyin.”[Tirmizi,Buyû’75]

اذ ت ر ا : ل ا ر

ا [810]، ا أ : ؟ أ أ : ل ، ذا : ل ا ر

با.و

ا ا لر اأ ن ، و ا أ : ل

SâibİbnYezîdradıyallahuanhdemiştirki:

Mescittebulunduğumsıradabirisibanaçakıl taşı attı.Baktımkio şahıs,HalifeÖmerradıyallahuanh.Banadediki:“Gitdeşuikişahsıbanagetir!”Bendegidiponlarıgetirdim.Ömer onlara “Nerelisiniz siz?” diye sordu. “Tâifliyiz” dediler. Bunu öğrenince dedi ki:“Şayetburalı(Medineli)olsaydınızResûlullah’ınsallallahualeyhivesellemmescidindesesiniziyükseltmenizdenötürücanınızıyakardım.”[Buhari,Salât83]

وأ وأ أ :» و ا ا ل : ل ا ر

[811]

« ل

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Her kim sarımsak veya soğan yemişse, biz müslüman cemaatinden -yahutmescidimizden-uzakdursun!”[Buhari,Et’ıme49;Müslim,Mesâcid73]

ا م اة و

ا ا نأ ا ر ا أ ذ [812]

. ماو

MuazİbnEnesel-Cühenîradıyallahuanhdemiştirki:

AllahResûlü aleyhi efdalü’s-salavât ve ekmelü’t-tahiyyât; imam cuma hutbesini verirken dizleriyukarıya dikip ellerle dizleri kavramak suretiyle oturmayı nehyetmiştir.” [Ebû Davud, Salât228;Tirmizi,Cum’a18]

YeminEtmeninUsulü,AdabıveMahzurları

ا نأ ا نإ :» ل و ا ا ا ر

ا [813]«

وأ ن ، İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Cenâb-ı Hak, babalarınız adına yemin etmeyi yasaklamıştır. Her kim illa yeminedecekseAllahadınayeminetsin,aksitakdirdesussun!”[Buhari,Eyman4;Müslim,Eyman3]

ءي إ : ل :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة [814]« ما إ د ن نإو ل ذ ن ن ما

Büreyderadıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Benİslâm’danuzağım,diyeyeminedenkişi,eğeryalancıisesöylediğigibiİslâm’danuzaktır.Yokeğerdoğrukonuşuyosa, söylemişolduğusözdensonraküfürdenarınmışvesalimbirşekildeİslâm’ageridönemez.”[EbûDavud,Eyman9]

:» ل و ا ا لر نأ ا ر

را سإ أ أ [815] ن نإو : ر ل « ا

مو را ا وأ ءيا ا

« كارأ ن نإو :» ل ؟ ا لر ا

EbûÜmâmeİyâsİbnSa’lebeel-Hârisîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah aleyhissâlâtü vesselâm, “Yalan yere yemin ederek birmüslümanın hakkını gaspedenkimseyeHakTeâlâcehennemivacip,cennetideharamkılmıştır.”buyurdu.Birşahıskendisine:“DeğersizbirşeyolsadamıeyAllah’ınResûlü?”diyesorduğundaşucevabıverdi:“Gasbedilenhak,misvakağacındanbirdalparçasıdahiolsabuböyledir.” [Müslim,İman218]

اذإو : و ا ا لر ل : ل ا ر

ة ا [816]

« و يا ت ا أ

AbdurrahmanİbnSemuraradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellembanahitabenbuyurduki:

“Bir hususta yemin eder de sonra ondan daha hayırlısını görürsen, hayırlı olanı yap,ettiğin yemin için de keffâret öde! (Yemin ettim diye kararından dönmemezlik etme!)”[Buhari,Eyman1;Müslim,Eyman19]

ا :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [817]«

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Yemin, malın alıcı bulmasına ve rağbet görmesine menfaat sağlasa da kazancınbereketinialıpgötürür.”[Buhari,Buyû’26;Müslim,Musâkât131]

ةو إ :» ل و ا ا لر : ل ا ر

ةد أ [818]« ، ا ا

EbûKataderadıyallahuanhdemiştirki:AllahResûlüsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Alışverişteçokyeminetmektensakının!Zirahernekadaryeminetmek,mala revaçkazandırıpsürümünüartırsadaneticedebereketiortadankaldırır.”[Müslim,Musâkât132]

هو ذا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا [819] او ن ه و إ و ه د و ه ل و

« ه أ او اد

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allah’a sığınarak size iltica eden kimseyi himaye edin! Allah adına isteyeni O’nunşânına hürmeten geri çevirmeyin! Sizi bir davete çağırana (dinî birmâni yoksa) icabetedin!Şahsınızaherhangibir iyilikve ihsandabulunankişiyesizdeeşdeğerbir iyilikveihsandabulunun!Şayetiyiliğinemukabeleedecekbirşeybulamazsanız,hiçolmazsaonunhakkındahayırduadabulunarakiyiliğininkarşılıksızkalmadığınıkendisinegösterin.”[EbûDavud,Zekât38;Nesai,Zekât72]

MünafığaHürmetEdilmez

نإ ، ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة [820]« و ر أ ا

Büreyderadıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Münafığa ‘efendi’ demeyin! Eğer o gerçekten efendi yerine konulacak ve hürmetedilecekbirkonumdaisebutakdirdesizbuzilletinizleAzizveCelilRabbinizingazabınıcelbetmişolursunuz.”[EbûDavud,Edeb83]

İzah: Bu hadis müslümanların nifakı tescilli şahıs veya gruplar karşısında zelildüşmemelerini, izzet ve üstünlüğün Allah’a, Resûlüne ve müminlere ait olduğunu ihtaretmektedir. Eğer Hakk’ın gösterdiği hedefe varılamayarak arzu edilen kıvamaerişilememişvemezkurcenahınüstünlüğü ikrarve itirafedilmişsebudurumdaAllah’ıngadabıvehoşnutsuzluğumüminlerüzerindeneksikolmayacaktır.

RüzgâraLanetEdilmez,AncakŞerrindenAllah’aSığınılır

اذ ، ا ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [821] ذو ، تأ و و ا ه إ ا : ا ن أر

« تأ و و ا ه ÜbeyİbnKâ’bradıyallahuanhdemiştirki:AllahResûlüsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Rüzgâra(felâketleresebepoluyordiye)sövmeyiniz(OAllah’ınemrialtındavazifesiniyapmaktadır). Rüzgârın durumuyla ilgili hoşunuza gitmeyen birşey gördüğünüzde onunâmiri olanAllah’a şöyle yalvarın: Allahım! Senden bu rüzgârın bizatihi hayrını, içindebarındırdığı faydavenimetlerinhayrınıve şubizevazifeligönderdiğin rüzgârınhayrınıisteriz. Onun bizzat taşıdığı felâketlerin şerrinden, içinde barındırdığı musibetlerinşerrinden ve şu an yerine getirmeklememur bulunduğu şeyin şerrindenSana sığınırız.”[Tirmizi,Fiten65]

إ ا :» ل ا اذإ و ا ا ن : ا ر

[822]« رأ و و ذأو رأ و و أ

Âişeradıyallahuanhâşöylededi:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellem,rüzgârşiddetliestiğindeşöyleduaederdi:

“Allahım!Sendenbu rüzgârın bizatihi hayrını, içinde barındırdığı fayda ve nimetlerinhayrını ve şu bize vazifeli gönderdiğin rüzgârın hayrını isterim. Onun bizzat taşıdığıfelâketlerinşerrinden,içindebarındırdığımusibetlerinşerrindenveşuanyerinegetirmeküzeregönderildiğişeyinşerrindenSanasığınırım.”[Müslim,İstiskâ15]

YağmurunYağmasıYıldızlarayahutTabiatOlaylarınaHavaleEdilemez

ا ة و ا ا لر : ل ا ر

ز [823]»؟ ر ل اذ نور : ل سا أ فا ، ا ء إ

ا

ل ، و

يد أ : ل :» ل أ رو ا : ا

او ا ء

: ل أو ، ا رو

« ا

ZeydİbnHâlidel-Cühenîradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah aleyhi efdalü’s-salavât ve ekmelü’t-tahiyyât,Hudeybiye’degeceleyinyağanyağmurunardından bize sabah namazı kıldırdı. Namazı bitirince mübarek yüzünü cemaate doğruçevirip:“AzizveCelilRabbiniznebuyurdubiliyormusunuz?”diyesordu.Cemaat:AllahveResûlü daha iyi bilir, dediler. Bunun üzerineResûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şuaçıklamayıyaptı:

“Allah Teâlâ buyurdu ki: Bugün kullarımdan bazıları mümin, bazıları da kâfir olarak(nimetimenankörlükederekveyaşirkedüşerek)sabahladılar.‘Allah’ınfazlıverahmetiileyağmur yağdı’ diyenler, Bana iman etmiş (tesir-i hakikîyi onlara vermediklerinden de)yıldızlara iman etmemiştir. ‘Şu şu yıldızın batıp doğması ile yağmur yağdı’ diyenler(sebeplerehakikîtesirverenler)iseBanadeğildeyıldızlaraimanetmiştir.”[Buhari,İstiskâ28;Müslim,İman125]

İzah:Efendimiztesir-ihakikiyisebeplerevermealışkanlığınıkökündenkesipatmak,herşeyin Allah’ın elinde olduğunu göstermek; O’nun, ulûhiyetinde bir olduğu gibi,rubûbiyetinde dahi bir olduğunu belletmek için zaman zaman böyle ikazlardabulunmuştur.

Evet nasıl Allah zâtında tekdir, öyle de icraatında dahi yardımcılara ihtiyacı yoktur.YıldızdoğsadadoğmasadayağmuruverenAllah’tır.Amaçokdefayağmurungelmesiniherhangibirsebepveyabiryıldızınzuhurunamukarinkılar.Bubiriktirandır.Tâinsanlaryağmurungeleceğinehazırlansınlar.AmaO,yağdırmayabilirde.EvetO,ne isterseonuyapabilir. Efendimiz bu hakikate inandırmak için, yani esbab ve vasıtaların tesiriolmadığını, her şeyin Müsebbibü’l-Esbâb olan Allah’ın elinde bulunduğunu göstermekiçin, halkın eşya ve hâdiselere, sebep ve vesile saydığı her şeyi yıkıyor ve nazarlarıKudret-iSonsuz’açeviriyordu.

MüslümanaKâfirDemekHaramdır

: ا ل اذإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ا [824]« ر إو ل ن ن أ ء

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Bir şahıs din kardeşini ‘kâfir!’ diye itham ederse, söylenilen bu iddia ya sözünmuhatabına ya da söyleyen kişiye râci olur. Eğer küfür ithamına maruz kalan kişisöylenildiğigibihakikatenkâfiriseozamanoşahısehl-iküfürdür;sözyerinibulmuşolur.Eğerithamedilenkişikâfirdeğilse,söylenileniddiaboştakalmayıpsöyleyenkişiyegeridöner(okişikâfirolmuşolur).”[Buhari,Edeb73;Müslim,İman111]

KötüSözdenveLanetEtmektenSakınmak

و ن ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

د ا [825]« ا

ءي و ا و نا

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahaleyhiekmelü’t-tehâyâşöylebuyurdu:

“İnsanları ta’n edipkınayan;dilinden lanetvebedduayı eksik etmeyen;halkıkavlî vefiilî bir şekilde taciz edip onlara küfürler yağdıran hayâsız bir kimse hakiki müminolamaz.”[Tirmizi,Birr48]

إ ء ا ن :» و ا ا لر ل : ل ا ر

أ [826]« از إ ء ءا ن و

Enesradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Hayâsızlık, taşkınlık ve azgınlık hangi şeyde bulunsa onu berbat edip çirkinleştirir.Bunamukabilutanmaduygusu(hayâ)isebulunduğuşeyisüsleyipgüzelleştirir.[Tirmizi,Birr47]

KonuşmaAdabıveKonuşmacınınDikkatEtmesiGerekenHususlar

إ أ نإ : ل و ا ا لر نأ ا ر

ا [827]

نورا ا م أو إ أ نإو ، أ أ ا م أو« ناو او ن

Câbir İbnAbdullah radıyallahu anhumâ demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Doğrusu içinizde en çok sevdiğim ve kıyamet günü meclisime en yakın olacakkimseler, ahlâkı en güzel olanlarınızdır. Bana en sevimsiz gelen ve kıyamet günündebenden en uzak olacaklarınız ise (tekellüfe girerek lafı uzatıp) gevezelik yapanlar, (negüzelkonuşuyordesinlerdiyeriyakârane)avurdunuşişireşişirekonuşanlarve(bilgiçliktaslamakvemuhataplarınıezmekiçin)kibirlikibirlilügatparalayanlardır.”[Tirmizi,Birr71]

DuadaAzimveCiddiyet

ا ا : أ :» ل و

ا ا لر نأ ا ر ة أ [828]

« ه ا م ، نإ را ا ، نإ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“SizdenbirinizRabbineduaederkenasla‘Allahım,dilersenbenibağışla,dilersenbanamerhamet et!’ (şeklinde versen de olur vermesen de der gibi veya Allah’ın güç vekudretinesınırlamaisnatetmegibişartlıcümleler)demesin.(Allahımbenibağışla,banamerhametet,diyerek)MatlubvemaksudunukesinbirdilleisteyipRabbineöyleteveccühetsin.ÇünküAllah’ızorlayanhiçbirmücbirkuvvetyoktur.”[Buhari,Deavât21;Müslim,Zikr9]

KadınınKocasınaİtaati

إ أا ا د اذإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [829]« ا ن ت

ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kocası hanımını ilişkiye çağırır da kadın (dinî ve geçerli bir mazereti olmadan) buteklifi geri çevirirse ve nihayetinde koca eşine kızgın ve asabi bir hâlde gecelerse,melekler o kadına (kocasının teklifini kabul etmediğinden ötürü) sabaha kadar lanetederler.”[Buhari,Nikâh85;Müslim,Nikâh122]

NamazdaİmamdanÖnceRükûyadaSecdedenKalkmamak

أر ر اذإ أ أ :» ل و ا ا نأ ا ر

ة أ [830]« ر ةر ر ا وأ ر سأر أر ا نأ ما

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herhangi biriniz imamdan evvel başını (rükûdan veya secdeden) kaldırdığındaAllahTeâlâ’nınonunbaşını veya suretini eşekbaşı veya suretine çevirmesinden endişe etmezmi?”[Buhari,Ezân53;Müslim,Salât114]

İzah: Namaz insanî bir davranıştır. Fakat o çizgi içinde kalınmadığı zaman yapılanhareketler hayvanî hareketlere benzetiliyor. Demek ki, imamdan evvel harekete geçmemeselesikullukçizgisindençıkmamânâsınageliyor.

YemekHazırkenyahutAbdestiSıkışıkkenNamazKılmakMekruhtur

ة ة :» ل و ا ا لر : ا ر

[831]« نا ا و و م

Âişeradıyallahuanhâdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Sofrahazırkenveyabüyükveküçükabdestsıkıştırmışkenkılınannamaz,makbul(vekâmilmanada)birnamazdeğildir.”[Müslim,Mesâcid67]

İzah:NamazabaşlarkenkalbidünyailebağlayacakveinsanıRabbinhuzurundameşguledecek faktörlerden arınmak gerekir. Aksi takdirde namazdan beklenen neticealınamayacak,şeklennamazkılınsadaruhenvemanenidealbirnamazikâmeedilmemişolacaktır.Bundandolayıhadistebelirtilenmezkurdurumlardanamazkılmakmekruhtur.Ancakvaktinçıkmasıgibibirdurumsözkonusuisebudurumdanamazöncekılınmalıdır.

NamazdaSağaSolaBakmakMekruhtur

ةا تا و ا ا لر : ا ر

[832]« ا

ة نا سا :» ل

ÂişeValidemizradıyallahuanhâdemiştirki:

AllahResûlü’nealeyhissalâtüvesselâmnamazdaikenbaşınsağasolaçevrilmesinin(veyagözgezdirmenin)hükmünüsordum.Buyurdularki:“O,şeytanınkulunnamazındanbirşeylerikapıpkaçırmasıdır.(Namazıkılmasınaveyaerkânınailişmeyemâniolamayıncasağasolabaktırarakbirkısmınıaşırmaksuretiyleyaptığıbirçeşitnamazhırsızlığıdır.)”[Buhari, Ezân93],

NamazKılanKimseninÖnündenGeçmemek

ا ا لر ل : ل ا ر

يرا ا ثرا ا [833]

ل « نأ ا رأ نأ ن اذ ا ي را :» و

. رأ وأ ا رأ وأ رأ ل يردأ : يواا

AbdullahİbnHârisİbnSımmeel-Ensarî radıyallahuanhdemiştirki:AllahResûlü sallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Namazkılanınönündengeçenkimse,bununmahzurunubirbilseydi, kırkbilmemnekadarzamanyerindedururmusallîninönündengeçmezdi.”

HadisirivayetedenrâvîlerdenEbûNadrdiyorki:Kırkgünmü,kırkaymıyoksakırkyılmıdediğinihatırlayamıyorum.[Buhari,Salât101;Müslim,Salât261]

OrucuSadeceCumaGünüTutmakveSadeceCumaGecesineHasNafileNamazKılmakGibiHususiGünveGeceBelirlemekMekruhtur

م ا ا :» ل و ا ا ا ر

ة أ [834]« أ م ن نأ إ ما

م ا م ا و ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Peygambersallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Geceler arasında ihya edeceğiniz gece betahsis cuma gecesi olmasın! Aynı şekildegünler arasında da oruç tutmak için sadece cuma gününü tercih etmeyin! Ancaktuttuğunuzoruçcumagününetevafukederse,bundabirmahzuryoktur.”[Müslim,Sıyâm148]

HiçİftarEtmedenSürekliOruçTutmakYasaklanmıştır

إ ا ، لا و ا ا لر : ل ا ر

ا [835]« أو أ إ إ :» ل ؟ ا

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhivesellemashâb-ıkirâmısavm-ıvisâlden(iftaretmedenbirgününorucunu ertesi günün orucuna ekleyerek oruca devam etmekten)menetmişti. Onlar: YaResûlallah! Sen bizi menediyorsun fakat kendin tutuyorsun, deyince Efendimizbuyurdularki: “Bensizingibideğilim;benyedirilip içiriliyorum.” [Buhari, Savm 48;Müslim,Sıyâm56]

KabrinÜzerineOturmakYasaklanmıştır

أ ن : و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [836]« نأ ه إ

ق ة

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizdenbirinizbirkabrinüzerineoturacağına,elbisesiniyakıptenineulaşacakderecedekızgınbirkorüzerineotursundahaiyidir.”[Müslim,Cenâiz96]

نأو ا نأ و

ا ا لر : ل ا ر [837]

. نأو

Câbirradıyallahuanhdemiştirki:

Allah Resûlü aleyhissalâtü vesselâm kabrin kireçle sıvanmasını, üzerine oturulmasını veüzerinemeskenyapılmasınıyasakladı.[Müslim,Cenâiz94]

İzah:Kabrin yerini belli etmek içinmakul ölçüdebir yükseklik vermekuygunolsadaüzerineduvarörüpküçükbir evhâlinedönüştürmekvebu tür yapıları kireçle, boyaylaboyamakuygungörülmemiştir.Bununlaberaberâlimler,vefatedenHakdostları,meşâyıhve büyük âlimlerin kabirlerini ziyaret edenlerin istirahati için türbe ve kümbet gibiyapılaracevazvermişlerdir.

HalkınİstifadeEttiğiYol,GölgelikveyaSuKenarıGibiYerlereAbdestBozmakYasaklanmıştır

و ا « ا اا :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [838]« وأ سا يا :» ل ؟ نا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem:“İnsanların lanetetmelerinesebepolan ikişeydensakının!” buyurdu. Sahabiler “O iki şey nedir ki?” diye sorduklarında, “İnsanların yolgüzergâhlarına ve dinlenmek için kullandıkları gölgelik yerlere abdest bozmaktır.”buyurdu.[Müslim,Tahâret68]

Baba,MalBağışlarkenEvlatlarıArasındaAyrımYapmamalı

إ : ل و ا ا لر أ هأ نأ ا ر

نا [839] : ل »؟ ا كو أ :» و

ا ا لر ل ن ا ا « ر :» و

ا ا لر ل

« دوأ ااو ا اا :» ا لر ل : اور و

.ا د أ Nu’mânİbnBeşîrradıyallahuanhumâdemiştirki:

Babam beni Resûlullah’a sallallahu aleyhi ve sellem götürdü ve: “Kölemi bu oğluma hibeettim.”dedi.ResûlullahEfendimiz:“Nu’man’ahibeettiğingibiöbürçocuklarınadavarmı?” diye sordu. Babam: “Hayır” diye karşılık verince Allah Resûlü: “Öyleyse onaverdiğinköleyihibeetmektenvazgeç!buyurdu.

Diğer bir rivayette ise “Allah’tan korkun ve çocuklarınız arasında adaletli olun!”buyurdu.Bununüzerinebabamöyleyapmaktanvazgeçti.”[Müslim,Hibât13]

AlışverişAdabı

هأ ن نإو د

نأ و ا ا لر : ل ا ر

أ [840]أو .

Enesradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, şehirlinin köylüye simsarlık etmesini ana baba birkardeşolsalarbileyasakladı.[Buhari,Buyû’58;Müslim,Buyû’21]

İzah: Burada yasaklanan hususlar üreticinin piyasa fiyatları konusunda komisyoncutarafından aldatılmaması, malın simsar tarafından üreticiden alınıp stok yapılması vepiyasanın daralmasını bekleyip fiyatın yükseltilmemesidir. Ayrıca simsar üretime hiçbirkatkı yapmadığı hâlde malın tüketiciye ulaşmasında maliyeti artırdığından yaptığı işdoğru bulunmamıştır. Sayılan tehlikelerin dışında bir kişinin üretici veya köylüye parakazanmakgayesi iledeğildepiyasanındurumuvemalınıengüzel şekildenasıl elindençıkarabileceğikonusundayardımcıolmasıhadistebelirtilenyasakçerçevesinegirmez.

و د

نأ و ا ا لر : ل ا ر

ة أ [841]

أ ق ةأا ل و أ و أ ا و ا

.إ

ط نأو ا ا ع نأو ا و ا ا لر : ل اور و

.او ا و أ م ا م نأو أ ق ةأا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûlullahsallallahualeyhive sellem, şehirde ikâmetedenşahsın taşradakiüreticininmalınasimsarlık etmesini yasakladı. Bundan başka buyurdu ki: “Pazarlığı (müşteriyi)kızıştırmayın!

Dinkardeşinizinyaptığıpazarlıküzerinepazarlıkyapmayın!

Dinkardeşinizinevlenmeteklifedipsözkestiğibirbayanaevlenmeteklifetmeyinveyadünürgöndermeyin!

Afîfe hiç bir kadın da kardeşi konumunda olan (evli) bir kadının çanağındaki nimetikendikabınadoldurmakiçinonunboşanmasınıistemesin!”

DiğerrivayetteiseEbûHureyreradıyallahuanhşöyledemiştir:

AllahResûlüsallallahualeyhivesellemtaşralıüreticininbirtakımmaddibeklentilerdenötürüpazaraulaşmadanyoldakarşılanmasını,şehirlinin(komisyoncutüccârın)köylününmalınasimsarlık yapmasını, bir kadının nikâhlanacağı erkeğe (neseben olmasa da) kardeşikonumundaki eşini boşamayı şart koşmasını, kardeşinin bitmiş pazarlığı üzerine fiyat

artırarak pazarlık yapmayı, müşteri kızıştırmayı ve satılık hayvanın sütünü sağmayıpmemesindebiriktiripbol sütverenbirhayvanmışgibi satmayıyasakladı. [Buhari, Buyû’ 64;Müslim,Buyû’11]

İzah: Mala talep olmadığı halde sırf müşteriyi aldatmak ve elinde bulunan bir malıalmayaonuteşviketmekiçinmalın fiyatınısunîolarakyükseltmeyinveyasatıcı ilealıcıarasınaüçüncübirşahsısokupkendisiniyenibiralıcıgibigöstererekmalıalmakisteyenmüşteriyikandırarakfiyatıartırmayın.

Satıcı ile alıcı bir malın pazarlığı üzerinde anlaştıktan sonra, alıcı veya müşteripozisyonunda bir üçüncü şahsın araya girerek ilgili kişileri kararlarından caydıracakcazipteklifleryapmasıuygundeğildir.Ancakaçıkartırma(müzayede)usulüylesatıştabirproblemyoktur.

Birbayanlasözveyanişankesipmehirbelirlemişveevlenmeyekararvermişbirkişiningirişimleri üzerine şeref, haysiyet, vicdan ve insaf sahibi hiçbir insan kalkıp da mihirartırmakveyadahacaziptekliflerilerisürmekyoluylaolayafitnevefesatkarıştırmasın.

Hiçbir iffetli kadınmüslüman veya gayrimüslimbir kadının saadetine, güzel geçiminegözdikerekkocasına:“Hanımınıboşadabenimleevlen.”diyemez,dememeli.

MalıBoşaHarcayıpZayiEtmemek

ا نإ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [842]و ا ا نأو ا و هو نأ : هو

« لا إو لاا ةو لو : هو ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Allahsizinüçşeyinizdenrazıolur,üçşeyinizidekerihbulur.SizinsadeceO’nakulluketmenizden, kendisine hiçbir şeyi hiçbir şekilde ortak koşmamanızdan ve hep birlikteAllah’ınipine(dinine)sımsıkısarılıptefrikayadüşmemenizdenmemnunolur.

Güft-ugû(dedikodu)yapmanızdan,gereksizçokçasualsormanızdanve(maddî-manevî,dünyevî-uhrevî herhangi bir fayda gözetmeksizin şurada-burada) servet tüketip israfetmenizdendehoşlanmaz.[Müslim,Akdıye10]

SilahlaŞakalaşmakTehlikelidirveYasaklanmıştır

أ إ أ :» ل و ا ا لر ا ر

ة أ [843]« را ة ه ع نا ير ح

ا ن ة أ إ رأ :» و ا ا أ ل : ل اور و

« أو هأ ن نإو ع EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Sizdenbirinizsilahınıdinkardeşinekarşıdoğrultmasın!Çünküfarkındaolmadanbelkişeytan silâhı elinden çıkarıp harekete geçirir (tetikler) de din kardeşini öldürür ve buyüzdencehenneminbirçukurunayuvarlanırgider.”[Buhari,Fiten7;Müslim,Birr126]

Diğerbirrivayetşöyledir:“Birkimsekardeşinekesicibirâlet(bıçak,hançer,kılıçvb.)doğrultursa,onuelindenbırakıncayakadarmelekleronalaneteder.Bukimseleranabababirkardeşolsabileböyledir.”[Müslim,Birr125]

İzah:İfadebuyurulduğuüzereözkardeşlerarasındavakiolsabilebirinesilah,bıçakvb.ateşlivekesicisilahlarıciddiveyaşakaolarakdoğrultmakkesinlikleyasaklanmıştır.Butürdurumlarışeytanfırsatbilerekkardeşlerarasınadüşmanlıktohumlarıatmayaçalışır.Böyle durumlarda insanların farkında olmadan telafi edilemeyecek hatalar yaptıklarıdefalarca tecrübe edilmiştir.Bundan dolayı bu emr-i nebevîye son derece riayet etmeyeçalışmakgerekir.

GüzelKokuİkramEdilinceReddetmemek

ا . د ن و ا ا نأ ا ر

أ [844]

EnesİbnMâlikradıyallahuanhdemiştirki:

“Resûl-iEkremaleyhiekmelü’t-tehâyâgüzelkokuyugeriçevirmezdi.”[Buhari,Hibe9]

KişiyiYüzüneKarşıÖvmekUygunGörülmemiştir

ا ر ، و

ا ا ذ ر نأ ا ر

ة أ [845] د أ ن نإ »

ارا « و :» و ا ا ل

« أ ا و ا و ، أ ى ن نإ او ا أ

Ebûbekreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-i Ekrem’in sallallahu aleyhi ve sellem huzurunda bir şahıstan bahsedilmiş vemeclistekilerdenbirimezkûrşahsıhayırlaanarakhaddindenfazlamethetmişti.Efendimizsallallahu aleyhi ve sellem ona “Yazık! Kardeşinin boynunu kopardın! (Onu manen felâketeattın)”buyurduvebucümleyidefalarcatekraretti.Akabindeşöylebuyurdu:“Eğerbirinizmutlakabirinimethedecekse,okişininöyleolduğukanaatihâkimse‘kanaatimceoşöyleşöylemeziyetleriolanbiridir’desin.(Ohernekadarmethettiğikişihakkındatakdirkârvesitayişkârbirşekildebahsetsede)Neticedeonutakdiredecekveamellerininmuhasebesiniyapacak olan Allah’dır. Binaenaleyh (her şeyin melekûtunu ve künhünü bilen) Allah’akarşıhiçkimsetezkiyeedilemez.(ZirabiznekadartakdiretsekdeokişinintakdirelayıkolupolmadığınakararverecekolansadeceAllah’tır.)”[Buhari,Şehâdât16;Müslim,Zühd65]

Allah’ınveResûlü’nünYasakladığıŞeylerdenKaçınmak

نأ ا ةو ، ر ا نإ :» ل و ا ا نأ ا ر

ة أ و [846]« ا م ءا

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Allahgayrettecellisindebulunur.Allah’ıngayretikulunişleyeceğiharamlarakarşıdır.”[Buhari,Nikâh107;Müslim,Tevbe36]

İzah:Allah,kulunharamagirmesinekatiyenrazıdeğildir.Allah’ınemirveyasaklarınınçiğnenmesigayretullahadokunur.

İnsanlarınSakınmasıveDikkatEtmesiGerekenBazıHususlar

ةا تاذ لا و ا ا لر ذ : ل ا ر

ن ساا [847]

: »؟ :» ل ذ ف إ ر ا ه رو

لا :» ل ا ه رو ةاا لا تذ ا لر ءيا و ج نإو ود أو ج نإ أ ردأ ىا

أ ، ب إ . او

ا د ، ثو ث قااو ما جر إ ا ةر ا

أ مو مو م : نرأ :» ل ؟ ضرا و ا لر «. ا

اورا ، :» ل ؟ م ة أ يا ما ا لر : «. أ و

ما ا ا

:» ل ؟ ضرا اإ و ا لر : «. هرىرذ لأ ر حو ضراو

ءا نو ن

ن ف نود ما ا

هأو و أو ، ا ز كز أ : ل و اأ ء

و و ه ضا ر ، ر

ءا ةرا ل ما

ا ا ا ذإ .

ن ر ر اذإو أر اذإ ، أ او دو د

ر إ و ، ت إ ر ، و و ا ما

. ب

اد أ أ ما إ ا وأ ذإ .ا ر

ن ب و جو ج ا و را إ يد ز نا

ا و .ء ة ه ن : ن ا و ن ة اوأ

ما رد ا را سأر ن أو ما

ر ا ا

ا إ ا ر أو ما

ا

إ ا ر أو ما

ا ، ةاو ت نما

ا و ز ه إ ضرا نو ضرا

ا ق ا ا ا إ ا ر

أو . ضرا و و ر ا و ا

ا ء كرو نو ا ا يدرو أ : ضر ل

او سا ا ا او سا ما ا ا نإ ا ا ر ا ذإ .سا ا ا

« ا م ا جر نر سا را و و حور

NevvâsİbnSem’ânradıyallahuanhdemiştirki:

Bir sabah vakti Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz teferruatlı bir şekildeDeccal’den bahsetti. Bazan sesini alçaltarak onu aşağılıyor, bazan da sesini yükselterekonun(şahs-ımanevisinin)tahribatınınbüyüklüğünedikkatçekmeyeçalışıyordu.Okadarki biz Deccal’i sanki Medine civarındaki hurmalıklar içinde gizlenmiş gibi kendimizeyakınhissettik.Güniçindetekrarkendisininyanınagittiğimizzamanendişemizianladıve“Hayrola,neyinizvar?”diyesordu.Biz:“YaResûlallah!SabahleyinDeccal’denbahsettin.Onukâhhakirgöstererekkâhfehâmetinevurguyaparaköylebir tasvirettinkibizonunetraftakihurmalıklaragelipulaştığınıdüşündük.”diyecevapladık.Bununüzerinebuyurduki:“Sizinadınızaendişeettiğimhusus,Deccaldeğildebaşkafitnelerdir.ZiraDeccalbeniçinizde sağ olduğum bir zamanda çıkarsa, onunlamübareze edip (iddialarının temelsizolduğunu ispatlar, vermesi muhtemel) zararlara karşı sizi korurum. Fakat eğer benaranızdanayrıldıktansonrazuhurederse,artıkherkeskendinionakarşıkorumayabaksın.Cenâb-ıHakmüminlerinyârveyardımcısıolsun.Deccal’egelinceo,kıvırcıksaçlı,patlakgözlü, (Cahiliye devrinde ölen ve Huzâa kabilesinden olan) Abdüluzzâ İbn Katan’abenzettiğim bir gençtir. Sizden her kim ona ulaşırsa Kehf Sûresi’nin başından on âyetokusun (bununla kendini korusun). Deccal, Şam ile Irak arasında bir yerde çıkacak.(İletişim ve ulaşım vasıtalarının gelişmesiyle her türlü ağları kullanarak) Sağa, solakötülüğünüyayacaktır.Herşeye rağmen siz eyAllah’ınkulları, dinve imanüzere sebatedin(fikr-iküfrîninayaklarınızıkaydırmasınamüsaadeetmeyin!)”

Biz:“YaResûlallah!Onunyeryüzündekalışsüresinekadardır?”diyesorduk.

Buyurduki:“Kırkgün:Ancakonunbirgünübiryılkadar,birbaşkagünübiraykadar,diğergünüdebirhaftakadardır.Gerikalangünleriisesizinbildiğinizgünlergibidir.”

Bizbuseferdedikki:“EyAllah’ınResûlü!Miktarıbir seneolanogünde,birgünlüknamazyetermi?”

“Hayıramasiznamazvakitlerinionagöretakdir(hesap)edersiniz!”buyurdu.

Biz:“EyAllah’ınResûlü!Onunyeryüzündekiharekethızınekadardır?”diyesorduk.

Buyurduki:“Rüzgârıarkasınaalanbulutgibiinsanlarınyanındansüratlegeçer;ulûhiyetiddiaederekonlarıkendisineimanetmeyeçağırır;onlardakendisineicabetederler.Göğeemreder,yağmuryağar;yereemreder,yeşilliklerbiter;otlamayagönderdiklerihayvanlardahagösterişli,semiz,memeleribolsüttendolayıdolgunvedahairiolarakgeridönerler.

SonraDeccal,başka insanlarauğrarveonlarıdakendinevedavasına inanmayadaveteder.Fakatonlarbunukabuletmeyipteklifinigeriçevirirler.Deccaldeçekipgider;ancakertesi sabah suları çekilmiş meraları kurumuş, hayvanları da telef olmuş bir şekilde

ellerindeavuçlarındahiçbir şeykalmamışbirgüneuyanırlar.Deccalyolunadevamederve harabe bir yere uğrayarak ‘Definelerini ortaya çıkar!’ diye emreder. Orada bulunanhazine,arıbeyininarkasındangidenarılargibiDeccal’inpeşinetakılır.

Daha sonra Deccal (güç gösterisi yapmak veya ulûhiyetini inkâr ettiğinden dolayıcezalandırmakiçin)körpebirdelikanlıyıyanınaçağırıponukılıcıylaikiyeayırır.Öylekivücudunun her bir parçası bir ok atımımesafesi uzaklığında ayrı düşer. Bu durumdakicesede seslenir ve ceset canlanarak güleç ve parlak bir çehreyle ona doğru gelir. O buhâldeykenAllahTeâlâ,MesihİbnMeryem’ialeyhisselâmgönderir.Hz.Mesih,boyanmışikielbise içinde, ellerini iki meleğin kanatları üzerine koyarak Dımaşk’ın doğusundakiAkminare’nin yanına iner. O başını yere eğince saçlarından su katreleri damlar,kaldırdığındaiseinciyebenzeyengümüştanelerdökülür.Mübareksoluklarınınrayihasınıbir kâfir koklayacak olsa derhal ölür. Soluğu nazarının dolaştığı her yere ulaşır. SonraMesih,Deccal’in peşine düşer, onu (Kudüs yakınındaki) Bâbulud’da yakalayıp öldürür.Ardından, Allah’ın kendilerini Deccal’in fitnelerinden koruduğu birtakım kimselerinyanınavarırveteberrükenonlarınyüzlerinieliylemeshederektehlikeningeçtiğihaberiniverir.Onlaracennettekiyüksekderecelerinianlatır.TambuesnadaAllahTeâlâ,Hz.Îsâ’yaaleyhisselâm vahyederek “Kimsenin savaşmaya cesaret edip güç yetiremeyeceği kullaryarattım; binaenaleyh diğer kullarımı toplayıp onları güvenli bölge olan Tûr’a doğrusevket”buyurur.

Allah Teâlâ Ye’cûc ve Me’cûc’ü gönderir. Onlar her tepeden akın etmeye başlarlar;öncüleri (Ölüdeniz yakınlarındaki) Taberiye Gölü’ne varıp bütün suyu içerler. Arkadangelenlerordangeçerken,“Birzamanlarburadahakikatensuvarmış”diyerekgeçerler.ÎsâaleyhisselâmilearkadaşlarıTûrDağı’ndamahsurkalırlar.İçlerindenherhangibirisiiçinöküzbaşının (kellesinin) fiyatı, sizinbugünküparanızlayüz altındandahakıymetli hâle gelir(fiyatlar aşırı derecede pahalanır). Hz. Îsâ ile beraberindeki müminler bu belâdankendilerinikurtarmasıiçinAllah’ateveccühedip,yalvarırlar.Cenâb-ıHakdualarınıkabuledip Ye’cûc ve Me’cûc’ün enselerine kurtçuklar musallat eder; böylece Allah onlarınhepsinin kökünü bir anda kazıyıp yere serer. Ardından Îsâ aleyhisselâm ile müminler TûrDağı’ndan inerler. Ye’cûc veMe’cûc’ün kokmuş cesetlerinin bulunmadığı bir karış yerbulamazlar. Îsâ aleyhisselâm ile beraberindeki dava arkadaşları bu belâdan da kendilerineferecvemahreçvermesiiçinAllah’ayalvarırlar.

Onların samimane dualarını kabul eden Allah Teâlâ boyunlarının büyüklüğü vehörgüçlerinin meyilli olmasıyla meşhur Horasan develerinin boyunları gibi iri kuşlargönderir; bu kuşlar onların kokmuş cenazelerini alarak Cenâb-ı Hakk’ın muradı

istikametindegötürüpbiryereatarlar.7ArdındanKuddûs-uA’zamhiçbirkerpiçbinanın,çadır veya otağın karşı koyamayacağı sağanak yağmur yağdırır; bu yağmur yeryüzünüaynagibipırılpırılyapar.Dahasonrayeryüzüne“Meyvenibitir,bereketinigeriver.”emriverilir. İşte o zaman belli sayıdaki bir topluluk tek bir nar ile doyar, kabuğuyla da

gölgelenirler.

Otlamaya gönderilen hayvanların sütü de bereketlenir. Doğumu yaklaşan bir deveninsütükalabalıkbirtopluluğu,birineğinsütübirkabileyi,birkoyununsütüdekabileninbirkolunudoyurur. İnsanlarböylemesudyaşarkenAllahTeâlâhoşbir rüzgârgönderir.Burüzgâr onları koltuk altlarından kuşatıp bütün müminler ve müslümanların ruhunukabzeder. Onlar göçüp gittikten sonra yeryüzünde insanların en şerirleri kalır ve onlareşekler gibi aldırış etmeden birbiriyle tepişip herkesin gözü önünde cinsel ilişkidebulunurlar.İştekıyametdeonlargibiinsanbozmalarınınüzerinekopuverir.”[Müslim,Fiten110]

ا ر نا إ يرا د أ ا : ل

شا ر [848]لا نإ :» ل لا و

ا ا لر د أ ل، ب در ء ار سا ها يا أو ، ق ر ء سا ها يا ، ارو ء نإو ج

« ب ء ار ها يا ردأ

. أو : د أ ل

Rib’îİbnHırâşdemiştirki:

Ebû Mes’ûd el-Ensarî ile birlikte Huzeyfe İbn Yemân’ın yanına gittim. Ebû Mes’ûdondan:“Resûlullah’tansallallahualeyhivesellemDeccalhakkındaduyduklarınıanlatırmısın?”diye talepte bulundu. Huzeyfe de Allah Resûlü onun hakkında şöyle demişti diyerekanlatmaya başladı: “O, beraberinde bir su ve bir de ateş gibi gözüken iki şeyle zuhuredecektir. Hakikatte insanların su olarak gördüğü şey, su değil yakıcı bir ateştir. Ateşolarakgördüklerişeydeaslındasoğukvetatlıbirsudur.SizdenherkimDeccal’eyetişirseateşolarakgördüğüşeyitercihetsin;çünküohakikatte,tatlı,içimigüzelberrakbirsudur.”

Huzeyfe bu hadisi rivayet edince onu dinleyen Ebû Mes’ûd: “Bunu bizzat ben deResûlullah’tanişitmiştim.”diyetasdiketti.[Buhari,Fiten26;Müslim,Fiten105]

İzah: Hadisten anlaşıldığına göre Deccal ikna gücü yüksek, hokkabaz, ispirtizma vemanyetizmagibi harikalaramazharbir şahsiyettir.Ancakburadamüminlereönemli biruyarıyapılmaktadır.OdatıpkıDeccal’inatalarındanbiriolanNemrut’unHz.İbrâhim’iyakmak için ateşler yaktırması ve neticede o alevlerin berdü selama dönüşüp bir gölhaline gelmesi gerçeğidir. Başlangıç ve süreç itibarıyla müminlere ağır sıkıntılar, çilelibadireleryaşatsadaHakyolundagidilendikenli yollarbirgünelbet cennetbahçelerineçıkar.Bunamukabiltürlütürlücezbevefettanlığıilekendineçağıranyalancıgüzelliklervenefisyoluneticedeinsanıcehennemindibineyuvarlandıracakillüzyonlardır.

ه ياو :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [849]

إ و ا و ا ا ن : لو

غ ا ا

« ءا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin olsun ki, bir adam bir kabrin yanındangeçerkenüzerinekapanıp,‘Keşkeşuradayatanbenolsaydım’demedikçedünyahayatısonbulmaz (kıyamet kopmaz). Ona bu sözleri söyleten şey dindarlığı değil, dalga dalgaüzerinegelenfelâketlervemusibetlerdir.”[Buhari,Fiten22;Müslim,Fiten54]

ا م :» و

ا ا لر ل ل ا ر ة أ [850]

نأ ر ل نو ، ذ تاا

« أ أ نأ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iKibriyâaleyhiekmelü’t-tehâyâşöylebuyurdu:

“Fırat’ınsuyuçekilip‘altın’danbirdağmeydanaçıkarvebuhazineyesahipolabilmekiçinsavaşlaryapılır.Herkes‘Bufelâkettensağsalimkurtulanbenolurum.’diyeümitederama her yüz kişiden doksan dokuzu can verir. (İşte kıyamet ancak bunlar yaşandıktansonrakopacaktır.)”[Buhari,Fiten24;Müslim,Fiten29]

İzah: Hadisten murad şu hususlar olabilir: Fırat’ın suyu, altın değerinde olacak birdöneme mecaz yoluyla bir işaret olabileceği gibi yapılacak barajlardan elde edilecekgelirlere de “altın” sözüyle işaret olabilir. Ayrıca, Fırat’ın suyu tamamen çekilerek,altında çok büyük altın ve petrol yataklarının çıkacağı da bildirilmiş olabilir. Ayrıca,toprakçökmelerineticesindeböylebirmadenindebulunmasımümkündür.

ا ن :» ل و ا ا لر : ا ر

ة أ [851]

نا نار او - او ا ع ا - اا إ

« و ا عادا اذإ و ا ن ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullah’ısallallahualeyhivesellemşöylebuyururkenişittim:

“Bir zamangelecekki istikbaldeki nesiller şugüzelimMedine’yi kendi hâlinebırakıpgidecekler.Oradarızkınıarayanvahşihayvanlarvekuşlardanbaşkakimsekalmayacaktır.Medine’yeensongelenler,koyunlarınabağıraçağırailerleyenMüzeynekabilesindenikiçoban olacaktır. Bunlar da Medine’yi ıssız bulacaklar ve Veda Tepesi’ne varınca dayüzüstüdüşüpöleceklerdir.”[Buhari,Fedâilu’l-Medîne5;Müslim,Hac498]

لوا نا :» و ا ا ل ل ا ر

ا

ساد [852]« ا

، ا وأ ا و لو

Mirdâs el-Eslemî radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöyle

buyurdu:

“Bu ümmetin sâlih kulları (kıyamete yakın) birer birer Allah’a yürürler. Onlar göçüpgittiktensonradünyadaarpaveyahurmaartıklarıhükmündedeğersizvekofinsanlarkalır.Allahdaböylesiinsanlarahiçbirveçhilekıymetvermez.”[Buhari,Rikak9]

: ل و ا ا إ ء : ل ا ر

را ار ر [853] ار و :» ل وأ « ا أ :» ل ؟ ر أ نو

« ا

RifâaİbnRâfi’ez-Zürakîradıyallahuanhdemiştirki:

Cebrail aleyhisselâm, Allah Resûlü’ne gelmiş ve “İçinizden Bedir gazvesine katılanlarhakkındaki kanaatiniz nedir?” diye sormuş.Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem “Onlarımüslümanların en faziletli fertleri olarakkabul ederiz.” buyurmuş.Cebrail aleyhisselâmdaşöylemukabeleetmiş: “Aynı şekildebizdeBedir’ekatılanmeleklereen faziletlilerimizolarakitibarederiz.”[Buhari,Megâzî11]

نإ : ل و ا ا لر ا ر

م ا أ [854]

و ، ءأ مو ، و ادو و ، ا ض ا

« ا ن ر ءأ

EbûSa’lebeel-HuşenîCürsûmİbnNâşirradıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimizsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdular:

“AllahTeâlâ, bir kısım şeyleri farz kıldı; sakın onları zayi etmeyin!Bir kısım şeyleriyasaklayıp işlenmeleri hâlinde onlara cezalar takdir etti; zinhar o sınırları aşmayın! Birkısımşeyleriiseharamkıldı;oharamlarıçiğnemektenuzakdurun!Birkısımhususlardada –unuttuğu için değil– size rahmet (merhamet) ettiği için sükût buyurdu; onları daaraştırıpsorgulamaktansakının!”[Dârakutnî,es-Sünen,4/184;Hâkim,el-Müstedrek,4/115]

« ا غ :» ل و ا ا نأ ا ر

ة أ [855]

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Mümin aynı delikten iki defa ısırılmaz (aynı hataya tekrar düşmez).” [Buhari, Edeb 83;MüslimZühd63]

م ا :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [856]، ا ا ة ء ر : أ با و و إ و ا

رو ، ذ و او ا ا ر رو« نإو و هأ ن إ إ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Üç zümre vardır ki, kıyamet günü Allah o şahısları muhatap almadığı gibi onlararahmet nazarıyla teveccüh etmez ve temize de çıkarmaz.Ayrıca onlar için acı bir azapvardır.(Oşahıslardan):

Biri, susuz bir arazide yanında ihtiyaç fazlası su bulunduğu hâlde onu yolculardanesirger;

Diğeri,gafletvaktiolangünsonumalınısatmakiçinpazaraçıkarırvepazarlıkyaptığışahsa bile bile yalan söyleyerek ‘Vallahi, onu şu kadar fiyata satın almıştım’ der vemüşteriyikandırır;

Öteki ise, bir devlet başkanına, dünyalık bir menfaat elde etme umuduyla itaat edipkendisinidestekleyeceğinedairsözverir;menfaatgördüğüzamansorumluluklarınıyerinegetirir, menfaati kesildiğinde de sözünden cayıp mükellefiyetlerini yerine getirmez.”[Buhari,Şehâdât22,Ahkâm48;Müslim,İman171]

هء ما ث و ا ا ل ا ر

ة أ [857]، ل ما ل ، ث و

ا ا لر ؟ ا : ل اأأ : ل »؟ ا ا أ :» ل اذإ ، لو ، ل ه إ ا و اذإ : ل ؟ إ : ل « ا ا اذإ :» ل ، ا لر

« ا أ

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:

Resûl-iEkremsallallahualeyhivesellembiryerdeinsanlarabazışeylerianlatırkenbirbedeviçıkageldive“Kıyametnezamankopacak?”diyesordu.Fahr-iKâinatEfendimiz sallallahualeyhi ve sellem (soruya rağmen)konuşmasınadevametti.Bununüzerine sahabedenkimisi“Efendimiz bedevinin sorusunu işitti fakat sualden hoşlanmadığı için cevap vermedi.”derken, kimisi de; “Bilakis soruyu duymadı.” dediler. Allah Resûlü konuşmasınıtamamlayınca: “Kıyamet hakkında soru soran zât nerede?” buyurdu. Adam: “İşteburadayımyaResûlallah!”dedi.Efendimizsallallahualeyhivesellem:“Emanetzayiolduğundakıyameti bekleyin!” buyurdu. O şahıs: “Yâ Resûlallah! Emanet nasıl zayi olur?” diyesorunca:“İş,nâehlinetevdiedildiğizaman(emanetzayiolmuşturve)kıyametyakındır!”buyurdu.[Buhari,İlim2,Rikak35]

سا كردأ نإ :» و ا ا ل : ل ا ر

يرا د أ [858]« اذإ : وا ةا م

EbûMes’ûd el-Ensarî radıyallahu anh demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellemşöylebuyurdular:

“İnsanlığın ilkpeygamberlerden itibaren idrakedegeldiği sözlerdenbiriside:Hayâsız

olduktansonraistediğiniyap!sözüdür”[Buhari,Edeb78]

م سا لوأ :» و ا ا ل : ل ا ر

د ا [859]« ا ء ا

İbnMes’ûd radıyallahu anh demiştir ki: PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdular:

“Kıyametgünüinsanlararasındaverilecekilkhüküm,kandavalarıhakkındaolacaktır.”[Buhari,Diyât1;Müslim,Kasame28]

ر ا :» و ا ا لر ل : ا ر

[860]« و مدا و ر جر نا و

Âişe Validemiz radıyallahu anhâ demiştir ki: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Melekler nurdan; cinler dumansız hâlis ateşten; insanlar iseKur’ân’da size anlatılanşeyden(yanitopraktan)yaratıldı.”[Müslim,Zühd60]

ا أ ا ء أ :» و ا ا لر ل : ا ر

[861] :» ل .تا ه ؟ تا اأ

ا لر : « هء ا ه ا ء ه و هء

اذإ ا نإو هء ا ا ء أ و ارو ا اذإ ا و

هء ا هو ا ء ه و ا با

Âişe annemiz radıyallahu anhâ demiştir ki: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: “Allah’akavuşmayı arzu eden kimseyle Allah da mülâkî olmayı ister. O’na kavuşmaktanhoşlanmayankimseyleOdamülâkîolmayı istemez.”buyurdu.Bununüzerineben: “YaResûlallah! Ölümden çekindiği için mi Allah’a kavuşmayı arzu etmez demekistiyorsunuz? Bu durumda hepimiz ölümden korkuyor ve çekiniyoruz” dedim. AllahResûlücevaben:“Hayır,düşündüğüngibideğil.”dediveekledi:“Müminsekerâthalindeiken Allah’ın rahmeti, rıdvanı ve cenneti ile müjdelendiğinde bir an önce Rabbinekavuşmak isteyip kendisine vadedilen güzelliklere erişmek ister. Böylesi bir insanlamülâkîolmayıAllahdaarzueder.Kâfiregelinceölümanındaâhirettekarşılaşacağıazap,nikmet ve vaidler kendisine tebliğ edildiğinde söylenilen şeylerle karşılaşmamak içinRabbinevâsılolmakistemez.BudurumdaAllahTeâlâdaböylebir insanlakarşılaşmayıarzuetmez.”[Müslim,Zikir14-17]

، و ا ا ن : ا ر

ا مأ [862] ا ر

را نر ،

م . هروزأ

: « إ ر :» و ا ل .أ و

ا ا أر

ف نأ إو ، ما ى مدا ا ي نا نإ :» ل ا لر ا ن« ل وأ ا

MüminlerinannesiSafiyyeBintHuyeyradıyallahuanhâdemiştirki:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem itikâfagirmişti.Geceninbirvaktindekendisini ziyaretmaksadıylayanınagittim.BirazoturupkonuştuktansonrahanemedönmeküzeremüsaadeisteğimdeO da beni uğurlamak üzere kalktı. (Henüz birkaç adım bile atmamıştık ki) oesnadaEnsardanikişahısyanımızdangeçti.Efendimiz’isallallahualeyhivesellemgörüncedehiçdurmadanhızlauzaklaştılar. İkiCihanServeri sallallahu aleyhi ve sellemonlaraseslenerek“Aceleetmenizegerekyoksairzamanlarnasılyürüyorsanızşimdideöyleyürüyün;bakın,bu benim hanımım Safiyye Bint Huyey’dir” buyurdu. Onlar: “ ا ن , ey Allah’ınResûlü(Seninhakkındanasılkötüdüşünülebilirki!)deyinceHz.Peygambersallallahualeyhivesellembuyurduki:“Şeytansürekli insanınkandamarlarındadolaşırdurur.Binaenaleyhonunkalbinizekötübirdüşünce(şüphe)atmasındanendişeduydum.”[Buhari,İtikâf11,Ahkâm21;Müslim,selam23-25]

ا نإ سا أ :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [863]ا ت ا ا أ :﴿ ل ، ا أ ا أ ا نإو ، إ

ا ذ ﴾ زر ت ا اا ا أ :﴿ لو ﴾ ااويو ما و ما و ما و ، بر بر : ءا إ أ أ ا

« ب ، ما

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:AllahResûlüaleyhiekmelü’t-tehâyâşöylebuyurdu:

“Eyinsanlar!Allahhertürlüeksiklikvekusurdanmünezzehvemüberradır.Binaenaleyhsadecetemizveneziholanıkabuleder.Allah,peygamberlerineemrettiğişeyimüminleredeemretmiştir.YüceAllahpeygamberlerebuyurduki:‘Sizeypeygamberler!Helâlvehoşşeylerden yiyip için,makbul ve güzel işler işleyin!’ {Müminûn Sûresi, 23/51} Müminlere debuyurdu ki: ‘Ey iman edenler! Size kısmet ettiğimiz rızıkların temiz ve helâlindenyiyiniz!’{BakaraSûresi,2/172}

Resûlullahsallallahualeyhivesellembundansonrauzunyolculukyapmış,saçısakalıbirbirinekarışmış, tozatoprağabulanmışbirşahsınellerinisemayadoğrukaldırıp“YaRabbi!YâRabbi!” diye dua ettiğinden söz etti ve buyurdu ki: “Hâlbuki onun yediği haram, içtiğiharam,giydiğiharam,gıdasıharamdır.Böylebirininduasınasılkabuledilsinki?”[Müslim,Zekât65]

ا ر ا ا ا نأ ا ر

نأ ا ف [864]أ : ، ن وأ او : ا ر

أ ء وأ ل إ ا ا اأ ا ا أ نأ ر : ، : ا ؟ ا ل

را ا ا ذ ل .ير إ أ و اأ أ او : .ةا

دأ ا أ : لو ث دا ا و

ذا ا و را ر نأ ا ر

ادا : ؟ : ا .ادا : ؟ أ ، و ا رو ما :

ا ر با ا ا د ، اد ا ا نأ و

ا نإ : نو و إ ا ا و را و و و

اوأ .ل ث ق هأ نأ و .ةا و ا

ا راو تر إ : لو و او ا

ة

ذ ر و ر رأ ر أو ا ا .ر د

AvfİbnMâlikİbnTufeyldemiştirki:

Âişe’yeradıyallahuanhâ,yaptığıbirsatışveyahibeakdimünasebetiyle (yeğeni)Abdullahİbn Zübeyr’in, “Vallahi (teyzem) Âişe ya bu işten vazgeçer veya onu hacir altınaaldırırım.” diye konuştuğu söylendi. O, bu haberi verenlere (emin olmak için): “Bunubizzatomusöyledi?”diyesordu.Onlarda“Evet,böylesöyledi”diyetasdikettiler.BununüzerineHz.Âişe: “Allah’a adağımolsun,Abdullah ile bir daha asla konuşmayacağım.”dedi. Bu olay üzerine vakit geçip Hz. Âişe hâlâ barışmayınca İbnu’z-Zübeyr aracılarkoyarak teyzesinden af talep etti. FakatHz.Âişe: “Vallahi onunhakkında hiç kimseninaracılığınıaslakabuletmem,nezrimdendegeridönmem.”dedi.DargınlıkmüddetiuzayıpbarışmamümkünolmayıncaAbdullah,MisverİbnMahremeileAbdurrahmanİbnEsvedİbnAbdiyegûs’ameseleyiarzettive:“Allahaşkınabeni(teyzem)Âişe’ninyanınasokundaonunlagörüşüp,barışayım.Yeğenineküsüpkonuşmamaküzerenezretmesicâizdeğil.”dedi.Misver ile Abdurrahman bu ricayı kırmayıp Hz. Âişe’nin evine geldiler ve: “Es-selâmu aleyki ve rahmetullahi ve berekâtuh (Allah’ın selâmı ve bereketi senin üzerineolsun),girebilirmiyiz?”diyeizinistediler.Hz.Âişeiçeriden,“Buyrun!”dedi.“”Hepimizgirebilir miyiz?” diye sordular. Beraberlerinde yeğeninin de olduğunu bilmediği için“Evet,hepinizbuyrun!”dedi.OnlargirinceAbdullahdaiçerigirdi;Efendimiz’inezvâc-ıtâhirâtının bulundukları özel yere perdeyi sıyırarak geçti ve teyzesinin boynuna sarıldı.Kendisinibağışlamasınıvedargınlığabirsonvermesiniisteyerekağlayıpyalvardı.Misverile Abdurrahman da, “Allah aşkına!” diye yalvararak onu bağışlamasını ve kendisiylekonuşmasını istediler. Bu arada ona şöyle diyorlardı: “Efendimiz aleyhissalâtü vesselâm da,pekâla bildiğin gibi, dargın durmayı yasaklamıştır. Bir müslümanın din kardeşiyle üçgündenfazlaküskalmasıhelâldeğildir.”Onlaraffetmeninyüceliği,akrabalıkilişkilerindehassasolmaveyeğeniileküsdurmaklaonunekadarüzüpsıkıntıyasoktuğuhususundaokadar çokkonuşup ısrar edince,Hz.Âişenezrinden söz etmeyebaşladı.Bu sıradahemağlıyorhemdeşöylediyordu:“Benimkonuşmamaküzerenezrimvar;verilensözesadık

kalmakgerekiryoksagünahkârolurum.”dedi.Misver ileAbdurrahmanonu iknaetmekiçinokadardildöktülerki,sonundaHz.ÂişedayanamayıpyeğeniAbdullah’lakonuştu.Adağınıbozduğuiçinde(dinenbirköleazatetmekyeterli iken)vera’düşüncesiylekırkköle azat etti. Hz. Âişe sonraları bu nezrini sık sık hatırlar, gözyaşları başörtüsünüıslatacakderecedeağlardı.[Buhari,Edeb62]

و ا نأ ر :» و

ا ا ل : ا ر [865]

« ا نأ ر

Âişe validemiz radıyallahu anhâ demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Her kimAllah’a itaati (mûcib bir hayır ve ibadet) hususunda nezirde bulunursa, onuyerinegetirmeksuretiyleAllah’aitaatetsin!HerkimdeAllah’akarşımasiyeti(mûcibşerbiriş)hususundanezirdebulunursavazgeçsinveAllah’aisyanetmesin!”[Buhari,Eyman28]

ر ل :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أ [866]ا ا : ل قر ا ق : ن ا قر ج

: ل از ا ق ن ا از

ج : ن ا ج ، از

ا ا أ : و از و قر ا ا : ل ق

نأ ا أو ز اا أو نأ قر

« ا ها

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Vaktiyle (İsrailoğullarından) bir adam ‘Bu gece kesinlikle bir fakire tasadduktabulunacağım (ahdim olsun)’ diye nezretti. Hava kararınca vermeyi düşündüğü sadakayıyanına alarak evinden çıktı ve onu kime verdiğini bilmeden bir şahsın eline tutuşturdu.Sabahleyin ahâli, “Allah!Allah!Dün gece bir hırsıza sadaka verilmiş!” diye aralarındakonuştular.Bilmedenbirhırsızasadakaverdiğiniöğrenenşahıs:“Allahım,(Benbirfakireniyetlenmişken Sen onu bir hırsıza nasip ettin. Sen herşeyi daha iyi bilirsin) Sanahamdolsun! Ben gerçektenmuhtaç birini bulup tekrar sadaka vereceğim.” diye içindengeçirdi.Geceoluncatasaddukedeceğişeyialarakevindençıktıvebuseferonubirhayatkadınınaverdi.Ertesigünhalk:“Çokgarip,düngecebirfâhişeyesadakaverilmiş!”diyekonuştular.Oşahıs:“Allahım!Birâşüfteyesadakaverdiğim içinSanahamdolsun.Amaben muhtaç birini bulana kadar sadaka vereceğim.” dedi. O gece yine sadakasını alıpevindençıktıvebuseferdeonubirzengininelinetutuşturdu.Ertesigünmahallesâkinleri:“Duydunuzmu,düngecebir zengine sadakaverilmiş!”diye söylendiler.Bunuduyanoşahısdediki:“Allahım!Hırsıza,fahişeyevezenginetasadduketmemimuradettiğiniçin

Sanahamdolsun!”(Birtürlüistediğiinsanasadakavermeyemuvaffakolamayanvebunadaüzülenoşahsa)Nihayetrüyasındaşöyledenilir:“Kimbilirbirhırsızaverdiğinsadaka,onuçalıpçırpmaktandöndürüpdürüstbirinsanolmasınavesileolacak.Birhayatkadınınatasaddukettiğinşey,onufuhuşyolundançeviripafîfebirhanımyapacak.Vevarlıklıbirinsanauzattığınsadakada,onunbudavranıştanibretalıpAllah’ınkendisinetakdirettiğikazançlardanmuhtaçlaravermesinesebepolacaktır.”[Buhari,Zekât14;Müslim,Zekât78]7Evet,ogün,inkârıntemsilcileri,inananlarıderdestettikleriesnada,gökkuvvetinielindetutanlar,Allah’ınyardımıylaMüslümanlarınmâkus tali’ini bir kere daha değiştirecek ve ilhadın burnu bir kere daha kırılacak…Cihanşümul buboğuşmadahertarafcenazelerledolacakveyeryüzünüdolduranbucenazeleridekartallartaşıyacaktır.Bukartallarınbellibirmüesseseyeişaretinekadarmânidardır!

İstiğfar(Allah’tanAfveMağfiretDilemek)ر ار نا ك ا نإ ا او “Allah’tan af dile.ÇünküAllah gafûrdur, rahîmdir

(affıvemerhametiboldur).”{NisâSûresi,4/106}

ا ن إ ه او ر “RabbinehamdiletesbihetveO’ndanafdile.Çünkü

Otevvâbdır,tövbeleriçokkabuleder.”{NasrSûresi,110/3} ر ار ا ا وأ اء و “Kimkötülükederveyagünah

işleyereknefsinezulmederde sonraAllah’tanafdilerse,Allah’ıgafûrve rahîm (affıvemerhametibol)bulur.”{NisâSûresi,4/110}

نو و ذ ا ن و م أو ذ

ا ن و “Hâlbuki sen onlarınaralarındabulunduğunmüddetçeAllahonlarıazabauğratmaz;eğeronlaristiğfarederlerseAllahbutakdirdedeonlaraazapetmez.”{EnfâlSûresi,8/33}

و ا إ با و ذ ل او ا اوذ أ ا وأ ا اذإ ا و

ن و ا ما او “O müttakiler ki çirkin bir iş yaptıklarında veya kendinefislerine zulmettiklerinde, peşinden hemen Allah’ı anar, günahlarının affedilmesinidilerler.ZatengünahlarıAllah’tanbaşkakimaffederki?Birdeonlar,bilebileişlediklerigünahlardaısraretmez,ogünahısürdürmezler.”{Âl-iİmranSûresi,3/135}

إو ن إ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ا ا [867]

« ة ما ا Egarel-Muzenîradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Kalbime bahar bulutları gibi dumanlar (perdeler) gelir de bu yüzden ben günde yüzdefaistiğfar(Rabbimeinâbe)ederim.”[Müslim,Zikr41]

İzah:Buhadiste ifadeedilen ‘kalbinperdelenmesi veyabulutlanmasındanmuradınneolduğukonusundakesinbirgörüşolmamaklaberabermuhtemelmanalarşöyledir:

a. Sürekli Rabbine müteveccih olan kalb-i Resûlillah beşerî ve dünyevî işleriylemecburenmeşgulolduğuzamanbunuRabbiylearasındaki irtibatıngölgelenmesiolarakkabuledervebuyüzdenistiğfardabulunurdu.

b.MüdavimolduğuzikrullahıherhangibirsebepleyapamazsabunubireksiklikkabuledervebundandolayıRabbineistiğfarederdi.

c.Kalbisekinevefehâmet-iilâhiyyeilekaplandığıdurumlardaubudiyet,şükürvehuşûadınaistiğfarederdi.

d. Suyûtî gibi âlimler de bu hadisin müteşâbih olduğunu söylemiş ve manasınınbilinemeyeceğinisöylemişlerdir.Allahua’lem.

ه ياو :» و

ا ا لر ل : ل ا ر ة أ [868]

« ا نو ن م ءو ا

ا

EbûHureyreradıyallahuanhdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“NefsimkudretelindeolanAllah’akasemolsunki,sizhiçgünahişlememişolsaydınız,Allahsizialır,yerinizegünahişleyipAllah’tanafvemağfiretdileyecekbirtoplulukgetirirdeonlarıbağışlardı.”[Müslim,Tevbe11]

اا ا و ا ا

ل : ل ا ر ا [869]

« ا باا أ إ و ا

بر » ة

İbnÖmerradıyallahuanhumâdemiştirki:

Kimi zaman biz, Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem aynı mekânda şu duayı yüz defatekrar ettiğini sayardık: “Rabbim, beni bağışla ve tövbemi kabul eyle; zira Sen tevvâb(tövbeleri çokça kabul eden) ve rahîmsin (rahmeti gazabına sebkat eden merhametsahibisin”[EbûDavud,Vitr26;Tirmizi,Deavât39]

را م :» و ا ا لر ل : ل ا ر

س ا [870]« زرو و ا

İbnAbbasradıyallahuanhumâdemiştirki:Resûlullahsallallahualeyhivesellemşöylebuyurdu:

“Herkimısrarlıbirşekilde istiğfaradevameder (onu tabiatınınbiryanıhâlinegetirir)iseAllahonahersıkıntıdanbirçıkışkapısı,herüzüntüdenbirkurtuluşçaresigösterirveonuhiçummadığıyerlerdenrızıklandırır.”[EbûDavud,Vitir26]

CennetNimetleriveRü’yetullah

اإ رو و ما م دا نو ت ا نإ

ر ا مو ر “Müttakiler (takva sahipleri)cennetlerde ve pınar başlarındadırlar.Onlara ‘Esenlikle, emin olarak girin oraya!’ denir.Onlarınkalplerindekikini söküpçıkarmışızdır.Dostvekardeşolarak, divanlarüzerindekarşı karşıya otururlar.Orada kendilerine hiçbir zahmet vemeşakkat dokunmaz, oradanhiççıkarılmazlar.”{HicrSûresi,15/45-48}

قإ و س ن نو ت أ م ا نإا قوو وا و ا إ تا ا نو ا ن ر م هوزو

ا زا ك لذ ر ف ا با “Müttakilergüvenlibirmakamdadırlar.Bahçelerde ve pınar başlarındadırlar. İnce ipekten ve parlak atlastan elbiseler giymişolarak karşılıklı otururlar. Hem Biz onları güzel gözlü hurilerle evlendiririz. Onlarcanlarının çektiği her meyveden rahatlıkla isterler. İlk ölüm dışında artık orada ölümtatmazlar.Allahkendilerini, tarafındanbir lütuf eseri olarak cehennemazabındankorur.İşteenbüyükmutluluk,enbüyükbaşarıbudur.”{DuhânSûresi,44/51-57}

نأ ا ادا او ا اا ا ن أ و ما ف د

ن ا و نا و باأو ب هذ ف ف نو ت اوزأو

ن ة ك ن روأ ا ة ا و نوا خ أو“Allah müttakilere şöyle buyurur: Ey benim kullarım! Bugün size herhangi bir endişeyoktur.Siziüzenbirdurumdaolmayacaktır.”Nemutluonlaraki,âyetlerimizeinanmışveAllah’aitaatetmişlerdir.Haydisizdeeşlerinizdeneşedoluolarakbuyuruncennete!Altıntepsi ve kâselerle kendilerine ikram eden hizmetçiler, etraflarında hizmet eder dururlar.Hülasaoradacanınızneisterse,gözlerinizhangimanzaralardanhoşlanırsahepsivar!Hemsiz burada devamlı kalacaksınız! İşte dünyada yaptığınız makbul işlerden dolayı vârisiyapıldığınız cennet! Size orada, istediğiniz şekilde yiyeceğiniz her türlümeyve vardır.”{ZuhrufSûresi,43/68-73}

ر ن ا ة م و ف نو ارا ى رار با نإنا ب ع از مو نا س ف ذ و م

“İşte o hayırlı insanlar, Naîm cennetlerindedir. Koltuklarına kurulup neşe ile etrafabakarlar. Sen onlara bakınca yüzlerinde, cennet nimetlerinin verdiği sevinci okursun.Kendilerine ağzı mühürlü saf şarap şişelerinden şarap ikram edilir. Hitamı misktir,içildiğindesonumisgibikokar.İşteyarışacaklarsainsanlar,bucennetdevletinekonmakiçinyarışsınlar!OşarabaTesnîmiçkisidekarıştırılır.Tesnîmde,Allah’ayakınolanlarıniçecekleribirkaynaktır.”{MutaffifînSûresi,83/22-28}

تدأ : ا ل :» و ا ا لر ل : ل ا ر

ة أ [871] ﴿ نإ اوؤاو ، و نذأ و تأر ا

يد

﴾ ن ا ءا أ ة أ

EbûHureyre radıyallahuanhdemiştirki:PeygamberEfendimiz sallallahu aleyhi ve sellemşöylebuyurdu:

“Yüce Allah “Ben salih kullarıma gözlerin görmediği, kulakların işitmediği ve hiçkimsenintasavvuredemeyeceğisürpriznimetlerhazırladım.”buyurdu.

EbûHureyre radıyallahu anhdemiştirki: İstersenizbuhadisi tasdik sadedindeşuâyetideokuyabilirsiniz: “Müminlerin dünyada yaptıklarımakbul işleremükâfat olarak gözleriniaydınedecek,gönülleriniferahlatacakhangisürprizlerin,hanginimetlerinsaklandığınıhiçkimsebilemez.”{SecdeSûresi32/17}[Buhari,Tefsîrusûre32/1;Müslim,Cennet2]

را أ ا إ :» و

ا ا لر ل : ل ا ر د ا [872]

ذا : و ا ل ، ا را ج ر ا د ا أ او و

: و ا ل ، ى و بر : ل ، ى أ إ

، ا د

ا ل ى و بر : ل . ، ى أ إ ،

، ا د ذا: ل ، ا لأ ة نإ وأ أ ةو ا ن ا د ذا : و

ت و ا ا لر أر : ل « ا أو أ وأ أ

« ا أ دأ ذ :» ل ن ها

İbnMes’ûdradıyallahuanhdemiştirki:AllahResûlüaleyhiefdalü’s-salavâtveekmelü’t-tahiyyâtşöylebuyurdu:

“Cehennem’denensonçıkacakvecenneteensongirecekşahsıiyibiliyorum.Oşahıs,cehennemden sürüne sürüne çıkar. İzzet ve celâl sahibi Allah Teâlâ ona: “Haydi git,cennetegir!”buyurur.Odacennetevarıramacennetkendisinedopdoluymuşgibigelir.Dönüp“YaRabbi!Cenneti lebâlebbuldum!”der.Cenâb-ıHakazze ve celleyineona“Git,cennetegir”buyurur.Tekrargiderveyinecennetindopdoluolduğuzehabınakapılır.Birdahadönüp“YaRabbi!Cennetitıkabasadolubuldum!”der.Allahazzevecellebudefayine“Gitvecennetegir;oradaseniniçindünyakadarvedünyanınonmisligenişliğinde(veyadünyanınonmislibüyüklüğünde)yervar”buyurur.Oda(beklemediğibuihsankarşısındaşaşkınlığından)“YaRabbi!Senkâinatınmutlakhâkimiolduğunhaldebenimlealayediyorveyahalimemigülüyorsun?”der.

Hadisin râvîsi İbnMes’ûd radıyallahu anh burada Resûlullah’ın sallallahu aleyhi ve sellem (buva’d-iilâhiyihadistebahsolunanbiçareninistihzayahamledeceğinibildiğindendolayı)azıdişleri görününceye kadar güldüğünü ve ardından şöyle buyurduğunu nakleder: “İştecennetliklerinenaşağımenzilvemertebesindebulunanşahısböylebirkimsedir.”[Buhari,Rikak51;Müslim,İman308]

نوءا ا أ نإ :» ل و ا ا ا ر

يرا أ [873]

با وأ قا ا ا يرا ا نوءا فا أاا لر

ه ياو :» ل ؟ ءا لز ، ا لر : ا « « ا او

Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöylebuyurdu:

“Cennet ehli, aralarındaki derece sebebiyle kendilerinden yükseklerdeki köşklerinsahiplerini nasıl ki siz sabaha karşı doğu veya batı ufkunda gökyüzünün uzak birnoktasında batmak üzere olan parlak ve iri bir yıldızı dikkatlice baktıktan sonragörebiliyorsunuz,öylecegüçlüklegörebilirler.”SahabeEfendilerimiz:“YaResûlallah!Oyüksek köşkler peygamberlere mi aittir? Başkaları oralara erişemez mi?” dediler.Efendimiz: “Evet” deyip tasdik etti ve şöyle dedi: Fakat (Allah başkalarına da ihsanedebilir)Canımkudret elindeolanAllah’ayeminederimki,omakamlaraAllah’a imanedipbütünpeygamberleriyürektentasdikedenkimselerdeulaşacaklardır.”[Buhari,Bed’ü’l-halk8;Müslim,Cennet119]

أ د اذإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

ة أو أ [874]نأ نإو اأ ا ا نأ نإو اأ ا ا نأ نإ : د يد ا ا

« اأ ا ا نأ نإو اأ ا ا

EbûSaîdveEbûHureyre radıyallahuanhumâdemişlerdirki:Resûl-iEkremsallallahu aleyhi vesellemşöylebuyurdu:

“Cennetlikler cennete girince bir münâdî şöyle seslenir: Siz bundan böyle cennetteebediyen yaşayacak, hiç ölmeyeceksiniz; hep sağlık ve afiyet içerisinde kalacak, hiçhastalanmayacaksınız;herzamangençvezindeolacak,aslayaşlanmayacaksınız;ebedlerekadar nimet ve saadet içinde hayat sürecek, hiç bir zaman keder ve sıkıntıylakarşılaşmayacaksınız.”[Müslim,Cennet22]

و ا نإ :» ل و ا ا لر نأ ا ر

يرا أ [875]؟ ر : ل ، او و ر : ن ، ا أ : ا ل

أ أ أ : ل ، اأ أ و ر و : ن« اأ ه أ ار أ : ل ؟ ذ أ ء يأو : ن ؟ ذ

Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh demiştir ki: Resûl-i Ekrem aleyhi ekmelü’t-tehâyâ şöylebuyurdu:

“Allah azze ve celle, cennetlikkullarınahitaben“Eycennetehli!”diyeseslenir.Onlarda“BuyurRabbimiz, emrineamâdeyiz!Bütünhayırve iyiliklerinkaynağıSensin,güzellikadına her ne varsa Senin lütfundur.” diye karşılık verirler. Hak Teâlâ: “Benden razı

mısınız?” diye sorar. Onlar: “Hiç kimseye ihsan etmediğin bunca nimete mazharkılınmışken nasıl olur da Sen’den razı olmayız?” derler. Allah: “Size bütün bunlardandahabüyükbir lütuftabulunayımmı?”diyesorar.Cennetlikler:“Bunlardandahabüyükbirlütufneolabilirki?”diyerekhayretleriniifadeederler.BununüzerineAllahTeâlâenbüyük müjdesini onlara tebliğ eder: “Sizden ebediyyen razı olacak ve asla sizegazaplanmayacağım.”[Buhari,Rikak51;Müslim,Cennet9]

ا إ و ا ا لر : ل ا ر

ا [876]

« ؤر ن ا ا نو ر نو إ :» لو را

CerîrİbnAbdullahradıyallahuanhdemiştirki:

BirgeceNebiyy-iEkrem sallallahu aleyhi ve sellem ileberaberdik.Dolunayabaktıve şöylebuyurdu:

“SizşudolunayızahmetçekmedenveizdihamyapmadangördüğünüzgibiRabbinizidegöreceksiniz.[Buhari,Tefsîrusûre50/2,Tevhîd24;Müslim,Mesâcid211]