Rimska osvajanja

Rimsko osvajanje Italije

• U prvim vekovima svoje istorije, Rim je bio samo jedan od mnogobrojnih gradova na Apeninskom poluostrvu

• Rimljani su postepeno od običnog grada stvorili moćnu imperiju na tri kontinenta (Evropa, Azija, Afrika)

• U početku oni su ratovali protiv svojih neposrednih suseda Latina i Etruraca

• Latinski gradovi su se udružili protiv Rima, ali su medjusobne borbe završene početkom 5.veka p.n.e. kada je i jednima i drugima zapretila opasnost od susednih italskih plemena

• Veliku opasnost za ranu rimsku republiku predstavljao je etrurski grad Veji

• Borba izmedju Rima i Veja trajala je skoro 100 godina i završena je pobedom Rima početkom 4.veka p.n.e.

• Nekoliko godina posle pokoravanja Veja, Rimljani su bili suočeni sa novom opasnošću

• Gali su 387.god. p.n.e. napali i opljačkali Rim, tako da je Rimu trebalo nekoliko decenija da se oporave od galskog razaranja

• Pokoravanje Latina i Etruraca Rimljane je dovelo u dodir sa Samnitima, najmoćnijim italskim plemenom u srednjoj Italiji

• Rimljani su sa Samnitima tokom 4.veka p.n.e. vodili tri rata; za Rimljane je najteži bio Drugi samnitski rat (327-304.god. p.n.e)

• Moć Samnita ipak je konačno srušena početkom 3.veka p.n.e.

• Pokoravanjem Samnita Rimljani su postali gospodari srednje Italije

• Širenje rimskog uticaja na jug dovelo ih je u sukob sa Tarentom, najmoćnijim grčkim gradom južne Italije; moć Tarenta (spartanska kolonija) počivala je na razgranatoj trgovini

• Tarent je za rat protiv Rima obratio za pomoć epirskom kralju Piru, dobrom ratniku, koji je imao ambicije da i sam osvoji Italiju

• Pir je imao dobru i iskusnu vojsku i primenjivao je taktiku makedonske falange, sa kojom se Rimljani nikada nisu susreli ranije; osim toga posedovao je i slonove, koje Rimljani takodje nikada nisu videli

• On je porazio Rimljane u dvema bitkama; kod Herakleje 280.p.n.e. i Auskuluma 279.p.n.e., ali je pretrpeo velike gubitke (“Još jedna ovakva pobeda i ostaću bez vojske”-Pirova pobeda)

• Medjutim Pir nije iskoristio početne pobede da napadne sam Rim, koji su prikupili snagu i naneli odlučujući poraz Piru kod Beneventa 275.god p.n.e. , nakon čega je i Tarent morao da kapitulira, tako da je sredinom 3.veka p.n.e. čitavo Apeninsko poluostrvo bilo pod rimskom vlašću

Punski ratovi

• Nakon osvajanja Apeninskog poluostrva sledeći cilj Rimljana bio je osvajanje zapadnog Sredozemlja

• Ova ambicija dovela ih je u sukob sa Kartaginom, najvećom silom zapadnog Sredozemlja

• Rimljani su sa Kartaginom vodili tri rata, poznata kao Punski ratovi (264-146.p.n.e.)

Zapadno Sredozemlje

I punski rat• Kartagina je svoj uticaj proširila van severne Afrike, na

zapadnoj obali Sicilije i na obalama Pirinejskog poluostrva• Prvi punski rat trajao je 264-241.god.p.n.e. • Glavno poprište borbi bilo je ostrvo Sicilija, i uglavnom su

vodjene pomorske bitke, kojima Rimljani nisu bili u početku vični

• Odlučujuća bitka odigrala se 241.god. p.n.e. kod Egatskih ostrva, u kojoj su Rimljani odneli pobedu

• Pobedom u I punskom ratu Rimljani su osvojili Siciliju, Sardiniju i Korziku

• Najvažniji rezultat I punskog rata je da je Rim zamenio Kartaginu kao najmoćnija sila zapadnog Sredozemlja

• Sicilija je postala prva rimska provincija, Rimljani su sve osvojene teritorije izvan Apeninskog poluostrva pretvarali u provincije

II punski rat

• Kartagina se brzo oporavila nakon poraza u I punskom ratu, izgubljene posede na Siciliji nadoknadila je širenjem u Španiji

• Središte kartaginske vlasti na Pirinejskom poluostrvu bila je Nova Kartagina (Kartahena), velika trgovačka luka i vojno uporište

• Novo jačanje Kartagine izazvalo je uznemirenje u Rimu

• Uspon Kartagine doveo je do II punskog rata (218-201.god. p.n.e.)

• Kartaginski vojskovodja Hanibal iznenadio je Rimljane i napao je Italiju kopnenim putem sa severa, računajući na podršku Gala

• Njegov put od Nove Kartagine do severne Italije ubraja se u najveće podvige u istoriji čovečanstva; u Alpima je izgubio veliki broj vojnika

• On je postavio zasedu i rimskoj vojsci naneo težak poraz kod Trazimentskog jezera 217.god. p.n.e.

• Pobeda kod Trazimentskog jezera otvorila je Hanibalu put u srednju i južnu Italiju

• U Rimu je zavladala zabrinutost, pa je za diktatora izabran Fabije Maksim, koji je osmislio taktiku izbegavanja velikih bitaka

• Nakon izvesnog vremena Rimljani su odustali od te strategije, iako je davala rezultate

• Rimljani su odlučili na otvorenu bitku sa Hanibalom, do koje je došlo 216.god. p.n.e. kod Kane

• Rimljani su pretrpeli jedan od najtežih poraza u svojoj istoriji, poginula su oba konzula, veliki broj oficira i 25000 legionara

• Nakon bitke mnogi rimski saveznici sa juga Italije prelaze na stranu Hanibala; Hanibalove snage su došle nadomak Rima

• U gradu je nastala panika, gradjani su u strahu uzvikivali Hannibal ante portas (Hanibal je pred vratima)

• Hanibal ipak nije uspeo da iskoristi prednost stečenu kod Kane, što je Rimljanima dalo vremena da postepeno obnove snage

• Rimljani su prešli u kontraofanzivu na Pirinejskom poluostrvu, pod komandom darovitog vojskovodje Kornelija Scipiona

• On je osvojio Novu Kartaginu 209.god. p.n.e. i u narednih nekoliko godina skršio je moć Kartagine u Španiji

• Pošto je proterao kartaginske snage iz Španije, on je prešao u severnu Afriku, tako da je Hanibal morao da se vrati

• Njegove trupe su prvi put poražene kod Zame 202.god. p.n.e.

• Mir je sklopljen sledeće godine i njime se Kartagina odrekla flote i svih poseda izvan Afrike; njena moć bila je potpuno slomljena

• Hanibal (247-182.p.n.e)

• Publije Kornelije Scipion (236-183.p.n.e.)

• Posle bitke kod Zame dobio je nadimak “Afrikanac”

• Iako je pretrpela težak poraz u II punskom ratu, Kartagina je ponovo počela da obnavlja svoju ekonomsku moć

• To je ponovo izazvalo uznemirenje Rimljana, o čemu svedoče reči senatora Katona Starijeg: “Uostalom, ja smatram da Kartaginu treba uništiti”

• Konačnu propast Kartagine doneo je III punski rat (149-146.p.n.e.)

• Posle trogodišnje opsade Kartagina je osvojena i uništena

Rimska osvajanja u istočnom Sredozemlju

• Uporedo sa ratovima protiv Kartagine, Rimljani su postepeno širili svoj uticaj u istočnom Sredozemlju

• Njihova politika u tom delu sveta je bila kombinacija diplomatije i rata

• Egipat i Pergam su bili rimski saveznici, koji su im pomagali u borbama protiv Makedonije i države Seleukida

• Rimljani su sa Makedonijom vodili tri rata• Prvi rat (215-205.p.n.e.) vodjen je u isto vreme kada i II

punski rat• Makedonski kralj Filip V sklopio je savez sa Hanibalom

posle bitke kod Kane, koji je predvidjao i medjusobnu pomoć, ali su Rimljani angažovali svoje saveznike u Grčkoj, koji su sprečili moguć makedonski napad na Apeninskom poluostrvu

• Drugi makedonski rat (200-197.p.n.e.) vodjen je kada je Filip V proširio svoje posede na račun Egipta, koji je bio rimski saveznik

• Odlučujuća bitka odigrala se 197.p.n.e. kod Kinoskefala, u kojoj su Rimljani odneli pobedu

• Mirovnim ugovorom Filip V je morao da podari slobodu svim grčkim gradovima, što je Rimljanima donelo veliki ugled medju Grcima

• Nakon poraza Makedonije u II makedonskom ratu, vladar Seleukida (Sirije) Antioh III iskoristio je novonastalu situaciju i proširio posede u Maloj Aziji, čime je bio ugrožen Pergam, takodje rimski saveznik

• Tako su Rimljani zaratili sa Antiohom III 192.god. p.n.e., koji je prešao sa vojskom u Grčku, računajući na podršku Grka, ali je većina polisa ostala na strani Rima

• Ovaj sukob je poznat kao Sirijski rat• Odlučujuća bitka u ovom ratu odigrala se 190.god. p.n.e.

kod Magnezije, u Maloj Aziji, u kojoj su Rimljani odneli pobedu

• Mir je sklopljen 188.god. p.n.e.; tim mirom Antioh III je morao da se odrekne svih poseda u Maloj Aziji, koji su pripali rimskim saveznicima Pergamu i Rodosu

• Poraz u Sirijskom ratu označio je kraj političke moći Seleukida

• Nakon poraza u II makedonskom ratu, Makedonija je uspela da obnovu svoju moć, tako da je naslednik Filipa V Persej počeo da se priprema za novi obračun sa Rimom

• Treći makedonski rat vodjen je od 171.do 167.p.n.e. • Persej je računao na podršku grčkog demosa, pošto su

Rimljani uglavnom podržavali grčku aristokratiju• U početku su makedonske snage imale uspeha, ali je

rimski vojskovodja Emilije Paul naneo Perseju odlučujući poraz 168.god. p.n.e. u bici kod Pidne

• Ubrzo nakon ovog poraza, Makedonija je pretvorena u rimsku provinciju, kojoj je priključena i Grčka

• Rimljani su sve osvojene teritorije, izvan Apeninskog poluostrva,pretvarali u provincije

• Stvaranje provincija doprinosilo je ekonomskom jačanju Rima, rimski trgovci su dobijali nova tržišta, dok je u Rim iz provincija stizala raznovrsna roba

• Provincijama su upravljali namesnici iz Rima, uglavnom bivši konzuli ili pretori